zelfevaluatierapport informatica bijlagen isdemey/visitatie/bijlagei...• bijlage i.3.3: lijst van...

Zelfevaluatierapport Informatica

Bijlagen I

Onderwijscommissie Informatica(Faculteit Wetenschappen — Universiteit Antwerpen)

8 december 2008

Lijst van bijlagen I

Het visitatieprotocol voorziet in een reeks verplichte bijlagen bij het zelfevaluatierapport,eventueel aangevuld met extra documenten ter staving van bepaalde argumenten (Bijlagen Ien Bijlagen I - extra). Een aantal bijlagen verspreiden we in beperkte oplage —enkel onder decommissie leden— om redenen van discretie of om papier te besparen (Bijlage II). Een aantalandere bijlagen worden enkel digitaal verspreid (per CD) en ter beschikking gehouden voorde commissieleden op het moment van het visitatiebezoek (Bijlagen III).

Bijlagen I

Lijst van verplichte bijlagen zoals voorzien in het visitatieprotocol; verspreid aan al wie hetaanbelangt

• Bijlage I.2.1: Studiegids[Apart bijlage via CD, zoals ze ook aan onze studenten wordt verspreid]

• Bijlage I.2.2: Overzicht opbouw en inhoud programma: tabel I.1• Bijlage I.2.3: Beschrijving opleidingsonderdelen: tabel I.2• Bijlage I.2.4: Lijst titels en cijfer recente masterproeven• Bijlage I.2.5: Lijst stageplaatsen (niet van toepassing)• Bijlage I.2.6: Lijst externe stagementoren (niet van toepassing)• Bijlage I.3.1: Personeelsbezetting per opleiding: tabel II.1 t.e.m. II.3• Bijlage I.3.2: Lijst personeelsleden met ervaring en kennis vanuit beroepspraktijk (niet

van toepassing)• Bijlage I.3.3: Lijst van de meest relevante onderzoekspublicaties per onderzoeksgroep• Bijlage I.3.4: Overzicht afgewerkte doctoraten jongste 5 jaren• Bijlage I.6.1: Internationale studentenmobiliteit• Bijlage I.6.2: Internationale docentenmobiliteit• Bijlage I.6.3: Internationale partners• Bijlage I.6.4: Internationale onderwijsprojecten• Bijlage I.6.5: Studentenaantallen en slaagcijfers: tabel III.1• Bijlage I.6.6: Gemiddelde studieduur: tabel III.2

Bijlagen I - extra

Lijst van extra bijlagen; verspreid aan al wie het aanbelangt• Bijlage Ix.1.1: Gemeenschappelijk Capaciteitsplan voor de vijf volgende masters: Mas-

ter Informatica (Universiteit Antwerpen), Master Informatica (transnationale Univer-siteit Limburg / Universiteit Hasselt), Master Wiskundige Informatica (Universiteit

3

4 LIJST VAN BIJLAGEN I

Gent), Master Informatica (Katholieke Universiteit Leuven), Master Computerweten-schappen (Vrije Universiteit Brussel)[Alleen de relevante hoofdstukken werden opgenomen in de bijlage]

• Bijlage Ix.2.7: Richtlijn Eindverhandeling• Bijlage Ix.2.8: Beoordelingscriteria Thesis• Bijlage Ix.2.9: Voorbeelden van studiewijzers• Bijlage Ix.3.5: Eindrapport visitatiecommissie onderzoek• Bijlage Ix.5.1: Theoretische analyse studeerbaarheid• Bijlage Ix.5.2: Resultaten studietijdmeting en paarsgewijze vergelijking• Bijlage Ix.5.3: CIKO, samenstelling, missie, opdracht en werking• Bijlage Ix.5.4: Evaluatie van opleidingsonderdelen – toelichting resultaten 07-08• Bijlage Ix.5.5: Voorbeeld docentrapport en vergelijkende profiellijn• Bijlage Ix.5.6: Opzet focusgroepgesprek 07-08• Bijlage Ix.6.7: Rapport opvolgingsgesprek onvoldoendes 1ste Ba Informatica• Bijlage Ix.6.8: Analyse slaagcijfers faculteit wetenschappen

Bijlage I.2.1:

Studiegids

Verspreid op aparte CD; net als voor de studenten

Bijlage I.2.2:

Overzicht opbouw en inhoud programma: tabel I.1

Tabel I.1. Opbouw van het programma (in te vullen voor elk studiejaar)

Bachelor in de informatica (1ste jaar) 1BINF

Titel van het opleidingsonder-deel

Contacturen/studietijd Studieomvang uitgedrukt in studiepunten

Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

Inleiding programmeren 30 30 / / 60 6

Discrete wiskunde 45 45 / / 90 9

Computersystemen 45 45 / / 90 9

Talen en automaten 30 30 / / 60 6

Gegevensstructuren 30 30 / / 60 6

Inleiding software engineering

15 60 / / 75 6

Calculus

45 45 / / 90 9

Computer graphics

30 30 / / 60 6

Inleiding tot C++

12 18 / / 30 3

Keuze

/ / / / / / /

/ / / / / / /

/ / / / / / /

Stage

/ / / / / / /

Master-proef/ Eindwerk

/ / / / / / /

Totaal

60


Bachelor in de informatica (2de jaar) BINF



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

Gevorderd programmeren 30 30 / / 60 6

Machines en berekenbaarheid

30 30 / / 60 6

Uitbatingssystemen 30 45 / / 75 6

Databases 40 / / / 40 4

Algoritmen en complexiteit 30 30 / / 60 6

Project databases / 50 / / 50 5

Lineaire algebra

25 25 / / 50 5

Numerieke lineaire algebra

20 20 / / 40 4

Computernetwerken

30 30 / / 60 6

Overgangs-maatregel

Computerarchitectuur + practicum

30 30 / / 60 6

Keuze 12 sp

te kiezen uit volgende lijst of (met goedkeuring van de onderwijscommissie) uit andere opleidingen.

Fysica 30 30 / / 60 6

Elementaire statistiek 15 15 / / 30 3

Algemene economie 30 / / / 30 3

Bedrijfseconomie en ondernemerschap

15 15 / / 30 3

Datastructuren en algoritmen

15 15 / / 30 3

Computerarchitectuur

15 15 / / 30 3

2-jaarlijks (niet in 2008-09)

Programmeerparadigma’s 30 30 / / 60 6

Stage

/ / / / / / /


/ / / / / / /

Totaal

60

Tabel I.1. Opbouw van het programma (in te vullen voor elk studiejaar) Bachelor in de informatica (3de jaar) 3BINF



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

Databases (XML & webtechnologie)

30 30 / / 60 6

Wetenschappelijk programmeren

15 45 / / 60 6

Software engineering 30 30 / / 60 6

Telecommunicatiesystemen 30 30 / / 60 6

Inleiding gedistribueerde systemen

15 15 / / 30 3

Levensbeschouwing 30 / / / 30 3

Keuze (21 sp)

te kiezen uit volgende lijst of (met goedkeuring van de onderwijscommissie) uit andere opleidingen.

Inleiding tot datamining 15 15 / / 30 3

Toegepaste logica 15 15 / / 30 3

Artificiële intelligentie 15 15 / / 30 3

Gevorderde programmeertechnieken

15 15 / / 30 3

Formele technieken in software engineering

30 30 / / 60 6

Netwerk protocols

/ 30 / / 30 3

Beeldverwerking

15 15 / / 30 3


15 15 / / 30 3


15 15 / / 30 3

Labo computernetwerken

/ 30 / / 30 3


15 15 / / 30 3

Fysica

30 30 / / 60 6

Algemene economie

30 / / / 30 3

Elementaire statistiek

15 15 / / 30 3

2-jaarlijks (niet in 2008-09)

Programmeerparadigma’s 30 30 / / 60 6

Stage

/ / / / / / /


Bachelor eindwerk 15 75 / / 90 9

Totaal

60


Master in de informatica : computationele informatica (1ste jaar) 1MINF1-CI



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

Compilers 15 35 / / 50 6

Gedistribueerde systemen 25 20 / / 45 6

Modelleren en simuleren 25 20 / / 45 6

Optimalisatietechnieken 25 20 / / 45 6

Computational finance 25 20 / / 45 6

Keuze (12 sp)

6 sp te kiezen uit lijst verdiepende keuzevakken en 6 sp aanvullend te kiezen binnen en buiten de richting.

Wiskundige methoden in de beeldverwerking

15 10 / / 25 3

Computationele meetkunde 15 10 / / 25 3

Multilevel en multirooster methoden

15 10 / / 25 3

Cluster computing 20 25 / / 45 6

Digitale signaal- en beeldverwerking

20 35 / / 55 6

Capita selecta van de computationele wetenschappen

25 / / / 25 3

Computational neuroscience: machine learning

15 10 / / 25 3

Keuzelijst KU Leuven

Wavelets met toepassingen in signaal- en beeldverwerking

39,5 6

Optimalisatie

85 6

Technisch-wetenschappelijke software

64 6

Deterministische en stochastische integratietechnieken

39,5 4

Optie ondernemerschap

Communicatie

30 / / 15 45 6

Management van een organisatie

30 / / 15 45 6

Financieel management en juridische aspecten

30 / 15 45 6

Optie onderwijs / /

Inleiding in de onderwijskunde

18 / / 21 39 3

Didactiek informatica 36 / / 42 78 6

Oefenlessen / 18 / 57 75 3

Leerlingbegeleiding : trends en ontwikkelingen

18 / / 21 39 3

Inleefstage / 30 / 45 75 3

Optie onderzoek en ontwikkeling

Scientific English 18 10 / / 28 3

Communicatie 30 15 / / 45 6

Wetenschapsfilosofie 30 / / / 30 3

Stage

Onderzoeksstage 1 15 / 30 / 45 6


/ / / / / / /

Totaal

60


Master in de informatica : computernetwerken en gedistribueerde systemen (1ste jaar) 1MINF1-CN



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

Compilers 15 35 / / 50 6


Mobiele en draadloze netwerken

25 20 / / 45 6

Prestatieanalyse van telecomsystemen

25 20 / / 45 6

Distributed computing paradigms

15 30 / / 45 6

Keuze (12 sp)

6 sp te kiezen uit de lijst verdiepende keuzevakken en 6 sp aanvullend te kiezen binnen of buiten de richting.

Advanced performance modelling

25 20 / / 45 6

Labo mobiele en draadloze netwerken

/ 25 / / 25 3

Grid computing 15 30 / / 45 6


Seminarie computernetwerken

/ 25 / / 25 3

Labo sensornetwerken

/ 30 / / 30 3


Software voor real-time en embedded systems

37,5 4

Capita selecta van gedistribueerde systemen

26 4

Internetinfrastructuur 41 5

Multi-agent systemen 29,5 4

Beveiliging van netwerken computerinfrastructuur

42,5 4


Communicatie

30 / / 15 45 6


30 / / 15 45 6


30 / 15 45 6

Optie onderwijs / /


18 / / 21 39 3




18 / / 21 39 3






Stage



/ / / /

Totaal

60


Master in de informatica : databases (1ste jaar) 1MINF1-DB



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

Compilers 15 35 / / 50 6


Geavanceerde databasesystemen

25 20 / / 45 6

Actuele trends in databases 25 20 / / 45 6

Geavanceerde datamining technieken

25 20 / / 45 6

Keuze (12 sp)


Database security 15 10 / / 25 3

Gevorderde AI-technieken 15 10 / 25 3

Project databases / 45 / / 45 6


Statistische modellen en data-analyse

/ / / / 72 6

Text-based information retrieval

/ / / / 29,5 4

Machine learning and inductive inference

/ / / / 46,5 4

User interfaces / / / / 49 4

Keuzelijst UHasselt / /

Web-informatiesystemen / / / / 30 5

Fundamenten van databases / / / / 30 5

Bio-informatica / / / / 30 5


Communicatie

30 / / 15 45 6


30 / / 15 45 6


30 / 15 45 6

Optie onderwijs / /


18 / / 21 39 3




18 / / 21 39 3






Stage



/ /

Totaal

60


Master in de informatica : software engineering (1ste jaar) 1MINF1-SE



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

Compilers 15 35 / / 50 6


Modeling and transformation in software development

25 20 / / 45 6

Formele specificaties 25 20 / / 45 6

Software re-engineering 25 20 / / 45 6

Keuze (12 sp)

6 sp te kiezen uit lijst verdiepende keuzevakken en 6 sp aanvullend te kiezen binnen of buiten de richting.

Capita selecta van de software engineering

25 20 / / 45 6


Software testing 25 20 / / 45 6

Datamining 25 20 / / 45 6


Gedistribueerde software architecturen

6

Vereistenanalyse voor complexe softwaresystemen

/ / / / 18 3

Keuzelijst VU Brussel

Aspect oriented software development

26 26 / / 52 6

Programming language engineering seminar

26 26 / / 52 6

Software architecture 26 26 / / 52 6


Communicatie

30 / / 15 45 6


30 / / 15 45 6


30 / 15 45 6

Optie onderwijs / /


18 / / 21 39 3




18 / / 21 39 3






Stage



/ / / / /

Totaal

60


Master in de informatica : computationele informatica (2de jaar) MINF-CI



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

/ / / / /

Keuze (18 sp)

6 sp te kiezen uit de lijst verdiepende keuzevakken en 12 sp aanvullend te kiezen binnen of buiten de richting

Wiskundige methoden in de beeldverwerking

15 10 / / 25 3

Computationele meetkunde 15 10 / / 25 3

Multilevel en multirooster methoden

15 10 / / 25 3


Digitale signaal- en beeldverwerking

20 35 / / 55 6


25 / / / 25 3

Computational neuroscience: machine learning

15 10 / / 25 3


Wavelets met toepassingen in signaal- en beeldverwerking

39,5 6

Optimalisatie

85 6

Technisch-wetenschappelijke software

64 6

Deterministische en stochastische integratietechnieken

39,5 4


Innovatie en entrepeneurship 30 / / 15 45 6

Procesmanagement en kwaliteitszorg

30 / / 15 45 6

Optie onderwijs

Verplicht

Onderwijsorganisatie en -beleid

18 / / 20 38 3

Instapstage / 15 / 60 75 3

Keuze : 6 sp te kiezen uit volgende lijst

Klasmanagement 18 / / 21 39 3

Onderwijs aan achtergestelden

18 21 39 3

Leer- en denkprocessen bevorderen

18 / / 21 39 3

Taal en leren 18 / / 21 39 3

Verbreding en verdieping didactiek wiskunde

18 / / 21 39 3


Keuze : 6 sp te kiezen uit de lijst verdiepende keuzevakken van de richting.

Stage verplicht



Masterproef informatica 100 / 100 / 200 30

Totaal

60


Master in de informatica : computernetwerken en gedistribueerde systemen (2de jaar) MINF-CN



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

/ / / / / /

Keuze (18 sp)


Advanced performance modelling

25 20 / / 45 6

Labo mobiele en draadloze netwerken

/ 25 / / 25 3

Grid computing 15 30 / / 45 6


Seminarie computernetwerken

25 / / / 25 3


/ 30 / / 30 3


Software voor real-time en embedded systems

37,5 4

Capita selecta van gedistribueerde systemen

26 4

Internetinfrastructuur 41 5

Multi-agent systemen 29,5 4

Beveiliging van netwerken computerinfrastructuur

42,5 4

Optie ondernemerschap / /

Innovatie en entrepeneurship 30 / / / 30 6


30 / / / 30 6

Optie onderwijs

Verplicht


18 / / 20 38 3





18 21 39 3


18 / / 21 39 3

Taal en leren 18 / / 21 39 3


18 / / 21 39 3



Stage Onderzoeksstage 2 15 / 30 / 45 6

verplicht



Totaal

60


Master in de informatica : databases (2de jaar) MINF-DB



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

/ / / / / / /

Keuze (18 sp) – 6 sp te kiezen uit de lijst verdiepende keuzevakken en 12 sp aanullend te kiezen binnen of buiten de richting


Gevorderde AI technieken 15 10 / 25 3

Project databases / / 45 / 45 6


Statistische modellen en data-analyse

/ / / / 72 6

Text-based information retrieval

/ / / / 29,5 4

Machine learning and inductive inference

/ / / / 46,5 4

User interfaces / / / / 49 4

Keuzelijst UHasselt

Web-informatiesystemen / / / / 30 5

Fundamenten van databases / / / / 30 5

Bio-informatica / / / / 30 5


Innovatie en entrepeneurship 30 / / 15 45 6


30 / / 15 45 6

Optie onderwijs

Verplicht


18 / / 20 38 3





18 21 39 3


18 / / 21 39 3

Taal en leren 18 / / 21 39 3


18 / / 21 39 3



Stage verplicht


Master-proef/


Eindwerk

Totaal

60


Master in de informatica : software engineering (2de jaar) MINF-SE



Hoor- college

Werkcol. of oefen.

Practi-cum

Overige Totaal

Verplicht

/ / / / / / /

Keuze (18 sp)

6 sp te kiezen uit lijst verdiepende keuzevakken en 12 sp aanvullend te kiezen binnen of buiten de richting.

Capita selecta van de software engineering

25 20 / / 45 6


Software testing 25 20 / / 45 6

Datamining 25 20 / / 45 6


Gedistribueerde software architecturen

6

Vereistenanalyse voor complexe softwaresystemen

/ / / / 18 3

Keuzelijst VU Brussel

Aspect oriented software development

26 26 / / 52 6

Programming language engineering seminar

26 26 / / 52 6

Software architecture 26 26 / / 52 6

Optie ondernemerschap / /

Innovatie en entrepeneurship 30 / / / 30 6


30 / / / 30 6

Optie onderwijs

Verplicht


18 / / 20 38 3





18 21 39 3


18 / / 21 39 3

Taal en leren 18 / / 21 39 3


18 / / 21 39 3



Stage verplicht


Master- Masterproef informatica 100 / 100 / 200 30

proef/ Eindwerk

Totaal

60

Bijlage I.2.3:

Beschrijving opleidingsonderdelen: tabel I.2

03/12/08 08:48universiteit antwerpen - Opleidingsonderdelen 2008-2009 - Bachelor

Page 1 of 16http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=.OOD2008&n=64303&ct=064303&e=165904&p=true&all=true

Universiteit van Antwerpen03/12/2008 - 08:46(c)

http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=.OOD2008&n=64303&ct=064303&e=165904&all=true

Bachelor in de informatica (1ste jaar) 1BINF 2008-2009

Titel Semester Uren theorie Uren praktijk Studiepunten Lesgever(s)

.

Inleiding programmeren 1e semester 30,00 30,00 6 Frans Arickx

Discrete wiskunde 1e semester 45,00 45,00 9 Guy Van Steen

Computersystemen 1e semester 45,00 45,00 9 Tom Dhaene

Talen en automaten 1e semester 30,00 30,00 6 Els Laenens

Gegevensstructuren 2e semester 30,00 30,00 6 Els Laenens

Inleiding software engineering 2e semester 15,00 60,00 6 Serge Demeyer

Calculus 2e semester 45,00 45,00 9 David Eelbode

Computer graphics 2e semester 30,00 30,00 6 Frans Arickx

Inleiding tot C++ 2e semester 12,00 18,00 3 Frans Arickx

Inleiding programmeren

Academiejaar: 2008-2009

Code opleidingsonderdeel: 1BINF-01

Semester: 1e semester

Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk: 30,00

Uren andere:

Deeltijds programma: 1

Titularis(sen) Frans Arickx

Taal waarin de cursus wordt gedoceerd: Nederlands

Info semesterexamen: examen in het 1ste semester

Info contractrestrictie:

1. Aanvangscompetenties (begintermen)

*Algemene competentiesASO 6u wiskunde

*Volgtijdelijkheid



2. Eindcompetenties (eindtermen)

De basisvaardigheden voor gestructureerd procedureel en object-georiënteerd programmeren beheersenaan de hand van de programmeertaal Oberon-2. De programmeertaal dient als middel eerder dan doel,zodat de vaardigheden makkelijk overdraagbaar zijn naar een taal met andere syntactische vorm.

3. Inhoud

Er wordt gestart met een procedurele aanpak waarbinnen alle nodige syntactische constructies voordataspecificatie en verwerkingsinstructies worden aangebracht. Er wordt aandacht besteed aansamengestelde types, top-down ontwerp, abstractiemogelijkheden, en modulair programmeren. Er wordteen inleiding gegeven op het object-gericht programmeren, vertrekkend van expliciete pointer syntax, enmet nadruk op de mogelijkheden tot encapsulatie en hergebruik.Afsluitend wordt een overzicht gegeven van de abstractiemogelijkheden (procedureel, klassiek ADT,objectgericht) die Oberon-2 biedt dankzij het modulair en objectgericht karakter van de taal.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesPractica

Eigen werk:Opdrachten:Individueel

Portfolio

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingMondeling zonder schriftelijke voorbereidingGesloten boekOpen vragenPracticum

Portfolio:zonder mondelinge toelichting

6. Noodzakelijk studiemateriaal

Cursusnota's en begeleidende slides

7. Facultatief studiemateriaal

"Into the Realm of Oberon, an Introduction to Programming and the Oberon-2 Programming Language", E.Nikitin, Springer Verlag, 1998, ISBN 0-387-98279-5

8. Studiebegeleiding

De docent is steeds beschikbaar in de pauzes tussen opeenvolgende uren, en kan steeds via mail([email protected]) gecontacteerd worden voor beantwoorden van vragen of het maken van eenafspraak.

Er worden een tweetal vrijblijvende "discussiesessies" georganiseerd: de studenten kunnen vragenformuleren van onderdelen uit de cursus over onderwerpen die ze minder begrepen hebben, waarna eensamenhangende selectie wordt voorgelegd aan groepjes van 6 tot 8 studenten. De groepjes bespreken,onder supervisie van docent en assistent(en), de volledige lijst zodat iedereen op alle vragen een duidelijkantwoord verkrijgt. Dit geeft de gelegenheid (1) tot het oplossen van pijnpunten in begrip en inzicht, en (2)de mogelijkheid de eigen inzichten te verduidelijken.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 10/09/2008 11:12 frans.arickx



Discrete wiskunde




Studiepunten: 9

Uren theorie: 45,00


Uren andere:


Titularis(sen) Guy Van Steen





*Algemene competentiesElementaire verzamelingenleer (niveau middelbaar onderwijs)

*Volgtijdelijkheid


De studenten leren een aantal basistechnieken uit de eindige wiskunde die hun toepassingen hebben in deInformatica.

3. Inhoud

- Verzamelingen, relaties en functies- Bewijstechnieken : volledige inductie- Telmethodes : combinatoriek en principe van inclusie en exclusie- Eindige kanstheorie- Elementaire logica

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesOefeningensessies

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boek


Stephen B Maurer en Anthony Ralston : Discrete Algorithmic Mathematics .





laatste aanpassing: laatste aanpassing: 12/09/2008 16:40 guy.vansteen

Computersystemen




Studiepunten: 9

Uren theorie: 45,00


Uren andere:

Deeltijds programma: 1/2

Titularis(sen) Tom Dhaene

Taal waarin de cursus wordt gedoceerd:




*Algemene competentiesgeen specifieke voorkennis vereist

*Volgtijdelijkheid


- een basiskennis en inzicht verwerven op het gebied van computer- en informatietechnologie, meerbepaald i.v.m.:

data-representatiehardware (basisbegrippen elektronica)software (machinetaal, assembler, hogere programmeertalen)besturingssystemenapplicaties

- de interactie tussen de verschillende onderdelen van een computersysteem begrijpen

- de verworven kennis kunnen toepassen, om bestaande computersysteem kritisch te kunnen evalueren

3. Inhoud

DEEL 1 : Basiskennis Computersystemen



inleiding computersystemen:-- geschiedenis-- lagen-model van computersystemen-- data representatie + getallenstelsels (binair, hexadecimaal, ...)-- basis hardware (transistoren, logische poortjes, multiplexer, flip-flop, ...)

inleiding computer architectuur:-- von Neuman architectuur (CPU, geheugen, bus)-- fetch-execute cycle-- assembler en machinetaal-- microarchitectuur

DEEL 2: Basiskennis Unix scripting

inleiding UNIX scripting

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesOefeningensessiesPractica


Projectwerk:Individueel

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk met mondelinge toelichtingGesloten boekOpen vragenPracticum


- Handboek : Computer Architecture and Organization: An Integrated Approach (CAO)Miles J. Murdocca, Vincent P. Heuring Wiley (2007) ISBN: 978-0-471-73388-1

- Lesmateriaal / transparanten : Beschikbaar bij cursusdienst Beschikbaar via blackboard


- Computer Architecture: A Quantitative Approach, 3rd EditionHennessy & Patterson,Morgan Kaufmann (2002)ISBN: 1558605967

- Operating systems: Internals and design principlesW. StallingsPrentice Hall, Inc.



- Computer organization & architectureW. StallingsPrentica Hall, Inc.


- Wekelijks vragenuurtje

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 14/11/2008 09:28 tom.dhaene

Talen en automaten




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:


Titularis(sen) Els Laenens





*Algemene competentiesEr is geen specifieke voorkennis vereist om dit opleidingsonderdeel te starten. Wel is er in de loop van decursus extra voorkennis wiskunde noodzakelijk! Voor de informaticastudenten wordt die voorkennisverzorgd in de cursus discrete wiskunde. Zorg er dus voor dat je als informaticastudent - voor Talen enautomaten - de cursus discrete wiskunde bijhoudt (niet uitstellen!) en grondig bestudeert. Een goedewiskundige basis en een degelijk abstractievermogen zijn troeven.

*Volgtijdelijkheid


Aan het eind van dit opleidingsonderdeel kan je de mogelijkheden en beperkingen van eenvoudigerekenprocessen onderzoeken, gebruik makend van wiskundige methodes. Je kent de formele behandelingvan de verschillende onderwerpen uit de cursus (zie inhoud) en kan ze toepassen om eenvoudigeproblemen op te lossen. Voor meer detail zie studiewijzer op blackboard bij studiemateriaal

3. Inhoud

Met het opleidingsonderdeel Talen en automaten begint je studie van de theoretische informatica, d.i. de



studie van automatentheorie, talen en rekenprocessen. In het opleidingsonderdeel Talen en automatenkomen volgende onderwerpen aan bod: • alfabetten, strings, talen, problemen • eindige automaten entoepassingen (web/text search), • reguliere expressies en toepassingen (in UNIX, in lexicale analyse en bijhet opsporen van patronen in een tekst) • het verband tussen eindige automaten en reguliere expressies •eigenschappen en beperkingen van reguliere talen Dit opleidingsonderdeel geeft je samen met decursussen 'Machines en berekenbaarheid' en 'Algoritmen en complexiteit' een inleiding in de theoretischeinformatica.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesOefeningensessiesWerkcolleges

Eigen werk:OefeningenOpdrachten:IndividueelOpdrachten:In groep

Begeleide zelfstudie (eventueel met responsiecolleges)PortfolioProjectwerk:

In groep

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boekOpen boek

Permanente evaluatie:Oefeningen



Introduction to Automata Theory, Languages, and Computation, 2006, John Hopcroft, Rajeev Motwani,Jeffrey Ullman, uitgeverij Addison-Wesley. Leren Communiceren, 2006, Steehouder e.a., vijfde druk 2006 uitgeverij Wolters-Noordhoff, ISBN: 978-90-01-54702-8



Er is een uitgebreide studiebegeleiding zoals beschreven in de studiewijzer op blackboard bijstudiemateriaal.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 16/11/2008 10:26 els.laenens

Gegevensstructuren






Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:




Info semesterexamen: examen in het 2de semester



*Algemene competentiesDe studenten dienen vertrouwd te zijn met de grondslagen van een hogere programmeertaal zoals Oberon.Dit betekent dat ze alle aspecten van zo’n taal bestudeerd hebben en zelfstandig kunnen toepassen opkleine en elementaire programmeerproblemen. Het opleidingsonderdeel Inleiding programmeren geeft je denodige voorkennis.

*Volgtijdelijkheid


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren ben je in staat om (zelfstandig en in groep)voor eenvoudige, realistische informaticaproblemen oplossingen te ontwerpen en deze te implementeren ineen concreet systeem, met behulp van denkprocessen en technieken die professionele informaticigebruiken.

3. Inhoud

In het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren bestudeer je volgende onderwerpen: • gegevensabstractie,OO ontwerp, top-down ontwerp, programmeerprincipes • Abstract Data Types: stacks, queues, binairebomen en zoekbomen, tabellen, priority queues, gebalanceerde zoekbomen (2-3, 2-3-4, AVL, ..., B-bomen), grafen • zoeken sorteeralgoritmen • hashing • efficiëntie van algoritmen • externe methoden

4. Werkvormen



Begeleide zelfstudie (eventueel met responsiecolleges)Portfolio

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boekPracticum

Permanente evaluatie:



Opdrachten



Data Abstraction and Problem Solving with C++: Walls and Mirrors: 5e editie, 2007, Frank Carrano,uitgeverij Addison-Wesley, Pearson International Edition, ISBN 0-321-48500-9. Leren Communiceren, 2006, Steehouder e.a.,, vijfde druk 2006 uitgeverij Wolters-Noordhoff, ISBN: 978-90-01-54702-8





Inleiding software engineering




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Serge Demeyer





*Algemene competentiesBasisvaardigheden voor gestructureerd procedureel en object-georiënteerd programmeren, bij voorkeura.h.v. de programmeertaal Oberon

*Volgtijdelijkheid


Een eerste ervaring verwerven in het zelf realiseren van een software oplossing voor een niet-triviaalprobleem. Betrouwbaarheid en onderhoudbaarheid van die oplossing garanderen aan de hand vanvolautomatische tests, contracten en een goed objectgericht ontwerp.



3. Inhoud

Naast een theoretische inleiding bestaat de inhoud van dit vak vooral uit zelfwerkzaamheid. Vertrekkendevan een behoeftespecificatie (die in de loop van het project wordt uitgebreid en aangepast) zal de studenthet probleem analyseren en er een oplossing voor ontwerpen, implementeren en testen. Hetimplementeren en testen gebeurt aan de hand van de programmeertaal Oberon.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Practicum


Zie http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/SE1BAC/


Zie http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/SE1BAC/


Docent: Prof. S. Demeyer [ http://www.win.ua.ac.be/~sdemey/ ] Assistent: Jan Vlegels [ hhttp://www.ua.ac.be/main.aspx?c=jan.vlegels]

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 18/09/2008 17:13 serge.demeyer

Calculus




Studiepunten: 9

Uren theorie: 45,00


Uren andere:


Titularis(sen) David Eelbode





*Algemene competenties



Voor de meeste topics binnen het vak calculus is geen expliciete voorkennis vereist, daar die vanaf nulterug worden opgebouwd, maar enigzins vertrouwd zijn met de begrippen uit een middelbare richtingwordt gewenst. Studenten worden geacht een zekere vaardigheid te hebben in de methodes die in hetmiddelbaar onderwijs werden aangeleerd, en dan in het bijzonder:

- Algemene logica, manier van bewijsvoering

- Rekenen met reële getallen en veeltermen in een eindig aantal onbekenden

- Merkwaardige produkten en ontbinding in factoren

- Oplossen van vergelijkingen en ongelijkheden

- Vergelijking van eerste- en tweedegraadsfuncties

- Het binomium van Newton

- Oplossen van lineaire stelsels (in 2 en 3 veranderlijken)

- Goniometrie en driehoeksmeting

*Volgtijdelijkheid


Het is de bedoeling dat de Bachelor informatica aan het eind van deze cursus inzicht heeft in deelementaire differentiaal- en integraalrekening in één en meerdere veranderlijken, zowel vanuit theoretischals practisch standpunt.

Meer concreet is het de bedoeling

- dat de student vertrouwd geraakt met de begrippen en technieken die in de les zullen wordenaangebracht (zie verder bij de inhoud).

- dat de student bepaalde cruciale redeneringen kan reproduceren (er zal duidelijk worden aangegevenvoor welke stukken theorie dit verwacht wordt), en op die manier kan aantonen dat hij inzicht heeftverworven in de logische opbouw van een formeel resultaat.

- dat de student in staat is om een gegeven probleem via logisch redeneren te herleiden tot een formeelwiskundig vraagstuk, uitgedrukt in een correcte wiskundige taal, en eigenschappen kan gebruiken om hetantwoord op die vraag te formuleren. Er wordt dus van de student verwacht dat hij de wiskunde als formeletaal leert hanteren om enerzijds het probleem te herkennen (en mogelijks te "catalogeren"), en anderzijdsom met geziene technieken het antwoord te bekomen.

3. Inhoud

De cursus omvat : Rijen reële getallen (convergentietests), functies en hun eigenschappen (begrensdheid,injectie/surjectie/bijectie, continuïteit), limieten van functies, ééndimensionale differentiaalrekening (meteen inleiding tot differentiaalrekening in meer veranderlijken) en toepassingen (rekenregels,middelwaardestellingen, extremabepaling, functie-onderzoek), integraalrekening van functies van éénveranderlijke en toepassingen (volumebepaling, booglengte), reeksen (met inbegrip van machtreeksen enFourierreeksen).

4. Werkvormen

Contactmomenten:Hoorcolleges



Oefeningensessies

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingMondeling met schriftelijke voorbereidingGesloten boek

Permanente evaluatie:(tussentijdse) testen


James Stewart : Calculus International Student Edition, 5de editie, 2003, Brooks/Cole, ISBN 0-534-27408-0

Sommige bijkomende onderdelen worden op Blackboard geplaatst



David Eelbode

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 25/11/2008 14:47 david.eelbode

Computer graphics




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:







*Algemene competentiesInleiding Programmeren 1Ba Informatica

*Volgtijdelijkheid




De basistechnieken voor 3D-graphics beheersen, en daarmee een eenvoudige 3D-renderer programmerenin Oberon-2

3. Inhoud

Voorbereidend worden de belangrijkste wiskundige structuren besproken die van belang zijn voor ComputerGraphics; er wordt aandacht besteed aan vector-, affiene en Euclidische ruimtes. Coordinatenstelsels enhun transformaties worden toegelicht. De driedimensionale transformaties in homogene coördinaten wordenbesproken.

De hardwarematige elementen voor grafische output worden kort toegelicht, waarna de grafischeprimitieven voor het afbeelden van elementaire krommen op raster-scan outputmedia worden behandeld.

Een wereldbeschrijving vanuit camera oogpunt wordt berekend aan de hand van 3D-transformaties op tweeverschillende manieren. Projectie wordt toegevoegd om uiteindelijk een tweedimensionale geprojecteerdeafbeelding van de wereld te realiseren.

De basismodellering van de wereld gebeurt via gesloten polygonale overdekking. Niet-zichtbare onderdelenworden verwijderd door een aantal technieken, waaronder hidden-line (snel, maar zonderinkleuringsmogelijkheid), Z-buffering (efficient maar beperkt realistisch) en Raytraycing (traag maar zeerrealistisch).

Bijkomend realisme wordt toegevoegd door fenomenologische modellen te gebruiken voor inkleuring enbelichting van de polygonaal opgebouwde wereld.

De practica, leidend tot een beperkte maar functionerende 3D-renderer, gebeuren in Oberon-2.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingMondeling zonder schriftelijke voorbereidingGesloten boekOpen vragen

Presentatie


Cusrsusnota's en begeleidiende slides


F. S. Hill Jr., "Computer Graphics using OpenGl", Prentice Hall 2001, ISBN 0-02-354856-8





Er worden een tweetal vrijblijvende "discussiesessies" georganiseerd: de studenten kunnen vragenformuleren van onderdelen uit de cursus over onderwerpen die ze minder begrepen hebben, waarna eensamenhangende selectie wordt voorgelegd aan groepjes van 6 tot 8 studenten. De groepjes bespreken,onder supervisie van docent en assistent(en), de volledige lijst zodat iedereen op alle vragen een duidelijkantwoord verkrijgt. Dit geeft de gelegenheid (1) tot het oplossen van pijnpunten in begrip en inzicht, en (2)de mogelijkheid de eigen inzichten te verduidelijken.


Inleiding tot C++




Studiepunten: 3

Uren theorie: 12,00


Uren andere:

Deeltijds programma:






*Algemene competentiesInleiding Programmeren 1Ba Informatica

*Volgtijdelijkheid


De basissyntax van de programmeertaal C++ voor het procedurele programmeren beheersen en voldoendekunnen toepassen, alsook het paradigma voor object-orientatie in C++ begrijpen.

Bovendien zal de student hierdoor inzicht krijgen in de overeenkomsten en verschillen van talen met eenverschillende syntactische structuur, maar vergelijkbaar paradigma ("hybride" talen).

3. Inhoud

In dit opleidingsonderdeel wordt de "basisfunctionaliteit" van C++ voor het procedurele aspect van deprogrammeertaal behandeld. Dit resulteert grosso modo in volgende inhoud:

Types en daclaraties



Expressies en statementsPointers, arrays (en structures)FunctiesNamespacesBroncodebestanden en programma's

Dit wordt steeds behandeld met een vergelijking met de (gekende) Oberon-2 programmeertaal. Er wordthierbij een expliciete of impliciete syntactische en semantische vergelijking van de overeenkomendestrcturen gebruikt.

Voor wat betreft het object-georienteerde aspect wordt enkel de basissyntax in C++ die overeenkomt metwat Oberon-2 biedt, aangeraakt; in 2e Ba (cursus Gevorderd Programmeren) wordt hier dan dieper opingegaan.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boekOpen vragen



Cursusnota's en begeleidende slides

B. Stroustrup, The C++ Programming Language, Addison-Wesley, ISBN 0-201-88954-4 and 0-201-70073-5 (eveneens beschikbaar in nederlandse vertaling)




Indien gewenst door de studenten kan een discissiesessie worden georganiseerd: de studenten kunnenvragen formuleren van onderdelen uit de cursus over onderwerpen die ze minder begrepen hebben, waarnaeen samenhangende selectie wordt voorgelegd aan groepjes van 6 tot 8 studenten. De groepjes bespreken,onder supervisie van docent en assistent(en), de volledige lijst zodat iedereen op alle vragen een duidelijkantwoord verkrijgt. Dit geeft de gelegenheid (1) tot het oplossen van pijnpunten in begrip en inzicht, en (2)de mogelijkheid de eigen inzichten te verduidelijken.




Inhoudsverantwoordelijke(n): Contacteer de faculteit van de opleiding





Bachelor in de informatica (2de jaar) BINF 2008-2009

Titel Semester Uren

theorie

Uren

praktijk

Studiepunten Lesgever(s)

Verplichte opleidingsonderdelen

Gevorderd programmeren 1esemester

30,00 30,00 6 Jan Broeckhove

Machines en berekenbaarheid 1esemester

30,00 30,00 6 Els Laenens

Uitbatingssystemen 1esemester

30,00 45,00 6 Benny Van Houdt

Databases 1esemester

40,00 4 Jan Paredaens

Algoritmen en complexiteit 2esemester

30,00 30,00 6 Dirk Janssens

Project databases 2esemester

50,00 5 Jan Paredaens

Lineaire algebra 1esemester

25,00 25,00 5 Guy Van Steen

Numerieke lineaire algebra 2esemester

20,00 20,00 4 EkaterinaVladislavleva

Computernetwerken 2esemester

30,00 30,00 6 Chris Blondia

Overgangsmaatregel 08-09: stud. met een credit voor computernetwerken volgen ter vervanging

verplicht volgend vak:

Computerarchitectuur +practicum

1esemester

30,00 30,00 6 N.

Keuzevakken (12sp) te kiezen uit volgende lijst of (met goedkeuring van de onderwijscommissie)

uit andere opleidingen

Fysica 1esemester

30,00 30,00 6 Joke Hadermann

Elementaire statistiek 2esemester

15,00 15,00 3 Michiel Debruyne

Algemene economie 1esemester

30,00 3 Liesbet Okkerse

Bedrijfseconomie enondernemerschap

1esemester

15,00 15,00 3 Luc D'Haese

Datastructuren en algoritmen 2esemester

15,00 15,00 3 Benny Van Houdt

Computerarchitectuur 1esemester

15,00 15,00 3 Hans Vangheluwe



Gevorderd programmeren




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:


Titularis(sen) Jan Broeckhove





*Algemene competentiesZoals de naam van het opleidingsonderdeel aangeeft, is een degelijke voorkennis in het programmeren voorde hand liggend. Dit zowel op gebied van theoretische kennis als op gebied van praktijkvaardigheden, waareen ruime programmeerervaring vereist is. Daarenboven is inzicht in de theorie van talen (grammatica's,ontleding) een noodzaak, vooral voor het eerste deel van het theoretisch onderricht. Ook elementaire kennisvan software engineering (projectvoering, testen van programma's) is belangrijk. Voor de practia is ervaringmet UNIX of Linux uitbatingssysteem vereist.

*VolgtijdelijkheidInleiding programmeren (1BINF-01) EN Computersystemen (1BINF-03) EN Talen en automaten (1BINF-04)EN Gegevensstructuren (1BINF-05) EN Inleiding software engineering (1BINF-06)

Voor Ba Wis moet men een credit gehaald hebben voor "Inleiding programmeren" (1BWIS-091).


De doelstellingen die gelden voor de totaliteit van het opleidingsonderdeel zijn de volgende

Je kan zelfstandig een C++ programma schrijven en uitvoeren.Je kan met precisie de aangebrachte termen en begrippen in verband met programmeertalenuitleggen en hanteren.Je beschikt over inzicht in het objectgeori\"{e}nteerd en in het generische programmeer paradigma.

Het opleidingsonderdeel bestaat in essentie uit drie delen, namelijk ``Basis C++ faciliteiten'' (deel I),``Objectgeorienteerd programmeren in C++'' (deel II), en ``Generisch programmeren in C++'' (deel III).Hieronder de doelstellingen voor ieder van die delen.

Basis C++ faciliteiten:

Je hebt voldoende inzicht in de C++ syntax om complexe declaraties op te stellen en te ontleden. Jekan de meest voorkomende syntactische structuren geassocieerd met klassen hanteren.Je beschikt over voldoende parate kennis om C++ programmeeropdrachten te voltooien met eenminimum aan opzoekwerk.

Object georienteerd programmeren in C++

Je beschikt over inzicht in het objectgeori\"{e}nteerd paradigma en kan, voor kleine opdrachten, ditinzicht vertalen en uitvoeren in een programmaontwerp.Je hebt analytisch inzicht in het functioneren van objectgeori\"{e}nteerde C++ code en kan dit via



experimenteren versterken.

Generisch programmeren in C++

Je beschikt over inzicht in het generisch paradigma en kan dit inzicht vertalen in het gebruik vangenerische bibliotheken.Je beschikt over voldoende parate kennis om eenvoudige generische C++ code ontwerpen enimplementeren.

3. Inhoud

Een uitgebreid overzicht van de C++ syntax met bijzondere aandacht voor object-gericht pro-grammeren.Dit omvat elementen van klasseontwerp, operatoroverloading, aggregatie en compositie, inheritance en polymorfisme (virtual methods). Van het laatste wordt de achtergrond van het substitutie-principe grondigbekeken. UML (Unified Modeling Language) klassediagrammen worden ingevoerd waar mogelijk omprogramma-ontwerp te visualiseren. Vervolgens wordt het generisch programmeren aan de hand vantemplates bestudeerd. Parallel met de theorie wordt het idioom, het typische "taalgebruik" in C++programma's, bekeken en ook ingeoefend in de practica.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichting

Permanente evaluatie:Opdrachten


De belangrijkste elementen voor het theoretische deel van het Gevorderd Programmeren zijn ongetwijfeld:

Het handboek voor de cursus namelijk ``The C++ Programming Language'' van B. Stroustrup [1].Er bestaat van dit handboek ook een Nederlandstalige versie, getiteld ``De programmeertaal C++''.In de schriftelijke studiewijzer die bij de cursus is gevoegd, wordt in detail aangegeven welke delenvan het boek bestudeerd worden.De nota's die (a) aanvullend materiaal uit andere bronnen aanbrengen dat belangrijk is in het raamvan het opleidingsonderdeel, en (b) selecteren en klemtonen leggen in de stof die in het handboekbehandeld wordt.De voorbeeldcode die je moet bestuderen en die gebruikt wordt om te experimenteren en inzicht tedoen groeien in het functioneren van belangrijke C++ mechanismen.

Dus het handboek levert de leidraad, de nota's geven aanvullingen, de voorbeeldcode concretiseert jeinzichten.Voor de praktijk wordt ook een bundel nota's ter beschikking gesteld. Die bevat een beschrijving van decodeerconventies die gevolgd zullen worden tijdens het coderen in de praktijksessies. Daarnaast bevat dieook de beschrijving van de procedure voor het installeren van de voorbeeldprogramma's en de opdrachtendie tijdens de sessie uitgevoerd moeten worden.

[1] The C++ Programming Language, B. Stroustrup, 3de uitgave, Addison-Wesley, 2000


[1] C++ FAQ's, M. Cline, G. Lomow, M. Girou, 2e uitgave, Addison-Wesley, 1999



[2] C++ Solutions, David Vandevoorde, Addison-Wesley, 1998


Wie vragen heeft over de leerstof, het studiemateriaal, het examen, enzovoort kan die steeds stellen voor,tijdens of op het einde van de les. Tijdens de les vragen stellen verdient sterk de voorkeur. Het actiefverwerken van de leerstof begint bij het vragen stellen over hetgeen niet begrepen werd of onduidelijk was.

De practicumsessies worden steeds begeleid door een assistent die uiteraard vragen kan beantwoorden,maar die ook actief zal optreden wanneer het lijkt dat je vastloopt met de uitvoering van de opdrachten.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 08/09/2008 15:53 jan.broeckhove





Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDit opleidingsonderdeel bouwt verder op het opleidingsonderdeel Talen en automaten. Een goedewiskundige basis en een degelijk abstractievermogen zijn troeven.

*VolgtijdelijkheidInleiding programmeren (1BINF-01) EN Talen en automaten (1BINF-04)

Voor Ba Wiskunde is een credit behaald voor "Talen en automaten" voldoende.


Aan het eind van dit opleidingsonderdeel kan je de mogelijkheden en beperkingen van eenvoudigerekenprocessen onderzoeken, gebruik makend van wiskundige methodes. Je kent de formele behandelingvan de verschillende onderwerpen (zie inhoud) en kan ze toepassen om eenvoudige problemen op te lossen.Zie ook studiewijzer.

3. Inhoud

In het opleidingsonderdeel Machines en berekenbaarheid zet je je studie in de theoretische informaticaverder en bestudeer je volgende onderwerpen: • context-vrije grammatica’s en talen • toepassingen: YACCparser-generator, markup languages, XML • pushdown automaten • Chomsky normaal vorm • Turingmachines Dit opleidingsonderdeel vormt samen met de cursussen 'Talen en automaten’ en 'Algoritmen en



complexiteit' een inleiding in de theoretische informatica: automatentheorie, talen en rekenprocessen.

4. Werkvormen



Begeleide zelfstudie (eventueel met responsiecolleges)Projectwerk:

In groep

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boekOpen boekOpen vragen

Permanente evaluatie:OefeningenOpdrachten


Introduction to Automata Theory, Languages, and Computation, 2006, John Hopcroft, Rajeev Motwani,Jeffrey Ullman, uitgeverij Addison-Wesley. Leren Communiceren, 2006, Steehouder e.a.,, vijfde druk 2006 uitgeverij Wolters-Noordhoff, ISBN: 978-90-01-54702-8





Uitbatingssystemen




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:




Titularis(sen) Benny Van Houdt






*VolgtijdelijkheidComputersystemen (1BINF-03) OF Computersystemen (1BINF-031)


In deze cursus worden tal van concepten die centraal staan in het ontwerpen van een besturingssysteembesproken. Getracht wordt de studenten een goed inzicht te verschaffen in deze materie, zodat ze ook zelfhet effect van bepaalde design keuzes kunnen inschatten.

3. Inhoud

Processen en threads: proces image, proces toestanden, mode switching user-level en kernel-level threads

Cache Geheugengeheugenhiërarchiemapping functies (direct, associatief en set-associatief)thrashingreplacement algoritmen (FIFO, random, LRU, pseudo-LRU)

Geheugen Managementpartitionering (fixed en dynamisch)Buddy systeempagingsegmentatie

Virtueel Geheugenpage tables (multilevel, inverted, 4.3 BSD Unix)TBL cachereplacement algoritmen (MIN, LRU, FIFO, Clock)resident set management

SchedulingFCFS, Round Robin, SPN, WSPN, SRTN, nSTRN, HRRN, multilevel feedback schedulingUNIX, fair share schedulerReal-time scheduling (deadline scheduling, rate monotonic scheduling)

Disk Managementdisk structuurscheduling (FIFO, SSTF, (C)-SCAN, (C)-LOOK, VSCAN(R) en FSCAN)RAID: level 0-6 en multilevel RAID

Concurrencyalgoritme van Dekker/Petersenhardware implementatiessemaforen (producer/consumer en readers/writes probleem)monitors en message passing

File Systemenfile attributen, operaties en typesdirectory structuren (bomen, grafen)access en allocatie methodes (continuous, linked en indexed)



UNIX inodefree-space managementFast File Systeem voor UNIX

Multiprocessor issuesSMP organisatiecache coherency (MESI protocol)multiprocessor scheduling

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk met mondelinge toelichtingGesloten boek


Er is een uitgewerkte cursustekst beschikbaar via de cursusdienst. De slides worden eveneens onlinebeschikbaar gemaakt.


Operating systems: Internals and design principles by W. Stallings, Prentice Hall, Inc.

Operating System Concepts by A. Silberschatz en P. Galvin, Addison-Wesley Publishing.

Computer organization & architecture by W. Stallings, Prentica Hall, Inc.


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 20/11/2008 10:51 benny.vanhoudt

Databases




Studiepunten: 4

Uren theorie: 40,00

Uren praktijk:

Uren andere:


Titularis(sen) Jan Paredaens








Kennis van data types en structuren.Inleiding tot programmeren en logica.Ervaring met het UNIX uitbatingssysteem (voor de practicumsessies).

*VolgtijdelijkheidInleiding programmeren (1BINF-01) EN [Computersystemen (1BINF-03) OF Computersystemen (1BINF-031)] EN Talen en automaten (1BINF-04) EN Gegevensstructuren (1BINF-05)


Opdoen van ervaring en kennis over het gebruik van het relationeel database model, ER diagrammen enSQL.

In de practijk een eenvoudige database kunnen ontwerpen, maken en ondervragen m.b.v. een grafischeuser-interface.

3. Inhoud

Ontwerp van database toepassingen. Ondervragingstalen in het relationeel database model, de relationelealgebra, calculi, datalog en SQL. Het verband tussen deze talen. Het gebruik van LISP om geordendedatabases te specificeren. Eigenschappen van tabellen, functionele afhankelijkheden, sleutels en referentieleintegriteit. Decompositie van tabellen en normaalvormen.

4. Werkvormen



Projectwerk:In groep

5. Evaluatievormen



Slides



Ullman, Widom, A first course in database systems,


Zal tijdens de cursus gegeven worden.


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 27/11/2008 15:41 jan.paredaens

Algoritmen en complexiteit




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:


Titularis(sen) Dirk Janssens





*Algemene competentiesVertrouwd zijn met fundamentele noties uit de theorie van formele talen (automaten en Turing machines)en gegevenstructuren (bomen, sorteeralgoritmen, grafen).

*VolgtijdelijkheidDiscrete wiskunde (1BINF-02) EN Talen en automaten (1BINF-04) EN Gegevensstructuren (1BINF-05)

Voor Ba Wiskunde is een credit voor Talen en automaten voldoende.


De studenten moeten enkele fundamentele modellen van berekenbaarheid begrijpen, en ook de begrippenvan ruimte-en tijdscomplexiteit die ermee samenhangen. Dit betekent onder meer het volgende.- Eenvoudige algoritmen kunnen uitdrukken als programma's in de modellen.- Van programma's in de modellen de tijdscomplexiteit kunnen afleiden.- Kunnen uitleggen hoe een programma uitgedrukt in een model kan omgezet worden in een equivalentprogramma van een ander model, en welke invloed dat heeft op de complexiteit.

Verder moet je in staat zijn in je eigen woorden de redeneringen uit te leggen van een aantalcomplexiteitsanalyses uit de cursus. Tenslotte moet je aantonen de definities en resultaten i.v.m. complexiteitsklassen en reducties te



beheersen, hetzij door bepaalde redeneringen uit de cursus in je eigen woorden te verklaren, hetzij door deconcepten toe te passen op concrete gevallen.

3. Inhoud

In het eerste deel van de cursus worden verschillende modellen van berekenbaarheid beschreven: RAM,RASP, Turing Machine. Deze modellen kunnen gezien worden als wiskundige talen voor het uitdrukken vanalgoritmen; ze verschillen in de keuze van gegevensstructuren en elementaire operaties.

Op basis van die modellen worden vervolgens de begrippen tijds- en ruimtecomplexiteit bestudeerd; metname wordt de complexiteit van een aantal sorteeralgoritmen afgeleid. Daarna wordt er ingegaan op hetbegrip "polynomiale complexiteit", inclusief NP-problemen. Van een aantal concrete problemen wordtbewezen dat ze NP-compleet zijn. Tenslotte wordt ook aandacht besteed aan gerandomizeerde algoritmen.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Open boek


Eigen cursustekst


Hopcroft, Motwani, Ullman, Introduction to Automata Theory, Languages, and Computation, Addison-Wesley


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 12/09/2008 16:26 dirk.janssens

Project databases




Studiepunten: 5

Uren theorie:


Uren andere:









*Algemene competentiesDit vak houdt een uitgebreid project in over informatica waar het database aspect een zeer belangrijke rolspeelt.

*Volgtijdelijkheid

"Databases" (2BINF-071) moet voorafgaand of gelijktijdig gevolgd worden.


In staat zijn een uitgebreid software project tot een goed einde te brengen.

3. Inhoud

De inhoud van het project wordt uitgebreid besproken tijdens de eerste les.

4. Werkvormen

Contactmomenten:WerkcollegesPractica

Eigen werk:Opdrachten:In groep


5. Evaluatievormen

Schriftelijk werkstuk:met mondelinge toelichting

Presentatie





Lineaire algebra




Studiepunten: 5

Uren theorie: 25,00




Uren andere:


Titularis(sen) Guy Van Steen





*Algemene competentiesVan de studenten wordt basiskennis over verzamelingen en functies verwacht.

*VolgtijdelijkheidCalculus (1BINF-071)


De studenten moeten een grondige kennis hebben van een aantal basisbegrippen en basistechnieken uit delineaire algebra (elementaire matrixrekening, vectorruimten, lineaire afbeeldingen,eigenwaardenproblemen,..)Zij moeten eenvoudige problemen hierover zelf kunnen oplossen (oefeningen).

3. Inhoud

Matrixrekening en stelsels van lineaire vergelijkingenVectorruimtenLineaire afbeeldingenInproductenEigenwaarden en eigenvectorenSinguliere waardenontwikkeling

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingMondeling zonder schriftelijke voorbereidingGesloten boek


Cursusnota's verkrijgbaar bij de cursusdienst.



laatste aanpassing: laatste aanpassing: 12/09/2008 16:27 guy.vansteen



Numerieke lineaire algebra




Studiepunten: 4

Uren theorie: 20,00


Uren andere:


Titularis(sen) Ekaterina Vladislavleva





*Algemene competentiesDeze vak neemt een goede kennis van Lineaire Algebra aan. Een basis kennis van Analyse is een voordeel.

*VolgtijdelijkheidCalculus (1BINF-071)


Op het eind van de cursus worden studenten verwacht om de volgente ontwerpen degelijk te begrijpen:

1) effectief werken met vectoren en matrices,

2) effectief het oplossen van verschillende soorten systemen van vergelijkingen,

3) begrijpen de taxonomie van bestudeerd algoritmen,

4) situaties waar deze algoritmes effectief en ineffectief kunnen zijn,

5) analyseren van conditionering van aangeboden problemen en van stabiliteit van toepasbaar algorithmen.

3. Inhoud

De cursus Numerieke Lineaire Algebra heeft betrekking op de volgende onderwerpen van de toegepastelineaire algebra:

Vector-en Matrix-normen (vernieuwd fundamentals van de lineaire algebra);Conditionering en conditie getallen;Floating-point rekenkunde;De stabiliteit van een algoritme. Stabiliteit van de floating-point rekenen;Oplossingen van systemen van vergelijkingen. Stabiliteit van Gauss eliminatie;De kleinste kwadraten problemen. QR factorisatie door Givens Rotaties (en vergelijking met Gram-Schmidt orthogonalizatie uit de Lineaire algebra);Conditionering en stabiliteit.

De prestatie van studenten wordt geëvalueerd op de basis van examensresultaten en een project die tijdens



het tweede semester wordt uitgevoerd. Actieve deelneming door de studenten in de praktische oefeningenwordt sterk aangemoedigd. Beide "pen-en-papier" oefeningen en programmering zijn van essentieel belangom een goede inzicht te krijgen in de concepten van de toegepaste numerieke algebra. Theoretische kennisis van cruciaal belang niet alleen om in het project te slagen, maar ook om de examens te passeren.

Alle benodigde informatie is te vinden op de website van de cursus (vanaf januari 2009):http://www.win.ua.ac.be/~backelj/teaching/

4. Werkvormen


Eigen werk:Oefeningen


5. Evaluatievormen




1. Numerical Linear Algebra by L.N. Trefethen and D. Bau2. Data Smoothing and Matrix Methods in Data Mining and Pattern Recognition by L.Elden (especially least-suqares problems)


1. Inleiding tot Numerieke Wiskunde door A. Bultheel


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 04/11/2008 16:40 ekaterina.vladislavleva

Computernetwerken




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00




Uren andere:


Titularis(sen) Chris Blondia





*Algemene competenties- De student heeft basiskennis en inzicht op het gebied van computer- en informatietechnologie. - Destudent heeft een basiskennis van calculus en van kansrekenen - vermits de kursusnota's en de slides in hetEngels zijn is een basiskennis van Engels vereist. De colleges en de oefeningen worden in het Nederlandsgegeven.

*VolgtijdelijkheidDiscrete wiskunde (1BINF-02) EN [Computersystemen (1BINF-03) OF Computersystemen (1BINF-031)] ENCalculus (1BINF-071)


- De student is in staat de verschillende onderdelen van een computernetwerk te plaatsen in een gelaagdenetwerkarchitectuur. - De student kent de belangrijkste functies die voorkomen in de fysische, MAC, link,netwerk en transportlaag. - Bovendien heeft de student een goed overzicht van belangrijke mechanismen enprotocols die in de volgende netwerklagen voorkomen: fysische, MAC, link, netwerk en transsportlaag .

3. Inhoud

De volgende onderdelen worden behandeld: - Het ISO-OSI model van een gelaagde netwerkarchitectuur -de fysische laag: het begrip signaal wordt bestudeerd - de Medium Access Control (MAC) laag: hierinworden een aantal basis MAC protocollen behandeld: ALOHA, Ethernet, IEEE802.11 - de link laag: devolgende functies van deze laag worden bestudeerd: foutdetectie (CRC) en flow control (stop and waitprotocol, sliding window protocol, meerdere ARQ protocols) - de netwerklaag: hier wordt vooral het IPprotocol bestudeerd - de transportlaag: de protocollen TCP en UDP worden in dit deel behandeld. In deoefeningensessies worden de in de theorie behandelde begrippen/mechanismen/prototocols nader toegelichtvia voorbeelden en oefeningen (bv. varianten op de protocols bestudeerd in het theorie gedeelte).

4. Werkvormen


Eigen werk:OefeningenOpdrachten:Individueel

5. Evaluatievormen



- Er is een syllabus (in het Engel) beschikbaar - De gebruikte slides zijn eveneens beschikbaar Beidekunnen gedownload worden van de website van de onderzoeksgroep www.pats.ua.ac.be/courses. Demotivatie voor bepaalde overgangen, veronderstellingen, vereenvoudigingen staan niet altijd in de syllabus



noch in de slides. Daarom zijn additionele eigen nota's vaak onontbeerlijk! De opgaven van de oefeningenstaan tevens op de bovengenoemde website. Het studiemateriaal op de website is beschermd via eenpaswoord dat de student bij de aanvang van de cursus ontvangt.


Een aantal interessante, gerelateerde boeken: - W. Stallings, Data en computer communications(MacMillan) - F. Halsall, Data communications, computer networks and open systems (Addison-Wesley) - A.Tanenbaum, Computer Networks (Prentice-Hall) - J. Kurose, K. Ross, Computer Networking, a top-downapproach featuring the Internet, Addison-Wesley, 2001


De lesgever (zowel theorie als oefeningen) is tijdens en na de les beschikbaar voor vragen. Verder kan eenafspraak gemaakt worden via e-mail.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 14/11/2008 16:09 chris.blondia

Computerarchitectuur + practicum




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:


Titularis(sen) N.




Geen beschrijving gevonden

Fysica




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00




Uren andere:


Titularis(sen) Joke Hadermann





*Algemene competentiesnihil

*Volgtijdelijkheid


Op het eind van deze cursus:- hebt u inzicht in de basisfysica achter de werking van software, hardware, etc. en de fysische processenwaarmee deze onderdelen worden gemaakt en inzicht in enkele van de fysische verschijnselen in hetalledaagse leven.- kunt u eenvoudige numerieke oefeningen oplossen over de verschillende onderwerpen van de cursus

3. Inhoud

Het is een traditionele cursus algemene fysica, alleen wordt er telkens als extra gezien hoe deze algemenefysica terug te vinden is in de verschillende computeronderdelen. Eerst wordt een noodzakelijke basisgelegd met vektorrekening, kinematica en dynamica. Vervolgens wordt er overgegaan op de onderwerpengolven (met als toepassingen geluid, microfoons, versterkers, klokken, touchscreens,...),optica (met alstoepassing o.a. de optische muis, scanners,...), thermometrie, thermodynamica, elektriciteit (m.i.v.condensatoren, batterijen, touchscreens, snelheid van informatie-overdracht,...), halfgeleiders (met alstoep. juncties, transistoren, diodes,...), integrated circuits (productie, evolutie, toekomst), isolatoren,supergeleiders, magnetoresistieve materialen ( RAM, opdrijven van snelheden, spintronics,...),elektromagnetische golven (optische communicatie, radio, televisie,...), lasers (CD, DVD,...).

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boekMeerkeuzevragen



cursus aangeboden bij de cursusdienst




http://computer.howstuffworks.com/http://howthingswork.virginia.edu/


De docent is steeds beschikbaar na de lessen en ook op andere momenten na afspraak.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 08/09/2008 09:48 joke.hadermann





Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Michiel Debruyne






*VolgtijdelijkheidDiscrete wiskunde (1BINF-02) EN Calculus (1BINF-071)


De student verwerft inzicht in de basisbegrippen uit de combinatoriek en kansrekening en kan deze correcttoepassen bij het oplossen van nieuwe problemen.

De student kan een steekproef analyseren met behulp van beschrijvende statistiek en de resultaten correctinterpreteren.

De student begrijpt de hoofdideeën achter de theorie van betrouwbaarheidsintervallen, hypothesetesten enlineaire regressie. Hij/zij kan deze theorie toepassen in een aantal specifieke gevallen (bvb. t-tests voornormaal verdeelde variabelen), zowel in schriftelijke oefeningen als m.b.v. statistische software.

Gegeven een data set en een concreet onderzoeksprobleem, kan de student dit probleem correctvertalen naar een statistisch model en door middel van een gepaste test een genuanceerd antwoordformuleren.

3. Inhoud



De cursus start met een overzicht van de belangrijkste begrippen uit de combinatieleer (permutaties,combinaties, ...). De bedoeling is vooral dat concrete telproblemen vlot worden opgelost.

Vervolgens worden de basisbegrippen van de kansrekening ingevoerd. We definiëren wat een kansruimteprecies is en leiden verschillende rekenregels af (bvb. de regel van Bayes). De student dient de theorie vlotte kunnen toepassen in concrete kansproblemen.

Enkele veelgebruikte discrete en continue kansverdelingen worden besproken.

Vervolgens worden de basisbegrippen behandeld omtrent het beschrijven en weergeven van eensteekproef, het opstellen van een betrouwbaarheidsinterval en het uitvoeren van hypothesetests. Voor ditgedeelte maken we ook gebruik van het vrij downloadbare statistisch softwarepakket R.

Tenslotte wordt kort ingegaan op enkelvoudige lineaire regressie. De nadruk ligt er hier vooral opom regressie correct te kunnen uitvoeren in R en de bekomen output correct te kunnen interpreteren.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



Schriftelijk werkstuk:zonder mondelinge toelichting


Cursusnota’s worden ter beschikking gesteld via blackboard.


Boeken:

Statistiek en wetenschap - Beirlant J., Dierckx, G. en Hubert, M. Uigeverij ACCOIntroduction to probability - Grinstead CM., Snell, JL. Gratis downloadbaar ophttp://www.dartmouth.edu/~chance/teaching_aids/books_articles/probability_book/amsbook.mac.pdf


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 01/12/2008 09:46 michiel.debruyne

Algemene economie






Studiepunten: 3

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere:


Titularis(sen) Liesbet Okkerse






eindtermen middelbaar onderwijs

*Volgtijdelijkheid


Kunnen verklaren van concepten van micro- en macro-economieVerwerven van kennis over belangrijke theoretische economische inzichten op micro-economisch en macro-economisch gebiedInzichten verwerven in de realiteit van de globale, Europese en Belgische economieVerwerven van studievaardigheden

3. Inhoud

De cursus omvat drie delen:Micro-economie: gedrag van gezinnen, gedrag van ondernemingen, prijsvorming inverschillende marktstructurenWelvaartseconomieMacro-economie: bestedingen en economische activiteit, geldmarkt, economische groei,inflatie en werkloosheid

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen




Open vragen


Syllabus die beschikbaar zal worden gesteld op blackboard


David Begg, Foundations of Economics, McGraw Hill, 2006, 3de editie

David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch; Economics, McGraw Hill, 2008, 9e editie


Voor studiebegeleiding kan men terecht op het blackboard forum van deze cursus of bij de docentna afspraak.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 16/09/2008 11:59 liesbet.okkerse



Code opleidingsonderdeel: 3BBIR-A-07


Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Luc D'Haese



Info contractrestrictie: geen inschrijving onder examencontract


*Algemene competentiesbasiskennis van micro economie

*Volgtijdelijkheid


De student(e) kan de principes van de algemene boekhouding uitleggen en toepassen. Verder kan hij/zij debasisprincipes van financiële analyse en de kostprijsberekening van een onderneming uitleggen en



doorrekenen. De student(e) kan de essentiële elementen van budgetteren en kasplanning uitleggen entoepassen. Hij/zij kent de verschillende economische en financiële basistechnieken die verband houden metinvesteringsanalyse en kan deze in vraagstukken toepassen.

3. Inhoud

Eerst worden de principes van de algemene en industriële boekhouding behandeld, gevolgd door de analysede financiële structuur en financiering van een onderneming. Vervolgens wordt ingegaan op studie van dekostprijssystemen , de budgettereing en kasplanning. De cursus geeft verder inzicht in de financiële eneconomische technieken van de investeringen. Daarbij aansluitend worden de basistechnieken besprokendie aangewend worden bij de opvolging en planning van activiteiten in de uitvoering van een project.

4. Werkvormen





5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk met mondelinge toelichtingGesloten boekOpen vragen


De cursusnota's zijn beschikbaar bij de cursusdienst



De docent is beschikbaar voor verdere uitleg na de colleges. Op afspraak is de docent bereid individueleinformatie te verschaffen.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 24/11/2008 16:23 luc.dhaese





Studiepunten: 3



Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDeze cursus behandelt enkele fundamentele netwerk (graph) algoritmen en hun bijhorende datastructuren.Verder wordt de correctheid en complexiteit van dez algoritmen en datastructuren geanalyzeerd. Voorkennisvan enkele basis datastructuren (gelinkte lijst, queue, stack en bomen) is aangewezen. Verder kan enigevoorkennis van complexiteitstheorie (de O-notatie en o-notatie) nuttig zijn.

*Volgtijdelijkheid

"Algoritmen en complexiteit" (2BINF-04) moet voorafgaand of gelijktijdig gevolgd worden.


Er wordt beoogd om de studenten kennis te laten maken met de meest fundamentele netwerk algoritmen ende bijhordende datastructuren. Naast het bijbrengen van deze kennis, wordt er voornamelijk getracht omhet zelfstandig nadenken over deze problematiek, alsook de creativiteit nodig om gelijkaardige algoritmente ontwikkelen, sterk gestimuleerd door middel van praktische oefeningen. Tenslotte moeten de studentenin staat zijn om praktische informatica problemen, die oplosbaar zijn dmw een netwerk algoritme, teherkennen en vertalen naar hun bijhorend graph netwerk probleem.

3. Inhoud

Deze cursus behandelt enkele van de meest elementaire en fundamentele graph netwerk algoritmen, zoalsgraph searching, flow netwerken, matching algoritmen, opspannende bomen, etc.Verder worden een aantal geavanceerde data structuren die snelle implementaties van deze algoritmentoelatenin detail besproken en geanalyzeerd. Een engelstalige inhoudstafel van de cursusinhoud wordt hieronder gegeven:

Contents:GRAPH SEARCHING 1) Graph representations2) Breadth-first Search (BFS) 3) The Depth-first search (DFS) 4) Topological sort

FLOW NETWORKS1) Definitions and basic properties2) The Ford-Fulkerson method (1956) 3) Performance of the Ford-Fulkerson algorithm4) The Edmonds-Karp algorithm (1969) 5) Preflow-push algorithms6) Performance of the Preflow-push algorithm

BIPARTITE MATCHING ALGORITHMS1) The graph matching problem



2) A network flow solution3) The Hopcroft-Karp algorithm (1973)3.1) The algorithm and its number of iterations 3.2) Implementing a single iteration

DISJOINT-SETS DATA STRUCTURES1) Disjoint-sets operations and the linked-list representation 2) Disjoint-sets forest

SPANNING TREES1) Basic properties and definitions 2) Kruskal’s algorithm (1956) 3) Prim’s algorithm (1957) 3.1) Prim’s algorithm and binary heaps 3.2) Graph preprocessing for sparse graphs

FIBONACCI HEAPS 1) Introduction2) Definition and elementary operations2.1) The delete-min operation2.2) The decrease-key operation3) Amortized analysis3.1) Amortized analysis of the delete-min and decrease-key operation 4) Bounding the maximum degree

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen




Een engelstalige uitgewerkte cursustekst van een kleine 60 paginas zal via de cursusdienst wordenaangeboden.


Extra info is terug te vinden in volgende boeken:

Introduction to Algorithms, written by T.H. Cormen, C.E. Leisersonand R.L. Rivest and published by MIT Press, 2001.

Data Structures and Network Algorithms by R.E. Tarjan publishedby CBMS-NSF Regional Conference Series in Applied Mathematics, 1983.









Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Hans Vangheluwe










Bachelor in de informatica (3de jaar) 3BINF 2008-2009

Titel Semester Uren

theorie

Uren

praktijk



Bachelor eindwerk 2e semester 15,00 75,00 9 JanBroeckhove

Databases (XML & webtechnologie) 1e semester 30,00 30,00 6 JanParedaens

Wetenschappelijk programmeren 1e semester 15,00 45,00 6 Annie Cuyt

Software engineering 1e semester 30,00 30,00 6 SergeDemeyer

Telecommunicatiesystemen 2e semester 30,00 30,00 6 Chris Blondia

Inleiding gedistribueerde systemen 1e semester 15,00 15,00 3 Frans Arickx

Levensbeschouwing 1e en 2esemester

30,00 3 PatrickLoobuyckWalter VanHerck

Keuzevakken (21 sp) te kiezen uit volgende lijst of (met goedkeuring van de

onderwijscommissie) uit andere opleidingen

Inleiding tot datamining 1e semester 15,00 15,00 3 JanParedaensBartGoethals

Toegepaste logica 1e semester 15,00 15,00 3 Els Laenens

Artificiële intelligentie 2e semester 15,00 15,00 3 BartGoethals

Gevorderde programmeertechnieken 1e semester 15,00 15,00 3 JanBroeckhove

Formele technieken in softwareengineering

2e semester 30,00 30,00 6 DirkJanssensSergeDemeyer

Netwerk protocols 2e semester 30,00 3 Chris Blondia

Beeldverwerking 2e semester 15,00 15,00 3 Dirk VanDyck

Bedrijfseconomie enondernemerschap

1e semester 15,00 15,00 3 Luc D'Haese

Datastructuren en algoritmen 2e semester 15,00 15,00 3 Benny VanHoudt

Labo computernetwerken 1e semester 30,00 3 Chris Blondia

Computerarchitectuur 1e semester 15,00 15,00 3 HansVangheluwe



Fysica 1e semester 30,00 30,00 6 JokeHadermann

Algemene economie 1e semester 30,00 3 LiesbetOkkerse

Elementaire statistiek 2e semester 15,00 15,00 3 MichielDebruyne

Bachelor eindwerk


Code opleidingsonderdeel: 3BINF-A-011


Studiepunten: 9

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesHet eindwerk vormt een sluitstuk van de bacheloropleiding. Het is een vakoverschrijdend, software-intensiefgroepsproject en in die zin doet het a priori beroep op de kennis en vaardigheden verworven in alleopleidingsonderdelen. Via het eindwerk toon je dat je de eindcompetenties van de bacheloropleiding involdoende mate beheerst.

Voor de voltijdse UA studenten betekent dit dat het eindwerk enkel tijdens het diplomajaar in hetstudieprogramma kan opgenomen worden.

*VolgtijdelijkheidGevorderd programmeren (2BINF-02) EN Machines en berekenbaarheid (2BINF-03) EN Uitbatingssystemen(2BINF-14) EN Databases (2BINF-071) EN Numerieke lineaire algebra (2BINF-01) EN Algoritmen encomplexiteit (2BINF-04) EN Project gedistribueerd programmeren (2BINF-061)


De algemene doelstelling van het eindwerk is om de studenten vertrouwd te maken met het functionerenals informaticus in een vooraf vastgelegde context. Dit doe je door te werken aan een vakoverschrijdend,software-intensief groepsproject. Dit houdt in dat je bewijst het volgende aan te kunnen:

een probleemstelling en een beoogde oplossing formuleren;de oplossing operationaliseren: welke bestaande systemen kunnen gebruikt worden en welke moetennieuw gerealiseerd worden, welke kennis heb ik daarvoor nodig en hoe zal ze verworven worden, hoezal ik precies het nieuwe systeem realiseren;toetsen of de oplossing effectief aan de probleemstelling beantwoordt;in groep werkzaamheden plannen en uitvoeren, met een kritische benadering zowel voor je eigenwerk als voor dat van anderen;



schriftelijke en mondelinge rapporteren van resultaten en deze resultaten in het openbaar, metcollega's, bespreken;

3. Inhoud

Het onderwerp van de bachelorproef moet betrekking hebben op een toepassingsgebied dat inovereenstemming is met de opleiding Bachelor Informatica. Het staat je vrij zelf een onderwerp te suggerenen daarvoor een promotor (ZAP-lid van de opleiding Informatica) te contacteren. Daarnaast kan je ookkiezen uit de onderwerpen die opgesomd zijn in het ESP systeem (www.esp.win.ua.ac.be) van de opleiding.

Tijdens het academiejaar 2008-2009 geldt voor het Bachelor eindwerk een uitzonderlijke regeling. Ditomdat het opleidingsonderdeel ``jaarproject tweede bachelor'' uit het curriculum wegvalt en omdat decentrale doelstelling daarvan, namelijk ``in groep een software-intensief project realiseren'', in het heteindwerk in het derde bachelorjaar is opgenomen. De studenten die in 2008-2009 het derde bachelorjaaraanvatten hebben echter het jaarproject tweede bachelor nog doorlopen. Vandaar de bijzondere regeling.Deze bestaat erin dat

als je reeds in een vorig academiejaar een ``jaarproject van derde bachelor'' had aangevat maar nogniet voltooid, moeten je dit afwerken met hetzelfde onderwerp en promotor. Het resultaat zal geldenvoor het opleidingsonderdeel ''eindwerk''.als je reeds in een vorig academiejaar voor het ``jaarproject van derde bachelor'' geslaagd was, hebje nu een vrijstelling voor het opleidingsonderdeel ``eindwerk''.in alle andere gevallen, als je maar aan het diplomajaar bezigt bent, heb je de mogelijkheid omindividueel of in groep, met een onderwerp naar keuze, bij een promotor het eindwerk te maken. Welwordt een raamwerk opgelegd dat de activiteiten van het eindwerk structureert.

De promotor en begeleider blijven in deze overgangsregeling dus de personen die het eindwerk inhoudelijkafbakenen en het werk sturen en evalueren.

4. Werkvormen

Begeleide zelfstudie (eventueel met responsiecolleges)PortfolioProjectwerk:

Individueel


5. Evaluatievormen

Permanente evaluatie:Medewerking tijdens de contactmomenten


Portfolio:met mondelinge toelichting

Presentatie


Dit wordt vastgesteld in overleg met de promotor en begeleider en staat in functie van het onderwerp vanhet eindwerk.


Dit wordt vastgesteld in overleg met de promotor en begeleider en staat in functie van het onderwerp vanhet eindwerk.


Begeleiding:



De promotor en begeleider begeleiden je gedurende alle fases van het eindwerk. Promotor en begeleiderhebben natuurlijk onderlinge afspraken over wie wat precies voor zijn rekening neemt, en ze stellen jedaarvan op de hoogte van bij het begin. Deze begeleiding omvat een duidelijke afbakening van de inhoudt,overleg over de methodologie, interactie over de opgestelde planning, ...

Feedback:

Met de begeleiding is ook steeds feedback verbonden, zodat je tijdens het maken van het eindwerk demogelijkheid krijgt om eventuele gemaakte fouten nog recht te zetten en hieruit te leren. Die feedback vindtplaats binnen een ''veilige leeromgeving'', wat betekent dat het geen onderdeel uitmaakt van de evaluatie.Concreet: je verliest geen punten door door problemen aan te kaarten of fouten te maken, als je ze maarrechtzet. Je kan dus vrij fouten toegeven of om extra uitleg vragen.

Deze remedierende feedback kan op ad hoc manier plaatsvinden, via een een gesprek met de begeleiderdat je aanvraagt. Het kan ook een plaats krijgen in periodische rapportering over de voortgang van hetproject. Ook hierover maak je afspraken met promotor en begeleider bij aanvang van het eindwerk.


Databases (XML & webtechnologie)




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDeze cursus bouwt verder op de cursus Databanken

*VolgtijdelijkheidDatabases (2BINF-07)


Deze cursus verschaft inzicht in de fundamentele aspecten van databanksystemen.

3. Inhoud



Deze cursus bevat twee delen. Een eerste deel gaat dieper in op databanken in het algemeen en behandeltonder meer transaction management en security. Het tweede deel van de cursus behandelt XML, XML-

databanken en verschillende web-gerelateerde technologieën voor het opvragen, bewerken en publicerenvan XML gegevens. Om de studenten een beter inzicht te krijgen in de uitgebreide verzameling van XML-tools dienen ze een project uit te werken dat intensief gebruik maakt van Web 2.0, een verzamelnaam voorde nieuwste generatie internet-technologieën. Er hoort ook een schriftelijk examen bij de cursus dat eerderde theoretische materie behandelt.

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingOpen boekOpen vragenPracticum



Cursus


(2004) XQuery: The XML Query Language. Michael Brundage. Addison-Wesley.



Wetenschappelijk programmeren




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00




Uren andere:


Titularis(sen) Annie Cuyt





*Algemene competentiesDe student dient een redelijke basis van calculus te beheersen. Dit houdt onder meer kennis in vanafgeleiden, integralen, limieten, rijen en reeksen, vectoren, complexe getallen, poolcoördinaten,vergelijkingen van rechten en vlakken.

*VolgtijdelijkheidGevorderd programmeren (2BINF-02) EN Numerieke lineaire algebra (2BINF-01)


De student moet:

inzicht hebben in de verschillende aspecten van het numerieke rekenen en welke de mogelijkeproblemen zijn die dit met zich teweegt brengt,kennis hebben van de in de cursus behandelde methoden,onderlinge verbanden en verschillen tussen methoden kunnen stipuleren,in staat zijn een probleem te herkennen en de daarvoor geschikte oplossingsmethode aan te wenden,de keuze voor de geschikte oplossingmethode kunnen verantwoorden,de bekomen resultaten correct kunnen analyseren.

3. Inhoud

Deze cursus volgt op het vak Numerieke lineaire algebra. Hierbij zullen we verder een aantal numeriekebasistechnieken bekijken, waaronder

het oplossen van een niet-lineaire vergelijking,veelterminterpolatie,het modelleren van ruizige data,functiebenaderingen,Fourier transformatie,numerieke integratie,random number generatie.Na een inleiding op elke techniek, worden verschillende oplossingsmethoden behandeld. Verschillendewiskundige en numerieke aspecten komen aan bod, zoals foutencontrole, gevoeligheid encomplexiteit. Vervolgens wordt bij elke techniek een illustratief voorbeeld uitgewerkt.

4. Werkvormen






5. Evaluatievormen



Cursusnota's, eigen nota's. Scripts bij de cursusnota's.


Numerical computing with MATLAB (Moler)


De docent is beschikbaar voor vragen voor, tijdens of na de colleges, na afspraak (bij voorkeur via e-mail).Daarnaast kunnen de studenten ook steeds terecht bij de assistent (voor contactgegevens, zie infra).

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 01/12/2008 16:02 annie.cuyt

Software engineering




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:








Praktijk ervaring met programmeren, bij voorkeur in teamverband.Grondige kennis van de formele grondslagen van de informatica (logica, complexiteit van algoritmes,eindige automaten)Kennis van enkele basisdisciplines binnen de informatica (databases, numeriek rekenen,telecommunicatie)

*VolgtijdelijkheidGevorderd programmeren (2BINF-02) EN Project gedistribueerd programmeren (2BINF-061)




De student zal een brede basis verwerven in het bouwen van softwaresystemen die te complex zijn om dooréén persoon gerealiseerd te worden.

3. Inhoud

De inhoud van de cursus beslaat het volledige gamma aan activiteiten die in een typisch project aan bodkomen, zoals daar zijn planning, communicatie, kwaliteitscontrole, evolutie en onderhoud. Concreet houdtdit in

de software levenscyclus (behoeftes, analyse, ontwerp, implementatie, testen, onderhoud)kwaliteitscontrole (code reviews, ISO 9000, CMM, metrics)projectbeheer (PERT, Gantt, kosten schatting)

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingMondeling zonder schriftelijke voorbereiding


Cursusnota's verspreid via de cursusdienst en via http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/SE3BAC/


Een van de volgende boeken wordt sterk aangeraden:

Fundamentals of Software Engineering (2nd Edition), C. Ghezzi, M. Jazayeri, D. Mandroli, PrenticeHall, 2003. ISBN 0-13-099183-X.Software Engineering - A Practitioner's Approach, R. Pressman, Mc-Graw Hill, Fifth Edn., 2000. ISBN0073655783.Software Engineering, I. Sommerville, Addison-Wesley, Sixth Edn., 2000. ISBN: 020139815X.

Voor specifieke onderwerpen wordt een uitgebreide lijst materiaal via het internet beschikbaar gesteld; ziehttp://www.lore.ua.ac.be/Teaching/SE1LIC/


Docent: Prof. S. Demeyer [ http://www.win.ua.ac.be/~sdemey/ ] Assistent: Jan Vlegels [ hhttp://www.ua.ac.be/main.aspx?c=jan.vlegels]


Telecommunicatiesystemen






Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:







*Algemene competenties- De student kent de belangrijkste protocols uit de verschillende netwerklagen; bv. Ethernet, IP, TCP - Destudent is in staat een werkend programma te schrijven in een gekende programmeertaal (bv. C++).

*VolgtijdelijkheidComputernetwerken (1BINF-08) EN Gevorderd programmeren (2BINF-02)


- Theorie: De student heeft een overzicht van de belangrijkste hedendaagse telecommunicatiesystemen, ditzowel wat betreft backbone netwerken als access netwerken. - Practicum: De student is in staat eenprotocol te ontwerpen en te implementeren in een bepaalde opgelegde omgeving (in dit geval CLICK).

3. Inhoud

In deze cursus worden de architectuur en de werking van een aantal hedendaagsetelecommunicatiesystemen besproken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het ISO referentie modelbestudeerd in de cursus Computernetwerken (2de bachelor). Meer in het bijzonder komen volgendetelecommunicatiesystemen aan bod: - telefonienetwerken, -SDH/PDH netwerken, -ISDN netwerken, -ATMnetwerken, -TCP/IP netwerken (Internet) met nadruk op Quality of Service ondersteuning, - wired accessnetwerken (HFC, ADSL/VDSL), - mobiele netwerken (GSM, GPRS), - Wireless LAN. Naast algemeneprincipes die gebruikt worden voor het ontwerp en de werking van deze netwerken, worden ookarchitecturale aspecten behandeld. IIn het practisch gedeelte van deze cursus wordt een opdrachtuitgewerkt gebruik makend van de CLICK modular router. De opdracht bestaat erin een protocol teontwerpen en te implementeren. Deze implementatie wordt gerealizeerd met behulp van CLICK en moetleiden tot een werkende versie van het protocol.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boekPracticum

Presentatie


De slides die gebruikt worden in het theorie gedeelte staan op www.pats.ua.ac.be/courses Naast de



opdracht van het practicum wordt nuttige informatie op de website www.pats.ua.ac.be geplaatst zoalsbijvoorbeeld IETF documenten met beschrijvingen van het te implementeren protocol.



De lesgever is tijdens en na de les beschikbaar voor vragen. Verder kan een afspraak gemaakt worden viae-mail. Voor het practicum kunnen vragen gesteld worden aan de begeleidende assistenten gedurende deuitlegsessies of kan een afspraak gemaakt worden per e-mail.


Inleiding gedistribueerde systemen


Code opleidingsonderdeel: 3BINF-K-03


Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDe student moet reeds inzicht verworven hebben in zowel de architectuur van computersystemen, als in deconcepten van besturingssystemen. Bovendien moet de student beschikken over voldoendeprogrammeerervaring.

*VolgtijdelijkheidGevorderd programmeren (2BINF-02) EN Uitbatingssystemen (2BINF-14) EN Project gedistribueerdprogrammeren (2BINF-061)


De student zal inzicht hebben verworven over de basisfaciliteiten binnen besturingssystemen voor, en debelangrijkste principes van, de opbouw van gedistribueerde systemen,

Hij zal ook (beperkt) kennis gemaakt hebben met enkele gedistribueerde principes.

3. Inhoud



De cursus belicht essentieel de verschillende principes die gehanteerd worden bij de opbouw vangedistribueerde systemen, en besteedt daarbij vooral aandacht aan de faciliteiten binnen bestaandebesturingssystemen die hiertoe beschikbaar zijn. Deze principes worden geheel of gedeeltelijk toegepast inde constructie van de zogenaamde Middleware systemen die een bepaald gedistribueerd paradigmaondersteunen, en het gebruik van gedistribueerde systemen voor de gebruiker transparant maken.

Volgende principes, met bijhorende OS-ondersteuning, worden o.a. behandeld:

Processen: threads, RPC, scheduling aspectenCommunicatie: socketsDistributed process management: RPC/RMISynchronisatie mechanismen: concurrency principes, klokken

Eventueel voorbeeld van een paradigma

Gedistribueerde file systemen

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Mondeling met schriftelijke voorbereidingGesloten boekOpen vragen

Permanente evaluatie:Medewerking tijdens de contactmomenten

Presentatie


W. Stallings, Operating Systems, Internals and Design Principles (5th ed. 2005), Prentice-Hall

A. S. Tanenbaum en M. van Steen, Distributed Systems, Principles and Paradigms (2nd edition) PrenticeHall

Begeleidende cursusslides

(Syllabus in opbouw)







Levensbeschouwing


Code opleidingsonderdeel: 3BUA-010

Semester: 1e en 2e semester

Studiepunten: 3

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere:


Titularis(sen) Patrick Loobuyck

Walter Van Herck


Info semesterexamen: examen in het 1ste semester en/of het 2de semester



*Algemene competentiesGeen specifieke voorkennis vereist.De algemene interpretatieve competentie van analyse en synthese.

*Volgtijdelijkheid


De student heeft kennis van en inzicht in diverse levensbeschouwingen en hun mensen wereldbeeld(-en). Hij/zij is in staat een levensbeschouwelijk thema op een reflexieve wijze te bespreken en daarbij oog tehebben voor de actueel maatschappelijke implicaties.

3. Inhoud

Levensbeschouwelijke diversiteit is in de hedendaagse samenleving een feit en dit weerspiegelt zich ook aande universiteit. Om met deze diversiteit om te gaan kiest de Universiteit Antwerpen voor actief pluralisme.Actief pluralisme wil recht doen aan het belang van levensbeschouwelijke ideeën en aan de plaats die ze inde openbare ruimte kunnen innemen. Levensbeschouwelijke ideeën blijven immers een belangrijke rolspelen in het morele bewustzijn en in het dagelijks oordelen en handelen van mensen, organisaties ensamenlevingen.Actief pluralisme is zelf geen levensbeschouwing, maar een houding ten aanzien van (de eigen en andere)levensbeschouwingen. Het insisteert op een inhoudelijke dialoog binnen en tussen levensbeschouwingen enop een concreet engagement dat levensbeschouwingen als fenomeen, als overtuiging én als praktijk, ernstigwil nemen.In dat verband richt het Centrum Pieter Gillis een levensbeschouwelijke cursus (30 uur - 3 studiepunten) in

voor alle studenten van het 3e bachelorjaar. De UA wil haar studenten hiermee uitnodigen omlevensbeschouwelijke zaken bespreekbaar te maken en erover na te denken. Omgaan metlevensbeschouwelijke verschillen en conflicten is echter vaak niet vanzelfsprekend. Veelal ontbreekt het aaneen elementaire levensbeschouwelijke geletterdheid. Het vak heeft dan ook niet de bedoeling mensen toteen of andere levensbeschouwing te bekeren, maar is vormend van opzet.



Om de cursus zo boeiend mogelijk te maken voor een zeer breed spectrum, qua opleiding en belangstellingvan zo vele studenten werd geopteerd voor een breed aanbod met keuzemogelijkheden. De cursus isopgesplitst in drie onderdelen: een inleidende A module, een verdiepende B module waarin men kan kiezentussen lessenreeksen over verschillende levensbeschouwingen, en een verbredende C module waarin derelatie wetenschap-levensbeschouwing, recht/maatschappij-levensbeschouwing aan bod kunnen komen. Meer gedetailleerde informatie over de inhoud is beschikbaar via de websitehttp://www.ua.ac.be/main.aspx?c=*PIETERGIL&n=33956

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen



Cursusnota's: zie blackboard

Ook verkrijgbaar bij Universitas (CST) of de cursusdienst (CDE, CMI)


aangeleverde teksten en powerpointpresentaties op blackboard


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 28/05/2008 14:16 patrick.loobuyck

Inleiding tot datamining




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:



Bart Goethals







*Algemene competentiesKennis van data types en structuren. Inleiding tot programmeren en logica.

*VolgtijdelijkheidNiet gedefinieerd


De basistechnieken en algoritmes uit data mining kennen en kunnen gebruiken. In staat zijn een datamining probleem te herkennen.

3. Inhoud

Data Mining is de geautomatiseerde analyse van (meestal zeer grote) collecties gegevens met als doel eronverwachte relaties of patronen in te vinden en de gegevens op nieuwe manieren samen te vatten zodatdeze zowel verstaanbaar als bruikbaar zijn voor de eigenaar van de gegevens. In deze cursus gaan we in opde basistechnieken en algoritmes uit data mining, waaronder classification, clustering, en frequent patternmining, en dat zowel in theorie als in de praktijk.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen



"Introduction to Data Mining" by Pang-Ning Tan, Michael Steinbach, Vipin Kumar (Addison-Wesley)



laatste aanpassing: laatste aanpassing: 29/10/2008 13:19 bart.goethals

Toegepaste logica




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00




Uren andere:







*Algemene competentiesVan de studenten wordt verwacht dat ze de propositielogica en de predikatenlogica met succes hebbenbestudeerd.

*VolgtijdelijkheidMachines en berekenbaarheid (2BINF-03)


Aan het eind van dit opleidingsonderdeel kan je eenvoudige problemen oplossen gebruik makend vanlogische technieken die van belang zijn binnen de informatica. Er wordt verwacht dat je vlot kan werkenmet de verschillende aspecten van het logisch programmeren en dat je zelfstandig een onderwerp kanuitdiepen.

3. Inhoud

In dit opleidingsonderdeel leer je eenvoudige problemen oplossen gebruik makend van logische techniekendie van belang zijn binnen de informatica. Je oefent in het vlot werken met de verschillende aspecten vanhet logisch programmeren. Verder diep je zelfstandig een onderwerp uit dat je dan ook zowel mondeling alsschriftelijk (portfolio) presenteert. De volgende onderwerpen komen aan bod: lambda-calculus, modalelogica, logica en berekenbaarheid, logica en imperatief programmeren, logisch programmeren.

4. Werkvormen



Portfolio

5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingMondeling zonder schriftelijke voorbereidingOpen boek


Presentatie


Van Benthem et al., Logica voor informatici, 3de editie, Addison-Wesley, 2003.





Problemen en vragen kan je emailen naar [email protected]


Artificiële intelligentie




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Bart Goethals






*VolgtijdelijkheidProgrammeerparadigmas (2BINF-08)


3. Inhoud

Deze inleidende cursus behandelt de klassieke paradigma's van artificiële intelligentie: zoekstrategieën,kennisrepresentatie, kennisinferentie, enz. Dit vormt de basis voor de ontwikkeling van kennis- enexpertsystemen, zelf-lerende algoritmen, planningsystemen, 'intelligent agents' en softbots, ...

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen





- Slides.


- Poole, D., Mackworth, A., Goebel, R., Computational Intelligence, A Logical Approach, Oxford UniversityPress, 1998. - Nilsson, S., Artificial Intelligence, A new synthesis, Morgan Kaufmann, 1998. - Russell, S., Norvig, P., Artificial Intelligence. A Modern Approach, Prentice Hall, Second Edition, 2003. - Clocksin, W.F., Mellish, C.S., Programming in Prolog, Springer-Verlag, 3rd edition, 1987.



Gevorderde programmeertechnieken




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesZoals de naam van het opleidingsonderdeel aangeeft, moet je beschikken over een aanzienlijke voorkennisin de programmeertaal C++ en daarnaast over een ruime programmeerervaring. Dit zowel op gebied vantheoretische kennis als op gebied van praktische vaardigheden.

*VolgtijdelijkheidGevorderd programmeren (2BINF-02) EN Uitbatingssystemen (2BINF-14) EN Project gedistribueerdprogrammeren (2BINF-061)


Je bent in staat te discussi\"{e}ren en redeneren over programmacode. Je bent in staat gevorderdetaalconstructen, zoals templates in C++, te bestuderen en toe te passen. Dit betekent dat je de technischeuitwerking doorziet en dat je de mogelijkheden en beperkingen kan inschatten om zo weloverwogenprogrammadesign keuzes te maken.



3. Inhoud

In deze cursus worden aspecten wordt een grondige studie gemaakt van het generisch programmeren aande hand van templates in C++ . Het verschil met het interface-implementation model uit de objectgeoriënteerde sfeer wordt onderzocht. Vervolgens onderzoeken we function objects, als oplossing voor derigiditeit van oproepstructuren, en expression templates. Diverse techieken die toelaten generische code temaken zoals sequences en iteratore, traits, policy-based programmeren, meta-programmeren, typefunctions, …, worden behandeld.

De technieken moeten in een geïntegreerd project, dat ieder jaar een nieuw onderwerp aanpakt, gebruiktworden. Dat project wordt via pair programming uitgevoerd.

4. Werkvormen

Contactmomenten:Werkcolleges


In groep

5. Evaluatievormen

Examen:Open boek



De belangrijkste materialen voor het theoretische deel zijn ongetwijfeld:

Het handboek , ``The C++ Programming Language'' van B. Stroustrup[1]. Er bestaat ook eenNederlandstalige versie van dit standaardwerk, getiteld ``De programmeertaal C++''.De nota's die enerzijds aanvullend materiaal uit andere bronnen aanbrengen en anderzijds selecterenen klemtonen leggen in de stof die in het handboek behandeld wordt.Voorbeeldprogramma's voor de verschillende aspecten van template programming. De broncodewordt bij het begin van de lessen ter beschikking gesteld.

In de nota's zijn artikels opgenomen die aanvullend materiaal behandelen. Daarenboven wordt ook noggeput uit ``C++ Templates: The Complete Guide''.

[1] The C++ Programming Language, B. Stroustrup, Addison-Wesley.


[1] C++ Templates: The Complete Guide, D. Vandevoorde en N. M. Josuttis, Addison-Wesley. [2] Modern C++ Design: Generic Programming and Design Patterns Applied, A. Alexandrescu, Addison-Wesley.


Wie vragen heeft over de leerstof, het studiemateriaal, het examen enzovoort kan die steeds stellen voor,tijdens of op het einde van de les. Wil men buiten de lesuren contact opnemen, dan kan dat ook. Het iszeker aan te raden eerst een afspraak te maken via email, en daarbij de vraag voor te leggen, zodat hetantwoord kan voorbereid worden.




Formele technieken in software engineering




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:



Serge Demeyer






Praktijk ervaring met programmeren, bij voorkeur in teamverband.Grondige kennis van de formele grondslagen van de informatica (logica, eindige automaten)Praktische ervaring met het gebruik van UML (klasse-diagrammen, use cases)

*VolgtijdelijkheidGevorderd programmeren (2BINF-02) EN Algoritmen en complexiteit (2BINF-04)


De student zal in staat zijn om aan de hand van formele specificaties (logische specificaties, state-charts,petri-nets) modellen te bouwen van wat een software systeem behoort te doen, die modellen te analyserenen te verifieren, en vanuit die modellen een werkende implementatie te genereren.

3. Inhoud

Deze cursus vormt een praktijk introductie tot het zogenaamde "model driven engineering" (ofmodelgebaseerd ontwikkelen van software). Daarbij wordt een abstract model gemaakt van wat eensoftware systeem hoort te doen, en worden de implementatiedetails omtrent de platformen waarop eensoftware systeem zal draaien achteraf ingevuld door een code generator.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Mondeling zonder schriftelijke voorbereidingPracticum




Cursusnota's verspreid via het web.


Artikels en naslagwerken verspreid via het web en/of beschikbaar in de bibliotheek.


Docenten: Prof. S. Demeyer [ http://www.win.ua.ac.be/~sdemey/ ] Prof. D. Janssens [ http://www.fots.ua.ac.be/personal/dirk.php ] Assistenten: Pieter van Gorp [ http://www.win.ua.ac.be/~pvgorp/] Filip van Rysselberghe [ http://www.win.ua.ac.be/~fvrys/]

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 17/04/2007 12:01 ann.aerts

Netwerk protocols




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere:







*Algemene competenties- Algemene kennis van computernetwerken - Programmeren in C++

*VolgtijdelijkheidComputernetwerken (1BINF-08)


- De student is in staat uitgaand van een (informele) specificatie van een applicatie de nodige informatie teverzamelen die hem/haar moeten toelaten het ontwerp van deze applicatie aan te vatten. - De student kaneen applicatie ontwerpen en implementeren in een labo-omgeving.



3. Inhoud

Het vak netwerkprotocols is opgebouwd rond trends in de moderne telecommunicatie. Waar anderetelecommunicatievakken zich vaak richten op de onderste netwerklagen van het OSI model, beschouwt ditvak het netwerk eerder vanuit een applicatiestandpunt. De studenten worden in groepjes van tweeingedeeld en moeten een applicatie uitwerken rond enkele van deze moderne technieken. Naast de pureimplementatie wordt ook enig opzoekingswerk rond de 'State of the Art' van de gebruikte technologieverwacht. Enkele voorbeelden: - Peer-to-peer communicatie - Service discovery - File sharing - Wireless adhoc communicatie

4. Werkvormen

Contactmomenten:Practica


5. Evaluatievormen

Examen:Practicum


Naast de opdracht van het practicum wordt nuttige informatie op de website www.pats.ua.ac.be geplaatstzoals bijvoorbeeld IETF documenten met beschrijvingen van de te implementeren applicatie.



Er kunnen vragen gesteld worden aan de begeleidende assistenten gedurende de uitlegsessies of kan eenafspraak gemaakt worden per e-mail.


Beeldverwerking




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Dirk Van Dyck








*Volgtijdelijkheid


3. Inhoud

De cursus beoogt basisbegrippen bij te brengen van beeldverwerking: digitale voorstelling van beelden,beeldfiltering, reconstructie, morfologische bewerkingen, segmentatie, patroonherkenning en codering.Verder wordt aandacht besteed aan de recentste ontwikkelingen op het gebied van de cognitievebeeldverwerking (artificiële intelligentie).

Wiskundige basis; digitale sampling; digitale filtering; ruis; beeldreconstructie; multispectrale beelden;randdetectie en segmentatie; patroonherkenning; tomografie; toepassingen.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk met mondelinge toelichting


Cursusnota's.


- Gonzalez, R., Woods, R.E., Digital Image Processing, Addison-Wesley, 1992, ISBN 0-201-50803-6.- Pratt, W.K., Digital Image Processing, Wiley, 1991, ISBN 0-471-85766-1.- Schalhoff, R.J., Digital Image Processing and Computer Vision, Wiley, 1989, ISBN 0-471-50536-6.- Jain, A.K., Fundamentals of Digital Image Processing, Prentice Hall, 1991, ISBN 0-13-332578-4.


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 12/01/2007 16:07 annick.debroey



Code opleidingsonderdeel: 3BBIR-A-07




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Luc D'Haese



Info contractrestrictie: geen inschrijving onder examencontract


*Algemene competentiesbasiskennis van micro economie

*Volgtijdelijkheid


De student(e) kan de principes van de algemene boekhouding uitleggen en toepassen. Verder kan hij/zij debasisprincipes van financiële analyse en de kostprijsberekening van een onderneming uitleggen endoorrekenen. De student(e) kan de essentiële elementen van budgetteren en kasplanning uitleggen entoepassen. Hij/zij kent de verschillende economische en financiële basistechnieken die verband houden metinvesteringsanalyse en kan deze in vraagstukken toepassen.

3. Inhoud

Eerst worden de principes van de algemene en industriële boekhouding behandeld, gevolgd door de analysede financiële structuur en financiering van een onderneming. Vervolgens wordt ingegaan op studie van dekostprijssystemen , de budgettereing en kasplanning. De cursus geeft verder inzicht in de financiële eneconomische technieken van de investeringen. Daarbij aansluitend worden de basistechnieken besprokendie aangewend worden bij de opvolging en planning van activiteiten in de uitvoering van een project.

4. Werkvormen





5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk met mondelinge toelichtingGesloten boekOpen vragen




De cursusnota's zijn beschikbaar bij de cursusdienst



De docent is beschikbaar voor verdere uitleg na de colleges. Op afspraak is de docent bereid individueleinformatie te verschaffen.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 24/11/2008 16:23 luc.dhaese





Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDeze cursus behandelt enkele fundamentele netwerk (graph) algoritmen en hun bijhorende datastructuren.Verder wordt de correctheid en complexiteit van dez algoritmen en datastructuren geanalyzeerd. Voorkennisvan enkele basis datastructuren (gelinkte lijst, queue, stack en bomen) is aangewezen. Verder kan enigevoorkennis van complexiteitstheorie (de O-notatie en o-notatie) nuttig zijn.

*Volgtijdelijkheid

"Algoritmen en complexiteit" (2BINF-04) moet voorafgaand of gelijktijdig gevolgd worden.


Er wordt beoogd om de studenten kennis te laten maken met de meest fundamentele netwerk algoritmen ende bijhordende datastructuren. Naast het bijbrengen van deze kennis, wordt er voornamelijk getracht omhet zelfstandig nadenken over deze problematiek, alsook de creativiteit nodig om gelijkaardige algoritmente ontwikkelen, sterk gestimuleerd door middel van praktische oefeningen. Tenslotte moeten de studentenin staat zijn om praktische informatica problemen, die oplosbaar zijn dmw een netwerk algoritme, teherkennen en vertalen naar hun bijhorend graph netwerk probleem.



3. Inhoud

Deze cursus behandelt enkele van de meest elementaire en fundamentele graph netwerk algoritmen, zoalsgraph searching, flow netwerken, matching algoritmen, opspannende bomen, etc.Verder worden een aantal geavanceerde data structuren die snelle implementaties van deze algoritmentoelatenin detail besproken en geanalyzeerd. Een engelstalige inhoudstafel van de cursusinhoud wordt hieronder gegeven:

Contents:GRAPH SEARCHING 1) Graph representations2) Breadth-first Search (BFS) 3) The Depth-first search (DFS) 4) Topological sort

FLOW NETWORKS1) Definitions and basic properties2) The Ford-Fulkerson method (1956) 3) Performance of the Ford-Fulkerson algorithm4) The Edmonds-Karp algorithm (1969) 5) Preflow-push algorithms6) Performance of the Preflow-push algorithm

BIPARTITE MATCHING ALGORITHMS1) The graph matching problem 2) A network flow solution3) The Hopcroft-Karp algorithm (1973)3.1) The algorithm and its number of iterations 3.2) Implementing a single iteration

DISJOINT-SETS DATA STRUCTURES1) Disjoint-sets operations and the linked-list representation 2) Disjoint-sets forest

SPANNING TREES1) Basic properties and definitions 2) Kruskal’s algorithm (1956) 3) Prim’s algorithm (1957) 3.1) Prim’s algorithm and binary heaps 3.2) Graph preprocessing for sparse graphs

FIBONACCI HEAPS 1) Introduction2) Definition and elementary operations2.1) The delete-min operation2.2) The decrease-key operation3) Amortized analysis3.1) Amortized analysis of the delete-min and decrease-key operation 4) Bounding the maximum degree

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen




Gesloten boekOpen boek



Een engelstalige uitgewerkte cursustekst van een kleine 60 paginas zal via de cursusdienst wordenaangeboden.


Extra info is terug te vinden in volgende boeken:

Introduction to Algorithms, written by T.H. Cormen, C.E. Leisersonand R.L. Rivest and published by MIT Press, 2001.

Data Structures and Network Algorithms by R.E. Tarjan publishedby CBMS-NSF Regional Conference Series in Applied Mathematics, 1983.



Labo computernetwerken




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere:







*Algemene competentiesde student kent de belangrijkste protocollen gerelateerd tot TCP/IP - de student heeft inzicht in dearchitectuur van computernetwerken

*VolgtijdelijkheidComputernetwerken (1BINF-08)




- Verwerven van praktisch inzicht in de werking van computernetwerken - het verwerven van een hand-onondervinding in IP netwerken - De student is in staat om een eenvoudig IP netwerk te configureren (bv.routeringstabellen) en te onderhouden - De student is in staat om te gaan met de belangrijkste protocols ineen IP netwerk.

3. Inhoud

Er worden 7 labosessies georganizeerd rond IP netwerken

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen

Examen:Practicum

Permanente evaluatie:Opdrachten(tussentijdse) testen


“Mastering Networks: An Internet Lab Manual” Jörg Liebeherr & Magda El Zarki Slides "Inleiding labocomputernetwerken" te downloaden van www.pats.ua.ac.be/courses








Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:




Titularis(sen) Hans Vangheluwe





Fysica




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:


Titularis(sen) Joke Hadermann





*Algemene competentiesnihil

*Volgtijdelijkheid


Op het eind van deze cursus:- hebt u inzicht in de basisfysica achter de werking van software, hardware, etc. en de fysische processenwaarmee deze onderdelen worden gemaakt en inzicht in enkele van de fysische verschijnselen in hetalledaagse leven.- kunt u eenvoudige numerieke oefeningen oplossen over de verschillende onderwerpen van de cursus

3. Inhoud

Het is een traditionele cursus algemene fysica, alleen wordt er telkens als extra gezien hoe deze algemenefysica terug te vinden is in de verschillende computeronderdelen. Eerst wordt een noodzakelijke basisgelegd met vektorrekening, kinematica en dynamica. Vervolgens wordt er overgegaan op de onderwerpengolven (met als toepassingen geluid, microfoons, versterkers, klokken, touchscreens,...),optica (met alstoepassing o.a. de optische muis, scanners,...), thermometrie, thermodynamica, elektriciteit (m.i.v.condensatoren, batterijen, touchscreens, snelheid van informatie-overdracht,...), halfgeleiders (met als



toep. juncties, transistoren, diodes,...), integrated circuits (productie, evolutie, toekomst), isolatoren,supergeleiders, magnetoresistieve materialen ( RAM, opdrijven van snelheden, spintronics,...),elektromagnetische golven (optische communicatie, radio, televisie,...), lasers (CD, DVD,...).

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




cursus aangeboden bij de cursusdienst


http://computer.howstuffworks.com/http://howthingswork.virginia.edu/


De docent is steeds beschikbaar na de lessen en ook op andere momenten na afspraak.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 08/09/2008 09:48 joke.hadermann

Algemene economie




Studiepunten: 3

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere:


Titularis(sen) Liesbet Okkerse








eindtermen middelbaar onderwijs

*Volgtijdelijkheid


Kunnen verklaren van concepten van micro- en macro-economieVerwerven van kennis over belangrijke theoretische economische inzichten op micro-economisch en macro-economisch gebiedInzichten verwerven in de realiteit van de globale, Europese en Belgische economieVerwerven van studievaardigheden

3. Inhoud

De cursus omvat drie delen:Micro-economie: gedrag van gezinnen, gedrag van ondernemingen, prijsvorming inverschillende marktstructurenWelvaartseconomieMacro-economie: bestedingen en economische activiteit, geldmarkt, economische groei,inflatie en werkloosheid

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingGesloten boekMeerkeuzevragenOpen vragen


Syllabus die beschikbaar zal worden gesteld op blackboard


David Begg, Foundations of Economics, McGraw Hill, 2006, 3de editie

David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch; Economics, McGraw Hill, 2008, 9e editie


Voor studiebegeleiding kan men terecht op het blackboard forum van deze cursus of bij de docentna afspraak.



laatste aanpassing: laatste aanpassing: 16/09/2008 11:59 liesbet.okkerse





Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Michiel Debruyne






*VolgtijdelijkheidDiscrete wiskunde (1BINF-02) EN Calculus (1BINF-071)


De student verwerft inzicht in de basisbegrippen uit de combinatoriek en kansrekening en kan deze correcttoepassen bij het oplossen van nieuwe problemen.

De student kan een steekproef analyseren met behulp van beschrijvende statistiek en de resultaten correctinterpreteren.

De student begrijpt de hoofdideeën achter de theorie van betrouwbaarheidsintervallen, hypothesetesten enlineaire regressie. Hij/zij kan deze theorie toepassen in een aantal specifieke gevallen (bvb. t-tests voornormaal verdeelde variabelen), zowel in schriftelijke oefeningen als m.b.v. statistische software.

Gegeven een data set en een concreet onderzoeksprobleem, kan de student dit probleem correctvertalen naar een statistisch model en door middel van een gepaste test een genuanceerd antwoordformuleren.

3. Inhoud

De cursus start met een overzicht van de belangrijkste begrippen uit de combinatieleer (permutaties,combinaties, ...). De bedoeling is vooral dat concrete telproblemen vlot worden opgelost.

Vervolgens worden de basisbegrippen van de kansrekening ingevoerd. We definiëren wat een kansruimte



precies is en leiden verschillende rekenregels af (bvb. de regel van Bayes). De student dient de theorie vlotte kunnen toepassen in concrete kansproblemen.

Enkele veelgebruikte discrete en continue kansverdelingen worden besproken.

Vervolgens worden de basisbegrippen behandeld omtrent het beschrijven en weergeven van eensteekproef, het opstellen van een betrouwbaarheidsinterval en het uitvoeren van hypothesetests. Voor ditgedeelte maken we ook gebruik van het vrij downloadbare statistisch softwarepakket R.

Tenslotte wordt kort ingegaan op enkelvoudige lineaire regressie. De nadruk ligt er hier vooral opom regressie correct te kunnen uitvoeren in R en de bekomen output correct te kunnen interpreteren.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen





Cursusnota’s worden ter beschikking gesteld via blackboard.


Boeken:

Statistiek en wetenschap - Beirlant J., Dierckx, G. en Hubert, M. Uigeverij ACCOIntroduction to probability - Grinstead CM., Snell, JL. Gratis downloadbaar ophttp://www.dartmouth.edu/~chance/teaching_aids/books_articles/probability_book/amsbook.mac.pdf


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 01/12/2008 09:46 michiel.debruyne


03/12/08 08:52universiteit antwerpen - Opleidingsonderdelen 2008-2009 - Computationele informatica




Master in de informatica: computationele informatica (1ste jaar) 1MINF1-CI 2008-2009

Titel Semester Uren

theorie

Uren

praktijk



Compilers 1esemester


Gedistribueerde Systemen 1esemester

25,00 20,00 6 Frans Arickx

Modelleren en Simuleren 2esemester

25,00 20,00 6 Annie CuytJoris Van Deun

Optimalisatietechnieken 2esemester

25,00 20,00 6 EkaterinaVladislavleva

Computational Finance 1esemester

25,00 20,00 6 Karel in 't Hout

Keuzevakken (12 sp): 6 sp te kiezen uit lijst verdiepende keuzevakken en 6 sp aanvullend te kiezen binnen of buiten

de richting

Verdiepende keuzevakken

Wiskundige Methoden van de Beeldverwerking 1esemester

15,00 10,00 3 Alain Verschoren

Computationele Meetkunde 1esemester

15,00 10,00 3 Rudi Penne

Multilevel en Multirooster methoden 1esemester

15,00 10,00 3 Wim Vanroose

Cluster Computing 2esemester

20,00 25,00 6 Jan BroeckhoveFrans Arickx

Digitale Signaal- en Beeldverwerking 2esemester

20,00 35,00 6 Jan SijbersDirk Van Dyck

Capita selecta van de computationelewetenschappen

1esemester

25,00 3 Annie CuytKarel in 't HoutWim Vanroose

Computational Neuroscience: machine learning 2esemester

15,00 10,00 3 Erik De SchutterReinoud Maex

Keuzelijst van de richting aan KU Leuven: - Wavelets met toepassingen in signaal- en beeldverwerking (6 sp) -

Optimalisatie (6 sp) - Technisch- Wetenschappelijke software (6 sp) - Deterministische en Stochastische

Integratietechnieken (4 sp)

Optie Ondernemerschap : verplichte opleidingsonderdelen

Communicatie 1esemester

30,00 6 Luuk Van WaesMariëlle Leijten

Management van een organisatie 1esemester

30,00 6 Nathalie Vallet

Financieel management en juridische aspecten 2esemester

30,00 6 Eddy Laveren

Optie Onderwijs: verplichte opleidingsonderdelen

Inleiding in de onderwijskunde 1esemester

18,00 3 Wil MeeusGilberte Verbeeck

Didactiek informatica 1esemester

36,00 6 Fabian Di Fiore

Oefenlessen 1esemester

3 Sabine Van RooseRudi WuytsVicky BeliënLuc BraeckmansTom De RooverWilhelmina De Smedt



Danielle DeliJohan DeprezFabian Di FioreJürgen JaspersWil MeeusLiesbet OkkerseAnnie PinxtenRita RymenansMathea SimonsTom SmitsKim SoeteweyMarc StevensKristin VertentenAlexander OltmansKoenraad SmekensJan T'SasAndrea MichielsPieter SprangersNicole HunterKatrien Van DaeleGeert De VosGuy Walraevens

Leerlingbegeleiding: trends en ontwikkelingen 2esemester

18,00 3 Elke StruyfCarlijne Ceulemans

Inleefstage 2esemester

3 Elke StruyfIngrid Imbrecht

Optie Onderzoek en Ontwikkeling: verplichte opleidingsonderdelen

Scientific English 2esemester

18,00 10,00 3 Diana Phillips


30,00 15,00 6 Luuk Van Waes

Wetenschapsfilosofie 2esemester

30,00 3 Erik Myin

Onderzoekstage 1 (instapstage in richting naar keuze)

Onderzoeksstage 1 1esemester

15,00 30,00 6 Alle docenten

Compilers


Code opleidingsonderdeel: MINF1001


Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesJe hebt enige ervaring nodig met het schrijven en uittesten van een wat complexer programma in een imperatieve of object-georienteerde programmeertaal. Ook basiskennis over context-vrije grammatica's en eindige automaten is vereist.

*Volgtijdelijkheid




Je dient aan te tonen dat je de compilertechnieken die in de theoretische lessen zijn besproken kan toepassen op eenvoudigevoorbeelden (bv. een attributengrammatica opstellen), en je moet in staat zijn de samenhang tussen deze technieken en hunbetekenis in je eigen worden uit te leggen.

Er wordt ook verwacht dat je samen met een medestudent een werkende compiler bouwt voor een eenvoudige imperatieve taal.Deze taal bevat wel de belangrijkste concepten van een dergelijke taal als types, procedures en recursie. Bij die taak moet jegebruik maken van enkele relevante tools voor lexicale analyse en parsing. De compiler moet niet enkel werkende doelcodeproduceren, maar ook in de mate van het mogelijke foutenboodschappen genereren.

3. Inhoud

In deze cursus wordt de structuur van een typische compiler voor een imperatieve taal behandeld. Eerst wordt nauwkeurig ingegaanop de specificatie van de taak die door de compiler moet uitgevoerd worden: voor de verschillende syntactische constructies van debron-taal wordt een vertaling gegeven in termen van code voor een (virtuele) doel-machine, en er wordt gespecifieerd hoe dezestukken code in elkaar gepast moeten worden tot een volledig programma. Dan worden de verschillende fazen die een compilerdoorloopt in meer detail besproken, met de nodige aandacht voor de formele technieken die ze ondersteunen: automaten encontextvrije grammatica's, LL en LR parsing, attributengrammatica's.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen


Presentatie


D.Grune, H. Bal, C. Jacobs, K. Langendoen, Modern Compiler Design, Wiley, ISBN 0-471-97697-0




Gedistribueerde Systemen




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:










De student moet reeds inzicht verworven hebben in zowel de architectuur van computersystemen, als in de concepten vanbesturingssystemen. Bovendien moet de student beschikken over voldoende programmeerervaring.

*Volgtijdelijkheid


De student zal inzicht hebben verworven over de principes, de opbouw, en paradigma's van gedistribueerde systemen.

3. Inhoud

De cursus bestaat uit twee delen, waarin respectievelijk principes en paradigma's worden behandeld.

Na een inleiding en een korte herhaling van noodzakelijke basiswerktuigen (processen en communicatie) worden volgendeonderwerpen besproken:

1. Principes"Naming" of benoeming (identificatie)Synchronisatie mechanismenConsistentie en duplicatie"Fault tolerance" of foutbestendigheid"Security" of beveiliging

2. Paradigma'sGedistribueerde object-gebaseerde systemenGedistribueerde file systemenGedistribueerde web-gebaseerde systemen

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Mondeling met schriftelijke voorbereidingPracticum


A. S. Tanenbaum en M. van Steen, Distributed Systems, Principles and Paradigms (2nd edition, in press) Prentice Hall

Begeleidende slides




Modelleren en Simuleren






Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:



Joris Van Deun






*Volgtijdelijkheid


3. Inhoud

Deze cursus volgt op het vak 'Wetenschappelijk Programmeren' (uit informatica) óf op het vak 'Numerieke Analyse' (uit wiskunde).

Verschillende benaderingstechnieken worden bestudeerd, waaronder interpolatie, splines, kleinste kwadraten, beste benaderingen,bijna-beste benaderingen, zowel bij gebruik van polynomiale als rationale benaderingen.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Gesloten boek




laatste aanpassing: laatste aanpassing: 12/07/2007 09:58 annie.cuyt

Optimalisatietechnieken




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:


Titularis(sen) Ekaterina Vladislavleva








*Volgtijdelijkheid


3. Inhoud

De cursus is een up-to-date, toegangelijke inleiding tot verschillende optimalisatieproblemen en -technieken. Basistechnieken voorlineair programmeren en lokale en globale continue optimalisatie (met en zonder beperkingen) worden besproken. Ook techniekenvoor discrete en multi-criteria optimalisatie komen aan bod. Recente ontwikkelingen, waaronder toepassingen in neurale netwerken,Tabu search, interior-point methoden en evolutionaire algoritmen worden besproken.

Afhankelijk van de voorkeuren van de studenten kan dit vak ook in het Engels gedoceerd worden.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Practicum



- Sultan, Linear Programming, An introduction with applications, Academic Press, 1993.- S. Sait and H. Youssef, Interactive computer algorithms with applications in engineering, IEEE Computer Society, 1999.- J. Nocedal and S.J. Wright, Numerical Optimization, Springer, 1999.


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 04/11/2008 16:48 ekaterina.vladislavleva

Computational Finance




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:


Titularis(sen) Karel in 't Hout







*Algemene competentiesEnige kennis van analyse en statistiek is een pre, maar niet noodzakelijk.

*Volgtijdelijkheid


Kennis van en inzicht in diverse computationele technieken voor het bepalen van optieprijzen.

3. Inhoud

Deze cursus geeft een introductie in financiële opties en het effectief berekenen van de prijzen van zulke opties viacomputersimulaties. Onderwerpen die aan bod zullen komen zijn: call- en putopties op aandelen, stochastische variabelen,aandeelprijsmodellen, Black-Scholes formules, hedging, Monte-Carlo methoden, en binomiale bomen. Er zal ruim gebruik wordengemaakt van het softwarepakket Matlab om het inzicht in de computationele technieken te vergroten.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesWerkcollegesPractica


5. Evaluatievormen



D.J. Higham: An Introduction to Financial Option Valuation. Cambridge Univ. Press (2004).



Docent en assistent zijn beschikbaar voor vragen direct voor en na het college als ook op afspraak.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 10/09/2008 19:55 karel.inthout

Wiskundige Methoden van de Beeldverwerking




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Alain Verschoren







Computationele Meetkunde




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Rudi Penne





Multilevel en Multirooster methoden




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Wim Vanroose





*Algemene competentiesDeze cursus geeft een introductie tot multilevel en multirooster technieken. Dit zijn computationele methoden die een hierarchie vanvoorstellingen gebruiken om een probleem op te lossen. Door gebruik te maken van deze hierarchie kunnen zeer efficiente oplossingsmethoden ontwerpen worden.



*Volgtijdelijkheid


De student leert geavanceerde numerieke technieken en algoritmes ontwerpen en analyseren op convergentie, stabiliteit ennauwkeurigheid. Ze worden toegepast op realistische grootschalige problemen.

3. Inhoud

Multirooster technieken.Jacobi en Gauss-Seidel iteratiesInterpolatie en restrictie operatorenmultigrid analyse

Barnes-Hut algoritme en hierarchische methodenToepassingen Fast Multipole methode

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk met mondelinge toelichtingGesloten boek




Multigrid Tutorial


Docent is beschikbaar na elke les voor vragen en toelichtingen.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 12/09/2008 14:01 wim.vanroose

Cluster Computing




Studiepunten: 6

Uren theorie: 20,00


Uren andere:



Frans Arickx







*Algemene competentiesDeze curus vereist een relatief veelzijdige achtergrond. Het opleidingsonderdeel bevat een systeemgerichte component en daarvooris voorkennis van uitbatingssystemen en van netwerken en gedistribueerde systemen belangrijk. Voorts is enige praktijkervaring inhet installeren van systeemsoftware vereist. Het opleidingsonderdeel bevat ook een component gericht op ontwikkelen van clusterprogrammatuur gebaseerd op MPI en dit vereist een gedegen programmeerervaring in C++, in het bijzonder voorwetenschappelijk-technische toepassingen.

*Volgtijdelijkheid


De doelstellingen voor het onderdeel ''clustersystemen'' van het opleidingsonderdeel zijn:

Je kent cluster architectuur en middlewareJe hebt ervaring met middleware installatie op een beowulf clusterJe kan cluster middleware tools en benchmarking tools gebruiken

Voor het onderdeel ''MPI gebaseerd parallel programmeren'' zijn de doelstellingen:

Je kent de basisconcepten van de MPI message passing standaardJe kan parallele gedistribueerde MPI-applicaties programmeren en uitvoerenJe kan de efficientie van MPI-programmas analyseren

3. Inhoud

Het opleidingonderdeel bestaat uit twee delen. Het eerste deel is gericht op cluster middleware, met bijzondere aandacht opcommodity clusters. Het tweede deel focust op het traditionele parallel programmeren en behandeld algoritmen en hunimplementatie op basis van de MPI middleware. Het eerste cursusdeel omvat in concreto

Cluster conceptenMiddleware componentenCluster monitoringJob managementBenchmarking

Het is gericht op het opdoen van ervaring in het werken met en op een clustersysteem. Het tweede, en meest omvanrijke,cursusdeel handelt over parallel programmeren op een cluster, gebruik makend van het message-passing paradigma.

Parallel computing achtergrondEen eerste kennismaking met MPIMPI: BasicsMPI: Advanced FeaturesTiming and Profiling

Het geeft inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van het message-passing paradigma en het gebruik ervan via MessagePassing Interface (MPI) bibliotheken.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesOefeningensessiesWerkcollegesPractica


5. Evaluatievormen

Examen:Mondeling zonder schriftelijke voorbereiding

Portfolio:



met mondelinge toelichting


Het studiemateriaal bestaat uit de cursustekst, en de documenten waarnaar verwezen wordt in de cursus. Na iedere les zullen ookde handouts ter beschikking gesteld worden via Blackboard. Voor de practica wordt het leermateriaal ter beschikking wordengesteld via de BlackBoard site van het opleidingsonderdeel, in functie van de taak of het project dat moet uitgevoerd worden. Eenbron van aanvullend leermateriaal zijn de diverse bijdragen in [1] en [2].


[1] Beowulf Cluster Computing with Linux, Second Edition W. Gropp, E. Lusk and T. Sterling, 2002, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts[2] Using MPI: Portable Parallel Programming with the Message Passing Interface W. Gropp, E. Lusk and A. Skjellum, 1999, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts


Wie vragen heeft over de leerstof, het studiemateriaal, het examen enzovoort kan die steeds stellen voor, tijdens of op het eindevan de les. De practica zijn steeds begeleide practica waarbij de assistent soms sturend optreedt.


Digitale Signaal- en Beeldverwerking


Code opleidingsonderdeel: MFYS1014


Studiepunten: 6

Uren theorie: 20,00


Uren andere:


Titularis(sen) Jan Sijbers

Dirk Van Dyck






*Volgtijdelijkheid


· kennis verwerven betreffende het basismodel en de basiswiskunde die de grondslag vormt van digitale beelden

signaalverwerking.

· kennis verwerven betreffende de algemene concepten van biomedische signaal- en beeldverwerkingstechnologie.

· de technieken zelf kunnen uitvoeren met beschikbare software en hardware.

3. Inhoud

Deel I: signaalverwerking



1. Signalen en Systemen

2. Tijdsdomein beschrijving en convolutie

3. Spectrale analyse

4. Signaal bemonstering

5. Digitale filters

6. Wavelet transformatie

Deel II: beeldverwerking

1. Algemene aspecten van digitale beeldtechnologie

2. Het beeldmodel

a. Lineaire systeemtheorie, Fourier Transformatie, Filter Theorie

3. Digitale beeldverwerking

a. Puntoperaties, Locale operaties, Globale operaties

i. Toepassingen: Beeldverbetering

ii. Beeldsegmentatie

4. Digitale beeldanalyse

a. Objectmetingen, patroonherkenning

5. Moderne technieken in de beeldverwerking:

a. de wavelet transformatie

b. artificiele neurale netwerken

c. genetische algoritmen

d. fuzzy logica

6. Toepassingen

De student vertrouwd maken met algemene concepten van biomedische signaal- en beeldverwerkingstechnologie. Het aanbrengenvan het basismodel en de basiswiskunde die de grondslag vormt van digitale beelden signaalverwerking. De student dezetechnieken leren zelf uitvoeren met beschikbare software en hardware. De student deze technieken leren toepassen op eenprobleem uit de medische of microscopische beeldvorming.

4. Werkvormen


Begeleide zelfstudie (eventueel met responsiecolleges)

5. Evaluatievormen

Examen:Mondeling met schriftelijke voorbereiding


Cursus en studiemateriaal



laatste aanpassing: laatste aanpassing: 10/09/2008 22:40 jan.sijbers







Studiepunten: 3

Uren theorie: 25,00

Uren praktijk:

Uren andere:



Karel in 't Hout

Wim Vanroose





*Algemene competentiesEnige ervaring met vakken uit de numerieke analyse en het wetenschappelijk programmeren strekt tot de aanbeveling.

*Volgtijdelijkheid


Het leren opzoeken, verwerken en (mondeling en schriftelijk) presenteren van resultaten uit de recente literatuur omtrentnumerieke analyse en wetenschappelijk programmeren.

3. Inhoud

Recente literatuur over onderzoeksonderwerpen uit de numerieke analyse en het wetenschappelijk programmeren zal wordenbestudeerd die in het reguliere licentieprogramma niet aan bod zijn gekomen. De gekozen lesformule ambieert een evenwichtigeafwisseling tussen presentaties van de deelnemende studenten en de verantwoordelijke onderzoeksgroepen. Om dit te realiserenstart de cursus ook met een uiteenzetting door een expert in wetenschapscommunicatie.

4. Werkvormen

Contactmomenten:Seminaries


5. Evaluatievormen

Presentatie


Recente tijdschriftartikelen of boeken, die tijdens de cursus zullen worden meegedeeld.



Docenten zijn beschikbaar voor vragen direct voor en na het college als ook op afspraak.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 10/09/2008 14:24 karel.inthout

Computational Neuroscience: machine learning






Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:


Titularis(sen) Erik De Schutter

Reinoud Maex





Communicatie


Code opleidingsonderdeel: 1MBMW-K-029


Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00


Titularis(sen) Luuk Van Waes

Mariëlle Leijten






- Algemene interesse voor managementprocessen; - Beheersing van het Nederlands op moedertaalniveau; - Opmerking: geen mogelijkheid voor examencontract.

*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategische manier te communicerenmet collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als met hogergeplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden alsniet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is dan ook belangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatievevaardigheden op een professioneel niveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten vancommunicatie. De student verwerft - basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele (bedrijfs)context;



- de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk; - de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud

Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op de verschillende deeldomeinenvan professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elk van de componenten is er aandacht voor zowelpraktische vaardigheden en toepassingen, als voor theoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaireaanpak: niet de volledigheid staat centraal, wel een meer diepgaande uitwerking van een aantal representatievecommunicatiethema’s. Op die manier maken de studenten grondig kennis met onderwerpen die relevant zijn voor biomedici die ophet niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een (middel)grote organisaties. MANAGEMENTCOMMUNICATIEManagers moeten op een strategische manier allerlei verschillende (bedrijfs)processen aansturen, zowel intern als extern. In hetonderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen op welke manier een bedrijf communicatie inzet alsmanagementinstrument. Bij de bespreking van specifieke thema’s in dit domein staan we stil bij concepten alscommunicatieklimaat, interne en externe communicatie, identiteit en imago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzetvan digitale media etc. De toenemende vraag naar normering, maakt ook de evaluatie van het communicatiemateriaal noodzakelijk.Thema’s:

- beleidscommunicatie: de centrale rol van communicatie in beleidsvorming en –evaluatie; - crisiscommunicatie: doorlichting van communicatiestromen en –beleid in crisissituaties. TECHNISCHE COMMUNICATIE Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerd worden, zowelmondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijk gebeurt. Thema’s:

- instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies? Hoe evalueer ik de kwaliteit van eenhandleiding of bijsluiter? - productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technisch voorgesteld wordt? Hoe rapporteer ik de evaluatie vanproductontwikkeling? BEDRIJFSCOMMUNICATIE In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de boodschap strategisch en correct is. In ditonderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie en staan we stil bij strategieën, structuren en conventies. Thema’s:

- onderhandelen en vergaderen - functioneringsgesprekken - solliciteren - voortgangsrapporten - goodwillcommunicatie - slechtnieuwsbrieven

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesWerkcollegesVaardigheidstrainingen

Eigen werk:OefeningenOpdrachten:IndividueelOpdrachten:In groepCasussen: IndividueelCasussen: In groep


5. Evaluatievormen

Permanente evaluatie:OefeningenOpdrachtenCasussen(tussentijdse) testen





- Eigen studiemateriaal- Materiaal op online schrijfcentrum: www.calliope.be



laatste aanpassing: laatste aanpassing: 10/09/2008 10:08 marielle.leijten





Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00


Titularis(sen) Nathalie Vallet






Algemene interesse voor micro- en macro-economie

*Volgtijdelijkheid


Basiskennis omtrent begrippen, methoden en instrumenten m.b.t. het management van een organisatie:Basisinzicht in de globale samenhang van het management van een organisatie;Basisvaardigheden in het (professioneel, methodisch en kritisch) aanwenden van deze kennis en inzichten bij de analyse vanhet management van organisaties;Basisvaardigheden voor de uitoefening van junior kaderfuncties (vb. bedrijfsrelevante informatie verzamelen,bedrijfsdocumenten doornemen, gerichte informatienetwerken uitbouwen, contacten leggen met managers, interviewsafnemen, communiceren, verslagen opstellen, presenteren, zichzelf organiseren in functie van deadlines, …)

3. Inhoud

Partim 1:

In een eerste theoretisch deel staan we enerzijds stil bij de concrete betekenis van de begrippen management, manager enmanagementwetenschappen. Anderzijds overlopen we de verschillende managementfuncties (i.e. plannen, organiseren, leidengeven en controleren). Pér managementfunctie staan we stil bij de concrete betekenis, de hieruit voortvloeiende activiteiten en dehierbij gebruikte methoden en instrumenten. Daar waar aangewezen verwijzen we naar hedendaagse trends. We benadrukken tenslotte de onderlinge samenhang én de variante benaderingswijzen (vb. er bestaat niet één wijze/manier om te plannen, teorganiseren, leiding te geven en te controleren). Partim 2

In een tweede praktijkgericht deel, dat deels parallel loopt met deel 1, passen de studenten de theoretische kennissystematisch toe in een bestaande/reële organisatie naar keuze. Toepassen impliceert dat ze de theorie gebruiken als“(analyse)bril” om naar de complexe werkelijkheid te kijken. Op deze wijze leren ze de complexe werkelijkheid te ordenen, te



duiden, te benoemen en te begrijpen (cfr. een belangrijk aspect van hun latere job als leidinggevende of manager). Concreet neemtdeze bril de vorm aan van een te realiseren SWOT analyse (Strenghts, Weaknesses, Opportunities en Threats). Bij voorkeur kiezen de studenten een organisatie die vanuit het oogpunt van hun opleiding (vb. informatica, of biomedischewetenschappen, of …) én van hun later carrièreperspectief (i.e. het “werkveld”) voldoende interessant en vooral relevant is.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen


Tekstenbundel uitgedeeld tijdens de hoorcollegesEen samen met de studenten aangelegde “lexicon” (kwestie van een overzicht te behouden van alle concepten/begrippen diedoorheen de hele cursus de revue passeren).Nota’s door de studenten genomen tijdens de hoorcolleges (deel 1) en tijdens de werksessies.








Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00


Titularis(sen) Eddy Laveren






- Basiskennis management; - Vertrouwd zijn met het gebruik van een rekenmachine en het spreadsheetprogramma excel;

*Volgtijdelijkheid

Verplichte inschrijving voor '1MBMW-K-030 Management van een organisatie'.


- De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de belangrijkste begrippen, methoden en instrumenten m.b.t. hetfinancieel management van een organisatie; - De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de financiële en juridische kennis die nodig is om een bedrijf op testarten en te besturen - De studenten moeten in staat zijn deze kennis en inzichten aan te wenden bij het oplossen van problemen en uitdagingen vanhet management van een organisatie.



3. Inhoud

De cursus bestaat uit twee onderdelen: financieel management van een KMO en juridische aspecten van het bedrijfsbeleid. Partim 1: Financieel management van een KMO Na een inleiding in de financiële aspecten die van toepassing zij bij het starten van een eigen zaak, wordt aandacht besteed aan detechniek van het boekhouden en de inhoud van de jaarrekening van een onderneming. Vervolgens wordt dieper ingegaan op dewijze waarop deze informatie kan gebruikt worden bij het nemen van financiële beslissingen. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - analyse van de jaarrekening (statische en dynamische analyse); - kostencalculatie en break-evenanalyse; - het maken van financiële prognoses en het opstellen van financiële plannen; - de beoordeling en selectie van investeringsprojecten; - vraag en aanbod van financiering van KMO’s; - venture capital, business angels en mezzanine financiering; - beheer van het bedrijfskapitaal; - methoden van ondernemingswaardering Partim 2: Juridische aspecten van het bedrijfsbeleid Na een algemene inleiding in de juridische basisconcepten van het bedrijfsbeleid, wordt aandacht besteed aan de belangrijksteaspecten van het handels-, vennootschaps- en fiscaal recht. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - overzicht van de voor- en nadelen van verschillende vennootschapsvormen - inleiding tot de wet op de handelspraktijken - inleiding in het verbintenissen- en contractenrecht - inleiding tot de vennootschapsbelasting en de BTW De lessen worden zo interactief mogelijk gebracht. Oefeningen en case-studies moeten er voor zorgen dat de aangeleerde kennisinzake begrippen en technieken worden geassimileerd en toegepast in reële praktijksituaties. De deelnemers dienen een aantal groepopdrachten uit te werken en te presenteren.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Eddy Laveren, Peter-Jan Engelen, Arthur Limère & Sigrid Vandemaele (2009), Handboek Financieel Beheer, Intersentia, Antwerpen,derde druk. Syllabus van de docent



Voor het stellen van vragen omtrent de leerstof of het maken van een individuele afspraak kan de docent of de assistent wordengecontacteerd: - Eddy Laveren (docent): lokaal B-320, Tel: 03/220.40.86, e-mail: [email protected] Vincent Molly (assistent): lokaal B-318, Tel: 03/220.41.79, e-mail: [email protected]



laatste aanpassing: laatste aanpassing: 14/09/2008 23:06 eddy.laveren



Code opleidingsonderdeel: SLO101


Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00


Titularis(sen) Wil Meeus

Gilberte Verbeeck





*Algemene competentiesDe student dient minstens over de algemene eindcompetenties van een academische Bacheloropleiding te beschikken. Verder wordtverwacht dat hij zowel mondeling als schriftelijk vlot kan communiceren in correct Nederlands.

*Volgtijdelijkheid


De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen:

De beginsituatie van de lerende en de leergroep achterhalen;Doelstellingen kiezen en formuleren;De leerinhouden/leerervaringen selecteren;De leerinhouden/leerervaringen structureren en vertalen in opdrachten;Een aangepaste methodische aanpak en groeperingsvormen bepalen;In teamverband leermiddelen kiezen en aanpassen;Realiseren van een adequate leeromgeving;Observatie/evaluatie voorbereiden;Observeren/proces en product evalueren.

De leraar als opvoeder:

In overleg een positief leefklimaat creëren voor de lerende in klasverband en op school;De emancipatie van de lerende bevorderen;Door attitudevorming lerenden op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden;Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context;Adequaat omgaan met lerenden in sociaal-emotionele probleemsituaties.

De leraar als organisator

Een gestructureerd werkklimaat bevorderen;Een soepel en efficiënt les- en/of dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning;Op correcte wijze administratieve taken uitvoeren;Een stimulerende en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de veiligheid van de lerenden.

3. Inhoud

Volgende topics komen aan bod:

De onderwijsopdracht: basiscompetenties, onderwijsvisie, didactisch referentiekader, stappenplan;Lesvoorbereiding: beginsituatie, didactische principes, doelstellingen, leerinhouden, werkvormen, groeperingsvormen, media,evaluatie;De leerling en de klas: leerprocessen, tieners, intelligentie, motivatie, faalangst, klasklimaat, sociometrie, ordeproblemen,



pesten.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



Imbrecht, I., Van Petegem, P. & Meeus W. (2008). Oriëntatie in onderwijskunde. Een openleerpakket. Leuven: Acco.


Zie Blackboard


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 26/11/2008 12:04 gilberte.verbeeck

Didactiek informatica




Studiepunten: 6

Uren theorie: 36,00

Uren praktijk:

Uren andere: 42,00


Titularis(sen) Fabian Di Fiore





*Algemene competentiesDe studenten kunnen vlot werken met de standaard bureautoepassingen (office tools) (Word, Excel, Access, Powerpoint, ...) eneventueel andere softwarepakketten voor tekstverwerking, databeheer, rekenblad en presentaties.De student heeft programmeerervaring vanuit een programmeertaal (C, C++, Java, Pascal, ...) en kent de algemeneprogrammastructuren die in elk van deze talen aanwezig is.Deze cursus loopt parallel met `Inleiding in de onderwijskunde' en zal waar nodig daarnaar verwijzen.

*Volgtijdelijkheid


In dit opleidingsonderdeel zal je:

informatica als onderwijsvak kunnen situeren binnen het secundair onderwijs;de leerplannen en eindtermen voor de verschillende netten m.b.t. het schoolvak informatica kritisch kunnen analyseren en



toepassen;algemene leerdoelen, doelstellingen en attitudes kunnen concretiseren naar uiteindelijke geoperationaliseerde doelstellingenen per leerdoel een geschikte leerinhoud kunnen vinden waar deze leerdoelen en attitudes kunnen verwezenlijkt worden;een jaarplan voor een bepaalde doelgroep kunnen opstellen vanuit enkele vooraf besproken modellen;belangrijke didactische instrumenten zoals jaarplan, leerplan, lesvoorbereiding, klasagenda, vakwerkgroep, ... kunnensitueren binnen de taken en opdracht van de leraar;het model voor didactisch handelen kunnen opstellen, toelichten en via praktijksituaties kunnen concretiseren;lesvoorbereidingen kunnen opstellen volgens een vooraf besproken gericht model voor didactisch handelen met bijzondereaandacht voor de volgende items: beginsituatie, probleemstelling(en), doelstellingen, onderwijsleersituatie, didactischewerkvormen en didactische hulpmiddelen, evaluaties en de opsplitsing van de lesvoorbereiding in verschillende lesfasenvolgens de OSAEV-structuur;de verschillende didactische werkvormen en evaluatievormen, steeds vanuit het schoolvak informatica, kunnen vergelijkenmet elkaar en beoordelen op functionaliteit vanuit de leersituatie;binnen het onderwijsleergesprek correcte keuzes maken m.b.t. de verschillende soorten vragen (leerkracht - leerling) dieeerder werden besproken, en zal je deze keuze ook kunnen verantwoorden;de lesvoorbereidingen en leersituaties kunnen vertalen in functie van de vorm waaronder informatica als onderwijsvak wordtaangeboden, zoals daar zijn: informatiesystemen, software-ontwikkeling, programmeertechnieken, gebruik en beheer vansoftwarepakketten, informatica als vakoverschrijdende ICT-ondersteuning van andere schoolvakken, ... en dit o.a. vanuitvooraf aangeboden en besproken lesmodellen;vanuit de leersituaties specifieke items zoals `algoritmisch denken', `probleem oplossend werken', `opsplitsen indeelopdrachten' op een functionele manier aan bod laten komen;een verantwoorde keuze kunnen maken (per lesfase) voor de meest geschikte didactische werkvorm, didactischehulpmiddelen en bijbehorende evaluatietechnieken en -methodes;vanuit gemaakte lesvoorbereidingen een gepaste evaluatie (toets) kunnen opstellen (met specificatietabel enmodeloplossingen) over de betrokken leerinhouden;...

3. Inhoud

In deze module worden de principes, zoals bestudeerd in 'Inleiding in de onderwijskunde', toegepast in de informaticavakken vanhet secundair onderwijs.Centraal staat het verwerven van vaardigheden en competenties om zelfstandig en adequaat te kunnen fungeren als leerkracht metfocus op het schoolvak informatica.Deze tekst kan je beschouwen als een syllabus/cursus waarin de elementaire vakdidactische principes aangehaald worden, maarook als een trajectboek/leidraad waarbij je stapsgewijs doorheen de algemene didactiek toegepast op informatica gegidst wordt.

4. Werkvormen


Eigen werk:Opdrachten:IndividueelOpdrachten:In groep


5. Evaluatievormen



Syllabus met selectie van basisdocumenten, eventueel aangevuld met beschikbare, relevante documenten vanuit de verschillendeonderwijsnetten.


Zie referentielijst in de syllabus.


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 11/10/2008 00:42 fabian.difiore

Oefenlessen






Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 57,00


Titularis(sen) Sabine Van Roose

Rudi Wuyts

Vicky Beliën

Luc Braeckmans

Tom De Roover

Wilhelmina De Smedt

Danielle Deli

Johan Deprez

Fabian Di Fiore

Jürgen Jaspers

Wil Meeus

Liesbet Okkerse

Annie Pinxten

Rita Rymenans

Mathea Simons

Tom Smits

Kim Soetewey

Marc Stevens

Kristin Vertenten

Alexander Oltmans

Koenraad Smekens

Jan T'Sas

Andrea Michiels

Pieter Sprangers

Nicole Hunter

Katrien Van Daele

Geert De Vos

Guy Walraevens





*Algemene competenties - Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet de volgende opleidingsonderdelen afgewerkt hebben of gelijktijdig volgen met de oefenlessen: - Inleiding in de onderwijskunde - Didactiek van de vakken die in de oefenlessen aan bod komen

*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kennis, vaardigheden en attitudes) van de leraar secundair onderwijs,zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens 10 functionele gehelen (versie van 30/12/06). Debasiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdens de oefenlessen horen bij de volgende functionele gehelen:

De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen;De leraar als inhoudelijk expert;De leraar als organisator;De leraar als innovator - de leraar als onderzoeker.

De attitudes die prioritair aan bod komen, zijn beslissingsvermogen en zin voor samenwerking.

3. Inhoud

De oefenlessen sluiten aan bij de vakdidactiek die de student volgt. Ze worden begeleid door de vakdidacticus en depraktijkassistenten. Voor studenten die twee vakdidactieken volgen, worden de oefenlessen verdeeld over de vakdidactieken. In



deze vakbeschrijving worden alleen de belangrijkste principes beschreven. Meer informatie staat in de Wegwijzer Oefenlessenvan de verschillende vakdidactieken. Oefenlessen zijn lessen die studenten aan medestudenten van de universiteit geven. Deze lessen moeten voorbereid worden enworden achteraf besproken. Studenten wonen de lessen van medestudenten bij en nemen actief deel aan de bespreking.Aanwezigheid en actieve inbreng van de studenten is dus vereist, zowel wanneer ze zelf les geven als wanneer medestudentenlesgeven. De studenten leren gericht observeren en inschatten hoe ze zelf overkomen. Ze leren de basisvaardigheden van hetlesgeven. De concrete invulling van dit opleidingsonderdeel en de gebruikte methodieken liggen in het verlengde van devakdidactiek(en).

4. Werkvormen

Contactmomenten:OefeningensessiesVaardigheidstrainingen

5. Evaluatievormen

Permanente evaluatie:OefeningenOpdrachtenMedewerking tijdens de contactmomenten



Wegwijzer OefenlessenFormulieren voor het voorbereiden, observeren en beoordelen van oefenlessen



Studenten Geschiedenis kunnen terecht bij de vakdidacticus en de praktijkassistenten vóór of na de colleges, via e-mail([email protected]) of, bij voorkeur na afspraak, in D 225 op de stadscampus.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 23/11/2008 14:56 helma.desmedt

Leerlingbegeleiding: trends en ontwikkelingen




Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00


Titularis(sen) Elke Struyf

Carlijne Ceulemans






Geen specifieke voorkennis vereist

*Volgtijdelijkheid




De eindcompetenties voor dit opleidingsonderdelen sluiten aan bij de basiscompetenties (kenniselementen,vaardigheden en attitudes) van de leraar secundair onderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering:

1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.7, 1.9, 1.10, 1.11, 1.12, 1.13)

2. De leraar als opvoeder (basiscompetenties 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7)

6. De leraar als partner van ouders (basiscompetenties 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 6.6)

8. De leraar als partner van externen (basiscompetenties 8.1, 8.2, 8.3, 8.4)

De attitudes die prioritair aan bod komen, zijn:

- beslissingsvermogen- relationale gerichtheid- verantwoordelijkheidszin- flexibiliteit

3. Inhoud

Volgende topics worden behandeld: 1. Het terrein van de leerlingenbegeleiding:

- Socio-emotionele begeleiding ‘leren leven’- Studiekeuzebegeleiding ‘leren kiezen’- Leerbegeleiding ‘leren leren’

Partners in de zorg om leerlingen: het drie lijnen model en het zorgbeleid van de school 2 . Gesprekstechnieken: actief luisteren, soorten gesprekken

3. GON/Inclusief onderwijs en multidisciplinair overleg

4. Leerlingen met specifieke zorgen: diagnosestelling en handelingsplan

4. Werkvormen


Eigen werk:Opdrachten:IndividueelCasussen: In groep

5. Evaluatievormen




Samengestelde reader


Beschikbaar via Blackboard


Docent en praktijkassistenten

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 25/11/2008 19:13 elke.struyf



Inleefstage




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 45,00



Ingrid Imbrecht






- Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet het opleidingsonderdeel Inleiding in de onderwijskunde afgewerkt hebben of gelijktijdig volgen met deinleefstage.

*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kenniselementen en vaardigheden en attitudes) van de leraar secundaironderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens 10 functionele gehelen (versie van 30/12/06).De basiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdens de inleefstage horen bij de volgende functionele gehelen: 1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10,1.11, 1.12, 1.13) 2. De leraar als opvoeder (basiscompetenties 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7) 4. De leraar als organisator (basiscompetenties 4.1, 4.2, 4.3, 4.4) 6. De leraar als partner van de ouders of verzorgers (basiscompetenties 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5) 7. De leraar als lid van een schoolteam (basiscompetenties 7.1, 7.2, 7.3, 7.4) De attitudes die prioritair aan bod komen, zijn A4 leergierigheid A5 organisatievermogen A7 verantwoordelijkheidszin

3. Inhoud

In deze vakbeschrijving worden alleen de belangrijkste principes beschreven. Voor meer gedetailleerde schikkingen verwijzen wenaar de Wegwijzer Inleefstage, die bij het begin van het academiejaar beschikbaar zal zijn. Tijdens de inleefstage maken de studenten kennis met een breed spectrum van activiteiten, inherent aan het leraarsberoep. Naastobservatie van het lesgeven (micro-niveau) gaat aandacht naar activiteiten op het niveau van de school (meso-niveau) en hoe deschool als organisatie omgaat met richtlijnen van de overheid (macro-niveau). Wanneer de studenten lessen observeren, is deinvalshoek niet zozeer die van de eigen discipline, maar ligt de klemtoon op het opmerken van de interactie tussen leraar enleerlingen, van de leefwereld van de adolescent, van het hanteren van activerende werkvormen, enz. Activiteiten op schoolniveaubetreffen onder meer deelname aan vak(overschrijdend) overleg, toezicht op de speelplaats, bijwonen van een klassenraad ofoudercontact, enz. De studenten bestuderen ook de schoolcontext via bv. het schoolwerkplan, het beleid dat de school voert inzakeleerlingenbegeleiding, het participatiebeleid van de school, enz. en dit vanuit de decretale richtlijnen terzake. Studenten doorlopen hun inleefstage in minstens twee scholen, in minstens twee onderwijsvormen (aso/kso/tso/bso) en bijvoorkeur in verschillende netten. De meerwaarde van de inleefstage ligt in de ervaringen die studenten opdoen in voor hen minderbekende onderwijs- en leersettings en waardoor ze hun blik verruimen. Studenten lopen daarom geen inleefstage in een school



waar ze zelf onderwijs genoten.

4. Werkvormen

Eigen werk:Opdrachten:IndividueelCasussen: IndividueelScriptie: Individueel

5. Evaluatievormen



Wegwijzer Inleefstage Opdrachtenboek Model van portfolio


Fontys Lerarenopleiding: Bronnenboek bij Stagehandreiking. Suggesties voor opdrachten. Tilburg, Fontys Hogescholen Nederland,2005.


Studenten kunnen terecht bij de onderwijskundigen en praktijkassistenten voor inhoudelijke vragen over of voor een gesprek m.b.t.dit opleidingsonderdeel. Voor organisatorische problemen kunnen ze terecht bij de stagecoördinator van de SLO.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 19/11/2008 10:22 ingrid.imbrecht

Scientific English


Code opleidingsonderdeel: 1MBMW-V-004


Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00


Uren andere:


Titularis(sen) Diana Phillips

Taal waarin de cursus wordt gedoceerd: Engels




*Algemene competentiesUpper-Intermediate Level in gesproken en geschreven Engels

*Volgtijdelijkheid

volledig geslaagd in 1Ba- en 2Ba-programma.




Aan het einde van de cursus zijn de studenten in staat om:- volgens de geijkte conventies een goed gestructureerde paper of onderzoeksrapport te schrijven in het Engels.- vlot een goed gestructureerde presentatie, ondersteund door PowerPoint, te geven in het Engels.- op een professionele manier vergaderingen en onderhandelingen te leiden in het Engels.

3. Inhoud

De cursus is gericht op het ontwikkelen van de belangrijkste mondelinge en schriftelijke vaardigheden die de studenten veelvuldigzullen nodig hebben in hun toekomstige professionele omgeving. De meeste aandacht gaat naar het schrijven van een gedetailleerdacademisch essay, rapport of scriptie en vervolgens naar het overtuigend mondeling presenteren van deze informatie. Ook leren destudenten op een professionele manier vergaderingen en onderhandelingen leiden.

Via het analyseren van zowel wetenschappelijke als wetenschapspopulariserende teksten krijgen de studenten inzicht in hetwordingsproces van een artikel, paper of rapport. Andere belangrijke aandachtspunten zijn de ontwikkeling van een formelegeschreven stijl en aangepast taalgebruik en het vermijden van plagiaat. De vaardigheden die vereist zijn om overtuigendmondelinge presentaties te geven worden elke les verbeterd door regelmatig oefenen en het toepassen van de gekregen feedback.Voor het onderdeel vergaderen en onderhandelen krijgen de studenten niet alleen inzicht in de structurele componenten, maarleren zij ook hoe ze als leidinggevende optimaal gebruik kunnen maken van taal als beleidsinstrument. Alle opdrachten wordenzodanig geselecteerd dat ze discussie in groepsverband bevorderen.

4. Werkvormen

Contactmomenten:OefeningensessiesWerkcollegesVaardigheidstrainingen

Eigen werk:OefeningenOpdrachten:IndividueelOpdrachten:In groepCasussen: In groep

5. Evaluatievormen

Permanente evaluatie:OpdrachtenCasussenMedewerking tijdens de contactmomenten


Presentatie


Phillips, D. and Noble, A. Scientific English. Universitas (2008)


Walters, D.E. and G. C. Walters (2002). Scientists Must Speak: Bringing Presentations to Life. Routledge Study Guides.


Docent is beschikbaar voor begeleiding en hulp bij opdrachten. Liefst na afspraak (e-mail of voor/na de colleges)

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 14/09/2008 18:16 diana.phillips

Communicatie






Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:







*Algemene competenties- Algemene interesse voor managementprocessen;- Beheersing van het Standaardnederlands op moedertaalniveau;Opmerking: Geen examencontract mogelijk.

*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategische manier te communicerenmet collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als met hoger-geplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden alsniet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is dan ook belangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatievevaardigheden op een professioneel niveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten vancommunicatie. De student verwerft

basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele (bedrijfs)context;de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk;de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud

Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op de verschillende deeldomeinenvan professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elk van de componenten is er aandacht voor zowelpraktisch vaardigheden en toepassingen, als voor theoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaireaanpak: niet de volledigheid staat centraal, wel een diepgaande uitwerking van een aantal representatieve communicatiethema’sdie relevant zijn voor biomedici die op het niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een (middel)grote organisaties. Managementcommunicatie

In het onderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen op welke manier een bedrijf communicatieinzet als managementinstrument. Bij de bespreking van specifieke thema’s in dit domein staan we stil bij concepten alscommunicatieklimaat, interne en externe communicatie, identiteit en imago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzetvan digitale media etc. Thema’s:

beleidscommunicatie: de centrale rol van communicatie in beleidsvormig en –evaluatie;crisiscommunicatie: doorlichting van communicatiestromen en –beleid in crisissituaties.

Technische communicatie

Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerd worden, zowelmondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijk gebeurt. Thema’s:

instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies? Hoe evalueer ik de



kwaliteit van een handleiding of bijsluiter?productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technisch voorgesteld wordt? Hoerapporteer ik de evaluatie van productontwikkeling?

Bedrijfscommunicatie

In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de formulering correct en strategisch aangepastis. In dit onderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie en staan we stil bij conventies, structuren enstrategieën. Thema’s: onderhandelen en vergaderen

functioneringsgesprekkengoodwillcommunicatieslechtnieuwsbrievenvoortgangsrapportensolliciteren

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesOefeningensessiesWerkcollegesVaardigheidstrainingen



5. Evaluatievormen

Permanente evaluatie:Casussen(tussentijdse) testen



- eigen syllabus- digitaal schrijfcentrum: www.calliope.be




Wetenschapsfilosofie


Code opleidingsonderdeel: MWET1001


Studiepunten: 3

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere:




Titularis(sen) Erik Myin






geen bijzondere

*Volgtijdelijkheid


Kennis van en inzicht in de belangrijste thema's van de hedendaagse wetenschapsfilosofie.

3. Inhoud

In dit college wordt de filosofische reflectie op wetenschap behandeld, zoals deze laatste decennia gevoerd is. Er wordt ingegaan opwat wetenschap onderscheidt van andere cultuurverschijnselen en er wordt een overzicht gegeven van gangbare opvattingen overtypische wetenschappelijke fenomenen zoals verklaring, voorspelling, confirmatie en falsificatie. Tevens wordt aandacht besteed aande kritiek op de wetenschappelijke rationaliteit en op de status van de wetenschap binnen de westerse cultuur.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen



De syllabus van de doecent. Hoe deze beschikbaar zal worden gemaakt zal in het begin van de colleges overlegd worden. Devolledige syllabus zal klaar zijn bij de aanvang van de colleges.


-Godfrey-Smith, Peter (2003), Theory and reality. An introduction to the philosophy of science. Chicago, ILL.: University of ChicagoPress.


De docent is beschikbaar voor overleg en verdere aanwijzingen.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 02/07/2008 14:26 erik.myin

Onderzoeksstage 1




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:




Titularis(sen) Alle docenten


Info semesterexamen:



*Algemene competentiesEr zijn geen algemene aanvangscompetenties vereist. Specifieke competenties kunnen geeist worden door de onderzoeksgroepwaarbij de stage gevolgd wordt.

*Volgtijdelijkheid


Het doel van Stage 1 is de studenten te laten kennismaken met de essentiële aspecten van het wetenschappelijke onderzoek zoalshet gevoerd wordt binnen zowel academische als industriële instellingen. In het bijzonder met inbegrip van activiteiten als hetopzoeken van aanverwant werk; het vinden, formuleren en motiveren van onderzoeksvragen, e.d.

3. Inhoud

De inhoud van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt. Als voorbeeld : de studentwordt betrokken in het onderzoek van de onderzoeksgroep en rapporteert over zijn/haar werkzaamheden.

4. Werkvormen

Stage

5. Evaluatievormen

Stage-evaluatie


Het studiemateriaal van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt.




De studiebegeleiding van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt.

laatste aanpassing: laatste aanpassing: 01/12/2008 14:45 lydia.janssens


03/12/08 08:53universiteit antwerpen - Opleidingsonderdelen 2008-2009 - Computernetwerken en gedistribueerde systemen




Master in de informatica: computernetwerken en gedistribueerde systemen (1ste jaar)

1MINF1-CN 2008-2009

Titel Semester Uren theorie Uren praktijk Studiepunten Lesgever(s)


Compilers 1e semester 15,00 35,00 6 Dirk Janssens

Gedistribueerde Systemen 1e semester 25,00 20,00 6 Frans Arickx

Mobiele en Draadloze Netwerken 1e semester 25,00 20,00 6 Chris Blondia

Prestatieanalyse van Telecomsystemen 2e semester 25,00 20,00 6 Chris BlondiaBenny Van Houdt

Distributed Computing Paradigms 2e semester 15,00 30,00 6 Jan Broeckhove

Keuzevakken (12 sp): 6 sp te kiezen uit lijst verdiepende keuzevakken en 6 sp aanvullend te kiezen binnen of buiten

de richting


Advanced Performance Modelling 1e semester 25,00 20,00 6 Benny Van Houdt

Labo Mobiele en Draadloze Netwerken 1e semester 25,00 3 Chris Blondia

Grid Computing 1e semester 15,00 30,00 6 Jan Broeckhove

Cluster Computing 2e semester 20,00 25,00 6 Jan BroeckhoveFrans Arickx

Seminarie Computernetwerken 2e semester 25,00 3 Chris BlondiaVincenzo De Florio

Labo sensornetwerken 2e semester 30,00 3 Chris Blondia

Keuzelijst van de richting aan KU Leuven

- Software voor Real-time en Embedded Systems (4 sp) - Capita Selecta van Gedistribueerde Systemen (4 sp) -

Internetinfrastructuur (5 sp) - Multi-Agent Systemen (4 sp) - Beveiliging van Netwerk- en Computerinfrastructuur (4

sp)


Communicatie 1e semester 30,00 6 Luuk Van WaesMariëlle Leijten

Management van een organisatie 1e semester 30,00 6 Nathalie Vallet

Financieel management en juridische aspecten 2e semester 30,00 6 Eddy Laveren


Inleiding in de onderwijskunde 1e semester 18,00 3 Wil MeeusGilberte Verbeeck

Didactiek informatica 1e semester 36,00 6 Fabian Di Fiore

Oefenlessen 1e semester 3 Sabine Van RooseRudi WuytsVicky BeliënLuc BraeckmansTom De RooverWilhelmina De SmedtDanielle DeliJohan DeprezFabian Di FioreJürgen JaspersWil MeeusLiesbet OkkerseAnnie PinxtenRita RymenansMathea SimonsTom SmitsKim SoeteweyMarc StevensKristin Vertenten



Alexander OltmansKoenraad SmekensJan T'SasAndrea MichielsPieter SprangersNicole HunterKatrien Van DaeleGeert De VosGuy Walraevens

Leerlingbegeleiding: trends en ontwikkelingen 2e semester 18,00 3 Elke StruyfCarlijne Ceulemans

Inleefstage 2e semester 3 Elke StruyfIngrid Imbrecht


Scientific English 2e semester 18,00 10,00 3 Diana Phillips

Communicatie 1e semester 30,00 15,00 6 Luuk Van Waes

Wetenschapsfilosofie 2e semester 30,00 3 Erik Myin


Onderzoeksstage 1 1e semester 15,00 30,00 6 Alle docenten

Compilers




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesJe hebt enige ervaring nodig met het schrijven en uittesten van een wat complexer programma in een imperatieve of object-georienteerde programmeertaal. Ook basiskennis over context-vrije grammatica's en eindige automaten is vereist.

*Volgtijdelijkheid


Je dient aan te tonen dat je de compilertechnieken die in de theoretische lessen zijn besproken kan toepassen op eenvoudigevoorbeelden (bv. een attributengrammatica opstellen), en je moet in staat zijn de samenhang tussen deze technieken en hunbetekenis in je eigen worden uit te leggen.

Er wordt ook verwacht dat je samen met een medestudent een werkende compiler bouwt voor een eenvoudige imperatieve taal.Deze taal bevat wel de belangrijkste concepten van een dergelijke taal als types, procedures en recursie. Bij die taak moet jegebruik maken van enkele relevante tools voor lexicale analyse en parsing. De compiler moet niet enkel werkende doelcodeproduceren, maar ook in de mate van het mogelijke foutenboodschappen genereren.

3. Inhoud

In deze cursus wordt de structuur van een typische compiler voor een imperatieve taal behandeld. Eerst wordt nauwkeurig ingegaanop de specificatie van de taak die door de compiler moet uitgevoerd worden: voor de verschillende syntactische constructies van debron-taal wordt een vertaling gegeven in termen van code voor een (virtuele) doel-machine, en er wordt gespecifieerd hoe deze



stukken code in elkaar gepast moeten worden tot een volledig programma. Dan worden de verschillende fazen die een compilerdoorloopt in meer detail besproken, met de nodige aandacht voor de formele technieken die ze ondersteunen: automaten encontextvrije grammatica's, LL en LR parsing, attributengrammatica's.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen


Presentatie










Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDe student moet reeds inzicht verworven hebben in zowel de architectuur van computersystemen, als in de concepten vanbesturingssystemen. Bovendien moet de student beschikken over voldoende programmeerervaring.

*Volgtijdelijkheid


De student zal inzicht hebben verworven over de principes, de opbouw, en paradigma's van gedistribueerde systemen.

3. Inhoud




Na een inleiding en een korte herhaling van noodzakelijke basiswerktuigen (processen en communicatie) worden volgendeonderwerpen besproken:



4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



A. S. Tanenbaum en M. van Steen, Distributed Systems, Principles and Paradigms (2nd edition, in press) Prentice Hall

Begeleidende slides




Mobiele en Draadloze Netwerken




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:










De student heeft kennis van de gelaagde architectuur van communicatiessystemen. Bovendien heeft de student zicht op debelangrijkste functies van elk van de lagen alsook op de belangrijkste protocols, zoals ethernet, IP, TCP Daarenboven heeft destudent een goed overzicht van de belangrijkste telecommunicatiesystemen die vandaag worden gebruikt.

*Volgtijdelijkheid


De student heeft inzicht in de belangrijkste kenmerken van de fysische laag, de MAC laag, de netwerk laag en de transport laag indraadloze en mobiele netwerken. Bovendien heeft de student een goed overzicht van de belangrijkste draadloze en mobielenetwerken die vandaag en in de nabije toekomst zullen gebruikt worden, en dit zowel voor publieke cellulaire netwerken, als lokaleen personal netwerken en tevens sensor- en ad hoc netwerken.

3. Inhoud

De cursus bestaat uit twee grote delen. In een eerste deel worden belangrijkste kenmerken behandeld van de fysische laag, deMAC laag, de netwerk laag en de transport laag in mobiele en draadloze netwerken. Tevens worden een aantal belangrijke protocolsnader bestudeerd voor elk van deze lagen. In een tweede deel worden draadloze en mobiele communicatiesystemen naderbestudeerd. De volgende systemen worden behandeld: cellulaire netwerken: UMTS, LTE, TETRA; WPAN: bluetooth, zigbee; WLAN:WiFi; WMAN: WiMAX; sensornetwerken; ad hoc netwerken.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingOpen boekOpen vragen



J.Schiller, "Mobile Communications", Addisson-Wesley W. Stallings, "Wireless Communications and Networks", Prentice Hall


UItleg kan bekomen worden bij de assistenten van de PATS onderzoeksgroep, o.a. P. De Cleyn, B. Braem, M. Voorhaen


Prestatieanalyse van Telecomsystemen




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:



Benny Van Houdt







*Algemene competentiesIn deze cursus worden de studenten vertrouwd gemaakt met enkele basisbegrippen voor het opstellen van stochastische modellendie veelvuldig gebruikt worden in het telecommunicatiegebied. Elementaire voorkennis van kanstheorie en probabiliteit is eenpluspunt, maar geen zeker geen noodzaak.

*Volgtijdelijkheid


Naast het vertrouwd maken van de studenten met enkele basistechnieken voor het opstellen van stochastische modellen, zoals hetBernoulli/Poisson process, renewal theorie en Markov ketens, wordt er veel aandacht besteed aan de practische relevantie van degepresenteerde mathematische resultaten. Het is dan ook van groot belang dat de studenten in staat zijn deze toe te passen op talvan probleemsituaties binnen en buiten de telecommunicatie. Op deze vaardigheid zal ook geoefend worden tijdens de practicasessies. Het einddoel is dat de student problemen kan vertalen naar de juiste theoretische setting en vervolgens de nodigemathematische resultaten kan aanwenden om te komen tot een gekwantificeerd besluit.

3. Inhoud

Deze cursus laat de studenten toe kennis te maken met enkele fundamentele concepten voor het opzetten van stochastischemodellen, zoals het Bernoulli/Poisson process, renewal theorie en Markov ketens, Erlang loss modellen, etc. Een inhoudstafel vande cursustekst wordt hieronder weergegeven:

BERNOULLI AND POISSON PROCESS- Bernoulli process- The Poisson process- Superposition, random split, random selection - ExercisesRENEWAL PROCESSES - Renewal Processes: Definitions and Examples - Number of Arrivals Nt and the Renewal Function m(t) - First Renewal Time after Time t - Last Renewal Time before Time t- Long-run renewal rate- Renewal reward processes- Blackwell’s theorem- Renewal Equations- How to use the key renewal theorem- Alternating Renewal Processes - Delayed Renewal Processes- Exercises DISCRETE-TIME MARKOV CHAINS - Definition and Basic Properties- Communicating States and Classes - A Fast Algorithm to check the Irreducibility of a FiniteMarkov Chain- Hitting Probabilities and Hitting Times - Transient and Recurrent States- Invariant Vectors and Distributions - Convergence to the Steady State- A Fast Algorithm to determine the Period of a Finite Markov Chain - Lemma of Pakes and Kaplan- Birth-and-Death Markov chains- Summary- Exercises APPLICATIONS - Dimensioning Telephone Systems - Erlang B formula- Engset Formula - Erlang C Formula- Bianchi’s 802.11 model - Exercises

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen






Een engelstalige cursus zal aangeboden worden via de cursusdienst.




Distributed Computing Paradigms




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDeze curus vereist een gedegen kennis van gedistribueerde systemen en bouwt voort op het opledingsonderdeel ''Gedistribueerdesystemen'' uit de masteropleiding. Voorts is een aanzienlijke voorkennis in het programmeren en een ruime programmeerervaringvereist. Ook elementaire kennis van software ontwikkeling (projectvoering, testen van programma's) is belangrijk.

*Volgtijdelijkheid


Je bent vertrouwd met de karakteristieken van distributed computing en middleware en de weerslag ervan op gedistribueerdeapplicaties.Je hebt inzicht in de architectuur van gedistribueerde applicaties en hoe die gekoppeld is aan de middleware die de diverseparadigma's belichaamt.Je kan dat inzicht uitwerken in groepsproject ter realisatie van gedistribueerde applicaties.

3. Inhoud

In dit opleidingsonderdeel worden de concepten en theoretische achtergrond van het ontwikkelen van applicatieprogrammatuurvoor gedistribueerde systemen bestudeerd. Er wordt daarbij vooral ingegaan op de diverse programmeerparadigma's die mogelijkzijn.De inhoud omvat drie componenten, namelijk RMI, Jini plus JavaSpaces, en Web Services. De eerste wordt aangebracht alsvoorbeeld van een gedistribueerde objecten middleware. De tweede wordt bestudeerd als eenvoudig maar taalgebonden services



gebaseerd systeem. De JavaSpaces, een Jini service in hun hedendaagse implementatie, geven aan hoe een extra midleware laaghet programmeerparadigma totaal kan wijzigen. De Web Services worden bestudeerd als complex maar niet taalgebonden servicegebaseerd systeem.De componenten worden in het practicum op geintegreerde manier in een enkele opdracht verweven. Het onderwerp van deopdracht verschilt van jaar tot jaar, maar wordt wel telkens als groepsproject uitgevoerd.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesWerkcollegesPractica


5. Evaluatievormen

Examen:Mondeling zonder schriftelijke voorbereidingOpen boek



Het studiemateriaal voor de theoretische lessen bestaat uit de cursustekst, en de documenten waarnaar verwezen wordt in decursus. Na iedere les zullen ook de handouts ter beschikking gesteld worden.Voor de practica wordt het leermateriaal ter beschikking worden gesteld via de BlackBoard site van het opleidingsonderdeel, infunctie van het project dat zal uitgevoerd worden.Een bron van aanvullend leermateriaal zowel voor theorie al practicum voor het deel over Jini is de ''Guide to Jini technologies}''van Newmarch [1].


[1] Foundations of Jini 2 Programming, Jan Newmarch Apress, 2006, ISBN-13: 13-978-1-59059-716-3


Twee- tot driemaal wordt er met de groep een functioneringsgesprek gehouden. Voorts zijn docent en assistent onmiddelijk na deles steeds beschikbaar voor bijkomende vragen. Ook op afspraak (via email) kan een extra contactmoment ingelast worden voorbehandeling van vragen.


Advanced Performance Modelling




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:









*Algemene competentiesDeze cursus vergt enige voorkennis van discrete-tijd Markov ketens. Deze wordt in ruime mate aangeboden in hetopleidingsonderdeel Prestatieanalyse van Telecomsystemen. Ook wat basiskennis in verband met graafalgoritmen is meegenomen(bv. depth-first-search, topological sort), maar is geen noodzaak.

*Volgtijdelijkheid


Het eerste deel van deze cursus (50p) voorziet de studenten van een gedegen kennis rond (stochastische) optimalisatie-algoritmen, in het bijzonder van Markov Decision Processes (MDPs), waarbij de nodige bewijsvoering die nodig is bij deontwikkeling van deze algoritmen niet uit de weg wordt gegaan. Hier wordt dus voornamelijk een sterk wetenschappelijke basisgelegd, die aanleiding geeft tot een diep inzicht in de werking van enkele zeer krachtige optimalisatie-algoritmen.

In het tweede deel demonstreren we de flexibiliteit van het MDP framework door dit toe te passen op een aantal concreteproblemen uit de informatica (en telecomsystemen in het bijzonder). Belangrijk hierbij is dat de studenten zelf in staat zijn ommogelijke toepassingen te herkennen en uit te werken.

3. Inhoud

Deel I: MARKOV DECISION PROCESSES THEORY

1) Introduction1.1) A Definition1.2) Policies

2) The Finite Horizon Problem2.1) Backward Induction2.2) Examples2.2.1) Shortest-path Routing with Negative Weights2.2.2) Scheduling

3) Total Expected Discounted Rewards over an Infinite Horizon3.1) Contraction Mappings3.2) The Optimality Equation3.3) Policy Iteration Algorithm3.3.1) Improving the Policy Evaluation Time 3.3.2) Improving the Policy Improvement Time 3.4) Linear Programming 3.5) Value Iteration Algorithm 3.5.1) Improving the Value Iteration Algorithm using Suboptimality3.5.2) Improving the Value Iteration Algorithm using Gauss-Seidel

4) Average Rewards over an Infinite Horizon4.1) MDP Classification4.2) Stationary, Fundamental and Deviation Matrices 4.3) Computing the Average Reward4.4) Blackwell Optimality4.5) Laurent Series Expansion4.6) The Optimality Equation4.7) Policy Iteration Algorithm4.8) Modified Optimality Equation4.9) Value Iteration Algorithm

Deel II: APPLICATIONS

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen


Schriftelijk werkstuk:



met mondelinge toelichting


Een uitgewerkte cursustekst is beschikbaar.


Markov Decision Processes, Lodewijk van Kallenberg, University of Leiden, Fall 2007.



Labo Mobiele en Draadloze Netwerken




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere:







*Algemene competentiesDe student heeft een degelijk inzicht in computernetwerken in het algemeen en IP netwerken in het bijzonder. Verder is eenbasiskennis van 802.11 netwerken aangewezen.

*Volgtijdelijkheid


Op het einde van de cursus moet de student zijn theoretische inzicht in mobiele en draadloze netwerken hebben verbreed aan dehand van practische toepassingen. De verschillende opties in het opzetten van een draadloosnetwerk, de performantie-eigenschappen ervan en de impact van beveiligingsmethoden zal hij kunnen verklaren dank zij de opgebouwde expertise. Op eenzelfde wijze kan hij de mogelijkheden van mobilitietsprotocols die worden toegepast in draadloze netwerken verklaren vanuitopgebouwde expertise.

3. Inhoud

Er worden 7 labosessies georganiseerd rond mobiele en draadloze netwerken. Verder zal er een labosessie worden uitgewerkt doorde student die een specifiek aspect van draadloze netwerken benaderd.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Practicum



De noodzakelijke hardware (PC's en draadloze nodes) worden voorzien. Verder wordt een sylabus beschikbaargesteld viahttp://www.pats.ua.ac.be/courses



Dit labo wordt begeleid door Peter De Cleyn. Voor vragen en informatie neemt u best contact op per e-mail [email protected]


Grid Computing




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDeze curus vereist kennis van gedistribueerde systemen en in het bijzonder van middleware concepten. Voor studenten die devolledige masteropleiding Informatica aan de UA volgen, betekent dit dat zij het opleidingsonderdeel ''Gedistribueerde Systemen''achter de rug moeten hebben, en bij voorkeur, ook het opleidingsonderdeel ''Distributed Computing Paradigms''.

*Volgtijdelijkheid


Het opleidingsonderdeel beoogt de volgende competenties te ontwikkelen:

Je hebt inzicht in de definitie en taxonomie van grids en weet wat een grid onderscheidt van andere gedistribueerdesystemenJe kan de belangrijkste componenten van grid middleware duidenJe bent in staat met diverse gridsystemen applicaties op te zetten en te laten functioneren

Het opleidingsonderdeel is zowel kennis- als ervaringsgericht, en omvat een grote dosis werk op operationele gridsystemen.

3. Inhoud

De cursus start met een omschrijving en overzicht van gridsystemen in hun verschillende gedaanten: van gestructureerdecomputationele grids over volunteer systemen tot opportunistische systemen. Vervolgens wordt ingegaan op de architectuur vangrid middleware en de functionaliteit van zijn diverse componenten. Tot slot worden de toepassingsmogelijkheden van de diversegridtypes belicht.

Het belang van het practicum is hierbij zeer groot. Het zal gaan om een hands-on practicum dat in overleg met de studenten vorm



gegeven wordt. Het kan gericht zijn op de ontwikkeling van toepassingen op een bestaande grid of op ontwikkeling en inzet van eengridsysteem. De keuze wordt gemaakt in functie van de interesses van de student.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesWerkcolleges


Individueel

5. Evaluatievormen




Het studiemateriaal bestaat uit de cursustekst, en de documenten waarnaar verwezen wordt in de cursus. Na iedere les zullen ookde handouts ter beschikking gesteld worden via Blackboard. Voor de practica wordt het leermateriaal ter beschikking wordengesteld via de BlackBoard site van het opleidingsonderdeel, in functie van de taak of het project dat moet uitgevoerd worden. Deboeken [1] en [2] bieden interessant aanvullend studiemateriaal


[1] Grid Computing: Making the Global Infrastructure a Reality F. Berman, G. C. Fox and A. J. G. Hey, 2003, J. Wiley & Sons, Chichester, England[2] The Grid: Core Technologies M. Li and M. Baker, 2005, J. Wiley & Sons, Chichester, England


Wie vragen heeft over de leerstof, het studiemateriaal, het examen enzovoort kan die steeds stellen voor, tijdens of op het eindevan de les.


Cluster Computing




Studiepunten: 6

Uren theorie: 20,00


Uren andere:



Frans Arickx





*Algemene competentiesDeze curus vereist een relatief veelzijdige achtergrond. Het opleidingsonderdeel bevat een systeemgerichte component en daarvoor



is voorkennis van uitbatingssystemen en van netwerken en gedistribueerde systemen belangrijk. Voorts is enige praktijkervaring inhet installeren van systeemsoftware vereist. Het opleidingsonderdeel bevat ook een component gericht op ontwikkelen van clusterprogrammatuur gebaseerd op MPI en dit vereist een gedegen programmeerervaring in C++, in het bijzonder voorwetenschappelijk-technische toepassingen.

*Volgtijdelijkheid


De doelstellingen voor het onderdeel ''clustersystemen'' van het opleidingsonderdeel zijn:

Je kent cluster architectuur en middlewareJe hebt ervaring met middleware installatie op een beowulf clusterJe kan cluster middleware tools en benchmarking tools gebruiken

Voor het onderdeel ''MPI gebaseerd parallel programmeren'' zijn de doelstellingen:

Je kent de basisconcepten van de MPI message passing standaardJe kan parallele gedistribueerde MPI-applicaties programmeren en uitvoerenJe kan de efficientie van MPI-programmas analyseren

3. Inhoud

Het opleidingonderdeel bestaat uit twee delen. Het eerste deel is gericht op cluster middleware, met bijzondere aandacht opcommodity clusters. Het tweede deel focust op het traditionele parallel programmeren en behandeld algoritmen en hunimplementatie op basis van de MPI middleware. Het eerste cursusdeel omvat in concreto

Cluster conceptenMiddleware componentenCluster monitoringJob managementBenchmarking

Het is gericht op het opdoen van ervaring in het werken met en op een clustersysteem. Het tweede, en meest omvanrijke,cursusdeel handelt over parallel programmeren op een cluster, gebruik makend van het message-passing paradigma.

Parallel computing achtergrondEen eerste kennismaking met MPIMPI: BasicsMPI: Advanced FeaturesTiming and Profiling

Het geeft inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van het message-passing paradigma en het gebruik ervan via MessagePassing Interface (MPI) bibliotheken.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesOefeningensessiesWerkcollegesPractica


5. Evaluatievormen




Het studiemateriaal bestaat uit de cursustekst, en de documenten waarnaar verwezen wordt in de cursus. Na iedere les zullen ookde handouts ter beschikking gesteld worden via Blackboard. Voor de practica wordt het leermateriaal ter beschikking wordengesteld via de BlackBoard site van het opleidingsonderdeel, in functie van de taak of het project dat moet uitgevoerd worden. Eenbron van aanvullend leermateriaal zijn de diverse bijdragen in [1] en [2].




[1] Beowulf Cluster Computing with Linux, Second Edition W. Gropp, E. Lusk and T. Sterling, 2002, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts[2] Using MPI: Portable Parallel Programming with the Message Passing Interface W. Gropp, E. Lusk and A. Skjellum, 1999, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts


Wie vragen heeft over de leerstof, het studiemateriaal, het examen enzovoort kan die steeds stellen voor, tijdens of op het eindevan de les. De practica zijn steeds begeleide practica waarbij de assistent soms sturend optreedt.


Seminarie Computernetwerken




Studiepunten: 3

Uren theorie: 25,00

Uren praktijk:

Uren andere:



Vincenzo De Florio





*Algemene competentiesDe student heeft een algemeen overzicht van telecommunicatiesystemen

*Volgtijdelijkheid


De student is in staat een wetenschappelijke uiteenzetting rond bepaalde aspecten van telecommunicatiesystemen te begrijpen,samen te vatten en verder uit te diepen. De student is in staat van een dergelijke uiteenzetting meer informatie te zoeken enhierover een paper te schrijven.

3. Inhoud

De inhoud wordt ieder jaar opnieuw bepaald. Dit hangt af van beschikbare sprekers.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen






Mogelijk materiaal dat door de sprekers wordt verdeeld.








Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere:







*Algemene competentiesDe student heeft kennis van de gelaagde architectuur van communicatiessystemen. Bovendien heeft de student zicht op debelangrijkste functies van elk van de lagen alsook op de belangrijkste protocols zoals ethernet, IP, UDP en TCP. Daarenboven heeftde student een goed overzicht van de belangrijkste hedendaagse telecommunicatiesystemen, en in het bijzonder van routering inad-hoc netwerken.Van de student wordt verwacht dat hij of zij beschikt over de nodige programmeerervaring met Java.

*Volgtijdelijkheid


De student verwerft inzichten in zowel de theoretische maar vooral de praktische kant van echte sensornetwerken. De bedoeling ishet opbouwen van hands-on ervaring met de verschillende aspecten van sensornetwerken zoals energie efficientie.

3. Inhoud

De cursus bestaat uit 3 delen. Het eerste deel geeft een overzicht van de state of the art van sensornetwerken en de SunSPOTtechnologie.In het tweede deel leren de studenten op zelfstandige basis, begeleid door vrije oefeningen, werken met de SunSPOTS en dehieraan verbonden programmeer- en netwerkaspecten. In het derde en laatste deel werken de studenten een project uit. Ze ontwikkelen hiervoor een kleine applicatie op de SunSPOTswaarbij ze verschillende netwerkaspecten moeten evalueren.

4. Werkvormen






In groep

5. Evaluatievormen


Presentatie


Alle studiemateriaal (SunSPOTs, PC's, laboruimte, ...) wordt voorzien



Bij vragen omtrent dit vak in het algemeen en in het bijzonder over het gebruik van de hardware of de inhoud van het projectmailen studenten best naar de verantwoordelijke assistenten: Bart Braem ([email protected]) en Kurt Smolderen([email protected]). De assistenten hebben ervaring met het gebruik van de hardware en worden best gecontacteerd indienproblemen opduiken om onnodig tijdsverlies te voorkomen.


Communicatie




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00



Mariëlle Leijten







*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategische manier te communicerenmet collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als met hogergeplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden alsniet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is dan ook belangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatievevaardigheden op een professioneel niveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten vancommunicatie.



De student verwerft - basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele (bedrijfs)context; - de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk; - de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud

Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op de verschillende deeldomeinenvan professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elk van de componenten is er aandacht voor zowelpraktische vaardigheden en toepassingen, als voor theoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaireaanpak: niet de volledigheid staat centraal, wel een meer diepgaande uitwerking van een aantal representatievecommunicatiethema’s. Op die manier maken de studenten grondig kennis met onderwerpen die relevant zijn voor biomedici die ophet niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een (middel)grote organisaties. MANAGEMENTCOMMUNICATIEManagers moeten op een strategische manier allerlei verschillende (bedrijfs)processen aansturen, zowel intern als extern. In hetonderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen op welke manier een bedrijf communicatie inzet alsmanagementinstrument. Bij de bespreking van specifieke thema’s in dit domein staan we stil bij concepten alscommunicatieklimaat, interne en externe communicatie, identiteit en imago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzetvan digitale media etc. De toenemende vraag naar normering, maakt ook de evaluatie van het communicatiemateriaal noodzakelijk.Thema’s:

- beleidscommunicatie: de centrale rol van communicatie in beleidsvorming en –evaluatie; - crisiscommunicatie: doorlichting van communicatiestromen en –beleid in crisissituaties. TECHNISCHE COMMUNICATIE Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerd worden, zowelmondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijk gebeurt. Thema’s:

- instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies? Hoe evalueer ik de kwaliteit van eenhandleiding of bijsluiter? - productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technisch voorgesteld wordt? Hoe rapporteer ik de evaluatie vanproductontwikkeling? BEDRIJFSCOMMUNICATIE In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de boodschap strategisch en correct is. In ditonderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie en staan we stil bij strategieën, structuren en conventies. Thema’s:


4. Werkvormen




5. Evaluatievormen














Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00









*Volgtijdelijkheid


Basiskennis omtrent begrippen, methoden en instrumenten m.b.t. het management van een organisatie:Basisinzicht in de globale samenhang van het management van een organisatie;Basisvaardigheden in het (professioneel, methodisch en kritisch) aanwenden van deze kennis en inzichten bij de analyse vanhet management van organisaties;Basisvaardigheden voor de uitoefening van junior kaderfuncties (vb. bedrijfsrelevante informatie verzamelen,bedrijfsdocumenten doornemen, gerichte informatienetwerken uitbouwen, contacten leggen met managers, interviewsafnemen, communiceren, verslagen opstellen, presenteren, zichzelf organiseren in functie van deadlines, …)

3. Inhoud

Partim 1:

In een eerste theoretisch deel staan we enerzijds stil bij de concrete betekenis van de begrippen management, manager enmanagementwetenschappen. Anderzijds overlopen we de verschillende managementfuncties (i.e. plannen, organiseren, leidengeven en controleren). Pér managementfunctie staan we stil bij de concrete betekenis, de hieruit voortvloeiende activiteiten en dehierbij gebruikte methoden en instrumenten. Daar waar aangewezen verwijzen we naar hedendaagse trends. We benadrukken tenslotte de onderlinge samenhang én de variante benaderingswijzen (vb. er bestaat niet één wijze/manier om te plannen, teorganiseren, leiding te geven en te controleren). Partim 2

In een tweede praktijkgericht deel, dat deels parallel loopt met deel 1, passen de studenten de theoretische kennis



systematisch toe in een bestaande/reële organisatie naar keuze. Toepassen impliceert dat ze de theorie gebruiken als“(analyse)bril” om naar de complexe werkelijkheid te kijken. Op deze wijze leren ze de complexe werkelijkheid te ordenen, teduiden, te benoemen en te begrijpen (cfr. een belangrijk aspect van hun latere job als leidinggevende of manager). Concreet neemtdeze bril de vorm aan van een te realiseren SWOT analyse (Strenghts, Weaknesses, Opportunities en Threats). Bij voorkeur kiezen de studenten een organisatie die vanuit het oogpunt van hun opleiding (vb. informatica, of biomedischewetenschappen, of …) én van hun later carrièreperspectief (i.e. het “werkveld”) voldoende interessant en vooral relevant is.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen


Tekstenbundel uitgedeeld tijdens de hoorcollegesEen samen met de studenten aangelegde “lexicon” (kwestie van een overzicht te behouden van alle concepten/begrippen diedoorheen de hele cursus de revue passeren).Nota’s door de studenten genomen tijdens de hoorcolleges (deel 1) en tijdens de werksessies.








Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00









*Volgtijdelijkheid



- De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de belangrijkste begrippen, methoden en instrumenten m.b.t. hetfinancieel management van een organisatie; - De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de financiële en juridische kennis die nodig is om een bedrijf op testarten en te besturen



- De studenten moeten in staat zijn deze kennis en inzichten aan te wenden bij het oplossen van problemen en uitdagingen vanhet management van een organisatie.

3. Inhoud

De cursus bestaat uit twee onderdelen: financieel management van een KMO en juridische aspecten van het bedrijfsbeleid. Partim 1: Financieel management van een KMO Na een inleiding in de financiële aspecten die van toepassing zij bij het starten van een eigen zaak, wordt aandacht besteed aan detechniek van het boekhouden en de inhoud van de jaarrekening van een onderneming. Vervolgens wordt dieper ingegaan op dewijze waarop deze informatie kan gebruikt worden bij het nemen van financiële beslissingen. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - analyse van de jaarrekening (statische en dynamische analyse); - kostencalculatie en break-evenanalyse; - het maken van financiële prognoses en het opstellen van financiële plannen; - de beoordeling en selectie van investeringsprojecten; - vraag en aanbod van financiering van KMO’s; - venture capital, business angels en mezzanine financiering; - beheer van het bedrijfskapitaal; - methoden van ondernemingswaardering Partim 2: Juridische aspecten van het bedrijfsbeleid Na een algemene inleiding in de juridische basisconcepten van het bedrijfsbeleid, wordt aandacht besteed aan de belangrijksteaspecten van het handels-, vennootschaps- en fiscaal recht. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - overzicht van de voor- en nadelen van verschillende vennootschapsvormen - inleiding tot de wet op de handelspraktijken - inleiding in het verbintenissen- en contractenrecht - inleiding tot de vennootschapsbelasting en de BTW De lessen worden zo interactief mogelijk gebracht. Oefeningen en case-studies moeten er voor zorgen dat de aangeleerde kennisinzake begrippen en technieken worden geassimileerd en toegepast in reële praktijksituaties. De deelnemers dienen een aantal groepopdrachten uit te werken en te presenteren.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Eddy Laveren, Peter-Jan Engelen, Arthur Limère & Sigrid Vandemaele (2009), Handboek Financieel Beheer, Intersentia, Antwerpen,derde druk. Syllabus van de docent



Voor het stellen van vragen omtrent de leerstof of het maken van een individuele afspraak kan de docent of de assistent wordengecontacteerd: - Eddy Laveren (docent): lokaal B-320, Tel: 03/220.40.86, e-mail: [email protected] Vincent Molly (assistent): lokaal B-318, Tel: 03/220.41.79, e-mail: [email protected]








Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00



Gilberte Verbeeck





*Algemene competentiesDe student dient minstens over de algemene eindcompetenties van een academische Bacheloropleiding te beschikken. Verder wordtverwacht dat hij zowel mondeling als schriftelijk vlot kan communiceren in correct Nederlands.

*Volgtijdelijkheid





In overleg een positief leefklimaat creëren voor de lerende in klasverband en op school;De emancipatie van de lerende bevorderen;Door attitudevorming lerenden op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden;Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context;Adequaat omgaan met lerenden in sociaal-emotionele probleemsituaties.


Een gestructureerd werkklimaat bevorderen;Een soepel en efficiënt les- en/of dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning;Op correcte wijze administratieve taken uitvoeren;Een stimulerende en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de veiligheid van de lerenden.

3. Inhoud


De onderwijsopdracht: basiscompetenties, onderwijsvisie, didactisch referentiekader, stappenplan;Lesvoorbereiding: beginsituatie, didactische principes, doelstellingen, leerinhouden, werkvormen, groeperingsvormen, media,



evaluatie;De leerling en de klas: leerprocessen, tieners, intelligentie, motivatie, faalangst, klasklimaat, sociometrie, ordeproblemen,pesten.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



Imbrecht, I., Van Petegem, P. & Meeus W. (2008). Oriëntatie in onderwijskunde. Een openleerpakket. Leuven: Acco.


Zie Blackboard







Studiepunten: 6

Uren theorie: 36,00

Uren praktijk:

Uren andere: 42,00







*Algemene competentiesDe studenten kunnen vlot werken met de standaard bureautoepassingen (office tools) (Word, Excel, Access, Powerpoint, ...) eneventueel andere softwarepakketten voor tekstverwerking, databeheer, rekenblad en presentaties.De student heeft programmeerervaring vanuit een programmeertaal (C, C++, Java, Pascal, ...) en kent de algemeneprogrammastructuren die in elk van deze talen aanwezig is.Deze cursus loopt parallel met `Inleiding in de onderwijskunde' en zal waar nodig daarnaar verwijzen.

*Volgtijdelijkheid





informatica als onderwijsvak kunnen situeren binnen het secundair onderwijs;de leerplannen en eindtermen voor de verschillende netten m.b.t. het schoolvak informatica kritisch kunnen analyseren entoepassen;algemene leerdoelen, doelstellingen en attitudes kunnen concretiseren naar uiteindelijke geoperationaliseerde doelstellingenen per leerdoel een geschikte leerinhoud kunnen vinden waar deze leerdoelen en attitudes kunnen verwezenlijkt worden;een jaarplan voor een bepaalde doelgroep kunnen opstellen vanuit enkele vooraf besproken modellen;belangrijke didactische instrumenten zoals jaarplan, leerplan, lesvoorbereiding, klasagenda, vakwerkgroep, ... kunnensitueren binnen de taken en opdracht van de leraar;het model voor didactisch handelen kunnen opstellen, toelichten en via praktijksituaties kunnen concretiseren;lesvoorbereidingen kunnen opstellen volgens een vooraf besproken gericht model voor didactisch handelen met bijzondereaandacht voor de volgende items: beginsituatie, probleemstelling(en), doelstellingen, onderwijsleersituatie, didactischewerkvormen en didactische hulpmiddelen, evaluaties en de opsplitsing van de lesvoorbereiding in verschillende lesfasenvolgens de OSAEV-structuur;de verschillende didactische werkvormen en evaluatievormen, steeds vanuit het schoolvak informatica, kunnen vergelijkenmet elkaar en beoordelen op functionaliteit vanuit de leersituatie;binnen het onderwijsleergesprek correcte keuzes maken m.b.t. de verschillende soorten vragen (leerkracht - leerling) dieeerder werden besproken, en zal je deze keuze ook kunnen verantwoorden;de lesvoorbereidingen en leersituaties kunnen vertalen in functie van de vorm waaronder informatica als onderwijsvak wordtaangeboden, zoals daar zijn: informatiesystemen, software-ontwikkeling, programmeertechnieken, gebruik en beheer vansoftwarepakketten, informatica als vakoverschrijdende ICT-ondersteuning van andere schoolvakken, ... en dit o.a. vanuitvooraf aangeboden en besproken lesmodellen;vanuit de leersituaties specifieke items zoals `algoritmisch denken', `probleem oplossend werken', `opsplitsen indeelopdrachten' op een functionele manier aan bod laten komen;een verantwoorde keuze kunnen maken (per lesfase) voor de meest geschikte didactische werkvorm, didactischehulpmiddelen en bijbehorende evaluatietechnieken en -methodes;vanuit gemaakte lesvoorbereidingen een gepaste evaluatie (toets) kunnen opstellen (met specificatietabel enmodeloplossingen) over de betrokken leerinhouden;...

3. Inhoud

In deze module worden de principes, zoals bestudeerd in 'Inleiding in de onderwijskunde', toegepast in de informaticavakken vanhet secundair onderwijs.Centraal staat het verwerven van vaardigheden en competenties om zelfstandig en adequaat te kunnen fungeren als leerkracht metfocus op het schoolvak informatica.Deze tekst kan je beschouwen als een syllabus/cursus waarin de elementaire vakdidactische principes aangehaald worden, maarook als een trajectboek/leidraad waarbij je stapsgewijs doorheen de algemene didactiek toegepast op informatica gegidst wordt.

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen



Syllabus met selectie van basisdocumenten, eventueel aangevuld met beschikbare, relevante documenten vanuit de verschillendeonderwijsnetten.





Oefenlessen






Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 57,00



Rudi Wuyts

Vicky Beliën

Luc Braeckmans

Tom De Roover

Wilhelmina De Smedt

Danielle Deli

Johan Deprez

Fabian Di Fiore

Jürgen Jaspers

Wil Meeus

Liesbet Okkerse

Annie Pinxten

Rita Rymenans

Mathea Simons

Tom Smits

Kim Soetewey

Marc Stevens

Kristin Vertenten

Alexander Oltmans

Koenraad Smekens

Jan T'Sas

Andrea Michiels

Pieter Sprangers

Nicole Hunter

Katrien Van Daele

Geert De Vos

Guy Walraevens





*Algemene competenties - Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet de volgende opleidingsonderdelen afgewerkt hebben of gelijktijdig volgen met de oefenlessen: - Inleiding in de onderwijskunde - Didactiek van de vakken die in de oefenlessen aan bod komen

*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kennis, vaardigheden en attitudes) van de leraar secundair onderwijs,zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens 10 functionele gehelen (versie van 30/12/06). Debasiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdens de oefenlessen horen bij de volgende functionele gehelen:



3. Inhoud



De oefenlessen sluiten aan bij de vakdidactiek die de student volgt. Ze worden begeleid door de vakdidacticus en depraktijkassistenten. Voor studenten die twee vakdidactieken volgen, worden de oefenlessen verdeeld over de vakdidactieken. Indeze vakbeschrijving worden alleen de belangrijkste principes beschreven. Meer informatie staat in de Wegwijzer Oefenlessenvan de verschillende vakdidactieken. Oefenlessen zijn lessen die studenten aan medestudenten van de universiteit geven. Deze lessen moeten voorbereid worden enworden achteraf besproken. Studenten wonen de lessen van medestudenten bij en nemen actief deel aan de bespreking.Aanwezigheid en actieve inbreng van de studenten is dus vereist, zowel wanneer ze zelf les geven als wanneer medestudentenlesgeven. De studenten leren gericht observeren en inschatten hoe ze zelf overkomen. Ze leren de basisvaardigheden van hetlesgeven. De concrete invulling van dit opleidingsonderdeel en de gebruikte methodieken liggen in het verlengde van devakdidactiek(en).

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen







Studenten Geschiedenis kunnen terecht bij de vakdidacticus en de praktijkassistenten vóór of na de colleges, via e-mail([email protected]) of, bij voorkeur na afspraak, in D 225 op de stadscampus.






Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00



Carlijne Ceulemans









*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties voor dit opleidingsonderdelen sluiten aan bij de basiscompetenties (kenniselementen,vaardigheden en attitudes) van de leraar secundair onderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering:

1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.7, 1.9, 1.10, 1.11, 1.12, 1.13)






3. Inhoud






4. Werkvormen



5. Evaluatievormen












Inleefstage




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 45,00



Ingrid Imbrecht






- Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet het opleidingsonderdeel Inleiding in de onderwijskunde afgewerkt hebben of gelijktijdig volgen met deinleefstage.

*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kenniselementen en vaardigheden en attitudes) van de leraar secundaironderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens 10 functionele gehelen (versie van 30/12/06).De basiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdens de inleefstage horen bij de volgende functionele gehelen: 1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10,1.11, 1.12, 1.13) 2. De leraar als opvoeder (basiscompetenties 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7) 4. De leraar als organisator (basiscompetenties 4.1, 4.2, 4.3, 4.4) 6. De leraar als partner van de ouders of verzorgers (basiscompetenties 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5) 7. De leraar als lid van een schoolteam (basiscompetenties 7.1, 7.2, 7.3, 7.4) De attitudes die prioritair aan bod komen, zijn A4 leergierigheid A5 organisatievermogen A7 verantwoordelijkheidszin

3. Inhoud

In deze vakbeschrijving worden alleen de belangrijkste principes beschreven. Voor meer gedetailleerde schikkingen verwijzen wenaar de Wegwijzer Inleefstage, die bij het begin van het academiejaar beschikbaar zal zijn. Tijdens de inleefstage maken de studenten kennis met een breed spectrum van activiteiten, inherent aan het leraarsberoep. Naastobservatie van het lesgeven (micro-niveau) gaat aandacht naar activiteiten op het niveau van de school (meso-niveau) en hoe deschool als organisatie omgaat met richtlijnen van de overheid (macro-niveau). Wanneer de studenten lessen observeren, is deinvalshoek niet zozeer die van de eigen discipline, maar ligt de klemtoon op het opmerken van de interactie tussen leraar enleerlingen, van de leefwereld van de adolescent, van het hanteren van activerende werkvormen, enz. Activiteiten op schoolniveaubetreffen onder meer deelname aan vak(overschrijdend) overleg, toezicht op de speelplaats, bijwonen van een klassenraad ofoudercontact, enz. De studenten bestuderen ook de schoolcontext via bv. het schoolwerkplan, het beleid dat de school voert inzakeleerlingenbegeleiding, het participatiebeleid van de school, enz. en dit vanuit de decretale richtlijnen terzake. Studenten doorlopen hun inleefstage in minstens twee scholen, in minstens twee onderwijsvormen (aso/kso/tso/bso) en bijvoorkeur in verschillende netten. De meerwaarde van de inleefstage ligt in de ervaringen die studenten opdoen in voor hen minderbekende onderwijs- en leersettings en waardoor ze hun blik verruimen. Studenten lopen daarom geen inleefstage in een school



waar ze zelf onderwijs genoten.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen





Fontys Lerarenopleiding: Bronnenboek bij Stagehandreiking. Suggesties voor opdrachten. Tilburg, Fontys Hogescholen Nederland,2005.


Studenten kunnen terecht bij de onderwijskundigen en praktijkassistenten voor inhoudelijke vragen over of voor een gesprek m.b.t.dit opleidingsonderdeel. Voor organisatorische problemen kunnen ze terecht bij de stagecoördinator van de SLO.


Scientific English




Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid





Aan het einde van de cursus zijn de studenten in staat om:- volgens de geijkte conventies een goed gestructureerde paper of onderzoeksrapport te schrijven in het Engels.- vlot een goed gestructureerde presentatie, ondersteund door PowerPoint, te geven in het Engels.- op een professionele manier vergaderingen en onderhandelingen te leiden in het Engels.

3. Inhoud

De cursus is gericht op het ontwikkelen van de belangrijkste mondelinge en schriftelijke vaardigheden die de studenten veelvuldigzullen nodig hebben in hun toekomstige professionele omgeving. De meeste aandacht gaat naar het schrijven van een gedetailleerdacademisch essay, rapport of scriptie en vervolgens naar het overtuigend mondeling presenteren van deze informatie. Ook leren destudenten op een professionele manier vergaderingen en onderhandelingen leiden.

Via het analyseren van zowel wetenschappelijke als wetenschapspopulariserende teksten krijgen de studenten inzicht in hetwordingsproces van een artikel, paper of rapport. Andere belangrijke aandachtspunten zijn de ontwikkeling van een formelegeschreven stijl en aangepast taalgebruik en het vermijden van plagiaat. De vaardigheden die vereist zijn om overtuigendmondelinge presentaties te geven worden elke les verbeterd door regelmatig oefenen en het toepassen van de gekregen feedback.Voor het onderdeel vergaderen en onderhandelen krijgen de studenten niet alleen inzicht in de structurele componenten, maarleren zij ook hoe ze als leidinggevende optimaal gebruik kunnen maken van taal als beleidsinstrument. Alle opdrachten wordenzodanig geselecteerd dat ze discussie in groepsverband bevorderen.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



Presentatie




Walters, D.E. and G. C. Walters (2002). Scientists Must Speak: Bringing Presentations to Life. Routledge Study Guides.


Docent is beschikbaar voor begeleiding en hulp bij opdrachten. Liefst na afspraak (e-mail of voor/na de colleges)


Communicatie






Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategische manier te communicerenmet collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als met hoger-geplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden alsniet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is dan ook belangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatievevaardigheden op een professioneel niveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten vancommunicatie. De student verwerft

basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele (bedrijfs)context;de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk;de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud

Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op de verschillende deeldomeinenvan professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elk van de componenten is er aandacht voor zowelpraktisch vaardigheden en toepassingen, als voor theoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaireaanpak: niet de volledigheid staat centraal, wel een diepgaande uitwerking van een aantal representatieve communicatiethema’sdie relevant zijn voor biomedici die op het niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een (middel)grote organisaties. Managementcommunicatie

In het onderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen op welke manier een bedrijf communicatieinzet als managementinstrument. Bij de bespreking van specifieke thema’s in dit domein staan we stil bij concepten alscommunicatieklimaat, interne en externe communicatie, identiteit en imago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzetvan digitale media etc. Thema’s:



Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerd worden, zowelmondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijk gebeurt. Thema’s:

instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies? Hoe evalueer ik de



kwaliteit van een handleiding of bijsluiter?productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technisch voorgesteld wordt? Hoerapporteer ik de evaluatie van productontwikkeling?


In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de formulering correct en strategisch aangepastis. In dit onderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie en staan we stil bij conventies, structuren enstrategieën. Thema’s: onderhandelen en vergaderen


4. Werkvormen




5. Evaluatievormen












Studiepunten: 3

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere:










geen bijzondere

*Volgtijdelijkheid



3. Inhoud

In dit college wordt de filosofische reflectie op wetenschap behandeld, zoals deze laatste decennia gevoerd is. Er wordt ingegaan opwat wetenschap onderscheidt van andere cultuurverschijnselen en er wordt een overzicht gegeven van gangbare opvattingen overtypische wetenschappelijke fenomenen zoals verklaring, voorspelling, confirmatie en falsificatie. Tevens wordt aandacht besteed aande kritiek op de wetenschappelijke rationaliteit en op de status van de wetenschap binnen de westerse cultuur.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen



De syllabus van de doecent. Hoe deze beschikbaar zal worden gemaakt zal in het begin van de colleges overlegd worden. Devolledige syllabus zal klaar zijn bij de aanvang van de colleges.


-Godfrey-Smith, Peter (2003), Theory and reality. An introduction to the philosophy of science. Chicago, ILL.: University of ChicagoPress.




Onderzoeksstage 1




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:









*Algemene competentiesEr zijn geen algemene aanvangscompetenties vereist. Specifieke competenties kunnen geeist worden door de onderzoeksgroepwaarbij de stage gevolgd wordt.

*Volgtijdelijkheid


Het doel van Stage 1 is de studenten te laten kennismaken met de essentiële aspecten van het wetenschappelijke onderzoek zoalshet gevoerd wordt binnen zowel academische als industriële instellingen. In het bijzonder met inbegrip van activiteiten als hetopzoeken van aanverwant werk; het vinden, formuleren en motiveren van onderzoeksvragen, e.d.

3. Inhoud

De inhoud van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt. Als voorbeeld : de studentwordt betrokken in het onderzoek van de onderzoeksgroep en rapporteert over zijn/haar werkzaamheden.

4. Werkvormen

Stage

5. Evaluatievormen

Stage-evaluatie






De studiebegeleiding van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt.



03/12/08 08:54universiteit antwerpen - Opleidingsonderdelen 2008-2009 - Databases




Master in de informatica: databases (1ste jaar) 1MINF1-DB 2008-2009

Titel Semester Uren

theorie

Uren

praktijk







Geavanceerde Databasesystemen 1esemester

25,00 20,00 6 Jan Paredaens

Actuele Trends in Databases 2esemester

25,00 20,00 6 Jan ParedaensBart Goethals

Geavanceerde datamining technieken 2esemester

25,00 20,00 6 Bart Goethals

Keuzevakken (12 sp): 6 sp te kiezen uit lijst verdiepende keuzevakken en 6 sp aanvullend te

kiezen binnen of buiten de richting


Database Security 1esemester

15,00 10,00 3 Serge DemeyerBart Goethals

Gevorderde Al Technieken 2esemester


Project Databases 2esemester

45,00 6 Jan ParedaensBart Goethals

Keuzelijst van de richting aan KU Leuven: - Statistische modellen en data-analyse (6 sp) - Text-

based Information Retrieval (4 sp) - Machine learning and Inductive Inference (4 sp) - User

Interfaces (4 sp)

Keuzelijst van de richting aan U Hasselt: - Web-informatiesystemen (5 sp) - Fundamenten van

databases (5 sp) - Bio-Informatica (5 sp)



30,00 6 Luuk Van WaesMariëlle Leijten


30,00 6 Nathalie Vallet

Financieel management en juridischeaspecten

2esemester



Inleiding in de onderwijskunde 1esemester

18,00 3 Wil MeeusGilberteVerbeeck


36,00 6 Fabian Di Fiore




3 Sabine VanRooseRudi WuytsVicky BeliënLuc BraeckmansTom De RooverWilhelmina DeSmedtDanielle DeliJohan DeprezFabian Di FioreJürgen JaspersWil MeeusLiesbet OkkerseAnnie PinxtenRita RymenansMathea SimonsTom SmitsKim SoeteweyMarc StevensKristinVertentenAlexanderOltmansKoenraadSmekensJan T'SasAndrea MichielsPieterSprangersNicole HunterKatrien VanDaeleGeert De VosGuy Walraevens

Leerlingbegeleiding: trends enontwikkelingen

2esemester

18,00 3 Elke StruyfCarlijneCeulemans


3 Elke StruyfIngrid Imbrecht





30,00 15,00 6 Luuk Van Waes


30,00 3 Erik Myin




Compilers






Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesJe hebt enige ervaring nodig met het schrijven en uittesten van een wat complexer programma in eenimperatieve of object-georienteerde programmeertaal. Ook basiskennis over context-vrije grammatica's eneindige automaten is vereist.

*Volgtijdelijkheid


Je dient aan te tonen dat je de compilertechnieken die in de theoretische lessen zijn besproken kantoepassen op eenvoudige voorbeelden (bv. een attributengrammatica opstellen), en je moet in staat zijnde samenhang tussen deze technieken en hun betekenis in je eigen worden uit te leggen.

Er wordt ook verwacht dat je samen met een medestudent een werkende compiler bouwt voor eeneenvoudige imperatieve taal. Deze taal bevat wel de belangrijkste concepten van een dergelijke taal alstypes, procedures en recursie. Bij die taak moet je gebruik maken van enkele relevante tools voor lexicaleanalyse en parsing. De compiler moet niet enkel werkende doelcode produceren, maar ook in de mate vanhet mogelijke foutenboodschappen genereren.

3. Inhoud

In deze cursus wordt de structuur van een typische compiler voor een imperatieve taal behandeld. Eerstwordt nauwkeurig ingegaan op de specificatie van de taak die door de compiler moet uitgevoerd worden:voor de verschillende syntactische constructies van de bron-taal wordt een vertaling gegeven in termen vancode voor een (virtuele) doel-machine, en er wordt gespecifieerd hoe deze stukken code in elkaar gepastmoeten worden tot een volledig programma. Dan worden de verschillende fazen die een compiler doorlooptin meer detail besproken, met de nodige aandacht voor de formele technieken die ze ondersteunen: automaten en contextvrije grammatica's, LL en LR parsing, attributengrammatica's.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Presentatie










Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDe student moet reeds inzicht verworven hebben in zowel de architectuur van computersystemen, als in deconcepten van besturingssystemen. Bovendien moet de student beschikken over voldoendeprogrammeerervaring.

*Volgtijdelijkheid


De student zal inzicht hebben verworven over de principes, de opbouw, en paradigma's van gedistribueerdesystemen.

3. Inhoud




Na een inleiding en een korte herhaling van noodzakelijke basiswerktuigen (processen en communicatie)worden volgende onderwerpen besproken:



4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



A. S. Tanenbaum en M. van Steen, Distributed Systems, Principles and Paradigms (2nd edition, in press)Prentice Hall

Begeleidende slides




Geavanceerde Databasesystemen




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00




Uren andere:







*Algemene competentiesKennis van databanken, SQL, datastructuren, en logica.

*Volgtijdelijkheid


Inzicht krijgen in hoe moderne database systemen geimplementeerd worden.

3. Inhoud

In deze cursus bestuderen we de implementatie van state of the art database systemen. We behandelenonder meer: datastructuren, index structuren, en query processing.

4. Werkvormen

Contactmomenten:HoorcollegesSeminaries


5. Evaluatievormen



"Database System Implementation", Hector Garcia-Molina, Jeffrey D. Ullman, Jennifer D. Widom. (Pearson)of "Database Systems: The Complete Book (2nd ed.)", Hector Garcia-Molina, Jeffrey D. Ullman, Jennifer D.Widom. (Pearson)




Actuele Trends in Databases






Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:



Bart Goethals






*Volgtijdelijkheid


3. Inhoud

Verschillende actuele onderwerpen in databanken worden bestudeerd en besproken.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen









Geavanceerde datamining technieken




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:







*Algemene competenties* Kennis van data types en structuren. * Inleiding tot programmeren en logica.

*VolgtijdelijkheidNiet gedefinieerd


3. Inhoud

Na een korte inleiding over data mining worden een aantal geavanceerde onderwerpen in data miningbestudeerd en besproken.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen


Permanente evaluatie:OpdrachtenMedewerking tijdens de contactmomenten







Database Security




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:



Bart Goethals






kennis van operating systemen.kennis van programmeertaal C/C++/Javakennis van Relationele Databanken

*Volgtijdelijkheid


een brede basis verwerven inzake (on)veiligheid en beveiliging van datain staat zijn om betrouwbare (veilige) software te ontwikkelen m.b.t. data.

3. Inhoud

Deze cursus behandelt de praktische aspecten van moderne database security. We bestuderen



verschillende aanvalstechnieken ('attacks') en hoe er tegen te beveiligen. We beschouwen verschillendebenaderingen tot het beveiligen van data.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Wordt via de bibliotheek en het web beschikbaar gesteld


Security in computing, by Pfleeger and Pfleegerartikels


Docent: Dr. B. Goethals [ http://www.adrem.ua.ac.be/~goethals/]


Gevorderde Al Technieken




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:










*Volgtijdelijkheid


3. Inhoud

Deze cursus bouwt verder op de inleidende cursus artificiële intelligentie. Er wordt nader ingegaan opbelangrijke thema's zoals het redeneren in aanwezigheid van onzekerheid, het omgaan met vagebegrippen, updating van kennis, zelf-lerende algoritmes. Onder andere komen aan bod: Bayesiaansenetwerken, dynamische Bayesiaanse netwerken, Markov modellen en Kalman filters. Eveneens is het debedoeling een beter beeld te krijgen van de verschillende recente toepassingen van AI technieken, onderandere in spraakherkenning, robotica (simultaneous localization and mapping), 'intelligent agent'-software,....

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingPracticum



- Selectie van artikels en WWW-materiaal. - Artificial Intelligence, A modern approach. S. Russell and P.Norvig, Prentice Hall, 2003.


laatste aanpassing: laatste aanpassing: 28/06/2007 13:56 brigitte.verdonk

Project Databases




Studiepunten: 6

Uren theorie:


Uren andere:





Bart Goethals






*Volgtijdelijkheid


Dit vak houdt een uitgebreid project in over informatica waar het database aspect een zeer belangrijke rolspeelt.

3. Inhoud

De inhoud van het project wordt uitgebreid besproken tijdens de eerste les

4. Werkvormen

Contactmomenten:WerkcollegesPractica



5. Evaluatievormen






Communicatie






Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00



Mariëlle Leijten







*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategischemanier te communiceren met collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als methogergeplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden als niet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is danook belangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatieve vaardigheden op eenprofessioneel niveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten vancommunicatie. De student verwerft - basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele (bedrijfs)context;- de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk; - de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud

Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op deverschillende deeldomeinen van professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elkvan de componenten is er aandacht voor zowel praktische vaardigheden en toepassingen, als voortheoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaire aanpak: niet de volledigheidstaat centraal, wel een meer diepgaande uitwerking van een aantal representatieve communicatiethema’s.Op die manier maken de studenten grondig kennis met onderwerpen die relevant zijn voor biomedici die ophet niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een (middel)grote organisaties. MANAGEMENTCOMMUNICATIEManagers moeten op een strategische manier allerlei verschillende (bedrijfs)processen aansturen, zowelintern als extern. In het onderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen op



welke manier een bedrijf communicatie inzet als managementinstrument. Bij de bespreking van specifiekethema’s in dit domein staan we stil bij concepten als communicatieklimaat, interne en externecommunicatie, identiteit en imago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzet van digitale mediaetc. De toenemende vraag naar normering, maakt ook de evaluatie van het communicatiemateriaalnoodzakelijk. Thema’s:

- beleidscommunicatie: de centrale rol van communicatie in beleidsvorming en –evaluatie; - crisiscommunicatie: doorlichting van communicatiestromen en –beleid in crisissituaties. TECHNISCHE COMMUNICATIE Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerdworden, zowel mondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijkgebeurt. Thema’s:

- instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies? Hoe evalueer ik dekwaliteit van een handleiding of bijsluiter? - productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technisch voorgesteld wordt? Hoerapporteer ik de evaluatie van productontwikkeling? BEDRIJFSCOMMUNICATIE In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de boodschap strategischen correct is. In dit onderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie en staan we stilbij strategieën, structuren en conventies. Thema’s:


4. Werkvormen




5. Evaluatievormen














Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00









*Volgtijdelijkheid


Basiskennis omtrent begrippen, methoden en instrumenten m.b.t. het management van eenorganisatie:Basisinzicht in de globale samenhang van het management van een organisatie;Basisvaardigheden in het (professioneel, methodisch en kritisch) aanwenden van deze kennis eninzichten bij de analyse van het management van organisaties;Basisvaardigheden voor de uitoefening van junior kaderfuncties (vb. bedrijfsrelevante informatieverzamelen, bedrijfsdocumenten doornemen, gerichte informatienetwerken uitbouwen, contactenleggen met managers, interviews afnemen, communiceren, verslagen opstellen, presenteren, zichzelforganiseren in functie van deadlines, …)



3. Inhoud

Partim 1:

In een eerste theoretisch deel staan we enerzijds stil bij de concrete betekenis van de begrippenmanagement, manager en managementwetenschappen. Anderzijds overlopen we de verschillendemanagementfuncties (i.e. plannen, organiseren, leiden geven en controleren). Pér managementfunctiestaan we stil bij de concrete betekenis, de hieruit voortvloeiende activiteiten en de hierbij gebruiktemethoden en instrumenten. Daar waar aangewezen verwijzen we naar hedendaagse trends. Webenadrukken ten slotte de onderlinge samenhang én de variante benaderingswijzen (vb. er bestaat niet éénwijze/manier om te plannen, te organiseren, leiding te geven en te controleren). Partim 2

In een tweede praktijkgericht deel, dat deels parallel loopt met deel 1, passen de studenten detheoretische kennis systematisch toe in een bestaande/reële organisatie naar keuze. Toepassen impliceertdat ze de theorie gebruiken als “(analyse)bril” om naar de complexe werkelijkheid te kijken. Op deze wijzeleren ze de complexe werkelijkheid te ordenen, te duiden, te benoemen en te begrijpen (cfr. een belangrijkaspect van hun latere job als leidinggevende of manager). Concreet neemt deze bril de vorm aan van eente realiseren SWOT analyse (Strenghts, Weaknesses, Opportunities en Threats). Bij voorkeur kiezen de studenten een organisatie die vanuit het oogpunt van hun opleiding (vb. informatica,of biomedische wetenschappen, of …) én van hun later carrièreperspectief (i.e. het “werkveld”) voldoendeinteressant en vooral relevant is.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen


Tekstenbundel uitgedeeld tijdens de hoorcollegesEen samen met de studenten aangelegde “lexicon” (kwestie van een overzicht te behouden van alleconcepten/begrippen die doorheen de hele cursus de revue passeren).Nota’s door de studenten genomen tijdens de hoorcolleges (deel 1) en tijdens de werksessies.








Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00



Uren praktijk:

Uren andere: 15,00









*Volgtijdelijkheid



- De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de belangrijkste begrippen, methoden eninstrumenten m.b.t. het financieel management van een organisatie; - De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de financiële en juridische kennis dienodig is om een bedrijf op te starten en te besturen - De studenten moeten in staat zijn deze kennis en inzichten aan te wenden bij het oplossen vanproblemen en uitdagingen van het management van een organisatie.

3. Inhoud

De cursus bestaat uit twee onderdelen: financieel management van een KMO en juridische aspecten vanhet bedrijfsbeleid. Partim 1: Financieel management van een KMO Na een inleiding in de financiële aspecten die van toepassing zij bij het starten van een eigen zaak, wordtaandacht besteed aan de techniek van het boekhouden en de inhoud van de jaarrekening van eenonderneming. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de wijze waarop deze informatie kan gebruikt wordenbij het nemen van financiële beslissingen. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - analyse van de jaarrekening (statische en dynamische analyse); - kostencalculatie en break-evenanalyse; - het maken van financiële prognoses en het opstellen van financiële plannen; - de beoordeling en selectie van investeringsprojecten; - vraag en aanbod van financiering van KMO’s; - venture capital, business angels en mezzanine financiering; - beheer van het bedrijfskapitaal; - methoden van ondernemingswaardering Partim 2: Juridische aspecten van het bedrijfsbeleid Na een algemene inleiding in de juridische basisconcepten van het bedrijfsbeleid, wordt aandacht besteedaan de belangrijkste aspecten van het handels-, vennootschaps- en fiscaal recht. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - overzicht van de voor- en nadelen van verschillende vennootschapsvormen



- inleiding tot de wet op de handelspraktijken - inleiding in het verbintenissen- en contractenrecht - inleiding tot de vennootschapsbelasting en de BTW De lessen worden zo interactief mogelijk gebracht. Oefeningen en case-studies moeten er voor zorgen datde aangeleerde kennis inzake begrippen en technieken worden geassimileerd en toegepast in reëlepraktijksituaties. De deelnemers dienen een aantal groepopdrachten uit te werken en te presenteren.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Eddy Laveren, Peter-Jan Engelen, Arthur Limère & Sigrid Vandemaele (2009), Handboek Financieel Beheer,Intersentia, Antwerpen, derde druk. Syllabus van de docent



Voor het stellen van vragen omtrent de leerstof of het maken van een individuele afspraak kan de docent ofde assistent worden gecontacteerd: - Eddy Laveren (docent): lokaal B-320, Tel: 03/220.40.86, e-mail: [email protected] Vincent Molly (assistent): lokaal B-318, Tel: 03/220.41.79, e-mail: [email protected]






Studiepunten: 3



Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00



Gilberte Verbeeck





*Algemene competentiesDe student dient minstens over de algemene eindcompetenties van een academische Bacheloropleiding tebeschikken. Verder wordt verwacht dat hij zowel mondeling als schriftelijk vlot kan communiceren in correctNederlands.

*Volgtijdelijkheid





In overleg een positief leefklimaat creëren voor de lerende in klasverband en op school;De emancipatie van de lerende bevorderen;Door attitudevorming lerenden op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie

voorbereiden;Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context;Adequaat omgaan met lerenden in sociaal-emotionele probleemsituaties.


Een gestructureerd werkklimaat bevorderen;Een soepel en efficiënt les- en/of dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning;Op correcte wijze administratieve taken uitvoeren;Een stimulerende en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de veiligheid van de

lerenden.

3. Inhoud


De onderwijsopdracht: basiscompetenties, onderwijsvisie, didactisch referentiekader, stappenplan;



Lesvoorbereiding: beginsituatie, didactische principes, doelstellingen, leerinhouden, werkvormen,groeperingsvormen, media, evaluatie;De leerling en de klas: leerprocessen, tieners, intelligentie, motivatie, faalangst, klasklimaat,sociometrie, ordeproblemen, pesten.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



Imbrecht, I., Van Petegem, P. & Meeus W. (2008). Oriëntatie in onderwijskunde. Een openleerpakket.Leuven: Acco.


Zie Blackboard







Studiepunten: 6

Uren theorie: 36,00

Uren praktijk:

Uren andere: 42,00









*Algemene competentiesDe studenten kunnen vlot werken met de standaard bureautoepassingen (office tools) (Word, Excel,Access, Powerpoint, ...) en eventueel andere softwarepakketten voor tekstverwerking, databeheer,rekenblad en presentaties.De student heeft programmeerervaring vanuit een programmeertaal (C, C++, Java, Pascal, ...) en kent dealgemene programmastructuren die in elk van deze talen aanwezig is.Deze cursus loopt parallel met Ìnleiding in de onderwijskunde' en zal waar nodig daarnaar verwijzen.

*Volgtijdelijkheid



informatica als onderwijsvak kunnen situeren binnen het secundair onderwijs;de leerplannen en eindtermen voor de verschillende netten m.b.t. het schoolvak informatica kritischkunnen analyseren en toepassen;algemene leerdoelen, doelstellingen en attitudes kunnen concretiseren naar uiteindelijkegeoperationaliseerde doelstellingen en per leerdoel een geschikte leerinhoud kunnen vinden waardeze leerdoelen en attitudes kunnen verwezenlijkt worden;een jaarplan voor een bepaalde doelgroep kunnen opstellen vanuit enkele vooraf besprokenmodellen;belangrijke didactische instrumenten zoals jaarplan, leerplan, lesvoorbereiding, klasagenda,vakwerkgroep, ... kunnen situeren binnen de taken en opdracht van de leraar;het model voor didactisch handelen kunnen opstellen, toelichten en via praktijksituaties kunnenconcretiseren;lesvoorbereidingen kunnen opstellen volgens een vooraf besproken gericht model voor didactischhandelen met bijzondere aandacht voor de volgende items: beginsituatie, probleemstelling(en),doelstellingen, onderwijsleersituatie, didactische werkvormen en didactische hulpmiddelen, evaluatiesen de opsplitsing van de lesvoorbereiding in verschillende lesfasen volgens de OSAEV-structuur;de verschillende didactische werkvormen en evaluatievormen, steeds vanuit het schoolvakinformatica, kunnen vergelijken met elkaar en beoordelen op functionaliteit vanuit de leersituatie;binnen het onderwijsleergesprek correcte keuzes maken m.b.t. de verschillende soorten vragen(leerkracht - leerling) die eerder werden besproken, en zal je deze keuze ook kunnenverantwoorden;de lesvoorbereidingen en leersituaties kunnen vertalen in functie van de vorm waaronder informaticaals onderwijsvak wordt aangeboden, zoals daar zijn: informatiesystemen, software-ontwikkeling,programmeertechnieken, gebruik en beheer van softwarepakketten, informatica alsvakoverschrijdende ICT-ondersteuning van andere schoolvakken, ... en dit o.a. vanuit voorafaangeboden en besproken lesmodellen;vanuit de leersituaties specifieke items zoals àlgoritmisch denken', `probleem oplossend werken',òpsplitsen in deelopdrachten' op een functionele manier aan bod laten komen;een verantwoorde keuze kunnen maken (per lesfase) voor de meest geschikte didactische werkvorm,didactische hulpmiddelen en bijbehorende evaluatietechnieken en -methodes;vanuit gemaakte lesvoorbereidingen een gepaste evaluatie (toets) kunnen opstellen (metspecificatietabel en modeloplossingen) over de betrokken leerinhouden;...

3. Inhoud

In deze module worden de principes, zoals bestudeerd in 'Inleiding in de onderwijskunde', toegepast in deinformaticavakken van het secundair onderwijs.Centraal staat het verwerven van vaardigheden en competenties om zelfstandig en adequaat te kunnenfungeren als leerkracht met focus op het schoolvak informatica.Deze tekst kan je beschouwen als een syllabus/cursus waarin de elementaire vakdidactische principesaangehaald worden, maar ook als een trajectboek/leidraad waarbij je stapsgewijs doorheen de algemenedidactiek toegepast op informatica gegidst wordt.



4. Werkvormen




5. Evaluatievormen



Syllabus met selectie van basisdocumenten, eventueel aangevuld met beschikbare, relevante documentenvanuit de verschillende onderwijsnetten.





Oefenlessen




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 57,00



Rudi Wuyts

Vicky Beliën

Luc Braeckmans

Tom De Roover

Wilhelmina De Smedt

Danielle Deli

Johan Deprez

Fabian Di Fiore

Jürgen Jaspers

Wil Meeus

Liesbet Okkerse

Annie Pinxten

Rita Rymenans

Mathea Simons



Tom Smits

Kim Soetewey

Marc Stevens

Kristin Vertenten

Alexander Oltmans

Koenraad Smekens

Jan T'Sas

Andrea Michiels

Pieter Sprangers

Nicole Hunter

Katrien Van Daele

Geert De Vos

Guy Walraevens





*Algemene competenties - Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet de volgende opleidingsonderdelen afgewerkt hebben of gelijktijdig volgen met deoefenlessen: - Inleiding in de onderwijskunde - Didactiek van de vakken die in de oefenlessen aan bod komen

*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kennis, vaardigheden en attitudes) van de leraarsecundair onderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens 10 functionelegehelen (versie van 30/12/06). De basiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdens de oefenlessenhoren bij de volgende functionele gehelen:



3. Inhoud

De oefenlessen sluiten aan bij de vakdidactiek die de student volgt. Ze worden begeleid door devakdidacticus en de praktijkassistenten. Voor studenten die twee vakdidactieken volgen, worden deoefenlessen verdeeld over de vakdidactieken. In deze vakbeschrijving worden alleen de belangrijksteprincipes beschreven. Meer informatie staat in de Wegwijzer Oefenlessen van de verschillendevakdidactieken. Oefenlessen zijn lessen die studenten aan medestudenten van de universiteit geven. Deze lessen moetenvoorbereid worden en worden achteraf besproken. Studenten wonen de lessen van medestudenten bij ennemen actief deel aan de bespreking. Aanwezigheid en actieve inbreng van de studenten is dus vereist,zowel wanneer ze zelf les geven als wanneer medestudenten lesgeven. De studenten leren gericht



observeren en inschatten hoe ze zelf overkomen. Ze leren de basisvaardigheden van het lesgeven. Deconcrete invulling van dit opleidingsonderdeel en de gebruikte methodieken liggen in het verlengde van devakdidactiek(en).

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen







Studenten Geschiedenis kunnen terecht bij de vakdidacticus en de praktijkassistenten vóór of na decolleges, via e-mail ([email protected]) of, bij voorkeur na afspraak, in D 225 op de stadscampus.






Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00



Carlijne Ceulemans









*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties voor dit opleidingsonderdelen sluiten aan bij de basiscompetenties

(kenniselementen, vaardigheden en attitudes) van de leraar secundair onderwijs, zoalsuitgeschreven door de Vlaamse Regering:

1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.7, 1.9,

1.10, 1.11, 1.12, 1.13)






3. Inhoud






4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Gesloten boekOpen vragen









Inleefstage




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 45,00



Ingrid Imbrecht






- Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet het opleidingsonderdeel Inleiding in de onderwijskunde afgewerkt hebben of gelijktijdigvolgen met de inleefstage.

*Volgtijdelijkheid




De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kenniselementen en vaardigheden en attitudes)van de leraar secundair onderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens10 functionele gehelen (versie van 30/12/06). De basiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdensde inleefstage horen bij de volgende functionele gehelen: 1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5,1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.12, 1.13) 2. De leraar als opvoeder (basiscompetenties 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7) 4. De leraar als organisator (basiscompetenties 4.1, 4.2, 4.3, 4.4) 6. De leraar als partner van de ouders of verzorgers (basiscompetenties 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5) 7. De leraar als lid van een schoolteam (basiscompetenties 7.1, 7.2, 7.3, 7.4) De attitudes die prioritair aan bod komen, zijn A4 leergierigheid A5 organisatievermogen A7 verantwoordelijkheidszin

3. Inhoud

In deze vakbeschrijving worden alleen de belangrijkste principes beschreven. Voor meer gedetailleerdeschikkingen verwijzen we naar de Wegwijzer Inleefstage, die bij het begin van het academiejaarbeschikbaar zal zijn. Tijdens de inleefstage maken de studenten kennis met een breed spectrum van activiteiten, inherent aanhet leraarsberoep. Naast observatie van het lesgeven (micro-niveau) gaat aandacht naar activiteiten op hetniveau van de school (meso-niveau) en hoe de school als organisatie omgaat met richtlijnen van deoverheid (macro-niveau). Wanneer de studenten lessen observeren, is de invalshoek niet zozeer die van deeigen discipline, maar ligt de klemtoon op het opmerken van de interactie tussen leraar en leerlingen, vande leefwereld van de adolescent, van het hanteren van activerende werkvormen, enz. Activiteiten opschoolniveau betreffen onder meer deelname aan vak(overschrijdend) overleg, toezicht op de speelplaats,bijwonen van een klassenraad of oudercontact, enz. De studenten bestuderen ook de schoolcontext via bv.het schoolwerkplan, het beleid dat de school voert inzake leerlingenbegeleiding, het participatiebeleid vande school, enz. en dit vanuit de decretale richtlijnen terzake. Studenten doorlopen hun inleefstage in minstens twee scholen, in minstens twee onderwijsvormen(aso/kso/tso/bso) en bij voorkeur in verschillende netten. De meerwaarde van de inleefstage ligt in deervaringen die studenten opdoen in voor hen minder bekende onderwijs- en leersettings en waardoor zehun blik verruimen. Studenten lopen daarom geen inleefstage in een school waar ze zelf onderwijs genoten.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen





Fontys Lerarenopleiding: Bronnenboek bij Stagehandreiking. Suggesties voor opdrachten. Tilburg, Fontys



Hogescholen Nederland, 2005.


Studenten kunnen terecht bij de onderwijskundigen en praktijkassistenten voor inhoudelijke vragen over ofvoor een gesprek m.b.t. dit opleidingsonderdeel. Voor organisatorische problemen kunnen ze terecht bij destagecoördinator van de SLO.


Scientific English




Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid



Aan het einde van de cursus zijn de studenten in staat om:- volgens de geijkte conventies een goed gestructureerde paper of onderzoeksrapport te schrijven in hetEngels.- vlot een goed gestructureerde presentatie, ondersteund door PowerPoint, te geven in het Engels.- op een professionele manier vergaderingen en onderhandelingen te leiden in het Engels.



3. Inhoud

De cursus is gericht op het ontwikkelen van de belangrijkste mondelinge en schriftelijke vaardigheden diede studenten veelvuldig zullen nodig hebben in hun toekomstige professionele omgeving. De meesteaandacht gaat naar het schrijven van een gedetailleerd academisch essay, rapport of scriptie en vervolgensnaar het overtuigend mondeling presenteren van deze informatie. Ook leren de studenten op eenprofessionele manier vergaderingen en onderhandelingen leiden.

Via het analyseren van zowel wetenschappelijke als wetenschapspopulariserende teksten krijgen destudenten inzicht in het wordingsproces van een artikel, paper of rapport. Andere belangrijkeaandachtspunten zijn de ontwikkeling van een formele geschreven stijl en aangepast taalgebruik en hetvermijden van plagiaat. De vaardigheden die vereist zijn om overtuigend mondelinge presentaties te gevenworden elke les verbeterd door regelmatig oefenen en het toepassen van de gekregen feedback. Voor hetonderdeel vergaderen en onderhandelen krijgen de studenten niet alleen inzicht in de structurelecomponenten, maar leren zij ook hoe ze als leidinggevende optimaal gebruik kunnen maken van taal alsbeleidsinstrument. Alle opdrachten worden zodanig geselecteerd dat ze discussie in groepsverbandbevorderen.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



Presentatie




Walters, D.E. and G. C. Walters (2002). Scientists Must Speak: Bringing Presentations to Life. RoutledgeStudy Guides.


Docent is beschikbaar voor begeleiding en hulp bij opdrachten. Liefst na afspraak (e-mail of voor/na decolleges)




Communicatie




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategischemanier te communiceren met collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als met hoger-geplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden als niet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is dan ookbelangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatieve vaardigheden op een professioneelniveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten van communicatie. De student verwerft

basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele(bedrijfs)context;de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk;de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud



Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op deverschillende deeldomeinen van professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elkvan de componenten is er aandacht voor zowel praktisch vaardigheden en toepassingen, als voortheoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaire aanpak: niet de volledigheidstaat centraal, wel een diepgaande uitwerking van een aantal representatieve communicatiethema’s dierelevant zijn voor biomedici die op het niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een(middel)grote organisaties. Managementcommunicatie

In het onderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen op welke manier eenbedrijf communicatie inzet als managementinstrument. Bij de bespreking van specifieke thema’s in ditdomein staan we stil bij concepten als communicatieklimaat, interne en externe communicatie, identiteit enimago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzet van digitale media etc. Thema’s:



Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerdworden, zowel mondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijkgebeurt. Thema’s:

instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies?Hoe evalueer ik de kwaliteit van een handleiding of bijsluiter?productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technischvoorgesteld wordt? Hoe rapporteer ik de evaluatie van productontwikkeling?


In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de formulering correct enstrategisch aangepast is. In dit onderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie enstaan we stil bij conventies, structuren en strategieën. Thema’s: onderhandelen en vergaderen


4. Werkvormen






5. Evaluatievormen












Studiepunten: 3

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere:








geen bijzondere

*Volgtijdelijkheid





3. Inhoud

In dit college wordt de filosofische reflectie op wetenschap behandeld, zoals deze laatste decennia gevoerdis. Er wordt ingegaan op wat wetenschap onderscheidt van andere cultuurverschijnselen en er wordt eenoverzicht gegeven van gangbare opvattingen over typische wetenschappelijke fenomenen zoals verklaring,voorspelling, confirmatie en falsificatie. Tevens wordt aandacht besteed aan de kritiek op dewetenschappelijke rationaliteit en op de status van de wetenschap binnen de westerse cultuur.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen



De syllabus van de doecent. Hoe deze beschikbaar zal worden gemaakt zal in het begin van de collegesoverlegd worden. De volledige syllabus zal klaar zijn bij de aanvang van de colleges.


-Godfrey-Smith, Peter (2003), Theory and reality. An introduction to the philosophy of science. Chicago,ILL.: University of Chicago Press.




Onderzoeksstage 1




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:









*Algemene competentiesEr zijn geen algemene aanvangscompetenties vereist. Specifieke competenties kunnen geeist worden doorde onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt.

*Volgtijdelijkheid


Het doel van Stage 1 is de studenten te laten kennismaken met de essentiële aspecten van hetwetenschappelijke onderzoek zoals het gevoerd wordt binnen zowel academische als industriëleinstellingen. In het bijzonder met inbegrip van activiteiten als het opzoeken van aanverwant werk; hetvinden, formuleren en motiveren van onderzoeksvragen, e.d.

3. Inhoud

De inhoud van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt. Alsvoorbeeld : de student wordt betrokken in het onderzoek van de onderzoeksgroep en rapporteert overzijn/haar werkzaamheden.

4. Werkvormen

Stage

5. Evaluatievormen

Stage-evaluatie


Het studiemateriaal van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgdwordt.




De studiebegeleiding van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgdwordt.



03/12/08 08:55universiteit antwerpen - Opleidingsonderdelen 2008-2009 - Software engineering




Master in de informatica: software engineering (1ste jaar) 1MINF1-SE 2008-2009

Titel Semester Uren

theorie

Uren

praktijk







Modeling and Transformation in SoftwareDevelopment

1esemester


Formele Specificaties 2esemester


Software Re-engineering 2esemester

25,00 20,00 6 SergeDemeyer

Keuzevakken (12 sp): 6 sp te kiezen uit lijst verdiepende keuzevakken en 6 sp aanvullend te

kiezen binnen of buiten de richting


Capita Selecta van de SoftwareEngineering

1esemester


Database Security 1esemester

15,00 10,00 3 SergeDemeyerBart Goethals

Software Testing 2esemester


Datamining 2esemester


Keuzelijst van de richting aan KU Leuven: - Gedistribueerde Software Architecturen: verdiepende

studie (6 sp) - Vereistenanalyse voor Complexe Softwaresystemen (3 sp)

Keuzelijst van de richting aan VU Brussel: - Aspect Oriented Software Development (6 sp) -

Programming Language Engineering Seminar (6 sp) - Software Architectuur (6 sp)



30,00 6 Luuk VanWaesMariëlleLeijten


30,00 6 NathalieVallet

Financieel management en juridischeaspecten

2esemester



Inleiding in de onderwijskunde 1e 18,00 3 Wil Meeus



semester GilberteVerbeeck


36,00 6 Fabian DiFiore


3 Sabine VanRooseRudi WuytsVicky BeliënLucBraeckmansTom DeRooverWilhelminaDe SmedtDanielle DeliJohan DeprezFabian DiFioreJürgenJaspersWil MeeusLiesbetOkkerseAnnie PinxtenRitaRymenansMatheaSimonsTom SmitsKimSoeteweyMarc StevensKristinVertentenAlexanderOltmansKoenraadSmekensJan T'SasAndreaMichielsPieterSprangersNicole HunterKatrien VanDaeleGeert De VosGuyWalraevens

Leerlingbegeleiding: trends enontwikkelingen

2esemester

18,00 3 Elke StruyfCarlijneCeulemans


3 Elke StruyfIngridImbrecht







30,00 15,00 6 Luuk VanWaes


30,00 3 Erik Myin




Compilers




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesJe hebt enige ervaring nodig met het schrijven en uittesten van een wat complexer programma in eenimperatieve of object-georienteerde programmeertaal. Ook basiskennis over context-vrije grammatica's eneindige automaten is vereist.

*Volgtijdelijkheid


Je dient aan te tonen dat je de compilertechnieken die in de theoretische lessen zijn besproken kantoepassen op eenvoudige voorbeelden (bv. een attributengrammatica opstellen), en je moet in staat zijnde samenhang tussen deze technieken en hun betekenis in je eigen worden uit te leggen.

Er wordt ook verwacht dat je samen met een medestudent een werkende compiler bouwt voor eeneenvoudige imperatieve taal. Deze taal bevat wel de belangrijkste concepten van een dergelijke taal alstypes, procedures en recursie. Bij die taak moet je gebruik maken van enkele relevante tools voor lexicaleanalyse en parsing. De compiler moet niet enkel werkende doelcode produceren, maar ook in de mate vanhet mogelijke foutenboodschappen genereren.

3. Inhoud

In deze cursus wordt de structuur van een typische compiler voor een imperatieve taal behandeld. Eerstwordt nauwkeurig ingegaan op de specificatie van de taak die door de compiler moet uitgevoerd worden:



voor de verschillende syntactische constructies van de bron-taal wordt een vertaling gegeven in termen vancode voor een (virtuele) doel-machine, en er wordt gespecifieerd hoe deze stukken code in elkaar gepastmoeten worden tot een volledig programma. Dan worden de verschillende fazen die een compiler doorlooptin meer detail besproken, met de nodige aandacht voor de formele technieken die ze ondersteunen: automaten en contextvrije grammatica's, LL en LR parsing, attributengrammatica's.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen


Presentatie










Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:







*Algemene competentiesDe student moet reeds inzicht verworven hebben in zowel de architectuur van computersystemen, als in deconcepten van besturingssystemen. Bovendien moet de student beschikken over voldoende



programmeerervaring.

*Volgtijdelijkheid


De student zal inzicht hebben verworven over de principes, de opbouw, en paradigma's van gedistribueerdesystemen.

3. Inhoud


Na een inleiding en een korte herhaling van noodzakelijke basiswerktuigen (processen en communicatie)worden volgende onderwerpen besproken:



4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



A. S. Tanenbaum en M. van Steen, Distributed Systems, Principles and Paradigms (2nd edition, in press)Prentice Hall

Begeleidende slides






Modeling and Transformation in Software Development




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid


Deze cursus heeft tot doel je te laten kennismaken met enkele typische modelleringstalen (een 3-tal) uit desoftware engineering, en met de hulpprogramma's die erop gebaseerd zijn. Dat betekent dat je in staatbent voor een eenvoudige toepassing een model te bouwen in elk van de behandelde formalismen, en datje bij het opstellen van dat model voldoende oog hebt voor de kwaliteit ervan: is de structuur goed, is demate van abstractie goed gekozen, bevat het voldoende informatie om relevante eigenschappen uit tedrukken. Er wordt ook verwacht dat je de verschillende "tools" voor simulatie, verificatie of transformatiekan gebruiken voor de eenvoudige voorbeelden, en dat je kan uitleggen wat de voor-en nadelen van deverschillende modellen zijn.

3. Inhoud

In de model-gebaseerde benadering van software ontwikkeling wordt een software-systeem gezien als eencluster van modellen, op verschillende abstractieniveaus en met verschillende karakteristieken. Elk vandeze modellen is geschikt voor de beschrijving van zekere onderdelen of aspecten van het systeem, laatbepaalde soorten analyse toe en wordt ondersteund door bepaalde hulpprogramma's. Op deze manierkunnen de gesofisticeerde hulpmiddelen en theorieën, ontwikkeld in de researchgemeenschap, toegepastworden. Het is echter duidelijk dat dit maar kan werken met behulp van krachtige en geautomatiseerdesystemen om de verschillende modellen te integreren, ze in elkaar om te zetten, er code uit te genereren,en ze consistent te houden. De cursus introduceert de studenten in deze materie, aan de hand van eenconcrete regel-gebaseerde transformatie engine.



4. Werkvormen

Contactmomenten:SeminariesPractica

5. Evaluatievormen




Voor elk van de behandelde modelleringstalen worden een aantal basisartikels en/of boeken die alsvertrekpunt kunnen dienen ter beschikkeing gesteld.




Formele Specificaties




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid




Je dient, uitgaande van een informele beschrijving van een gewenst systeem, een specificatie te schrijven inelk van de behandelde formalismen. Deze specificatie moet op een redelijke manier gebruik maken van demogelijkheden die de verschillende formalismen bieden i.v.m. abstractie en verfijning. Je moet ook in staatzijn om gegeven specificaties te beoordelen en eventueel te verbeteren. Tenslotte dien je in je eigenwoorden te kunnen uitleggen wat de meest opvallende karakteristieken van de behandelde specificatietalenzijn, waarom die belangrijk zijn, en hoe ze bv. het beoogde toepassingsgebied beïnvloeden.

3. Inhoud

Een belangrijk aspect van de ontwikkeling van grote software-systemen is de specificatie van de vereistestructurele en dynamische eigenschappen. Om de onnauwkeurigheid en dubbelzinnigheid van specificatiesin natuurlijke taal te vermijden werden een aantal gespecializeerde formele talen, gebaseerd opmathemetische begrippen, ontwikkeld: Z, VDM, Alloy, enz. Deze talen maken het ook mogelijk hetontwerpproces te ondersteunen met geautomatiseerde systemen voor analyse en verificatie. De cursusintroduceert een aantal van deze specificatietalen, met de modellen waarop ze gebaseerd zijn, debijbehorende tools, hun voordelen en beperkingen.

4. Werkvormen

5. Evaluatievormen







Software Re-engineering




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:










Praktijk ervaring met programmeren, bij voorkeur in teamverband.Grondige kennis omtrent het testen van software (unit tests, regression tests)Kennis van de verschillende technieken toegepast binnen een software project (behoeftes, analyse,ontwerp, implementatie, testen, onderhoud).Grondige kennis van technieken voor de kwaliteitscontrole van software projecten (kostenschatting,code reviews, metrics)

*Volgtijdelijkheid


Na de cursus zal de student in staat zijn om

1. vast te stellen wat prioritair geherstructureerd dient te worden;2. de risico's en opportuniteiten van een reengineering project te identificeren;3. ruwe en gedetailleerde ontwerpmodellen te extraheren;4. tests exploiteren tijdens het reengineeren;5. de meest geschikte migratiestrategie kiezen;6. de typische problemen van een objectgericht reengineering project kunnen oplossen;7. een overzicht hebben van recent onderzoek omtrent reengineeren.

3. Inhoud

Deze cursus behandelt de 'state-of-the-art' omtrent het reengineeren van bestaande software systemen.Dit behelst enerzijds een kennismaking met recent onderzoek terzake, en anderzijds een overzicht vanprincipes, technieken en vaardigheden die vandaag de dag in de praktijk gebruikt worden.

De cursus heeft dan ook een erg praktische inslag en beslaat naast een minimum aan theorie (gedoceerd inde vorm van reengineering patterns) ook lab-sessies (uitproberen van allerhande werktuigen) en eenproject (waar een bestaand groot software systeem wordt geherstructureerd).

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen



Examen:Practicum


Serge Demeyer, Stéphane Ducasse and Oscar Nierstrasz, Object-oriented Reengineering Patterns,Morgan Kaufmann Publishers, 2002.

Zie ook http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/SRe2LIC/


Zie ook http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/SRe2LIC/


Docent: Prof. S. Demeyer [ http://www.win.ua.ac.be/~sdemey/ ] Assistant: Bart Du Bois [ http://www.win.ua.ac.be/~bdubois/]


Capita Selecta van de Software Engineering




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:








Je beschikt over de nodige kennis, vaardigheden en attitudes die verwacht mogen worden van eenbachelor informatica.Je hebt een gezonde interesse voor Software Engineering



*Volgtijdelijkheid


Na de cursus zal je

1. vertrouwd zijn met zowel de historiek als enkele recente ontwikkelingen in het vakgebied softwareengineering;

2. in staat zijn de vakliteratuur omtrent deze specialisatie te volgen.

3. Inhoud

Dit vak wordt inter-universitair georganiseerd en behandelt een variëteit aan geavanceerde en actuelethema's in het domein van de software engineering, thema's die vaak maar niet noodzakelijkonderzoeksgericht zijn. Het vak wordt opgesplitst in drie hoofdstukken, waarvan elk hoofdstuk door eeneen van de participerende universiteiten wordt georganiseerd (Universiteit Antwerpen, Vrije UniversiteitBrussel, Katholieke Universiteit Leuven).

Voor elk van de hoofdstukken worden 2 lessen van 4u voorzien, die zullen doorgaan op de campus van deorganiserende universiteit. Studenten worden verondersteld met eigen vervoersmiddellen die campus tebereiken. We plannen alles zodanig dat de overlap met andere gastlessen tot een minimum wordt beperkt.Tijdens elke les zullen aanwezigheidslijsten rondgaan; als je door omstandigheden niet aanwezig kunt zijn,gelieve dan betrokken lesgever te verwittigen per e-mail.

Voor elk van de hoofdstukken zal er een werkje (project, artikel, ...) opgegeven worden, wat gebruikt zalworden als examen.

4. Werkvormen


Eigen werk:Scriptie: IndividueelScriptie: In groep



5. Evaluatievormen

Examen:Schriftelijk zonder mondelinge toelichtingSchriftelijk met mondelinge toelichtingMondeling zonder schriftelijke voorbereidingMondeling met schriftelijke voorbereiding

Schriftelijk werkstuk:met mondelinge toelichtingzonder mondelinge toelichting




Zie http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/CapitaMaster/


Zie http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/CapitaMaster/


Inter-universitair docententeam

Universiteit Antwerpen: Prof. Serge Demeyer [ http://www.win.ua.ac.be/~sdemey/ ]KULeuven: Prof. Eric Steegmans, Prof. Wouter Joosen en Prof. Tom HolvoetVrije Universiteit Brussel: Prof. Wolfgang Demeuter


Database Security




Studiepunten: 3

Uren theorie: 15,00


Uren andere:



Bart Goethals






kennis van operating systemen.kennis van programmeertaal C/C++/Javakennis van Relationele Databanken

*Volgtijdelijkheid


een brede basis verwerven inzake (on)veiligheid en beveiliging van data



in staat zijn om betrouwbare (veilige) software te ontwikkelen m.b.t. data.

3. Inhoud

Deze cursus behandelt de praktische aspecten van moderne database security. We bestuderenverschillende aanvalstechnieken ('attacks') en hoe er tegen te beveiligen. We beschouwen verschillendebenaderingen tot het beveiligen van data.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen




Wordt via de bibliotheek en het web beschikbaar gesteld


Security in computing, by Pfleeger and Pfleegerartikels


Docent: Dr. B. Goethals [ http://www.adrem.ua.ac.be/~goethals/]


Software Testing




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:










Praktijk ervaring met programmeren, bij voorkeur in teamverband.Ervaring met het testen van Software (vb. unit tests a.h.v. XUnit)Kennis van de verschillende technieken toegepast binnen een software project (behoeftes, analyse,ontwerp, implementatie, testen, onderhoud).Weet hebben van technieken voor de kwaliteitscontrole van software projecten (kostenschatting,code reviews, metrics)

*Volgtijdelijkheid


Na de cursus zal de student in staat zijn om

1. een onderscheid kunnen maken tussen de verschillende teststrategieen;2. voor een gegeven teststrategie de optimale teststechniek te kiezen;3. de dekkingsgraad van een testbatterij na te gaan en eventueel te verbeteren.

3. Inhoud

De student zal ervaring verwerven in het grondig testen en verifieren van een software systeem, zodat meteen zekere graad van betrouwbaarheid gesteld kan worden dat een systeem voldoet aan zijn vereisten. Decursus verwacht heel wat van de studenten, ondermeer het zelf geven van lessen (gedoceerd in de vormvan testing patterns) en het volgen van lab-sessies (uitproberen van allerhande testtechnieken enstrategieen). Daarnaast voorzien we ook de toets met de praktijk door het uitnodigen van gastsprekers diekomen vertellen over de praktijk in test teams.

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen

Examen:Practicum




Robert V. Binder, Testing Object-Oriented Systems (Models, Patterns, and Tools), Addison-Wesley,2000.


Zie http://www.lore.ua.ac.be/Teaching/.


Docent:

Prof. S. Demeyer [http://www.win.ua.ac.be/~sdemey/ ]

Assistent:

Bart Van Rompaey [ http://www.win.ua.ac.be/~bvromp/]


Datamining




Studiepunten: 6

Uren theorie: 25,00


Uren andere:








Kennis van data types en structuren.Inleiding tot programmeren en logica.

*Volgtijdelijkheid




3. Inhoud

Na een korte inleiding over data mining worden een aantal geavanceerde onderwerpen in data miningbestudeerd en besproken.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen







Communicatie




Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00



Mariëlle Leijten









*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategischemanier te communiceren met collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als methogergeplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden als niet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is danook belangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatieve vaardigheden op eenprofessioneel niveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten vancommunicatie. De student verwerft - basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele (bedrijfs)context;- de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk; - de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud

Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op deverschillende deeldomeinen van professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elkvan de componenten is er aandacht voor zowel praktische vaardigheden en toepassingen, als voortheoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaire aanpak: niet de volledigheidstaat centraal, wel een meer diepgaande uitwerking van een aantal representatieve communicatiethema’s.Op die manier maken de studenten grondig kennis met onderwerpen die relevant zijn voor biomedici die ophet niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een (middel)grote organisaties. MANAGEMENTCOMMUNICATIEManagers moeten op een strategische manier allerlei verschillende (bedrijfs)processen aansturen, zowelintern als extern. In het onderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen opwelke manier een bedrijf communicatie inzet als managementinstrument. Bij de bespreking van specifiekethema’s in dit domein staan we stil bij concepten als communicatieklimaat, interne en externecommunicatie, identiteit en imago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzet van digitale mediaetc. De toenemende vraag naar normering, maakt ook de evaluatie van het communicatiemateriaalnoodzakelijk. Thema’s:

- beleidscommunicatie: de centrale rol van communicatie in beleidsvorming en –evaluatie; - crisiscommunicatie: doorlichting van communicatiestromen en –beleid in crisissituaties. TECHNISCHE COMMUNICATIE Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerdworden, zowel mondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijkgebeurt. Thema’s:

- instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies? Hoe evalueer ik dekwaliteit van een handleiding of bijsluiter?



- productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technisch voorgesteld wordt? Hoerapporteer ik de evaluatie van productontwikkeling? BEDRIJFSCOMMUNICATIE In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de boodschap strategischen correct is. In dit onderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie en staan we stilbij strategieën, structuren en conventies. Thema’s:


4. Werkvormen




5. Evaluatievormen














Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00









*Volgtijdelijkheid


Basiskennis omtrent begrippen, methoden en instrumenten m.b.t. het management van eenorganisatie:Basisinzicht in de globale samenhang van het management van een organisatie;Basisvaardigheden in het (professioneel, methodisch en kritisch) aanwenden van deze kennis eninzichten bij de analyse van het management van organisaties;Basisvaardigheden voor de uitoefening van junior kaderfuncties (vb. bedrijfsrelevante informatieverzamelen, bedrijfsdocumenten doornemen, gerichte informatienetwerken uitbouwen, contactenleggen met managers, interviews afnemen, communiceren, verslagen opstellen, presenteren, zichzelforganiseren in functie van deadlines, …)

3. Inhoud

Partim 1:

In een eerste theoretisch deel staan we enerzijds stil bij de concrete betekenis van de begrippenmanagement, manager en managementwetenschappen. Anderzijds overlopen we de verschillendemanagementfuncties (i.e. plannen, organiseren, leiden geven en controleren). Pér managementfunctiestaan we stil bij de concrete betekenis, de hieruit voortvloeiende activiteiten en de hierbij gebruiktemethoden en instrumenten. Daar waar aangewezen verwijzen we naar hedendaagse trends. Webenadrukken ten slotte de onderlinge samenhang én de variante benaderingswijzen (vb. er bestaat niet éénwijze/manier om te plannen, te organiseren, leiding te geven en te controleren). Partim 2

In een tweede praktijkgericht deel, dat deels parallel loopt met deel 1, passen de studenten detheoretische kennis systematisch toe in een bestaande/reële organisatie naar keuze. Toepassen impliceertdat ze de theorie gebruiken als “(analyse)bril” om naar de complexe werkelijkheid te kijken. Op deze wijzeleren ze de complexe werkelijkheid te ordenen, te duiden, te benoemen en te begrijpen (cfr. een belangrijk



aspect van hun latere job als leidinggevende of manager). Concreet neemt deze bril de vorm aan van eente realiseren SWOT analyse (Strenghts, Weaknesses, Opportunities en Threats). Bij voorkeur kiezen de studenten een organisatie die vanuit het oogpunt van hun opleiding (vb. informatica,of biomedische wetenschappen, of …) én van hun later carrièreperspectief (i.e. het “werkveld”) voldoendeinteressant en vooral relevant is.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen


Tekstenbundel uitgedeeld tijdens de hoorcollegesEen samen met de studenten aangelegde “lexicon” (kwestie van een overzicht te behouden van alleconcepten/begrippen die doorheen de hele cursus de revue passeren).Nota’s door de studenten genomen tijdens de hoorcolleges (deel 1) en tijdens de werksessies.








Studiepunten: 6

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere: 15,00











*Volgtijdelijkheid



- De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de belangrijkste begrippen, methoden eninstrumenten m.b.t. het financieel management van een organisatie; - De studenten dienen voldoende inzicht te hebben verworven in de financiële en juridische kennis dienodig is om een bedrijf op te starten en te besturen - De studenten moeten in staat zijn deze kennis en inzichten aan te wenden bij het oplossen vanproblemen en uitdagingen van het management van een organisatie.

3. Inhoud

De cursus bestaat uit twee onderdelen: financieel management van een KMO en juridische aspecten vanhet bedrijfsbeleid. Partim 1: Financieel management van een KMO Na een inleiding in de financiële aspecten die van toepassing zij bij het starten van een eigen zaak, wordtaandacht besteed aan de techniek van het boekhouden en de inhoud van de jaarrekening van eenonderneming. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de wijze waarop deze informatie kan gebruikt wordenbij het nemen van financiële beslissingen. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - analyse van de jaarrekening (statische en dynamische analyse); - kostencalculatie en break-evenanalyse; - het maken van financiële prognoses en het opstellen van financiële plannen; - de beoordeling en selectie van investeringsprojecten; - vraag en aanbod van financiering van KMO’s; - venture capital, business angels en mezzanine financiering; - beheer van het bedrijfskapitaal; - methoden van ondernemingswaardering Partim 2: Juridische aspecten van het bedrijfsbeleid Na een algemene inleiding in de juridische basisconcepten van het bedrijfsbeleid, wordt aandacht besteedaan de belangrijkste aspecten van het handels-, vennootschaps- en fiscaal recht. De volgende onderwerpen zullen aan bod komen: - overzicht van de voor- en nadelen van verschillende vennootschapsvormen - inleiding tot de wet op de handelspraktijken - inleiding in het verbintenissen- en contractenrecht - inleiding tot de vennootschapsbelasting en de BTW De lessen worden zo interactief mogelijk gebracht. Oefeningen en case-studies moeten er voor zorgen datde aangeleerde kennis inzake begrippen en technieken worden geassimileerd en toegepast in reëlepraktijksituaties. De deelnemers dienen een aantal groepopdrachten uit te werken en te presenteren.

4. Werkvormen





5. Evaluatievormen




Eddy Laveren, Peter-Jan Engelen, Arthur Limère & Sigrid Vandemaele (2009), Handboek Financieel Beheer,Intersentia, Antwerpen, derde druk. Syllabus van de docent



Voor het stellen van vragen omtrent de leerstof of het maken van een individuele afspraak kan de docent ofde assistent worden gecontacteerd: - Eddy Laveren (docent): lokaal B-320, Tel: 03/220.40.86, e-mail: [email protected] Vincent Molly (assistent): lokaal B-318, Tel: 03/220.41.79, e-mail: [email protected]






Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00



Gilberte Verbeeck





*Algemene competentiesDe student dient minstens over de algemene eindcompetenties van een academische Bacheloropleiding te



beschikken. Verder wordt verwacht dat hij zowel mondeling als schriftelijk vlot kan communiceren in correctNederlands.

*Volgtijdelijkheid



De beginsituatie van de lerende en de leergroep achterhalen;Doelstellingen kiezen en formuleren;De leerinhouden/leerervaringen selecteren;De leerinhouden/leerervaringen structureren en vertalen in opdrachten;Een aangepaste methodische aanpak en groeperingsvormen bepalen;

In teamverband leermiddelen kiezen en aanpassen;Realiseren van een adequate leeromgeving;Observatie/evaluatie voorbereiden;Observeren/proces en product evalueren.


In overleg een positief leefklimaat creëren voor de lerende in klasverband en op school;De emancipatie van de lerende bevorderen;Door attitudevorming lerenden op individuele ontplooiing en maatschappelijke participatie

voorbereiden;Actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in een pedagogische context;Adequaat omgaan met lerenden in sociaal-emotionele probleemsituaties.


Een gestructureerd werkklimaat bevorderen;Een soepel en efficiënt les- en/of dagverloop creëren, passend in een tijdsplanning;Op correcte wijze administratieve taken uitvoeren;Een stimulerende en werkbare klasruimte creëren, rekening houdend met de veiligheid van de

lerenden.

3. Inhoud


De onderwijsopdracht: basiscompetenties, onderwijsvisie, didactisch referentiekader, stappenplan;Lesvoorbereiding: beginsituatie, didactische principes, doelstellingen, leerinhouden, werkvormen,groeperingsvormen, media, evaluatie;De leerling en de klas: leerprocessen, tieners, intelligentie, motivatie, faalangst, klasklimaat,sociometrie, ordeproblemen, pesten.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen





Imbrecht, I., Van Petegem, P. & Meeus W. (2008). Oriëntatie in onderwijskunde. Een openleerpakket.Leuven: Acco.


Zie Blackboard







Studiepunten: 6

Uren theorie: 36,00

Uren praktijk:

Uren andere: 42,00







*Algemene competentiesDe studenten kunnen vlot werken met de standaard bureautoepassingen (office tools) (Word, Excel,Access, Powerpoint, ...) en eventueel andere softwarepakketten voor tekstverwerking, databeheer,rekenblad en presentaties.De student heeft programmeerervaring vanuit een programmeertaal (C, C++, Java, Pascal, ...) en kent dealgemene programmastructuren die in elk van deze talen aanwezig is.Deze cursus loopt parallel met `Inleiding in de onderwijskunde' en zal waar nodig daarnaar verwijzen.

*Volgtijdelijkheid





informatica als onderwijsvak kunnen situeren binnen het secundair onderwijs;de leerplannen en eindtermen voor de verschillende netten m.b.t. het schoolvak informatica kritischkunnen analyseren en toepassen;algemene leerdoelen, doelstellingen en attitudes kunnen concretiseren naar uiteindelijkegeoperationaliseerde doelstellingen en per leerdoel een geschikte leerinhoud kunnen vinden waardeze leerdoelen en attitudes kunnen verwezenlijkt worden;een jaarplan voor een bepaalde doelgroep kunnen opstellen vanuit enkele vooraf besprokenmodellen;belangrijke didactische instrumenten zoals jaarplan, leerplan, lesvoorbereiding, klasagenda,vakwerkgroep, ... kunnen situeren binnen de taken en opdracht van de leraar;het model voor didactisch handelen kunnen opstellen, toelichten en via praktijksituaties kunnenconcretiseren;lesvoorbereidingen kunnen opstellen volgens een vooraf besproken gericht model voor didactischhandelen met bijzondere aandacht voor de volgende items: beginsituatie, probleemstelling(en),doelstellingen, onderwijsleersituatie, didactische werkvormen en didactische hulpmiddelen, evaluatiesen de opsplitsing van de lesvoorbereiding in verschillende lesfasen volgens de OSAEV-structuur;de verschillende didactische werkvormen en evaluatievormen, steeds vanuit het schoolvakinformatica, kunnen vergelijken met elkaar en beoordelen op functionaliteit vanuit de leersituatie;binnen het onderwijsleergesprek correcte keuzes maken m.b.t. de verschillende soorten vragen(leerkracht - leerling) die eerder werden besproken, en zal je deze keuze ook kunnenverantwoorden;de lesvoorbereidingen en leersituaties kunnen vertalen in functie van de vorm waaronder informaticaals onderwijsvak wordt aangeboden, zoals daar zijn: informatiesystemen, software-ontwikkeling,programmeertechnieken, gebruik en beheer van softwarepakketten, informatica alsvakoverschrijdende ICT-ondersteuning van andere schoolvakken, ... en dit o.a. vanuit voorafaangeboden en besproken lesmodellen;vanuit de leersituaties specifieke items zoals `algoritmisch denken', `probleem oplossend werken',`opsplitsen in deelopdrachten' op een functionele manier aan bod laten komen;een verantwoorde keuze kunnen maken (per lesfase) voor de meest geschikte didactische werkvorm,didactische hulpmiddelen en bijbehorende evaluatietechnieken en -methodes;vanuit gemaakte lesvoorbereidingen een gepaste evaluatie (toets) kunnen opstellen (metspecificatietabel en modeloplossingen) over de betrokken leerinhouden;...

3. Inhoud

In deze module worden de principes, zoals bestudeerd in 'Inleiding in de onderwijskunde', toegepast in deinformaticavakken van het secundair onderwijs.Centraal staat het verwerven van vaardigheden en competenties om zelfstandig en adequaat te kunnenfungeren als leerkracht met focus op het schoolvak informatica.Deze tekst kan je beschouwen als een syllabus/cursus waarin de elementaire vakdidactische principesaangehaald worden, maar ook als een trajectboek/leidraad waarbij je stapsgewijs doorheen de algemenedidactiek toegepast op informatica gegidst wordt.

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen





Syllabus met selectie van basisdocumenten, eventueel aangevuld met beschikbare, relevante documentenvanuit de verschillende onderwijsnetten.





Oefenlessen




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 57,00



Rudi Wuyts

Vicky Beliën

Luc Braeckmans

Tom De Roover

Wilhelmina De Smedt

Danielle Deli

Johan Deprez

Fabian Di Fiore

Jürgen Jaspers

Wil Meeus

Liesbet Okkerse

Annie Pinxten

Rita Rymenans

Mathea Simons

Tom Smits

Kim Soetewey

Marc Stevens

Kristin Vertenten

Alexander Oltmans

Koenraad Smekens

Jan T'Sas

Andrea Michiels

Pieter Sprangers

Nicole Hunter

Katrien Van Daele

Geert De Vos

Guy Walraevens







*Algemene competenties - Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet de volgende opleidingsonderdelen afgewerkt hebben of gelijktijdig volgen met deoefenlessen: - Inleiding in de onderwijskunde - Didactiek van de vakken die in de oefenlessen aan bod komen

*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kennis, vaardigheden en attitudes) van de leraarsecundair onderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens 10 functionelegehelen (versie van 30/12/06). De basiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdens de oefenlessenhoren bij de volgende functionele gehelen:



3. Inhoud

De oefenlessen sluiten aan bij de vakdidactiek die de student volgt. Ze worden begeleid door devakdidacticus en de praktijkassistenten. Voor studenten die twee vakdidactieken volgen, worden deoefenlessen verdeeld over de vakdidactieken. In deze vakbeschrijving worden alleen de belangrijksteprincipes beschreven. Meer informatie staat in de Wegwijzer Oefenlessen van de verschillendevakdidactieken. Oefenlessen zijn lessen die studenten aan medestudenten van de universiteit geven. Deze lessen moetenvoorbereid worden en worden achteraf besproken. Studenten wonen de lessen van medestudenten bij ennemen actief deel aan de bespreking. Aanwezigheid en actieve inbreng van de studenten is dus vereist,zowel wanneer ze zelf les geven als wanneer medestudenten lesgeven. De studenten leren gerichtobserveren en inschatten hoe ze zelf overkomen. Ze leren de basisvaardigheden van het lesgeven. Deconcrete invulling van dit opleidingsonderdeel en de gebruikte methodieken liggen in het verlengde van devakdidactiek(en).

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen


Portfolio:



zonder mondelinge toelichting





Studenten Geschiedenis kunnen terecht bij de vakdidacticus en de praktijkassistenten vóór of na decolleges, via e-mail ([email protected]) of, bij voorkeur na afspraak, in D 225 op de stadscampus.






Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00

Uren praktijk:

Uren andere: 21,00



Carlijne Ceulemans







*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties voor dit opleidingsonderdelen sluiten aan bij de basiscompetenties

(kenniselementen, vaardigheden en attitudes) van de leraar secundair onderwijs, zoalsuitgeschreven door de Vlaamse Regering:

1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.7, 1.9,

1.10, 1.11, 1.12, 1.13)








3. Inhoud






4. Werkvormen



5. Evaluatievormen












Inleefstage




Studiepunten: 3

Uren theorie:


Uren andere: 45,00



Ingrid Imbrecht






- Eindcompetenties van een academische bacheloropleiding - Adequate taalvaardigheid * De student moet het opleidingsonderdeel Inleiding in de onderwijskunde afgewerkt hebben of gelijktijdigvolgen met de inleefstage.

*Volgtijdelijkheid


De eindcompetenties sluiten aan bij de basiscompetenties (kenniselementen en vaardigheden en attitudes)van de leraar secundair onderwijs, zoals uitgeschreven door de Vlaamse Regering en gegroepeerd volgens10 functionele gehelen (versie van 30/12/06). De basiscompetenties die prioritair aan bod komen tijdensde inleefstage horen bij de volgende functionele gehelen: 1. De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen (basiscompetenties 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5,1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11, 1.12, 1.13) 2. De leraar als opvoeder (basiscompetenties 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5, 2.6, 2.7) 4. De leraar als organisator (basiscompetenties 4.1, 4.2, 4.3, 4.4) 6. De leraar als partner van de ouders of verzorgers (basiscompetenties 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5) 7. De leraar als lid van een schoolteam (basiscompetenties 7.1, 7.2, 7.3, 7.4) De attitudes die prioritair aan bod komen, zijn A4 leergierigheid A5 organisatievermogen A7 verantwoordelijkheidszin



3. Inhoud

In deze vakbeschrijving worden alleen de belangrijkste principes beschreven. Voor meer gedetailleerdeschikkingen verwijzen we naar de Wegwijzer Inleefstage, die bij het begin van het academiejaarbeschikbaar zal zijn. Tijdens de inleefstage maken de studenten kennis met een breed spectrum van activiteiten, inherent aanhet leraarsberoep. Naast observatie van het lesgeven (micro-niveau) gaat aandacht naar activiteiten op hetniveau van de school (meso-niveau) en hoe de school als organisatie omgaat met richtlijnen van deoverheid (macro-niveau). Wanneer de studenten lessen observeren, is de invalshoek niet zozeer die van deeigen discipline, maar ligt de klemtoon op het opmerken van de interactie tussen leraar en leerlingen, vande leefwereld van de adolescent, van het hanteren van activerende werkvormen, enz. Activiteiten opschoolniveau betreffen onder meer deelname aan vak(overschrijdend) overleg, toezicht op de speelplaats,bijwonen van een klassenraad of oudercontact, enz. De studenten bestuderen ook de schoolcontext via bv.het schoolwerkplan, het beleid dat de school voert inzake leerlingenbegeleiding, het participatiebeleid vande school, enz. en dit vanuit de decretale richtlijnen terzake. Studenten doorlopen hun inleefstage in minstens twee scholen, in minstens twee onderwijsvormen(aso/kso/tso/bso) en bij voorkeur in verschillende netten. De meerwaarde van de inleefstage ligt in deervaringen die studenten opdoen in voor hen minder bekende onderwijs- en leersettings en waardoor zehun blik verruimen. Studenten lopen daarom geen inleefstage in een school waar ze zelf onderwijs genoten.

4. Werkvormen


5. Evaluatievormen





Fontys Lerarenopleiding: Bronnenboek bij Stagehandreiking. Suggesties voor opdrachten. Tilburg, FontysHogescholen Nederland, 2005.


Studenten kunnen terecht bij de onderwijskundigen en praktijkassistenten voor inhoudelijke vragen over ofvoor een gesprek m.b.t. dit opleidingsonderdeel. Voor organisatorische problemen kunnen ze terecht bij destagecoördinator van de SLO.


Scientific English






Studiepunten: 3

Uren theorie: 18,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid



Aan het einde van de cursus zijn de studenten in staat om:- volgens de geijkte conventies een goed gestructureerde paper of onderzoeksrapport te schrijven in hetEngels.- vlot een goed gestructureerde presentatie, ondersteund door PowerPoint, te geven in het Engels.- op een professionele manier vergaderingen en onderhandelingen te leiden in het Engels.

3. Inhoud

De cursus is gericht op het ontwikkelen van de belangrijkste mondelinge en schriftelijke vaardigheden diede studenten veelvuldig zullen nodig hebben in hun toekomstige professionele omgeving. De meesteaandacht gaat naar het schrijven van een gedetailleerd academisch essay, rapport of scriptie en vervolgensnaar het overtuigend mondeling presenteren van deze informatie. Ook leren de studenten op eenprofessionele manier vergaderingen en onderhandelingen leiden.

Via het analyseren van zowel wetenschappelijke als wetenschapspopulariserende teksten krijgen destudenten inzicht in het wordingsproces van een artikel, paper of rapport. Andere belangrijkeaandachtspunten zijn de ontwikkeling van een formele geschreven stijl en aangepast taalgebruik en hetvermijden van plagiaat. De vaardigheden die vereist zijn om overtuigend mondelinge presentaties te gevenworden elke les verbeterd door regelmatig oefenen en het toepassen van de gekregen feedback. Voor hetonderdeel vergaderen en onderhandelen krijgen de studenten niet alleen inzicht in de structurele



componenten, maar leren zij ook hoe ze als leidinggevende optimaal gebruik kunnen maken van taal alsbeleidsinstrument. Alle opdrachten worden zodanig geselecteerd dat ze discussie in groepsverbandbevorderen.

4. Werkvormen



5. Evaluatievormen



Presentatie




Walters, D.E. and G. C. Walters (2002). Scientists Must Speak: Bringing Presentations to Life. RoutledgeStudy Guides.


Docent is beschikbaar voor begeleiding en hulp bij opdrachten. Liefst na afspraak (e-mail of voor/na decolleges)


Communicatie




Studiepunten: 6



Uren theorie: 30,00


Uren andere:








*Volgtijdelijkheid


De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategischemanier te communiceren met collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als met hoger-geplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden als niet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is dan ookbelangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatieve vaardigheden op een professioneelniveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten van communicatie. De student verwerft

basiskennis van communicatietheorieën die van toepassing zijn in een organisationele(bedrijfs)context;de vaardigheid om strategisch te communiceren, zowel mondeling als schriftelijk;de vaardigheid om sociaal vaardig te communiceren.

3. Inhoud

Het vak ‘Communicatie in Bedrijf’ bestaat uit drie componenten die samen een inleiding vormen op deverschillende deeldomeinen van professionele communicatie in een organisationele (bedrijfs)context. Bij elkvan de componenten is er aandacht voor zowel praktisch vaardigheden en toepassingen, als voortheoretische onderbouw. Bij de uitwerking is gekozen voor een modulaire aanpak: niet de volledigheidstaat centraal, wel een diepgaande uitwerking van een aantal representatieve communicatiethema’s dierelevant zijn voor biomedici die op het niveau van het middenmanagement werkzaam zijn in een(middel)grote organisaties. Managementcommunicatie

In het onderdeel managementcommunicatie bespreken we aan de hand van casussen op welke manier eenbedrijf communicatie inzet als managementinstrument. Bij de bespreking van specifieke thema’s in ditdomein staan we stil bij concepten als communicatieklimaat, interne en externe communicatie, identiteit enimago, persoonlijke en interpersoonlijke communicatie, inzet van digitale media etc. Thema’s:





Gespecialiseerde technische informatie moet in een organisatie op verschillende manieren gecommuniceerdworden, zowel mondeling als schriftelijk. Belangrijk daarbij is dat dit zo efficiënt en effectief mogelijkgebeurt. Thema’s:

instructies: Hoe zet ik een technische procedure op papier? Hoe presenteer ik veiligheidsinstructies?Hoe evalueer ik de kwaliteit van een handleiding of bijsluiter?productpresentatie: Hoe bouw ik een presentatie op waarin een innoverend product technischvoorgesteld wordt? Hoe rapporteer ik de evaluatie van productontwikkeling?


In alle vormen van mondelinge als schriftelijke communicatie is het belangrijk dat de formulering correct enstrategisch aangepast is. In dit onderdeel behandelen we een aantal genres in de bedrijfscommunicatie enstaan we stil bij conventies, structuren en strategieën. Thema’s: onderhandelen en vergaderen


4. Werkvormen




5. Evaluatievormen














Studiepunten: 3

Uren theorie: 30,00

Uren praktijk:

Uren andere:








geen bijzondere

*Volgtijdelijkheid



3. Inhoud

In dit college wordt de filosofische reflectie op wetenschap behandeld, zoals deze laatste decennia gevoerdis. Er wordt ingegaan op wat wetenschap onderscheidt van andere cultuurverschijnselen en er wordt eenoverzicht gegeven van gangbare opvattingen over typische wetenschappelijke fenomenen zoals verklaring,voorspelling, confirmatie en falsificatie. Tevens wordt aandacht besteed aan de kritiek op dewetenschappelijke rationaliteit en op de status van de wetenschap binnen de westerse cultuur.

4. Werkvormen




5. Evaluatievormen



De syllabus van de doecent. Hoe deze beschikbaar zal worden gemaakt zal in het begin van de collegesoverlegd worden. De volledige syllabus zal klaar zijn bij de aanvang van de colleges.


-Godfrey-Smith, Peter (2003), Theory and reality. An introduction to the philosophy of science. Chicago,ILL.: University of Chicago Press.




Onderzoeksstage 1




Studiepunten: 6

Uren theorie: 15,00


Uren andere:







*Algemene competentiesEr zijn geen algemene aanvangscompetenties vereist. Specifieke competenties kunnen geeist worden doorde onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt.

*Volgtijdelijkheid


Het doel van Stage 1 is de studenten te laten kennismaken met de essentiële aspecten van hetwetenschappelijke onderzoek zoals het gevoerd wordt binnen zowel academische als industriële



instellingen. In het bijzonder met inbegrip van activiteiten als het opzoeken van aanverwant werk; hetvinden, formuleren en motiveren van onderzoeksvragen, e.d.

3. Inhoud

De inhoud van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgd wordt. Alsvoorbeeld : de student wordt betrokken in het onderzoek van de onderzoeksgroep en rapporteert overzijn/haar werkzaamheden.

4. Werkvormen

Stage

5. Evaluatievormen

Stage-evaluatie






De studiebegeleiding van de onderzoeksstage hangt af van de onderzoeksgroep waarbij de stage gevolgdwordt.



Bijlage I.2.4:

Lijst titels en cijfer recente masterproeven

Dep

t. W

isku

nd

e en

In

form

ati

ca –

Aca

dem

ieja

ar

200

3-2

004

Alf

ab

etis

che

Lij

st T

hesi

ssen

O

ple

idin

g :

In

form

ati

ca

Ro

lnr.

N

aa

m s

tud

en

t T

ITE

L

Pro

mo

tor

Co

-pro

mo

tor/

P

un

ten

Med

elez

ers(

s)

Eers

te z

ittijd

20

00

94

73

BE

RG

S J

oha

n

Gebru

ik v

an "

Resourc

es"

Dha

en

e T

om

H

elli

nckx P

./S

tuer

G.

16

20

00

96

52

BO

EY

NA

EM

S K

risto

f M

AN

-IN

-TH

E-M

IDD

LE

aanva

l op h

et S

SL P

roto

col

Dem

eyer

Serg

e

De S

itte

r J./Z

aid

ma

n A

. 17

19

99

54

23

CA

SA

L M

OS

TE

IRO

Ke

lly

Beveili

gin

g v

an J

AV

A p

rogra

mm

a's

teg

en D

eco

mpile

ren e

n K

opie

ren

Blo

nd

ia C

hri

s

van d

en W

ijng

aert

Nik

/Bals

K.

12

20

00

57

37

DE

ME

Y F

ons

Grid C

om

puting

: E

en

overz

icht

Dha

en

e T

om

Hancke F

./A

rickx F

. 16

19

98

53

66

DE

MA

ER

EL

Jan

Ontw

erp

va

n e

en 3

D E

ng

ine o

p P

ocketP

C's

en S

mart

Pho

nes

Arickx F

rans

Witte

rs K

./H

elli

nckx P

. 14

19

98

52

48

DIL

LE

N M

ich

el

Netw

erk

toep

assin

ge

n v

ia W

AP

De S

itte

r Ja

n

Stu

er

G.

11

19

98

55

81

DO

CX

To

m

Me

thod

en

voor

de h

erk

enn

ing v

an e

en n

iet-e

lektr

on

ische

C

uyt A

nn

ie

Sijb

ers

J./

Becuw

e S

. 15

ha

ndte

ke

nin

g.

20

00

58

26

GO

RIS

SE

N D

irk

H2O

Meta

co

mp

utin

g -

Jin

i L

ooku

p a

nd D

iscovery

Bro

eckh

ove J

an

Dew

olfs D

./S

tuer

G.

17

20

00

55

62

HE

ND

RIC

KX

Ste

ven

Glib

-C: C

as a

n A

ltern

ative O

bje

ct O

rie

nte

d E

nvir

on

men

t D

em

eyer

Serg

e

Wats

on B

./V

an

Rysselb

erg

he

F.

15

19

98

52

68

HE

RR

YG

ER

S B

art

Ontw

ikkelin

g v

an e

en b

edri

jfso

pvolg

ingssyste

em

met

be

hu

lp v

an

De S

itte

r Ja

n

Stu

er

G.

15

m

ode

l drive

n a

rchitectu

re

20

00

98

08

JE

UR

ISS

EN

Be

n

Opvolg

en v

an z

ebra

vis

se

n m

et d

igitale

ca

mera

's

Nau

dts

Bart

Van

Lee

mp

ut

K./

Va

n G

orp

P.

16

20

00

97

16

LA

ME

NS

Stijn

MP

EG

-4 S

tructu

red A

ud

io

Low

en R

obert

De S

itte

r J./V

an

Dyck D

. 16

20

00

94

36

LE

TO

R N

icola

s

Cod

e M

igra

tie

in P

eer

to P

eer

Netw

erk

en

Bro

eckh

ove J

an

Dew

olfs D

./S

tuer

G.

17

20

00

97

12

PE

ET

ER

S T

im

The

Pro

filin

g P

ow

er

of D

yn

am

ic B

yte

co

de I

nstr

um

enta

tio

n

Dem

eyer

Serg

e

Te

mm

erm

an M

./Z

aid

man A

. 15

20

00

95

19

RA

EY

MA

EK

ER

S J

ori

s

Dig

ita

l A

ud

io E

ffects

Low

en R

obert

15

20

00

95

77

SA

LA

ZA

R C

ELIS

Oliv

er

Me

etk

und

ige B

ere

ken

inge

n m

et In

terv

al A

ritm

etiek e

n N

ieuw

e

Verd

onk B

rigitte

Cuyt A

./P

enn

e R

. 17

R

ob

uuste

Me

thod

en

20

00

95

35

SC

HIP

PE

RS

Ha

ns

JM

I C

onfo

rme

Mod

eltra

nsfo

rmato

r-G

enera

tor

Janssens D

irk

Van

Gorp

P./

De

meyer

S.

17

20

00

95

92

SIE

BE

NS

Joh

an

Ontw

erp

va

n e

en 3

D E

ng

ine o

p P

ocketP

C's

en S

mart

Pho

nes

Arickx F

rans

Witte

rs K

./H

elli

nckx P

. 14

20

00

95

23

VA

N A

ER

SC

HO

T B

enny

Dyna

mic

Asp

ect O

rie

nte

d P

rogra

mm

ing in

.N

ET

Dem

eyer

Serg

e

Wats

on B

./Z

aid

ma

n A

. 13

19

99

55

06

VA

N B

ALL

AE

RT

Gee

rt

Beveili

gin

g v

an J

AV

A p

rogra

mm

a's

teg

en D

eco

mpile

ren e

n K

opie

ren

Blo

nd

ia C

hri

s

van d

en W

ijng

aert

N./

Ba

ls K

. 12

20

00

93

87

VA

N D

E V

ELD

E E

rwin

Com

pu

terb

eveili

gin

g a

an d

e h

and

van

Log

gin

g e

n A

na

lyse v

an

Blo

nd

ia C

hri

s

Van

Ro

mp

aey S

./D

e C

leyn

P.

17

Lo

gb

esta

nd

en

.

20

02

04

96

VA

N D

EN

FO

NT

EY

NE

Hans

Auto

matisch w

egw

erk

en v

an

ged

up

lice

erd

e c

ode

door

mid

de

l va

n

Dem

eyer

Serg

e

Janssens D

./V

an R

ysselb

erg

he F

. 13

de “

Pu

ll U

p M

eth

od R

efa

cto

rin

g"

20

00

58

25

VA

N D

ER

ST

RA

ET

EN

Fre

yja

Vorm

enre

constr

uctie : F

ouri

erd

escrip

tore

n v

ers

us

Cuyt A

nn

ie

Verd

onk B

./B

ecuw

e S

. 16

m

om

ente

nin

form

atie.

20

00

93

59

VA

N D

OO

RE

N B

ert

XS

L E

xte

nsie

s S

tand

aard

ise

ren

Blo

nd

ia C

hri

s

Bals

K./V

an d

en W

ijnga

ert

N.

15

20

00

93

42

VA

N R

OM

PA

EY

Bart

Java a

nd

.N

ET

: A

Look into

To

day's

Virtu

al M

ach

ine T

ech

no

logy

Dem

eyer

Serg

e

Wats

on B

./V

an

Rysselb

erg

he

F.

17

19

98

53

83

VE

RH

AE

RT

Ma

art

en

CR

M in e

en m

idd

elg

root

bedri

jf : e

en c

ase

stu

dy

Janssens D

irk

Van

Gorp

P./

Va

n R

ysselb

erg

he F

. 11

19

99

50

14

VE

RV

LIE

T B

ert

CR

M in e

en m

idd

elg

root b

edri

jf : e

en c

ase

stu

dy

Janssens D

irk

Van

Gorp

P./

Va

n R

ysselb

erg

he F

. 13

20

00

96

41

VE

RV

OO

RT

Phili

pp

e

Dig

ita

l C

olo

r M

ana

ge

ment

techn

ieken in

de s

pectr

ale

ruim

te

Cuyt A

nn

ie

Verb

eeck C

. 15

T

we

ed

e z

ittijd

19

98

53

82

BR

IJS

SIN

CK

Ko

en

Verg

elij

ke

nd

e s

tud

ie v

an n

iet

– c

om

me

rcië

le d

iscre

te –

even

t sim

ula

tore

n

Blo

nd

ia C

hri

s

Voorh

ae

n M

. V

an

Ro

mpa

ey S

. 10

20

02

05

16

DA

US

Y W

im

Softw

are

desig

n o

f a m

ultim

ed

ia c

om

pute

r g

am

e f

or

mob

ile d

evic

es o

n t

he

Dha

en

e T

om

Te

mm

erm

an M

./D

em

eyer

S.

13

in

tern

et.

i.s.m

. A

ss. A

’pen /

IM

EC

19

98

56

85

DE

KO

CK

Bart

Kara

kte

risatie v

an 3

D-o

bje

cte

n

Verd

onk B

rigitte

Cuyt A

./S

ijbers

J.

14

19

98

57

90

DE

WIN

TE

R E

va

Bekn

opte

repre

se

nta

ties v

oor

freq

ue

nt se

t m

inin

g

Pare

da

ens J

an

Dexte

rs N

./C

ald

ers

T.

15

19

98

57

92

DU

YC

K B

art

Java p

art

y

Arickx F

rans

Stu

er

G./

Va

nm

ech

ele

n K

. 14

19

99

56

26

HA

ES

EN

DO

NC

K G

era

ld

Veri

ficatie

van

we

erm

ode

llen o

p h

et

KM

I P

are

da

ens J

an

V

an

Ha

ute

ghe

m H

. (K

MI)

11

19

98

51

77

HE

LS

EN

Gert

Info

rmatie e

xtr

actie

. P

are

da

ens J

an

De S

itte

r A

./C

ald

ers

T.

17

19

98

56

37

JA

NS

SE

N J

o

Betr

ouw

bare

ca

lcula

tor

en g

rap

hic

s to

ol voo

r co

mp

lexe

vera

nderl

ijke

n

Cuyt A

nn

ie

Schre

pp

ers

W./

Backe

ljauw

F.

16

19

99

52

84

MA

XIM

US

Fra

nk

Verg

elij

ke

nd

e s

tud

ie v

an J

ava e

n C

++

im

ple

menta

tie v

an J

RM

B

roeckh

ove J

an

Arickx F

./S

tue

r G

. 12

19

99

54

79

RA

ES

Ste

ve

n

Stu

die

cod

e-g

enera

tors

, M

DA

Janssens D

irk

Van

Gorp

P./

De

meyer

S.

12

20

00

97

71

TO

ELE

N O

livie

r A

na

lyse e

n s

tud

ie r

ond n

etw

erk

beve

iligin

g

Blo

nd

ia C

hri

s

Pee

ters

S./D

e C

leyn P

. 16

20

02

05

15

VA

N L

OO

CK

Dave

Com

posite

refa

cto

rings

Dem

eyer

Serg

e

Van

Ee

tveld

e N

./D

ub

ois

B.

12

20

00

56

11

VA

N W

AS

SE

NH

OV

E D

iederi

k

Form

eel b

eschrijv

en v

/h J

RM

-pro

tocol d

mv fin

ite s

tate

mach

ine

Bro

eckh

ove J

an

Arickx F

./S

tue

r G

. 11

19

98

51

45

VA

NW

IJC

K R

obb

ie

Inte

rpre

tatie v

an 2

D s

che

tsen

Arickx F

rans

Sae

ne

n I

./H

elli

nckx P

. 13

19

98

54

93

VE

RR

IJK

T G

lenn

Intu

ïtie

ve

schets

app

lica

tie

Arickx F

rans

Sae

ne

n I

./H

elli

nckx P

. 14

Dep

t. W

isku

nd

e en

In

form

ati

ca –

Aca

dem

ieja

ar

200

4-2

005

Alf

ab

etis

che

Lij

st T

hesi

ssen

O

ple

idin

g :

In

form

ati

ca

Ro

lnr.

N

aa

m s

tud

en

t T

ITE

L

Pro

mo

tor

Co

-pro

mo

tor

Pu

nte

n

Eers

te z

ittijd

.

20015088

AE

RT

S S

teven

Een M

DA

-taal b

espro

ken. A

TL a

angepast aan d

e e

ndog

ene w

ere

ld.

Janssens D

irk

Van G

orp

P./D

em

eyer

S.

10

20015496

AV

ON

TS

Jero

en

XQ

UE

RY

vert

alin

g n

aar

SQ

L. H

et node-identite

it e

n d

ocum

ent volg

ord

e p

roble

em

. P

are

daens J

an

Verc

am

men R

./M

ichie

ls P

./ 15

H

idders

J.

20009335

BE

NO

IT C

hri

sto

phe

Tuple

space c

p H

20.

Stu

er

Gunth

er

Bro

eckhove J

./D

ew

olfs D

. 14

20015090

BR

AE

M B

art

Imple

menta

tie e

n e

valu

atie v

an A

d-H

oc O

n-D

em

and D

ista

nce V

ecto

r R

outing.

Blo

ndia

Chri

s

Voorh

aen M

./B

erg

s J

. 18

20009529

CU

YP

ER

S W

oute

r O

GS

A m

appin

g v

an J

INI-concepte

n.

Bro

eckhove J

an

Stu

er

G./V

anm

echele

n K

. 17

20015556

DA

EM

S D

ennis

Kla

ssific

atie v

an h

et zw

em

gedra

g v

an z

ebra

vis

sen.

Naudts

Bart

D

e C

oen W

./V

an L

eem

put K

. 16

19995676

DE

RE

GT

ER

Mic

haël

3D

opperv

lakte

reconstr

uctie m

et ra

dia

le b

asis

functies.

Dhaene T

om

Ari

ckx F

./H

endrickx W

. 14

20009668

DE

SC

HU

TT

ER

Hele

na

Evolu

tietr

ends ter

onders

teunin

g v

an O

pen S

ourc

e e

valu

atie.

De

meyer

Serg

e

Schip

pers

H./S

chre

ppers

W./

14

V

en K

. (T

EW

)

19985514

EL B

AS

TA

NI K

asim

R

esourc

e s

cavengin

g javaspaces.

Bro

eckhove J

an

Stu

er

G./H

elli

nckx P

. 15

19995172

HE

NS

Filip

Een k

ritische k

ijk o

p c

luste

r softw

are

. B

roeckhove J

an

Van d

er

Schuere

n (

HA

)/

14

H

endri

ckx W

.

20015227

LE

PA

GE

Wim

E

xpre

ssie

ve k

racht van d

e n

ode c

onstr

uctie in X

QU

ER

Y.

Pare

daens J

an

Hid

ders

J./V

erc

am

men R

./

16

M

ichie

ls P

h.

20015011

MU

LIA

WA

N O

laf

Reengin

eering J

CM

TG

to M

OT

MO

T : a

mig

ration fro

m A

ND

RO

MD

A 2

to 3

. Janssens D

irk

Van G

orp

P./D

e B

ra P

. 13

20015089

PE

ET

ER

S G

ino

Inte

gra

tie v

an J

INI en J

XT

A fra

mew

ork

s.

Stu

er

Gunth

er

Bro

eckhove J

./V

anm

echele

n K

. 15

20015339

SA

EY

S T

om

Mu

lti-

dcs F

arm

er-

wo

rker

layer.

Bro

eckhove J

an

Ari

ckx F

./H

ellin

ckx P

. 13

20009721

* S

OM

ER

S D

usty

Rendering d

ispers

ion in p

rism

s.

Dhaene T

om

Ari

ckx F

./H

ellin

ckx

13

19995029

ST

IEV

EN

AR

T S

tephane

ISF

F-S

port

ua P

ort

al M

anagem

ent S

yste

m.

Blo

ndia

Chri

s

De S

itte

r J./V

erb

oven P

. 11

20009397

VA

N D

EN

EY

ND

EN

Ste

ven

Clu

ste

r M

onito

ring u

sin

g J

MX

. S

tuer

Gunth

er

Bro

eckhove J

./H

ellin

ckx P

. 11

20009802

* V

AN

DE

YC

K P

hili

ppe

Optim

al R

esourc

e M

appin

g in J

avaS

paces.

Bro

eckhove J

an

Stu

er

G./H

elli

nckx P

. 15

20015431

WE

LLE

NS

Pie

ter

Een in

troductie tot S

upport

Vecto

r M

achin

es.

Verd

onk B

rigitte

D

aele

mans W

./V

an R

em

ort

el P

. 17

T

we

ed

e z

ittijd

19995265

ALLA

ER

TS

Tim

R

obotica.

Verd

onk B

rigitte

P

ere

mans H

. (T

EW

)/P

enne R

. 14

19985011

DE

BR

UE

KE

R A

llan

Genetische a

lgori

tmes e

n d

ata

modelle

ring.

Naudts

Bart

10

19985863

JA

NS

EN

Jef

Wo

rkflow

Fra

mew

ork

Evolu

tion

Janssens D

irk

Van G

orp

P./D

em

eyer

S.

09

20005729

KA

RIM

I R

AD

Soro

ush

Redesig

n b

y c

ontr

act.

De

meyer

Serg

e

Zaid

man A

./Janssens D

. 13

20015118

MA

MP

AE

Y M

aart

en

Robotica.

Verd

onk B

rigitte

Pere

mans H

. (T

EW

) 13

M

ert

ens L

. (K

dG

0

20005758

PH

AN

Thanh V

ang

Oplo

ssen v

an p

art

iële

diffe

rentiaalv

erg

elijk

ingen m

et ra

dia

le b

asis

functies.

Dhaene T

om

B

roeckhove J

./H

endrickx W

. 13

20015329

VA

N G

OM

PE

L L

een

Aspect ori

ënta

tie v

oor

pro

cedure

le tale

n.

De

meyer

Serg

e

Schip

pers

H./D

e S

chutter

K.

13

19995546

VA

N L

AE

R K

are

l R

obotica.

Verd

onk B

rigitte

P

ere

mans H

. (T

EW

)/P

enne R

. 13

19995456

VA

N S

LA

MB

RO

UC

K B

rik

Pre

sence P

roto

col voor

e-m

ail.

De S

itte

r Jan

Stu

er

G.

11

Dep

t. W

isku

nd

e en

In

form

ati

ca –

Aca

dem

ieja

ar

200

5-2

006

Alf

ab

etis

che

Lij

st T

hesi

ssen

O

ple

idin

g :

In

form

ati

ca

Ro

lnr.

N

aa

m s

tud

en

t T

ITE

L

Pro

mo

tor

Co

-pro

mo

tor

Pu

nte

n

E

ers

te z

ittijd

20025371

BA

RE

NT

SE

N G

EE

RT

Associa

tion r

ule

min

ing in e

en m

ete

oro

logis

che d

ata

bank.

Goeth

als

Bart

Cald

ers

T./P

are

daens J

. 17

20015131

BE

RT

ELS

JO

CH

EN

Regis

tratie v

an s

ferische p

ara

metr

isaties v

an d

e m

enselij

ke c

ort

ex.

Verd

onk B

rigitte

Huysm

ans T

./S

ijbers

J.

16

20025138

CR

OM

BE

CQ

KA

RE

L

Inte

gra

tie v

an M

eta

modelle

ren e

n G

rid c

om

putin

g.

Dhaene T

om

Bro

eckhove J

./Stu

er

G.

17

20030258

DA

ND

ELO

OY

Gille

s

Real-

tim

e s

tem

verw

erk

ing g

ebaseerd

op s

inusoid

ale

modelle

ring : v

an

Blo

ndia

Chri

s

D’H

aes W

./S

ijbers

J.

16

basis

technolo

gie

naar

com

me

rcie

el p

roto

type.

20025195

HE

IRE

MA

NS

GE

RT

Sensor

Netw

ork

s : S

imula

tion T

ools

for

Analy

sin

g R

eal N

etw

ork

Code

Blo

ndia

Chri

s

Voorh

aen M

./M

ert

ens M

. 8

20015030

LE

FE

VR

E D

US

TY

Perf

orm

ance a

naly

sis

of exte

nded s

ubw

ord

s a

nd the m

atr

ix r

egis

ter

file

. B

roeckhove J

an

Juurl

ink B

. (U

delft)

/

16

Bert

els

K. (U

delft

)

20015000

MIS

LJE

NC

EV

IC S

VE

TO

ZA

R

Jin

i S

erv

ice C

onta

iner.

Bro

eckhove J

an

Stu

er

G./V

anm

echele

n K

. 16

20009513

* P

ALIN

CK

X B

ob

H20 c

onta

iners

in J

Gri

d.

Stu

er

Gunth

er

Bro

eckhove J

./Vanm

echele

n K

.

10

20015134

SE

GE

RS

KO

EN

Adre

s a

uto

config

ura

tie in a

d h

oc n

etw

erk

en.

Blo

ndia

Chri

s

Voorh

aen M

./Leto

r N

. 16

20025345

VA

N A

AR

LE

WIM

E

en topolo

gis

che b

enadering v

an S

LA

M.

Dhaene T

om

Pere

mans H

erb

ert

(T

EW

) 15

Verd

onk B

.

20015137

VA

N G

EE

T J

OR

IS

Co-e

volu

tion o

f softw

are

and tests

: a

n initia

l assessm

ent.

De

meyer

Serg

e

Wuyts

Roel (U

LB

)

15

Van R

om

paey B

.

T

weede z

ittijd

20015145

CO

EN

ELS

Extr

action o

f pattern

constr

ain

ts form

SQ

L q

ueries.

Goeth

als

Bart

P

are

daens J

./C

ald

ers

T.

14

20025490

CO

OLS

GE

RT

Securi

ty in A

d H

oc N

etw

ork

s B

londia

Chri

s

Van d

e V

eld

e E

./D

e C

leyn P

. 12

20025171

DE

RK

IND

ER

EN

BR

AM

Geta

ltheorie e

n e

nscri

ptie

Cuyt A

nnie

Docx T

./Lee W

.

12

19995030

DE

SW

AE

F E

ls

Dubbele

cla

ssific

atie v

oor

info

rmatie e

xtr

actie.

Cald

ers

Toon

Pare

daens J

./G

oeth

als

B.

12

19985863

JA

NS

EN

Jef

Wo

rkflow

Fra

mew

ork

Evo

lution

Janssens D

irk

De

meyer

S./V

an G

orp

P.

11

20015367

KU

PE

RS

Ale

xander

XS

L-F

O form

atter

voor

PD

A

Blo

ndia

Chri

s

Vin

gerh

oets

B.

12

12

20015035

NE

ELS

EV

ELY

NE

Ontw

ikkelin

g v

an e

en p

latform

voor

de r

econstr

uctie, verw

erk

ing e

n v

isualis

atie

Sijb

ers

Jan

Verd

onk B

./Leem

ans A

. 15

van h

ers

en-t

racto

gra

fiere

sulta

ten.

19995599

UN

LU

ALP

ER

EN

IP M

ultic

ast T

rafic M

onito

ring A

pplic

ation.

Blo

ndia

Chri

s

Van K

ers

en G

ijsbre

cht (A

lcate

l) 1

3

Spaey K

.

2

0005682

VA

N B

RO

EC

KH

OV

EN

Fre

deri

k

Ray tra

cen v

an d

iam

ant.

Ari

ckx F

. H

ellin

ckx P

./

15

G

evers

T./W

ante

n E

. (W

TO

CD

)

20025439

VA

NW

ALLE

GH

EM

JE

RO

EN

Modelin

g m

otion a

nd e

nvir

onm

ent usin

g o

ptical flow

. D

haene T

om

Pere

mans H

erb

ert

(T

EW

) 12

Ari

ckx F

.

Dep

t. W

isku

nd

e en

In

form

ati

ca –

Aca

dem

ieja

ar

200

6-2

007

Alf

ab

etis

che

Lij

st T

hesi

ssen

O

ple

idin

g :

In

form

ati

ca

Ro

lnr.

N

aa

m s

tud

en

t T

ITE

L

Pro

mo

tor

Co

-pro

mo

tor/

P

un

ten

med

elez

ers

E

ers

te z

ittijd

20009546

AS

TLE

RO

BIN

P

DA

als

dra

agbaar

onderz

oekspla

tform

voor

cochle

aire im

pla

nta

ten.

Dhaene T

om

V

an Im

me

rseel L./H

endrickx W

. 14

20025122

BU

YS

JO

NA

S

Stu

dyin

g the s

tate

-of-

the-a

rt in g

rid s

imu

lation a

nd its

applic

ation to n

etw

ork

B

roeckhove J

an

Vanm

echele

n K

./S

tuer

G.

16

modelin

g in G

ES

.

20035054

CO

UC

KU

YT

IV

O

Glo

bale

optim

aliz

atie v

an d

ure

sim

ula

ties.

Dhaene T

om

V

an K

eule

n F

./G

ori

ssen D

.

16

20025275

DE

MO

OR

NIL

S

3D

tennis

gam

e v

oor

win

dow

s m

obile

. A

rickx F

rans

Witte

rs K

./H

elli

nckx P

.

15

20025124

DE

MU

NC

K S

ILA

S

Para

mete

r sw

eep p

redic

tie.

Ari

ckx F

rans

Bro

eckhove J

./H

ellin

ckx P

.

17

20035415

DE

SM

ET

RU

BE

N

Een b

eoord

elin

g v

an d

e a

ccura

ath

eid

van a

uto

matische m

alw

are

analy

se tools

. D

em

eyer

Serg

e

Bert

els

K. (U

delft)

/

15

G

oeth

als

B./D

ubois

B.

20025237

DE

LF

OR

GE

JO

RN

E

Assessm

ent and J

ava p

ort

of th

e m

ark

et based r

esourc

e a

llocation s

yste

m

Bro

eckhove J

an

Vanm

echele

n K

./S

tuer

G.

16

tycoon u

sin

g G

ES

.

20035072

DU

FO

UR

TIM

O

Meerd

ere

CO

BO

L-d

iale

cte

n p

ars

en m

et sle

chts

één p

ars

er.

De

meyer

Serg

e

Janssens D

./

12

V

an H

old

er

T. (A

nubex)

20025195

* H

EIR

EM

AN

S G

ER

T

Function a

ppro

xim

ation b

y m

eans o

f genetic p

rogra

mm

ing.

Dhaene T

om

G

orissen D

./H

endrickx W

.

13

20025099

ME

RT

EN

S C

HR

IST

OP

HE

Een m

odel voor

bio

logis

che c

els

imu

latie.

Blo

ndia

Chri

s

Voorh

aen M

./G

uis

ez Y

. (B

IO)

13

20025259

RO

BIJ

N W

IM

Arc

hite

ctu

urs

tijle

n v

oor

HC

S D

ata

verw

erk

ing.

De

meyer

Serg

e

Van G

orp

P.

15

V

an d

e W

ouw

er/

Weyns (

DC

I Labs)

20035078

VA

N D

EN

BO

SS

CH

E R

UB

EN

Een v

erg

elij

kende s

tudie

tussen c

om

modity m

odelle

n e

n v

eilin

g-gebaseerd

e

Bro

eckhove J

an

Ari

ckx F

./V

anm

echele

n K

.

15

m

odelle

n v

oor

toepassin

g in e

en g

rid-

econom

isch s

yste

em

.

20005024

* V

AN

EY

CK

GU

NT

HE

R

com

bin

ato

rial auctions for

gri

d r

esourc

e m

anagem

ent.

Bro

eckhove J

an

Ari

ckx F

./V

anm

echele

n K

.

16

20035051

VE

RB

OV

EN

SA

M

Co

mm

odity m

ark

et-

based r

esouce a

llocation in C

oB

RA

. B

roeckhove J

an

Vanm

echele

n K

./H

ellin

ckx P

. 15

20025261

VLE

GE

LS

JA

N

Cla

ssific

atie v

an c

ode d

uplic

ate

n m

et het oog o

p r

eengin

eering b

eslis

sin

gen.

De

meyer

Serg

e

Janssens D

./D

ubois

B.

15

T

we

ed

e z

ittijd

20025123

DE

MA

ER

E S

AM

MY

Optim

al B

rain

Dam

age.

Dhaene T

om

G

orissen D

./D

eschri

jver

D.

11

20040302

DE

PO

OR

TE

R W

im

Esta

blis

hm

ent of A

gency a

s a

n e

ffective m

ark

et based r

esourc

e a

llocation m

eth

od B

roeckhove J

an

Stu

er

G./V

anm

echele

n K

. 17

20035108

GA

NS

EM

AN

JO

AC

HIM

S

inusoïd

ale

modelle

ring v

an p

oly

fone a

udio

. B

londia

Chri

s

D’H

aes W

./V

an d

en W

ijngaert

N.

15

20035042

VA

N D

EN

BR

AN

DE

JE

RO

EN

Liq

uid

sta

te m

achin

e toegepast op b

iosonar.

Verd

onk B

rigitte

F

onta

ine B

./P

ere

mans H

. (T

EW

) 13

20035114

VLE

ES

CH

OU

WE

R S

TE

FA

AN

Data

min

ing o

p e

en p

eer-

to-p

eer

netw

erk

. G

oeth

als

Bart

Lepage W

./M

am

paey M

. 10

Dep

t. W

isku

nd

e en

In

form

ati

ca –

Aca

dem

ieja

ar

200

7-2

008

Alf

ab

etis

che

Lij

st T

hesi

ssen

O

ple

idin

g :

In

form

ati

ca

Ro

lnr.

N

aa

m s

tud

en

t T

ITE

L

Pro

mo

tor

Co

-pro

mo

tor/

P

un

ten

med

elez

ers

Eers

te z

ittijd

20

0253

33

AU

DIE

NS

PIE

TE

R

CoB

RA

S -

CoB

RA

dis

trib

utio

n of

Jav

acla

sses

A

rick

x F

rans

H

ellin

ckx

P./V

erbo

ven

S.

10

te s

imul

ere

n.

199

3531

3 N

EV

ELS

TE

EN

Kim

G

DD

as

deve

lopm

ent m

etho

dolo

gy.

Era

smus

: U

ppsa

la U

nive

rsite

t

18

T

hesi

s su

perv

isor

: Ju

stin

Pea

rson

200

3533

3 S

TE

VE

NS

BA

RT

Kop

pelin

g in

sof

twar

e on

twer

pen.

De

mey

er S

erge

W

eyn

B./V

an d

e W

ouw

er G

14

V

an R

ompa

ey B

.

T

we

ed

e z

ittijd

20

0252

50

AN

DR

É K

EV

IN

Per

form

ance

eva

luat

ie v

an L

LVM

voo

r P

SP

sof

twar

e.

Blo

ndia

Chr

is

De

Cle

yn P

./Bra

em B

.

12

200

3511

6 B

AL

BA

RT

Mu

ltiva

riab

ele

ratio

nale

mod

elle

n vo

or o

ptie

waa

rden

. C

uyt A

nnie

in

‘t H

out K

./Bec

uwe

S.

12

200

7398

8 D

EV

RIE

SE

Chr

isto

phe

Impl

em

enta

tie v

an e

en p

ulsg

ebas

eerd

neu

ral n

etw

erk

om v

leer

mui

s-

Ver

donk

Bri

gitte

F

onta

ine

B./P

erem

ans

H. (

TE

W)

13

ec

holo

catie

te s

imul

eren

.

200

3509

6 S

AM

SO

N J

OE

RI

Ond

erzo

ek n

aar

de in

vloe

d va

n co

de d

uplic

atie

op

de o

nder

houd

baar

heid

De

mey

er S

erge

V

an R

ysse

lber

ghe

F./

11

va

n so

ftwar

e sy

stem

en.

V

an R

ompa

eu B

.

200

3530

0 S

CH

RA

M IA

N

Intr

usio

n de

tect

ion

in d

atab

ases

G

oeth

als

Bar

t S

met

s K

./Lep

age

W.

10

200

2518

2

VA

ND

EW

ALL

E M

AA

RT

EN

Ree

ngin

eerin

g va

n w

isku

ndig

e m

odel

len

aan

de h

and

van

obje

ct-

De

mey

er S

erge

D

eckm

yn G

./Sch

ippe

rs H

.

10

geor

iënt

eerd

e re

engi

neer

ing

patte

rns

toeg

epas

t in

een

proc

edur

ele

omge

ving

20

0251

47

W

EY

TS

Les

ly

Nod

e al

loca

tie e

n ba

tch

sche

dulin

g al

gorit

men

voo

r he

t B

lond

ia C

hris

V

oorh

aen

M./B

raem

B.

8

terr

an te

stbe

d.

Bijlage I.2.5:

Lijst stageplaatsen

(niet van toepassing)

Bijlage I.2.6:

Lijst externe stagementoren


Bijlage I.3.1:

Personeelsbezetting per opleiding

tabel II.1 en II.3

tabel II.2 volgens instructies niet afgedrukt

Ta

be

l II

.1a:

om

rin

gin

gs

gra

ad

va

n d

e o

ple

idin

g (

ZA

P v

erb

on

de

n a

an

he

t b

as

isc

urr

icu

lum

)

ZAP

Ca

teg

ori

e1

Na

am

*2°3

Co

mp

ete

nti

e

do

me

in4

Fa

cu

lte

it/

De

pa

rte

me

nt/

Va

kg

roe

p

(In

ste

llin

g)5

Vte

6 a

an

de

ins

tell

ing

Aa

nta

l

stu

die

pu

nte

n7

aa

n d

e o

ple

idin

g

Aa

nta

l

stu

die

pu

nte

n7 i

n

an

de

re

op

leid

ing

en

Ge

wo

on

ho

og

lera

ar

1A

rickx,

Fra

ns

CG

SD

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

01

89

2B

lon

dia

, C

hristia

nC

GS

Dept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

01

81

7.8

3

3C

uyt,

An

nie

CI

Dept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

06

25

.75

4P

are

da

en

s,

Ja

nD

BD

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

01

6.5

18

5V

an

Dyck,

Dirk

nie

t IN

FD

ept.

Fysic

a1

00

.00

33

3

Ho

og

lera

ar

1B

roe

ckh

ove

, Ja

nC

GS

Dept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

01

83

0

2D

'Ha

ese

, L

uc

nie

t IN

FD

ept.

Bio

-ingenie

urs

wete

nschap

10

0.0

03

36

.2

3 4

Ho

ofd

do

ce

nt

1D

em

eye

r, S

erg

eS

ED

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

01

53

4.5

2Ja

nsse

ns,

Dirk

SE

Dept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

09

21

3L

ae

ne

ns,

Els

??

Dept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

70

.00

21

9

4V

an

Ste

en

, G

uy

nie

t IN

FD

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

01

43

2

5E

ka

terin

a V

lad

isla

vle

vC

ID

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

04

??

Do

ce

nt

1G

oe

tha

ls,

Ba

rtD

BD

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

04

.51

3.5

2H

ad

erm

an

n,

Jo

ke

nie

t IN

FD

ept.

Fysic

a1

00

.00

61

3

3L

oo

bu

yck,

Pa

tric

kn

iet

INF

Reflectiecentr

um

Pie

ter

Gillis

50

.00

1.5

4O

kke

rse

, L

iesb

eth

nie

t IN

FIn

st.

Onderw

. &

inf.w

et.

alg

.3

0.0

03

2.4

8

5V

an

He

rck,

Wa

lte

rn

iet

INF

Reflectiecentr

um

Pie

ter

Gillis

10

0.0

01

.52

4.5

6V

an

Ho

ud

t, B

en

ny

CG

SD

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

09

18

7N

N o

pvo

lge

r T.D

ha

en

eS

ED

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

01

2?

?

8D

avid

Ee

lbo

de

nie

t iN

FD

ept.

Wis

kunde-i

nfo

rmatica

10

0.0

09

??

Ga

stp

rofe

sso

r1

De

bru

yn

e,

Mic

hie

ln

iet

INF

Dept. W

iskunde-info

rmatica

10

0.0

03

18

2

Do

cto

r-a

ssis

ten

t1 2 4

Ta

be

l II

-1.a

1/1

Categorie per onderzoekseenheidtotale

VTE

M(absolute

aantal)

V(absolute

aantal)

Onderzoekseenheid 111:

Computational

modelling en

programming

ZAP 2.00 2

AAP9 4.00 4

Onbepaalde duur

Bepaalde duur 1.00 1

Bursalen 1.00 1

Subtotalen 8.00 8 0


Prestatieanalyse en

telecommunicatiesyst

emen (PATS)

ZAP 2.00 2

AAP9

Onbepaalde duur


Bursalen

Subtotalen 9.00 9 0


Computeraritmetiek

en numerieke

technieken

ZAP 2.00 2

AAP9 1.00 1

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 3.00 1 2

Onderzoekseenheid 411:Lab on reengineering

(LORE)

ZAP 1.00 1

AAP9 1.00 1

Onbepaalde duur


Bursalen

Subtotalen 6.00 6 0


Ontwikkeling

database systemen

(ADReM)

ZAP 2.00 2

Tabel II.2. Onderzoeksbasis van de opleiding

(academisch personeel verbonden aan de ondersteunende onderzoekseenheden)

…

Wetenschappelijk personeel buiten

werkingskredieten.10

…

…



…



…



Tabel II-2 1/2

AAP9 1.00 1

Onbepaalde duur


Bursalen 4.00 4

Subtotalen 8.00 8 0

Onderzoekseenheid 611: Toegepaste wiskunde

ZAP 1.00 1

AAP9

Onbepaalde duur


Bursalen

Subtotalen 2.00 2 0


Individueel

onderzoek

wiskunde/informatica

ZAP 0.70 1

AAP9

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 0.70 0 1

Onderzoekseenheid 811:Algebra, meetkunde

en ISLAB

ZAP 1.00 1

AAP9

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 1.00 1 0

Onderzoekseenheid 911: FOTS

ZAP 1.00 1

AAP9 1.00 1

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 2.00 2 0

TOTALEN

ZAP 12.70 10 3

AAP9 8.00 8

Onbepaalde duur


Bursalen 5.00 5

TOTAAL 39.70 37 3



…

…



…





…





Tabel II-2 2/2

Ta

be

l II

.1a:

om

rin

gin

gs

gra

ad

va

n d

e o

ple

idin

g (

ZA

P v

erb

on

de

n a

an

he

t b

as

isc

urr

icu

lum

)

ZAP

Ca

teg

ori

e1

Na

am

*2°3

Co

mp

ete

nti

e

do

me

in4

Fa

cu

lte

it/

De

pa

rte

me

nt/

Va

kg

roe

p

(In

ste

llin

g)5

Vte

6 a

an

de

ins

tell

ing

Aa

nta

l

stu

die

pu

nte

n7

aa

n d

e o

ple

idin

g

Aa

nta

l

stu

die

pu

nte

n7 i

n

an

de

re

op

leid

ing

en

Ge

wo

on

ho

og

lera

ar

1A

rickx,

Fra

ns

CG

SD

ep

t. W

isku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

09

18

2B

lon

dia

, C

hristia

nC

GS

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

3.5

25

.33

3C

uyt,

An

nie

CI

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

04

22

4D

ae

lem

an

s,

Wa

lte

rn

iet

INF

De

pt.

Ta

alk

un

de

10

0.0

00

46

5P

are

da

en

s,

Ja

nD

BD

ep

t. W

isku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

22

2.5

6P

hill

ips,

Dia

na

nie

t IN

FD

ep

. In

t.

Be

drijfsco

mm

un

ic

atie

10

0.0

03

25

.5

7V

an

Dyck,

Dirk

nie

t IN

FD

ep

t. F

ysic

a1

00

.00

33

3

8V

ers

ch

ore

n, A

lain

nie

t IN

FD

ep

t. W

isku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

03

26

Ho

og

lera

ar

1B

roe

ckh

ove

, Ja

nC

GS

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

53

6

2D

e S

ch

utt

er,

Erik

nie

t IN

FD

ep

t. B

iom

ed

isch

e

We

t.

20

.00

1.5

5.1

3L

ave

ren

, E

dd

yn

iet

INF

De

pt.

Acco

un

tin

g

en

fin

an

c.

10

0.0

06

32

4M

ah

ieu

, P

au

ln

iet

INF

Inst.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

10

0.0

01

.55

4.6

3

5M

an

na

ert

, H

erw

ign

iet

INF

De

pt.

Be

leid

sin

form

atica

10

0.0

02

48

6V

an

Pe

teg

em

, P

ete

rn

iet

INF

Inst.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

10

0.0

03

45

.13

Ta

be

l II

-1.a

1/3

7V

an

Wa

es,

Lu

cn

iet

INF

De

pt.

Ma

na

ge

me

nt

10

0.0

09

15

.75

Ho

ofd

do

ce

nt

1B

rae

t, J

oh

an

nie

t IN

FD

ep

t. M

ilie

u &

tech

no

log

iem

an

.

80

.00

811

8.5

2D

em

eye

r, S

erg

eS

ED

ep

t. W

isku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

9.5

30

3Ja

nsse

ns,

Dirk

SE

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

81

2

4K

ritis,

Va

ssili

os

nie

t IN

FD

ep

t.

Be

leid

sin

form

atica

10

.00

25

5L

ae

ne

ns,

Els

??

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

70

.00

02

4

6E

ka

terin

a V

lad

isla

vle

va

CI

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

06

15

Do

ce

nt

1D

ep

rez,

Jo

ha

nn

iet

INF

Inst.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

40

.00

04

.5

2D

i F

iore

, F

ab

ian

nie

t IN

FIn

st.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

20

.00

6

3G

oe

tha

ls,

Ba

rtD

BD

ep

t. W

isku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

6.5

1.5

4In

't H

ou

t, K

are

ln

iet

INF

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

07

24

.5

5M

ee

us,

Wil

nie

t IN

FIn

st.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

50

.00

1.5

9

6M

yin

, E

rik

nie

t IN

FD

ep

t.

Wijs

be

ge

ert

e

10

0.0

03

31

.67

7O

kke

rse

, L

iesb

eth

nie

t IN

FIn

st.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

30

.00

05

.25

8P

en

ne

, R

ud

in

iet

INF

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

20

.00

31

2

9S

ijbe

rs,

Ja

nn

iet

INF

De

pt.

Fysic

a1

0.0

03

28

#S

tru

yf,

Elk

en

iet

INF

Inst.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

10

0.0

03

33

11

Va

n H

ou

dt,

Be

nn

yC

GS

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

21

8

#V

an

roo

se

, W

imn

iet

INF

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

04

20

Ga

stp

rofe

sso

r1

Va

llet,

Na

tha

lien

iet

INF

De

pt.

Ma

na

ge

me

nt

95

.00

61

5

Ta

be

l II

-1.a

2/3

2C

au

tre

els

, P

au

ln

iet

INF

Inst.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. A

lg.

65

.00

0

Do

cto

r-a

ssis

ten

t1

De

Flo

rio

, V

ince

nzo

CG

SD

ep

t. W

isku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

01

.5

2L

eijt

en

, M

arie

llen

iet

INF

De

pt.

Ma

na

ge

me

nt

10

0.0

03

3M

ae

x,

Re

ino

ud

nie

t IN

FD

ep

t. B

iom

ed

isch

e

We

t.

1.5

4V

an

De

un

, Jo

ris

CI

De

pt.

Wis

ku

nd

e-

info

rma

tica

10

0.0

03

9

Ma

nd

aa

tsa

ssis

ten

t1

Ce

ule

ma

ns,

Ca

rlijn

en

iet

INF

Inst.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. a

lg.

10

03

Pra

ktijk

-assis

ten

t1

Imb

rech

t, I

ng

rid

nie

t IN

F

Inst.

On

de

rw.

&

inf.

we

t. a

lg.

65

3

Ta

be

l II

-1.a

3/3

Categorie per onderzoekseenheidtotale

VTE

M(absolute

aantal)

V(absolute

aantal)


Computational

modelling en

programming

ZAP 2.00 2

AAP9 4.00 4

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen 1.00 1

Subtotalen 7.00 7 0


Prestatieanalyse en

telecommunicatiesyst

emen (PATS)

ZAP 2.00 2

AAP9

Onbepaalde duur


Bursalen

Subtotalen 6.00 6 0

Onderzoekseenheid 311:Lab on reengineering

(LORE)

ZAP 1.00 1

AAP9 1.00 1

Onbepaalde duur


Bursalen

Subtotalen 6.00 6 0


Ontwikkeling

database systemen

(ADReM)

ZAP 2.00 2

AAP9 1.00 1

Onbepaalde duur


Bursalen 5.00 4 1

Subtotalen 9.00 8 1

Onderzoekseenheid 511: Toegepaste wiskunde

ZAP 1.00 1

AAP9

Onbepaalde duur

…



Tabel II.2. Onderzoeksbasis van de opleiding

(academisch personeel verbonden aan de ondersteunende onderzoekseenheden)

…



…



…



…



Tabel II-2 1/3

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 1.00 1 0


Formele technieken

in software

ontwikkeling (FOTS)

ZAP 1.00 1

AAP9 1.00 1

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 2.00 2 0

Onderzoekseenheid 711:Niet-commutatieve

algebra en geometrie

ZAP 1.00 1

AAP9

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen 1.00 1

Subtotalen 2.00 2 0

Onderzoekseenheid 811:Algebra, meetkunde

en ISLAB

ZAP 2.00 2

AAP9

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 2.00 2 0


Emerging

computational

techniques (ECT)

ZAP 0.00 0

AAP9

Onbepaalde duur

Bepaalde duur

Bursalen

Subtotalen 0.00 0 0

TOTALEN

ZAP 12.00 12

AAP9 7.00 7

Onbepaalde duur


Bursalen 7.00 6 1

…



…



…



…







Tabel II-2 2/3

TOTAAL 35.00 34 1

Tabel II-2 3/3

Bijlage I.3.2:

Lijst personeelsleden met ervaring en kennis vanuit

beroepspraktijk


Bijlage I.3.3:

Lijst van 5 meest relevante onderzoekspublicaties per

onderzoeksgroep

ADVANCED DATABASE RESEARCH AND MODELLING (ADReM) 7

1.7 Educational duties

Ba Inf Sc: Bachelor of Information ScienceMa Inf Sc: Master of Information Science

Courses Programmes ECTS credits hrsJ. Paredaens Databases Ba Inf Sc 6 70

Databases (XML & webtechnology) Ba Inf Sc 6 60Project Databases (with B. Goethals) Ma Inf Sc 6 45Current Trends in Databases Ma Inf Sc 6 45

(with B. Goethals)Advance Database systems Ma Inf Sc 6 45Total 30 265

B. Goethals Datamining (with J. Paredaens) Ba Inf Sc 3 30Datamining Ma Inf Sc 6 45Database Security (with S. Demeyer) Ma Inf Sc 3 25Total 12 100

Total number of ECTS credits : 42

1.8 Five key publications of the research group

Non-derivable itemset miningCalders Toon, Goethals BartData mining and knowledge discovery, 14:1(2007), p. 171-206

Expressive power of an algebra for data miningCalders Toon, Lakshmanan Laks V.S., Ng Raymond T., Paredaens JanACM transactions on database systems, 31:4(2006), p. 1169-1214

First order languages expressing constructible spatial database queriesKuijpers Bart, Kuper Gabriel, Paredaens Jan, Vandeurzen LucSIAM journal on computing, 36:6(2006), p. 1570-1599

Analyzing workflows implied by instance-dependent access rulesCalders Toon, Dekeyser Stijn, Hidders Jan, Paredaens JanProceedings of the 25th ACM SIGACT-SIGMOD-SIGART Symposiumon Principles of Database Systems (PODS 2006); p. 100–109, ACM Press

Mining rank-correlated sets of numerical attributesCalders Toon, Goethals BartProceedings of the ACM SIGKDD International Conference on Knowledge Discovery andData Mining (KDD 2006); p. 96–105, ACM Press;

COMPUTER ARITHMETIC AND NUMERICAL METHODS (CANT) 6


Ba Inf Sc: Bachelor of Information ScienceBa Math: Bachelor of MathematicsMa Inf Sc: Master of Information ScienceMa Math: Master of Mathematics

Courses Programmes ECTS credits hrsA. Cuyt Numerical Approximation Theory Ba Math 3 30

Scientific Programming Ba Inf Sc 6 60Modeling and Simulation Ma Inf Sc 6 45Capita Selecta Computational Sciences Ma Inf Sc 3 25(with K. In’t Hout, W. Vanroose, B. Verdonk)Computational Mathematics Ma Math 6 60(with K. In’t Hout, W. Vanroose, B. Verdonk)Numerical Methods Ba Math 6 60(with B. Verdonk)Advanced Numerical Methods Ma Math 6 60(with B. Verdonk)



Handbook of Continued Fractions for Special FunctionsCuyt A., Brevik Petersen V., Verdonk B., Waadeland, H., Jones, W.B.Springer Verlag, Berlin, 2008.

Adaptive multivariate rational data fitting with applications in electromagneticsCuyt A., Lenin R.B., Becuwe S., Verdonk B.IEEE transactions on microwave theory and techniques, 54:5(2006), p. 2265-2274

Efficient and reliable multiprecision implementation of elementary and special functionsCuyt Annie, Verdonk Brigitte, Waadeland HaakonSIAM journal on scientific computing, 28:4(2006), p. 1437-1462

Multidimensional integral inversion, with applications in shape reconstructionCuyt Annie, Golub Gene, Milanfar Peyman, Verdonk BrigitteSIAM journal on scientific computing, 27:3(2005), p. 1058-1070

Computing packet loss probabilities in multiplexer models using rational approximationCuyt A., Lenin R.B., Willems G., Blondia C., Rousseeuw P.IEEE transactions on computers, 52(2003), p. 633-644

COMPUTATIONAL MODELLING AND PROGRAMMING (COMP) 12


The algebraic model for scattering in three-s-cluster systems: theoretical backgroundVasilevsky V.S., Nesterov A.V., Arickx F., Broeckhove J.Physical review: C: nuclear physics, 63(2001), 034606:1-16

The modified J-matrix method for short range potentialsBroeckhove J., Arickx F., Vanroose W., Vasilevsky V.S.Journal of physics: A: mathematical and general, 37:31(2004), p. 7769-7781

Generalised Vector Fitting Algorithm for Macromodelling of Passive Electronic ComponentsT. Dhaene, D. DeschrijverIEE Electronics Letters, Vol. 41, No. 6, p. 299-300, March 2005.

A discussion of “Rational approximation of frequency domain responses by Vector Fitting”W. Hendrickx, T. DhaeneIEEE Transactions on Power Systems, Vol. 21, No. 1, p. 441-443, February 2006

A Commodity Market Algorithm for Pricing Substitutable Grid ResourcesG. Stuer, K. Vanmechelen, J. BroeckhoveFut. Gen. Comp. Sys. 23 (2007) 688-701

1.9 Quantitative Summary

Scientific publications

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Articles in peer reviewed 1 0 3 2 1 4 6 3 12journalsArticles in peer reviewed 3 1 7 10 18 17 16 18 14proceedingsBooks and book chapters 1 0 0 0 0 0 0 1 6PhD theses defended at 0 1 1 0 1 0 0 0 1University of Antwerp

Research funding

EMERGING COMPUTATIONAL TECHNIQUES (ECT) 6

Members Academic year2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008

Lecturers:Verdonk Brigitte 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00Doctoral Students:Fontaine Bertrand – – 0,92 1,00 1,00Huysmans Toon 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00Salazar Celis Oliver – 1,00 1,00 1,00 1,00Smets Koen – – – 1,00 1,00Vervloet Johan A G 1,00 0,25 – – –Number of people 3 4 4 5 5Total FTE 3,00 3,25 3,92 5,00 5,00Total research FTE 2,25 2,50 3,17 4,25 4,25


Ba Inf Sc: Bachelor of Information ScienceBa Math: Bachelor of MathematicsBa Chem: Bachelor of ChemistryMa Inf Sc: Master of Information ScienceMa Math: Master of Mathematics

Courses Programmes ECTS credits hrsB. Verdonk Numerical Linear Algebra Ba Inf Sc 9 90

Artificial Intelligence Ba Inf Sc 3 30Optimisation Techniques Ma Inf Sc 6 45Advanced AI-techniques Ma Inf Sc 3 25Capita Selecta Computational Science Ma Inf 3 25(with A. Cuyt, K. In ’t Hout, W. Vanroose)Scientific Computing Environments Ba Chem 3 20Numerical Methods (with A. Cuyt) Ba Math 6 60Advanced Numerical Methods (with A. Cuyt) Ma Math 6 60Computational Mathematics Ma Math 6 60(with A. Cuyt, K. In ’t Hout, W. Vanroose)Total 45 415



Of the five publications listed, the first two discuss the theoretical background of the softwaretoolIeeeCC754 that is used world wide for the verification of floating-point implementations (see 2.2.15).

A precision- and range-independent tool for testing floating-point arithmetic: 1: basic operations,square root and reminder

Verdonk Brigitte, Cuyt Annie, Verschaeren Dennis

EMERGING COMPUTATIONAL TECHNIQUES (ECT) 7

ACM transactions on mathematical software, 27:1(2001), p. 92-118(SCI 0.807 / Google Scholar Citations: 5, Scopus Citations: 4)

A precision- and range-independent tool for testing floating-point arithmetic: 2: conversionsVerdonk Brigitte, Cuyt Annie, Verschaeren DennisACM transactions on mathematical software, 27:1(2001), p. 119-140(SCI 0.807 / Google Scholar Citations: 5, Scopus Citations: 4)

The next three publications reflect both the theoretical and the applied aspects of the research.

Multidimensional integral inversion, with applications in shape reconstructionCuyt Annie, Golub Gene, Milanfar Peyman, Verdonk BrigitteSIAM journal on scientific computing, 27:3(2005), p. 1058-1070(SCI 1.509)

Efficient and reliable multiprecision implementation of elementary and special functionsCuyt Annie, Verdonk Brigitte, Waadeland HaakonSIAM journal on scientific computing, 28:4(2006), p. 1437-1462

Continued Fractions Handbook for Special FunctionsA. Cuyt, V. Brevik-Petersen, B. Verdonk, H. Waadeland, W.B. JonesSpringer, April 2008, 450 pages, to appear.




Research funding

2004 2005 2006 2007University research fund 2.741 228 6.662 19.988Research foundation - Flanders 79.497 114.808 173.800 182.880International funding 0 0 0 0Government funding 31.317 31.317 33.942 33.942Private funding 0 0 0 0Total 144.871 177.670 248.346 270.750

FORMAL TECHNIQUES IN SOFTWARE ENGENEERING (FOTS) 6

1.6 Members of the research group

Members Academic year2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008

Senior Lecturers:Janssens Dirk 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00Research and teaching assistents:Van Gorp Pieter 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00Doctoral Students:Amsel Alon 1,00 – – – –Muliawan Olaf – 0,17 1,00 1,00 1,00Schippers Hans – 1,00 1,00 1,00 1,00Van Eetvelde Niels 1,00 1,00 0,67 0,33 –Number of people 4 5 5 5 4Total FTE 4,00 4,17 4,67 4,33 4,00Total research FTE 2,75 2,92 3,42 3,08 2,75



Courses Programmes ECTS credits hrsD. Janssens Programming Paradigms Ba Inf Sc 6 60

Formal techniques in software Ba Inf Sc 6 60engineering (with S. Demeyer)

Compilers Ma Inf Sc 6 45Modeling and Transformation in Ma Inf Sc 6 45

Software DevelopmentFormal Specifications Ma Inf Sc 6 45Algorithms and Complexity Ba Inf Sc 6 60Total 36 315



• Pieter Van Gorp, Frank Altheide, Dirk Janssens, Towards 2D Traceability in a Platform forContract Aware Visual Transformations with Tolerated Inconsistencies. In: 10th IEEE Interna-tional Enterprise Distributed Object Computing Conference (EDOC’06), Hong Kong, October16, 2006, s.l., IEEE, 2006.

• Frank Drewes, Berthold Hoffmann, Dirk Janssens, Mark Minas, Niels Van Eetvelde, AdaptiveStar Grammars, Natal, Brazil, in: Graph Transformations - Proceedings of ICGT 2006, LectureNotes in Computer Science 4178, Berlin, Springer-Verlag, 77-91, 2006.

FORMAL TECHNIQUES IN SOFTWARE ENGENEERING (FOTS) 7

• Tom Mens, Niels Van Eetvelde, Serge Demeyer, Dirk Janssens, Formalizing Refactorings withGraph Transformations, Journal of Software Maintenance and Evolution: Research and Prac-tice Vol 17, Issue 4, 347-376, 2005.

• T. Mens, S. Demeyer and D. Janssens, Formalizing Behaviour Preserving Program Transforma-tions, in Proceedings of ICGT 2002, Lecture Notes in Computer Science 2505, Berlin, Springer-Verlag, 286-301, 2002.

• D. Janssens and N. Verlinden, Algebraic Properties for Local Action Systems, Math. Struct. inComp. Science, vol 12, 423-448 , 2002.




Research funding

2004 2005 2006 2007University research fund 500 2.000 75 300Research foundation - Flanders 63.530 87.260 87.949 34.397International funding 15.703 15.703 11.777 0Government funding 0 0 0 0Private funding 0 0 0 0Total 79.733 104.963 99.801 34.697

LAB ON REENGINEERING (LORE) 10


Ba Inf Sc: Bachelor of Information ScienceBa Math: Bachelor of MathematicsMa Inf Sc: Master of Information ScienceBa Bio: Bachelor of BiologyBa Bio-Ir: Bachelor of Bio-engineering

Courses Programmes ECTS credits hrsS. Demeyer Introduction to software engineering Ba Inf Sc 6 75

Ba MathSoftware engineering Ba Inf Sc 6 60

Ba MathSoftware Re-engineering Ma Inf Sc 6 45Capita Selecta Software Engineering Ma Inf Sc 6 45Software Testing Ma Inf Sc 6 45Formal techniques in software Ba Inf Sc - -

engineering (see D. Janssens)Total 30 270

A. Zaidman Information Science Ba Bio 3 30Total 3 30

K. De Schutter Computer skills Ba Bio-ir 3 30Total 3 30



1. Serge Demeyer, Stephane Ducasse, and Oscar Nierstrasz. Object-Oriented Reengineering Pat-terns. Morgan Kaufmann, 2003. [Book].

This book reflects the three aspects of academic life: (a) research: results of 6 yearsworth of research; (b) teaching: course-text for master level course on “SoftwareReengineering”; (c) service: the basis for many projects together with the industry.

2. Tom Mens and Serge Demeyer, editors. Software Evolution. Springer-Verlag, 2008.

A book edited together with Prof. Tom Mens and collecting a number of chap-ters describing novel trends in software evolution research (including texts on min-ing software repositories) and its relations with other emerging disciplines suchas model-driven software engineering, service-oriented software development, andaspect-oriented software development.

3. Tom Mens, Niels Van Eetvelde, Serge Demeyer, and Dirk Janssens. Formalizing refactoringswith graph transformations. International Journal on Software Maintenance: Research andPractice, 15(4):247–276, July 2005. [SCI impact factor 0.457, ranked 60 / 79].

Representative for the first cooperation between the research groups LORE andFOTS, and a result of the FWO project “A Formal Foundation for Software Refac-toring”.

LAB ON REENGINEERING (LORE) 11

4. Pieter Van Gorp, Hans Stenten, Tom Mens, and Serge Demeyer. Towards automating source-consistent UML refactorings. In Perdita Stevens, Jon Whittle, and Grady Booch, editors,Proceedings UML’03 (The Sixth International Conference on The Unified Modeling Language),volume LNCS 2863 of Lecture Notes on Computer Science, pages 144–159. Springer-Verlag,2003. [Acceptance ratio: 30/143 = 21%; SCI impact factor 0.402, ranked 62 / 71].

Representative for the collaboration between LORE and FOTS on model-driven en-gineering.

5. Marijn Temmerman, Edgar Daylight, Franky Catthoor, Serge Demeyer, and Tom Dhaene. Op-timizing data structures at the modeling level in embedded multimedia. Journal of SystemsArchitecture, to appear, 2007. [SCI impact factor 0.402, ranked 32 / 44].

A result of our research effort in the field of embedded systems together with theinter-university research center (IMEC) in Leuven




Research funding

2004 2005 2006 2007University research fund 4.783 5.217 29.900 0Research foundation - Flanders 3.099 61.899 58.800 58.800International funding 31.220 11.582 0 0Government funding 156.800 156.800 117.600 75.000Private funding 6.250 55.000 183.692 232.818Total 202.151 290.498 389.992 366.619

PERFORMANCE ANALYSIS OF TELECOMMUNICATION SYSTEMS (PATS) 9



Courses Programmes ECTS credits hrsC. Blondia Computer Networks Ba Inf Sc 6 60

Network Applications Ba Inf Sc 3 30Telecommunication Systems Ba Inf Sc 6 60Network Protocols Ba Inf Sc 3 30Mobile and Wireless Networks Ma Inf Sc 6 45Labo Sensor Networks Ma Inf Sc 3 30Lab Mobile and Wireless Networks Ma Inf Sc 3 25Seminar Computer Networks Ma Inf Sc 3 25Total 33 305

B. Van Houdt Data structures and algorithmes Ba Inf Sc 3 30Performance Analysis of Telecommunication Ma Inf Sc 6 45

SystemsOperating systems Ba Inf Sc 6 75Advanced Performance Modelling Ma Inf Sc 6 45Total 21 195



Analysis of an identifier splitting algorithm combined with polling for contention resolution in a wire-less ATM access network

van Houdt B., Blondia C.IEEE JSAC, 18:11(2000), p. 2335-2345

A smooth handoff scheme using IEEE802.11 triggers: design and implementationde Cleyn Peter, van den Wijngaert Nik, Cerda Lloren, Blondia ChrisComputer networks, 45:3(2004), p. 345-361

Transient analysis of tree-like processes and its application to random access systemsJ. Van Velthoven, B. Van Houdt, C. BlondiaACM Sigmetrics Performance Evaluation Review, 34:1(2006), p. 181-190

Analysis of the Influence of Video-Aware Traffic Management on the Performance of the DejitteringMechanism

K. Spaey, C. BlondiaProceedings of ITC 2007, Ottawa, Canada (2007), p. 30-41

The algorithm of pipelined gossipingde Florio Vincenzo, Blondia Chris.

PERFORMANCE ANALYSIS OF TELECOMMUNICATION SYSTEMS (PATS) 10

Journal of systems architecture, 52:4(2006), p. 235-256




Research funding

2004 2005 2006 2007University research fund 23.746 37.221 21.628 4.933Research foundation - Flanders 166.408 187.017 161.554 206.727International funding 120.887 154.059 108.491 203.500Government funding 200.945 634.796 879.555 431.697Private funding 110.445 0 0 0Total 622.432 1.013.093 1.171.227 846.857

Bijlage I.3.4:

Overzicht afgewerkte doctoraten jongste 5 jaren

Afgewerkte doctoraten Informatica 2003-2008 Naam Richting verdediging

Titel doctoraat

2003

Stuer, Gunther I 19/02/’03 Communicatieaspecten van gedistribueerde Virtuele omgevingen

Becuwé, Stefan WI 30/05/’03 A contribution to error analysis in multivariate approximation theory

Calders, Toon WI 9/05/’03 Axiomatization and Deduction Rules for the Frequency of Itemsets

Dekeyser, Stijn I 06/06’03 Multiple Query Environment Problems

2004

Cornelis, Hugo I 04/06/’04 The interference between modeling space and simulation space

D’Haes, Wim I 15/06/’04 Automatic estimation of control parameters for musical synthesis algorithms

2005

Van den Wijngaert, Nik WI 08/04/’05 Performance modeling and analysis of mobile IP handover schemes

2006

Zaidman, Andy I 06/09/’06 Scalability solutions for program comprehension through dynamic analysis

Du Bois, Bart I 06/09/’06 A study of quality improvements by refactoring

2007

Niels Van Eetvelde I 07/05/07 A Graph Transformation in Approach to Refactoring

Philippe Michiels I 05/07/07 Optimizing Xpath in the context of an Xquery Implementation

Dexters, Nele W 12/09/07 An Analysis of Mining Algorithms in Databases and Streams

Dirk Deschrijver I 24/10/2007 Broadbands macromodeling of linear systens by vector fitting

Afgewerkte doctoraten Informatica 2003-2008 Naam Richting verdediging

Titel doctoraat

2008

Filip Van Rysselberghe I 11/01/2008 Studying historic change operations : techniques and observations

Maria Temmerman I 16/01/2008 Optimizing abstract data type models for dynamic and data-dominant embedded

applications

Roel Vercammen I 23/01/2008 XML Transformations, views and updates based on Xquery fragments

Pieter Van Gorp I 04/04/2008 Model-gebaseerde ontwikkeling van model-transformaties

Koenraad Van Leemput I 9/05/2008 Evaluation of network inference algorithms by means of synthetic data and

characterization of graphs using probabilistic decomposition

Jeroen Van Velthoven W 16/05/2008 Analyzing queues with customer differentiation using matrix analytic methods

Oliver Salazar-Celis I 18/09/2008 Practical rational interpolation of exact and inexact data. Theory and Applications.

Michael Voorhaen I 22/09/2008 Extensions of the Optimized Link-State Routing Protocol for Quality-of-Service and

Multi-Level Routing

Peter De Cleyn I 30/09/2008 Optimizing Mobile IP handovers in IEEE 802.11 networks using cross-layer

techniques

Joke Lambert I 17/10/08 Performatie-analyse van optische fibre delay line buffers en DOCSIS

kabelmodemnetwerken

Bijlage I.6.1:

Internationale studentenmobiliteit

Naam Voornaam Naam Thuisinstelling Land Semester Aankomst Vertrek

CARRILLO MARTÍNEZ Jesús Alfonso UNIVERSIDAD DE MURCIA Spanje 1 19/09/2008 31/01/2009

CID VILA Eduardo UNIVERSIDADE DA CORUNA Spanje 1+2 19/09/2008 03/07/2009

FERNÁNDEZ GÓMEZ Antonio Miguel UNIVERSIDAD DE GRANADA Spanje 1+2 19/09/2008 03/07/2009

GARCÍA CAMPOS Sergio UNIVERSIDADE DA CORUNA Spanje 1+2 19/09/2008 03/07/2009

JIMÉNEZ ZAFRA Manuel Ángel UNIVERSIDAD DE GRANADA Spanje 1+2 01/09/2007 04/07/2008

LUZZI CinziaUNIVERSITÀ DEGLI STUDI DI FERRARA Italië 1 17/09/2007 08/02/2008

MILANI FabianaUNIVERSITÀ DEGLI STUDI DI FERRARA Italië 1 17/09/2007 08/02/2008

LÓPEZ VEIGA Gonzalo UNIVERSIDADE DA CORUNA Spanje 1+2 21/09/2007 04/07/2008

PÉREZ ÁLVAREZ Carlos UNIVERSIDADE DA CORUNA Spanje 1+2 19/09/2007 04/07/2008

ARAGÓN GUZMÁN María UNIVERSIDAD DE GRANADA Spanje 1+2 20/09/2007 04/07/2008

MARECHAL TomTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Nederland 1+2 05/09/2007 15/07/2008

BALDUZZI Mathilde UNIVERSITE DE HAUTE-ALSACE Frankrijk 2 01/01/2007 06/07/2007

BRUNI ViolaUNIVERSITÀ DEGLI STUDI DI FERRARA Italië 2 09/02/2007 06/07/2007

BÜRGER ManfredTECHNISCHE UNIVERSITÄT WIEN Oostenrijk 1 01/09/2006 02/02/2007

TOLEA Mihai UNIVERSITATEA DIN BUCURESTI Roemenië 2 15/01/2007 06/07/2007

AVILÉS GONZÁLEZ Ana UNIVERSIDAD DE MURCIA Spanje 1+2 03/09/2006 15/07/2007

SIERRA SALMERÓN Ana Belén UNIVERSIDAD DE GRANADA Spanje 1+2 03/09/2006 03/07/2007

GALILEA LÓPEZ Ana Isabel UNIVERSIDAD DE GRANADA Spanje 1+2 04/09/2006 06/07/2007

VIDALES MIGUELEZ Alonso UNIVERSIDAD DE LEÓN Spanje 1+2 22/09/2005 30/06/2006

GARCIA PERALTA María Agustina UNIVERSIDAD DE GRANADA Spanje 1 06/09/2005 05/02/2006

VITULLO ValerioUNIVERSITÀ DEGLI STUDI DI FERRARA Italië 1+2 04/09/2004 20/06/2005

TITTONEL GabrieleUNIVERSITA' DEGLI STUDI DI PADOVA Italië 1 01/09/2004 31/01/2005

LOVATO DanieleUNIVERSITÀ DEGLI STUDI DI FERRARA Italië 1+2 04/09/2004 20/06/2005

GAMIZ ESPEJO Manuel UNIVERSIDAD DE GRANADA Spanje 1+2 22/09/2004 08/07/2005

CORDOBA TACERO Consuelo UNIVERSIDAD DE ALMERÍA Spanje 1+2 24/09/2004 08/07/2005

PETRE Liviu Dinca UNIVERSITATEA DIN BUCURESTI Roemenië 1 22/09/2003 31/01/2004

PIRONI AndreaUNIVERSITÀ DEGLI STUDI DELL' INSUBRIA Italië 1 03/09/2003 31/01/2004

GONZALEZ KIRCHENMAYER Antonio

UNIVERSIDAD POLITÉCNICA DE MADRID Spanje 1+2 01/10/2003 09/07/2004

FERNÁNDEZ HINIJO Isabel Maria UNIVERSIDAD DE ALMERÍA Spanje 1+2 11/09/2003 05/07/2004

OUTGOING STUDENTS (ERASMUS)First Name Last Name Start End Destination Country MonthsSemester

Michael COCHEZ 01/08/2008 31/5/2009 UNIVERSITY OF JYVÄSKYLÄ Finland 9 1+2

Kim NEVELSTEEN 1/9/06 30/6/2007 UPPSALA UNIVERSITY Zweden 10 1+2

Kim NEVELSTEEN 31/10/2005 31/5/2006 UPPSALA UNIVERSITY Zweden 7 1+2

Robin ASTLE 15/9/2004 15/1/2005 UNIVERSITY OF ALMERIA Spanje 4 1

Brik VAN SLAMBROUCK 15/9/2004 15/2/2005 UNIVERSITY OF GRANADA Spanje 5 1

Bijlage I.6.2:

Internationale docentenmobiliteit

Er zijn in de laatste 5 jaar geen docentenuitwisselingen geweest

Bijlage I.6.3:

Internationale partners

U

niv

ers

ity

of

An

twe

rp C

oo

pe

rati

on

Ag

ree

me

nts

S

ele

ction:

Pro

gra

m: E

RA

SM

US

, A

ctivity:

active

on:1

/10/2

009

, S

tatu

s:

sig

ned

, T

ype:

SM

S, C

ountr

y: -

- no s

ele

ctio

n,

De

part

men

ts: W

SIF

T

ota

l nu

mber

of

sele

cte

d p

art

ners

/ a

gre

em

ents

:

28

/ 29

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

D

BIE

LE

FE

01 U

NIV

ER

SIT

ÄT

BIE

LE

FE

LD

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

BA

K

1/10

/200

4 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

D

TU

BIN

GE

01

EB

ER

HA

RD

KA

RL

S U

NIV

ER

SIT

ÄT

TÜ

BIN

GE

N

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

HE

RIN

G

1/10

/200

1 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

D

WU

PP

ER

T0

1 B

ER

GIS

CH

E U

NIV

ER

SIT

ÄT

W

UP

PE

RT

AL

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

GO

ET

HA

LS

VA

N D

INT

HE

R

1/10

/200

8 30

/09/

2013

X

E

AL

ME

RIA

01

UN

IVE

RS

IDA

D D

E A

LM

ER

ÍA

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

BL

AS

TO

RR

EC

ILL

AS

1/10

/200

4 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

E

BA

RC

EL

O0

3 U

NIV

ER

SIT

AT

PO

LIT

ÈC

NIC

A D

E C

AT

AL

UÑ

A

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

GO

ET

HA

LS

CA

ST

EL

L

1/10

/200

8 30

/09/

2011

27

/10/

2008

X

E

GR

AN

AD

A01

UN

IVE

RS

IDA

D D

E G

RA

NA

DA

ER

AS

11.1

Mat

hem

atic

s S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

GO

NZ

AL

EZ

1/

10/2

005

30/0

9/20

13

12/1

1/20

07

X

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

VE

RD

ON

K

CO

RT

IJO

BO

N

1/10

/200

4 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

E

LA

-CO

RU

01 U

NIV

ER

SID

AD

E D

A C

OR

UN

A

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

VE

RD

ON

K

FR

AN

CIS

CO

1/

10/2

004

30/0

9/20

13

22/0

6/20

07

X

E

LE

ON

01 U

NIV

ER

SID

AD

DE

LE

ÓN

ER

AS

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VE

RS

CH

OR

EN

DE

PA

Z

1/10

/200

2 30

/09/

2013

12

/11/

2007

X

E

MA

DR

ID05

UN

IVE

RS

IDA

D P

OL

ITÉ

CN

ICA

DE

MA

DR

ID

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

GA

RC

IA F

ER

NA

ND

EZ

1/10

/200

1 30

/09/

2013

12

/11/

2007

X

maa

ndag

01

dece

mbe

r 20

08 -

© d

IS/I

RO

- i

nter

natio

nal@

ua.a

c.be

P

age

1 of

3

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

E

MU

RC

IA01

UN

IVE

RS

IDA

D D

E M

UR

CIA

ER

AS

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

ES

TE

BA

N A

BA

D

1/10

/200

6 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

E

TE

NE

RIF

01 U

NIV

ER

SID

AD

DE

LA

LA

GU

NA

ER

AS

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

R

OD

RIG

UE

Z B

RIT

O

1/10

/200

4 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

F

BO

RD

EA

U01

UN

IVE

RS

ITE

BO

RD

EA

UX

I,

SC

IEN

CE

S E

T T

EC

HN

OL

OG

IES

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

GO

ET

HA

LS

CA

RR

ÈR

E

1/10

/200

8 30

/09/

2013

29

/10/

2008

X

F

BO

RD

EA

U11

EC

OL

E N

AT

ION

AL

E S

UP

ÉR

IEU

RE

D'E

LE

CT

RO

NIQ

UE

, IN

FO

RM

AT

IQU

E E

T R

AD

IOC

OM

MU

NIC

AT

ION

S D

E B

OR

DE

AU

X -

E

NS

EIR

B

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

GO

ET

HA

LS

1/10

/200

8 30

/09/

2013

29

/10/

2008

X

F

CH

AM

BE

R0

1 U

NIV

ER

SIT

É D

E S

AV

OIE

ER

AS

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

DE

ME

YE

R

DU

CA

SS

E

1/10

/200

5 30

/09/

2013

31

/08/

2006

X

F

LY

ON

12

INS

TIT

UT

NA

TIO

NA

L D

ES

SC

IEN

CE

S A

PP

LIQ

UE

ES

DE

LY

ON

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

GO

ET

HA

LS

EG

YE

D-Z

SIG

MO

ND

1/

10/2

008

30/0

9/20

13

26/0

9/20

08

X

F

MU

LH

OU

S01

UN

IVE

RS

ITE

DE

HA

UT

E-A

LS

AC

E

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

AB

DE

NA

CE

R

1/10

/200

3 30

/09/

2013

12

/11/

2007

X

F

PA

RIS

007

UN

IVE

RS

ITE

DE

PA

RIS

VII

-

DE

NIS

DID

ER

OT

E

RA

S

11.1

Mat

hem

atic

s S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

LE

RU

ST

E

1/10

/200

4 30

/09/

2013

12

/11/

2007

X

G

TH

ES

SA

L01

AR

IST

OT

EL

EIO

PA

NE

PIS

TIM

IO T

HE

SS

AL

ON

IKIS

ER

AS

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

TH

EO

HA

RI

1/10

/200

8 30

/09/

2011

4

/01/

2008

X

I

FE

RR

AR

A01

UN

IVE

RS

ITÀ

DE

GL

I S

TU

DI

DI

FE

RR

AR

A

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

ME

NIN

I 1/

10/2

004

30/0

9/20

10

29/0

8/20

06

X

I

L-A

QU

IL01

UN

IVE

RS

ITÀ

DE

GL

I S

TU

DI

DE

LL

'AQ

UIL

A

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

DH

AE

NE

AN

TO

NIN

I 1/

10/2

006

30/0

9/20

13

12/1

1/20

07

X

I

MIL

AN

O1

6 U

NIV

ER

SIT

A D

I M

ILA

NO

- B

ICO

CC

A-

UN

IMIB

m

aand

ag 0

1 de

cem

ber

2008

- ©

dIS

/IR

O -

int

erna

tiona

l@ua

.ac.

be

Pag

e 2

of 3

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

DE

ME

YE

R

AR

CE

LL

I 1/

10/2

008

30/0

9/20

13

12/1

1/20

07

X

I

PIS

A01

UN

IVE

RS

ITÀ

DI

PIS

A

E

RA

S

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

GO

ET

HA

LS

LU

CC

IO

1/10

/200

9 30

/09/

2013

28

/10/

2008

X

NL

EIN

DH

OV

17

TE

CH

NIS

CH

E U

NIV

ER

SIT

EIT

EIN

DH

OV

EN

ER

AS

11.3

Com

pute

r S

cien

ce

SM

S

VE

RD

ON

K

AA

RT

S-V

AN

DE

R

1/10

/200

7 30

/09/

2013

14

/06/

2007

X

P

BR

AG

A01

UN

IVE

RS

IDA

DE

DO

MIN

HO

ER

AS

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

MA

CH

AD

O R

AM

OS

1/10

/200

5 30

/09/

2013

12

/11/

2007

X

P

LIS

BO

A04

UN

IVE

RS

IDA

DE

TÉ

CN

ICA

DE

LIS

BO

A I

nst

itu

to S

up

erio

r d

e E

co

no

mia

e G

est

ão

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

SA

NT

OS

1/10

/200

2 30

/09/

2013

12

/11/

2007

X

RO

BU

CU

RE

S09

UN

IVE

RS

ITA

TE

A D

IN B

UC

UR

ES

TI

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

DR

GO

S

1/10

/200

4 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

SF

JY

VA

SK

Y01

JY

VÄ

SK

YL

ÄN

YL

IOP

IST

O

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VE

RD

ON

K

PO

HJO

LA

1/

10/2

005

30/0

9/20

10

31/0

8/20

06

X

UK

GL

AS

GO

W0

1 T

HE

UN

IVE

RS

ITY

OF

GL

AS

GO

W

E

RA

S

11.0

Mat

hem

atic

s, C

ompu

ter

Sci

ence

S

MS

VA

N O

YS

TA

EY

EN

AN

DE

RS

ON

1/10

/200

4 30

/09/

2010

31

/08/

2006

X

maa

ndag

01

dece

mbe

r 20

08 -

© d

IS/I

RO

- i

nter

natio

nal@

ua.a

c.be

P

age

3 of

3

U

niv

ers

ity

of

An

twe

rp C

oo

pe

rati

on

Ag

ree

me

nts

Sele

ction:

Pro

gra

m: F

AC

, A

ctivity:

active

on:2

/12/2

008,

Sta

tus: sig

ne

d, T

ype: -

- no s

ele

ctio

n,

Co

untr

y: --

no

sele

ction,

De

part

men

ts: W

SIF

T

ota

l nu

mber

of

sele

cte

d p

art

ners

/ a

gre

em

ents

:

5

/ 5

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

CN

BE

IJIN

G02 B

eij

ing

Un

ivers

ity o

f P

ost

an

d T

ele

co

mm

un

ica

tio

n

F

AC

11

.0 M

ath

emat

ics,

Co

mp

ute

r S

cie

nce

IN

C

UY

T

28

/02

/20

05

30

/09

/21

10

X

CN

HE

FE

I01 H

efe

i U

niv

ers

ity o

f T

ec

hn

olo

gy

F

AC

11

.0 M

ath

emat

ics,

Co

mp

ute

r S

cie

nce

IN

C

UY

T

7/0

3/2

00

6

30

/09

/21

10

X

IN

DA

-IIC

T0

1 D

hir

ub

hai

Am

ba

ni

Insti

tute

of

Info

rmati

on

an

d C

om

mu

nic

ati

on

Te

ch

no

log

y

F

AC

11

.0 M

ath

emat

ics,

Co

mp

ute

r S

cie

nce

IN

C

UY

T

LE

NIN

2

0/0

9/2

00

5

30

/09

/21

10

X

MA

MO

HA

M01 U

niv

ers

ité H

as

sa

n I

I M

oh

am

me

dia

FA

C

11

.3 C

om

pu

ter

Sci

ence

ST

A

CU

YT

AB

OU

IR

17

/02

/19

99

30

/09

/21

10

X

din

sdag

02

decem

ber

20

08

-

© d

IS/I

RO

-

in

tern

atio

nal

@u

a.ac.

be

Pag

e 1

of

1

U

niv

ers

ity

of

An

twe

rp C

oo

pe

rati

on

Ag

ree

me

nts

S

ele

ction:

Pro

gra

m: IN

ST

, A

ctivity:

active o

n:2

/12/2

008

, S

tatu

s: sig

ne

d, T

ype: -

- no s

ele

ctio

n,

Co

untr

y: --

no

sele

ction,

De

part

men

ts: n

o s

ele

ctio

n

Tota

l nu

mber

of

sele

cte

d p

art

ners

/ a

gre

em

ents

:

36

/ 36

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

AM

YE

RE

VA

N0

1 Y

erev

an

Sta

te U

niv

ersi

ty

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

MA

NA

SS

ER

IAN

1/0

6/2

00

6

30

/09

/21

10

X

CA

NC

RE

PU

Q C

on

fére

nce

de

s R

ect

eu

rs e

t d

es

Pri

nci

pa

ux

des

Un

iver

sité

s d

u Q

ué

bec

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

SM

S

VE

RS

CH

OR

EN

CL

OU

TIE

R

26

/02

/20

08

25

/02

/20

13

X

CA

NS

HE

RB

RO

01 B

ish

op

's U

niv

ersi

ty

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

SM

S

DE

CL

OP

PE

R

RO

GE

RS

ON

1/1

0/1

99

9

30

/09

/21

10

X

CD

KIN

SH

AS

A01

Fa

cu

lté

s C

ath

oli

qu

es

de

Kin

sh

asa

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

ST

A

VE

RS

CH

OR

EN

NG

IMB

I N

SE

KA

24

/10

/20

06

30

/09

/21

10

X

CL

SA

NT

IAG

O0

1 U

niv

ersi

da

d D

ieg

o P

ort

ales

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

GO

NZ

AL

EZ

GA

TIC

A

31

/07

/20

06

30

/09

/21

10

X

CN

QIN

GD

AO

01

Qin

gd

ao

Un

iver

sity

Me

dic

al C

oll

eg

e

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

XIE

2

9/0

4/2

00

2

30

/09

/21

10

X

CN

XIA

N05

Xi'a

n J

iao

ton

g U

niv

ersi

ty

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

ZH

EN

G

28

/02

/20

07

30

/09

/21

10

X

E

AL

ME

RIA

01

UN

IVE

RS

IDA

D D

E A

LM

ER

ÍA

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

ST

A

VE

RS

CH

OR

EN

JAE

N G

AR

CIA

2

3/0

2/1

99

5

30

/09

/21

10

X

E

GR

AN

AD

A01

UN

IVE

RS

IDA

D D

E G

RA

NA

DA

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

HID

AL

GO

TE

NO

RIO

1

1/0

3/1

98

5

30

/09

/21

10

X

din

sdag

02

decem

ber

20

08

-

© d

IS/I

RO

-

in

tern

atio

nal

@u

a.ac.

be

Pag

e 1

of

4

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

F

DU

NK

ER

Q09

UN

IVE

RS

ITE

DU

LIT

TO

RA

L -

CÔ

TE

D'O

PA

LE

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

ST

A

VE

RS

CH

OR

EN

WA

TR

EL

OT

9/1

2/1

99

4

30

/09

/21

10

X

F

LIL

LE

03

UN

IVE

RS

ITE

CH

AR

LE

S D

E G

AU

LL

E -

LIL

LE

3

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

SM

S

VE

RS

CH

OR

EN

DE

I-C

AS

7/1

2/1

99

9

30

/09

/21

10

X

F

PA

RIS

006

UN

IVE

RS

ITE

PIE

RR

E E

T M

AR

IE C

UR

IE -

PA

RIS

6

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

PO

ME

RO

L

27

/11

/19

98

30

/09

/21

10

X

MA

OU

JD

A01

Un

iver

sité

Mo

ha

mm

ed

Pre

mie

r, O

ud

ja

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

BE

L H

AS

SA

NI

24

/11

/20

05

30

/09

/21

10

X

MD

CH

ISIN

AU

01

Un

iver

sita

tea

de

Sta

t d

in M

old

ova

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

ST

A

VE

RS

CH

OR

EN

RU

SN

AC

20

/03

/19

96

30

/09

/21

10

X

MT

MA

LT

A01

UN

IVE

RS

ITÀ

TÀ

MA

LT

A

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

AG

IUS

1/0

2/2

00

5

30

/09

/21

10

X

MX

MO

NT

ER

01 I

nst

itu

to T

ecn

oló

gic

o d

e E

stu

dio

s S

up

erio

res

de

Mo

nte

rre

y

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

AV

ILE

S A

RR

EO

LA

5/0

6/2

00

8

4/0

6/2

01

3

X

MX

MO

NT

ER

02 U

niv

ersi

da

d A

utó

no

ma

de

Nu

ev

o L

eó

n

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

ME

DIN

A D

E L

A

15

/03

/20

07

30

/09

/21

10

X

MX

MO

NT

ER

03 U

niv

ersi

da

d d

e M

on

terr

ey

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

BU

NT

RU

15

/02

/20

07

30

/09

/21

10

X

NI

MA

NA

GU

A0

1 U

niv

ersi

da

d C

en

tro

am

eric

an

a

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

FL

OR

ES

CR

UZ

1/0

2/2

00

5

30

/09

/21

10

X

NL

NIA

S N

eth

erla

nd

s In

stit

ute

fo

r A

dv

an

ced

Stu

dy

in t

he

Hu

ma

nit

ies

an

d S

oci

al S

cie

nce

s

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

ST

A

VE

RS

CH

OR

EN

BL

OC

KM

AN

S

13

/02

/20

01

30

/09

/21

10

X

PE

LIM

A0

2 U

niv

ersi

da

d R

icar

do

Pal

ma

din

sdag

02

decem

ber

20

08

-

© d

IS/I

RO

-

in

tern

atio

nal

@u

a.ac.

be

Pag

e 2

of

4

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

RO

DR

IGU

EZ

CH

AV

EZ

19

/11

/20

07

30

/09

/21

10

X

PR

PU

ER

TO

R02

Un

iver

sid

ad

de

Pu

erto

Ric

o

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

IRIZ

ZA

RY

15

/11

/20

05

14

/11

/20

10

X

RO

BU

CU

RE

S09

UN

IVE

RS

ITA

TE

A D

IN B

UC

UR

ES

TI

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

BA

TA

TO

RE

SC

U

24

/10

/20

07

30

/09

/21

10

X

RU

SN

IZH

NY

01 L

ing

uis

tic

Un

iver

sity

of

Niz

hn

y N

ov

go

rod

IN

ST

14

.3 E

con

om

ics

ST

A

VE

RS

CH

OR

EN

AN

ISC

HE

NK

O

16

/01

/20

07

15

/01

/20

10

X

RU

SS

TP

ET

ER

S0

1 S

ain

t-P

eter

sb

urg

Sta

te U

niv

ersi

ty

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

VE

RB

ITS

KA

YA

1/1

0/2

00

2

30

/09

/21

10

X

RU

SS

TP

ET

ER

S0

2 H

ER

ZE

N S

TA

TE

PE

DA

GO

GIC

AL

UN

IVE

RS

ITY

OF

RU

SS

IA

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

SH

ILO

V

1/0

2/1

99

1

30

/09

/21

10

X

SG

SIN

GA

P0

2 N

atio

nal

Un

iver

sity

of

Sin

ga

po

re

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

OW

2

6/0

7/2

00

6

30

/09

/20

09

X

TW

HS

INC

HU

01

Nat

ion

al C

hia

o T

un

g U

niv

ersi

ty

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

LIU

5

/11

/20

07

30

/09

/21

10

X

UA

KH

AR

KIV

01

Nat

ion

al T

ec

hn

ical

Un

iver

sity

Kh

PI

IN

ST

00

.0 I

nte

rnat

ion

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

KR

AV

ET

S

14

/06

/20

02

30

/09

/21

10

X

US

AM

EM

PH

IS0

1 U

niv

ersi

ty o

f M

em

ph

is

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

CO

X

1/1

0/1

99

4

30

/09

/21

10

X

VN

CA

NT

HO

01 C

an

Th

o U

niv

ersi

ty

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

NG

UY

EN

21

/02

/20

06

20

/02

/20

11

X

ZA

CA

PE

TO

W01

UN

IVE

RS

ITY

OF

CA

PE

TO

WN

- U

CT

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

ND

EB

EL

E

31

/10

/19

96

30

/09

/21

10

X

din

sdag

02

decem

ber

20

08

-

© d

IS/I

RO

-

in

tern

atio

nal

@u

a.ac.

be

Pag

e 3

of

4

C

on

tra

ct

Lo

ca

l D

ep

art

me

nt

Typ

e

Lo

ca

l C

o-o

rdin

ato

r F

ore

ign

Co

-ord

ina

tor

Sta

rt

En

d

Se

nt o

n

Sig

ne

d?

ZA

LIM

PO

PO

01 U

niv

ersi

ty o

f L

imp

op

o-M

ed

un

sa

Tru

st

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

ME

TZ

16

/08

/20

05

15

/08

/20

10

X

ZA

PO

TC

HE

F0

1 N

oo

rdw

es-U

niv

ersi

teit

Po

tch

efs

tro

om

Ka

mp

us

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

CO

MB

RIN

K

16

/04

/20

07

30

/09

/21

10

X

ZA

PR

ET

OR

IA0

1 U

niv

ersi

teit

va

n P

reto

ria

IN

ST

00

.0 I

nte

rnati

on

al

Off

ice

IN

VE

RS

CH

OR

EN

PIS

TO

RIU

S

10

/04

/19

97

30

/09

/21

10

X

ZA

ST

EL

LE

N0

1 U

NIV

ER

SIT

EIT

ST

EL

LE

NB

OS

CH

INS

T

00

.0 I

nte

rnati

on

al O

ffic

e IN

D

E C

LO

PP

ER

WA

LB

RU

GH

- 1

/11

/19

96

30

/09

/21

10

X

din

sdag

02

decem

ber

20

08

-

© d

IS/I

RO

-

in

tern

atio

nal

@u

a.ac.

be

Pag

e 4

of

4

Bijlage I.6.4:

Internationale onderwijsprojecten

Overzicht van de Internationale Onderwijsprojecten

Informatica - Universiteit Antwerpen

IUS project Sokoine University of Agriculture (SUA)Tanzania – (1997-2006)VLIR UOSProf. Jan De Sitter was sinds 2001 projectleider van het deelproject rond ICT

(http://iuc.vliruos.be/index.php?language=EN&navid=436&direct_to=IUC_Partnerships)

TEMPUS (2005) STRUCTURAL COMPEMENTARY MEASURES: TURKMENISTAN - IT TRAINING IN EDUCATION AND PUBLIC SERVICECoördinator: Universiteit AntwerpenProf. Jan De Sitter verzorgde een training ter plaatse in Ashgabat en aan de Universiteit Antwerpen bij een tegenbezoek.

Bijlage I.6.5:

Studentenaantallen en slaagcijfers: tabel III.1

Bijlage I.6.6:

Gemiddelde studieduur: tabel III.2

ONDERWERP 6: RESULTATEN

Tabel III.1.: Overzicht studentenaantallen en slaagcijfers verdeeld over de verschillende studie-

jaren, voor de jongste tien academiejaren

GENERATIESTUDENTEN

aantal geslaagd INDICATORENmet zonder Slaagcijfer ASlaagcijfer Bexamens examens inschrijvingen examens

97-98 73 20 50 3 27% 29%

98-99 128 30 98 0 23% 23%

99-00 91 24 66 1 26% 27%

00-01 100 24 75 1 24% 24%

01-02 56 11 45 0 20% 20%

02-03 47 10 36 1 21% 22%

03-04 36 14 22 0 39% 39%

04-05

05-06

06-07

EERSTE JAAR 1e kan

aantal INDICATOREN

na 1 jaar na 2 jaar na > 2 jaar met zonder Slaagcijfer ASlaagcijfer B

examens examens inschrijvingen examens

97-98 102 21 3 3 72 3 26% 27%

98-99 171 30 15 0 126 0 26% 26%

99-00 161 25 20 2 112 2 29% 30%

00-01 164 25 16 6 116 1 29% 29%

01-02 92 14 5 1 72 0 22% 22%

02-03 78 11 10 1 55 1 28% 29%

03-04 74 15 14 3 41 1 43% 44%

04-05

05-06

06-07

TWEEDE JAAR 2e kan

aantal INDICATOREN



97-98 65 29 6 0 30 0 54% 54%

98-99 42 16 8 1 17 0 60% 60%

99-00 54 31 7 2 14 0 74% 74%

00-01 58 30 6 1 21 0 64% 64%

01-02 67 31 14 2 20 0 70% 70%

02-03 32 17 9 0 6 0 81% 81%

03-04 25 21 1 1 2 0 92% 92%

04-05 43 20 1 2 12 8 53% 66%

05-06 3 0 1 1 1 0 67% 67%

06-07

DERDE JAAR 1e lic

aantal INDICATOREN



97-98 39 24 3 0 11 1 69% 71%

98-99 39 29 3 0 7 0 82% 82%

99-00 30 22 3 0 5 0 83% 83%

00-01 42 37 1 1 3 0 93% 93%

01-02 43 33 3 0 7 0 84% 84%

02-03 53 39 4 0 10 0 81% 81%

03-04 37 21 8 0 8 0 78% 78%

04-05 27 16 2 0 8 1 67% 69%

05-06 34 23 6 0 5 0 85% 85%

06-07 3 1 1 0 1 0 67% 67%

VIERDE JAAR 2e lic

aantal INDICATOREN



97-98 32 26 0 0 6 0 81% 81%

Academiej

aar

geslaagd niet geslaagd

Academiej

aar


niet geslaagd

Academiej

aar


Academiej

aar

niet geslaagd

Academiej

aar

geslaagd

98-99 34 27 1 1 5 0 85% 85%

99-00 32 29 0 0 3 0 91% 91%

00-01 27 23 1 0 3 0 89% 89%

01-02 45 40 2 1 2 0 96% 96%

02-03 36 34 1 0 1 0 97% 97%

03-04 45 42 1 0 2 0 96% 96%

04-05 34 25 2 0 4 3 79% 87%

05-06 28 19 0 0 7 2 68% 73%

06-07 32 18 2 0 12 0 63% 63%

Aca

dem

ie-j

aar

Cre

dit

s b

ij a

an

va

ng

v.d

it a

cad

emie

jaar

aa

nta

l

stu

den

ten

op

gen

om

en

stu

die

pu

nte

n i

n

dit

aca

dem

ieja

ar

aa

nta

l

stu

den

ten

per

sub

kla

sse

x

per

cen

tag

e

stu

den

ten

per

sub

kla

sse

x

aan

tal

stu

die

pu

nte

n

aanta

l

stu

die

pu

nte

n

0!

y!

25

%2

5<

y!

50%

50

<y!

75

%7

5<

y<

10

0%

y =

10

0%

0!

y!

25

%2

5<

y!

50

%5

0<

y!

75

%7

5<

y<

10

0%

y =

10

0%

20

04

-20

05

0!

x<

60

64

A !

53

1

34

00

09

10

0%

31

%0

%0

%0

%6

9%

A >

53

51

21

68

31

31

00

%41

%1

2%

16

%6

%2

5%

Totaal

64

25

68

322

100

%39

%9

%1

3%

5%

34

%

20

04

-20

05

60!

x<

120

0A

!

53

0

00

00

0

A >

53

00

00

00

Totaal

00

00

00

20

04

-20

05

120!

x<

18

00

A !

53

0

00

00

0

A >

53

00

00

00

Totaal

00

00

00

totaal

20

04-2

005

64

64

25

68

322

20

05

-20

06

0!

x<

60

87

A !

53

1

04

22

11

10

0%

40

%2

0%

20

%1

0%

10

%

A >

53

77

32

31

51

71

01

00

%42

%4

%1

9%

22

%1

3%

Totaal

87

36

517

18

111

00

%41

%6

%2

0%

21

%1

3%

20

05

-20

06

60!

x<

120

13

A !

53

0

00

00

0

A >

53

13

01

24

61

00

%0%

8%

15

%3

1%

46

%

Totaal

13

01

24

61

00

%0%

8%

15

%3

1%

46

%

20

05

-20

06

120!

x<

18

00

A !

53

0

00

00

0

A >

53

00

00

00

Totaal

00

00

00

totaal

2005

-2006

100

100

36

619

22

17

20

06

-20

07

0!

x<

60

80

A !

53

11

32

22

21

00

%27

%1

8%

18

%1

8%

18

%

A >

53

69

22

11

41

51

71

00

%32

%1

6%

6%

22

%2

5%

Totaal

80

25

13

617

19

100

%31

%1

6%

8%

21

%2

4%

20

06

-20

07

60!

x<

120

30

A !

53

5

00

31

11

00

%0%

0%

60

%2

0%

20

%

A >

53

25

21

59

81

00

%8%

4%

20

%3

6%

32

%

Totaal

30

21

810

91

00

%7%

3%

27

%3

3%

30

%

20

06

-20

07

120!

x<

18

06

A !

53

0

00

00

0

A >

53

60

00

15

10

0%

0%

0%

0%

17

%8

3%

Totaal

60

00

15

100

%0%

0%

0%

17

%8

3%

totaal

20

06-2

007

116

116

27

14

14

28

33

20

07

-20

08

0!

x<

60

77

A !

53

5

21

11

01

00

%40

%2

0%

20

%2

0%

0%

A >

53

79

32

71

21

51

31

00

%41

%9

%1

5%

19

%1

6%

Totaal

84

34

813

16

13

100

%40

%1

0%

15

%1

9%

15

%

20

07

-20

08

60!

x<

120

18

A !

53

1

00

22

24

10

0%

0%

20

%2

0%

20

%4

0%

A >

53

22

01

45

12

10

0%

0%

5%

18

%2

3%

55

%

Totaal

32

03

67

16

100

%0%

9%

19

%2

2%

50

%

20

07

-20

08

120!

x<

18

03

5A

!

53

1

00

12

25

10

0%

0%

10

%2

0%

20

%5

0%

A >

53

40

00

04

10

0%

0%

0%

0%

0%

10

0%

Totaal

14

01

22

91

00

%0%

7%

14

%1

4%

64

%

totaal

2007

-2008

130

130

34

12

21

25

38

Cre

dit

s b

ehaa

ld i

n d

it a

cad

emie

jaar

(% v

an

de

op

gen

om

en s

tud

iep

un

ten

y)

Cre

dit

s b

eha

ald

in

dit

aca

dem

ieja

ar

(% v

an

de

op

gen

om

en s

tud

iep

un

ten

y)

aantal

stu

den

ten

in

deze s

ub

kla

ssen

percentage

aa

nta

l stu

den

ten

in

deze s

ub

kla

ssen

TA

BE

L I

II.1

- V

OLT

- 1

80

Aca

dem

ie-j

aar

Cre

dit

s b

ij

aa

nva

ng v

.dit

aca

dem

ieja

ar

aan

tal

stu

den

te

n

op

gen

om

en

stu

die

pu

nte

n i

n

dit

aca

dem

ieja

ar

aan

tal

stu

den

ten

per

sub

kla

sse

x

per

cen

tage

stu

den

ten

per

sub

kla

sse

x

aanta

l

studie

punte

n

aanta

l

stu

die

pu

nte

n

0!

y!

25 %

25<

y!

50

%50<

y!

75%

75

<y<

100%

y =

10

0%

0!

y!

25

%25

<y!

50

%50

<y!

75%

75

<y<

100

%y

= 1

00

%

2004-2

005

gen

erat

ie36

A !

53

0

00

00

0

studen

ten

A >

53

36

13

46

211

100

%3

6%

11

%17

%6

%3

1%

Totaal

36

13

46

211

100%

36%

11%

17%

6%

31%

2005

-2006

gen

erat

ie40

A !

53

1

00

10

01

00

%0

%0%

10

0%

0%

0%

studen

ten

A >

53

39

17

27

85

100

%4

4%

5%

18

%2

1%

13

%

Totaal

40

17

28

85

100%

43%

5%

20%

20%

13%

2006-2

007

gen

erat

ie43

A !

53

0

00

00

0

studen

ten

A >

53

43

18

50

911

100

%4

2%

12

%0%

21%

26

%

Totaal

43

18

50

911

100%

42%

12%

0%

21%

26%

2007

-2008

gen

erat

ie50

A !

53

0

00

00

0

studen

ten

A >

53

50

21

813

35

100

%4

2%

16

%26

%6

%1

0%

Totaal

50

21

813

35

100%

42%

16%

26%

6%

10%

Cre

dit

s b

ehaa

ld i

n d

it a

cad

emie

jaa

r (%

van

de

op

gen

om

en

stu

die

pu

nte

n y

)

Cre

dit

s b

ehaald

in

dit

aca

dem

ieja

ar

(% v

an

de

op

gen

om

en s

tud

iep

un

ten

y)

aantal

stu

dente

n i

n d

eze s

ubkla

ssen

percentage

aan

tal

stu

den

ten

in

deze s

ub

kla

ssen

TA

BE

L I

II.1

-

VO

LT

- g

en

era

tie

Tabel III,2 - Doorstroomanalyse

Kandidatuur Basisduur opleiding : 2 jaar

Afstudeerjaar Op tijd + 1 jaar + 2 jaar + 3 jaar + > 3 jaar TOTAAL GEM JAREN MAANDEN

1997 - 1998 27 8 35 2.23 2 3

1998 - 1999 14 9 2 25 2.52 2 6

1999 - 2000 28 10 1 1 40 2.38 2 5

2000 - 2001 24 10 2 1 37 2.46 2 6

2001 - 2002 26 7 13 1 47 2.77 2 9

2002 - 2003 12 10 4 26 2.69 2 8

2003 - 2004 11 9 2 1 23 2.70 2 8

2004 - 2005 14 8 0 1 23 2.48 2 6

2005 - 2006 1 1 2 4.50 4 6

2006 - 2007 0

TOTAAL 156 71 25 6 0 258 2.75 2 9

PROCENTUEEL 60.5% 27.5% 9.7% 2.3% 0.0% 100.0%

Tabel III, 2 - v 1 - 8/04 - PVDV

Licentie Basisduur opleiding : 2 jaar


1997 - 1998 19 6 1 26 2.31 2 4

1998 - 1999 23 4 1 1 29 2.31 2 4

1999 - 2000 28 1 29 2.03 2 0

2000 - 2001 21 2 1 24 2.17 2 2

2001 - 2002 38 3 1 1 43 2.23 2 3

2002 - 2003 32 3 35 2.09 2 1

2003 - 2004 36 7 43 2.16 2 2

2004 - 2005 20 7 27 2.26 2 3

2005 - 2006 13 2 3 1 19 2.58 2 7

2006 - 2007 15 2 3 20 2.40 2 5

TOTAAL 245 37 9 3 1 295 2.25 2 3

PROCENTUEEL 83.1% 12.5% 3.1% 1.0% 0.3% 100.0%

Kandidatuur + licentie Basisduur opleiding : 4 jaar


1997 - 1998 19 4 2 1 26 4.42 4 5

1998 - 1999 15 8 4 2 29 4.76 4 9

1999 - 2000 23 6 29 4.21 4 2

2000 - 2001 15 8 1 24 4.46 4 6

2001 - 2002 28 8 1 4 2 43 4.70 4 8

2002 - 2003 23 9 3 35 4.43 4 5

2003 - 2004 24 6 11 2 43 4.79 4 9

2004 - 2005 11 9 5 2 27 4.93 4 11

2005 - 2006 7 7 1 4 19 5.32 5 4

2006 - 2007 9 7 2 2 20 4.95 4 11

TOTAAL 174 72 29 12 8 295 4.70 4 8

PROCENTUEEL 59.0% 24.4% 9.8% 4.1% 2.7% 100.0%

3ja

ar

Afs

tud

eerj

aar

12

34

56

78

91

0TOTAALdecimaal

jaar

maanden

2005

-2006

eff

! 8

5%

0

00

00

00

00

00

00

75

% "

eff

< 8

5%

00

00

00

00

00

00

0

eff

< 7

5%

00

00

00

00

00

00

0

Totaal

00

00

00

00

00

00

0

2006

-2007

eff

! 8

5%

0

00

00

00

00

00

00

75

% "

eff

< 8

5%

00

00

00

00

00

00

0

eff

< 7

5%

00

00

00

00

00

00

0

Totaal

03

12

00

00

00

015

2.8

210

2007

-2008

eff

! 8

5%

0

00

00

00

00

00

00

75

% "

eff

< 8

5%

00

00

00

00

00

00

0

eff

< 7

5%

00

00

00

00

00

00

0

Totaal

00

74

00

00

00

113.4

34

2008

-2009

eff

! 8

5%

0

00

00

00

00

00

00

75

% "

eff

< 8

5%

00

00

00

00

00

00

0

eff

< 7

5%

00

00

00

00

00

00

0

Totaal

00

00

00

00

00

00

0

2009

-2010

eff

! 8

5%

0

00

00

00

00

00

00

75

% "

eff

< 8

5%

00

00

00

00

00

00

0

eff

< 7

5%

00

00

00

00

00

00

0

Totaal

00

00

00

00

00

00

0

2010

-2011

eff

! 8

5%

0

00

00

00

00

00

00

75

% "

eff

< 8

5%

00

00

00

00

00

00

0

eff

< 7

5%

00

00

00

00

00

00

0

Totaal

00

00

00

00

00

00

0

TO

TA

AL

03

19

40

00

00

026

33

0

0%

12%

73%

15%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

stu

die

-eff

icië

nti

e (e

ff)

PR

OC

EN

TU

EE

L

BA

SIS

DU

UR

van

de

op

leid

ing:

GEMIDDELDGEMIDDELD

aan

tal

stu

den

ten

die

het

dip

lom

a b

ehale

n n

a …

aca

dem

ieja

ren

TA

BE

L III.2

JA

AR

Bijlage Ix.1.1:

Gemeenschappelijk Capaciteitsplan voor de vijf volgende

masters: Master Informatica (Universiteit Antwerpen),

Master Informatica (transnationale Universiteit Limburg /

Universiteit Hasselt), Master Wiskundige Informatica

(Universiteit Gent), Master Informatica (Katholieke

Universiteit Leuven), Master Computerwetenschappen

(Vrije Universiteit Brussel)

[Alleen de relevante hoofdstukken werden opgenomen in de bijlage]

Bijlage Ix.2.7:

Richtlijn Eindverhandeling

Richtlijn Eindverhandeling Informatica Opleiding Informatica - Faculteit Wetenschappen

Goedgekeurd op de Onderwijscommissie Informatica - September 2006

Doelstelling

1. Het schrijven van een eindverhandeling heeft tot doel een student te laten demonstreren dat

hij/zij zelfstandig (maar onder begeleiding van een promotor) een complex onderwerp op een

wetenschappelijke manier kan uitdiepen en het verworven inzicht in een coherente tekst kan

neerschrijven.

Terminologie

2. De eindverhandeling (thesis/eindwerk) is een zelfgeschreven tekst waarin de student blijk

geeft van theoretisch inzicht en praktische ervaring met instrumenten, technieken en

methodes toegepast binnen wetenschappelijk onderzoek van een bepaald deelgebied van de

informatica. Het is geen absolute vereiste dat de student een originele bijdrage levert tot de

vooruitgang van de wetenschap; dit is voorbehouden voor het doctoraat.

3. De promotor is het lid van het Zelfstandig Academisch Personeel (ZAP) dat verantwoordelijk

is voor het goed verloop van het proces. Hij selecteert de medelezers, organiseert de

verdediging en is verantwoordelijk voor een rechtvaardige beoordeling van de

eindverhandeling.

4. Een eventuele co-promotor is een expert in het domein waarop de eindverhandeling

betrekking heeft en staat eventueel mee in voor de kwaliteit van de inhoud.

5. Een begeleidend assistent is een lid van het Assisterend Academisch Personeel (AAP) of

Bijzonder Academisch Personeel (BAP) dat eventueel de eerste lijnszorg in de begeleiding

van de eindverhandeling kan verzorgen.

6. Een stage-begeleider is een eventuele externe persoon die een opdracht geeft (de zogenaamde

stage) waarbinnen een eindverhandeling kan gemaakt worden.

7. Het keuzeformulier is de formele bevestiging dat een student en een promotor van plan zijn

om samen een eindverhandeling uit te werken. Het bevat enkele gegevens over de geplande

eindverhandeling (werktitel, korte samenvatting, naam van student, promotor, eventuele

begeleidend assistent) en wordt door de student en de promotor ondertekend.

8. Het opleidingssecretariaat is het Secretariaat 2de cyclus Wiskunde-Informatica in lokaal

G105 (Middelheimcampus).

9. Een medelezer (beoordelaar) is een persoon die mee instaat voor de beoordeling van de

eindverhandeling. Een medelezer moet minstens in het bezit zijn van een universitair master

diploma.

10. De onderzoeksgroep is de groep onderzoekers (doctoraatsstudenten, postdocs) waarvoor de

promotor (mee) verantwoordelijk is. Minstens één medelezer moet van buiten de

onderzoeksgroep komen.

11. Een eindverhandeling wordt neergelegd door de student op een vooraf bepaalde datum (zie

artikel 32) waarmee deze expliciet vraagt om zijn eindverhandeling te verdedigen.

12. De verdediging is een mondelinge presentatie van het werk beschreven in de

eindverhandeling gevolgd door een vragenronde door de betrokken medelezers en het

publiek.

Vorm en Inhoud

13. De verhandeling zal in regel 60 tot 150 bladzijden bedragen. De student dient tevens een

korte inhoud (maximaal 1 bladzijde) bij de verhandeling te voegen. Hierin worden de

essentialia betreffende inhoud, methode, resultaten en aanknopingspunten van het onderzoek

uiteengezet.

14. De verhandeling dient een persoonlijk werk te zijn in die zin dat een beoordeling van de

individuele student mogelijk moet zijn. De student kan evenwel, hetzij een individuele

verhandeling maken, hetzij een duidelijk identificeerbare bijdrage leveren in een groter

geheel (groepsverhandeling). In het laatste geval wordt elk lid van de groep toch individueel

beoordeeld en moet de individuele bijdrage in het geheel dus identificeerbaar zijn.

15. De eindverhandeling wordt normaal in het Nederlands gesteld. In enkele gevallen kan een

Nederlandse samenvatting met een anderstalige appendix worden toegelaten. Met name (a)

als de promotor/stagebegeleider tot een buitenlandse universiteit behoort; (b) de

eindverhandeling geheel of gedeeltelijk in het buitenland werd voorbereid; (c) de

eindverhandeling een onderdeel vormt van een internationale samenwerking.

Keuze van het onderwerp en promotor

16. Het kiezen van een onderwerp en promotor van de eindverhandeling gebeurt in het

academiejaar vóór het academiejaar waarin de eindverhandeling normaal zal worden

neergelegd. Normaal zal een student tijdens het tweede semester van zijn derde bachelor het

onderwerp kiezen waarrond hij een verhandeling zal maken tijdens zijn master-jaar.

17. Alle promotoren publiceren begin mei een lijst van mogelijke onderwerpen waaruit de

student kan kiezen. Tegelijk publiceren ze de datum waarop alle keuzeformulieren moeten

worden ingediend (cf. artikel 21).

18. Tevens organiseren alle promotoren begin mei een sessie waarop de mogelijke onderwerpen

worden toegelicht.

19. Een student kan een eigen onderwerp voorstellen maar moet een promotor vinden die als

verantwoordelijke wil optreden.

20. De student neemt zelf initiatief om met de verschillende promotoren te onderhandelen over

die onderwerpen die hij/zij interessant acht. Tijdens dit onderhandelingsproces kan een

promotor weigeren om een student te begeleiden en kan een student beslissen om een ander

onderwerp/promotor te kiezen.

21. De student zal zijn keuze bekend maken door het indienen van het keuzeformulier bij het

opleidingssecretariaat, ondertekend door promotor en student. Dit gebeurt in regel aan het

begin van de eerste zittijd; de precieze datum wordt samen met de lijst van onderwerpen

gepubliceerd (cf. artikel 17).

22. Het opleidingssecretariaat zal alle ingediende keuzeformulieren verwerken en een lijst

opstellen van alle studenten met hun onderwerp en promotor. Studenten die geen

keuzeformulier hebben ingediend worden aangemaand dat alsnog te doen, ofwel te

bevestigen dat ze het volgende jaar geen eindverhandeling zullen neerleggen.

23. De lijst van studenten met hun onderwerp en promotor wordt besproken op de deliberatie van

de 3de Bachelor. De deliberatiecommissie kan bijvoorbeeld voorstellen om een

eindverhandeling uit te stellen, of maatregelen nemen om studenten zonder onderwerp en

promotor alsnog op te vangen.

De begeleiding

24. Als promotor kunnen optreden: de leden van het zelfstandig academisch personeel (zowel

voltijds als deeltijds) van de Universiteit Antwerpen, de ZAP-BOF mandaathouders, de

vergelijkbare graden in het onbezoldigd academisch personeelskader van de Universiteit

Antwerpen. In regel zijn de promotoren wel titularis van een vak in de bachelor- of master-

opleiding van de student (m.a.w., lid van de Onderwijscommissie Informatica).

25. Als co-promotor kunnen optreden: alle personen met een doctoraat, niet noodzakelijk

verbonden met de Universiteit Antwerpen. Een co-promotor is in regel een expert in het

onderwerp van de eindverhandeling.

26. Als stage-begeleider kunnen optreden: elke persoon die geen lid is van de

Onderwijscommissie Informatica aan de Universiteit Antwerpen. Een stagebegeleider is

verbonden aan een bedrijf of organisatie waar een deel van de eindverhandeling gedeeltelijk

zal worden uitgewerkt, meestal een praktische of experimentele uitwerking van een concrete

opdracht die past binnen het onderwerp van de eindverhandeling.

27. Als begeleidend assistent kan optreden: elk lid van het assisterend academisch personeel

(AAP) of het bijzonder academisch personeel (BAP) van de Universiteit Antwerpen.

28. De student en promotor, in samenspraak met eventuele co-promotor, stage-begeleider en

begeleidend assistent stellen een plan op dat ultiem moet leiden tot een eindverhandeling. In

dit plan wordt ook opgenomen hoe de opvolging van de planning zal verlopen, t.t.z. wanneer

zullen de betrokken partijen elkaar ontmoetten (2-wekelijks / maandelijks / ...) ? hoe

contacteren ze elkaar (telefoon / e-mail / na de les) ? wie zal initiatief nemen (student /

begeleidend assistent / ...) ?

29. De student is ultiem verantwoordelijk voor het uitvoeren van de planning, het tijdig

signaleren van eventuele problemen en het indienen van de eindverhandeling.

30. De promotor is verantwoordelijk voor het vlot verloop van het proces en waakt over de

kwaliteit van het geleverde werk.

31. Samen met de eventuele co-promotor, stage-begeleider en begeleidend assistent zorgt de

promotor voor de nodige terugkoppeling over de tussentijdse resultaten, bijsturing van de

planning, en suggereert hij/zij oplossingen voor de gesignaleerde problemen.

Neerleggen

32. De datum waarop de eindverhandeling moet worden neergelegd (zowel in 1ste als in 2de

zittijd) wordt elk jaar vastgelegd in de academische kalender.

33. De verhandeling moet in minstens vier exemplaren worden neergelegd bij het

opleidingssecretariaat, t.t.z. één exemplaar voor de promotor, één voor elke medelezer en één

exemplaar voor het departementaal archief.

Selectie Medelezers

34. Het opleidingssecretariaat zal vóór de officiële neerleggingsdatum (zie artikel 32) alle

promotoren vragen om de namen van de geselecteerde medelezers bekend te maken.

35. Voor elke eindverhandeling zal de promotor twee medelezers selecteren. Indien de

omstandigheden dit vragen kan het aantal medelezers worden uitgebreid.

36. Minstens één medelezer moet komen van buiten de onderzoeksgroep van de promotor.

37. Een co-promotor (zo er één is) fungeert altijd als medelezer.

38. Een stagebegeleider (zo er één is) fungeert altijd als medelezer.

39. Een begeleidend assistent (zo er één is) fungeert nooit als medelezer, maar heeft wel een

adviserende rol tijdens de beoordeling.

40. Het is de taak van de promotor om de medelezers te contacteren, hen te vragen of zij de

betrokken eindverhandeling willen beoordelen en —in geval van negatief antwoord—

alternatieven te zoeken.

41. Het opleidingssecretariaat zal een lijst van alle eindverhandelingen met titel, promotor en

medelezers samenstellen en die ter goedkeuring voorleggen aan de onderwijscommissie.

42. De jaarlijkse lijst van alle eindverhandelingen met titel, promotor en medelezers ligt op ter

inzage op het opleidingssecretariaat, zodat de student weet heeft van de geselecteerde

medelezers.

Verdediging

43. De promotor regelt in samenspraak met de student en medelezers de datum, tijdstip en locatie

waarop de verdediging zal plaatsvinden.

44. De promotor zal de verdediging voorzitten en zorgen voor het vlot verloop ervan.

45. De verdediging is publiek: iedereen die dit wenst kan de verdediging bijwonen. Daartoe zal

de promotor de lijst met verdedigingen die hij voorzit publiek maken.

46. Alle medelezers (dus ook de eventuele co-promotor en stage-begeleider) en de eventuele

begeleidende assistent wonen de verdediging bij. In uitzonderlijk geval (vb. buitenlandse co-

promotor) kan een medelezer of begeleidend assistent zich verontschuldigen; dan zal hij

vooraf een advies bezorgen aan de promotor.

47. De verdediging bestaat uit een presentatie, waarin de student zijn werk beknopt toelicht

gevolgd door een vragenronde. Elke aanwezige kan vragen stellen en de student moet naar

best vermogen de vragen beantwoorden.

48. De verdediging heeft een invloed op het eindcijfer toegekend aan de eindverhandeling.

Beoordeling

49. Er zijn twee beoordelingsmethodes voor een eindverhandeling mogelijk, ofwel beoordeelt

men het proces (permanente evaluatie) ofwel het eindproduct (eenmalige evaluatie).

50. Los van de beoordelingsmethode (artikel 49) dient elke eindverhandeling als absolute

minimum aan te tonen dat een student (a) zelfstandig inzicht verworven heeft in het

behandelde onderwerp; (b) in staat zijn over een complex onderwerp te communiceren op een

niveau dat begrijpbaar is voor een collega-student.

51. Bij een beoordeling van een proces gelden volgende normen

• Om een voldoening te halen dient de student

(a) op een planmatige manier zelfstandig de gestelde doelen bereikt te hebben;

(b) op een adequate manier schriftelijk en mondeling kunnen rapporteren over het

doorlopen proces.

• Om een onderscheiding te halen dient de student

(a) de nodige initiatieven te hebben genomen te hebben om het proces tijdig bij te sturen;

(b) overtuigend te motiveren waarom hij bepaalde beslissingen in het proces heeft

genomen.

• Om een grote onderscheiding te halen dient de student

(a) zijn probleem, aanpak en resultaten te situeren binnen een ruimere context;

(b) een breed overzicht te geven van de verschillende alternatieven die mogelijk waren

om het gestelde doel te bereiken;

(c) de voor- en nadelen van elk van deze alternatieven toe te lichten los van het specifieke

probleem.

• Om een grootste onderscheiding te halen dient de student

(a) blijk te geven van een frisse invalshoek;

(b) een heuse bijdrage geleverd te hebben (i.e. zijn werk zal in de toekomst verder

gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek)

52. Bij een beoordeling van een eindproduct gelden volgende normen

• Om een voldoening te halen dient de student

(a) het probleem precies te omschrijven;

(b) de toegepaste oplossing/experiment precies te beschrijven;

(c) de resultaten van de toegepaste oplossing/experiment op te sommen;

(d) de resultaten te interpreteren en er een conclusie uit te trekken.

• Om een onderscheiding te halen dient de student

(a) een overtuigend antwoord te geven op de vraag waarom gekozen werd voor een

onderzoeksmethode. Typische onderzoeksmethodes in de informatica zijn

haalbaarheidsstudie (feasibility study), gevalsonderzoek (case study), vergelijkende

studie, literatuurstudie, formeel model, simulatie;

(b) enkele alternatieven te geven voor de gekozen oplossing/experiment;

(c) de keuze van de toegepaste oplossing/experiment overtuigend te motiveren;

(d) voldoende details bevatten zodat de oplossing/het experiment repliceerbaar is;

(e) voldoende abstractie maken van het probleem zodat de conclusies ook geldig zijn voor

gelijkaardige problemen.

• Om een grote onderscheiding te halen dient de student

(a) het probleem te situeren binnen zijn ruimere context;

(b) een breed overzicht te geven van de verschillende alternatieven voor de gekozen

oplossing/experiment;

(c) de voor- en nadelen van elk van deze alternatieven toe te lichten los van het specifieke

probleem;

(d) te motiveren waarom de gekozen oplossing/experiment representatief is voor de

ruimere context;

(e) de bekomen resultaten terug te interpreteren binnen de ruimere context.

• Om een grootste onderscheiding te halen dient de student

(a) blijk te geven van een frisse invalshoek;

(b) een heuse bijdrage geleverd te hebben tot het probleemdomein (i.e. de

eindverhandeling kan binnen het probleemdomein geciteerd worden)

Bijlage Ix.2.8:

Beoordelingscriteria Thesis

Beoordelingscriteria Licentiaatsthesis (versie 1.0) 1/12

BEOORDELINGSCRITERIA LICENTIAATSTHESISAuteur: Serge Demeyer

Versie: 1.0 - dinsdag, 7 mei 2002Na Goedkeuring Onderwijscommissie Informatica 27 maart 2002

1. INLEIDINGHet sluitstuk van de opleiding informatica is de eindverhandeling, ook wel de licentiaatsthesis ofkortweg thesis genoemd. Daar moet een student aantonen dat hij zelfstandig (maar onder begeleidingvan een promotor) een complex onderwerp op een wetenschappelijke manier kan uitdiepen en hetverworven inzicht in een coherente tekst kan neerschrijven.Maar er is een probleem bij de gelijkwaardige beoordeling van die eindverhandelingen. Inderdaad,inherent aan het thesismodel is de verscheidenheid aan promotoren en dus ook aan criteria om eenlicentiaatsthesis te beoordelen. Die verscheidenheid is een belangrijk voordeel (studenten kiezen debegeleidingsstijl die best bij hun past) maar tegelijkertijd ook het voornaamste nadeel (studentenkiezen de weg van de minste weerstand). Bovendien is het niet altijd even duidelijk hoe verschillendewetenschappelijke technieken zich tot elkaar verhouden. Vandaar een poging om vast te leggen welkebeoordelingscriteria er zijn en hoe belangrijk ze doorwegen ten opzichte van elkaar. Daarbij is het optermijn de bedoeling om te komen tot eenvormige criteria voor de beoordeling vaneindverhandelingen informatica.Historiek. Tijdens de zomer van 2001 werd een eerste versie (0.1 en 0.2) van diebeoordelingscriteria opgesteld en bij wijze van proef gebruikt ter beoordeling van vier thesissen inhet academiejaar 2000-2001. Alle medelezers waren het erover eens dat een dergelijk instrument eenuitstekende hulp is bij het beoordelen van een thesis en het focussen van de discussie. Op basis vandie eerste proef werden de beoordelingscriteria lichtjes aangepast en werd versie 0.3 besprokentijdens één van de kwaliteitszorgvergaderingen ter voorbereiding van de visitatiecommissie en tijdensde visitatie zelf. Ook daar waren de reacties prositief, en versie 0.4 werd daarom voorgelegd aan deonderwijscommissie informatica. Op basis van de bespreking daar werden enkele verduidelijkingenopgenomen, wat aanleiding gaf tot versie 1.0, de versie die gebruikt zal worden als leiddraad bij hetbeoordelen van de eindverhandelingen van de richting informatica voor het academiejaar 2001-2002.

2. GEBRUIKSAANWIJZINGEen thesis wordt beoordeeld door een jury van drie personen, waaronder de promotor. Die jurybeslist bij consensus, alhoewel de promotor in praktijk richtinggevend is. De beoordeling is eencijfer op 20 (gehele getallen), waarbij de volgende graden gelden [0 … 9[ is onvoldoende, [10 …14[is voldoende, [14 … 16[ is onderscheiding, [16 … 18[ is grootste onderscheiding en [18 … 20[ isgrootste onderscheiding. De beoordeling gebeurt op basis van de thesistekst en een mondelingeverdediging en is dus een resultaatsbeoordeling. Desalniettemin geeft de promotor ter nuanceringvaak toelichting over het proces (zelfwerkzaamheid, doelgericht werken, etc).Praktijk heeft uitgewezen dat om efficiënt te werk te gaan, de jury zo snel mogelijk demeningsverschillen moet vaststellen; dan kan ze haar tijd optimaal gebruiken om tot een consensus tekomen.1 Daarom wordt aangeraden de volgende stappen te gebruiken tijdens de comisievergadering:

1. Elk van de jury-leden vult vooraf de vragenlijst in.2. Bepaal of er een consensus is over de graad

2.1. Indien niet, identificeer de meningsverschillen en discusiëer tot consensus3. Bepaal of er consensus is over het waarom van die graad (cfr. ruwe criteria)

3.1. Indien niet, identificeer de meningsverschillen en discusiëer tot consensus4. Verfijn de beoordeling binnen de graad om tot een cijfer op 20 te komen (cfr. fijne criteria)

1 Oscar Nierstrasz, “Identify the Champion,” Pattern Languages of Program Design, N. Harrison, B. Foote and H.

Rohnert (Eds.), pp. 539-556, Addison Wesley, 2000.


3. RUWE CRITERIAOm het voordeel van de verscheidenheid niet te verliezen worden thesissen onderverdeeld volgens deonderzoeksmethode waarmee ze zijn uitgevoerd. De methodes zijn geselecteerd op basis vangangbare onderzoeksmethodes binnen de informatica (meer bepaald de software engineering2), maarwerden aangepast omdat de mogelijkheden van een licentiaatsthesis nu eenmaal beperkt zijn.De gangbare onderzoeksmethodes voor een eindverhandeling zijn

[1] Haalbaarheidsstudie (feasibility study) [4] Formeel model[2] Gevalsonderzoek (case study) [5] Simulatie[3] Literatuurstudie

Voor elk van de categorieën wordt opgesomd aan welke voorwaarden voldaan moeten zijn om eenzekere graad te halen (voldoening, onderscheiding, grote onderscheiding, grootste onderscheiding).Merk daarbij op dat het soort onderzoeksmethode een belangrijke rol speelt bij het vaststellen vaneen voldoening of onderscheiding, maar eigenlijk irrelevant wordt voor een grote of grootsteonderscheiding.

4. FIJNE CRITERIAEens de graad is bepaald, kunnen de fijne criteria de rangschikking binnen de graad verfijnen.Uitzonderlijke scores in zowel positieve als negatieve zin kunnen een verhoging of verlaging van degraad betekenen.• Helderheid = de mate waarin de tekst klaar en duidelijk geschreven is.• Presentatie = de wijze waarop de thesis in het publiek werd verdedigd• Zelfwerkzaamheid = de mate waarop de student zelf initiatief nam op de opgedoken problemen

op te lossen.• Belasting = de mate waarin de student een "normale" belasting heeft gehad tijdens zijn 2de

licentie.Een normale belasting komt overeen met een student die in 1rste licentie in 1rste zittijd afstudeert,rond september aan zijn thesis begint, tijdens de 1rste en 2de semester het gewonestudieprogramma volgt en eind mei zijn thesis indient.Een meer dan normale belasting dekt bijvoorbeeld Erasmus/Socrates/…-studenten (zij verblijvenminstens één semester in het buitenland), ASIB-studenten (zij volgen een verkort programmawaarin de 1rste en 2de licentie gecombineerd worden), en in mindere mate ook de late beginners(zij die de 1rste licentie slechts in 2de zit afsluiten en ergens in oktober aan hun thesis beginnen).Een minder dan normale belasting komt overeen met studenten met een thesisjaar (vrijstellingbekomen voor ongeveer alle andere vakken en een extra jaar doen waarin ze alleen aan hun thesiswerken) en in mindere mate de late afgevers (studenten die hun thesis in 2de zit afgeven).

5. ONBRUIKBARE CRITERIAVolgende elementen worden expliciet NIET opgenomen als criterium• Moeilijkheidsgraad. De moeilijkheidsgraad van het onderwerp wordt niet opgenomen aangezien

dat een te relatief begrip is, zowel voor de promotor als voor de student.• Gepresteerde werk. De eindbeoordeling van een thesis is een resultaatsbeoordeling; de

hoeveelheid werk die nodig was om tot dit resultaat te komen is van geen belang. Opnieuw hangtdit te zeer af van de promotor en de student.

• Broncode en documentatie. Als er voor het experiment software moet worden gemaakt is dekwaliteit van de code en bijhorende documentatie (cf. leesbaarheid, onderhoudbaarheid, …) inprincipe onbelangrijk, tenzij het een essentieel element vormt van het experiment. De motivatiehier is dat studenten die een thesis schrijven impliciet verondersteld worden kwaliteit te leveren.

2 Markin V. Zelkowitz and Dolores R. Wallace, "Experimental Models for Validating Technology", IEEE

Computer, May 1998. Het artikel in kwestie heeft alle artikels uit bepaalde jaargangen van IEEE Transactions onSoftware Engineering; IEEE Software en ICSE Proceedings overlopen om te tellen welke de meest gebruikteexperimenteermethodes binnen de informatica waren.


[1] HAALBAARHEIDSSTUDIE (FEASABILITY STUDY)Een haalbaarheidsstudie is een wetenschappelijke methode om na te gaan of een (combinatie van)techniek(en) bruikbaar is voor het oplossen van een bepaald soort probleem. Een essentiële factorbij een haalbaarheidsstudie is het nieuwe van de techniek. Daarom zal een typisch experiment eenprototype bouwen, waarbij de techniek wordt toegepast op één voorbeeldprobleem. De conclusieszijn in hoofdzaak kwalitatief in de vorm van een soort "lessons learned".Een haalbaarheidsstudie kan men herkennen aan volgende kenmerken: (a) Het probleem is relevant,t.t.z. de oplossing is niet triviaal en voor een aantal mensen nuttig. (b) De techniek is innovatief, t.t.z.er is nog niet geweten of ze tot een oplossing zal leiden. (c) De toepassing van de techniek lijktaannemelijk, t.t.z. er zijn redenen om aan te nemen dat de techniek tot een oplossing kan leiden.

VOLDOENING [10 .. 14[• Wordt het probleem precies omschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Wordt de toegepaste techniek duidelijk beschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Wordt de toepassing van de techniek op het probleem duidelijk beschreven ? (i.e., Wordt het

experiment —het prototype— duidelijk beschreven ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden er conclusies getrokken ? (i.e., Welke stappen van de techniek zijn bruikbaar ? Welke

stappen moeten verbeterd, ja zelf vervangen moeten worden ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]Als de leescommissie op twee of meer criteria "neen" antwoord dan krijgt de licentiaatsthesis eenONVOLDOENDE. De fijne criteria geven dan uitsluitsel over het precieze cijfer.

ONDERSCHEIDING [14 .. 16[• Wordt een overtuigend antwoord geven op de vraag "waarom een haalbaarheidstudie?"

(i.e., Wordt geargumenteerd dat het probleem relevant is; de techniek innovatief is; en detoepassing aannemelijk lijkt) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overzicht geboden van de toepasbare technieken? (i.e., Wordt naast de toegepastetechniek ook verschillende alternatieven toegelicht ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overtuigende motivatie geven voor de keuze van het experiment ?(i.e., Wordt uitgelegd waarom het voorbeeldprobleem representatief is ? Wordt de keuze van detoegepaste techniek toegelicht in functie van het probleem ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het experiment repliceerbaar ? (i.e., Worden genoeg details gegeven opdat buitenstaanders hetexperiment zouden kunnen nabootsen ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Zijn de conclusies overtuigend ? (i.e., Wordt er voldoende abstractie gemaakt van het probleemopdat de conclusies ook geldig zijn voor gelijkaardige problemen.)

[ Ja / Neen / Gn. antw. ]Als de leescommissie op twee of meer criteria "neen" antwoord dan krijgt de licentiaatsthesis eenVOLDOENDE. De fijne criteria geven dan uitsluitsel over het precieze cijfer.


GROTE ONDERSCHEIDING [16 .. 18[• Wordt het probleem goed gesitueerd binnen zijn context ? (i.e. Wordt de grotere problematiek

waarbinnen de thesis moet gesitueerd worden precies uit de doeken gedaan ? Wordt de keuzevan het deelprobleem waarvoor de thesis een oplossing biedt overtuigend gemotiveerd ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een breed overzicht geboden van de gangbare oplossingstechnieken ? (i.e. Is het overzichtvan de verschillende oplossingstechnieken bijna volledig ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een herbruikbare afweging maken van de voor- en nadelen van de gangbare technieken(i.e., Kan dezelfde afweging gebruikt worden voor een gelijkaardig probleem, zonder dat deuitkomst daarom dezelfde moet zijn ?). [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het experiment representatief ? (i.e. Wordt gesteld in hoeverre de resultaten van het experimentoverdraagbaar zijn naar een gelijkaardig probleem ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Getuigen de conclusies van een diep inzicht in de grotere problematiek ?(i.e., Worden de conclusies betreffende het deelprobleem dat de thesis heeft opgelostteruggekoppeld naar de grotere problematiek ? Wordt een geloofwaardige prognose naar detoekomst gemaakt ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

Als de leescommissie op twee criteria "neen" antwoord dan krijgt de licentiaatsthesis eenONDERSCHEIDING. De fijne criteria geven dan uitsluitsel over het precieze cijfer.

GROOTSTE ONDERSCHEIDING [18 .. 20]• Getuigt de thesis van een frisse invalshoek ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

(i.e. Bevat de tekst elementen die een inspirerend nieuw licht op de problematiek werpen ?)• Vormt de conclusie een heuse bijdrage tot de problematiek ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

(i.e. Zal de thesis binnen het probleemdomein geciteerd worden ?)Als de leescommissie op één van de criteria "neen" antwoord dan krijgt de licentiaatsthesis eenGROTE ONDERSCHEIDING, anders een GROOTSTE ONDERSCHEIDING. In beide gevallengeven de fijne criteria uitsluitsel over het precieze cijfer.

FIJNE CRITERIA• Helderheid (tekst): [ Onvoldoende / Onduidelijk / Normaal / Goed / Excellent / Gn. antw.]• Presentatie (verdediging): [ Onvoldoende / Zwak / Normaal / Goed / Excellent / Gn. antw. ]• Zelfwerkzaamheid: [ Onvoldoende / Weinig / Normaal / Goed / Excellent / Gn. antw. ]• Belasting: [ Minder dan normaal / Normaal / Meer dan normaal / Gn. antw. ]


[2] GEVALSANALYSE (CASE STUDY)Een gevalsanalyse is een wetenschappelijke methode om na te gaan in hoeverre een (combinatie van)techniek(en) geschikt is voor het oplossen van een bepaald soort probleem. In tegenstelling tot eenhaalbaarheidsstudie is de techniek niet zo nieuw (ze heeft al tot oplossingen geleid), maar is hetonduidelijk in hoeverre die oplossingen altijd even goed zijn. Daarom zal een typisch experiment eenwerktuig bouwen, waarmee de techniek in kwestie wordt uitgeprobeerd op verschillendevoorbeeldproblemen. Daarna zal het effect van de techniek op één of andere manier gekwantificeerdworden om zo vergelijking mogelijk te maken.Een gevalsanalyse kan men herkennen aan volgende kenmerken: (a) Het probleem is relevant, t.t.z.de oplossing is niet triviaal en voor een aantal mensen nuttig. (b) De techniek is bruikbaar, t.t.z. erzijn gevallen bekend waar de techniek tot een oplossing heeft geleid. (c) De resultaten van detechniek zijn onzeker, t.t.z. er zijn redenen om aan te nemen dat de techniek niet altijd goedeoplossingen oplevert.

VOLDOENING [10 .. 14[• Wordt het probleem precies omschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Wordt de toegepaste techniek duidelijk beschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Wordt de toepassing van de techniek op het probleem duidelijk beschreven ? (i.e., Wordt het

experiment —werktuig toegepast op voorbeeldproblemen— duidelijk beschreven) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Worden er conclusies getrokken ? (i.e., Voor welke problemen is de techniek geschikt is ? Envoor welke problemen is ze techniek ongeschikt ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

Als de leescommissie op twee of meer criteria "neen" antwoord dan krijgt de licentiaatsthesis eenONVOLDOENDE. De fijne criteria geven dan uitsluitsel over het precieze cijfer.

ONDERSCHEIDING [14 .. 16[• Wordt een overtuigend antwoord geven op de vraag "waarom een gevalsstudie?"

(i.e., Wordt geargumenteerd dat het probleem relevant is; de techniek bruikbaar is; de resultatenonzeker lijken) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overzicht geboden van de toepasbare technieken? (i.e., Wordt naast de toegepastetechniek ook verschillende alternatieven toegelicht ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overtuigende motivatie geven voor de keuze van het experiment ?(i.e., Wordt uitgelegd waarom de voorbeeldproblemen representatief zijn ? Wordt de keuze vande toegepaste techniek toegelicht in functie van het probleem ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het experiment repliceerbaar ? (i.e., Worden genoeg details gegeven opdat buitenstaanders hetexperiment zouden kunnen nabootsen ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Zijn de conclusies overtuigend ? (i.e., Wordt er voldoende abstractie gemaakt van het probleemopdat de conclusies ook geldig zijn voor gelijkaardige problemen.) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

Als de leescommissie op twee of meer criteria "neen" antwoord dan krijgt de licentiaatsthesis eenVOLDOENDE. De fijne criteria geven dan uitsluitsel over het precieze cijfer.




• Wordt een breed overzicht geboden van de gangbare oplossingstechnieken ? (i.e. Is het overzichtvan de verschillende oplossingstechnieken bijna volledig ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een herbruikbare afweging maken van de voor- en nadelen van de gangbare technieken(i.e., Kan dezelfde afweging gebruikt worden voor een gelijkaardig probleem, zonder dat deuitkomst daarom dezelfde moet zijn ?). [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het experiment representatief ? (i.e. Wordt gesteld in hoeverre de resultaten van het experimentoverdraagbaar zijn naar een gelijkaardig probleem ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]








[3] LITERATUURSTUDIEEen literatuurstudie is een wetenschappelijke methode om na te gaan welke technieken toepasbaarzijn voor het oplossen van een bepaald soort probleem. Essentiëel bij een literatuurstudie is dat hetprobleem goed bestudeerd is en er verscheidene bruikbare oplossingstechnieken zijn beschreven.Maar de diversiteit van de beschreven oplossingen is dermate groot dat er eigenlijk geen klaar enduidelijk overzicht bestaat over waar- en wanneer welke techniek de beste resultaten zal leveren.Daarom zal een typische literatuurstudie de verschillende oplossingen uitzetten t.o.v. een welbepaaldelijst criteria om zo de voor- en nadelen van elke techniek te vergelijken. De conclusies zijn zowelkwalitatief als kwantitatief van aard.Een literatuurstudie kan men herkennen aan volgende kenmerken: (a) Het probleem is relevant, t.t.z.de oplossing is niet triviaal en voor een aantal mensen nuttig. (b) Er zijn verschillende techniekentoepasbaar, t.t.z. er zijn verschillende onafhankelijke bronnen die oplossingen voor het probleembeschrijven. (c) De technieken zijn goed gespecifieerd, t.t.z. de voor- en nadelen van elk van detechnieken zijn bekend.

VOLDOENING [10 .. 14[• Wordt het probleem precies omschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden de toepasbare technieken duidelijk beschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden de criteria waarmee de toepasbare technieken met elkaar worden vergeleken duidelijk

beschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden er conclusies getrokken ? (i.e., Waar en wanneer is welke techniek de meest geschikte)

[ Ja / Neen / Gn. antw. ]Als de leescommissie op twee of meer criteria "neen" antwoord dan krijgt de licentiaatsthesis eenONVOLDOENDE. De fijne criteria geven dan uitsluitsel over het precieze cijfer.

ONDERSCHEIDING [14 .. 16[• Wordt een overtuigend antwoord geven op de vraag "waarom een literatuurstudie?"

(i.e., Wordt geargumenteerd dat het probleem relevant is; de technieken toepasbaar; detechnieken goed gespecifieerd) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een goed overzicht geboden van de toepasbare technieken (i.e., Worden de toepasbaretechnieken in onafhankelijke bronnen beschreven?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overtuigende motivatie geven voor de keuze van de beoordelingscriteria?(i.e., Wordt de keuze van de beoordelingscriteria voldoende toegelicht ? Zijn de criteria eerlijk,t.t.z. er niet op gericht om één bepaalde techniek te bevoordelen?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is de studie repliceerbaar ? (i.e., Kunnen de bronnen worden nagetrokken ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Zijn de conclusies overtuigend ? (i.e., Wordt er voldoende abstractie gemaakt van het probleemopdat de conclusies ook geldig zijn voor gelijkaardige problemen.) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]





• Wordt een breed overzicht geboden van de toepasbare oplossingstechnieken ? (i.e. Is hetoverzicht van de oplossingstechnieken zo goed als volledig ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Zijn de gebruikte beoordelingscriteria herbruikbaar ? (i.e., Kunnen dezelfde criteria gebruiktworden voor een gelijkaardig probleem ?). [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Zijn de beoordelingscriteria representatief ? (i.e. Wordt gesteld in hoeverre de criteriaoverdraagbaar zijn naar een gelijkaardig probleem ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]








[4] FORMEEL MODELEen formeel model is een wetenschappelijke methode om na te gaan in hoeverre het mogelijk is eenwiskundige abstractie te maken van een bepaald probleem en op basis daarvan enkele belangrijkeeigenschappen te bewijzen. De nadruk ligt hier voornamelijk op het goed begrijpen van het probleemwat nodig is om te weten welke factoren al dan niet in het formeel model dienen opgenomen teworden. Daarom zal een typisch experiment een model bouwen van het probleemdomein a.h.v. eenwiskundige techniek (analytisch model, stochastisch model, logisch model, herschrijfsysteem, …),argumenteren welke factoren in het model zijn opgenomen en conclusies trekken i.v.m. deoplosbaarheid van het probleem.Een formeel model kan men herkennen aan volgende kenmerken: (a) Het probleem is relevant, t.t.z.de oplossing is niet triviaal en voor een aantal mensen nuttig. (b) Het probleem is abstraheerbaar,t.t.z. er zijn veel factoren die het probleem beïnvloedden, maar niet alle factoren zijn even relevant. (c)Er zijn een aantal belangrijke eigenschappen, die —eens bewezen—het construeren van oplossingenmakkelijker zal maken.

VOLDOENING [10 .. 14[• Wordt het probleem precies omschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Wordt het formele model duidelijk beschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden er op basis van het wiskundig model enkele belangrijke eigenschappen bewezen?

[ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden er conclusies getrokken ? (i.e., Zijn de bewezen eigenschappen effectief belangrijk?)


ONDERSCHEIDING [14 .. 16[• Wordt een overtuigend antwoord geven op de vraag "waarom een formeel model?"

(i.e., Wordt geargumenteerd dat het probleem relevant is; het probleem abstraheerbaar is; erbelangrijke eigenschappen zijn) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overzicht geboden van de factoren die het probleem beïnvloedden ? (i.e., Wordt erook geargumenteerd welke factoren NIET in het model worden opgenomen ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overtuigende motivatie geven voor de keuze van het formeel model ?(i.e., Wordt de keuze van de wiskundige basis —analyse, logica, kansrekening, …—geargumenteerd ? Wordt de keuze van de factoren die opgenomen worden in het modeltoegelicht in functie van de te bewijzen eigenschappen ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het model repliceerbaar ? (i.e., Worden genoeg details gegeven opdat buitenstaanders debewijsvoering kunnen volgen?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Zijn de conclusies overtuigend ? (i.e., Wat is het verworven inzicht ? Waarom is het nugemakkelijker om oplossingen te construeren voor het probleem?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]





• Wordt een breed overzicht geboden van de factoren die het probleem beïnvloedden ? (i.e. Wordtgeargumenteerd waarom de opgesomde factoren volledig zijn ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het formeel model herbruikbaar ? (i.e., Wordt aangegeven voor welke klasse van problemenhet model al dan niet toepasbaar is ?). [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het model representatief ? (i.e Wordt aangetoond waarom het formeel model toepasbaar isvoor een ganse klasse van problemen ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]








[5] SIMULATIEEen simulatie is een wetenschappelijke methode om fenomenen uit de reëele wereld in detail tebestuderen en prognoses te maken naar wat kan gebeuren in bepaalde situaties. Normaal wordt eensimulatie gebruikt als omstandigheden beletten om reëele observaties te maken (vb. te duur, fysiekonmogelijk). Net zoals bij een formeel model is een goed begrip van het probleem noodzakelijk omte bepalen wat wel en wat niet in de simulatie zal opgenomen worden. Daarom zal een typischexperiment een model bouwen van het probleemdomein a.h.v. een reeks gebeurtenissen en hunverbanden, het model ijken aan de hand van reëele observaties en conclusies trekken i.v.m. wat kangebeuren in hypothetische situaties.Een simulatie kan men herkennen aan volgende kenmerken: (a) Het probleem is relevant, t.t.z. deoplossing is niet triviaal en voor een aantal mensen nuttig. (b) Het probleem is abstraheerbaar, t.t.z.er zijn veel factoren die het probleem beïnvloedden, maar niet alle factoren zijn even relevant. (c) Hetprobleem vereist prognoses, t.t.z. reëele observaties zijn praktisch gezien onmogelijk maar eensimulatie kan een aantal "what-if" vragen beantwoorden.

VOLDOENING [10 .. 14[• Wordt het te bestuderen fenomeen precies omschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Wordt het simulatie model duidelijk beschreven ? [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden er prognoses gemaakt ? (i.e., Wordt op basis van de simulatie voorspellingen gemaakt

van wat zal gebeuren in bepaalde situaties.) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]• Worden er conclusies getrokken ? (i.e., Wat is het nut van de gemaakte prognoses ?)


ONDERSCHEIDING [14 .. 16[• Wordt een overtuigend antwoord geven op de vraag "waarom een simulatie?"

(i.e., Wordt geargumenteerd dat het probleem relevant is; het probleem abstraheerbaar is; erprognoses vereist zijn) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overzicht geboden van de factoren die het fenomeen beïnvloedden ? (i.e., Wordt erook geargumenteerd welke factoren NIET in de simulatie worden opgenomen ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Wordt een overtuigende motivatie geven voor de keuze van de simulatie ?(i.e., Wordt de keuze van de factoren die opgenomen worden in de simulatie toegelicht in functievan de te maken prognoses?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is het experiment repliceerbaar ? (i.e., Worden genoeg details gegeven opdat buitenstaanders hetsimulatie model kunnen nabouwen ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Zijn de conclusies overtuigend ? (i.e., Zijn de gemaakte prognoses relevant ? Tot welke inzichtenhebben die prognoses geleid ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]





• Wordt een breed overzicht geboden van de factoren die het fenomeen beïnvloedden ? (i.e. Wordtgeargumenteerd waarom de opgesomde factoren volledig zijn ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is de simulatie herbruikbaar ? (i.e., Wordt aangegeven voor welke klasse van fenomenen desimulatie al dan niet toepasbaar is ?). [ Ja / Neen / Gn. antw. ]

• Is de simulatie representatief ? (i.e Wordt de simulatie geijkt aan de hand van enkele reëeleobservaties ?) [ Ja / Neen / Gn. antw. ]







Bijlage Ix.2.9:

Voorbeelden van studiewijzers

1

Talen en automaten

Studiewijzer

‘Je wordt verplicht bezig te zijn met de leerstof

op een vrije manier’

(student mb)

Inhoudsopgave

1 Beoogde competenties 1.1 Formeel denken - Wetenschappelijke basis

1.2 Autonoom en creatief functioneren

1.3 Opvolgen technologische ontwikkelingen

1.4 Communicatievaardigheden

2 Voorkennis

3 Studietijd

4 Inhoud

5 Opbouw

6 Cursusbegeleiders

7 Studiemateriaal 7.1 Handboeken

7.2 Dia’s

8 Werkvormen 8.1 Zelfstudie

8.2 Werkvormen tijdens de kennismakingsperiode

8.2.1 Zelfstudie-opdracht, vragenlijst, stervragen en

motivatielijstje

8.2.2 Contactmoment 1: Theorielessen – minilessen

8.2.3 Contactmoment 2: Oefeningensessies - steroefeningen

8.2.4 Contactmoment 3: Teamwerk

8.2.5 TAportfolio

8.3 Werkvormen na de kennismakingsperiode

8.3.1 Gemeenschappelijk

8.3.2 Begeleide zelfstudie

8.3.3 Individuele zelfstudie

9 Mijlpalen

10 Evaluatie 10.1 TAportfolio

10.2 Begeleide zelfstudie

10.3 Individuele zelfstudie

10.4 Punten verliezen

10.5 Tweede zittijd

2

Opmerking bij de citaten: Alle citaten komen uit zelfreflecties van studenten aan het

eind van de cursussen Talen en automaten (ta) en Machines en berekenbaarheid

(mb). In beide cursussen gaan de studenten op dezelfde manier met de leerstof om. In

deze studiewijzer zijn enkele citaten, die komen uit de zelfreflecties bij Machines en

berekenbaarheid, opgenomen omdat ze ook van toepassing zijn op het

opleidingsonderdeel Talen en automaten.

3

1 Beoogde competenties

Met de beoogde competenties proberen we je een zo volledig mogelijk beeld te geven

van wat er van jou wordt verwacht in het kader van dit opleidingsonderdeel.

De beoogde competenties van elke bacheloropleiding in z’n geheel, worden

samengevat in de kerncompetenties van de opleiding. Alle vakken in de opleiding

dragen een steentje bij tot het verwerven van deze kerncompetenties.

Hieronder lees je op welke manier het opleidingsonderdeel ‘Talen en automaten’ als

informaticavak bijdraagt tot een aantal van de kerncompetenties voor de

bacheloropleiding informatica.

De titels verwijzen naar de kerncompetenties waaraan in dit vak gewerkt wordt en de

rest naar de beoogde competenties binnen dit vak.

1.1 Formeel denken - Wetenschappelijke basis

Aan het eind van het opleidingsonderdeel Talen en automaten ben je in staat om

gangbare wetenschappelijke technieken en methodes in de informatica te

begrijpen, uit te leggen en te gebruiken, i.h.b. om:

• wiskundige modellen in de informatica uit te leggen en te gebruiken

• wiskundige definities in de informatica te begrijpen, correct en formeel weer te

geven en toe te passen

• zelf een eenvoudige formele redenering m.b.v. wiskundige bewijstechnieken op

te stellen en weer te geven

• een formele argumentatie kritisch te lezen en te wijzen op eventuele hiaten en/of

foutieve stappen

• een wiskundige constructie in de informatica te begrijpen en correct uit te voeren

• theorema’s en stellingen in de informatica te begrijpen, te gebruiken en te

bewijzen

En dit alles in het kader van de onderwerpen van de cursus Talen en automaten (zie

inhoud).


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Talen en automaten kan je

• moeilijke materie in het handboek via (begeleide) zelfstudie stukje per stukje

bestuderen

• complexe opdrachten opsplitsen in eenvoudigere deeltaken

• contactmomenten tijdig en grondig voorbereiden

• taken tijdig volbrengen en afspraken (met jezelf en anderen) nakomen

• vragen stellen over onduidelijkheden in de cursus en er ook voor zorgen dat al je

vragen over de cursus tijdig beantwoord worden (door jezelf, medestudenten of

cursusbegeleiders)

• reflecteren over je eigen leerproces en dat van medestudenten

‘Je kan voor jezelf heel goed zien of je iets echt goed door hebt,

nl. als je het kan uitleggen aan iemand anders.’ (student ta)

4

‘Het teamwerk laat toe om jezelf te evalueren over hoe ver je

gevorderd bent in het begrijpen van de geziene leerstof.’ (student ta)

‘Het was een feit dat ik moeilijk vragen kon vinden over de leerstof.

Wel is het zo dat het gebeurde dat ik bij vragen van andere mensen zelf hard moest

nadenken, en dat ik merkte dat het een goede vraag was.’ (student mb)


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Talen en automaten kan je

• een Engelstalig handboek over theoretische informatica, aansluitend op de inhoud

van de cursus, raadplegen en bestuderen

• de gemeenschappelijke theoretische basis van verschillende deelgebieden van de

informatica omschrijven


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Talen en automaten ben je in staat om

contacten met medestudenten te onderhouden, zowel schriftelijk als mondeling,

i.h.b. om

• samen met andere teamleden probleemoplossend werk te verrichten en hierover

schriftelijk verslag - met een heldere en overtuigende formulering en goed

gestructureerd - uit te brengen

• ideeën aan te reiken

• afspraken te maken i.v.m. het functioneren van een team

• bij te dragen aan het functioneren van je team

• je verantwoordelijkheden op te nemen m.b.t. een vergadering en bijhorend

verslag, en dit zowel als voorzitter, als notulist en als deelnemer

‘Ik vond het teamwerk behulpzaam: ideeën en problemen konden samen besproken en

overlegd worden waardoor men er meer uit leert dan als men het moet vragen aan

assistent of prof, en men toch niet te veel tijd hoeft te steken in het zelf uitpluizen van

het probleem.’ (student ta)

‘Ik nam vaak de leiding tijdens het teamwerk, dit is een nieuwe kant van mij die naar

boven komt. Vroeger was ik eerder de passieve deelnemer.’ (student ta)

‘Het was zeer goed het teamwerk in vergaderstijl te organiseren. Ik dacht initieel dat

hier weinig van zou toegepast worden, maar uiteindelijk werd er toch veel gebruik

van gemaakt.’ (student ta)

5

2 Voorkennis

Er is geen specifieke voorkennis vereist om dit opleidingsonderdeel te starten. Wel is

er in de loop van de cursus extra voorkennis wiskunde noodzakelijk! Voor de

informaticastudenten wordt die voorkennis verzorgd in de cursus discrete wiskunde.

Zorg er dus voor dat je als informaticastudent - voor Talen en automaten - de cursus

discrete wiskunde bijhoudt (niet uitstellen!) en grondig bestudeert.

Een goede wiskundige basis en een degelijk abstractievermogen zijn troeven.

3 Studietijd

De totale tijdsbesteding voor de zelfstudie, het voorbereiden en bijwonen van de

contactmomenten, het maken van opdrachten en de voorbereiding van het examen

wordt geraamd op 150 uur (6 studiepunten). Verspreid over de duur van de cursus

betekent dit een studietijd van 8 à 10 uur per week.

4 Inhoud

Met het opleidingsonderdeel Talen en automaten begint je studie van de theoretische

informatica, d.i. de studie van automatentheorie, talen en rekenprocessen. In het

opleidingsonderdeel Talen en automaten komen volgende onderwerpen aan bod:

• alfabetten, strings, talen, problemen

• eindige automaten en toepassingen (web/text search),

• reguliere expressies en toepassingen (in UNIX, in lexicale analyse en bij het

opsporen van patronen in een tekst)

• het verband tussen eindige automaten en reguliere expressies

• eigenschappen en beperkingen van reguliere talen

Dit opleidingsonderdeel geeft je samen met de cursussen 'Machines en

berekenbaarheid' en 'Algoritmen en complexiteit' een inleiding in de theoretische

informatica.

5 Opbouw

We starten met een kennismakingsperiode van 4 weken waarin je het reilen en

zeilen in deze cursus leert kennen.

In week 4 kies je of je de rest van de cursus afwerkt via individuele zelfstudie of

begeleide zelfstudie.

6 Cursusbegeleiders

Prof. Dr. Els Laenens [email protected]

Dr. Patricia Geerts [email protected]

6


Je gebruikt in 3 opeenvolgende opleidingsonderdelen (Talen en automaten 1e bac,

Machines en berekenbaarheid 2e bac en Algoritmen en complexiteit 3

e bac) volgend

handboek:

Introduction to Automata Theory, Languages, and Computation, 2006, John

Hopcroft, Rajeev Motwani, Jeffrey Ullman, uitgeverij Addison-Wesley.

In Talen en automaten bestudeer je de eerste vier hoofdstukken. Breng dit boek altijd

mee naar de les.

Vlot communiceren kan je leren. Daartoe gebruiken we enkele hoofdstukken uit

volgend boek, dat ook in je verdere opleiding nog z’n nut zal bewijzen:

Leren Communiceren, 2006, Steehouder e.a.,, vijfde druk 2006 uitgeverij

Wolters-Noordhoff, ISBN: 978-90-01-54702-8

7.2 Dia’s

De dia’s die gebruikt worden tijdens de theorielessen vind je op blackboard bij

studiemateriaal. Zo kan je ze zelf volgens je persoonlijke voorkeur afdrukken (1, 2 of

4 dia’s per blz.).

8 Werkvormen

8.1 Zelfstudie

De algemene werkvorm van het vak Talen en automaten is zelfstudie. Na een

kennismakingsperiode van 4 weken, heb je de keuze tussen begeleide zelfstudie en

individuele zelfstudie.

Begeleide zelfstudie betekent dat je in essentie aan zelfstudie doet, maar dat je van de

cursusbegeleiders extra ondersteuning krijgt in je plannings- en leerproces en/of hulp

krijgt van de cursusbegeleiders en van je medestudenten.

Individuele zelfstudie betekent dat je je zelfstandig voorbereidt op het examen,

zonder extra ondersteuning. Uiteraard ben je welkom in de theorielessen en in de

oefeningensessies.

De keuze tussen individuele zelfstudie en begeleide zelfstudie stel je best uit tot na de

kennismakingsperiode: de eerste weken maak je kennis met de verschillende

werkvormen zodat je kan ervaren wat jou het best ligt voor dit vak.

‘Alhoewel ik er eerst tegen opzag (ik kende niemand van mijn team),

heb ik nu weer 4 vrienden bij.’ (student ta)

‘Als ik niet had gekozen voor het teamwerk, had ik waarschijnlijk

7

alles uitgesteld tot voor de examens.’ (student ta)

8.2 Werkvormen tijdens de kennismakingsperiode

Tijdens de kennismakingsperiode zijn alle activiteiten verplicht voor alle studenten.

Het is de bedoeling dat je wekelijks een stuk leerstof onder de knie krijgt. De

verschillende werkvormen helpen je hierbij, op voorwaarde dat je de zelfstudie

ernstig aanpakt! Wie de zelfstudie verwaarloost, loopt al gauw achterop en haalt maar

weinig uit de aangeboden kansen om te leren. Zoals je hieronder leest, vormen alle

andere werkvormen een ondersteuning voor je zelfstudie.

Figuur 1: de zelfstudie staat centraal met de andere

werkvormen als ondersteuning

8.2.1 Zelfstudie-opdracht, vragenlijst, stervragen en motivatielijstje

Je krijgt wekelijks een zelfstudie-opdracht, die dient afgewerkt te worden tegen de

volgende oefeningensessie. Elke zelfstudie-opdracht houdt in dat je een deel van de

leerstof grondig en zelfstandig in het handboek bestudeert - oppervlakkig lezen

volstaat niet! - en dat je al je vragen die opkomen bij deze studie noteert op een

vragenlijst. Lege vragenlijsten worden niet aanvaard: elke vragenlijst dient minstens

1 vraag te bevatten. En wat als je geen vraag kan vinden, omdat de leerstof klaar en

duidelijk is? Dan verzin je zelf een denkvraag!

Je krijgt bij de zelfstudie-opdrachten ook stervragen die je helpen je te verdiepen in

de theoretische aspecten. Aan de hand van de stervragen kan je voor jezelf bepalen of

je zelfstudie voldoende grondig is of eerder oppervlakkig. Na je zelfstudie tracht je

individueel alle stervragen correct en volledig te beantwoorden. Het al dan niet in

staat zijn om stervragen te beantwoorden, zegt iets over de kwaliteit van je zelfstudie.

Tot slot stel je jezelf bij elke zelfstudie-opdracht de vraag

‘Waarom is de studie van dit deel van de theoretische informatica van belang

binnen de informatica – heeft de theoretisch informatica wel degelijk een

praktisch nut?’

zelfstudie

zelfstudie-

opdracht

vragenlijst

theorielessen schriftelijke

oefeningen

teamwerk

8

en maak je van de redenen die je ziet en/of kan afleiden uit dit deel een lijstje, d.i. je

motivatielijstje.

Zo bestaat je output van elke zelfstudie-opdracht uit: je vragenlijst, je antwoorden op

stervragen en je motivatielijstje.

8.2.2 Contactmoment 1: Theorielessen – minilessen

De wekelijkse theorielessen bereiden je voor op de zelfstudie-opdrachten. Elke week

krijg je een deel van de theorie voorgeschoteld in de vorm van een miniles over de

leerstof die je vervolgens via zelfstudie gaat bestuderen. Tijdens de minilessen wordt

ingegaan op definities, voorbeelden, constructies, theorema’s en bewijzen.

8.2.3 Contactmoment 2: Oefeningensessies - steroefeningen

Tijdens de oefeningensessie oefen je in het schriftelijk oplossen van oefeningen en

problemen die handelen over het stuk leerstof uit de laatste zelfstudie-opdracht. Zo

kan je onmiddellijk toetsen of je de leerstof in voldoende mate beheerst en heb je

meteen een goede voorbereiding voor het examen waar je soortgelijke oefeningen

krijgt op te lossen.

Een deel van de opgegeven oefeningen zijn steroefeningen, die je individueel – met

je handboek als enige hulp - tracht op te lossen.


‘Door het teamwerk had ik geen schrik om met vragen naar de andere

studenten te stappen, wat ik anders wel zou hebben’ (student ta)

‘Ik vond het teamwerk wel nuttig en tof. Je kan veel van

elkaar leren en zo leer je eens andere mensen kennen’ (student ta)

Studenten kunnen heel veel van elkaar leren. Dat is de opzet van het teamwerk.

Je gaat wekelijks aan het werk in wisselende teams. De teams worden telkens

samengesteld door de cursusbegeleiders.

Volgende voorbereidende documenten (= je output van de zelfstudie-opdracht en de

steroefeningen) dienen als input voor je teamwerk:

- je vragenlijst

- je antwoorden op stervragen

- je motivatielijstje

- je oplossingen van steroefeningen

Tijdens de teamvergaderingen leg je deze documenten voor aan de andere teamleden.

Vervolgens zoek je samen naar een antwoord op alle vragen van de vragenlijsten van

alle teamleden. Zorg ervoor dat je een volledig antwoord krijgt op je eigen vragen

zodat je in staat bent om ze nadien zelf schriftelijk uit te werken!

Is er geen oplossing gevonden op één van je vragen, dan kan je je vraag kwijt op het

9

forum ‘onopgeloste vragen’ van blackboard, zodat niet alleen je teamleden, maar al

je medestudenten je kunnen helpen je vraag te beantwoorden. Pas wanneer het dan

nog niet lukt, kan je rekenen op hulp van de cursusbegeleiders. Het is de bedoeling

dat je niet met vragen blijft zitten.

‘De mogelijkheid om toch nog vragen te stellen aan de prof en uitleg te krijgen bleef

bestaan waardoor de laatste twijfelpunten weggewerkt konden worden. (dit is echter

door de studenten niet altijd gedaan, maar dat is onze eigen verantwoordelijkheid).’

(student mb)

Verder vergelijk je je oplossingen voor steroefeningen en je antwoorden op

stervragen met die van de andere teamleden, en breng je, indien nodig, verbeteringen

aan aan je eigen oplossingen en antwoorden.

Tot slot vergelijk je mekaars motivatielijstjes en vul je je eigen lijstje eventueel aan.

‘Ik heb de mogelijkheid gehad om bepaalde moeilijke punten beter te

begrijpen doordat de anderen het hebben uitgelegd. Zo ook werd ik op moeilijke

punten gewezen, die ik over het hoofd had gezien, door de vragen van de andere

studenten.’ (student ta)

Figuur 2: schematische voorstelling van het werk in

en rond de contactmomenten

8.2.5 TAportfolio

Je maakt tijdens de kennismakingsperiode een verplicht werkstuk: een TAportfolio.

Dit is een individuele portfolio van je werk t.e.m. week 4. We verwachten individueel

werk. Het is uiteraard goed als je af en toe iets bespreekt met je medestudenten, maar

het is belangrijk dat je nadien zelfstandig aan het werk gaat. Zo zal je gewapend zijn

voor het examen en voor de vele vakken die verder bouwen op dit

opleidingsonderdeel.

Je TAportfolio mag zowel handgeschreven teksten als afdrukken van elektronische

documenten bevatten.

Je TAportfolio bevat volgende onderdelen:

a. teams

b. oplossingen van de steroefeningen (2 versies),

c. antwoorden op stervragen (2 versies),

d. vragenlijst en antwoorden op al je vragen

e. een motivatielijst,

miniles oefeningensessie teamwerk zelfstudie-

opdracht

ster-

oefeningen

10

f. uitwerking van extra opdrachten,

g. een zelfreflectie en

h. keuze begeleide zelfstudie of individuele zelfstudie.

Hieronder vind je een beschrijving van elk van deze onderdelen:

a. Teams

Je geeft in je TAportfolio een opsomming van alle teams waarin je gewerkt hebt.

Vermeld alle teamleden met voornaam en naam evenals de data waarop je in dit team

werkte.

b. Oplossingen van de steroefeningen

In je TAportfolio stop je voor elke reeks steroefeningen telkens 2 versies oplossingen:

• de eerste versie bevat je eigen oplossingen die je volledig individueel maakt, het

is één van de voorbereidende documenten voor het teamwerk

• de tweede versie bevat alle verbeterde oplossingen na bespreking in je team (de

oplossingen die je al juist had in de eerste versie hoeven hier niet herhaald te

worden)

c. Antwoorden op stervragen

In je TAportfolio stop je voor elke reeks stervragen telkens 2 versies antwoorden:

• de eerste versie bevat je eigen antwoorden die je volledig individueel maakt, het

is één van de voorbereidende documenten voor het teamwerk

• de tweede versie bevat alle verbeterde antwoorden na bespreking in je team (de

antwoorden die je al juist had in de eerste versie hoeven hier niet herhaald te

worden)

d. Vragenlijst en antwoorden op al je vragen

Je legt je vragenlijst voor in je team om samen met de andere teamleden te zoeken

naar een antwoord op al je vragen. Nadien schrijf je die antwoorden netjes uit en voeg

je ze toe aan je TAportfolio.

e. Motivatielijst

In je TAportfolio komt één uitgebreide motivatielijst die je na elke zelfstudie-

opdracht en elk teamwerk aanvult met je meest recente motivatielijstje.

f. Uitwerking van extra opdrachten

Ook de volgende 3 extra opdrachten zijn voor je TAportfolio. Je kan er meteen in

week 1 aan beginnen. Niet uitstellen dus!

! Lees het hoofdstuk ‘Onderdelen van een rapport’ in het handboek ‘Leren

communiceren’, vat het samen en voeg deze samenvatting toe aan je TAportfolio.

En – heel belangrijk - pas deze samenvatting vervolgens toe op je eigen

TAportfolio zodat deze alle onderdelen van een goed rapport bevat.

11

! Lees het deel uit deze studiewijzer over ‘8.3.1 Begeleide zelfstudie, teamwerk en

teamverslag’ en het hoofdstuk ‘Vergaderen’ in het handboek ‘Leren

communiceren’. Maak eerst een samenvatting van alle vergaderaspecten uit het

hoofdstuk ‘Vergaderen’ die volgens jou nuttig zijn voor het teamwerk in de

begeleide zelfstudie. Vervolgens maak je een voorstel voor het goed functioneren

van een vast team in de begeleide zelfstudie. Zowel samenvatting als voorstel

voeg je toe aan je TAportfolio.

! Maak een ‘bewijsfiche’, d.i. een overzichtelijke samenvatting van alle

bewijstechnieken uit delen 1.2, 1.3 en 1.4 van het handboek ‘Introduction to

Automata Theory, Languages, and Computation’. Je bewijsfiche zal van pas

komen want in deze cursus gaan we heel veel bewijzen.!

g. Zelfreflectie

Voor de zelfreflectie stel je jezelf de volgende vragen:

- In welke mate heb ik aan zelfstudie gedaan? Heb ik de leerstof in het handboek bekeken, grondig gelezen of bestudeerd?

- Was ik voldoende voorbereid om tijdens de oefeningensessies vlot aan de

opgaven te werken of had ik extra uitleg nodig?

- Wat vond ik van de steroefeningen? Makkelijk, haalbaar of moeilijk?

- Was ik voldoende aanwezig tijdens de theorielessen? Niet alleen fysiek, maar ook met mijn aandacht? Was mijn voorkennis voldoende om de minilessen volledig te

volgen?

- Als ik op deze manier verder doe, zal ik dan goed voorbereid zijn voor het

examen?

- Wat heb ik tot nu toe goed gedaan?

- Waaraan zal ik best meer aandacht besteden?

Maak een tekstje rond je antwoorden en voeg dit toe aan je TAportfolio.

h. Keuze begeleide zelfstudie of individuele zelfstudie

Tot slot laat je ons via je TAportfolio weten of je kiest voor begeleide zelfstudie (zie

8.3.2) - en dus wenst gebruik te maken van de ondersteuning van een vast team voor

de rest van de cursus - of voor individuele zelfstudie (zie 8.3.3), zonder extra

ondersteuning.

8.3 Werkvormen na de kennismakingsperiode

8.3.1 Gemeenschappelijk

Contactmoment 1: Minilessen

Net als in de kennismakingsperiode krijg je minilessen over de leerstof die je

vervolgens via zelfstudie gaat bestuderen. Tijdens de minilessen wordt er in min of

meerdere mate – afhankelijk van de moeilijkheidsgraad van de leerstof en van je

zelfstudie-ervaring - ingegaan op definities, voorbeelden, constructies, theorema’s en

bewijzen.

Het zelfstudietraject van deze cursus loopt verder in het opleidingsonderdeel

12

Machines en berekenbaarheid (2e bac) en de ondersteunende minilessen zijn als volgt

opgevat:

- de minilessen bij het begin van Talen en automaten zijn nog zeer volledig en zijn eerder gewone lessen

- naarmate de cursus vordert, en dus ook je zelfstudievaardigheden, spelen de

minilessen een steeds minder belangrijke rol

- aan het eind van het volgende opleidingsonderdeel, Machines en berekenbaarheid, ben je in staat het laatste hoofdstuk van de cursus zonder ondersteuning van

minilessen te bestuderen

- complexe leerstof krijgt altijd de nodige aandacht tijdens de minilessen

Contactmoment 2: Oefeningensessies

De oefeningensessies verlopen zoals tijdens de kennismakingsperiode. Je dient je er

goed op voor te bereiden door de theorie te bestuderen. Een deel van de opgegeven

oefeningen zijn weer steroefeningen.

Afhankelijk van je keuze tussen begeleide zelfstudie en individuele zelfstudie neem je

al dan niet deel aan contactmoment 3 (zie verder).

8.3.2 Begeleide zelfstudie

‘Je bent tijdens het semester steeds bezig met het vak omdat je vergaderingen moet

voorbereiden en dit heeft als voordeel dat je goed voorbereid bent voor het examen.’

(student ta)

‘Het teamwerk is zeer zeker zinvol omdat je, door eraan deel te nemen, veel meer

gestimuleerd wordt om de leerstof goed bij te houden.’ (student ta)

Kies je in dit opleidingsonderdeel voor begeleide zelfstudie, dan ga je als

wetenschapper aan het werk: je volgt voordrachten (theorielessen), je bestudeert het

werk van anderen (zelfstudie in het handboek), je analyseert, je identificeert

problemen en doet aan problem-solving (schriftelijke oefeningen), en je werkt nauw

samen (teamwerk) met collega-wetenschappers (je medestudenten). Net zoals ervaren

wetenschappers formuleer je problemen en oplossingen formeel, communiceer je

mondeling en schriftelijk, evalueer je mekaars werk, geef je feedback, enz. Kortom je

doet aan wetenschappelijk werk en laat je door anderen helpen, en je helpt anderen bij

hun wetenschappelijk werk.

‘Wat ik goed vond aan het teamwerk, is dat vragen die ik had door verschillende

medestudenten anders werden opgelost of een stuk theorie anders werd uitgelegd, wat

soms wel handig is als je iets niet snapt. Anderzijds, om iets uit te leggen met je eigen

woorden dien je de theorie goed te begrijpen en ga je er automatisch dieper op in.

Hierdoor leren beide partijen iets bij.’ (student ta)

Kortom, de begeleide zelfstudie staat in het verlengde van de kennismakingsperiode:

hier ga je in essentie op dezelfde manier te werk, maar dan in een vast team en met

schriftelijke teamverslagen (en geen portfolio). Net zoals tijdens de

13

kennismakingsperiode zijn alle contactmomenten verplicht voor studenten die

deelnemen aan de begeleide zelfstudie. Hieronder vind je meer detail.

Contactmoment 3: Teamwerk

In tegenstelling tot de kennismakingsperiode, waarin je werkte in wisselende teams,

ga je nu aan het werk in een vast team. De teams worden samengesteld door de

cursusbegeleiders.

Personen uit ons team deden uitstekend hun best om zo goed mogelijk

te helpen. Zelf heb ik er veel van opgestoken.’ (student ta)

Je output van de zelfstudie dient ook hier als input voor je teamwerk. Het gaat om

volgende voorbereidende documenten:

- je vragenlijst




Je vergadert wekelijks en aan elke vergadering is er een teamverslag gekoppeld. Je

vergadert afwisselend in de rol van voorzitter, notulist en deelnemer.

Tijdens de eerste teamvergadering bespreek je samen met de andere teamleden hoe je

team zal functioneren. Hiertoe gebruik je de voorbereidingen rond ‘vergaderen’ van

alle teamleden (zie TAportfolio 8.2.5 f). Je werkt samen een voorstel uit rond de

centrale vraag

Hoe gaan we als team functioneren, om alle taken – examens inbegrepen – tot

een goed einde te brengen?

Teamverslag

Elk team brengt van elke vergadering uitgebreid schriftelijk teamverslag uit van al het

probleemoplossend werk waaraan gewerkt werd.

Zorg voor een heldere en overtuigende formulering en een goede structuur. Elk

teamverslag bevat een rapportering van alle agendapunten, met als wisselende

agendapunten:

Vragenlijsten:

- alle vragen van alle vragenlijsten met vermelding van de naam van de

vragensteller(s) – denk eraan: elk teamlid stelt minstens 1 vraag!

- een duidelijk en volledig antwoord op alle vragen, opgelost in je team

- een vermelding bij alle onopgeloste vragen, die op het forum ‘onopgeloste vragen’ worden geplaatst

Steroefeningen:

- de oplossingen van alle steroefeningen

Stervragen:

- de antwoorden op alle stervragen

14

Motivatielijst

- een zo volledig mogelijke motivatielijst

8.3.3 Individuele zelfstudie

We zijn ervan overtuigd dat als je met een goede inzet deelneemt aan de begeleide

zelfstudie je een uitstekende voorbereiding hebt voor het examen. Toch willen we dit

systeem niet verplichten omdat eerder bleek dat studenten die ongemotiveerd aan het

teamwerk deelnamen een last waren voor de andere teamleden.

Vandaar dat we je de mogelijkheid geven om te kiezen voor individuele zelfstudie

(d.i. zonder ondersteuning van een vast team). Wie hiervoor kiest is welkom tijdens

de theorielessen en de oefeningensessies (contactmomenten 1 en 2), maar krijgt geen

inzage in het werk van de teams. Let wel, de leerstof wordt niet in z’n geheel in

hoorcolleges behandeld – er worden minilessen gegeven.

Studenten die met onvoldoende inzet deelnemen aan het teamwerk worden verplicht

naar individuele zelfstudie over te schakelen.

9. Mijlpalen Je volledig afgewerkte TAportfolio dien je in aan het einde van de

kennismakingsperiode. De exacte datum wordt je tijdig meegedeeld.

Als je deelneemt aan de begeleide zelfstudie dien je wekelijks een teamverslag in.

Van de exacte data waarop de teamverslagen dienen ingediend te worden, brengen we

je tijdig op de hoogte.

10. Evaluatie

Aan het eind van je bacheloropleiding geeft de examencommissie je een ‘graad van

verdienste’: voldoende wijze, onderscheiding, grote onderscheiding of grootste

onderscheiding. Deze graad wordt bepaald op basis van je resultaten op alle

opleidingsonderdelen uit je bacheloropleiding (zie artikel 20.4.2 van het

examenreglement www.ua.ac.be/main.aspx?c=*STUDPORT&n=19482). Graden spelen

een belangrijke rol voor het verkrijgen van studiebeurzen in binnen- en buitenland en

bij sollicitaties.

Voor elk opleidingsonderdeel krijg je als resultaat een cijfer op 20. Hier volgt de

puntenberekening voor Talen en automaten.

10.1 TAportfolio

Met je TAportfolio word je sterk gestimuleerd om onmiddellijk op de gewenste

manier aan het werk te gaan. Je TAportfolio geeft je alle kans om vanaf de eerste

week van je universitaire opleiding komaf te maken met uitstelgedrag. Uitstelgedrag

is een grote – misschien zelfs de grootste - oorzaak van falen bij eerste jaarsstudenten.

Hier geldt zeker het motto ‘Goed begonnen is half gewonnen’!

15

Dit motiveert volgende evaluatie voor je TAportfolio waarin niet de leerstof, maar

wel het leerproces en de inzet geëvalueerd worden.

Indien je TAportfolio goed gestructureerd is met een nette, heldere en overtuigende

formulering van alle delen/opdrachten krijg je groen licht en mag je deelnemen aan de

rest van de cursus op de door jou verkozen manier.

Als je TAportfolio daarentegen onvolledig, slordig of onduidelijk is, krijg je oranje

licht. Dit betekent dat je niet mag deelnemen aan de begeleide zelfstudie – je wordt in

dit geval dus verplicht aan individuele zelfstudie te doen - en dat je enkel nog kan

slagen voor het vak in eerste zittijd indien je een extra uitgebreide

toepassingsopdracht maakt in een beperkte tijd. Zo krijg je een nieuwe kans om te

leren omgaan met inleverdata.


De beoordeling is gebaseerd op 2 onderdelen:

- de resultaten op je teamwerk (10 punten)

- de resultaten op je schriftelijk examen (10 punten)

Evaluatie teamwerk (10 punten)

Het werk in je team wordt geëvalueerd enerzijds via peerevaluatie van het teamwerk

en anderzijds via random evaluatie van de teamverslagen door de cursusbegeleiders.

Random evaluatie betekent dat slechts een aantal onderdelen (vragen en antwoorden,

oefeningen en oplossingen, motivatielijst, ...) uit de teamverslagen worden

geselecteerd ter evaluatie. De kwaliteit van de geselecteerde onderdelen, bepalen

samen het teamcijfer. Het is dus belangrijk dat alle teamwerk van goede kwaliteit is!

Op het schriftelijk examen vul je het peerevaluatieformulier in. Dit laat je toe de

bijdrage van de verschillende teamleden – jezelf inbegrepen – aan het teamwerk te

evalueren aan de hand van 6 aspecten:

• vragen stellen

• ideeën aanreiken

• enthousiasme en participatie

• bijdragen aan het functioneren als team

• voorbereiding volbrengen

• taken volbrengen - afspraken nakomen

De peerevaluatie geeft ons peergewichten om uit het teamcijfer individuele cijfers

voor de verschillende teamleden te berekenen:

individueel teamcijfer = teamcijfer * peergewicht

Evaluatie schriftelijke examens (10 punten)

De andere helft van het eindresultaat is je examencijfer (10 punten), het gemiddelde

van je resultaten op de schriftelijke theorie- en oefeningenexamens.

Tijdens de examenperiode krijg je twee schriftelijke examens:

• een (1 uur durend) gesloten boek theorie-examen waar je kennis van

definities, stellingen, constructies en bewijzen getoetst wordt en

16

• een (2 uur durend) open boek oefeningenexamen (enkel het handboek mag

gebruikt worden – geen nota’s) waar je oefeningen en denkvragen dient op te

lossen, in de stijl van de problemen die je tijdens het semester hebt leren

oplossen.

Eindresultaat (20 punten)

Teamwerk en schriftelijke examens bepalen dus elk de helft van je eindresultaat:

eindresultaat = individueel teamcijfer + examencijfer

Haal je echter minder dan 40% op het teamwerk of op de schriftelijke examens, dan

krijg je maximum 8/20 voor het geheel.


Bij individuele zelfstudie is je evaluatie volledig gebaseerd op de schriftelijke theorie-

en oefeningenexamens.







oplossen.

Elk examen staat op de helft van de punten, dus op 10.

In vergelijking met de schriftelijke examens bij begeleide zelfstudie, is dit examen

van dezelfde moeilijkheidsgraad, maar meer uitgebreid.

10.4 Punten verliezen.

We maken enkele duidelijke afspraken zodat je niet voor onverwachte teleurstellingen

komt te staan.

• Voor elk te laat ingediend document worden punten afgetrokken van je totaal: één dag te laat -1 punt, 2 dagen te laat -3 punten, 3 dagen te laat -5 punten, enz.

• Wie de extra toepassingsopdracht als gevolg van een slecht TAportfolio niet tijdig of onvolledig indient, krijgt niet meer dan 8 als eindresultaat en is dus niet

geslaagd.

• Wie (een deel van) het werk (TAportfolio of examen) van een medestudent overneemt krijgt 0 als eindresultaat. De punten van de medestudent worden

gehalveerd.

10.5 Tweede zittijd

In tweede zittijd begint iedereen van een schone lei en neemt iedereen deel aan de

individuele zelfstudie-examens op 20 punten.

17

Wie de extra toepassingsopdracht als gevolg van een slecht TAportfolio niet tijdig of

onvolledig indiende in eerste zittijd, dient dit alsnog te doen op de dag van het

oefeningenexamen voor Talen en automaten in tweede zit.

Veel succes!

De cursusbegeleiders.

1

Gegevensstructuren

Studiewijzer

Inhoudsopgave


1.1 Analyse en ontwerp van kleinschalige software projecten en implementatie van

nieuwe softwaresystemen

1.2 Implementatie en onderhoud van een databank





2 Voorkennis

3 Studietijd

4 Inhoud

5 Opbouw

6 Cursusbegeleiders

7 Werkvormen en contactmomenten 7.1 Contactmoment 1: Theorielessen - minilessen

7.2 Contactmoment 2: Oefeningensessies

7.3 Contactmoment 3: Portfoliolabo sessies

8 Het portfoliowerk 8.1 Wat omvat het portfoliowerk?

8.2 Het inleveren van documenten

8.3 Portfolioagenda

8.4 Heb je vragen over je portfoliowerk?

9 Studiemateriaal 9.1 Handboek

9.2 Dia’s

10 Evaluatie 10.1 Evaluatie portfoliowerk

10.2 Labo examen

10.3 Schriftelijk examen


10.5 Berekening van je eindresultaat – overzicht

10.6 2e zit

2

1. Beoogde competenties

De algemene doelstelling van het opleidingsonderdeel gegevensstructuren is de volgende:

Aan het eind van het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren ben je in staat om

(zelfstandig en in groep) voor eenvoudige, realistische informaticaproblemen

oplossingen te ontwerpen en deze te implementeren in een concreet systeem, met

behulp van denkprocessen en technieken die professionele informatici gebruiken.

Met de beoogde competenties proberen we je een zo volledig mogelijk beeld te geven van wat

er van jou wordt verwacht in het kader van dit opleidingsonderdeel.

De beoogde competenties van elke bacheloropleiding in z’n geheel, worden samengevat in de

kerncompetenties van de opleiding. Alle vakken in de opleiding dragen een steentje bij tot het

verwerven van deze kerncompetenties.

Hieronder lees je op welke manier het opleidingsonderdeel gegevensstructuren als

informaticavak bijdraagt tot een aantal van de kerncompetenties voor de bacheloropleiding

informatica.

De titels verwijzen naar de kerncompetenties waaraan in dit vak gewerkt wordt en de rest naar

de beoogde competenties binnen dit vak.

1.1 Analyse en ontwerp van kleinschalige software projecten en implementatie van

nieuwe softwaresystemen

Aan het eind van het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren ben je in staat om:

• een eenvoudig informaticaprobleem te analyseren en een oplossing voor te bereiden in de

vorm van een goed ontwerp

• een oplossing van een informaticaprobleem te implementeren aan de hand van een

ontwerp

• testgegevens te ontwikkelen bij een implementatie (op basis van een ontwerp)

1.2 Implementatie en onderhoud van een databank

Aan het eind van het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren ken je:

• de werking en het gebruik van volgende database technieken: hashing, B-bomen,

indexeren en multiple indexing



• je persoonlijk werk netjes, volledig en goed gestructureerd te presenteren in een portfolio

• software te ontwerpen en ontwikkelen met aandacht voor medewerkers en gebruikers

• je medestudenten te helpen in hun leerproces en je door hen te laten helpen in jouw

leerproces

• zinvolle feedback te geven vanuit de rollen van gebruiker en teammedewerker

1.4 Formeel denken – wetenschappelijke basis

Aan het eind van het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren kan je:

3

• de definities, het gebruik en de implementatie (in pseudocode) geven en uitleggen van alle

besproken Abstract Data Types (zie inhoud)

• de definitie van big O geven en het gebruik ervan uitleggen

• de betekenis van O(1), O(log n), O(n), O(n*log(n)), O(n2), O(n

3) en O(2

n) bespreken

• de efficiëntie analyseren van zoeken sorteeralgoritmen en van ADT bewerkingen

• denkprocessen en problem-solving technieken (recursie, backtracking, OO ontwerp, ...) uit

de informatica toepassen bij het oplossen van informaticaproblemen



• een informaticaprobleem in deeltaken op te splitsen (ontwerp, implementatie,

testgegevens) en elke deeltaak afzonderlijk uit te voeren zonder het geheel (ook

gebruikers en/of medewerkers) uit het oog te verliezen

• zinvolle feedback te geven

• te reflecteren over je werk en dat van je medestudenten

• aan de hand van een zelfreflectie je eigen oplossingen te verbeteren


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren kan je

• een Engelstalig handboek, aansluitend op de inhoud van de cursus, raadplegen en

bestuderen

2 Voorkennis

De studenten dienen vertrouwd te zijn met de grondslagen van een hogere programmeertaal

zoals Oberon. Dit betekent dat ze alle aspecten van zo’n taal bestudeerd hebben en zelfstandig

kunnen toepassen op kleine en elementaire programmeerproblemen.

Het opleidingsonderdeel Inleiding programmeren geeft je de nodige voorkennis.

3 Studietijd

Het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren omvat theorie, oefeningen en portfoliowerk, en

telt 6 studiepunten. Dit komt overeen met een studietijd van 150 tot 180 uur. Hierin zijn

begrepen: het bijwonen van de theorielessen en oefeningensessies en de portfoliolabo sessies,

de voorbereiding en de uitwerking van opdrachten en het studeren voor het examen.

Verspreid over de duur van de cursus betekent dit een studietijd van ongeveer 8 à 10 uur per

week.

4 Inhoud

In het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren bestudeer je volgende onderwerpen:

• Gegevensabstractie, OO design, top-down design programmeerprincipes software lifecycle

• Abstract Data Types: stacks, queues, binaire bomen en zoekbomen, tabellen, priority queues, gebalanceerde zoekbomen (2-3, 2-3-4, AVL, ..., B-bomen), grafen

• zoeken sorteeralgoritmen • hashing • efficiëntie van algoritmen

4

• externe methoden

5 Opbouw

Als student moet je leren om zelfstandig te werken en actief en doelgericht te studeren. Onze

taak is je daarbij te begeleiden. In de theorielessen wordt een bepaald thema ingeleid, de

leerinhoud gestructureerd en moeilijke onderdelen uitgelegd. Na de theorielessen ga je de

behandelde onderwerpen zelfstandig verwerken. Hiertoe werk je aan zelfstudie-opdrachten,

oefeningen en aan je portfolio.

6 Cursusbegeleiders


Dr. Patricia Geerts [email protected]

7 Werkvormen en contactmomenten

In het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren gebruiken we een waaier aan werkvormen. Ze

komen aan bod in de verschillende contactmomenten:

7.1 Contactmoment 1: Theorielessen – minilessen

In de theorielessen komen de theoretische aspecten van het opleidingsonderdeel

Gegevensstructuren aan bod. Deze zijn enerzijds nodig voor het oplossen van je portfoliowerk

binnen dit vak en vormen anderzijds een noodzakelijke grondslag voor andere

opleidingsonderdelen in je verdere studie. Tijdens de theorielessen krijg je minilessen en ga je

actief met de leerstof aan de slag.

7.2 Contactmoment 2: Oefeningensessies

Tijdens de oefeningensessies oefen je o.a. algoritmes uit de theorie in en verricht je

voorbereidingswerk voor je portfolio (zie verder). Je lost alle oefeningen schriftelijk (met pen

en papier) op.

De opgaven vind je tijdig op Blackboard. Om de sessies vlot te laten verlopen vragen we je

telkens een afdruk van het opgavenblad mee naar de les te nemen en de opgaven reeds vooraf

aandachtig te lezen. Ook je handboek en/of cursusnota’s kunnen nuttig zijn om in de les aan je

oefeningen te werken. Dit oefenen zal je helpen om het portfoliowerk (en het examen) tot een

goed einde te brengen.

7.3 Contactmoment 3: Portfoliolabo sessies

Voor het portfoliowerk krijg je via blackboard 5 portfolio-opdrachten, elk bestaande uit het

oplossen van een informaticaprobleem. Tijdens de tweewekelijkse portfoliolabo sessies kan je

hieraan onder begeleiding werken. Je kan dan vragen stellen i.v.m. je oplossingen. Je mag

tijdens alle portfoliolabo sessies de cursus gebruiken. Indien nodig mag je ook de cursus

programmeren of een handboek Oberon gebruiken. Ook oplossingen van de oefeningen

kunnen van pas komen. Aanwezigheid op deze portfoliolabo sessies is niet verplicht.

5

8 Het portfoliowerk

8.1 Wat omvat het portfoliowerk?

Zoals eerder vermeld omvat het portfoliowerk voor dit opleidingsonderdeel het oplossen van

5 informaticaproblemen. Elke portfolio-opdracht beschrijft een informaticaprobleem in de

vorm van een verzameling gegevens en een aantal bewerkingen op deze gegevens (= Abstract

Data Type).

Je werkt in verschillende achtereenvolgende stappen aan je oplossing:

• een ontwerp maken

• een implementatie en testgegevens maken

• feedback geven en ontvangen via peerevaluatie

• een reflectie schrijven

• verbeteringen aanbrengen aan ontwerp en/of implementatie en testgegevens

We lichten de verschillende stappen in detail toe:

Ontwerp. Het is belangrijk om eerst over het probleem na te denken, het zo gedetailleerd en

precies mogelijk te omschrijven, en er een ontwerp voor te ontwikkelen. Het ontwerp moet

voor elk blokje code, of module, het “contract” vastleggen, d.w.z. specificeren wat er van de

module verwacht kan worden. Een goed ontwerp maakt het de gebruiker mogelijk om je

oplossing toe te passen zonder de code te bestuderen. Pas na het ontwerp kan een goede

implementatie volgen. Daarom vragen we je eerst het (voorlopige) ontwerp in te dienen, en

pas een week later de volledige oplossing. Meer informatie over een goed ontwerp krijg je

tijdens de contactmomenten.

Oplossing = ontwerp, implementatie en testgegevens. Op basis van je ontwerp kan je een

geschikte datastructuur kiezen en aan je implementatie beginnen. Het is natuurlijk mogelijk

dat je tijdens je implementatie merkt dat je specificaties in je ontwerp onvolledig zijn of niet

helemaal correct, en dat je dus je oorspronkelijk ontwerp nog moet aanpassen. Voor een

goede implementatie is het ook essentieel dat je de nodige aandacht besteedt aan het testen

van je programma. Het is dan ook noodzakelijk om op een doordachte manier testgegevens te

ontwikkelen.

Feedback via peerevaluatie. Studenten kunnen heel veel van elkaar leren, o.a. via

peerevaluatie. Een medestudent zal je feedback geven op je ingediende oplossing aan de hand

van een feedbackformulier (zie blackboard). Je krijgt zelf ook het werk van een andere

student om er feedback op te geven. De feedback die je krijgt heeft geen effect op je

eindresultaat; de kwaliteit van de feedback die je geeft wel. Dankzij het evalueren ondervind

je wat het betekent met een oplossing te werken die je niet zelf geschreven hebt en leer je zo

zelf rekening te houden met andere personen die jouw programma gaan gebruiken. De kunst

is dus om je oplossing gebruiksvriendelijk te maken door een goed ontwerp, goede

documentatie, en door je implementatie vlot leesbaar te maken.

Het feedbackformulier helpt je om aspecten zoals het ontwerp, de implementatie, de

documentatie, de gebruiksvriendelijkheid, het opvangen van fouten, … te evalueren en/of te

becommentariëren. Omdat het de bedoeling is je medestudent te helpen, is het belangrijk

grondige feedback te geven. Je mag kritiek geven, maar probeer die dan opbouwend te

formuleren en tracht tips te geven die je medestudent kunnen helpen. En als je niets hebt aan

6

te merken, dan vermeld je wat je juist zo goed vindt. Ter voorbereiding op het geven van

goede feedback lees je in het handboek ‘Leren communiceren’ deel 1.5 ‘Feedback’. Baseer

elke feedback op de vuistregels die je daar leert.

Maak goed gebruik van deze snelle feedback op je eigen werk bij het uitwerken van je

volgende oplossingen en – indien je dat wenst – bij het verbeteren van je vorige oplossingen.

Reflectie. Het is leerrijk even stil te staan bij het werk dat je zelf leverde. Een goede reflectie

omvat volgende onderdelen:

1. een degelijk ingevuld feedbackformulier over je eigen werk

2. een reactie op je ontvangen feedback. Deze reactie kan gaan over kritiek waar je het niet

mee eens bent, of een suggestie die je juist veel heeft geholpen.

3. een lijstje met aandachtspunten voor je verdere werk, d.w.z. punten die je in je volgende

werk wenst te verbeteren.

Deze reflecties dienen niet apart ingediend te worden, maar zijn wel onderdeel van je

portfolio. Enkel indien je om een of andere reden geen feedback hebt ontvangen, vervalt het

tweede deel van je reflectie.

Verbeterde versies. Als je op basis van feedback en reflecties vindt dat eerder ingediende

oplossingen verbeterd kunnen worden, dan mag je daar steeds werk van maken (bv.: aan de

hand van je reflectie op opdracht 3 mag je opnieuw werken aan oplossingen 1, 2 en 3). Let

wel: je eerste versie waarop je feedback kreeg van je medestudent blijft behouden, daaraan

mag je niets wijzigen. Je mag enkel verbeterde versies toevoegen. Elke nieuwe versie dient

vergezeld te worden van een reflectie, zodat duidelijk blijkt hoe je werk geëvolueerd is.

Verbeteringen dienen niet afzonderlijk ingediend te worden, maar horen bij je portfolio.

8.2 Het inleveren van documenten

Wekelijkse deeloplossingen. Je levert wekelijks een deel van je portfolio in via BlackBoard,

volgens de planning in de portfolioagenda.

De verschillende in te dienen deeloplossingen zijn:

- ontwerp i, het originele ontwerp behorende bij portfolio-opgave i

- oplossing i, een zip-file met daarin je (eventueel aangepaste) ontwerp,

implementatie en testgegevens behorende bij portfolio-opgave i

- feedback i waarbij je de naam van de student die je evalueerde mee in de

bestandsnaam zet (bv. feedback2_voor_jan_jansen.pdf)

Inleveren portfolio. Alle deeloplossingen worden gebundeld in een portfolio, die je in 2

luiken indient, volgens de planning terug te vinden in de portfolioagenda. Het eerste luik

bestaat uit alle documenten i.v.m. portfolio-opdrachten 1, 2 en 3. Het tweede luik bevat alle

oplossingen i.v.m. portfolio-opdrachten 4 en 5. . In beide luiken kan je verbeterde versies

opnemen (en dus ook nog bijvoorbeeld een verbetering van oplossing 3 toevoegen aan je

tweede luik).

Je portfolio dien je in op (gerecycleerd) papier en op CD-rom, netjes gebundeld in een kaftje:

• Op de CD-rom plaats je alle implementaties en testgegevens, zowel je ingediende

programma’s als de verbeterde versies ervan.

• In het papieren document stop je voor elke portfolio-opdracht:

1. je oorspronkelijke oplossing, bestaande uit

a. ontwerp,

7

b. implementatie,

c. testgegevens,

2. alle feedback, zowel ontvangen als gegeven

3. je reflectie op je eigen werk, inclusief een reflectie op de ontvangen feedback

4. een beschrijving van elke verbeterde versie, waarin je verheldert welke verbeteringen je hebt aangebracht en waarom je dit nodig vond..

Individueel werk. We verwachten individueel werk. Het is uiteraard goed als je af en toe iets

bespreekt met je medestudenten, maar het is belangrijk dat je nadien zelfstandig aan het werk

gaat. Zo zal je gewapend zijn voor het labo examen en voor de vele vakken die verder

bouwen op dit opleidingsonderdeel. Een gewaarschuwd man/vrouw is er 2 waard. Zorg er aub

voor dat je andermans werk niet kopieert en dat anderen niet vóór het indienen aan jouw werk

geraken.

8.3 Portfolioagenda

De portfolio-agenda is tijdig terug te vinden op BlackBoard. In deze agenda vind je een

overzicht van wat er van je verwacht wordt op welk moment. Alle indiendata staan erin

vermeld. Het niet tijdig indienen van taken stuurt de planning - en bijgevolg niet alleen je

eigen werk maar ook het werk van je medestudenten - in de war en wordt dan ook in rekening

gebracht bij de eindbeoordeling (zie verder).

8.4 Heb je vragen over je portfoliowerk?

Dan kan je die plaatsen op het discussieforum op BB. Zo kan je antwoorden bekomen van

medestudenten en indien nodig van cursusbegeleiders. Tijdens de portfoliolabo sessies is er

ook gelegenheid tot het stellen van vragen i.v.m. het oplossen van de opdrachten. Verder kan je ook altijd per email vragen stellen.

9. Studiemateriaal

9.1 Handboek

Volgend handboek bevat verplicht (zelf)studiemateriaal:

Data Abstraction and Problem Solving with C++: Walls and Mirrors: 5e editie, 2007,

Frank Carrano, uitgeverij Addison-Wesley, Pearson International Edition,

ISBN 0-321-48500-9.

Handboek Leren communiceren:

Leren Communiceren, 2006, Steehouder e.a.,, vijfde druk 2006 uitgeverij Wolters-

Noordhoff, ISBN: 978-90-01-54702-8

9.2 Dia’s


studiemateriaal. Zo kan je ze zelf volgens je persoonlijke voorkeur afdrukken (1, 2 of 4 dia’s

per blz.).

8

10. Evaluatie

De beoordeling voor het opleidingsonderdeel Gegevensstructuren berust op 3 onderdelen:

- De evaluatie van je portfoliowerk

- De resultaten op je labo examen

- De resultaten op je schriftelijk examen

Hieronder worden de beoordeling en de puntenverdeling tussen de verschillende onderdelen

in detail toegelicht.

10.1 Evaluatie portfoliowerk

Het portfoliowerk staat in totaal op 10 van de 20 punten voor het opleidingsonderdeel. Van

deze 10 punten tellen je oplossingen voor 6 punten mee, de feedback die je gegeven hebt aan

je medestudenten voor 3 punten en je reflectie voor 1 punt. Maar! Het gaat hier om een

random evaluatie van je portfoliowerk. Dit betekent dat niet alle oplossingen maar slechts 1

random geselecteerde oplossing zal beoordeeld worden. Zorg er dus voor dat alle oplossingen

in je portfolio van goede kwaliteit zijn.

Voor het beoordelen van je oplossing wordt de volgende regel gehanteerd: je eerste versie

wordt beoordeeld op 6 punten en je extra versies (verbeteringen) kunnen je score met

maximum 2 punten optrekken. Je eerste versie is dus de belangrijkste.

Het spreekt voor zich dat je met goed portfoliowerk voorbereid bent voor je labo examen.

10.2 Labo examen

Het verplichte labo examen bestaat uit het oplossen van een extra opdracht, in de stijl van het

reeds gemaakte portfoliowerk. Je mag al je cursusmateriaal en de oplossingen van je vorige

opdrachten gebruiken. Dit labo examen wordt geëvalueerd op 4 van de 20 punten voor het

opleidingsonderdeel. Ook hier gelden de hierboven vastgelegde afspraken i.v.m. individueel

werk. De datum van het labo examen is terug te vinden in de portfolioagenda.

10.3 Schriftelijk examen

Tijdens de examenperiode krijg je een schriftelijk theorie- en oefeningenexamen (gesloten

boek). Lees aandachtig deel 1 ‘Beoogde competenties’ – zo weet je precies wat er van je

verwacht wordt.


We maken enkele duidelijke afspraken zodat je niet voor onverwachte teleurstellingen komt

te staan.

• Voor elk te laat ingediend document (ontwerp, oplossing en/of feedback) worden er

punten afgetrokken van je totaal: één dag te laat -1 punt, 2 dagen te laat -3 punten, 3

dagen te laat -5 punten, enz.

• Wie op een onderdeel minder dan 40% haalt krijgt niet meer dan 8 als eindresultaat en is

dus niet geslaagd.

• Wie (een deel van) het werk (portfolio, labo examen of examen) van een medestudent

overneemt krijgt 0 als eindresultaat. De punten van de medestudent worden gehalveerd.

9

10.5 Berekening van je eindresultaat - overzicht

Onderdeel Evaluatie Om te slagen voor het

geheel minstens:

Portfolio - oplossing

- feedback

- reflectie

- extra versie(s)

. /10 . /6

. /3

. /1

. /2 bonuspunten

40% = 4

Examenlabo . /4 40% = 1,6

Schriftelijk theorie- en

oefeningenexamen

. /6

40% = 2,4

Eindresultaat . /20 50% = 10

10.6 Tweede zittijd

In tweede zittijd kan je het theorie- en oefeningenexamen hernemen.

Als je niet geslaagd bent voor je portfolio in eerste zittijd, dan maak je voor tweede zittijd een

extra opdracht die je op blackboard vindt.

Succes!


1


Studiewijzer

‘Je wordt verplicht bezig te zijn met de leerstof

op een vrije manier’

(student mb)

Inhoudsopgave

1 Beoogde competenties 1.1 Formeel denken - Wetenschappelijke basis




2 Voorkennis

3 Studietijd

4 Inhoud

5 Opbouw

6 Cursusbegeleiders


7.2 Dia’s

8 Werkvormen 8.1 Zelfstudie


8.3 Contactmoment 2: Schriftelijke oefeningen – steroefeningen


8.4.1 Zelfstudie-opdracht, vragenlijst, stervragen en

motivatielijstje



9 Mijlpalen

10 Evaluatie 10.1 Begeleide zelfstudie



10.4 Tweede zittijd

2

Opmerking bij de citaten: Alle citaten komen uit zelfreflecties van studenten aan het

eind van de cursussen Talen en automaten (ta) en Machines en berekenbaarheid

(mb). In beide cursussen gaan de studenten op dezelfde manier met de leerstof om. In

deze studiewijzer zijn enkele citaten, die komen uit de zelfreflecties bij Talen en

automaten, opgenomen omdat ze ook van toepassing zijn op het opleidingsonderdeel

Machines en berekenbaarheid.

3


Met de beoogde competenties proberen we je een zo volledig mogelijk beeld te geven

van wat er van jou wordt verwacht in het kader van dit opleidingsonderdeel.

De beoogde competenties van elke bacheloropleiding in z’n geheel, worden

samengevat in de kerncompetenties van de opleiding. Alle vakken in de opleiding

dragen een steentje bij tot het verwerven van deze kerncompetenties.

Hieronder lees je op welke manier het opleidingsonderdeel ‘Machines en

berekenbaarheid’ als informaticavak bijdraagt tot een aantal van de kerncompetenties

voor de bacheloropleiding informatica.

De titels verwijzen naar de kerncompetenties waaraan in dit vak gewerkt wordt en de

rest naar de beoogde competenties binnen dit vak.


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Machines en berekenbaarheid ben je in

staat om gangbare wetenschappelijke technieken en methodes in de informatica

te begrijpen, uit te leggen en te gebruiken, i.h.b. om:

• wiskundige modellen in de informatica uit te leggen en te gebruiken

• wiskundige definities in de informatica te begrijpen, correct en formeel weer te

geven en toe te passen

• zelf een eenvoudige formele redenering m.b.v. wiskundige bewijstechnieken op

te stellen en weer te geven

• een formele argumentatie kritisch te lezen en te wijzen op eventuele hiaten en/of

foutieve stappen

• een wiskundige constructie in de informatica te begrijpen en correct uit te voeren

• theorema’s en stellingen in de informatica te begrijpen, te gebruiken en te

bewijzen

En dit alles in het kader van de onderwerpen van de cursus Machines en

berekenbaarheid (zie inhoud).


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Machines en berekenbaarheid kan je

• moeilijke materie in het handboek via (begeleide) zelfstudie stukje per stukje

bestuderen

• complexe opdrachten opsplitsen in eenvoudigere deeltaken

• contactmomenten tijdig en grondig voorbereiden

• taken tijdig volbrengen en afspraken (met jezelf en anderen) nakomen

• vragen stellen over onduidelijkheden in de cursus en er ook voor zorgen dat al je

vragen over de cursus tijdig beantwoord worden (door jezelf, medestudenten of

cursusbegeleiders)

• reflecteren over je eigen leerproces en dat van medestudenten

‘Je kan voor jezelf heel goed zien of je iets echt goed door hebt,

nl. als je het kan uitleggen aan iemand anders.’ (student ta)

4

‘Het teamwerk laat toe om jezelf te evalueren over hoe ver je

gevorderd bent in het begrijpen van de geziene leerstof.’ (student ta)

‘Het was een feit dat ik moeilijk vragen kon vinden over de leerstof.

Wel is het zo dat het gebeurde dat ik bij vragen van andere mensen zelf hard moest

nadenken, en dat ik merkte dat het een goede vraag was.’ (student mb)


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Machines en berekenbaarheid kan je

• een Engelstalig handboek over theoretische informatica, aansluitend op de inhoud

van de cursus, raadplegen en bestuderen

• de gemeenschappelijke theoretische basis van verschillende deelgebieden van de

informatica omschrijven


Aan het eind van het opleidingsonderdeel Machines en berekenbaarheid ben je in

staat om contacten met medestudenten te onderhouden, zowel schriftelijk als

mondeling, i.h.b. om

• samen met andere teamleden probleemoplossend werk te verrichten en hierover

schriftelijk verslag - met een heldere en overtuigende formulering en goed

gestructureerd - uit te brengen

• ideeën aan te reiken

• afspraken te maken i.v.m. het functioneren van een team

• bij te dragen aan het functioneren van je team

• je verantwoordelijkheden op te nemen m.b.t. een vergadering en bijhorend

verslag, en dit zowel als voorzitter, als notulist en als deelnemer

‘Ik vond het teamwerk behulpzaam: ideeën en problemen konden samen besproken en

overlegd worden waardoor men er meer uit leert dan als men het moet vragen aan

assistent of prof, en men toch niet te veel tijd hoeft te steken in het zelf uitpluizen van

het probleem.’ (student ta)

‘Ik nam vaak de leiding tijdens het teamwerk, dit is een nieuwe kant van mij die naar

boven komt. Vroeger was ik eerder de passieve deelnemer.’ (student ta)

‘Het was zeer goed het teamwerk in vergaderstijl te organiseren. Ik dacht initieel dat

hier weinig van zou toegepast worden, maar uiteindelijk werd er toch veel gebruik

van gemaakt.’ (student ta)

2 Voorkennis

Dit opleidingsonderdeel bouwt verder op het opleidingsonderdeel Talen en

automaten.

Een goede wiskundige basis en een degelijk abstractievermogen zijn troeven.

5

3 Studietijd

De totale tijdsbesteding voor de zelfstudie, het voorbereiden en bijwonen van de

contactmomenten, het maken van opdrachten en de voorbereiding van het examen

wordt geraamd op 150 uur (6 studiepunten). Verspreid over de duur van de cursus

betekent dit een studietijd van 8 à 10 uur per week.

4 Inhoud

In het opleidingsonderdeel Machines en berekenbaarheid zet je je studie in de

theoretische informatica verder en bestudeer je volgende onderwerpen:

• context-vrije grammatica’s en talen

• toepassingen: YACC parser-generator, markup languages, XML

• pushdown automaten

• Chomsky normaal vorm

• Turing machines

Dit opleidingsonderdeel vormt samen met de cursussen 'Talen en automaten’ en

'Algoritmen en complexiteit' een inleiding in de theoretische informatica:

automatentheorie, talen en rekenprocessen.

5 Opbouw

Het zelfstudietraject van deze cursus is gestart in het opleidingsonderdeel Talen en

automaten (1e bac) en de ondersteunende minilessen (theorielessen) zijn als volgt

opgevat:

- naarmate de cursus vordert, en dus ook je zelfstudievaardigheden, spelen de

minilessen een steeds minder belangrijke rol

- aan het eind van het opleidingsonderdeel Machines en berekenbaarheid, ben je in staat het laatste hoofdstuk van de cursus zonder ondersteuning van minilessen te

bestuderen

- complexe leerstof krijgt altijd de nodige aandacht tijdens de minilessen

In week 1 kies je of je deelneemt aan de begeleide zelfstudie of aan individuele

zelfstudie.

6 Cursusbegeleiders


Msc Jeroen Avonts [email protected]

Msc Wim Lepage [email protected]

7 Studiemateriaal

6

7.1 Handboeken

In deze cursus bestudeer je hoofdstukken 5 t.e.m. 8 uit volgend handboek:

Introduction to Automata Theory, Languages, and Computation, 2006, John

Hopcroft, Rajeev Motwani, Jeffrey Ullman, uitgeverij Addison-Wesley.

Voor alle communicatie-aspecten verwijzen we naar:

Leren Communiceren, 2006, Steehouder e.a.,, vijfde druk 2006 uitgeverij Wolters-Noordhoff, ISBN: 978-90-01-54702-8

7.2 Dia’s


studiemateriaal. Zo kan je ze zelf volgens je persoonlijke voorkeur afdrukken (1, 2 of

4 dia’s per blz.).

8 Werkvormen

8.1 Zelfstudie

De algemene werkvorm van het vak Machines en berekenbaarheid is zelfstudie. Je

hebt de keuze tussen begeleide zelfstudie en individuele zelfstudie.

Het is de bedoeling dat je wekelijks een deel van de leerstof onder de knie krijgt. De

verschillende werkvormen helpen je hierbij, op voorwaarde dat je de zelfstudie

ernstig aanpakt! Wie de zelfstudie verwaarloost, loopt al gauw achterop en haalt maar

weinig uit de aangeboden kansen om te leren. Zoals je hieronder zal lezen, vormen

alle andere werkvormen een ondersteuning voor je zelfstudie.

Figuur 1: de zelfstudie staat centraal met de andere

werkvormen als ondersteuning

Begeleide zelfstudie betekent dat je in essentie aan zelfstudie doet, maar dat je van de

cursusbegeleiders extra ondersteuning krijgt in je plannings- en leerproces en/of hulp

krijgt van de cursusbegeleiders en van je medestudenten.

zelfstudie

zelfstudie-

opdracht

vragenlijst

theorielessen schriftelijke

oefeningen

teamwerk

7

Individuele zelfstudie betekent dat je je zelfstandig voorbereidt op het examen,

zonder extra ondersteuning. Uiteraard ben je welkom in de theorielessen en in de

oefeningensessies.

In de loop van de eerste lesweek plaats je je keuze tussen individuele zelfstudie en

begeleide zelfstudie op het forum van blackboard.

‘Alhoewel ik er eerst tegen opzag (ik kende niemand van mijn team),

heb ik nu weer 4 vrienden bij.’ (student ta)

‘Als ik niet had gekozen voor het teamwerk, had ik waarschijnlijk

alles uitgesteld tot voor de examens.’ (student ta)


De wekelijkse theorielessen bereiden je voor op de zelfstudie-opdrachten. Elke week

krijg je een deel van de theorie voorgeschoteld in de vorm van een miniles over de

leerstof die je vervolgens via zelfstudie gaat bestuderen.

Tijdens de minilessen wordt er in min of meerdere mate – afhankelijk van de

moeilijkheidsgraad van de leerstof en van je zelfstudie-ervaring - ingegaan op

definities, voorbeelden, constructies, theorema’s en bewijzen.

8.3 Contactmoment 2: Oefeningensessies - steroefeningen

Tijdens de oefeningensessies oefen je in het schriftelijk oplossen van oefeningen en

problemen die handelen over het stuk leerstof uit de laatste zelfstudie-opdracht. Zo

kan je onmiddellijk toetsen of je de leerstof in voldoende mate beheerst en heb je

meteen een goede voorbereiding voor het examen waar je soortgelijke oefeningen

krijgt op te lossen.

Verder leer je tijdens de oefeningensessies informatie - jouw oplossingen voor de

oefeningen - door te geven aan je medestudenten aan de hand van korte, maar

duidelijke presentaties.

Een deel van de opgegeven oefeningen zijn steroefeningen, die je individueel – met

je handboek als enige hulp - tracht op te lossen.


‘Je bent tijdens het semester steeds bezig met het vak omdat je vergaderingen moet

voorbereiden en dit heeft als voordeel dat je goed voorbereid bent voor het examen.’

(student ta)

‘Het teamwerk is zeer zeker zinvol omdat je, door eraan deel te nemen, veel meer

gestimuleerd wordt om de leerstof goed bij te houden.’ (student ta)

Kies je in dit opleidingsonderdeel voor begeleide zelfstudie, dan ga je als

wetenschapper aan het werk: je volgt voordrachten (theorielessen), je bestudeert het

8

werk van anderen (zelfstudie in het handboek), je analyseert, je identificeert

problemen en doet aan problem-solving (schriftelijke oefeningen), en je werkt nauw

samen (teamwerk) met collega-wetenschappers (je medestudenten). Net zoals ervaren

wetenschappers formuleer je problemen en oplossingen formeel, communiceer je

mondeling en schriftelijk, evalueer je mekaars werk, geef je feedback, enz. Kortom je

doet aan wetenschappelijk werk en laat je door anderen helpen, en je helpt anderen bij

hun wetenschappelijk werk.

Hiertoe zijn alle contactmomenten verplicht voor studenten die deelnemen aan de

begeleide zelfstudie

‘Wat ik goed vond aan het teamwerk, is dat vragen die ik had door verschillende

medestudenten anders werden opgelost of een stuk theorie anders werd uitgelegd, wat

soms wel handig is als je iets niet snapt. Anderzijds, om iets uit te leggen met je eigen

woorden dien je de theorie goed te begrijpen en ga je er automatisch dieper op in.

Hierdoor leren beide partijen iets bij.’ (student ta)

8.4.1 Zelfstudie-opdracht, vragenlijst, stervragen en motivatielijstje

Je krijgt wekelijks een zelfstudie-opdracht, die dient afgewerkt te worden tegen de

oefeningensessie van de volgende week. Elke zelfstudie-opdracht houdt in dat je een

deel van de leerstof grondig en zelfstandig in het handboek bestudeert - oppervlakkig

lezen volstaat niet! - en dat je al je vragen die opkomen bij deze studie noteert op een

vragenlijst. Lege vragenlijsten worden niet aanvaard: elke vragenlijst dient minstens

1 vraag te bevatten. En wat als je geen vraag kan vinden, omdat de leerstof klaar en

duidelijk is? Dan verzin je zelf een denkvraag!

Je krijgt bij de zelfstudie-opdrachten ook stervragen die je helpen je te verdiepen in

de theoretische aspecten. Aan de hand van de stervragen kan je voor jezelf bepalen of

je zelfstudie voldoende grondig is of eerder oppervlakkig. Na je zelfstudie tracht je

individueel alle stervragen correct en volledig te beantwoorden. Het al dan niet in

staat zijn om stervragen te beantwoorden, zegt iets over de kwaliteit van je zelfstudie.

Tot slot stel je jezelf bij elke zelfstudie-opdracht de vraag

‘Waarom is de studie van dit deel van de theoretische informatica van belang

binnen de informatica – heeft de theoretisch informatica wel degelijk een

praktisch nut?’

en maak je van de redenen die je ziet en/of kan afleiden uit dit deel een lijstje, d.i. je

motivatielijstje.

Zo bestaat je output van elke zelfstudie-opdracht uit: je vragenlijst, je antwoorden op

stervragen en je motivatielijstje.


Studenten kunnen heel veel van elkaar leren. Dat is de opzet van het teamwerk. Je

gaat het hele semester aan het werk in een vast team. De teams worden samengesteld

door de cursusbegeleiders.

9

Je vergadert wekelijks en aan elke vergadering is er een teamverslag gekoppeld. Je

vergadert afwisselend in de rol van voorzitter, notulist en deelnemer.

Personen uit ons team deden uitstekend hun best om zo goed mogelijk

te helpen. Zelf heb ik er veel van opgestoken.’ (student ta)

‘Door het teamwerk had ik geen schrik om met vragen naar de andere

studenten te stappen, wat ik anders wel zou hebben’ (student ta)

‘Ik vond het teamwerk wel nuttig en tof. Je kan veel van

elkaar leren en zo leer je eens andere mensen kennen’ (student ta)

Tijdens de eerste teamvergadering bespreek je samen met de andere teamleden hoe je

team zal functioneren. Je werkt samen een voorstel uit rond de centrale vraag

Hoe gaan we als team functioneren, om alle taken – examens inbegrepen – tot

een goed einde te brengen?

Volgende voorbereidende documenten (= je output van de zelfstudie-opdracht en de

steroefeningen) dienen als input voor je teamwerk:

- je vragenlijst




Tijdens de teamvergaderingen leg je deze documenten voor aan de andere teamleden.

Vervolgens zoek je samen naar een antwoord op alle vragen van de vragenlijsten van

alle teamleden. Zorg ervoor dat je een volledig antwoord krijgt op je eigen vragen!

Is er geen oplossing gevonden op één van je vragen, dan kan je je vraag kwijt op het

forum ‘onopgeloste vragen’ van blackboard, zodat niet alleen je teamleden, maar al

je medestudenten je kunnen helpen je vraag te beantwoorden. Pas wanneer het dan

nog niet lukt, kan je rekenen op hulp van de cursusbegeleiders. Het is de bedoeling

dat je niet met vragen blijft zitten.

‘De mogelijkheid om toch nog vragen te stellen aan de prof en uitleg te krijgen bleef

bestaan waardoor de laatste twijfelpunten weggewerkt konden worden. (dit is echter

door de studenten niet altijd gedaan, maar dat is onze eigen verantwoordelijkheid).’

(student mb)

Verder vergelijk je je oplossingen voor steroefeningen en je antwoorden op

stervragen met die van de andere teamleden, en formuleer je als team volledige en

correcte oplossingen en antwoorden voor het teamverslag.

Tot slot vergelijk je mekaars motivatielijstjes en maak je je groepslijst zo uitgebreid

mogelijk.

‘Ik heb de mogelijkheid gehad om bepaalde moeilijke punten beter te

10

begrijpen doordat de anderen het hebben uitgelegd. Zo ook werd ik op moeilijke

punten gewezen, die ik over het hoofd had gezien, door de vragen van de andere

studenten.’ (student ta)

Figuur 2: schematische voorstelling van het werk in

en rond de contactmomenten

Teamverslag

Elk team brengt van elke vergadering uitgebreid schriftelijk verslag uit van al het

probleemoplossend werk waaraan gewerkt werd.

Zorg voor een heldere en overtuigende formulering en een goede structuur. Elk

teamverslag bevat een rapportering van alle agendapunten, met als wisselende

agendapunten:

Vragenlijsten:

- alle vragen van alle vragenlijsten met vermelding van de naam van de

vragensteller(s) – denk eraan: elk teamlid stelt minstens 1 vraag!

- een duidelijk en volledig antwoord op alle vragen, opgelost in je team

- een vermelding bij alle onopgeloste vragen, die op het forum ‘onopgeloste

vragen’ worden geplaatst

Steroefeningen:

- de oplossingen van alle steroefeningen Stervragen:

- de antwoorden op alle stervragen Motivatielijst

- een zo volledig mogelijke motivatielijst


We zijn ervan overtuigd dat als je met een goede inzet deelneemt aan de begeleide

zelfstudie je een uitstekende voorbereiding hebt voor het examen. Toch willen we dit

systeem niet verplichten omdat eerder bleek dat studenten die ongemotiveerd aan het

teamwerk deelnamen een last waren voor de andere teamleden.

Vandaar dat we je de mogelijkheid geven om te kiezen voor individuele zelfstudie

(d.i. zonder ondersteuning van een vast team). Wie hiervoor kiest is welkom tijdens

de theorielessen en de oefeningensessies (contactmomenten 1 en 2), maar krijgt geen

inzage in het werk van de teams. Let wel, de leerstof wordt niet in z’n geheel in

hoorcolleges behandeld – er worden minilessen gegeven.

Studenten die met onvoldoende inzet deelnemen aan het teamwerk worden verplicht

naar individuele zelfstudie over te schakelen.

miniles oefeningensessie teamwerk zelfstudie-

opdracht

ster-

oefeningen

11

9. Mijlpalen

Als je deelneemt aan de begeleide zelfstudie dien je wekelijks een teamverslag in.

Van de exacte data waarop de teamverslagen dienen ingediend te worden, brengen we

je tijdig op de hoogte.

10. Evaluatie


De beoordeling is gebaseerd op 2 onderdelen:

- de resultaten op je teamwerk (10 punten)

- de resultaten op je schriftelijk examen (10 punten)

Evaluatie teamwerk (10 punten)

Het werk in je team wordt geëvalueerd enerzijds via peerevaluatie van het teamwerk

en anderzijds via random evaluatie van de teamverslagen door de cursusbegeleiders.

Random evaluatie betekent dat slechts een aantal onderdelen (vragen en antwoorden,

oefeningen en oplossingen, motivatielijst, ...) uit de teamverslagen worden

geselecteerd ter evaluatie. De kwaliteit van de geselecteerde onderdelen, bepalen

samen het teamcijfer. Het is dus belangrijk dat alle teamwerk van goede kwaliteit is!

Op het schriftelijk examen vul je het peerevaluatieformulier in. Dit laat je toe de

bijdrage van de verschillende teamleden – jezelf inbegrepen – aan het teamwerk te

evalueren aan de hand van 6 aspecten:

• vragen stellen

• ideeën aanreiken

• enthousiasme en participatie

• bijdragen aan het functioneren als team

• voorbereiding volbrengen

• taken volbrengen - afspraken nakomen

De peerevaluatie geeft ons peergewichten om uit het teamcijfer individuele cijfers

voor de verschillende teamleden te berekenen:

individueel teamcijfer = teamcijfer * peergewicht

Evaluatie schriftelijk examen (10 punten)

De andere helft van het eindresultaat is je examencijfer (10 punten), het gemiddelde

van je resultaten op de schriftelijke theorie- en oefeningenexamens.






12


oplossen.

Eindresultaat (20 punten)

Teamwerk en schriftelijke examens bepalen dus elk de helft van je eindresultaat:

eindresultaat = individueel teamcijfer + examencijfer

Haal je echter minder dan 40% op het teamwerk of op de schriftelijke examens, dan

krijg je maximum 8/20 voor het geheel.


Bij individuele zelfstudie is je evaluatie volledig gebaseerd op het schriftelijk theorie-

en oefeningenexamen.







oplossen.

Elk examen staat op de helft van de punten, dus op 10.

In vergelijking met de schriftelijke examens bij begeleide zelfstudie, is dit examen

van dezelfde moeilijkheidsgraad, maar meer uitgebreid.


We maken enkele duidelijke afspraken zodat je niet voor onverwachte teleurstellingen

komt te staan.

• Voor elk te laat ingediend document worden punten afgetrokken van je totaal: één dag te laat -1 punt, 2 dagen te laat -3 punten, 3 dagen te laat -5 punten, enz.

• Wie (een deel van) het werk van een medestudent overneemt krijgt 0 als eindresultaat. De punten van de medestudent worden gehalveerd.

10.4 Tweede zittijd

In tweede zittijd begint iedereen van een schone lei en neemt iedereen deel aan de

individuele zelfstudie-examens op 20 punten.

Veel succes!


Gevorderd Programmeren

Studiewijzer

Opleiding Bachelor of Science in Informatica, van deFaculteit Wetenschappen, Universiteit Antwerpen.Nota’s bij de cursus voor academiejaar 2008 - 2009.

J. Broeckhove

Onderzoeksgroep ComputationeelModelleren en Programmeren

Inhoudsopgave

1 Overzicht 21.1 Voorkennis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21.2 Vakinhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21.3 Doelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31.4 Werkvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31.5 Kalender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41.6 Studiebegeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41.7 Contactinformatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2 Studiematerialen 62.1 Handboek en nota’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.2 Praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3 Evaluatie 103.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.2 Theorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.3 Praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.4 Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

4 Voorbeeldexamens 134.1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134.2 Het examen 2005-2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134.3 Het examen 2006-2007 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214.4 Het examen 2007-2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

HOOFDSTUK 1

Overzicht

1.1 Voorkennis

Zoals de naam van het opleidingsonderdeel aangeeft, is een degelijke voorkennis inhet programmeren voor de hand liggend. Dit zowel op gebied van theoretische ken-nis als op gebied van praktijkvaardigheden, waar een ruime programmeerervaringvereist is. Daarenboven is inzicht in de theorie van talen (grammatica’s, ontleding)een noodzaak, vooral voor het eerste deel van het theoretisch onderricht. Ook ele-mentaire kennis van software engineering (projectvoering, testen van programma’s)is belangrijk. Voor de practia is ervaring met UNIX of Linux uitbatingssysteemvereist.

Studenten in de opleiding Bachelor Informatica van de Universiteit Antwerpenkunnen via de website van de UA de precieze volgtijdelijkheidsvereisten opzoeken.

1.2 Vakinhoud

Een uitgebreid overzicht van de C++ syntax met bijzondere aandacht voor object-gericht pro-grammeren. Dit omvat elementen van klasseontwerp, operatoroverloa-ding, aggregatie en compositie, inheritance en polymorfisme (virtual methods). Vanhet laatste wordt de achtergrond van het substitutie-principe grondig bekeken. UML(Unified Modeling Language) klassediagrammen worden ingevoerd waar mogelijk omprogramma-ontwerp te visualiseren. Vervolgens wordt het generisch programmerenaan de hand van templates bestudeerd. Parallel met de theorie wordt het idioom,het typische ”taalgebruikın C++ programma’s, bekeken en ook ingeoefend in depractica.

1.3. DOELSTELLINGEN 3

1.3 Doelstellingen

De doelstellingen die gelden voor de totaliteit van het opleidingsonderdeel zijn devolgende

• Je kan zelfstandig een C++ programma schrijven en uitvoeren.

• Je kan met precisie de aangebrachte termen en begrippen in verband metprogrammeertalen uitleggen en hanteren.

• Je beschikt over inzicht in het objectgeorienteerd en in het generische pro-grammeer paradigma.

Het opleidingsonderdeel bestaat uit drie delen, namelijk “Basis C++ faciliteiten”(deel I), “Objectgeorienteerd programmeren in C++” (deel II), en “Generisch pro-grammeren in C++” (deel III). Hieronder de doelstellingen voor ieder van die delen.

1.3.1 Basis C++ faciliteiten

• Je hebt voldoende inzicht in de C++ syntax om complexe declaraties op testellen en te ontleden. Je kan de meest voorkomende syntactische structurengeassocieerd met klassen hanteren.

• Je beschikt over voldoende parate kennis om C++ programmeeropdrachten tevoltooien met een minimum aan opzoekwerk.

1.3.2 Object georienteerd programmeren in C++

• Je beschikt over inzicht in het objectgeorienteerd paradigma en kan, voor kleineopdrachten, dit inzicht vertalen en uitvoeren in een programmaontwerp.

• Je hebt analytisch inzicht in het functioneren van objectgeorienteerde C++code en kan dit via experimenteren versterken.

1.3.3 Generisch programmeren in C++

• Je beschikt over inzicht in het generisch paradigma en kan dit inzicht vertalenin het gebruik van generische bibliotheken.

• Je beschikt over voldoende parate kennis om eenvoudige generische C++ codeontwerpen en implementeren.

1.4 Werkvormen

Het opleidingsonderdeel Gevorderd Programmeren vertegenwoordigt zes studiepun-ten met dertig contacturen voor theorie en dertig contacturen voor praktijk.

1.5. KALENDER 4

Het theoretisch onderricht zal overwegend uit hoorcolleges bestaan, aangevuldmet interactieve sessies waarin vooral met voorbeeldprogramma’s gewerkt wordtom het inzicht in C++ taalconstructies te stimuleren. De studenten worden aan-gemoedigd om ook de vraag en antwoorddialoog aan te gaan om het leerproces teverdiepen. De lesgever is J. Broeckhove.

Het praktijkonderricht bestaat volledig uit programmeeractiviteit onder bege-leiding van Przemyslaw Klosiewicz. De opdrachten handelen over onderwerpen diecorresponderen (zo goed als mogelijk) met wat op dat ogenblik in het theoretisch on-derricht behandeld wordt. In het praktijkgedeelte wordt een zekere zelfstandigheiden initiatief van de student verwacht.

1.5 Kalender

De kalender voor het opleidingsonderdeel ziet er als volgt uit:Les 1 Inleiding; C++ omgevingLes 2 Types en declaratiesLes 3 Complexe declaraties; Uitdrukkingen; StatementsLes 4 Functies en namespacesLes 5 KlassenLes 6 Klassen en AggregatieLes 7 Operator overloadingLes 8 Afleiding van klassenLes 9 AfleidingshierarchieLes 10 Exception handlingLes 11 Object orientatieLes 12 TemplatesDe praktijksessies lopen in de mate van het mogelijke (soms lukt dat niet als gevolgvan sprongen in het lessenrooster) parallel aan de theoretische colleges.

1.6 Studiebegeleiding

Wie vragen heeft over de leerstof, het studiemateriaal, het examen, enzovoort kandie steeds stellen voor, tijdens of op het einde van de les. Het actief verwerken van deleerstof begint bij het vragen stellen over hetgeen niet begrepen werd of onduidelijkwas.

De practicumsessies worden steeds begeleid door een assistent die uiteraard vra-gen kan beantwoorden, maar die ook actief zal optreden wanneer het lijkt dat jevastloopt met de uitvoering van de opdrachten.

1.7. CONTACTINFORMATIE 5

1.7 Contactinformatie

Als men vragen wil stellen buiten de contacturen, dan kan dat. Wie vragen heeftover de leerstof wendt zich bij voorkeur tot de lesgever, namelijk

Naam: Jan BroeckhoveEmail: [email protected]: Gebouw G, G205

Voor vragen in verband met de practicumopdrachten wendt men zich bij voorkeurtot de assistent

Naam: Przemyslaw KlosiewiczEmail: [email protected]: Gebouw G, G207

Het is wel raadzaam eerst een afspraak te maken via email.

HOOFDSTUK 2

Studiematerialen

2.1 Handboek en nota’s

De belangrijkste elementen voor het theoretische deel van het Gevorderd Program-meren zijn ongetwijfeld:

• Het handboek voor de cursus namelijk “The C++ Programming Language”,van B. Stroustrup, uitgegeven door Addison-Wesley. Er bestaat van dit hand-boek ook een Nederlandstalige versie, getiteld “De programmeertaal C++”,van dezelfde uitgeverij.

• De nota’s die (a) aanvullend materiaal uit andere bronnen aanbrengen datbelangrijk is in het raam van het opleidingsonderdeel, en (b) selecteren enklemtonen leggen in de stof die in het handboek behandeld wordt.

• De voorbeeldcode die je moet bestuderen en die gebruikt wordt om te experi-menteren en inzicht te doen groeien in het functioneren van belangrijke C++mechanismen.

Dus het handboek levert de leidraad, de nota’s geven aanvullingen, de voorbeeldcodeconcretiseert je inzichten.

Het theoretisch deel van het Gevorderd Programmeren is gestructureerd in driegrote delen, met name (1) Elementaire C++ faciliteiten, (2) Object georienteerdprogrammeren en (3) Generisch programmeren. Zoals aangegeven, wordt sterk geputuit het boek Stroustrup (2000) geschreven door de grondlegger van C++. Het geldtals het referentie werk in verband met C++. Het zal nog lang na het doorlopen vanhet opleidingsonderdeel als naslagwerk voor C++ door de student gebruikt kunnenworden. Het is echter een zeer omvangrijk boek en moet niet van A tot Z in alledetails gelezen, begrepen en gekend worden.

We doorlopen de theoretische leerstof om duiding te geven van het belang vanieder van de hoofdstukken ten aanzien van de leerstof van het opleidingsonderdeel.

2.1. HANDBOEK EN NOTA’S 7

Dat geeft meteen een beeld hoe het boek gehanteerd kan worden bij de studie voor ditopleidingsonderdeel. In het eerste deel van het handboek, genaamd “IntroductoryMaterial”, wordt een overzicht van C++ en zijn Standard Library gegeven. Het isniet geschikt als inleiding, maar veeleer om achteraf, na de studie, alles nog in eennotendop samengevat te herlezen. Dat verdient dan ook aanbeveling.

2.1.1 Elementaire C++ faciliteiten

Dit deel bevat basisfaciliteiten uit C++, en alles wat je over C++ moet weten in hetraam van procedureel programmeren. Dit deel is zeer taalkundig opgevat en de na-druk ligt hier op syntactische aspecten. Het wordt dan ook uitvoerig aangevuld metcitaten uit het C++ Standaard document ISO/IEC (1998). Terminologie, inzicht inde begrippen, en het correct hanteren van de begrippen zijn hier zeer belangrijk.

C++ omgeving De nota’s starten met een eerste hoofdstuk over de C++ pro-grammeeromgeving, met materiaal dat niet in het handboek terug te vindenis. Ten dele is wat hier behandeld wordt reeds gekend voor de studenten, maarhet is belangrijk, zeker voor de praktijk, deze inzichten te heractiveren.

Types en declaraties Het hoofdstuk “Types and declarations” is in zijn geheel,aangevuld met de nota’s, onderdeel van de cursus.

Complexe declaraties Het hoofdstuk “Pointers, Arrays and Structures” uit hethandboek, aangevuld met de nota’s, is onderdeel van de cursus, op sectie 5.7over struct’s na. Struct’s zijn in C++ aanwezig omwille van C compatibiliteit.We zullen er geen gebruik van maken en ook niet behandelen.

Uitdrukkingen Het hoofdstuk “Expressions and Statements” uit het handboek isin de nota’s in twee gesplitst: “Uitdrukkingen” en “Statements” apart. Hetis in zijn geheel, aangevuld met de nota’s, onderdeel van de cursus. Sommigedetails zoals de opsomming van de beschikbare operatoren, is eerder relevantvoor de praktijk dan voor de theorie.

Statements Dit hoofdstuk is in zijn geheel, aangevuld met de nota’s, onderdeel vande cursus. Sommige details zoals de precieze syntax van de controle statements,zijn eerder relevant voor de praktijk dan voor de theorie.

Functies Dit hoofdstuk is, aangevuld met de nota’s, onderdeel van de cursus. Desectie 7.6 over “Unspecified number of Arguments” behandelen we niet; desectie 7.8 over “Macro’s” is enkel relevant voor de praktijk.

Namespaces De inhoud over namespaces (secties 8.1 en 8.2 van het boek) is, aan-gevuld met de nota’s, onderdeel van de cursus. Eigenlijk geldt dat ook voorExceptions (sectie 8.3 van het boek) maar dat wordt pas later behandeld alser kennis is gemaakt met klassen.

In Stroustrup (2000) komt in het deel over “Elementaire C++ faciliteiten” nogeen hoofdstuk over “Source Files and Programs” voor. Elementen van dit hoofdstukkomen her en der als aanvullend materiaal ter sprake. Het is voor de praktijkweldegelijk interessant dit hoofdstuk door te nemen.

2.1. HANDBOEK EN NOTA’S 8

2.1.2 Objectgeorienteerd programmeren

Dit deel van de cursus is gericht op kennismaking met het objectgeorienteerd pro-grammeer paradigma, op het begrijpen van van de C++ mechanismen die dat pa-radigmaondersteunen en principen van goed klasse ontwerp in C++.

Objectgeorienteerd Programmeren Dit hoofdstuk is volledig in de nota’s op-gebouwd. Het overloopt theoretische concepten die met het objectgeorienteerdprogrammeerparadigma samenhangen.

Klassen Een hoofdstuk “Classes” uit het handboek bevat fundamenteel materiaal:hoe worden klassen opgebouwd in C++? Het wordt integraal behandeld en isessentieel voor een goed begrip voor al wat volgt.

Operator overloading Het hoofdstuk “Operator Overloading” uit het handboekis een meer technisch hoofdstuk dat inzicht in klassedesign in C++ bijbrengt.Het wordt volledig behandeld, zij het dat de lectuur van sectie 11.12 (eenuitgewerkt voorbeeld) aan de student wordt overgelaten.

Afgeleide klassen Het hoofdstuk “Derived classes” uit het handboek, wordt volle-dig behandeld en aangevuld met elementen uit de nota’s. Het bevat essentieelmateriaal voor het inzicht in het inheritance mechanisme en op welke wijzehet gebruikt kan worden in C++.

Klasse Hierarchieen De studie van inheritance wordt verder gezet in dit hoofd-stuk waar de nadruk komt te liggen op volledige hierarchieen. Uit het hand-boek worden vooral secties 15.2 3n 15.3 overgenomen. Die worden aangevuldmet theoretische concepten uit de nota’s – zoals substitutie principe, co– encontra-variantie. Secties 15.4, 15.5 en 15.6 worden enkel summier overlopen.

Exception Handling Dit hoofdstuk omvat sectie 8.3 uit het handboek, met eeninleiding over exception handling, en ook secties 11.1 tot en met 11.3. Deoverige secties uit ”Exception Handling” in Stroustrup (2000) worden nietbehandeld.

2.1.3 Generisch programmeren

In dit deel van de cursus wordt via de template-constructie van C++ het generischprogrammeren belicht. Het is een zeer complex onderwerp.

Templates Dit deel omvat het materiaal uit secties 13.1 tot en met 13.5 van hethandboek, zij het dat het inzicht hier absoluut primeert op de syntactischemechanismen.

Template toepassingen In de nota’s worden een aantal van de meest sprekendetoepassingen van templates aangehaald. De meeste daarvan zijn geput uithet deel “The Standard Library” van het handboek. Dat onderdeel van hethandboek is belangrijk als naslagwerk bij de praktijk, maar moet voor hettheoretisch deel zeker niet systematisch bestudeerd worden.

2.2. PRAKTIJK 9

In het handboek komt nog een laatste onderdeel voor, namelijk “Design usingC++”. Het bevat zeer interessant materiaal, maar valt buiten het bestek van hetopleidingsonderdeel.

De appendices bevatten allemaal referentie materiaal dat niet behandeld wordt,met uitzondering van appendix A, “The C++ Grammar”. Daar wordt in deel I vande cursus veel gebruik van gemaakt.

De studenten krijgen ook een stel voorbeeldprogramma’s ter beschikking. Dezeprogramma’s hebben drie functies:

• illustratie van elementen uit het theoretisch gedeelte• oefenmateriaal om het werk in de praktijksessie voor te bereiden• startpunt voor experimenten met C++ die het inzicht vergroten

In die zin dienen deze voorbeeldprogramma’s ook als brug tussen theorie en praktijk.Actief gebruik ervan is een essentiele vereiste voor de studie van dit opleidingson-derdeel.

In de praktijknota’s uit deze bundel vindt je een bondige uitleg over de installatieprocedure, directorystructuur en het elementair gebruik van de demo-code.

2.2 Praktijk

Voor de praktijk wordt ook een bundel nota’s ter beschikking gesteld. Die bevat eenbeschrijving van de codeerconventies die gevolgd zullen worden tijdens het coderenin de praktijksessies. Daarnaast bevat die ook de beschrijving van de procedure voorhet installeren van de voorbeeldprogramma’s.

HOOFDSTUK 3

Evaluatie

3.1 Inleiding

Zowel voor het theorie- als het praktijkonderdeel is er een evaluatie. Een aanvaard-baar cijfer (7/20 of beter) voor beide evaluaties is vereist om een globaal slaagcijfer tebekomen. Dat is inherent aan een opleidingsonderdeel als “Gevorderd Programme-ren”. In “normale gevallen” (dat wil zeggen dat beide onderdelen een aanvaardbaarcijfer hebben) krijgen theorie en praktijk eenzelfde gewicht voor het bepalen van deeindquotering.

3.2 Theorie

De evaluatie van het theoretische onderdeel bestaat uit een schriftelijke examen metzes vragen (die wel uit meerdere subvragen kunnen bestaan). De duur van hetexamen is vier uur.

• Een vraag (met gewicht 15/100) die peilt naar de parate kennis en inzicht inde syntactische constructies, en hun gebruik.

• Twee vragen (met gezamelijk gewicht van 35/100) die gebaseerd zijn op ge-modificeerde versies van de voorbeeldprogramma’s die die bij het begin vanhet semester ter beschikking gesteld werden. Hierbij moet de trace outputweergegeven worden van programmadelen die erop gericht zijn te peilen naarhet inzicht in C++ mechanismen zoals aggregatie, operator overloading, in-heritance, polymorphisme enzovoort.

3.3. PRAKTIJK 11

• Een vraag (met gewicht 20/100) die peilt naar kennis en inzicht in de verbandentussen diverse definities, begrippen en concepten van C++.

• Twee vragen (met elk een gewicht van 15/100) worden afgeleid uit de “C++FAQ’s” (frequently asked questions) die in boekvorm beschikbaar zijn Clineet al. (1999). Meer bepaald komen hoofdstuk 2, hoofdstukken 5 tot en met 8,hoofdstukken 11 tot en met 26, hoofdstukken 28 tot en met 30 en hoofdstuk37 in aanmerking.

Bij de laatste vragen is het zeer belangrijk bondig en ter zake te antwoorden. Merkop dat de helft van het geheel (50/100) rechtstreeks verbonden is met concrete C++code. Voor de andere helft moet je je inzicht laten blijken door zelf een antwoord teformuleren, gebruik makend van de gepaste terminologie.

Voorbeelden van voorbije examens (weliswaar met iets andere gewichten danhierboven) zijn in deze studiewijzer opgenomen, met de bijbehorende antwoordenzodat je die als zelftoets kan hanteren. Tijdens het semester worden ook nog oefen-toetsen gehouden.

3.3 Praktijk

Voor de praktijk is er een tussentijdse evaluatie die volgt wanneer de cursus delen“Elementaire C++ Faciliteiten” en het begin van “Object georienteerd programme-ren” (tot en met operator overloading) verwerkt zijn. Gewoonlijk valt dat momentin de tweede helft van november. De evaluatie gebeurt op het materiaal dat de stu-dent inlevert voor de opgelegde programmeeropdracht. Die opdracht wordt tijdensde praktijksessies uiteengezet, soms wordt er daar al ten dele aan gewerkt. Ze wordtook via Blackboard meegedeeld. De student levert zijn werk via datzelfde Black-boardsysteem in. Daarbij moet de de vastgestelde termijn gerespecteerd worden.Deze evaluatie heeft een gewicht van 1/3 van het geheel voor praktijk. Het resultaatwordt je meegedeeld onder de vorm van de gekende A, B, C, D codering. Het laattoe feedback te zoeken wanneer het resultaat onverwacht is.

De finale evaluatie valt tijdens de examenperiode en heeft gewicht 2/3 van hetgeheel. Beide evaluaties verlopen op dezelfde wijze. Het ingeleverde codeerprojectwordt geınspecteerd op het respecteren van codeerconventie, robuustheid van decode, correct gebruik van de C++ constructies, documentatie enzovoort.

Bij praktijk evaluaties (zowel tussentijdse als finale) geldt een belangrijke regel:

essentieleeis voorhet project

Het project ingeleverd wordt voor evaluatie moet over uitvoer-bare makefiles beschikken, de code moet compileerbaar zijn, enhet gebouwde programma moet zonder fatale fout uitvoerbaarzijn. Indien het project daar niet aan voldoet, komt het niet inaanmerking voor evaluatie (met andere woorden er volgt eenquotering van 0/20).

Het is een absolute vereiste om altijd een finale test uit te voeren alvorens je projectop te leveren.

3.4. SAMENVATTING 12

3.4 Samenvatting

Summier samengevat is de evaluatie als volgt opgebouwd:

• Schriftelijk theorie examen tijdens de examenperiode bestaande uit zes vragen.

• Twee practicum opdrachten, een tussentijdse met gewicht 1/3 en een in examenperiode met gewicht 2/3

• Zowel op de theorie- als de praktijkevaluatie is minstens 7/20 vereist. Is daar-aan voldaan dan krijgen theorie en praktijk eenzelfde gewicht in de eindquo-tering. Zo niet behaald de student geen slaagcijfer.

HOOFDSTUK 4

Voorbeeldexamens

4.1 Inleiding

Hieronder vindt je het volledig examen, afgenomen in de januari 2006, en in januari2007, inclusief de antwoorden en de verbetersleutel die gehanteerd werd.

De aard van de vragen correspondeert met wat je op het komende examen magverwachten. De verhouding van het gewicht aan punten over de verschillende typesvan vragen (en dus ook de omvang van de vragen, is wel licht gewijzigd: zie hethoofdstuk 3). Uiteraard gelden deze opmerkingen zowel voor het examen in eersteals in tweede zittijd.

4.2 Het examen 2005-2006

4.2.1 Vraag 1

Schrijf de volgende C++ declaraties op, zonder gebruik te maken van typedef sta-tements:

1. Een array van vijf arrays van vier pointers naar integer.2. Een pointer naar const pointer naar integer geınitialiseerd op waarde nul.3. Een reference naar een functie met integer als terugkeerwaarde en integer als

argument, geınitialiseerd door een gegeven functie g.4. Een pointer naar functie met als terugkeerwaarde een const pointer naar een

integer en als argument een pointer naar functie met als terugkeerwaarde eendouble en als argument een integer.

5. Een array van tien pointers naar functie met reference naar integer als argu-ment en pointer naar double als return.

4.2. HET EXAMEN 2005-2006 14

Verbetersleutel: Er is slechts een antwoord mogelijk (zie Stroustrup hs 4, 5, 7; cursushs 3), afgezien van overtollige haakjes en blancos. Er worden geen fouten toegestaan,uitgezonderd het vergeten van de afsluitende “;” . Iedere deelvraag vormt een quo-teringselement van twee punten. Het totaal bedaagt 10 punten. De antwoorden:

1. int* a[5][4];2. int * const * p = 0;3. int (&f)(int) = g;4. int * const (*f)(double (*)(int));5. double *(*a[10])(int&);

4.2.2 Vraag 2

(a) Moet een klasse Cirkel afgeleid worden van een klasse Ellips? (b) Waaruit bestaathet probleem van de asymmetrische cirkel bij schaalbewerkingen? (c) Wat kan menaan het probleem verhelpen?Verbetersleutel: er zijn meerdere manieren om het antwoord te formuleren (zie FAQs8.08, 8.09; cursus deel II, hs 7 en bijlage). Hieronder een modelantwoord met dequoteringselementen op totaal van [14]:

a) Het afleiden van de klasse Cirkel van de klasse Ellips geeft enkel aanleidingtot een welgedefinieerde inheritance relatie als Cirkel het gedrag (behavior) vanEllips ten volle overneemt. Enkel dan kan Cirkel als subtype van Ellips beschouwdworden [2]. Dit wordt getoetst via het principe van type conformiteit en closedbehavior of, in een iets andere formulering, van het Liskov substitutie principe. Ineen wiskundige context heeft Ellips eigenlijk geen gedrag en is de afleiding goed. Inde context van een grafische applicatie krijgt de Ellips het gedrag geassocieerd metde methoden translatie, rotatie en schaling. Eigenlijk zou men nu moeten zeggendat het gaat om vervormbare ellipsvormige figuren. Hoewel de Ellips-Cirkel relatiedan nog wel voldoet aan type conformiteit (Liskov substitutie met enkel accessormethoden) voldoet ze niet aan de eis van closed behavior (Liskov substitutie metmodifier methoden) [2]. De afleiding is niet welgedefinieerd.

b) Specifiek vormt overerving van schaling volgens verschillende assen een pro-bleem. Ofwel houdt men deze onveranderd en dan wordt de Cirkel invariant Cirkelverbroken [2]. Ofwel wordt deze overridden in de Cirkel. Dan moet men ofwel strik-tere precondities opleggen (beide schaal parameters gelijk) [2] of iets creatiefs doenmet de parameters om beide assen in de cirkel toch gelijk te schalen en zal men zo depostcondities breken [2]. In alle gevallen wordt closed behavior / Liskov substitutieprincipe niet gerespecteerd en heeft men een oneigenlijke inheritance, die niet meteen subtype relatie overeenkomt.

c) Men kan hier enkel op niveau van de analyse aan verhelpen [1]:• Ofwel ontkoppelt men beide klassen, en leidt ze af van een gemeenschappelijke

(abstracte) klasse. Nadeel is dat de Ellips-Cirkel relatie (die soms voordelen biedt)niet meer in het design vervat zit [1].

• Ofwel houdt men vast aan de wiskundige concepten Ellips-Cirkel, met de aflei-ding, maar dan moet het gedrag uit de klasse gelicht worden. Men voert eentransformatie klasse in die zowel Cirkel als Ellipsen verwerkt:

4.2. HET EXAMEN 2005-2006 15

1 c la s s Scale {2 public:3 Scale(double sx, double sy);4 Ellips transform(Ellips& e);5 }

Een variant bestaat erin om de scale methode in de Ellips niet op het object zelf telaten werken maar een nieuw object te laten teruggeven. Beide hebben als nadeeldat je na transformatie niet meer weet dat het om een cirkel gaat als je een ellipsnaar een cirkel schaalt [1].

• Ofwel analyseert men het probleem in termen van vervormbare ellipsvormige fi-guren en dan bestaat er gewoon geen klasse Cirkel om dat cirkelvormig zijn daneen toestand is en geen type meer vertegenwoordigt [1].

4.2.3 Vraag 3

Wat is de hiding rule (in de context van overloading en inheritance)? Hoe moetermee omgegaan worden?Verbetersleutel: Er zijn meerdere manieren om het antwoord (zie FAQs 24.01, 24.02,24.03; Stroustrup hs 12; voorbeeldprogramma hiding) te presenteren. Hieronder eenmodelantwoord met de quoteringselementen op totaal van [10]:a) Wat is de hiding rule (in context van overloading en inheritance) ?

De hiding die optreedt in de context van overloading en inheritance is een uit-vloeisel van het name lookup mechanisme voor memberfuncties. Het leidt ertoedat er geen overloading plaatsvindt tussen base en afgeleide klasse bf [3]. Speci-fiek: als klasse B een methode f heeft en afgeleide klasse D heeft een gelijknamigemethode met andere signatuur, dan behoort B::f nooit tot de set van viable func-ties voor de overload resolution van een oproep g.f als g een object van klasse Dis. Het gevolg zijn conversies op argumenten die, als men de regel over het hoofdziet, onverwacht kunnen zijn [3].

b) Hoe moet ermee omgegaan worden?Je kan als klassenontwikkelaar het e!ect van hiding opvangen door(a) In de afgeleide klasse met een using declaratie alle methodes uit Base met

de betrokken naam zichtbaar te maken [2].(b) In de afgeleide klasse de betrokken methode te herdefinien met als imple-

mentatie een forwarding van de oproep naar de methode in de base klasse(nadeel: design eigelijk nog complexer, maar wel selectiever toepasbaar dande using declaratie die alle signaturen importeert) [1].

Je kan als client van de klassen expliciete qualificatie (bijvoorbeeld g.Base::f)hanteren om aan te geven dat de Base methode moet gebruikt worden [1].

4.2.4 Vraag 4

Geef de output van het bijgevoegde programma weer (enkel de sequentie van outputis belangrijk, niet de punten en kommas). Daar waar adressen worden uitgeprintmag je symbolische aanduidingen gebruiken zoals bijvoorbeeld <adres-van-d1>.Opmerking: de klassen Base en Derived1 werden ook in de voorbeeldprogrammasgebruikt en in geen enkel opzicht gewijzigd.

4.2. HET EXAMEN 2005-2006 16

1 # i n c l u d e <iostream >2 # i n c l u d e "Base.h"3 # i n c l u d e "Derived1.h"4

5 using std::cout;6 using std::endl;7 using Demo::Base;8 using Demo:: Derived1;9

10 namespace {11 Base exec1(const Base& b) { b.displayInfo (); return b;}12 Base exec2(Derived1 b) { b.displayInfo (); return b;}13 } / / end - of - a n o n y m o u s - n a m e s p a c e

14

15 void examen2 ()16 {17 Base:: startTrace ();18

19 cout << "# statement: Derived1 d1(\" Derived1 object1 \");"20 << endl;21 Derived1 d1("Derived1 object1");22 cout << endl;23 cout << "# statement: Base b1;" << endl;24 Base b1;25 cout << endl;26 cout << "# statement: b1 = d1;" << endl;27 b1 = d1;28 cout << endl;29 cout << "# statement: Base b1 = d1;" << endl;30 Base b2 = Base(d1);31 cout << endl;32 cout << "# statement: exec1(d1);" << endl;33 exec1(d1);34 cout << endl;35 cout << "# statement: exec2(d1);" << endl;36 exec2(d1);37 cout << endl;38 }

Verbetersleutel: er is slechts een antwoord mogelijk (zie Cursus deel II, hs 3, 4;Stroustrup hs 10, 11, 12; en vooral voorbeeldprogrammas ch12), maar details zoalsvergeten “;” werden niet aangerekend. Ook op een belangrijker punt, namelijk desymbolische addressen werden bij fouten geen punten afgetrokken. Het antwoordvindt men in de print-out hieronder. De quoteringselementen zijn opgenomen in decommentaarlijnen. Het totaal bedraagt [25].

4.2. HET EXAMEN 2005-2006 17

# statement: Derived1 d1("Derived1 object1");//-------------//Derived constructor [1] voorafgegaan door Base constructor [1]//-------------

-trace> Base::Base(string)-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1-trace> Base::Base(string) exiting ...-trace> Derived1::Derived1(string, float)-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1-trace> Derived1::Derived1(string, float) exiting ...

# statement: Base b1;//-------------//Base constructor [1]//-------------

-trace> Base::Base()-trace> called for object at 0012FC14 with name NoName-trace> Base::Base() exiting ...

# statement: b1 = d1;//-------------//Base assignment operator [1]//-------------

-trace> Base::operator=(Base const&)-trace> called for object at 0012FC14 with name NoName-trace> Base::operator=(Base const&) exiting ...

# statement: Base b1 = d1;//-------------//Base copy constructor [1]//-------------

-trace> Base::Base(Base const&)-trace> called for object at 0012FBEC with name Derived1 object1-trace> Base::Base(Base const&) exiting ...

# statement: exec1(d1);//-------------//Polymorphe call van Derived1 methode [2] en geneste call naar//Base methode [1]//-------------

-trace> Derived1::displayInfo() const-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1-trace> Base::displayInfo() const-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1Name is: Derived1 object1-trace> Base::displayInfo() const exiting ...Size is: 0-trace> Derived1::displayInfo() const exiting ...//-------------//copy constructie [2] en destructie [1] van temp voor return value//-------------

4.2. HET EXAMEN 2005-2006 18

-trace> Base::Base(Base const&)-trace> called for object at 0012FAC4 with name Derived1 object1-trace> Base::Base(Base const&) exiting ...-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012FAC4 with name Derived1 object1-trace> Base::~Base() exiting ...

# statement: exec2(d1);//-------------//Derived copy constructor [1] voorafgegegaan door Base constructor [1]//en door calls geassocieerd met initializerlist [1]//-------------

-trace> Base::getName() const-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1-trace> Base::getName() const exiting ...-trace> Base::Base(string)-trace> called for object at 0012FA7C with name Derived1 object1-trace> Base::Base(string) exiting ...-trace> Derived1::getSize() const-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1-trace> Derived1::getSize() const exiting ...-trace> Derived1::Derived1(const Derived1&)-trace> called for object at 0012FA7C with name Derived1 object1-trace> Derived1::Derived1(const Derived1&) exiting ...//-------------//Niet-polymorphe call van Derived1methode [1] en//geneste call van Base methode [1]//-------------

-trace> Derived1::displayInfo() const-trace> called for object at 0012FA7C with name Derived1 object1-trace> Base::displayInfo() const-trace> called for object at 0012FA7C with name Derived1 object1Name is: Derived1 object1-trace> Base::displayInfo() const exiting ...Size is: 0-trace> Derived1::displayInfo() const exiting ...//-------------//Base copy constructor voor temp van return value [2]//-------------

-trace> Base::Base(Base const&)-trace> called for object at 0012FAF8 with name Derived1 object1-trace> Base::Base(Base const&) exiting ...//-------------//Derived destructor [2] gevolgd door Base destructor [1]//van functie argument -- [3ptn]//-------------

-trace> Derived1::~Derived1()-trace> called for object at 0012FA7C with name Derived1 object1-trace> Derived1::~Derived1() exiting ...-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012FA7C with name Derived1 object1

4.2. HET EXAMEN 2005-2006 19

-trace> Base::~Base() exiting ...//-------------//Base destructor van temp voor return value [1]//-------------

-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012FAF8 with name Derived1 object1-trace> Base::~Base() exiting ...

//-------------//Exit procedure examen2: destructoren voor de//locale vars b1 [1], b2 [1], d1 [1]//-------------

-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012FBEC with name Derived1 object1-trace> Base::~Base() exiting ...-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012FC14 with name Derived1 object1-trace> Base::~Base() exiting ...-trace> Derived1::~Derived1()-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1-trace> Derived1::~Derived1() exiting ...-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012FC3C with name Derived1 object1-trace> Base::~Base() exiting ...

4.2.5 Vraag 5

• Gegeven de declaratie hieronder,1 void f( int , bool);2 void f(char , int );

Is de volgende functieoproep compileerbaar of niet? Waarom?1 f(’a’, true);

Verbetersleutel: er is slechts een antwoord mogelijk (zie cursus deel I, hs 6;Stroustrup hs7). Antwoord, met quoteringselementen op totaal van 2:Niet compileerbaar omwille van de ambigueit in de overload resolution [1].Beide kandidaten vereisen een exact match en een integral promotion bf [1].

• Gegeven de declaratie hieronder,1 void f( int , bool);2 void f(char , int );

Is de volgende functieoproep compileerbaar of niet? Waarom?1 f(1 ,0);

Verbetersleutel: er is slechts een antwoord mogelijk (zie cursus deel I, hs 6;Stroustrup hs7). Antwoord, met quoteringselementen op totaal van 2:Niet compileerbaar omwille van de ambigueit in de overload resolution [1].Beide kandidaten vereisen een exact match en een conversion [1].

4.2. HET EXAMEN 2005-2006 20

• Wat doet de volgende template functie?

1 template <typename It > void t(It f, It l) {2 typename It:: value_type val = It:: value_type ();3 for ( It it = f; it != l; ++it) { *it = val ; }4 }

Verbetersleutel: hieronder een modelantwoord (er zijn meerdere correcte for-muleringen mogelijk) met de quoteringselementen op totaal van [4]. Model-antwoord (zie cursus, deel III):De template functie, met It als parameter, heeft twee argumenten die eensequence definien, vastgelegd door begin- en eind-iterator [1]. De functie over-loopt de sequence en wijst, via dereferentie van de iterator [1], de default-waarde van het elementtype toe aan ieder van de elementen [1]. Deze defaultwaarde wordt bekomen via de default constructor van het elementtype, hetgeneste type value_type in de iterator klasse [1].

• Gegeven het stukjes code hieronder. Is het compileerbaar? Zo niet, waarom?Zo ja, is het uitvoerbaar? Zo ja, wat is het resultaat?

1 / / s t u k j e c o d e 1

2 # i n c l u d e <iostream >3 int main()4 {5 using namespace std;6 int endl = 0;7 cout << endl;8 return 0;9 }

Verbetersleutel: er is slechts een antwoord mogelijk (zie Stroustrup Hs8; voor-beeldprogramma nspace). Antwoord (met quoteringselementen op totaal 3):Compileerbaar [1] en uitvoerbaar [1]; de procedure print 0 op standaard out-put [1].

• Gegeven het stukjes code hieronder. Is het compileerbaar? Zo niet, waarom?Zo ja, is het uitvoerbaar? Zo ja, wat is het resultaat?

1 / / s t u k j e c o d e 2

2 # i n c l u d e <iostream >3 int main()4 {5 using std::endl;6 using std::cout;7 int endl = 0;8 cout << endl;9 return 0;

10 }

Verbetersleutel: er is slechts een antwoord mogelijk (zie Stroustrup Hs8; voor-beeldprogramma nspace). Antwoord (met quoteringselementen op totaal 3):

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 21

Niet Compileerbaar [1] wegens herdefinitie van endl [1] volgend op de usingdeclaratie van endl [1] uit de std namespace.

4.3 Het examen 2006-2007

4.3.1 Vraag 1

Leg de volgende begrippen, definities en principes uit in de context van C++ (enhanteer daarbij de gepaste terminologie):

1. One definition rule2. Lifetime van variabelen3. Abstracte klasse4. Object slicing5. Const memberfuncties6. Member name lookup van methoden7. Polymorfisme van methoden8. Principe van closed behaviorVerbetersleutel: (cfr. cursus diverse hs). Hieronder een modelantwoord (meer-

dere correcte formuleringen mogelijk) met de quoterings-elementen op totaal [25].

1. One definition rule [2] : Per compilatie-eenheid (translation unit) kan er slechtseen enkele definitie aanwezig [1] zijn van een variabele, functie, klasse type oftemplate [1].

2. Lifetime van variabelen [3] : De levensduur van een variabele is een run-time(dynamische) eigenschap en start wanneer storage vastgelegd is voor de varia-bele [1] en (bij klasse type) de constructor-oproep beindigd is [1]. Hij eindigtwanneer (bij klasse type) de destructor oproep begint of wanneer storage op-gegeven wordt [1].

3. Abstracte klasse [3] : Een abstracte klasse is een klasse waarin minstens npuur virtuele methode voorkomt [1]. Een puur virtuele methode wordt met de=0 specificatie gedeclareerd en moet in afgeleide klassen overriden worden [1].Enkel variabelen van pointer of reference type naar de abstracte klasse kunnenvoorkomen [1].

4. Object slicing [2] : Gegeven een basisklasse B en afgeleide klasse D. Wanneereen object d van type D toegewezen wordt aan een veranderlijke b met statischtype B [1], dan wordt enkel het B-subobject van d (met het beeld van dedatamembers van B) toegewezen aan b [1]. De bijkomende data-members diein D werden ingevoerd zijn niet betrokken in de toewijzing. Een analoog e!ecttreedt op wanneer b geinitialiseerd wordt met d.

5. Const memberfuncties [2] : Een memberfunctie met const kwalificatie is eenmemberfunctie die ook op const gekwalificeerde variabelen van het klasse type

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 22

uitgevoerd kunnen worden [1]. Uitgezonderd het optreden van datamembersmet de mutable kwalificatie, betekent het dat deze methode geen datamemberskan wijzigen [1].

6. Member lookup van methoden [3] : Bij invocatie van een methode met naam m(zonder expliciete qualificatie van de methodenaam met een klasse prefix) opeen object van klasse K wordt in klasse K en vervolgens in de basisklassen vanK gezocht naar een methode met de naam m [1]. Zodra de naam gevonden isin een klasse P, wordt niet verder gezocht in de afleidingsketen [1]. De namen(meerdere ingeval van overloading binnen P; ambiguiteit indien verschillendeP’s voorkomen langs verschillende ketens bij multiple inheritance) worden pasdaarna onderworpen aan overload resolution en toegangscontrole [1].

7. Polymorfisme van methoden [4] : Het uitvoeren van de gepaste methode opbasis van het dynamisch type van het object aan de hand van late binding [1].Er moeten drie duidelijk voorwaarden voldaan zijn namelijk (1) de methodemoet virtual gedeclareerd zijn in de basisklasse, en (2) de signatuur moetidentisch zijn in basis- en afgeleide klasse en de terugkeerparameter covarianten (3) de oproep moet verlopen via een pointer of reference type [1 per item].

8. Principe van closed behavior [6] : In een afleidingshirarchie waarin de klasseneen subtype-supertype relatie moeten reflecteren, is het vereist dat de me-thoden die de afgeleide erft van de basisklasse ook de (eventueel striktere)invarianten van de afgeleide klasse respecteren [4]. Deze eis houdt verbandmet het Liskov substitutieprincipe dat zegt dat om de sub-super relatie terealiseren een programma dat objecten van het basistype verwerkt, ook cor-rect moet functioneren wanneer het objecten van de afgeleide klasse verwerkt.Wanneer die programmas modifier methoden hanteren komt de eis van hetclosed behavior naar voor [1]. Typisch voorbeeld van deze problematiek isde vierkant-rechthoek, waarbij het schalen van een zijde een conflict tussende strikte invarianten enerzijds en pre- en postcondities op de schaalmethodeanderzijds veroorzaakt [1].

4.3.2 Vraag 2

Op welke manieren kan code verwijzen naar namen die in een namespace gedecla-reerd zijn (er zijn vier manieren)? Geef ook de eventuele voor- en nadelen of typischetoepassingswijzen aan en illustreer met een kort voorbeeld.

Verbetersleutel: (cfr. FAQ 15.03, 15.06, 15.07; cursus hs 7; Stroustrup hs 8).Hieronder een modelantwoord (meerdere correcte formuleringen zijn mogelijk) metquoteringselementen op totaal van [15].

Namen uit een namespace kunnen gebruikt worden door1. Het hanteren van de volledige gekwalificeerde naam via de scope operator ttz

namespace::naam. Is omslachtig en laat niet toe vlot van de ene namespacenaar de andere over te schakelen; moet je gebruiken als je twee entiteiten metzelfde naam uit verschillende namespaces binnen een scope wil gebruiken. [2]

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 23

2. Het gebruiken van de using directive die impliceert dat wanneer een naam nietin de lokale scope gevonden wordt, hij in de namespace gezocht kan worden.Is kort en krachtig maar ongecontroleerd in de zin dat de client code geen con-trole heeft over het optreden van ambiguiteiten wanneer meerdere namespacesgeimporteerd worden (ook al omdat deze directive transitief werkt) [2 + 2 voorcorrect vb]

3. Het gebruiken van de using declaratie die een naam in de lokale scope betrektalsof hij daar gedeclareerd is. Is omslachtiger dan de directive wegens de lijstjesdeclaraties maar preciezer. Vermijdt alle problemen met ambiguiteiten. [2+2voor correct vb]

4. Het gebruik van Koenig lookup of argument dependent lookup waarbij eenfunctienaam gezocht wordt in de namespace waarin ook de klasse types (ofvan hun base klassen) van de argumenten gevonden werden. Heeft als voordeeldat helperfuncties en niet-member operatoren zonder meer ook beschikbaarworden [2 + 3 voor correct vb]

4.3.3 Vraag 3

Wat wordt verstaan onder het synthetiseren of genereren van methoden? Onderwelke omstandigheden gebeurt het? Op welke methoden is het van toepassing enwat voert de methode dan uit?

Verbetersleutel: (cfr. FAQ 30.03, 30.04, 30.05; cursus hs 8, 9; Stroustrup hs 10,11). Hieronder een modelantwoord (meerdere correcte formuleringen zijn mogelijk)met quoteringselementen op totaal [10].

Het synthetiseren van methoden bestaat erin dat de compiler code voor eenmethode genereert. Het gebeurd voor bepaalde methoden wanneer die niet explicietin de klasse gedeclareerd werd, of in het geval van de default constuctor wanneergeen enkele constructor gedeclareerd werden. Het is van toepassing op (a) de defaultconstructor, en (b) de copy constructor, en (c) de toewijzingsoperator (assignmentoperator) en (d) de destructor. [5] Samengevat kan men zeggen dat in al deze gevallende compiler het memberwise algoritme implementeert. [2] Dit wil zeggen dat bijde constructor voor alle base klasse sub-objecten (ingeval van multiple inheritancezijn er mogelijk meerdere) en alle member objecten de bijbehorende constructoropgeroepen wordt. Dit zal de expliciete constructor zijn indien gedeclareed, zonieteen gesynthetiseerde. Dit algoritme geeft zo aanleiding tot een recursie die eindigtbij members van het ingebouwde types. Deze hebben immers geen constructor.[4] Bij een destructor verloopt het analoog, maar dan worden eerst de memberobjecten vernietigd en dan pas de base klasse sub-objecten. Deze verandering involgorde is consistent met het feit dat de destructie in omgekeerde volgorde verlooptdan de constructie. [2] Voor de assigngment operator en copy constructor geldthetzelfde memberwise algoritme dat recursief toegepast wordt. Maar bij membersvan ingebouwd type wordt voor de assignment of copy een bitwise assignment ofcopy uitgevoerd. [2]

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 24

4.3.4 Vraag 4

Geef de output van het bijgevoegde programma weer (enkel de sequentie van outputis belangrijk, niet de punten en kommas). Daar waar adressen worden uitgeprintmag je symbolische aanduidingen gebruiken zoals bijvoorbeeld ¡adres-van-d1¿. Op-merking: de klassen die voorkomen werden ook in de voorbeeldprogrammas gebruikten in geen enkel opzicht gewijzigd.

1 # i n c l u d e "exam.h"2 # i n c l u d e "../ ch12/Base.h"3 # i n c l u d e "../ ch12/Derived1.h"4 # i n c l u d e "../ ch12/DDerived1.h"5 # i n c l u d e <iostream >6

7 using std::cout;8 using std::endl;9 using Demo::Base;

10 using Demo:: Derived1;11 using Demo:: DDerived1;12

13 namespace {14 Base exec1(const Base& b) { b.displayInfo (); return b;}15 Base exec2(Derived1 d) { d.displayInfo (); return d;}16 } / / end - of - a n o n y m o u s - n a m e s p a c e

17

18 int19 exam3 ()20 {21 Base:: startTrace ();22

23 cout << "#### statement: DDerived1 dd1;" << endl;24 DDerived1 dd1;25 cout << endl;26

27 cout << "#### statement: dd1.setName (1);" << endl;28 dd1.setName (1);29 cout << endl;30

31 cout << "#### statement: exec1(dd1);" << endl;32 exec1(dd1);33 cout << endl;34

35 cout << "#### statement: Base b1(\" extra \");" << endl;36 Base b1("extra");37 cout << endl;38

39 cout << "#### statement: Derived1* dp= new DDerived1 (2);" << endl;40 Derived1* dp=new DDerived1 (2);41 cout << endl;42

43 cout << "#### statement: b1 = exec2(*dp);" << endl;

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 25

44 b1=exec2 (*dp);45 cout << endl;46

47 cout << "#### statement: delete dp;" << endl;48 delete dp;49 cout << endl;50

51 cout << "### statement: return 0;" << endl;52 return 0;53 }

Verbetersleutel: (cfr voorbeeldcode; cursus deel II, hs 3, 4; Stroustrup hs 10, 11,12;). Bijgvoegde print-out, incluis de verbetersleutel opgenomen in de commentaar-lijnen. Het totaal bedraagt [25].

#### statement: DDerived1 dd1;-trace> Base::Base()-trace> called for object at 0012EF24 with name NoName-trace> Base::Base() exiting ...-trace> Derived1::Derived1()-trace> called for object at 0012EF24 with name NoName-trace> Derived1::Derived1() exiting ...-trace> DDerived1::DDerived1()-trace> called for object at 0012EF24 with name NoName-trace> DDerived1::DDerived1() exiting ...

//Constructor sequence voor dd1 [1]

#### statement: dd1.setName(1);-trace> Derived1::setName(char)-trace> called for object at 0012EF24 with name NoName-trace> Base::SetName(string)-trace> called for object at 0012EF24 with name NoName-trace> Base::SetName(string) exiting ...-trace> Derived1::setName(char) exiting ...

//Hiding of method in Base [2]

#### statement: exec1(dd1);-trace> Derived1::displayInfo() const-trace> called for object at 0012EF24 with name string with char ?-trace> Base::displayInfo() const-trace> called for object at 0012EF24 with name string with char ?Name is: string with char ?-trace> Base::displayInfo() const exiting ...Size is: 0-trace> Derived1::displayInfo() const exiting ...-trace> Base::Base(Base const&)-trace> called for object at 0012ED80 with name string with char ?-trace> Base::Base(Base const&) exiting ...-trace> Base::~Base()

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 26

-trace> called for object at 0012ED80 with name string with char ?-trace> Base::~Base() exiting ...

//Polymorphisme [3]//Copy ctor en dtor voor uitdrukking van return by value [2]

#### statement: Base b1("extra");-trace> Base::Base(string)-trace> called for object at 0012EEF8 with name extra-trace> Base::Base(string) exiting ...

//Gepaste ctor oproep[1]

#### statement: Derived1* dp= new DDerived1(2);-trace> Base::Base(string)-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> Base::Base(string) exiting ...-trace> Derived1::Derived1(string, float)-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> Derived1::Derived1(string, float) exiting ...-trace> DDerived1::DDerived1(int)-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> DDerived1::DDerived1(int) exiting ...

//Gepaste ctor sequence voor free store object[1]

#### statement: b1 = exec2(*dp);-trace> Base::getName() const-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> Base::getName() const exiting ...-trace> Base::Base(string)-trace> called for object at 0012ED38 with name xx-trace> Base::Base(string) exiting ...-trace> Derived1::getSize() const-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> Derived1::getSize() const exiting ...-trace> Derived1::Derived1(const Derived1&)-trace> called for object at 0012ED38 with name xx-trace> Derived1::Derived1(const Derived1&) exiting ...

//Derived1 copy ctor with calls to Base::getName and//Derived1::getSize voor pass-by-value fie-argument [3]

-trace> Derived1::displayInfo() const-trace> called for object at 0012ED38 with name xx-trace> Base::displayInfo() const-trace> called for object at 0012ED38 with name xxName is: xx-trace> Base::displayInfo() const exiting ...Size is: 0-trace> Derived1::displayInfo() const exiting ...

//Niet-polymorphe call [3]

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 27

-trace> Base::Base(Base const&)-trace> called for object at 0012EDDC with name xx-trace> Base::Base(Base const&) exiting ...

//Copy ctor voor rhs van toewijzing geinitialiseerd//met terugkeerwaarde [2]

-trace> Derived1::~Derived1()-trace> called for object at 0012ED38 with name xx-trace> Derived1::~Derived1() exiting ...-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012ED38 with name xx-trace> Base::~Base() exiting ...

//Dtor sequence voor fie-argument [2]

-trace> Base::operator=(Base const&)-trace> called for object at 0012EEF8 with name extra-trace> Base::operator=(Base const&) exiting ...

//Toewijzing [1]

-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012EDDC with name xx-trace> Base::~Base() exiting ...

//Dtor voor object geassocieerd rhs van toewijzing [1]

#### statement: delete dp;-trace> DDerived1::~DDerived1()-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> DDerived1::~DDerived1() exiting ...-trace> Derived1::~Derived1()-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> Derived1::~Derived1() exiting ...-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 003578A8 with name xx-trace> Base::~Base() exiting ...

//Dtor sequence voor free store object [1]

### statement: return 0;-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012EEF8 with name xx-trace> Base::~Base() exiting ...-trace> DDerived1::~DDerived1()-trace> called for object at 0012EF24 with name string with char ?-trace> DDerived1::~DDerived1() exiting ...-trace> Derived1::~Derived1()-trace> called for object at 0012EF24 with name string with char ?-trace> Derived1::~Derived1() exiting ...-trace> Base::~Base()-trace> called for object at 0012EF24 with name string with char ?-trace> Base::~Base() exiting ...

//Dtor sequence voor b1 en dd1 [2]

4.3. HET EXAMEN 2006-2007 28

4.3.5 Vraag 5

Declaratie syntaxStel de volgende C++ declaraties op, zonder gebruik te maken van typedef state-ments:

1. Een const pointer naar een array van 3 pointers naar double, geınitializeerdop nul.

2. Een reference naar een functie met int als terugkeerparameter en double alsoproepparameter, geinitialiseerd met reeds gedeclareerde functie g

3. Een naar een functie zonder terugkeerparameter en met als oproepparameterseen reference naar een array van 3 doubles.

4. Een const pointer naar functie met als terugkeerparameter een pointer naardouble en als oproepparameter een pointer naar functie met als terugparametereen int en geen oproepparameters.

5. Een functie met als oproepparameter een pointer naar const double en als te-rugkeerparameter een pointer naar functie met als oproepparameter een doubleen als terugkeertype een float.

Verbetersleutel: (cfr. voorbeeldcode; Stroustrup hs 4, 5, 7; cursus hs 3). Extrahaakjes (die syntactisch quivalent zijn) en blancos zijn toegelaten. Benoemen vanoproep-parameters is toegelaten. Uitgezonderd het vergeten van de afsluitende ;worden geen fouten toegestaan. Twee punten per deelvraag; totaal [10].:

1. double *(* const a)[3] = 0;2. int (&f)(double) = g;3. void (*f)(double (&a)[3]); of void (*f)(double * const &a);4. double* (*const f)(int (*)());5. float (*f(double const *))(double);

TemplatesA) Wat is het onderstaande template en wat doet het?

1 template < typename T, typename U >2 void f( T t1 , T t2, U u)3 {4 while( t1 != t2) { u(*t1++) }5 return;6 }

Verbetersleutel (cfr. voorbeeld code; Stroustrup hs 4, 5, 7). Totaal [3]. Het gaatom een functietemplate met twee template parameters en drie oproepparameters.De eerste twee, van het type van tepmplate parameter T, geven begin en einde vaneen sequence aan. De derde oproepparameter, van template parameter U, is eenfunctor. De functie voert de functor u uit op ieder element van de sequence.

B) Schrijf een functie template met oproepparameter een container en een waar-de van het waardetype van de container en die in een gepast type als terugkeerpa-rameter het aantal elementen in de container weergeeft dat verschilt van het tweedeargument.Verbetersleutel: (voorbeeld code; Stroustrup hs 18). Totaal [4].

1 / * * C o u n t t h e e l e m e n t s o f a c o n t a i n e r . * /

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 29

2 template < typename C >3 typename C:: size_type4 count(C const& c, typename C:: value_type val)5 {6 typename C:: size_type count =0;7 for (typename C:: const_iterator it =c.begin (); it != c.end(); ++it){8 i f (*it != val) count ++;9 }

10 return count;11 }

C) Schrijf een functie template dat alle elementen van een sequence vervangtdoor de default waarde van het waardetype van de sequence.Verbetersleutel: (cfr. voorbeeld code; Stroustrup hs 18). Totaal [3].

1 / * * A s s i g n d e f a u l t v a l u e t o a l l t h e e l e m e n t s o f a s e q u e n c e . * /

2 template < typename It >3 void def(It first , It last)4 {5 typename It:: value_type defVal = It:: value_type ();6 for ( It it = first; it != last; ++it) { *it = defVal; }7 return;8 }

4.4 Het examen 2007-2008

4.4.1 Vraag 1

A. Declaratie syntaxStel de volgende C++ declaraties op, zonder gebruik te maken van typedef state-ments:

1. Een array van twee array’s van drie doubles, alle geınitializeerd op nul.2. Een pointer naar een const pointer naar een functie zonder terugkeerparameter

en met een reference naar een double als oproepparameter, geınitialiseerd opnul.

3. Een pointer naar een array van drie pointers naar functies void pointer alsoproepparameter en zonder terugkeerparameter.

4. Een functie zonder terugkeerparameter en als oproepparameter een pointernaar functie met als terugkeerparameter een int en als oproepparameter eenpointer naar double.

5. Een klasse C met in de private sectie een const double als datamember enin de publieke sectie een constructor, met oproepparameter double x , die dedatamember initialiseert met x.

VerbetersleutelExtra haakjes en blanco’s zijn toegelaten; het geven van namen aan formele para-meters in de functiesignatuur is toegelaten. Verbetersleutel verdeeld als 2 ptn per

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 30

item. Het totaal bedraagt [10 ptn].1. double a[2][3] = {{0.0,0.0,0.0}, {0.0,0.0,0.0}};

of ook nog aanvaardbaar:double a[2][3] = {0.0,0.0,0.0,0.0,0.0,0.0};

2. void (* * const f)(double&) = 0;3. void (*((*a)[3]))(void *);4. void f(int (*)(double *));5. Indentatie van klasse is vrij.

1 c la s s C {2 public: C(double x) : fDouble(x) {};3 private : double const fDouble;4 };

B. Template codeSchrijf een functie template dat alle elementen van een sequence doorloopt en telthoeveel keer de defaultwaarde van het waardetype van de sequence optreedt en dataantal als unsigned int teruggeeft.

VerbetersleutelVerdeeld als: 1pt voor template signatuur, 1pt voor gebruik van sequence, 1 pt voorgebruik geneste typedef, 1 pt voor correcte for-lus, 1 pt voor iterator dereferentie.Het totaal bedraagt [5 ptn].

1 template < typename It >2 unsigned int defCounter(It first , It last)3 {4 typename It:: value_type defVal = It:: value_type ();5 unsigned int count = 0;6 for ( It it = first; it != last; ++it) {7 i f ( *it == defVal ) ++ count;8 }9 return count;

10 }

4.4.2 Vraag 2: programma-interpretatie

Geef de output van het bijgevoegde programma “exam5.cpp” weer. Daar waar adres-sen worden uitgeprint mag je “adres-van-variabele naam” als symbolische aanduidin-gen gebruiken. De klassen die voorkomen werden ook in de voorbeeldprogramma’sgebruikt en in geen enkel opzicht gewijzigd. Opmerking: de source van “exam5.cpp”bevindt zich in de voorbeeldcode en werd, evenals de sources en headers van allegebruikte klassen, op het examen bij de opgave gevoegd.

VerbetersleutelZie bijgvoegde print-out (aanhef “gLogger>” ingekort tot “>” en vermeldingen “ad-dress at:” verkort tot “at:”). Variaties ingevolge compiler en optimizatie wordenuiteraard aanvaard (hieronder resultaten voor gcc 4.0.2 met default optimizatie).Detail van de verbetersleutel is opgenomen in de commentaarlijnen. Het totaalbedraagt [20 ptn].

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 31

> Enter: expr1> -------------------> >>>> statement: Car c;> Enter: Engine::Engine(double) for object at:: 0x7fffffb4c970> Exit : Engine::Engine(double) for object at:: 0x7fffffb4c970> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c980> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c980> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c990> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c990> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9a0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9a0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9b0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9b0> Enter: Car::Car() for object at:: 0x7fffffb4c970> Exit : Car::Car() for object at:: 0x7fffffb4c970

// default ctor voor c, voorafgegaan door ctors van subobjecten met default ctor// voor niet expliciet geinitialiseerde subobjecten [1]

> -----------> >>>> statement: Car* cp = new Car(2.0);> Enter: Engine::Engine(double) for object at:: 0x64cca0> Exit : Engine::Engine(double) for object at:: 0x64cca0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x64ccb0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x64ccb0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x64ccc0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x64ccc0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x64ccd0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x64ccd0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x64cce0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x64cce0> Enter: Car::Car(double) for object at:: 0x64cca0> Exit : Car::Car(double) for object at:: 0x64cca0

// geparametrizeerde ctor voor free-store var op adres cp, voorafgegaan door ctors// van subobjecten en default ctor van niet expliciet geinitialiseerde subobjecten [1]

> Enter: block 1> -----------> >>>> statement: Car c1 = *cp;> Enter: Engine::Engine(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4c910> Exit : Engine::Engine(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4c910> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c920> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c920> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c930> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c930> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c940> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c940> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c950> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4c950> Enter: Car::Car(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4c910

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 32

> Exit : Car::Car(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4c910

// copy ctor voor initialisatie van c1 [1] voorafgegaan door copy ctors voor expliciet// geinitialiseerde subobjecten [1] en default ctor voor niet expliciet// geinitialiseerde subobjecten [1]

> >>>> statement: f1(c1);> Enter: Engine::Engine(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4cab0> Exit : Engine::Engine(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4cab0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cac0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cac0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cad0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cad0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cae0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cae0> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4caf0> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4caf0> Enter: Car::Car(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4cab0> Exit : Car::Car(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4cab0

// copy ctor voor initialistatie van functie argument voorafgegaan door ctors van// subobjecten [2]

> Enter: function f1 with argument address: 0x7fffffb4cab0> Enter: Car::isRunning() for object at:: 0x7fffffb4cab0> Enter: Engine::isRunning() for object at:: 0x7fffffb4cab0> Exit : Engine::isRunning() for object at:: 0x7fffffb4cab0> Exit : Car::isRunning() for object at:: 0x7fffffb4cab0> Exit : function f1 with argument address: 0x7fffffb4cab0

// propagatie van isRunning oproep [1]

> Enter: Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4cab0> Exit : Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4cab0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4caf0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4caf0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cae0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cae0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cad0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cad0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cac0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cac0> Enter: Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4cab0> Exit : Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4cab0

// dtor van functie argument met correcte adresaanduiding [1]// gevolgd door dtors van subobjecten [1]

> -------------------> >>>> statement: c1 = f2(c);> Enter: function f2 with argument address: 0x7fffffb4c970

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 33

// geen ctor voor functie argument by reference argument [1]

> Enter: Engine::Engine(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4cb30> Exit : Engine::Engine(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4cb30> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb40> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb40> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb50> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb50> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb60> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb60> Enter: Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb70> Exit : Wheel::Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb70> Enter: Car::Car(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4cb30> Exit : Car::Car(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4cb30

// copy ctor voor initialisatie van terugkeerwaarde van functie [2]

> Exit : function f2 with argument at: 0x7fffffb4c970> Enter: Car::operator=(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4c910> Enter: Engine::operator=(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4c910> Exit : Engine::operator=(Engine const&) for object at:: 0x7fffffb4c910> Exit : Car::operator=(Car const&) for object at:: 0x7fffffb4c910

// assigment operator met propagatie vd oproep naar subobjecten [1] maar enkel// naar de expliciet toegewezen subobjecten [1]

> Enter: Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4cb30> Exit : Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4cb30> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb70> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb70> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb60> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb60> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb50> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb50> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb40> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4cb40> Enter: Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4cb30> Exit : Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4cb30

// dtor van terugkeerwaarde gevolgd door dtors van subobjecten [2]

> Enter: Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4c910> Exit : Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4c910> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c950> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c950> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c940> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c940> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c930> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c930> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c920

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 34

> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c920> Enter: Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4c910> Exit : Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4c910

// dtor van c1 gevolgd door dtors van subobjecten [1]

> Exit : block 1> -------------------> >>>> statement: delete cp;> Enter: Car::~Car() for object at:: 0x64cca0> Exit : Car::~Car() for object at:: 0x64cca0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x64cce0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x64cce0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x64ccd0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x64ccd0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x64ccc0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x64ccc0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x64ccb0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x64ccb0> Enter: Engine::~Engine() for object at:: 0x64cca0> Exit : Engine::~Engine() for object at:: 0x64cca0

// dtor van object op free store gevolgd door dtors van subobjecten [1]

> Enter: Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4c970> Exit : Car::~Car() for object at:: 0x7fffffb4c970> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9b0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9b0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9a0> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c9a0> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c990> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c990> Enter: Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c980> Exit : Wheel::~Wheel() for object at: 0x7fffffb4c980> Enter: Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4c970> Exit : Engine::~Engine() for object at:: 0x7fffffb4c970

// dtor van c gevolgd door dtors van subobjecten [1]

> Exit : expr1

4.4.3 Vraag 3: programma-interpretatie

Geef de output van het bijgevoegde programma “exam6.cpp” weer. Daar waar adres-sen worden uitgeprint mag je “adres-van-variabele naam” als symbolische aanduidin-gen gebruiken. De klassen die voorkomen werden ook in de voorbeeldprogramma’sgebruikt en in geen enkel opzicht gewijzigd. Opmerking: de source van “exam5.cpp”bevindt zich in de voorbeeldcode en werd, evenals de sources en headers van allegebruikte klassen, op het examen bij de opgave gevoegd.

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 35

VerbetersleutelVerbetersleutel: zie bijgvoegde print-out (aanhef “-trace>” ingekort tot “>” en ver-meldingen “address at:” verkort tot “at:”). Variaties ingevolge compileroptimizatieworden uiteraard aanvaard (hieronder resultaten voor gcc 4.0.2 met default opti-mizatie). Detail van de verbetersleutel is opgenomen in de commentaarlijnen. Hettotaal bedraagt [15 ptn].

#### statement: DDerived1 dd1(5);> Base::Base(string)> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> Base::Base(string) exiting ...> Derived1::Derived1(string, float)> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> Derived1::Derived1(string, float) exiting ...> DDerived1::DDerived1(int)> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> DDerived1::DDerived1(int) exiting ...

// geparametrizeerde ctor van dd1 [1] voorafgegaan door ctors van base subobjecten [1]

#### statement: dd1.setSize(1.0F);> Derived1::setSize(float)> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> Derived1::setSize(float) exiting ...

// methode oproep met correcte methode lookup en overload resolution [1]

#### statement: exec1(dd1);> Derived1::displayInfo() const> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> Base::displayInfo() const> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxxName is: xxxxx> Base::displayInfo() const exiting ...Size is: 1> Derived1::displayInfo() const exiting ...

// polymorphe oproep via reference variabele [1]

> Base::Base(Base const&)> called for object at 0x7ffffffc8150 with name xxxxx> Base::Base(Base const&) exiting ...

// copy ctor voor initialisatie van terugkeerwaarde [1]

> Base::~Base()> called for object at 0x7ffffffc8150 with name xxxxx> Base::~Base() exiting ...

// dtor van terugkeerwaarde [1]

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 36

#### statement: exec2(DDerived1());> Base::Base()> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> Base::Base() exiting ...> Derived1::Derived1()> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> Derived1::Derived1() exiting ...> DDerived1::DDerived1()> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> DDerived1::DDerived1() exiting ...

// default ctor (t.e.m. base subojecten) voor rvalue temporary om functie argument// met te initialiseren [1]

> Base::getName() const> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> Base::getName() const exiting ...> Base::Base(string)> called for object at 0x7ffffffc8170 with name NoName> Base::Base(string) exiting ...> Derived1::getSize() const> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> Derived1::getSize() const exiting ...> Derived1::Derived1(const Derived1&)> called for object at 0x7ffffffc8170 with name NoName> Derived1::Derived1(const Derived1&) exiting ...

// copy ctor voor initialisatie van functie argument [1] met oproep voor de// rvalues gebruikt in zijn initialisatielijst [1]

> Derived1::displayInfo() const> called for object at 0x7ffffffc8170 with name NoName> Base::displayInfo() const> called for object at 0x7ffffffc8170 with name NoNameName is: NoName> Base::displayInfo() const exiting ...Size is: 0> Derived1::displayInfo() const exiting ...

// niet-polymorphe oproep op functie argument[1]

> Base::Base(Base const&)> called for object at 0x7ffffffc8160 with name NoName> Base::Base(Base const&) exiting ...

// copy ctor voor initialisatie van terugkeerwaarde [1]

> Base::~Base()> called for object at 0x7ffffffc8160 with name NoName> Base::~Base() exiting ...

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 37

// dtor voor terugkeerwaarde (bij Visual8 komt deze pas na volgende dtor) [1]

> Derived1::~Derived1()> called for object at 0x7ffffffc8170 with name NoName> Derived1::~Derived1() exiting ...> Base::~Base()> called for object at 0x7ffffffc8170 with name NoName> Base::~Base() exiting ...

// dtor voor functie argument gevolgd door dtors voor base subobject [1]

> DDerived1::~DDerived1()> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> DDerived1::~DDerived1() exiting ...> Derived1::~Derived1()> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> Derived1::~Derived1() exiting ...> Base::~Base()> called for object at 0x7ffffffc8190 with name NoName> Base::~Base() exiting ...

// dtor voor rvalue temp gevolgd door dtors voor base subobjecten [1]

exam6 exiting ...> DDerived1::~DDerived1()> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> DDerived1::~DDerived1() exiting ...> Derived1::~Derived1()> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> Derived1::~Derived1() exiting ...> Base::~Base()> called for object at 0x7ffffffc8130 with name xxxxx> Base::~Base() exiting ...

// dtor voor variable dd1 gevolgd door dtors voor base subobjecten [1]

4.4.4 Vraag 4: definities en begrippen

Leg zo kort mogelijk de begrippen 1. t.e.m. 4. uit, en geef voor 5. t.e.m. 7 telkenszo kort mogelijk kort de verbanden en verschillen tussen de twee begrippen:

1. Storage duration (en ihb de drie categorie storage duration in C++ ) [2 ptn]2. Linkage (en ihb de drie categorie linkage in C++) [2 ptn]3. Virtual inheritance [2 ptn]4. Type conformiteit [2 ptn]5. Dynamisch type (de specifieke definitie voor C++) en late binding [4 ptn]6. Publieke versus private inheritance [4 ptn]7. Liskov substitutie principe versus methode precondities [4 ptn]

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 38

VerbetersleutelHieronder een modelantwoord (meerdere correcte formuleringen zijn mogelijk) metquoterings-elementen op totaal [20 ptn].

1. Storage duration (en ihb de drie categorie storage duration in C++ ) [2 ptn]:Storage duration is een eigenschap van objecten (in de zin van de C++ stan-daard nl. “region of storage”) die de minimale potentie levensduur van hetobject aangeeft. C++ kent drie soorten storage duration:

• Dynamic storage duration waarbij object tijdens programma-uitvoeringgecrerd worden via “new” uitdrukkingen en vernietigd worden via “dele-te” uitdrukkingen.

• Automatic storage duration voor local objecten die niet als “static” of“extern” gedeclareerd zijn, en die duurt tot de code block afloopt waarinhet object gecreeerd werd.

• Static storage duration geldt voor alle overige objecten en deze loopt afbij het beeindigen van het programma

2. Linkage (en ihb de drie categorie linkage in C++) [2 ptn] :Een naam heeft in C++ linkage wanneer hij hetzelfde object, functie, type,template, aangeeft als een een naam die in een andere scope gedeclareerd werd.C++ kent drie linkage categorie voor een naam:

• “no linkage” wanneer de naam een entiteit aanduidt waarnaar niet kangerefereerd worden in andere scopes

• “internal linkage” wanneer naar de entiteit enkel gerefereerd kan wordendoor namen in andere scopes in dezelfde translation unit

• “external linkage” wanner naar de entiteit kan gerefereerd worden doornamen in andere scopes in dezelfde translation unit of scopes in een anderetranslation unit.

3. Virtual inhritance [2 ptn]:Virtual inheritance komt voor in de context van multiple inheritance. Hetgeeft de mogelijkheid om de duplicatie van base subobjecten te vermijden dieanders optreedt bij afleiding uit nzelfde klasse via meerdere paden, via hetgebruik van het keyword virtual in de afleiding. Het prototypisch voorbeeld(met een ruit als inheritance diagram) is:

1 c la s s Derived1: public v irtual Base {};2 c la s s Derived2: public v irtual Base {};3 c la s s NoReplicationOfBase: public Derived1 , public Derived2 {};

In objecten van de meest afgeleide klasse zal slechts een subobject van Baseaanwezig zijn ipv twee.

4. Type conformiteit [2 ptn]:Een type S is conform met een type T als een object van type S kan gesubsti-tueerd worden in elke context waar een object van type T verwacht wordt endaarbij de (semantische) correctheid van het programma bewaar blijft als hetaccessor operaties op het object uitvoert.

5. Dynamisch type (specifieke definitie voor C++) versus late binding [4 ptn] :

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 39

Het dynamisch type van een lvalue is het type van het meest afgeleide objectwaar de lvlaue naar refereert. In C++ geldt dit voor pointer types waarbijhet static type is “pointer naar Base” en het dynamisch type “pointer naarDerived” (Derived afgeleid van Base) als de pointer idd naar een Derived objectwijst. Hetzelfde geldt voor references. Bij late binding is (in tegenstelling totearly of static binding) wordt een oproep naar een memberfunctie op runtimegebonden aan de uitvoerbare code. Dit geldt wanneer de oproep verloopt viapointer of reference, de betrokken memberfunctie virtual is gedeclareerd in debase klasse, en overridden is in de afgeleide klasse. Bij late binding is hetdan het dynamisch type dat bepaalt welke memberfunctie aan de oproep zalvoldoen.

6. Publieke versus private inheritance [4 ptn]:Een base klasse kan public of private afgeleid worden: “class D: public B”versus “class D: private B”. Het verschil ligt in de toegangs regels tot het Bsubobject:

• Public: publieke members van B zijn voor iedere entiteit toegankelijk;protected members van B zijn toegankelijk voor members en friends vanD; ieder functie kan een D* (pointer naar D) converteren naar een B*(pointer naar B)

• Private: publieke en protected members van B kunnen enkel door mem-bers en friends van D gebruikt worden. Enkel members en friends van Dkunnen een D* naar een B* converteren.

Publieke inheritance speelt een rol in type-subtype relaties terwijl private in-heritance veel minder vaak gebruikt wordt: enkel wanneer aggregatie van hetbase suboject niet mogelijk is omdat sommige base methoden geherdefinieerdof overriden moeten worden.

7. Liskov substitutie principe versus methode precondities [4 ptn] :Het Liskov substitutie principe geeft aan dat een type S een subtype vaneen type T is wanneer in elke programmacontext waar een object van typeT verwacht wordt een object van type S gesubstitueerd mag worden zonderdat de semantische correctheid van het programma verloeren gaat, ook alsalle (incluis modifier) operatie op het object toegelaten zijn. Uit dit principekan men eisen op de precondities van de operaties in S versus die T afleiden(evenals eisen op postcondities en invarianten). Namelijk: precondities moetenin een afleidingshierarchie contravarieren. Dat wil zeggen dat als men vanT (supertype of base type) naar S (subtype of derived type) evolueert, danmoeten de precondities minder specifiek, minder strikt, worden.

4.4.5 Vraag 5: taalconstructen [15 ptn]

Leg zo kort mogelijk de volgende aspecten uit van exception handling in C++ :1. basisfilosofie [3ptn]2. try-catch structuur [3ptn]3. stack frame unwinding mechanisme [3ptn]4. hi’erarchie van exception klassen [3ptn]5. matching in catch clause [3ptn]

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 40

VerbetersleutelHieronder een modelantwoord (meerdere correcte formuleringen zijn mogelijk) metquoteringselementen, 3 punten per item, op totaal [15].

1. basisfilosofie [3ptn]Het doel is foutafhandeling te realiseren in software die uit onafhankelijk ont-wikkelde componenten is samengesteld. In het bijzonder moeten het mogelijkzijn de fout af te handelen op een ander controleniveau dan daar waar ze op-treedt. Dit zonder nodeloos het prototype van functies vervormen zoals bijde “foutstatus als terugkeerwaarde” aanpak van C, waarbij trouwens de pro-grammalogica verweven raakt met de foutafhandelingslogica. Ook zonder deongecontroleerde sprong waarbij er geen afhandeling is van gebruikte resources,zoals bij de “longjump” aanpak van C.

2. try-catch structuur [3ptn]De basis structuur is als volgt

1 try {2 / / b o d y o f t h e t r y b l o c k

3 ..........4 i f (....) { / / e x t r e e m p r o b l e e m

5 / / t h r o w t h e e x c e p t i o n

6 throw Exception("extreme occurrence");7 }8 ..........9 }

10 / / r u n t i m e u n w i n d s c a l l s t a c k u n t i l l i t h i t s c a t c h

11 catch (Exception& e){12 / / b o d y o f t h e e x c e p t i o n h a n d l e r

13

14 }

Er kunnen meerdere catch clauses na elkaar opgegeven worden die in volgordeafgelopen worden tot een match met de opgeworpen exception optreedt (zieverder). Typisch wordt de exception in een reference (desgevallend pointer) va-riabele opgevangen om polymorfisme in de afleidingshierarchie van exceptionseen rol te laten spelen in de exception handler (zie verder).

3. stack frame unwinding mechanisme [3ptn]Wanneer een exception opgeworpen wordt zal het runtime systeem stack fra-mes afbouwen en daarbij telkens de destructoren laten lopen van de objecten inhet frame dat afgebouwd wordt. Dit is essentieel bij resourcebeheer waar openfiles, netwerkconnecties, free store geheugen, afgesloten worden zodat het pro-gramma in consistente toestand blijft. Het afbouwen van de stack frame duurttot het frame waarin een catch clause optreedt die de opgeworpen exceptionmatcht.

4. hierarchie van exception klassen [3ptn]Exceptions worden typisch in een hierarchie (n enkele root dus) gestructureerdom het afhandelen van specifieke exceptions en het afhandelen van volledige ca-tegorie van exceptions vlot mogelijk te kunnen combineren. Hierbij is gebruikvan het polymorphisme in de hierarchie essentieel. Typisch voorbeeld

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 41

1 c la s s MathErr {};2 c la s s Overflow : public MathErr {};3 c la s s Underflow : Public MathErr {};4 c la s s ZeroDivide : Public MathErr {};5 try {}6 catch (ZeroDivide& m) {z.printDivisor ();}7 catch (MathErr& m) {m.printMessage ();

Gelet op het algorithme voor matchen van exception en catch clause (cfr 5) ishet wel nodig dat de hierarchie en de volgorde van de catch clauses op elkaarafgestemd is, zoniet onstaan onbereikbare catch clauses.

5. matching in catch clause [3ptn]Het matchen van de opgeworpen exception aan catch clauses gebeurd volgensonderstaand algorthme:

1 try { ; throw (E); }2 catch (H) {};

E en H vormen een match als H de ellipsis is (catch-all situatie) of als• H is van hetzelfde type als E, of het is een duidige, pubieke base van E• H en E zijn pointer types, en (a) geldt voor de types waar ze naar wijzen• H en E zijn reference types, en (a) geldt voor de types waarnaar ze refe-

rerenEen const kwalificatie in de catch clause heft geen e!ect op de match. Het zoe-ken naar een match wordt stopgezet zodra een eerste match gevonden wordt.

4.4.6 Vraag 6: taalconstructen [15 ptn]

Leg zo kort mogelijk de volgende aspecten van operator overloading uit:1. doel [1 ptn]2. memberfunctie versus helper implementatie [2 ptn]3. interpretatieschema van uitdrukkingen als operator oproep [2 ptn]4. beperkingen [2 ptn]

Geef (zo kort mogelijk) een voorbeeld van een klasse met n double als datamemberen de vier operatoren = en += en + en ¡¡ (alle met hun gebruiklijke betekenis). [8ptn, 2 per operator]

VerbetersleutelHieronder een modelantwoord (meerdere correcte formuleringen zijn mogelijk) metquoteringselementen op totaal [15]. In het voorbeeld: 2 ptn per operator, telkens 1pt voor correcte signatuur en 1 pt voor correct functiebody.

• Ee self-assignment test in de operator= is goed maar niet verplicht• De operator+ als member wordt aanvaard maar met -0.25 wegens onnodige

uitbreiding van de interface van de voorbeeld-klasse• De operator+ mag geen reference type als return hebben (de operator+= wel)• De operator<< als member kan niet vermits dan de voorbeeld-klasse (en niet

std::ostream) als eerste arument (en dus eerste operand in de uitdrukking) zoumoeten optreden.

4.4. HET EXAMEN 2007-2008 42

• De operator<< als friend (zonder de getter als memberfunctie die hoe dan ooknodig is) wordt ook aanvaard maar met -0.25 wegens onnodig sterke koppelingtussen de voorbeeld-klasse en std::iostream.

1. doel [1 ptn]:Operator overloading is het invoeren van member- of helpersfuncties die hetmogelijk maakt om ook voor klassen uitdrukkingen met operatoren zin te ge-ven. Het doel van overloading is de bruikbaarheid van de klasse te verhogendoor een intuief duidelijke en expressieve interface aan te bieden aan de clients,en de leesbaarheid van client code te verhogen door de structuur van uitdruk-kingen te vereenvoudigen.

2. memberfunctie versus helper implementatie [2 ptn]:De operator kan als non-static memberfunctie ingevoerd worden, typisch

1 c la s s C {2 public:3 ‘‘return -type’’ operator ‘‘operatorsymbool ’’(parameters) {}4 };

ofwel als kan hij als helperfunctie ingevoerd worden, typisch‘‘return-type’’operator ‘‘operatorsymbool’’(parameters cfr 3) {} Beide zijngelijkwaardig wat overload resolutie betreft. De keuze wordt bepaald aan dehand van overwegingen zoals: de helper moet friend gemaakt worden omwillevan toegang tot private sectie van de klasse, ihb biezonder als data membersgewijzigd moeten worden (–¿ voorkeur member) men wil de klasse interfaceminimaal wil houden (–¿ voorkeur helper). Ook kan een van de argumentenvan de operator een onnodige koppeling introduceren (voorkeur helper, even-tueel in apart header file). soms heeft men nagenoeg geen keuze omdat deoperator als member enkel in de klasse van het eerste argument ingeschre-ven kan worden, en als deze klasse niet in broncode beschikbaar is moet eenimplementatie als helper.3. interpretatieschema van uitdrukkingen als operator oproep [2 ptn] Uitdruk-kingen met operator symbolen worden geterpreteerd zoals aangegeven in hetonderstaande schema (waarbij de @ staat voor het operator symbool)

member function non-member function@a (a).operator@() operator@(a) [unaire, prefix]a@b (a).operator@(b) operator@(a,b) [binaire]a=b (a).operator=(b)a[b] (a).operator[](b)a(b) (a).operator()(b)a’ (a).operator’()a@ (a).operator@(0) operator@(a,0) [unaire, postfix]Hierbij geldt er geen voorkeur tussen members en helpers in de overload reso-lutie als beide gedefinieerd zijn.

3. beperkingen [2 ptn]De syntactische beperkingen zijn dan men geen nieuwe operator symbolenkan invoeren, geen operatoren op ingebouwde types kan invoeren, de ariteit-,precedentie- en associativiteitsregels van de operatoren niet kan wijzigen, dat

de operator “.”, “.*”, “::”, “sizeof”, “typeid” en de ternair (?:) operator nietmag overladen, en tot slot dat de operator “=”, “”’, “[]” en “()” enkel alsmemberfuncties ge’implementeerd kunnen worden. De semantische beperkin-gen zijn dat de algemeen geldende interpretatie van de operator-symbolen ende algemeen gelden semantische relaties tussen de operators-ymbolen onderlinggerespecteerd moeten worden.

Geef (zo kort mogelijk) een voorbeeld van een klasse met n double als datamem-ber en de vier operatoren = en += en + en ¡¡ (alle met hun gebruiklijke betekenis)[8 ptn].

1 # i n c l u d e <iostream >2

3 c la s s D {4 public:5 D(double d = 0.0) : fD(d) {}6 D& operator=(D const& rhs) { fD = rhs.fD; return * th i s ; }7 D& operator +=(D d) { fD += d.fD; return * th i s ; }8 double getValue () const { return fD; }9 private :

10 double fD;11 };12

13 D operator+( D d1 , D d2) { D d=d1; return d+=d2; }14

15 std:: ostream&16 operator <<(std:: ostream& os , D d) {17 os << d.getValue (); return os;18 / / k a n o o k :

19 / / r e t u r n o s < < d . g e t V a l u e ( ) ;

20 }

Bibliografie

Cline, M., Lomow, G. and Girou, M. (1999), C++ FAQs, Addison-Wesley PublishingCompany, Inc., Reading, Massachusetts.

ISO/IEC (1998), ‘International standard: Programming languages - c++’, ANSI,Reference Number ISO/IEC 14882:1998(E). International Standardization Orga-nization.

Stroustrup, B. (2000), The C++ Programming Language, Special Edition, Addison-Wesley Publishing Company, Inc., Reading, Massachusetts.

Studiewijzer 1

Werkvormen

De theorie:

De theorie wordt verstrekt in de vorm van interactieve hoorcolleges: het begrip van de

theorie wordt tijdens de lessen continu geverifieerd aan de hand van multiple choice

vragen (niet voor punten).

Het bijwonen van de theorielessen heeft als meerwaarde dat u wordt geactiveerd om na te

denken over de cursusinhoud aan de hand van de meerkeuzevragen. Deze vragen zijn

gelijkaardig aan de vragen die op het theorie-examen gesteld zullen worden.

De oefeningen:

Online tests en tutorials:

De oefeningen worden aangeboden als online testen af te leggen tegen een deadline. De

online oefentesten kunnen zo vaak herdaan worden als men wil, de echte testen voor

punten kan men slechts 4 keer uitvoeren en enkel de laatste punten tellen mee. Dit om

random geklik te voorkomen. Na de deadline kan de test niet meer worden afgelegd voor

punten en kan enkel de oefentest nog worden gebruikt.

Indien men er niet in slaagt de test naar behoren uit te voeren, kan men de tutorial

volgen over deze oefeningen die ruim een week voor de deadline wordt georganiseerd

(alle deadlines vallen op zondag om middernacht). Deze tutorial vervangt de klassieke

oefeningenlessen en tijdens deze tutorial zullen 2 à 3 oefeningen stap-voor-stap op

simpele wijze uitgelegd worden. Om op deze mogelijkheid (komen of niet) in tespelen,

moet u natuurlijk altijd de online tests proberen vóór de tutorial!!! Dit jaar worden de

tutorials gegroepeerd, zodanig dat u gedurende drie weken enkel tutorials zal hebben en u

niet alle deadlines in de laatste lesweken hebt. Enkel de hoofdstukken afgewerkt vóór

deze tutorials zullen deel uitmaken van het oefeningenexamen.

Indien men de online tests op zelfstandige wijze succesvol aflegt is aanwezigheid op

de tutorial overbodig. De tutorials beginnen echt vanaf nul en zullen in dit geval voor u

tijdverspilling zijn.

De drijfveer achter de tutorials is de mogelijkheid de oefeningenlessen toe te spitsen op

de studenten die het echt nodig hebben en tegelijkertijd niet de tijd te verspillen van de

studenten die het al allemaal kunnen.

Het doel van de online tests op zich is ook van u voldoende oefenmateriaal te verschaffen

van hetzelfde niveau als het oefeningexamen zelf. U weet dus perfect of u het

oefeningenexamen zal aankunnen of niet: kan u de tests, dan kan u het examen.

De laatste twee lessen zijn klassieke oefeningenlessen, waarin oefeningen worden

aangeboden van het hogere niveau, gespreid over de verschillende hoofdstukken. Er

wordt vanuit gegaan dat de studenten tegen deze laatste lessen de oefeningen van het

basisniveau (d.i. voorbeeldoefeningen in de cursus, oefeningen in de tutorials, oefeningen

van de online tests) kunnen.

Studiewijzer 2

Logische volgorde

De exacte datum van de theorielessen, deadlines en tutorials zijn te vinden op pagina 3

van deze studiewijzer, en op blackboard onder de knop “lessenplan”. Enkel het

lessenplan onder de knop “lessenplan” zal ge-update worden indien er zich wijzigingen

voordoen.

Globaal is de volgorde:

1) de theorie over een bepaald hoofdstuk wordt afgewerkt tijdens de theorielessen

2) u probeert thuis online de oefentest over dat hoofdstuk

3) er is een tutorial over dat hoofdstuk en u komt indien u dit NODIG acht, op basis van

uw resultaat voor de online tests

4) u heeft weer een week tijd om opnieuw te proberen de online test in te vullen

5) u maakt de meetellende online test voor de deadline.

Evaluatie

De online-tests tellen allen samen in totaal mee voor 2 van de 20 punten. Elke test weegt

evenveel. De tests kunnen 4 x geprobeerd worden, enkel het laatste cijfer telt mee. (De

oefentesten kunnen eindeloos herhaald worden, maar tellen NIET mee.) In principe zou

elke student mits inzet en vooruitgang deze punten dus moeten kunnen behalen.

Het oefeningen-examen bevat 15 multiple choice vragen van hetzelfde niveau als de

online-tests en 5 vragen van het niveau als in de klassieke oefenlessen aan het einde van

de lessenreeks. D.w.z. dat u tot en met 15 kan halen met vragen van het niveau van de

online tests, wil u meer, zal u ook de vijf vragen van hoger niveau moeten kunnen

beantwoorden. Voor elk juist antwoord (ongeacht moeilijkheidsgraad) krijgt u +1, voor

elk fout antwoord -0.25, voor niet beantwoordde vragen 0. De vragen kunnen worden

uitgewerkt op aparte bladen, maar enkel de multiple choice bladen moeten worden

ingeleverd, niet de uitwerking. Dit telt mee voor 9 van de 20 punten.

Het theorie-examen bevat multiple choice die hetzelfde soort denkvragen zijn zoals

tijdens de lessen ook worden gesteld. Voor elk juist antwoord krijgt u +1, voor elk fout

antwoord -0.25, voor niet beantwoordde vragen 0. Telt mee voor 9 op 20.

Er worden geen partiële vrijstellingen gegeven. Is men niet geslaagd, moet men in

tweede zit steeds zowel theorie als oefeningen opnieuw afleggen. Indien men de 4

beurten voor de online tests nog niet heeft opgebruikt, kan men ook deze trachten te

verbeteren tegen de deadline van tweede zit (die valt op de dag van het examen).

Studiewijzer 3

Lessenplan

week datum theo/tutorial Onderwerp

1 22-Sep theorie kinematica

24-Sep theorie dynamica

2 29-Sep theorie dynamica

01-Oct theorie electrostatica

3 06-Oct theorie electrostatica

08-Oct theorie electrodynamica

4 13-Oct theorie magnetisme

15-Oct theorie geen les

5 20-Oct theorie magnetisme

22-Oct theorie trillingen en golven

6 27-Oct theorie trillingen en golven

29-Oct theorie EM golven

7 03-Nov tutorial kinematica

05-Nov tutorial dynamica

8 10-Nov tutorial elektrostatica

12-Nov tutorial elektrodynamica

9 17-Nov tutorial magnetisme

19-Nov tutorial trillingen en golven

10 24-Nov theorie thermometrie

26-Nov theorie thermometrie en thermodynamica

11 01-Dec theorie optica

03-Dec theorie geavanceerde materialen

12 08-Dec theorie halfgeleiders

10-Dec theorie miniaturisering

13 13-Dec oefeningen moeilijker oefn alle hoofdstukken

17-Dec oefeningen moeilijker oefn alle hoofdstukken

Deadlines

altijd zondag

van de week

na de tutorial

10-Nov 00:00

deadline online testen

kinematica1D en 2D

10-Nov 00:00 deadline online test dynamica

17-Nov 00:00 deadline online test elektrostatica

17-Nov 00:00

deadline online test

elektrodynamica

24-Nov 00:00 deadline online test magnetisme

01-Dec 00:00

deadline online test trillingenen

golven

Jaarproject programmeren bij LORE

Elke onderzoeksgroep heeft een eigen karakter en vereisten. Zo ook met LORE. Opdat

je zou weten wat we van je verwachten maar ook wat je van ons mag verwachten,

hebben we dit document opgesteld. Alle nuttige informatie ivm jouw jaarproject staat

hierin. Dan rest ons enkel nog om jullie veel succes te wensen met deze nieuwe

uitdaging.

1 Algemeen

Wat is LORE

LORE is een onderzoeksgroep van de Universiteit Antwerpen. Ze houdt zichvoornamelijk bezig met ondezoek rond software re-engineering. Vandaar ookde naam Lab On Re-Engineering.

Wat is een jaarproject

Als informatici zullen jullie later vaak echte ontwikkelings-projecten moetenbegeleiden. Het gaat daarbij niet enkel om de implementatie van een stuksoftware maar over het geheel van stappen om tot een afgewerkt product tekomen. Dus naast implementatie heb je ook te maken met het vastleggen vande vereisten van de klant, het uitwerken van een ontwerp etc.

Een jaarproject is vergelijkbaar met dergelijk project. Enkel de grootte van deopdracht zal verschillen.

Doel van een jaarproject

De bedoeling van het jaarproject is dat studenten aantonen dat ze een complexcomputer systeem kunnen opbouwen. Ze hebben daarvoor twee semesters detijd.

Op het einde van het tweede semester volgt er dan een evaluatie. Typischgebeurt dit via een kort verslag en een presentatie.

2 Wat wij verwachten

Doorlopend

We houden regelmatig bijeenkomsten. Op die bijeenkomsten weten we graagwaar jullie mee bezig zijn. Op die manier verwachten we dus een constanterapportering.

Eerste week (weken)

Aan het begin van de rit willen we al snel twee dingen van jou krijgen.

Het eerste is een kort verslag met daarin twee dingen:- Korte beschrijving van jouw project. Beschrijf in je eigen woorden

jouw project- De reden waarom je dit project hebt gekozen. Dit houdt ook in dat

je vertelt wat je adhv dit project wil leren.

Het tweede is een plan. Dit plan moet vooral voor de beginperiode bestaan uitzeer korte tijdsperiodes die afgesloten worden door een duidelijk doel. Ditdoel is het beste een stukje functionaliteit. Dit plan zorgt er allereerst voor datje niet zal verloren lopen in een bos van features omdat je telkens mikt op eennieuw stukje functionalteit. Voor ons is het ook een middel om jullie proces inde hand te houden. Als je bv hard afwijkt van je plan kunnen we ingrijpen enje terug op het juiste spoor zetten.

Jouw plan moet ook de risisco’s die je voorziet, reduceren. Dit kan jenatuurlijk niet doen vooraleer je een risico-analyse hebt gemaakt. In dezeanalyse leg je de mogelijk risico’s vast. Het resultaat van deze analyse is eendeel van je plan. Daarom moet het er als een soort van appendix bij zitten.

Op het einde

Elk project op een universiteit wordt afgesloten door een evaluatie. Hier is datnatuurlijk niet anders.

De evaluatie gebeurt door een project verdediging op het einde van de 1ste

zittijd. Ze duurt ongeveer 1/2 uur per project. Je moet zelf het initiatief nemenvoor de organisatie van je verdediging.

Ten minste 1 week voor jouw projectverdediging verwachten we een verslag.

VerslagDit verslag is een korte rapportering naar een imaginaire projectstuurgroep.Deze groep bestaat uit een aantal mensen met technische kennis, maar vooralvertegenwoordigers van de eindgebruikers en het management die dus weinigtot geen technische kennis hebben. Je verslag moet dan ook zo veel mogelijkeen abstractie maken van de technische kennis. Het is dus ook belangrijk dat jealles op een zodanige manier verwoordt dat het ook voor niet-informaticiverstaanbaar is.

Wat moet er zoal in dat verslag staan? Wel, we verwachten minstens volgendeinformatie terug te vinden:

- korte samenvatting: (a) WIE was het doelpubliek, (b) WAT washet probleem dat het project moest oplossen, (c) HOE werd hetprobleem opgelost

- status: in hoeverre heb je de opdracht volbracht, wat zal er nuverder met het project gaan gebeuren

- behoeftes: hoe heb je de behoeftes vastgelegd (vb. gesprekken metde klant, discussies a.h.v. prototypes, CRC Cards, use cases, ...).Waarom?

- ontwerp: hoe heb je het software systeem ontworpen (vb.architectuur, patterns, UML, ER-diagrammen, ...). Waarom?

- implementatie: i.e. de gehanteerde implementatietechnologie (vb.welke versie van Java, welke libraries, welke compiler, hoeveelklasses, hoeveel tests, ...). Waarom die?

- tests: welke testsmethodes heb je gebruikt en in hoeverre dekkendie de behoeftes

N.B. geen tests = niet geslaagd

- tijdsschema: wat heb je wanneer gedaan; in hoeverre heb je jeplanning moeten aanpassen

- problemen: welke (overwachte) problemen heb je tijdens hetproject gehad en hoe heb je ze aangepakt

N.B. een project zonder problemen is geen echt project. Het heeft dusgeen zin problemen te verbergen. Bovendien wordt je vooralbeoordeeld op je "probleemoplossend vermogen".

Let op, als je je problemen beschrijft moet je abstractie maken van detechnische details. Je eindgebruikers willen niet horen dat erproblemen zijn met het combineren van JDK1.1 met Javabeans 2.1Netscape explorer 3.7; ze hebben jouw precies uitgekozen om dat soortproblemen voor hen op te lossen. Maar ze zijn wel geinteresseerd omte weten dat er moeilijkheden zijn om het software systeem compatibelte houden met de verschillende web-browsers die nu in omloop zijn, enwat voor impact dat zal hebben op het gebruiksgemak. Ze zijn ook nietgeinteresseerd in welke cryptografie-algoritmes zijn gebruikt om deveiligheid van je systeem te garanderen, maar ze willen wel weten hoeveilig het systeem is en welke potentiele veiligheidsrisico's ze nemen.

Verdediging

De eigenlijk project verdediging tenslotte zal bestaan uit:

- demonstratie: voor te bereiden aan de hand van realistischescenario’s (cfr. Behoeftes )

- bespreking verslag: overlopen van de gemaakte keuzes enverantwoording ervan.

- Nakijken behoeftes, ontwerp, implementatie en tests. Zorgdaarom dat alles online beschikbaar is.

Beoordelingscriteria

Selectie

Om te slagen moet je project een kwaliteitsproduct hebben opgeleverd. De volgendeelementen zijn minstens aanwezig

- implementatie & tests: er is een werkend systeem waarvanaangetoond kan worden (d.m.v. tests) dat ze doet wat zeverondersteld wordt te doen.

- analyse & ontwerp: er is een behoeftenspecificatie plus de nodigeontwerpdocumentatie, zodat iemand anders dit project zou kunnenovernemen.

Diversificatie

Om te oordelen hoe goed je project wel was wordt er met de volgende criteriarekening gehouden

- de motivatie van de gemaakte keuzes: in hoeverre kun je de keuzevan de gebruikte technieken verantwoorden in functie van decontext van je project ?

- de mate van controle: in hoeverre heb je het projectverloop ondercontrole kunnen houden (cfr. hoe heb je de planning bijgestuurd).

- Merk op dat het geen goeie zaak is om je planning niet bij testuren: dat betekent dat je geen gebruik hebt gemaakt van deopportuniteiten die zich tijdens een project altijd voordoen.

- probleem oplossend vermogen: in hoeverre ben je in staatproblemen in een vroeg stadium te identificeren, de gepasteoplossingen te bedenken en die oplossingen effectief door tevoeren.

3 Wat je van ons mag verwachten

Elk project krijgt een begeleider toegewezen. Deze begeleiders wordenzodanig gekozen dat ze kunnen meepraten over het onderwerp van jouwproject. Binnen de mate van hun beschikbaarheid staan ze je graag bij metraad. Houd er wel rekening mee dat zij ook nog andere dingen doen dan enkelstudenten begeleiden dus maak best eerst een afspraak.

Met vaste intervallen zijn er bijeenkomsten van alle studenten die hunjaarproject binnen LORE doen. Deze bijeenkomsten zijn in de eerste plaatsbedoeld voor de opvolging van jullie project. Zo kunnen wij zien dat jullieproject wel degelijk de juiste richting uitgaat. Mocht dit niet het geval zijn danzullen wij jullie proberen te sturen in de juiste richting.

Deze bijeenkomsten zijn ook handig als kruisbestuiving van studentenonderling. Zo heeft misschien een van je lotgenoten wel de oplossing voor een

van jouw problemen. Of een goed idee misschien. Je leert ook om je projectaan iemand anders uit te leggen die er volledig buiten staat. Dit is een mustvoor elke professionele software ontwikkelaar.

LORE, 11/10/2002

Prof. S. Demeyer

Bart Du BoisHans StentenPieter Van GorpFilip Van RysselbergheAndy Zaidman

Bijlage Ix.3.5:

Eindrapport visitatiecommissie onderzoek.

Research Programs Computer Science of the University of Antwerp: Quality Assessment 1999-2007

PEER REVIEW COMMITTEE REPORT

June 2008

Part A: General

A.1. Introduction

Research Assessment Exercises (RAEs) in European universities are common in countries

such as the Netherlands and the UK. These RAEs are carried out by committees of peers.

In the Netherlands, for instance, there exists a comprehensive system of research assessment

across all universities and all research fields, with RAEs taking place every 6 years. This

system started operating in the 1980s.

Since 1991 Flemish universities too are expected to implement a comprehensive system of

research quality assessments. The universities are, however, free in choosing the format of

these quality assessments. In the ‘90s this resulted in several universities commissioning a

bibliometric evaluation of the impact of their publications (De Bruin, Moed, & Spruyt, 1993;

Korevaar et al., 1995; Van Den Berghe et al., 1998).

In 2000 the University of Antwerp decided to add assessments by international peers to

these bibliometric evaluations in the natural and biomedical sciences. No site visits were

organized, however. In parallel a first round of internal quality assessments in the social

sciences and humanities took place (van Leeuwen, Visser, Spruyt, & Moed, 2001; Spruyt,

2003; Visser, Moed, Spruyt, & Nederhof, 2004).

Although these initiatives had a clear impact on the UA research community, they do not

meet international standards in organizing RAEs. In the lasting absence of a comprehensive

Flemish system of RAEs – contrary to the Teaching Quality Assessment Exercises for

Flemish universities that have been in place since 1991 – the Research Council of the

University of Antwerp therefore decided on February 27th 2007 to subject all its research, in

all disciplines, to an RAE at least every eighth year.

This report documents the results of an RAE of Computer Science in the UA. The RAE

reported about here is a de-novo RAE, hence there is no earlier comparable information

about the quality of research in Computer Science.

3

This RAE report is submitted to the UA Research Council.

A.2. The Peer Review Committee (PRC)

The PRC comprised of the following members:

Professor Mehdi Jazayeri (chair), University of Lugano

Professor Carlo Ghezzi, Politecnico di Milano

Professor Petros Koumoutsakos, ETH Zürich

Professor Norman Paton, Manchester University

Professor Bernhard Plattner, ETH Zürich

Dr Tim Engels, Research Administration UA, acted as secretary to the PRC.

The UA Research Council appointed the PRC Chair on December 19, 2007. The PRC Chair

then invited the other PRC members.

Appendix 1 gives CVs of the PRC members.

A.3. Assignment of the PRC

The PRC was asked for an assessment for the 1999-2007 period of:

- the quality of research in computer science as a whole, and,

- the quality of research in each of the computer science research groups.

The PRC was instructed to use the criteria listed in Appendix 2 in its assessments.

The committee based its assessments on:

- the documentation provided by the computer science research groups and the research

administration;

- discussions with the UA Vice-Rector Research (his representative), the management of the

Faculty of Science and the department of Mathematics and Computer Science (dean, vice-

4

dean, chair and vice-chair of the department), the heads of the computer science research

groups, two recently appointed lecturers, and a group of seven doctoral students. Also

present during the these discussions were Dr Tim Engels and Dr Erik Spruyt, Head of

Research Administration UA.

A.4. Information used by the PRC

The PRC received the following documents:

- a self-evaluation report of computer science research; both about the University of

Antwerp, its research evaluations and its research in computer science in general and about

each computer science research group;

- a fact sheet summarizing key facts regarding computer science in the UA.

The different sections in the self-evaluation report for each of the research groups addressed

the present and future of the research group, the publications, and other scientific activities

for the period 1999-2007. Research projects en members of the research group since

October 1st 2003 were also detailed.

A.5. Procedure followed by the PRC

Each PRC member received the self-evaluation report on March 28th 2008.

The UA Research Administration created a webpage

(www.ua.ac.be/researchevaluationComputerScience) for the PRC on which the documents

were also made available to the PRC members.

The PRC site visit took place on April 21st (evening) and on April 22nd 2008. It is during

this site visit that the discussions mentioned in A.3. took place.

A.6. Research quality Assessment criteria used by the PRC

The PRC used as criteria for its assessment of the research groups the criteria listed in

5

Appendix 2. These criteria derive from the Dutch Standard Evaluation Protocol (s.n., 2003).

These criteria are grouped into four broad aspects of research quality::

- (Scientific) Quality

- Productivity

- Relevance

- Viability

The PRC assessed these aspects on a 5 point scale: 5 = excellent, 4 = very good, 3 = good, 2

= satisfactory, 1 = unsatisfactory.

The meaning of this 5 point scale is:

5. Excellent: the Research Group is leading internationally

4. Very Good: the Research Group is an international 'player'

3. Good: the Research Group is visible internationally

2. Satisfactory: the Research group is visible at a national level

1. Unsatisfactory

An extended description of this 5 point scale can be found in Appendix 2.

6

Part B: Quality of research in computer science: general observations

B.1. Introduction

The PRC considered the information described in A.4 and carried out the discussions

mentioned in A.3.

The PRC met and discussed the policy background and the rules governing the UA on the

evening before the actual site-visit.

The PRC discussed in particular the funding mechanisms of Flemish universities, the

objectives of the major research funding agencies, and the rules governing teaching,

recruitment and promotion at Flemish universities. The PRC was surprised at finding such a

diverse and complex set of regulations, some of them appearing ad-hoc, underlying the

structure of the Flemish university landscape. With regard to teaching and language, the

PRC reassured itself that language issues come in only from the level of lecturer (assistant

professor) onwards. When hiring PhDs and postdocs, language is not an issue.

The PRC also wanted to know about the rationale of the research evaluation. The PRC

understood that the first and foremost objective of the research evaluation of the

Department of Computer Science was to obtain an as honest as possible evaluation of each

of the research groups under consideration, and as many as possible thoughtful suggestions

for the department, the faculty and the University. As in the Dutch RAE system, the UA

Research Council opted for an approach where the results of the RAE do not have any

immediate consequences for the groups and departments involved. The PRC also discussed

the advantages and disadvantages of region or nation-wide RAE systems – now in place in

several European countries – and the successive attempts made by the UA to organize these

in Flanders too.

The PRC discussed the current UA budget deficit, the UA allocation model and its current

implications for the Faculty of Sciences. The PRC compared its observations to the worries

7

about coming budget cuts expressed by some of the research groups. The PRC observed

that in the current system, i.e. with the Faculty of Sciences distributing money over its

departments using the UA allocation model, the sub-department of Computer Science is

entitled to about as much input as it generates output. The PRC concluded that, at least for

now, the Computer Science faculty should not contemplate extensively the possibility of

budget cuts.

The PRC concluded its preparatory meeting with a number of observations regarding the

current number of PhD students (55) and the number of PhDs defended in 1999-2007 (20).

It observed that, given the number of faculty (11), the number of PhD students is

reasonable. Nevertheless, it appeared from the data that the average duration of doctoral

studies is longer than what is usual internationally and/or that a rather large number of

students had given up doctoral studies before finishing their PhD. Indeed, on average, the

time to degree for a PhD in Flanders is 5.4 years, with only 1 in 3 of those starting actually

finishing their PhD. During the preparatory meeting however specific data regarding

doctoral studies in Computer Science were not available.

B.2. Specific remarks about research in computer science at the UA

The PRC is pleased to observe that all faculty members in Computer Science are research

active. All have published or co-authored a reasonable number of papers during the present

evaluation period (1999-2007). Each faculty member has also supervised or co-supervised at

least one doctoral thesis.

However, the PRC is surprised at finding a lack of international perspective both at the level

of the department and the level of the research groups. Neither the department nor the

research groups articulated clear benchmarks in the information submitted. The PRC

counsels the department and the leaders of the research groups to set both general and

specific benchmarks for the coming years. This implies, among other things, the selection of

a number of national and international Computer Science departments to which the

department wants to compare itself or to whose performance the department aspires. Such a

benchmarking exercise would result in clear targets regarding publications, PhDs and other

8

scientific activities, which inevitably makes progress in research more important. A similar

exercise would help each research group to identify areas of improvement and to formulate

goals, priorities, and strategy for the near future. The PRC expects such an articulate

international perspective to pay off on all aspects of research performance in the department

and its research groups.

In close relation to the above issue, the PRC encourages the faculty members to develop a

profile for UA Computer Science as a whole. Such a profile for the sub-department as a

whole is now missing. In developing this profile, the faculty members should not worry too

much about the fact that the UA currently does not house an engineering department. This

is not an unusual situation. If this is the reality, then the department has to deal with it.

Possible scenarios include: concentrate on core computer science research, establish

partnerships with the other departments of UA whose research can benefit in turn from

advances in Computer Science and establish a partnership with a university or department

with engineering. All options are possible. The view of the PRC is that the world of

Computer Science is large enough to allow substantial research even without an engineering

department. The department could use this indeed as an advantage.

The PRC considers the average productivity in terms of number of publications good. In

recent years a positive trend can be observed, although it is unclear whether this can be

sustained in each group (see part C). However, the citation impact of the publications, both

as measured in the Web of Science and in Google Scholar, appears to be limited compared

to what can be expected on the basis of the journals published in and the sub-disciplines

pursued. The department does not have clear ‘super stars’ – people who are very well known

in the international community and might increase the visibility of the department. On the

other hand, there are no below average performers either.

One reason for this limited citation impact might be a shortage in critical mass in the areas

pursued. In the past, the department appears to have encouraged each faculty member to

delimit a personal research area. There being no objective reasons to do so, the PRC

counsels the department to rethink this strategy and to cluster around the current four

specialization areas. Consultation of the ACM computer science body of knowledge (for

9

example, see CC2001) might be useful in this process. The result, it is hoped, will not only

be ‘bigger groups’, but rather more coherent groups, with many synergies within and

between them. This might reduce the current diversity in the department to some extent,

but might at the same time increase opportunities for collaboration between its groups.

From the interviews (see below) it appears that several potential collaborations within the

department have as yet not come to fruition. The PRC encourages the faculty members to

actively pursue collaboration outside their own specialization area and to reach out to each

other and to other departments. Nowadays the tools of Computer Science (and indeed

Applied and Computational Mathematics) are relevant to almost all disciplines, while the

computational challenges of such diverse disciplines as genetics, linguistics, chemistry and

economics provide precisely the challenges needed for advancing Computer Science

research. With the CalcUA service facility in place and the UA Research Council, among

others, providing special funding for interdisciplinary research, the PRC would suggest

seizing the opportunities at hand.

The issue of ‘focus versus diversity’ is also linked to the teaching curriculum in Computer

Science. Currently, the faculty members provide four options in the bachelor and the master,

thus offering almost the full range of Computer Science. The number of students, however,

is low. Although all master students also take courses at other Flemish universities, the

average teaching load is rather high. The PRC advises the department to carefully monitor

the adequacy of its teaching curriculum and to consider restructuring it so as to be able to

reduce the teaching load and to attract international students to the master. The PRC

recognizes that the Flemish language issue may complicate attracting international students.

As already mentioned, the PRC was surprised to find such a low number of defended PhDs

(20) as compared to the current number of PhD students (55). Partly, this divergence stems

from the fact that the number of PhD students has increased significantly in recent years

(particularly in one research group, see below). Nevertheless, it remains true that the

dropout rate of the PhD program is high. This is apparent from a detailed analysis, carried

out following the site-visit, of the UA career of PhD students in Computer Science. Whereas

10 PhD students successfully defended their theses after October 1st 2003, a dozen others

(55%) did not complete their PhD before leaving the university. Half of them did so after

10

less than two years (1.5 years on average), whereas the other half pursued their studies for up

to ten years (5.5 years on average). It is conceivable that, at least for the latter group, not

finishing their PhD was experienced as a failure. It certainly was not the best investment the

university, and indeed the department, could make. It appears that there was a feeling that a

PhD student is hired to work on a project, not necessarily for the purpose of research

leading to publications. The drop-out rate of PhD students may correlate also with the

publication productivity of the Department as it is understood that PhD students become

more productive at the later stages of their studies. On the positive side, the PRC observes

that the average time to degree fell from 5.5 years for the theses defended prior to October

1st 2003, to 4.5 years for those defended thereafter (with only research and teaching

assistants taking more than 5 years). Still, the high dropout rate of the PhD program should

be addressed urgently. It is more acceptable if a PhD student drops out early but one that

does so after one year or more represents a significant loss of investment for all parties

involved. Mechanisms should be considered to filter out PhD students early.

The importance of increasing the number of PhDs defended should not be underestimated.

Not only are PhDs a key indicator of research intensity. Successful PhD students are also of

utmost importance to building up a network, both with academia and industry. It is the hope

of the PRC that the current, respectably large pool of PhD students will indeed have the

opportunity to contribute. Also, the department, faculty and university should work together

to attract substantially more international students to the PhD program (and indeed the

masters). Currently, each group tries to attack this problem individually. Several group

leaders have attracted one or more international students, but in order to increase their

number a concerted effort is necessary. This should allow the department to leave the era of

difficult-to-fill PhD positions behind and to attract talented and motivated students to all

positions.

Closely linked to the previous issue is the limited level of international mobility of the

members of the department. In fact, a few exceptions notwithstanding, there is almost no

mobility on any of the echelons, from PhD students to full professors. The PRC advises the

group leaders to address this shortage head on and to actively encourage their PhD students

and postdocs to spend periods of study abroad. Not only will this be an enriching and

11

motivating experience for them, it will also allow faculty members to sustain collaborations

and to strengthen their international network. Faculty members themselves may also wish to

consider short and extended stays abroad.

The PRC counsels the department to consider increasing its international orientation in yet

another way. With two faculty vacancies coming up in the not so distant future, the

department should carefully define its priorities and consider bringing in members at the

(full) professorial level, perhaps using the strategic tool of appointment as a research

professor. Although the panel understood that appointments at the level of lecturer became

the norm, hiring at more senior levels is a possibility that should not be precluded and

indeed be seized upon.

The positive atmosphere that seems to dominate Computer Science at the UA positively

impressed the PRC. All members of the department, from PhD students to full professors,

seem to enjoy their career at the UA. This certainly shows positively in the fact that all

faculty members are research active. However, it also seems to imply a rather egalitarian

structure where all faculty members have to take on the same teaching load and indeed the

same administrative duties. The PRC would advise the department to reconsider this

approach in order to allow newly appointed lecturers to free up research time. More

generally, allowing faculty members to differentiate time spent on teaching and research

would benefit all. The PRC believes that research and teaching are complementary and

mutually reinforcing. On the other hand, younger faculty require more time for teaching

preparation than senior faculty. A good solution is to reduce the administrative load of the

younger faculty members.

B.3. Specific remarks about (research) policy at the UA

Based on its observations regarding research in Computer Science at the UA, the PRC

wishes to make the following suggestions regarding the research policy of the university.

For research groups to be thriving, a minimum of continuity should be granted. Currently,

there seems to be almost no money ‘without strings’ into the hands of the faculty members.

12

This results in the unfortunate situation where researchers who are shuffled between

research projects give up their doctoral studies because they cannot be continuously funded.

The university management should install procedures in order to allow faculty members to

build up a budget buffer that can be called upon when necessary. The PRC is particularly

worried, and indeed dismissive, about plans to scrap faculty members of what ‘savings’ they

may have.

In general terms, the PRC approves of the UA resource allocation model. Research

performance appears to feed in rather slowly into the model, however. The PRC would like

research performance to have a faster impact on funding levels of faculties and departments.

Moreover, the PRC counsels the university management to think about how it would go

about if an important opportunity, e.g. an important software firm opening a branch next

door, would present itself.

Closely related to the above observations, the PRC wishes to suggest to the university

management to articulate its objectives in terms of research performance. This could be

done by comparing the university with a number of similar universities worldwide. Indeed,

the same comparison would be relevant for each and every department.

B.4. General remarks: summarizing

Given all the above the PRC makes the following recommendations.

! Develop a profile and carefully define priorities for UA Computer Science

! Restructure some groups to create more critical mass in each area

! Formulate explicit international benchmarks for research performance in UA

Computer Science and each of its research groups.

! Avoid being inward-looking. Collaborate and reach out more often and more

intensely to each other and to colleagues in other departments. There is much

potential there.

! Increase the number of PhDs completed. To achieve this, more international

master and PhD students should be attracted and mechanisms should be developed

13

to allow only talented and motivated PhD students to pursue doctoral studies.

! Encourage international mobility at all levels and career stages.

! Allow differentiation of time spent on teaching and research, and reduce

administrative load especially for younger faculty members.

In relation to the above recommendations, the PRC advises the university management to

grant faculty members a minimum level of discretionary research funding, to allow research

performance to feed faster into funding levels, to encourage internationalization and

differentiation of teaching and research activities and to articulate objectives in terms of

research performance.

All these recommendations need to be seen in relation to the outcome of the PRC’s

evaluation of the research groups’ performance in the past nine years. The PRC positively

observes that the faculty members of the UA Computer Science are all research active and

productive. Strengthening the international orientation of its research and teaching activities

will allow UA Computer Science to continue growing steadily.

14

Part C: Quality: research program level

Program: Advanced database research and modeling (ADREM)

Spokesperson: Professor Jan Paredaens

Academic Staff in 2007: 11.0 fte (of which 2.0 fte tenured)

PhD theses 1999-2007: 5

Assessment: Scientific Quality: 4

Productivity: 4

Relevance: 4

Viability: 4

The ADREM group is a well established database research group. The group is not large by

international standards, but has a respectable record over a long period.

Pluses: High quality of publications.

Minuses: Little evidence of synergy between the theory and data mining activities. Limited

collaborations with other groups or application areas.

Scientific Quality: The ADREM group has two principal research foci, in database theory

and data mining; the group has a well established presence in the international database

community, thanks to current and past members, and is best known in the database theory

community. The database theory research has principally focused on semistructured data

management and languages in recent years; this is a busy area, with substantial activities

from both the database theory and practice communities. The work in ADREM can be seen

as complementing work that is taking place elsewhere, rather than agenda-setting. The data

mining activity, though relatively recent, seems to be well established, and seems to have

given rise to the more widely cited results in the review period.

Productivity: The group publishes regularly in top-level journals and conferences, averaging

at least one paper per year in top quality outlets for the period of the review. This is

respectable for a group of this size. The citation levels of the theory activity are perhaps a

15

little disappointing, but may in part reflect the role of the group leader in university

managerial positions in recent years.

Relevance: The principal recent focus of the database theory activity has been on

foundations for XML query languages; this is certainly a mainstream activity in the database

research community, although perhaps most research in this area is now in the past rather

than the future. Data mining is also a well established research discipline in its own right,

spanning from statistical techniques, through algorithms, to architectures and applications.

As such, the data mining activity might be seen to have a number of areas of

complementarity with other groups in the department, as well as providing opportunities for

interdisciplinary work.

Viability: There is a lack of evidence from the written documentation or the review that the

group has a longer term strategy, even though certain opportunities seem to exist for

strategic thinking (e.g. there seem to be several grants involving both academic staff on

foundations for data mining, and there is some evidence that the data mining activity may be

complementary to work in other groups). However, the numbers of research staff and

students are healthy, and should enable the group to maintain the recent level and quantity

of outputs.

Overall, ADREM is a very good and well established group, with regular outputs in good

places. Not trend-setting at an international level, as required to meet the criteria for an

Excellent grade.

16

Program: Computational modeling and programming (COMP)

Spokesperson: Professor Jan Broeckhove

Academic Staff in 2007: 10,4 fte (of which 2,4 fte tenured)

PhD theses 1999-2007: 4


Productivity: 3

Relevance: 3

Viability: 3

The COMP group has recently made a transition from computational physics to grid

computing and computer science.

Pluses: a record of publication in archival journals (although more could be expected)

Minuses: suffering from major transition and lack of interaction with other groups

Scientific Quality: The COMP group conducts research on distributed computing (with an

emphasis on grid computing) on developing metamodels for optimization and on the

computational modeling of systems related to applications in electromagnetics and quantum

scattering. The different components of research at COMP interact at a certain level but

they seem to maintain a rather distinct character. The scientific quality of the different

components is at an average level and one may suggest that focusing more in specific areas

would help in enhancing the scientific quality of the group. Indeed more recently the focus

of the group is shifting towards grid based computing. The group is consolidating its focus

but at the same time, it is necessary that more time is needed in order to assess the impact

of the group in this area.

Productivity: The group has been publishing in archival journals, but given in particular the

applications in areas related to physics one would have expected more archival publications.

Furthermore it appears that a productive member of the group has recently left the

University. The group needs to increase their activities in disseminating their results in good

conferences and in journals.

17

Relevance: The group has undergone a transition from a Computational Physics group to

areas more relevant to the core of Computer Science. This transition must have required

significant work and the group is making concrete efforts to contribute to areas of

Computer Science. At the same time the shift towards distributed computing, with an

emphasis on grid computing, requires some assessment, in particular when considering

strategic partnerships and collaborations. Not all applications are well suited to grid

computing and the group leaders need to evaluate carefully the options. Collaborations with

the CANT group, which is pursuing an alternative computing agenda may help the

development of a balanced computing portfolio in UA. The direction of optimization is

highly relevant to engineering problems and it could benefit by establishing a critical mass by

collaborating with groups such as ECT and application groups that may benefit from these

optimization techniques.

Viability: There is significant potential in integrating the group's expertise in distributed

computing and optimization with related activities in the Department and at the University

level. Presently this potential seems to be largely untapped, while the group appears to have

undergone a transition after the departure of one of its faculty members. Interactions with

the CANT and the ECT groups may help form a strong core at the interface of Computer

Science and Computational Science.

18

Program: Performance analysis of telecommunication systems (PATS)

Spokesperson: Professor Chris Blondia

Academic Staff in 2007: 23,3 fte (of which 2 fte tenured)

PhD theses 1999-2007: 3

Assessment: Scientific Quality: 3-4

Productivity: 3-4

Relevance: 3-4

Viability: 4

Since this group is the largest of the groups, more detailed analysis is included.

The research group "Performance Analysis of Telecommunication Systems" (PATS)

consists of 20 PhD students which are supervised by three post-docs / senior researchers

and the group leader, Prof. Chris Blondia. All but very few PhD students are fully supported

by the group or the University and represent a powerful body for doing research in a

dynamic scientific field. It is mainly the membership in the IBBT program that provides for

the funding necessary to sustain such a large group. With four senior people involved, there

is enough supervision capacity available for this largest group in the department.

The scientific home of the group are formal methods for performance analysis, i.e.

stochastic models, Markov chains and the ability to solve large equations with numerical

methods. This methodological basis provides for a good environment for the more

application-oriented work in areas of current interest, such as the design of protocols for

mobile and wireless networks, and assures that the proper crafts are available for stringent

analytical and numerical evaluations of the proposed algorithms and protocols.

The group’s main research areas are mobile and wireless communication systems, protocol

development and analysis on the medium access level (specifically for optical, cable and ad-

hoc networks), traffic management in multi-service networks and architectures for adaptable

and dependable software.

19

The senior members of the group are quite involved in teaching in Bachelor and Master

level courses of the Information Science program, comprising a total of 53 ECTS credits.

Pluses

! PATS is well-rooted in stochastic methods and performance analysis

! In the past few years, a diversification has taken place from “pure” performance

analysis to research in system and protocol design, while retaining the existing

methodological strengths.

! The newly adopted research area of adaptable and dependable software may provide

a good proving ground for post-docs and junior faculty; however, the group’s leaders

should be aware of the risk present in pursuing research which topically is quite far

and possibly isolated from the group’s vested areas.

! The membership in the IBBT program as a co-founder is an important asset for the

group. It may motivate interdisciplinary research, and IBBT is an important source

of semi-steady funding.

! The group has had a good level of participation in EU-funded research project. This

indicates visibility in Europe, and good links to the European research community.

! The group’s structure is healthy, with enough leadership capacity provided by one

professor and three post-docs.

! There is a positive sign of increased publication output from 2005, reflecting the

increased funding (which is mainly due to successful IBBT proposals).

Minuses

! There are very few completed PhD theses so far (only 3 between 1999 and 2007)

! There is no established and implemented process that actively leads PhD students

towards their degree, thereby assuring steady progress.

! The research area on traffic management in multi-service networks (QoS) appears to

be somewhat outdated; it’s far from being a “hot” research area.

! A publication strategy is in place, but not yet implemented. This is indicated by the

fact that few of the group’s publications appeared in the target journals and

conferences designated by the publication strategy.

! The significance of IBBT as a funding source may represent a concentration risk, i.e.

20

a potential loss of this funding source may severely threaten the group’s abilities.

Recommendations

! Take measures to increase the rate of outgoing PhDs, e.g. by implementing a process

for monitoring and guiding PhD students towards a successful PhD thesis during

their research. Another possible measure would be to arrange internships of

advanced PhD students in collaborating research groups.

! Reposition the research area on traffic management in multi-service networks (QoS).

! Communicate the publication strategy to the post-docs and PhD students and

monitor its implementation.

! Be aware that IBBT funding accounts for about two thirds of the group's finding;

establish a long-term contingency plan to gradually reduce dependence on IBBT

funding. Currently almost untapped but possibly available sources of alternative

funding may be fellowships from the Research Foundation Flanders or from IWT.

21

Program: Formal techniques in software engineering (FOTS)

Spokesperson: Professor Dirk Janssens


PhD theses 1999-2007: 2


Productivity: 2

Relevance: 2

Viability: 2

The group is rather small and has been mainly focusing on a narrow subfield of theoretical

computer science which deals with graph transformation. The field is narrow also if one

considers the group's mission of providing "formal techniques for software engineering".

Indeed, the approaches investigated by the group do not really focus on mainstream formal

techniques for software engineering. Potentially, however, this subfield has a relationship

with some interesting and timely applied topics, such as model transformations in model-

driven software development. Because of this possible application side, the starting

collaboration between this group and LORE is highly appreciated. This collaboration should

be actively pursued further. To make this happen, the PRC strongly advises that FOTS and

LORE should merge, to form a single research group focusing on software engineering and

covering issues that span from formal methods to their use in industrial settings.

The scientific productivity of the research group has been rather limited, also because of its

small size. Publication venues are mostly European. It does not include mainstream

conferences nor journals in the formal methods area. In the evaluation period only 2 PhDs

completed their theses. More aggressive search for funding should also be pursued.

Pluses: Formal methods are an important area in connection with software engineering. The

potential joint work with LORE can be beneficial for FOTS to identify problem areas where

formal methods have high potential impact. It can also be beneficial for LORE to place its

work on more foundational grounds. The initial collaboration between the two groups has

already shown promising results.

22

Minuses: The "formal methods" focus is very narrow. The quality of publication venues and

the productivity of research should be improved. More aggressive search for funding and

external collaborations should be pursued.

Recommendations

! Target more internationally visible and wider scope formal method venues.

! Increase number of PhDs and the quantity of publications.

! Widen the scope of "formal methods", strengthen collaboration with software

engineering research groups.

! Play a more proactive international role to improve visibility.

23

Program: Lab on reengineering (LORE)

Spokespersons: Professor Serge Demeyer


PhD theses 1999-2007: 4


Productivity: 3-4

Relevance: 3

Viability: 4

The group is relatively young, but has reached a good national and international visibility. It

is well connected with other European research groups and has excellent links to industry.

The group's focus is well described by the motto "industry as lab" which has been adopted.

The PRC expresses its full appreciation for the group's commitment to work on the

fundamental challenges arising from software development in the real world.

The publication record is very good. The highlights are an excellent book, a few journal

papers, and papers in the proceedings of conferences with good reputation. The publication

record has a positive trend.

The international visibility of the group is good, especially at the European level.

The group is rather small. The number of PhDs generated by the group has been consistent

with the group's size. To respond to the future research challenges, however, the group does

not reach a sufficient critical mass. As mentioned earlier, the PRC strongly recommends that

FOTS and LORE should merge.

Pluses: Good connections with other European academics. Good connections with

industry. Industry as lab is an excellent vision.

Minuses: Small size of the group, which does not reach the critical mass to really compete

with other European and International groups.

24

Recommendation: More critical mass needed. Merge with FOTS.

25

Program: Computer arithmetic and numerical techniques (CANT)

Spokesperson: Professor Annie Cuyt


PhD theses 1999-2007: 2


Productivity: 2-3

Relevance: 3

Viability: 3

The CANT group conducts research in scientific computing with an emphasis on algorithm

and software development. The group is also responsible for managing the core computing

facility of the university.

Scientific Quality: The group publishes in good scientific journals and it is contributing in

areas such as rational function approximations and the efficient implementation of special

functions. The overall quality of the research program however can be significantly

improved by tackling challenging problems of computational science and by collaborating

with application oriented domains. It is not necessary to have an engineering department as

partners for scientific computing as several disciplines from economics to chemistry can

profit from algorithmic and numerical developments.

Productivity: The group has graduated a rather small number (2) of PhD students in the last

few years while at the same time the number of journal publications could have been higher

given the nature of the research program and the presence of a core facility. The group is

concerned about bureaucratic load and one may imagine that there could be a significant

administrative overload when managing a core computing facility. The group may wish to

consider and evaluate its overall structure and strategy in order to increase its scientific

productivity.

Relevance: The research of the group is embedded in classical topics of scientific computing

of computer arithmetic and numerical analysis. There is a large untapped potential in

establishing strong scientific interactions with other groups in the department of computer

26

science and beyond. The development of computational libraries can profit significantly

from software engineering, while the processing of simulation data can benefit from

techniques available in databases. Collaboration with the COMP group can be based on

developing complementary computer infrastructure approaches while collaboration with the

ECT group need to resolve overlaps and develop complementary synergies. The group is

relevant to Computer Science and can serve as a valuable bridge to other applied disciplines.

Viability: The continuation of the current research agenda may have a limited horizon.

Scientific Computing can have a tremendous impact in selected scientific domains and the

group may wish to rethink its strategic partnerships. In addition the development of core

numerical methods is highly important but one may need to address challenging problems

of today's computational science research such as multiscale modeling and simulation, data

assimilation and uncertainty quantification. In addition the development of productive

synergies interactions with the groups COMP and ECT could help enhance the overall

position of the Computational Science groups in the Department.

27

Program: Emerging computational techniques (ECT)

Spokesperson: Professor Brigitte Verdonk

Academic Staff in 2007: 5 fte (of which 1 fte tenured)

PhD theses 1999-2007: 1 as co-supervisor


Productivity: 2

Relevance: 3-4

Viability: 3

The ECT group focuses on the development of computational methods, based on interval

arithmetic, symbolic and numeric computation and has as a goal the implementation of

these methods to problems in applications relevant to robotics, vision and computational

biochemistry.

Scientific Quality: The ECT group has been in close collaboration with the CANT group

over the years and as such research has developed in parallel and at times overlapping

research directions. More recently however the group has started to open up some new

research directions, such as machine learning, and has established collaborations with other

research groups in the University. While it is early to evaluate the impact of the group in

these new areas, the effort required for such an endeavor as well as the vision of the group

in branching to other fields demonstrates a quality of forward thinking that can only be

encouraged by this committee.

Productivity: The groups has maintained a small size over the years. There has been only 1

PhD student and this even in collaboration with the CANT group. The publication record

needs significant enhancement. The trend in diversifying research goals is reflected in the

publication record and this effort is highly encouraged.

Relevance: The ECT group and CANT groups have had significant overlap in their

research directions. The committee considers that contacts between the two groups should

be maintained as they are necessary for establishing a critical mass in the direction

Computational Science. At the same time the new directions of the ECT group are relevant

28

to research done in COMP for optimization. Furthermore the overall agenda of the group

is beginning to steer towards other directions of Computer Science and applications

domains. Overall the group appears to be reevaluating its research agenda and this is viewed

as a positive sign. Contacts with groups beyond Computer Science can also be very

beneficial in identifying relevant research directions that can benefit the agenda of the UA

and the group.

Viability: The group appears to be currently at the crossroads of established research

programs and new scientific endeavors. The newly pursued directions in research can lead

to a very viable and productive research program. The hybridization of numerical and

symbolic computation expertise with areas such as machine learning can bring important

innovations in both disciplines as well as in relevant application areas.

29

References

De Bruin, R. E., Moed, H. F., & Spruyt, E. (1993). Antwerpse analyses. Een

bibliometrische analyse en haar validatie met betrekking tot de omvang en

internationale positie van het wetenschappelijk onderzoek aan de Universiteit

Antwerpen. Leiden en Antwerpen: CWTS en Universiteit Antwerpen.

Korevaar, J. C., Moed, H. F., Luwel, M., Spruyt, E., Houben, J. A., & Van Den

Berghe, H. (1995). Bibliometrische indicatoren met betrekking tot wiskundig onderzoek.

Leuven, Leiden en Antwerpen: Katholieke Universiteit Leuven, CWTS en Universiteit

Antwerpen.

s.n. (2003). Standard Evaluation Protocol 2003-2009 for Public Research

Organisations. Utrecht / Den Haag / Amsterdam: VSNU, NWO & KNAW.

Spruyt, E. (2003). Evaluatie van wetenschappelijk onderzoek aan de

universiteiten. Beschrijving van de Vlaamse context, mogelijkheden en perspectief.

Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 428-445.

Van Den Berghe, H., Houben, J. A., De Bruin, R. E., Moed, H. F., Kint, A.,

Luwel, M. et al. (1998). Bibliometric indicators of university research performance in

Flanders. Journal of the American Society for Information Science, 49, 59-67.

van Leeuwen, Th. N., Visser, M. S., Spruyt, E., & Moed, H. F. (2001).

Bibliometrische studie van de faculteiten Wetenschappen, Geneeskunde en

Farmaceutische Wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen 1981-1998. Leiden en

Antwerpen: CWTS en Universiteit Antwerpen.

Visser, M. S., Moed, H. F., Spruyt, E., & Nederhof, A. J. (2004).

Bibliometrische studie van de Faulteit Toegepaste Economische Wetenschappen aan de

Universiteit Antwerpen, 1992-2001. Leiden en Antwerpen: CWTS en Universiteit

Antwerpen.

30

Appendix 1: Curricula vitae PRC members

Mehdi Jazayeri (Chair) Mehdi Jazayeri is professor of computer science and founding dean of the Faculty of Informatics at the University of Lugano. From 1994 through 2007, he was also professor of computer science and head of the Distributed Systems Group at the Technical University of Vienna. He has co-authored textbooks on software engineering and programming languages and edited research monographs on software architecture, generic programming, and software engineering education. He has worked at both technical and management capacities at Hewlett-Packard Laboratories, Palo Alto, Synapse Computer Corporation, Ridge Computers, and TRW Vidar. He spent two years in Pisa, Italy, to set up and manage a joint research project on parallel systems between Hewlett-Packard and the University of Pisa. He has been an assistant professor of computer science at the University of North Carolina at Chapel Hill, adjunct professor at Georgia Institute of Technology, University of Santa Clara, and San Jose State University. He was a Fulbright Scholar at the University of Helsinki (1979) and a visiting professor at the Politecnico di Milano (1988). He was a principal investigator on several European projects dealing with software architectures and advanced distributed systems. He was named a fellow of the IEEE in 2007. More detailed information can be found on his website: http://www.inf.unisi.ch/faculty/jazayeri/ Carlo Ghezzi Carlo Ghezzi is a Professor of Software Engineering in the Department of Electronics and Information of Politecnico di Milano. He is an ACM Fellow. He received his Dr.Eng. degree in Electrical Engineering from Politecnico di Milano, where he spent most of his professional life. He taught at the Universities of Padova (Italy) and North Carolina at Chapel Hill (USA). He spent sabbatical periods in the USA at UCLA and UCSB. He has been a Guest Professor at The Escuela Superior Latino-Americana de Informatica (ESLAI, Argentina), at the University of Klagenfurt and at the Tecnical University of Vienna, Austria, and at the University of Lugano, Switzerland. Ghezzi’s research interests are in software engineering and programming languages. He is currently particularly interested in application the theoretical, methodological, technological, and organizational issues involved in developing network applications. He is a co-author of over 130 scientific papers and 8 books. Among these, Programming Language Concepts (co-author M. Jazayeri), J. Wiley and Sons, New York, NY, 3rd Edition, 1997; Fundamentals of Software Engineering (co-authors M. Jazayeri and D. Mandrioli), Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ, 2nd Edition, 2002; and Theoretical Foundations of Computer Science (co-author D. Mandrioli), J. Wiley and Sons, New York, NY, 1987. Ghezzi was a member of the editorial board (and associate editor-in-chief) of IEEE Transactions on Software Engineering until 1999. He is currently the editor-in-chief of the ACM Transactions on Software Engineering and Methodology and an associate editor of

31

Software Process Improvement and Practice, and Science of Computer Programming. Ghezzi has been a member of international committees for research funding in Sweden (NUTEK), Finland (Academy of Sciences), Canada, and the USA (NSF). He has been member of the evaluation board of JAIST (Japan Advanced Institute of Technology), of the Research Assessment Exercise for UK Universities (Computer Science), and of the Advisory Board of the EPFL (Ecole Polytechnique Federale de Lausanne), School of Computer and Communication Sciences. More detailed information can be found on his website: http://home.dei.polimi.it/ghezzi/ Petros Koumoutsakos Petros Koumoutsakos holds the Chair of Computational Science (2000) in the Department of Computer Science and he is accredited with the Department of Mechanical and Engineering at ETHZ. His professional interests are in the development of computational methods for the study of diverse problems in Engineering and Life Sciences. He leads a group of PhD students, post-doctoral fellows and visiting scientists working in multiscale modeling and simulation, high performance computing, bioinspired optimization and design. Example applications range from the reverse engineering of swimming devices, to the design of nanosyringes and the modeling of tumour induced angiogenesis. Degrees and Appointments: Petros Koumoutsakos received a Diploma in Naval Architecture and Mechanical Engineering (1986) from the National Technical University of Athens and a Master's degree (1987) in Naval Architecture from the University of Michigan, Ann Arbor. He received a master's degree in Aeronautics (1988) and a PhD in Aeronautics and Applied Mathematics (1992) followed by a postdoctoral fellowship at the Center for Research on Parallel Computation (1992-1994) at the California Institute of Technology. He was a research associate (1994-1997) with the Center for Turbulence Research (CTR) at NASA Ames/Stanford University and an assistant professor in Computational Fluid Dynamics (1997-2000) at ETH Zurich. He was the founding director of the ETHZ Computational Laboratory (www.colab.ethz.ch). Editorial Boards: Journal of Computational Physics, Journal of Computational and Theoretical Nanoscience, International Journal of Computing Science and Mathematics. More information can be found on his website: http://www.cse-lab.ethz.ch Norman Paton I am a Professor in the School of Computer Science at the University of Manchester, where I co-lead the Information Management Group, with Carole Goble. My research focuses on distributed information management for challenging environments and applications.

32

I have worked at Manchester since 1995, prior to which I was a lecturer at Heriot-Watt University and a research assistant at Aberdeen University, from which I graduated with a BSc in 1986 and a PhD in 1989. Externally, I am a member of the Editorial Board of the VLDB Journal, and Editor of the Proteome Standards Initiative. More detailed information can be found on his website: http://www.cs.man.ac.uk/~norm/ Bernhard Plattner Bernhard Plattner is a Professor of computer engineering at ETH Zürich (Swiss Federal Institute of Technology) in Zürich, Switzerland, where he leads the Communication Systems Group. He has been the principal investigator or Co-PI of numerous national and international projects in the area of computer networking. His current research interests are in self-organizing networks, mobile ad-hoc networks, as well as practical aspects of information security. He has also directed research on active networks, starting as early as 1996, and multimedia applications for high-speed networks. In 1996–1998, he served as the Head of Faculty of Electrical Engineering at ETH Zürich. He currently is the Vice-Rector of ETH for Bachelor/Master studies. Dr. Plattner is a member of the ACM, the IEEE, and the Internet Society. He served as the program or general chair of various international conferences, such as ACM SIGCOMM’91, INET’94, and IWAN 2002, and has served in the program committees of other major conferences, such as IEEE INFOCOM. More detailed information can be found on his website: http://www.csg.ethz.ch/people/plattner Tim Engels (Secretary) Tim Engels received a Master degree in psychology (2001), a postgraduate diploma in teaching (2003) and a PhD in psychology (2006) from the Vrije Universiteit Brussel. He was elected on the board of the university as a representative of PhD students and postdocs from 2003-2006. In September 2006 he moved to the University of Antwerp with a view of developing and implementing a system of research quality assurance both at the level of individuals and projects, and the level of research groups, departments and faculties. He also lectures psychology at the Antwerp Maritime Academy. Recently, he published his first articles on higher education and research policy. More detailed information can be found on his website: http://www.ua.ac.be/tim.engels

33

Appendix 2: Assessment Checklist

The quality of the research groups refers to:

1. The originality and the innovativeness of the research

2. The importance of the questions and problems addressed

3. The co-ordination, focus and planning of the research

4. The prominence of (the members of) the research group

5. The quality of the (key) publications of the research group

The productivity of the research groups, taking into account their size, refers to:

1. The number of PhD thesis

2. The number of scientific publications

3. The national and international scientific activity of the research group

4. The substance of the research funding attracted

5. The distribution of scientific activities within the research group

The scientific, societal and/or technological relevance of the research refers to:

1. The scientific impact of the research

2. The societal impact of the research

3. The technological impact of the research

The viability of the research groups refers to:

1. The feasibility of the research aims and strategy

2. The national and international collaboration by the research group

3. The mobility of the members of the research group

4. The growth potential of the research group

34

Extended description of the five point scale

Excellent (5): Work that is at the forefront internationally, and which most likely will have

an important and substantial impact in the field. The research group is considered an

international leader.

Very good (4): Work that is internationally competitive and is expected to make a

significant contribution; nationally speaking at the forefront in the field. The research group

is considered an international player and a national leader.

Good (3): Work that is competitive at the national level and will probably make a valuable

contribution in the international field. The research group is considered internationally

visible and a national player.

Satisfactory (2): Work that is solid but not exciting, will add to our understanding and is in

principle worthy of support. The research group is nationally visible.

Unsatisfactory (1): Work that is neither solid nor exciting, flawed in the scientific and or

technical approach, etc.

35

Appendix 3: Summary of scores

Research Group Quality Productivity Relevance Viability

Advanced database research and modeling (ADREM)

4 4 4 4

Computational modeling and programming (COMP)

3 3 3 3

Performance analysis of telecommunication systems (PATS)

3-4 3-4 3-4 4

Formal techniques in software engineering (FOTS)

2 2 2 2

Lab on reengineering (LORE)

3-4 3-4 3 4

Computer arithmetic and numerical techniques (CANT)

3 2-3 3 3

Emerging computational techniques (ECT)

2-3 2 3-4 3

36

Bijlage Ix.5.1:

Theoretische analyse studeerbaarheid

TH

EO

RE

TIS

CH

E A

NA

LY

SE

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

1

BA

IN

F:

2007-2

008

Info

rma

tic

a

1. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

HE

T J

AA

RP

RO

GR

AM

MA

(C

urr

icu

lum

)

t =

(C

U H

RC

* 3

) +

(C

U W

RC

* 2

) +

(C

U P

RA

* 2

) +

(C

U S

TA

* 1

,25)

+ S

T P

RO

(A

an

gep

ast

op

Fo

rmu

le V

yt

(*))

met:

tbenodig

de s

tudie

tijd

in u

ren,

inclu

sie

f conta

ctu

ren,

om

te k

unnen s

lagen (

modale

stu

dent)

, verd

er

afg

ekort

tot

'stu

die

tijd

'

CU

aanta

l conta

ctu

ren

HR

Choorc

ollege

WR

Cw

erk

college

(bij

"werk

colle

ge"

word

t opgenom

en: w

erk

colle

ges, oefe

nin

gensessie

s, va

ard

igheid

str

ain

ingen e

n s

em

inaries)

PR

Apra

cticum

(bij

"pra

cticum

" w

ord

en d

e labosessie

s o

pgenom

en)

ST

Asta

ge

ST

PR

OZ

elfstu

die

pro

ject:

Info

rmaticapro

ject,

thuis

opdra

chte

n,

port

folio

1.1

. S

TU

DIE

TIJ

D:

Op b

asis

van info

rmatie u

it d

e f

iches e

n d

e f

acultair

e s

tudie

gid

s e

n a

an d

e h

and v

an d

e f

orm

ule

Vyt

bekom

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

:

TA

BE

L 1

:C

U H

RC

CU

WR

CC

U P

RA

CU

ST

AS

T P

RO

tcu

r

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n30

30

150

Dis

cre

te w

iskunde

45

45

225

Calc

ulu

s45

45

225

Com

pute

rsys

tem

en

30

15

15

150

Tale

n e

n a

uto

mate

n30

30

150

Gegeve

nsstr

uctu

ren

30

30

150

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

15

30

45

150

Com

pute

rnetw

erk

en

30

30

150

Com

pute

r gra

phic

s30

30

150

TO

TA

AL

1500

(*)

Fo

rmu

le V

yt

uit S

chro

ote

n H

. en A

. V

yt,

Tijd v

oor

stu

die

tijd

, 1999,

p.4

1

Page 1

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

ls

1.2

. S

TU

DIE

TIJ

D /

ST

UD

IEP

UN

T:

Uit t

abel 1 leid

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

per

ople

idin

gsonderd

eel af.

W

e k

unnen h

ieru

it d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcur/

stp

) bere

kenen.

TA

BE

L 2

:tc

ur

# s

tptc

ur/

stp

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n150

625.0

0

Dis

cre

te w

iskunde

225

925.0

0

Calc

ulu

s225

925.0

0

Com

pute

rsys

tem

en

150

625.0

0

Tale

n e

n a

uto

mate

n150

625.0

0

Gegeve

nsstr

uctu

ren

150

625.0

0

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

150

625.0

0

Com

pute

rnetw

erk

en

150

625.0

0

Com

pute

r gra

phic

s150

625.0

0

1500

60

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcu

r)/s

tud

iep

un

t:25.0

0u

.

Volg

ens h

et

decre

et

van 3

0 a

pri

l 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexib

ilis

eri

ng v

an h

et

hoger

onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n,

art

. 2,

22°,

kom

t 1 s

tudie

punt

overe

en m

et

ten m

inste

25 u

ur

en t

en h

oogste

30 u

ur

stu

die

tijd

.

Met

een t

ota

al van 6

0 s

tudie

punte

n p

er

stu

die

jaar

bedra

agt

de m

inim

um

gre

ns v

an d

e t

ota

le s

tudie

tijd

1500 u

ren e

n d

e m

axim

um

gre

ns 1

800 u

ren.

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

Page 2

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

ls

2. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

CO

LL

EG

ER

OO

ST

ER

2.1

ST

UD

IET

IJD

:

Voor

de b

ere

kenin

g v

an d

e s

tudie

tijd

op b

asis

van d

e c

ollegero

oste

rs (

tcro

) w

erd

eveneens d

e f

orm

ule

Vyt

(zie

1.)

gehante

erd

.

Een b

ere

kenin

g v

an h

et

aanta

l conta

ctu

ren v

indt

u in d

e w

ork

sheet

1 B

A I

NF

PE

R W

K.

SE

ME

ST

ER

1

TA

BE

L 3

:aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n (

T)

30

30

90

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n (

P)

33

33

66

Dis

cre

te w

iskunde (

T)

46

46

138

Dis

cre

te w

iskunde (

P)

46

46

92

Com

pute

rsys

tem

en (

T)

33

33

99

Com

pute

rsys

tem

en (

P)

26

13

13

52

Com

pute

rnetw

erk

en (

T)

22

22

20

86

Com

pute

rnetw

erk

en (

P)

24

24

20

68

tota

al:

260

TO

TA

AL

691

SE

ME

ST

ER

2

aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Calc

ulu

s (

TP

)91

46

45

228

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

T)

24

24

18

90

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

P)

22

22

18

62

Gegeve

nsstr

uctu

ren (

T)

24

24

12

84

Gegeve

nsstr

uctu

ren (

P)

33

33

66

Inle

idin

g S

oft

ware

engin

eering (

T)

16

16

45

93

Inle

idin

g S

oft

ware

engin

eering (

P)

30

30

60

Com

pute

r gra

phic

s (

T)

30

30

90

Com

pute

r gra

phic

s (

P)

33

33

66

tota

al:

303

TO

TA

AL

839

2.2

S

TU

DIE

TIJ

D /

WE

EK

:

Het

aanta

l uur

dat

de d

oors

nee s

tudent

in t

ota

al gem

iddeld

per

week a

an z

ijn s

tudie

zou m

oete

n b

este

den (

inclu

sie

f conta

ctu

ren e

n e

xam

ens)

bedra

agt:

TA

BE

L 4

:g

em

idd

eld

aan

tal u

. / w

eek

voor

het eers

te s

em

este

r:40.6

5u

.

voor

het tw

eede s

em

este

r:46.6

1u

.

Bij d

e b

ere

kenin

g w

erd

en d

e e

xam

enw

eken m

ee o

pgenom

en in h

et

aanta

l w

eken,

d.w

.z.

13 lesw

eken +

4 e

xam

enw

eken in h

et

eers

te s

em

este

r en

13 lesw

eken +

5 e

xam

enw

eken in h

et

tweede s

em

este

r.

Page 3

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

ls

2.3

ST

UD

IET

IJD

/ S

TU

DIE

PU

NT

:

Uit t

abel 3 k

unnen w

e d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcro

/ s

tp)

bere

kenen v

oor

het

academ

ieja

ar:

TA

BE

L 5

:tc

ro# s

tptc

ro/s

tp

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n156

626.0

0

Dis

cre

te w

iskunde

230

925.5

6

Calc

ulu

s228

925.3

3

Com

pute

rsys

tem

en

151

625.1

7

Tale

n e

n a

uto

mate

n152

625.3

3

Gegeve

nsstr

uctu

ren

150

625.0

0

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

153

625.5

0

Com

pute

rnetw

erk

en

154

625.6

7

Com

pute

r gra

phic

s156

626.0

0

1530

60

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcro

)/stu

die

pu

nt:

25.5

0u

.

Page 4

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

ls

3.

VE

RG

EL

IJK

ING

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

OP

BA

SIS

JA

AR

PR

OG

RA

MM

A E

N C

OL

LE

GE

RO

OS

TE

RS

Verg

eli

jkin

g b

ere

ken

ing

stu

deerb

aarh

eid

op

basis

van

het

jaarp

rog

ram

ma (

tcu

r en

tcu

r/stp

) in

tab

el

2 e

n d

e c

oll

eg

ero

oste

rs (

tcro

en

tcro

/stp

) in

tab

el

5

TA

BE

L 6

:# s

tptc

ur

tcu

r/stp

tcro

tcro

/stp

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n6

150

25.0

0156

26.0

0

Dis

cre

te w

iskunde

9225

25.0

0230

25.5

6

Calc

ulu

s9

225

25.0

0228

25.3

3

Com

pute

rsys

tem

en

6150

25.0

0151

25.1

7

Tale

n e

n a

uto

mate

n6

150

25.0

0152

25.3

3

Gegeve

nsstr

uctu

ren

6150

25.0

0150

25.0

0

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

6150

25.0

0153

25.5

0

Com

pute

rnetw

erk

en

6150

25.0

0154

25.6

7

Com

pute

r gra

phic

s6

150

25.0

0156

26.0

0

gem

idd

eld

:1500

25.0

01530

25.5

0

tota

le s

tud

ieti

jd t

cu

r:1500

u.

tota

le s

tud

ieti

jd t

cro

:1530

u.

BR

ON

NE

N*

Decre

et va

n 3

0 a

pril 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexi

bili

sering v

an h

et H

oger

Onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n (B

.S., 1

2 o

kto

ber

2004)

* S

chro

ote

n, H

. &

Vyt

, A

. (1

999).

Tijd

voor

stu

die

tijd: onderw

ijskundig

e, m

eth

odolo

gis

che e

n b

ele

idsm

atig

e a

specte

n v

an s

tudie

tijdm

etin

g in

het hoger

onderw

ijs. Leuve

n: A

cco.

Page 5

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

ls

1B

A IN

FV

olg

en

s c

olleg

ero

oste

racadem

ieja

ar

2007-2

008

SE

ME

ST

ER

1

aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Inle

idin

g p

rog

ram

mere

n (

T)

30

24

44

44

22

22

Inle

idin

g p

rog

ram

mere

n (

P)

33

33

33

33

33

33

3

Dis

cre

te w

isku

nd

e (

T)

46

24

44

44

44

44

42

2

Dis

cre

te w

isku

nd

e (

P)

46

24

44

42

44

44

44

2

Co

mp

ute

rsys

tem

en

(T

)3

33

33

33

33

33

33

Co

mp

ute

rsys

tem

en

(P

)2

62

22

42

42

42

2

Co

mp

ute

rnetw

erk

en

(T

)2

22

22

22

22

22

22

20

Co

mp

ute

rnetw

erk

en

(P

)2

42

22

22

22

22

22

220

0 0

tota

al per

week

624

24

24

26

18

22

22

22

22

22

20

840

SE

ME

ST

ER

2 aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Calc

ulu

s (

TP

)9

18

88

88

84

88

64

58

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

T)

24

22

22

22

22

22

22

18

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

P)

22

22

22

22

22

22

218

Geg

eve

nsstr

uctu

ren

(T

)2

42

22

22

22

22

22

212

Geg

eve

nsstr

uctu

ren

(P

)3

33

33

33

33

33

33

Inle

idin

g S

oftw

are

en

gin

eerin

g (

T)

16

22

22

22

22

45

Inle

idin

g S

oftw

are

en

gin

eerin

g (

P)

30

33

33

33

33

33

Co

mp

ute

rgra

ph

ics (

T)

30

33

33

33

33

33

Co

mp

ute

r g

rap

hic

s (

P)

33

33

33

33

33

33

3

tota

al per

week

25

28

28

28

28

28

24

28

18

12

19

17

20

93

ST

PR

O: bijk

om

ende u

ren z

elfstu

die

pro

ject: Info

rmaticapro

ject, thuis

opdra

chte

n, port

folio

TH

EO

RE

TIS

CH

E A

NA

LY

SE

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

1

BA

IN

F:

2008-2

009

Info

rma

tic

a

1. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

HE

T J

AA

RP

RO

GR

AM

MA

(C

urr

icu

lum

)

t =

(C

U H

RC

* 3

) +

(C

U W

RC

* 2

) +

(C

U P

RA

* 2

) +

(C

U S

TA

* 1

,25)

+ S

T P

RO

(A

an

gep

ast

op

Fo

rmu

le V

yt

(*))

met:

tbenodig

de s

tudie

tijd

in u

ren,

inclu

sie

f conta

ctu

ren,

om

te k

unnen s

lagen (

modale

stu

dent)

, verd

er

afg

ekort

tot

'stu

die

tijd

'

CU

aanta

l conta

ctu

ren

HR

Choorc

ollege

WR

Cw

erk

college

(bij

"werk

colle

ge"

word

t opgenom

en: w

erk

colle

ges, oefe

nin

gensessie

s, va

ard

igheid

str

ain

ingen e

n s

em

inaries)

PR

Apra

cticum

(bij

"pra

cticum

" w

ord

en d

e labosessie

s o

pgenom

en)

ST

Asta

ge

ST

PR

OZ

elfstu

die

pro

ject:

Info

rmaticapro

ject,

thuis

opdra

chte

n,

port

folio

1.1

. S

TU

DIE

TIJ

D:

Op b

asis

van info

rmatie u

it d

e f

iches e

n d

e f

acultair

e s

tudie

gid

s e

n a

an d

e h

and v

an d

e f

orm

ule

Vyt

bekom

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

:

TA

BE

L 1

:C

U H

RC

CU

WR

CC

U P

RA

CU

ST

AS

T P

RO

tcu

r

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n30

30

150

Dis

cre

te w

iskunde

45

45

225

Calc

ulu

s45

45

225

Com

pute

rsys

tem

en

45

30

15

225

Tale

n e

n a

uto

mate

n30

30

150

Gegeve

nsstr

uctu

ren

30

30

150

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

15

30

45

150

Inle

idin

g tot C

++

12

18

577

Com

pute

r gra

phic

s30

30

150

TO

TA

AL

1502

(*)

Fo

rmu

le V

yt

uit S

chro

ote

n H

. en A

. V

yt,

Tijd v

oor

stu

die

tijd

, 1999,

p.4

1

Page 1

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

ls

1.2

. S

TU

DIE

TIJ

D /

ST

UD

IEP

UN

T:

Uit t

abel 1 leid

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

per

ople

idin

gsonderd

eel af.

W

e k

unnen h

ieru

it d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcur/

stp

) bere

kenen.

TA

BE

L 2

:tc

ur

# s

tptc

ur/

stp

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n150

625.0

0

Dis

cre

te w

iskunde

225

925.0

0

Calc

ulu

s225

925.0

0

Com

pute

rsys

tem

en

225

925.0

0

Tale

n e

n a

uto

mate

n150

625.0

0

Gegeve

nsstr

uctu

ren

150

625.0

0

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

150

625.0

0

Inle

idin

g tot C

++

77

325.6

7

Com

pute

r gra

phic

s150

625.0

0

1502

60

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcu

r)/s

tud

iep

un

t:25.0

3u

.

Volg

ens h

et

decre

et

van 3

0 a

pri

l 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexib

ilis

eri

ng v

an h

et

hoger

onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n,

art

. 2,

22°,

kom

t 1 s

tudie

punt

overe

en m

et

ten m

inste

25 u

ur

en t

en h

oogste

30 u

ur

stu

die

tijd

.

Met

een t

ota

al van 6

0 s

tudie

punte

n p

er

stu

die

jaar

bedra

agt

de m

inim

um

gre

ns v

an d

e t

ota

le s

tudie

tijd

1500 u

ren e

n d

e m

axim

um

gre

ns 1

800 u

ren.

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

Page 2

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

ls

2. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

CO

LL

EG

ER

OO

ST

ER

2.1

ST

UD

IET

IJD

:

Voor

de b

ere

kenin

g v

an d

e s

tudie

tijd

op b

asis

van d

e c

ollegero

oste

rs (

tcro

) w

erd

eveneens d

e f

orm

ule

Vyt

(zie

1.)

gehante

erd

.

Een b

ere

kenin

g v

an h

et

aanta

l conta

ctu

ren v

indt

u in d

e w

ork

sheet

1 B

A I

NF

PE

R W

K.

SE

ME

ST

ER

1

TA

BE

L 3

:aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n (

T)

30

30

90

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n (

P)

30

30

60

Dis

cre

te w

iskunde (

T)

50

50

150

Dis

cre

te w

iskunde (

P)

46

46

92

Com

pute

rsys

tem

en (

T)

36

36

27

135

Com

pute

rsys

tem

en (

P)

45

33

12

90

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

T)

26

26

15

93

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

P)

33

33

66

tota

al:

296

TO

TA

AL

776

SE

ME

ST

ER

2

aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Calc

ulu

s (

TP

)94

45

49

233

Inle

idin

g tot C

++

(T

)12

12

541

Inle

idin

g tot C

++

(P

)18

18

36

Gegeve

nsstr

uctu

ren (

T)

24

24

678

Gegeve

nsstr

uctu

ren (

P)

36

36

72

Inle

idin

g S

oft

ware

engin

eering (

T)

16

16

45

93

Inle

idin

g S

oft

ware

engin

eering (

P)

30

30

60

Com

pute

r gra

phic

s (

T)

33

33

99

Com

pute

r gra

phic

s (

P)

33

33

66

tota

al:

296

TO

TA

AL

778

2.2

S

TU

DIE

TIJ

D /

WE

EK

:

Het

aanta

l uur

dat

de d

oors

nee s

tudent

in t

ota

al gem

iddeld

per

week a

an z

ijn s

tudie

zou m

oete

n b

este

den (

inclu

sie

f conta

ctu

ren e

n e

xam

ens)

bedra

agt:

TA

BE

L 4

:g

em

idd

eld

aan

tal u

. / w

eek

voor

het eers

te s

em

este

r:45.6

5u

.

voor

het tw

eede s

em

este

r:43.2

2u

.

Bij d

e b

ere

kenin

g w

erd

en d

e e

xam

enw

eken m

ee o

pgenom

en in h

et

aanta

l w

eken,

d.w

.z.

13 lesw

eken +

4 e

xam

enw

eken in h

et

eers

te s

em

este

r en

13 lesw

eken +

5 e

xam

enw

eken in h

et

tweede s

em

este

r.

Page 3

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

ls

2.3

ST

UD

IET

IJD

/ S

TU

DIE

PU

NT

:

Uit t

abel 3 k

unnen w

e d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcro

/ s

tp)

bere

kenen v

oor

het

academ

ieja

ar:

TA

BE

L 5

:tc

ro# s

tptc

ro/s

tp

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n150

625.0

0

Dis

cre

te w

iskunde

242

926.8

9

Calc

ulu

s233

925.8

9

Com

pute

rsys

tem

en

225

925.0

0

Tale

n e

n a

uto

mate

n159

626.5

0

Gegeve

nsstr

uctu

ren

150

625.0

0

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

153

625.5

0

Inle

idin

g tot C

++

77

325.6

7

Com

pute

r gra

phic

s165

627.5

0

1554

60

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcro

)/stu

die

pu

nt:

25.9

0u

.

Page 4

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

ls

3.

VE

RG

EL

IJK

ING

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

OP

BA

SIS

JA

AR

PR

OG

RA

MM

A E

N C

OL

LE

GE

RO

OS

TE

RS

Verg

eli

jkin

g b

ere

ken

ing

stu

deerb

aarh

eid

op

basis

van

het

jaarp

rog

ram

ma (

tcu

r en

tcu

r/stp

) in

tab

el

2 e

n d

e c

oll

eg

ero

oste

rs (

tcro

en

tcro

/stp

) in

tab

el

5

TA

BE

L 6

:# s

tptc

ur

tcu

r/stp

tcro

tcro

/stp

Inle

idin

g p

rogra

mm

ere

n6

150

25.0

0150

25.0

0

Dis

cre

te w

iskunde

9225

25.0

0242

26.8

9

Calc

ulu

s9

225

25.0

0233

25.8

9

Com

pute

rsys

tem

en

9225

25.0

0225

25.0

0

Tale

n e

n a

uto

mate

n6

150

25.0

0159

26.5

0

Gegeve

nsstr

uctu

ren

6150

25.0

0150

25.0

0

Inle

idin

g s

oft

ware

engin

eering

6150

25.0

0153

25.5

0

Inle

idin

g tot C

++

377

25.6

777

25.6

7

Com

pute

r gra

phic

s6

150

25.0

0165

27.5

0

gem

idd

eld

:1502

25.0

31554

25.9

0

tota

le s

tud

ieti

jd t

cu

r:1502

u.

tota

le s

tud

ieti

jd t

cro

:1554

u.

BR

ON

NE

N*

Decre

et va

n 3

0 a

pril 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexi

bili

sering v

an h

et H

oger

Onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n (B

.S., 1

2 o

kto

ber

2004)

* S

chro

ote

n, H

. &

Vyt

, A

. (1

999).

Tijd

voor

stu

die

tijd: onderw

ijskundig

e, m

eth

odolo

gis

che e

n b

ele

idsm

atig

e a

specte

n v

an s

tudie

tijdm

etin

g in

het hoger

onderw

ijs. Leuve

n: A

cco.

Page 5

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_1B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

ls

1B

A IN

FV

olg

en

s c

olleg

ero

oste

racadem

ieja

ar

2008-2

009

SE

ME

ST

ER

1

aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Inle

idin

g p

rog

ram

mere

n (

T)

30

24

44

44

22

22

Inle

idin

g p

rog

ram

mere

n (

P)

30

33

33

33

33

33

Dis

cre

te w

isku

nd

e (

T)

50

44

44

44

42

44

44

4

Dis

cre

te w

isku

nd

e (

P)

46

24

44

44

44

44

42

2

Co

mp

ute

rsys

tem

en

(T

)3

63

33

33

33

33

33

327

Co

mp

ute

rsys

tem

en

(P

)4

53

53

53

55

55

33

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

T)

26

22

22

22

22

22

22

215

Tale

n e

n a

uto

mate

n (

P)

33

33

33

33

33

33

3

tota

al per

week

10

23

26

28

26

28

24

16

26

24

26

22

17

42

SE

ME

ST

ER

2 aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Calc

ulu

s (

TP

)9

48

88

88

84

88

64

88

Inle

idin

g to

t C

++

(T

)1

22

22

22

25

Inle

idin

g to

t C

++

(P

)1

83

33

33

3

Geg

eve

nsstr

uctu

ren

(T

)2

42

22

22

22

22

22

26

Geg

eve

nsstr

uctu

ren

(P

)3

63

33

33

33

33

33

3

Inle

idin

g S

oftw

are

en

gin

eerin

g (

T)

16

22

22

22

22

45

Inle

idin

g S

oftw

are

en

gin

eerin

g (

P)

30

33

33

33

33

33

Co

mp

ute

r g

rap

hic

s (

T)

33

33

33

33

33

33

3

Co

mp

ute

r g

rap

hic

s (

P)

33

33

33

33

33

33

3

tota

al per

week

21

24

24

24

24

29

25

27

24

17

20

24

13

56

ST

PR

O: bijk

om

ende u

ren z

elfstu

die

pro

ject: Info

rmaticapro

ject, thuis

opdra

chte

n, port

folio

TH

EO

RE

TIS

CH

E A

NA

LY

SE

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

2

BA

IN

F:

2007-2

008

Info

rma

tic

a

1. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

HE

T J

AA

RP

RO

GR

AM

MA

(C

urr

icu

lum

)

t =

(C

U H

RC

* 3

) +

(C

U W

RC

* 2

) +

(C

U P

RA

* 2

) +

(C

U S

TA

* 1

,25)

+ S

T P

RO

(A

an

gep

ast

op

Fo

rmu

le V

yt

(*))

met:

tbenodig

de s

tudie

tijd

in u

ren,

inclu

sie

f conta

ctu

ren,

om

te k

unnen s

lagen (

modale

stu

dent)

, verd

er

afg

ekort

tot

'stu

die

tijd

'

CU

aanta

l conta

ctu

ren

HR

Choorc

ollege

WR

Cw

erk

college

(bij

"werk

colle

ge"

word

t opgenom

en: w

erk

colle

ges, oefe

nin

gensessie

s, va

ard

igheid

str

ain

ingen e

n s

em

inaries)

PR

Apra

cticum

(bij

"pra

cticum

" w

ord

en d

e labosessie

s o

pgenom

en)

ST

Asta

ge

ST

PR

OZ

elfstu

die

pro

ject:

Info

rmaticapro

ject,

thuis

opdra

chte

n,

port

folio

1.1

. S

TU

DIE

TIJ

D:

Op b

asis

van info

rmatie u

it d

e f

iches e

n d

e f

acultair

e s

tudie

gid

s e

n a

an d

e h

and v

an d

e f

orm

ule

Vyt

bekom

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

:

TA

BE

L 1

:C

U H

RC

CU

WR

CC

U P

RA

CU

ST

AS

T P

RO

tcu

r

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n30

30

150

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

30

30

150

Uitbatingssys

tem

en

30

45

180

Data

bases

30

40

170

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

45

45

225

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it30

30

150

Pro

ject gedis

trib

ueerd

pro

gra

mm

ere

n15

75

75

270

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Netw

erk

toepassin

gen*

15

15

75

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas

30

30

150

Ele

menta

ire s

tatistiek

15

15

75

TO

TA

AL

1595

* F

out in

stu

die

gid

s w

aar

enkel 30 C

U W

RC

voorz

ien is.

(*)

Fo

rmu

le V

yt

uit S

chro

ote

n H

. en A

. V

yt,

Tijd v

oor

stu

die

tijd

, 1999,

p.4

1

Page 1

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

lsx

1.2

. S

TU

DIE

TIJ

D /

ST

UD

IEP

UN

T:

Uit t

abel 1 leid

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

per

ople

idin

gsonderd

eel af.

W

e k

unnen h

ieru

it d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcur/

stp

) bere

kenen.

TA

BE

L 2

:tc

ur

# s

tptc

ur/

stp

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n150

625.0

0

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

150

625.0

0

Uitbatingssys

tem

en

180

630.0

0

Data

bases

170

628.3

3

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

225

925.0

0

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it150

625.0

0

Pro

ject gedis

trib

ueerd

pro

gra

mm

ere

n270

930.0

0

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Netw

erk

toepassin

gen

75

325.0

0

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas

150

625.0

0

Ele

menta

ire s

tatistiek

75

325.0

0

1595

60

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcu

r)/s

tud

iep

un

t:26.5

8u

.

Volg

ens h

et

decre

et

van 3

0 a

pri

l 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexib

ilis

eri

ng v

an h

et

hoger

onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n,

art

. 2,

22°,

kom

t 1 s

tudie

punt

overe

en m

et

ten m

inste

25 u

ur

en t

en h

oogste

30 u

ur

stu

die

tijd

.

Met

een t

ota

al van 6

0 s

tudie

punte

n p

er

stu

die

jaar

bedra

agt

de m

inim

um

gre

ns v

an d

e t

ota

le s

tudie

tijd

1500 u

ren e

n d

e m

axim

um

gre

ns 1

800 u

ren.

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

Page 2

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

lsx

2. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

CO

LL

EG

ER

OO

ST

ER

2.1

ST

UD

IET

IJD

:

Voor

de b

ere

kenin

g v

an d

e s

tudie

tijd

op b

asis

van d

e c

ollegero

oste

rs (

tcro

) w

erd

eveneens d

e f

orm

ule

Vyt

(zie

1.)

gehante

erd

.

Een b

ere

kenin

g v

an h

et

aanta

l conta

ctu

ren v

indt

u in d

e w

ork

sheet

2 B

A I

NF

PE

R W

K.

SE

ME

ST

ER

1

TA

BE

L 3

:aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n (

T)

26

26

78

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n (

P)

36

36

72

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

(T

)24

24

15

87

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

(P

)24

24

15

63

Uitbatingssys

tem

en (

T)

24

24

20

92

Uitbatingssys

tem

en (

P)

44

44

88

Data

bases (

T)

24

24

15

87

Data

bases (

P)

24

24

15

63

Keu

zev

akken

(sele

cti

e 3

sp

)

Netw

erk

toepassin

gen (

T)

18

18

54

Netw

erk

toepassin

gen (

P)

16

16

32

tota

al:

260

TO

TA

AL

716

SE

ME

ST

ER

2

aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

(T

)38

38

114

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

(P

)52

52

20

124

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it (

T)

22

22

20

86

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it (

P)

26

26

20

72

Pro

ject gedis

trib

ueerd

pro

gra

mm

ere

n (

T14

14

42

Pro

ject gedis

trib

ueerd

pro

gra

mm

ere

n (

P75

75

75

225

Keu

zev

akken

(sele

cti

e 9

sp

)

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas (

T)

22

22

66

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas (

P)

24

24

36

84

Ele

menta

ire s

tatistiek (

T)

12

12

15

51

Ele

menta

ire s

tatistiek (

P)

12

12

24

tota

al:

297

TO

TA

AL

888

2.2

S

TU

DIE

TIJ

D /

WE

EK

:

Het

aanta

l uur

dat

de d

oors

nee s

tudent

in t

ota

al gem

iddeld

per

week a

an z

ijn s

tudie

zou m

oete

n b

este

den (

inclu

sie

f conta

ctu

ren e

n e

xam

ens)

bedra

agt:

TA

BE

L 4

:g

em

idd

eld

aan

tal u

. / w

eek

voor

het eers

te s

em

este

r:42.1

2u

.

voor

het tw

eede s

em

este

r:49.3

3u

.

Page 3

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

lsx

Bij d

e b

ere

kenin

g w

erd

en d

e e

xam

enw

eken m

ee o

pgenom

en in h

et

aanta

l w

eken,

d.w

.z.

13 lesw

eken +

4 e

xam

enw

eken in h

et

eers

te s

em

este

r en

13 lesw

eken +

5 e

xam

enw

eken in h

et

tweede s

em

este

r.

2.3

ST

UD

IET

IJD

/ S

TU

DIE

PU

NT

:

Uit t

abel 3 k

unnen w

e d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcro

/ s

tp)

bere

kenen v

oor

het

academ

ieja

ar:

TA

BE

L 5

:tc

ro# s

tptc

ro/s

tp

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n150

625.0

0

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

150

625.0

0

Uitbatingssys

tem

en

180

630.0

0

Data

bases

150

625.0

0

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

238

926.4

4

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it158

626.3

3

Pro

ject gedis

trib

ueerd

pro

gra

mm

ere

n267

929.6

7

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Netw

erk

toepassin

gen

86

328.6

7

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas

150

625.0

0

Ele

menta

ire s

tatistiek

75

325.0

0

1604

60

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcro

)/stu

die

pu

nt:

26.7

3u

.

Page 4

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

lsx

3.

VE

RG

EL

IJK

ING

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

OP

BA

SIS

JA

AR

PR

OG

RA

MM

A E

N C

OL

LE

GE

RO

OS

TE

RS

Verg

eli

jkin

g b

ere

ken

ing

stu

deerb

aarh

eid

op

basis

van

het

jaarp

rog

ram

ma (

tcu

r en

tcu

r/stp

) in

tab

el

2 e

n d

e c

oll

eg

ero

oste

rs (

tcro

en

tcro

/stp

) in

tab

el

5

TA

BE

L 6

:# s

tptc

ur

tcu

r/stp

tcro

tcro

/stp

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n6

150

25.0

0150

25.0

0

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

6150

25.0

0150

25.0

0

Uitbatingssys

tem

en

6180

30.0

0180

30.0

0

Data

bases

6170

28.3

3150

25.0

0

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

9225

25.0

0238

26.4

4

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it6

150

25.0

0158

26.3

3

Pro

ject gedis

trib

ueerd

pro

gra

mm

ere

n9

270

30.0

0267

29.6

7

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Netw

erk

toepassin

gen

375

25.0

086

28.6

7

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas

6150

25.0

0150

25.0

0

Ele

menta

ire s

tatistiek

375

25.0

075

25.0

0

gem

idd

eld

:1595

26.5

81604

26.7

3

tota

le s

tud

ieti

jd t

cu

r:1595

u.

tota

le s

tud

ieti

jd t

cro

:1604

u.

BR

ON

NE

N*

Decre

et va

n 3

0 a

pril 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexi

bili

sering v

an h

et H

oger

Onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n (B

.S., 1

2 o

kto

ber

2004)

* S

chro

ote

n, H

. &

Vyt

, A

. (1

999).

Tijd

voor

stu

die

tijd: onderw

ijskundig

e, m

eth

odolo

gis

che e

n b

ele

idsm

atig

e a

specte

n v

an s

tudie

tijdm

etin

g in

het hoger

onderw

ijs. Leuve

n: A

cco.

Page 5

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

7-0

8_v2.x

lsx

2B

A IN

FV

olg

en

s c

olleg

ero

oste

racadem

ieja

ar

2007-2

008

SE

ME

ST

ER

1

aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n (

T)

26

22

22

22

22

22

22

2

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n (

P)

36

33

33

33

33

33

33

Mach

ines e

n b

ere

ken

baarh

eid

(T

)2

42

22

22

22

22

22

215

Mach

ines e

n b

ere

ken

baarh

eid

(P

)2

42

22

22

22

22

22

215

Uitb

atin

gssys

tem

en

(T

)2

42

22

22

22

22

22

220

Uitb

atin

gssys

tem

en

(P

)4

43

55

52

52

22

55

3

Data

bases (

T)

24

22

22

22

22

22

22

15

Data

bases (

P)

24

22

22

22

22

22

22

15

Ke

uze

va

kk

en

(s

ele

cti

e 3

sp

)

Netw

erk

toep

assin

gen

(T

)1

82

22

22

22

22

Netw

erk

toep

assin

gen

(P

)1

62

22

22

22

2

tota

al per

week

10

20

24

24

24

13

24

17

17

19

24

24

20

80

SE

ME

ST

ER

2 aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Nu

merieke li

neaire a

lgeb

ra (

T)

38

33

33

33

33

33

32

3

Nu

merieke li

neaire a

lgeb

ra (

P)

52

44

44

44

44

44

44

420

Alg

orith

men

en

co

mp

lexi

teit

(T)

22

22

22

22

22

22

220

Alg

orith

men

en

co

mp

lexi

teit

(P)

26

22

22

22

22

22

22

220

Pro

ject g

ed

istr

ibu

eerd

pro

gra

mm

ere

n (

T1

42

22

22

22

Pro

ject g

ed

istr

ibu

eerd

pro

gra

mm

ere

n (

P7

57

77

77

77

77

44

475

Ke

uze

va

kk

en

(s

ele

cti

e 9

sp

)

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas (

T)

22

22

22

22

22

22

2

Pro

gra

mm

eerp

ara

dig

mas (

P)

24

22

22

22

22

22

22

36

Ele

men

taire s

tatis

tiek (

T)

12

11

11

11

11

11

11

15

Ele

men

taire s

tatis

tiek (

P)

12

11

11

11

11

11

11

tota

al per

week

24

26

26

26

26

26

26

24

22

11

21

18

21

186

ST

PR

O: bijk

om

ende u

ren z

elfstu

die

pro

ject: Info

rmaticapro

ject, thuis

opdra

chte

n, port

folio

TH

EO

RE

TIS

CH

E A

NA

LY

SE

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

2

BA

IN

F:

2008-2

009

Info

rma

tic

a

1. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

HE

T J

AA

RP

RO

GR

AM

MA

(C

urr

icu

lum

)

t =

(C

U H

RC

* 3

) +

(C

U W

RC

* 2

) +

(C

U P

RA

* 2

) +

(C

U S

TA

* 1

,25)

+ S

T P

RO

(A

an

gep

ast

op

Fo

rmu

le V

yt

(*))

met:

tbenodig

de s

tudie

tijd

in u

ren,

inclu

sie

f conta

ctu

ren,

om

te k

unnen s

lagen (

modale

stu

dent)

, verd

er

afg

ekort

tot

'stu

die

tijd

'

CU

aanta

l conta

ctu

ren

HR

Choorc

ollege

WR

Cw

erk

college

(bij

"werk

colle

ge"

word

t opgenom

en: w

erk

colle

ges, oefe

nin

gensessie

s, va

ard

igheid

str

ain

ingen e

n s

em

inaries)

PR

Apra

cticum

(bij

"pra

cticum

" w

ord

en d

e labosessie

s o

pgenom

en)

ST

Asta

ge

ST

PR

OZ

elfstu

die

pro

ject:

Info

rmaticapro

ject,

thuis

opdra

chte

n,

port

folio

1.1

. S

TU

DIE

TIJ

D:

Op b

asis

van info

rmatie u

it d

e f

iches e

n d

e f

acultair

e s

tudie

gid

s e

n a

an d

e h

and v

an d

e f

orm

ule

Vyt

bekom

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

:

TA

BE

L 1

:C

U H

RC

CU

WR

CC

U P

RA

CU

ST

AS

T P

RO

tcu

r

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n30

30

150

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

30

30

150

Uitbatingssys

tem

en

30

45

180

Data

bases

40

120

Lin

eaire a

lgebra

25

25

125

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

20

20

100

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it30

30

150

Pro

ject data

bases

50

25

125

Com

pute

rnetw

erk

en

30

30

150

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Fys

ica

30

30

150

Ele

menta

ire s

tatistiek

15

15

75

Data

str

uctu

ren e

n a

lgoritm

en

15

15

75

TO

TA

AL

1550

(*)

Fo

rmu

le V

yt

uit S

chro

ote

n H

. en A

. V

yt,

Tijd v

oor

stu

die

tijd

, 1999,

p.4

1

Page 1

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

lsx

1.2

. S

TU

DIE

TIJ

D /

ST

UD

IEP

UN

T:

Uit t

abel 1 leid

en w

e d

e s

tudie

tijd

(tc

ur)

per

ople

idin

gsonderd

eel af.

W

e k

unnen h

ieru

it d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcur/

stp

) bere

kenen.

TA

BE

L 2

:tc

ur

# s

tptc

ur/

stp

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n150

625.0

0

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

150

625.0

0

Uitbatingssys

tem

en

180

630.0

0

Data

bases

120

430.0

0

Lin

eaire a

lgebra

125

525.0

0

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

100

425.0

0

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it150

625.0

0

Pro

ject data

bases

125

525.0

0

Com

pute

rnerw

erk

en

150

625.0

0

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Fys

ica

150

625.0

0

Ele

menta

ire s

tatistiek

75

325.0

0

Data

str

uctu

ren e

n a

lgoritm

en

75

325.0

0

1550

60

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcu

r)/s

tud

iep

un

t:25.8

3u

.

Volg

ens h

et

decre

et

van 3

0 a

pri

l 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexib

ilis

eri

ng v

an h

et

hoger

onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n,

art

. 2,

22°,

kom

t 1 s

tudie

punt

overe

en m

et

ten m

inste

25 u

ur

en t

en h

oogste

30 u

ur

stu

die

tijd

.

Met

een t

ota

al van 6

0 s

tudie

punte

n p

er

stu

die

jaar

bedra

agt

de m

inim

um

gre

ns v

an d

e t

ota

le s

tudie

tijd

1500 u

ren e

n d

e m

axim

um

gre

ns 1

800 u

ren.

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

Page 2

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

lsx

2. S

TU

DE

ER

BA

AR

HE

ID O

P B

AS

IS V

AN

CO

LL

EG

ER

OO

ST

ER

2.1

ST

UD

IET

IJD

:

Voor

de b

ere

kenin

g v

an d

e s

tudie

tijd

op b

asis

van d

e c

ollegero

oste

rs (

tcro

) w

erd

eveneens d

e f

orm

ule

Vyt

(zie

1.)

gehante

erd

.

Een b

ere

kenin

g v

an h

et

aanta

l conta

ctu

ren v

indt

u in d

e w

ork

sheet

2 B

A I

NF

PE

R W

K.

SE

ME

ST

ER

1

TA

BE

L 3

:aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Uitbatingssys

tem

en

69

22

20

27

20

180

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n54

24

30

20

152

Lin

eaire a

lgebra

51

24

27

126

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

58

24

34

15

155

Data

bases

48

24

24

120

Keu

zev

akken

(sele

cti

e 6

sp

)

Fys

ica

48

30

18

25

151

tota

al:

328

TO

TA

AL

884

SE

ME

ST

ER

2

aan

tal

CU

CU

HR

C

CU

WR

C

CU

PR

AC

U S

TA

ST

PR

Otc

ro

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

40

20

20

100

Alg

oritm

en e

n c

om

ple

xite

it44

22

22

40

150

Pro

ject data

bases

88

105

129

Com

pute

rnetw

erk

en

52

26

26

20

150

Keu

zev

akken

(sele

cti

e 6

sp

)

Data

str

uctu

ren e

n a

lgoritm

en

26

13

13

15

80

Ele

menta

ire s

tatistiek

24

12

12

15

75

tota

al:

194

TO

TA

AL

684

2.2

S

TU

DIE

TIJ

D /

WE

EK

:

Het

aanta

l uur

dat

de d

oors

nee s

tudent

in t

ota

al gem

iddeld

per

week a

an z

ijn s

tudie

zou m

oete

n b

este

den (

inclu

sie

f conta

ctu

ren e

n e

xam

ens)

bedra

agt:

TA

BE

L 4

:g

em

idd

eld

aan

tal u

. / w

eek

voor

het eers

te s

em

este

r:52.0

0u

.

voor

het tw

eede s

em

este

r:38.0

0u

.

Bij d

e b

ere

kenin

g w

erd

en d

e e

xam

enw

eken m

ee o

pgenom

en in h

et

aanta

l w

eken,

d.w

.z.

13 lesw

eken +

4 e

xam

enw

eken in h

et

eers

te s

em

este

r en

13 lesw

eken +

5 e

xam

enw

eken in h

et

tweede s

em

este

r.

Page 3

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

lsx

2.3

ST

UD

IET

IJD

/ S

TU

DIE

PU

NT

:

Uit t

abel 3 k

unnen w

e d

e s

tudie

tijd

per

stu

die

punt

(tcro

/ s

tp)

bere

kenen v

oor

het

academ

ieja

ar:

TA

BE

L 5

:tc

ro# s

tptc

ro/s

tp

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n152

625.3

3

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

155

625.8

3

Uitbatingssys

tem

en

180

630.0

0

Data

bases

120

430.0

0

Lin

eaire a

lgebra

126

525.2

0

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

100

425.0

0

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it150

625.0

0

Pro

ject data

bases

129

525.8

0

Com

pute

rnetw

erk

en

150

625.0

0

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Fys

ica

151

625.1

7

Ele

menta

ire s

tatistiek

75

325.0

0

Data

str

uctu

ren e

n a

lgoritm

en

80

326.6

7

1568

60

In d

e t

abel w

erd

aangeduid

of

het

stu

die

jaar

en w

elk

e o

ple

idin

gsonderd

ele

n o

nder

het

decre

taal m

inim

um

zitte

n e

n w

elk

e e

rboven.

gem

idd

eld

e s

tud

ieti

jd (

tcro

)/stu

die

pu

nt:

26.1

3u

.

3.

VE

RG

EL

IJK

ING

ST

UD

EE

RB

AA

RH

EID

OP

BA

SIS

JA

AR

PR

OG

RA

MM

A E

N C

OL

LE

GE

RO

OS

TE

RS

Page 4

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

lsx

Verg

eli

jkin

g b

ere

ken

ing

stu

deerb

aarh

eid

op

basis

van

het

jaarp

rog

ram

ma (

tcu

r en

tcu

r/stp

) in

tab

el

2 e

n d

e c

oll

eg

ero

oste

rs (

tcro

en

tcro

/stp

) in

tab

el

5

TA

BE

L 6

:# s

tptc

ur

tcu

r/stp

tcro

tcro

/stp

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n6

150

25.0

0152

25.3

3

Machin

es e

n b

ere

kenbaarh

eid

6150

25.0

0155

25.8

3

Uitbatingssys

tem

en

6180

30.0

0180

30.0

0

Data

bases

4120

30.0

0120

30.0

0

Lin

eaire a

lgebra

5125

25.0

0126

25.2

0

Num

erieke lin

eaire a

lgebra

4100

25.0

0100

25.0

0

Alg

orith

men e

n c

om

ple

xite

it6

150

25.0

0150

25.0

0

Pro

ject data

bases

5125

25.0

0129

25.8

0

Com

pute

rnerw

erk

en

6150

25.0

0150

25.0

0

Keu

zev

akken

(sele

cti

e v

oo

r 12 s

p)

Fys

ica

6150

25.0

0151

25.1

7

Ele

menta

ire s

tatistiek

375

25.0

075

25.0

0

Data

str

uctu

ren e

n a

lgoritm

en

375

25.0

080

26.6

7

gem

idd

eld

:1550

25.8

31568

26.1

3

tota

le s

tud

ieti

jd t

cu

r:1550

u.

tota

le s

tud

ieti

jd t

cro

:1568

u.

BR

ON

NE

N*

Decre

et va

n 3

0 a

pril 2004 b

etr

eff

ende d

e f

lexi

bili

sering v

an h

et H

oger

Onderw

ijs e

n h

oudende d

ringende h

ogero

nderw

ijsm

aatr

egele

n (B

.S., 1

2 o

kto

ber

2004)

* S

chro

ote

n, H

. &

Vyt

, A

. (1

999).

Tijd

voor

stu

die

tijd: onderw

ijskundig

e, m

eth

odolo

gis

che e

n b

ele

idsm

atig

e a

specte

n v

an s

tudie

tijdm

etin

g in

het hoger

onderw

ijs. Leuve

n: A

cco.

Page 5

Theore

tische a

naly

se s

tudeerb

aarh

eid

_2B

A_IN

F 0

8-0

9_v2.x

lsx

2B

A IN

FV

olg

en

s c

olleg

ero

oste

racadem

ieja

ar

2008-2

009

SE

ME

ST

ER

1

aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Uitb

atin

gssys

tem

en

(T

)2

22

22

22

22

22

22

20

Uitb

atin

gssys

tem

en

(P

)4

73

32

22

55

25

55

53

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n (

T)

24

22

22

22

22

22

22

Gevo

rderd

pro

gra

mm

ere

n (

P)

30

33

33

33

33

33

20

Lin

eaire a

lgeb

ra (

T)

24

22

22

22

22

22

22

Lin

eaire a

lgeb

ra (

P/T

)2

62

22

22

22

22

22

22

Mach

ines e

n b

ere

ken

baarh

eid

(T

)2

42

22

22

22

22

22

215

Mach

ines e

n b

ere

ken

baarh

eid

(P

)3

42

23

33

33

33

33

3

Data

bases (

T)

24

22

22

22

22

22

22

Data

bases (

P)

24

22

22

22

22

22

22

Ke

uze

va

kk

en

(s

ele

cti

e 6

sp

)

Fys

ica (

T)

26

22

22

22

22

22

22

225

Fys

ica (

P)

22

22

22

22

22

22

2

tota

al per

week

13

23

25

26

26

29

29

17

29

29

29

29

23

SE

ME

ST

ER

2 aan

tal C

Uw

k1

wk2

wk3

wk4

wk5

wk6

wk7

wk8

wk9

wk1

0w

k1

1w

k1

2w

k1

3S

T P

RO

Nu

merieke li

neaire a

lgeb

ra (

T)

20

22

22

22

22

22

Nu

merieke li

neaire a

lgeb

ra (

P)

20

22

22

22

22

22

Alg

orith

men

en

co

mp

lexi

teit

(T)

22

22

22

22

22

22

220

Alg

orith

men

en

co

mp

lexi

teit

(P)

22

22

22

22

22

22

220

Pro

ject d

ata

bases (

T)

82

22

2

Pro

ject d

ata

bases (

P)

0100

Co

mo

ute

rnetw

erk

en

(T

)2

62

22

22

22

22

22

22

20

Co

mp

ute

rnetw

erk

en

(P

)2

62

22

22

22

22

22

22

Ke

uze

va

kk

en

(s

ele

cti

e 6

sp

)

Data

str

uctu

ren

en

alg

oritm

en

(T

P)

26

22

22

22

22

22

22

2

Ele

men

taire s

tatis

tiek (

T)

12

11

11

11

11

11

11

15

Ele

men

taire s

tatis

tiek (

P)

12

11

11

11

11

11

11

tota

al per

week

18

18

18

18

16

16

16

16

12

12

12

12

10

ST

PR

O: bijk

om

ende u

ren z

elfstu

die

pro

ject: Info

rmaticapro

ject, thuis

opdra

chte

n, port

folio

Bijlage Ix.5.2:

Resultaten studietijdmeting en paarsgewijze vergelijking

1 B

a I

nfo

rmati

ca 2

007-2

008 (

24 r

esp

on

den

ten

1)

Pla

ats

va

k o

p v

ecto

r T

itel

S

tud

iep

un

ten

S

cha

alw

aa

rd

e o

p

vec

tor

Ges

tan

da

ard

isee

rd

e

sch

aa

lwa

ard

e

Pla

ats

va

k i

n a

na

lyse

1

Co

mp

ute

rsy

stem

en

6

0.0

00

0

-1.6

8

3

2

Inle

idin

g p

rog

ram

mer

en

6

1.3

57

9

-1.0

2

1

3

Dis

cret

e w

isk

un

de

9

2.2

12

8

-0.6

1

2

4

Co

mp

ute

rnetw

erk

en

6

2.9

04

9

-0.2

8

8

5

Geg

even

sstr

uctu

ren

6

3

.65

03

0

.08

5

6

Tale

n e

n a

uto

mat

en

6

4.2

93

2

0.3

9

4

7

Inle

idin

g s

oft

war

e e

ng

inee

rin

g

6

4.9

14

3

0.6

9

6

8

Calc

ulu

s 9

5

.49

03

0

.97

7

9

Co

mp

ute

r g

rap

hic

s 6

6

.47

84

1

.45

9

1 2

5 e

nq

uête

s v

erzam

eld

, w

aarv

an 1

bla

nco

Bijlage Ix.5.3:

CIKO, samenstelling, missie, opdracht en werking

Onderwijsraad, 6 juli 2004

Cellen voor de innovatie en de kwaliteitszorg in het onderwijs (CIKO’s)

Samenstelling, missie, opdracht en werking 1. Samenstelling ...................................................................................................................................... 1 2. Missie .................................................................................................................................................. 2 3. Opdracht .............................................................................................................................................. 2 4. Taakverdeling...................................................................................................................................... 4 5. Ondersteuning van de CIKO ............................................................................................................... 5 6. Interne kwaliteitszorg van de CIKO................................................................................................... 5 7. Bronnen ............................................................................................................................................... 5 1. Samenstelling In elke faculteit van de UA wordt één CIKO opgericht. De CIKO heeft de opdracht de kwaliteitszorg van het onderwijs in de faculteit te organiseren en te ondersteunen en onderwijsinnovatie te stimuleren, dit om kwalitatief hoogstaande opleidingen aan te bieden en tevens met het oog op het behalen van een accreditatie door elke opleiding van de UA. Om deze opdracht waar te maken dient de samenstelling van de CIKO de inbedding van haar activiteiten in de faculteit te ondersteunen en een draagvlak te creëren voor haar initiatieven. De CIKO kent een beperkte samenstelling zodat ze kan functioneren als een krachtig team. De samenstelling van de CIKO moet tevens een effectieve communicatie en een structureel, frequent overleg garanderen met de onderwijscommissies en de faculteit. Daarom bestaat de CIKO uit:

- Een CIKO-coördinator: de CIKO-coördinator is een, bij voorkeur, voltijds ZAP-lid van de faculteit. De functie van coördinator wordt bij voorkeur niet gecombineerd met een mandaat van decaan of voorzitter van een onderwijscommissie. De CIKO-coördinator is verantwoordelijk voor het overleg met de onderwijscommissies en de rapportering aan de faculteit.

- Een stafmedewerker onderwijs: de stafmedewerker onderwijs is een ATP-lid. Deze functie

onderscheidt zich van de functie van facultair beleidsmedewerker. De stafmedewerker onderwijs is ambtshalve lid van de CIKO.

- Één of meerdere ZAP-leden uit de faculteit.

- Één of meerdere AAP-leden uit de faculteit.

- Één of meerdere studenten

De leden moeten er zorg voor dragen dat de CIKO sterke voeling houdt met de opleidingen van de faculteit en tegelijk met de nodige kritische afstand naar het onderwijs kan kijken. Daarom is/zijn het/de ZAP-lid/leden bij voorkeur geen voorzitter van de/een onderwijscommissie(s). Om een efficiënte en effectieve werking mogelijk te maken, is het wenselijk dat de CIKO uit een zestal leden bestaat. Op die manier functioneert de CIKO als een hecht en krachtdadig team dat zich intensief inzet voor de kwaliteitszorg en de innovatie van het onderwijs.

1 / 5

De CIKO-coördinator wordt aangewezen door de faculteitsraad. De leden worden eveneens aangewezen door de faculteitsraad. De duur van de mandaten bedraagt 3 jaar en voor studentleden 1 jaar. Deze mandaten zijn hernieuwbaar. Het is tevens een streefdoel elke CIKO administratief te ondersteunen met een minstens voltijdse administratieve kracht, al dan niet gepoold in het decanaat/onderwijssecretariaat, voor de praktische organisatie en het secretariaatswerk van de CIKO. 2. Missie Zoals gesteld in het Onderwijsontwikkelingsplan (volgend op de Opdrachtsverklaring van de UA (2002) en de UA-visie op onderwijsinnovatie (2001)), zal de CIKO de realisatie van volgende strategische doelstellingen (met nadruk op de tweede) mee ondersteunen: 1. De UA biedt een maatschappelijk verantwoord, samenhangend, helder gestructureerd en toekomstgericht geheel van bachelor- en masteropleidingen aan, voor studenten uit alle sociale lagen van de maatschappij en van alle generaties. 2. De UA organiseert studentgecentreerd en competentiegericht academisch onderwijs, dat aandacht heeft voor zowel brede algemene vorming als specialisatie. 3. Alle opleidingen van de UA zijn actieve spelers in de Europese ruimte van het hoger onderwijs en stimuleren hun studenten om deel te nemen aan internationale uitwisseling. Het academisch onderwijsbeleid is niet alleen een zaak van enerzijds het centraal universitair bestuur (het macroniveau) en anderzijds de individuele docent (het microniveau), maar ook en niet in het minst van de faculteiten en de onderwijscommissies (het mesoniveau). Voor het nemen en doen slagen van initiatieven op het vlak van het leren, het doceren, het toetsen en het curriculum is het mesoniveau van onschatbare waarde. De UA wil voor het succesvol verwezenlijken van haar onderwijsprioriteiten met de invoering van de CIKO’s het beleidsvoerend vermogen inzake kwaliteitszorg en innovatie in het onderwijs ter hoogte van de faculteiten en de onderwijscommissies inbedden en opvoeren. Met de oprichting van CIKO’s wordt het subsidiariteitsbeginsel (de besluitvorming moet zo dicht mogelijk liggen bij degenen die verantwoordelijk zijn voor de opleiding) als richtlijn genomen. 3. Opdracht De CIKO heeft tot doel de kwaliteitszorg en de onderwijsinnovatie op facultair niveau en in de onderwijscommissie(s) te versterken en te systematiseren. De opdrachten van een CIKO situeren zich in de volgende gebieden (Onderwijsontwikkelingplan UA):

Kwaliteitszorg - verbeteren en borgen van de kwaliteit van de opleidingen, met bijzondere aandacht voor de

UA-visie op onderwijsvernieuwing (doelgerichte curriculumontwikkeling, activerende werkvormen, competentiegerichte toetsvormen);

- organiseren en opvolgen van de onderwijsevaluaties; - stimuleren van de onderwijscommissies en docenten tot kritische reflectie op hun onderwijs; - ondersteunen van de voorbereiding en de opvolging van de visitaties.

Onderwijsinnovatie - ondersteunen, stimuleren en coördineren van onderwijsinnovatieprojecten binnen de faculteit;

2 / 5

- bijdragen aan de initiatieven inzake onderwijskundige professionalisering van het ECHO; Daar waar de onderwijscommissies de algemene opdracht hebben om doelgerichte en consistente opleidingsprogramma’s te ontwikkelen, ondersteunt en adviseert de CIKO de onderwijscommissie(s) specifiek inzake de kwaliteitszorg van het onderwijs en de onderwijsinnovatie. De basis van een goede CIKO-werking ligt in het regelmatig overleg met de onderwijscommissie(s). Deze interactie moet garanderen dat de CIKO-activiteiten aansluiten bij de behoeften van de onderwijscommissies. Anderzijds moet de CIKO voldoende afstand kunnen nemen en kritisch kunnen staan tegenover wat in de onderwijscommissies gebeurt. De CIKO moet dan ook activiteiten kunnen opzetten inzake kwaliteitszorg en onderwijsinnovatie die getuigen van deze kritische houding. Gezien deze opdrachten neemt de CIKO initiatieven inzake kwaliteitszorg en onderwijsinnovatie. De CIKO stelt in dialoog met de onderwijscommissie(s) minstens 1 semester op voorhand een plan op met uit te voeren activiteiten en ze rapporteert eveneens aan de onderwijscommissies over de uitvoering en de resultaten van deze activiteiten. Aansluitend treedt de CIKO met de onderwijscommissie(s) in overleg over de opvolging van haar activiteiten en de te nemen acties. De CIKO rapporteert over haar plannen en de resultaten van haar uitgevoerde activiteiten ook aan de faculteit. Om haar opdracht inzake kwaliteitszorg en onderwijsinnovatie effectief waar te maken dient de CIKO zeer intensief te werken. In faculteiten met slechts een zeer klein aantal opleidingen waar de CIKO een beperkte samenstelling kent, kan de CIKO als hecht team intensief vergaderen en functioneren. Meerdere CIKO-bijeenkomsten per semester zijn dan noodzakelijk. In faculteiten met meerdere opleidingen is het mogelijk (maar niet noodzakelijk!) dat de CIKO een iets uitgebreidere samenstelling heeft. In deze CIKO’s kan een onderscheid gemaakt worden tussen generieke CIKO-activiteiten en meer opleidingsspecifieke CIKO-activiteiten. De generieke activiteiten dienen plaats te vinden in de CIKO als geheel. De CIKO als geheel komt hiervoor minstens 2 keer per semester samen. Voor de meer opleidingsgebonden CIKO-activiteiten kan telkens gewerkt worden met een zeer beperkte afvaardiging uit de CIKO die wèl intensief functioneert en overlegt (meerdere bijeenkomsten per semester). Het streefdoel van ongeveer een zestal leden per CIKO blijft echter als algemeen principe gehandhaafd. De kernidee achter de CIKO’s is immers dat zij fungeren als een hecht team binnen de faculteit die de zorg voor het onderwijs ter dege op zich wil nemen. Om dit dagdagelijks waar te maken moet de CIKO nauw overleg plegen met de onderwijscommissies, wat niet noodzakelijk impliceert dat elke onderwijscommissie een vertegenwoordiger in de CIKO moet hebben. Concreet voert de CIKO o.a. volgende activiteiten uit (niet-limitatieve lijst):

- de organisatie en uitvoering van evaluaties van het onderwijs in het kader van de kwaliteitszorg (programma-evaluaties en evaluaties van opleidingsonderdelen). Dit impliceert ook de bespreking en opvolging van de evaluatieresultaten en de terugkoppeling van de evaluatieresultaten, o.a. naar de onderwijscommissie(s), docenten, studenten en afgestudeerden. De evaluatieresultaten die een onderdeel vormen van de personeelsbeoordeling van het AP worden overgenomen en besproken door de daartoe geëigende organen (vb. facultaire evaluatiecommissie) of verantwoordelijken (vb. de decaan) en worden met de nodige discretie behandeld.

- het organiseren van studietijdmetingen en het opvolgen van de resultaten hiervan; - het ondernemen van initiatieven ter verbetering van studeerbaarheid; - contacten leggen en onderhouden met afgestudeerden, alumniverenigingen en het afnemend

veld, o.a. om trends op de arbeidsmarkt op te volgen; - het analyseren van kenen stuurgetallen m.b.t. de opleiding(en) aan de onderwijscommissie(s)

(bv. de analyse van de instroom aan studenten, de studieresultaten, de studievoortgang, onderzoek naar drop-out,…) ten behoeve van de kritische reflectie over onderwijsinhoud, processen en resultaten;

3 / 5

- het opvolgen en aanbrengen van de vernieuwingen in het onderwijs, zowel thematische vernieuwingen met betrekking tot onderwijs in het algemeen (bv. innovaties op vlak van werkvormen en leermiddelen zoals het gebruik van ITC in het onderwijs) als meer specifieke ontwikkelingen m.b.t. het hoger onderwijs. (bv. de implementatie van de Bachelor-Master-structuur in het hoger onderwijs, de flexibilisering met betrekking tot de studieprogramma's en studievoortgang in het hoger onderwijs);

- het ontwikkelen van een langetermijnvisie over het onderwijsbeleid van de faculteit en het centrale onderwijsbeleid ingang doen vinden in faculteit;

- het in voorkomend geval, opvolgen van andere commissies betrokken bij de kwaliteit van het onderwijs binnen de faculteit;

- het ondersteunen van de uitwerking van initiatieven met betrekking tot onderwijskundige professionalisering van lesgevers en assistenten;

- het bewaken van de kwaliteit van de studie-informatiestromen. 4. Taakverdeling De CIKO-coördinator

- staat in voor het stimuleren en coördineren van de innovatie en de kwaliteitszorg van het onderwijs in de faculteit;

- staat in voor de planning, de voorbereiding en de uitvoering van de activiteiten van de CIKO. Hij/zij wordt hierin bijgestaan door de andere CIKO-leden.

- heeft de dagelijkse leiding van de CIKO en is diensthoofd van de stafmedewerker onderwijs. Hij/zij stuurt, in overleg met de decaan, de stafmedewerker onderwijs en in voorkomend geval de administratieve kracht(en) aan.

- staat in voor de organisatie van de dagelijkse werking. Hij/zij wordt hierin bijgestaan door de stafmedewerker onderwijs;

- overlegt, in afspraak met de andere CIKO-leden, met de onderwijscommissie(s) en rapporteert aan de faculteitsraad;

- is verantwoordelijk voor de inbedding van de CIKO en haar activiteiten in de faculteit; - rapporteert over de geplande en uitgevoerde activiteiten van de CIKO aan de UA-Werkgroep

innovatie en kwaliteitszorg in het onderwijs. De CIKO-coördinator is vanuit zijn functie lid van deze werkgroep.

De stafmedewerker onderwijs:

- vervult zijn/haar volledige opdracht binnen de CIKO; - voert, in overleg met de CIKO-coördinator, de geplande activiteiten van de CIKO uit; - voert in het kader van de kwaliteitszorg, de geplande onderwijsevaluaties uit en ondersteunt de

opvolging van de evaluatieresultaten; - staat in voor de opvolging en ondersteuning van de onderwijsinnovatieve projecten in de

faculteit (o.a. UFOO-projecten, Blackboardactiviteiten,..); - rapporteert over zijn/haar werkzaamheden aan de CIKO-coördinator en de andere leden van

de CIKO; - woont, voor zover mogelijk, de vergaderingen van de onderwijscommissie(s) in de faculteit

bij; - wordt, in overleg met de decaan, aangestuurd door de CIKO-coördinator.

In hoeverre de activiteiten van de CIKO een relatie vertonen met de ZAP-evaluatie moet nog uitgewerkt worden bij het opstellen van een procedure en een instrument voor de ZAP-evaluatie, luik onderwijs. Het is een streefdoel elke CIKO administratief te ondersteunen. Voor elke faculteit zal nagegaan worden in hoeverre hiervoor beroep gedaan kan worden op reeds aanwezig administratief personeel in de faculteit (vb. binnen het decanaat/onderwijssecretariaat). Voor faculteiten die momenteel een

4 / 5

krappe administratieve ondersteuning hebben, zal nagegaan worden of door herallocatie van personeel, o.a. n.a.v. de UA-fusie, extra administratieve ondersteuning toegekend kan worden. De taken van deze administratieve medewerk(st)er zou er o.a. in bestaan onderwijsevaluaties concreet te organiseren, af te nemen en administratief te verwerken. Ook het secretariaat van de CIKO behoort tot haar/zijn takenpakket. 5. Ondersteuning van de CIKO Het departement onderwijs van de UA ondersteunt de CIKO in zijn opdracht inzake kwaliteitszorg en innovatie van onderwijs. Zo ontwikkelt het departement, in overleg met de CIKO’s, instrumenten en algemene procedures voor de evaluatie van het onderwijs en de opvolging van evaluatieresultaten en stelt ze deze ten dienste van de CIKO’s. Ook inzake het initiëren en opvolging van de voorbereiding van visitaties en accreditaties staat het departement onderwijs de CIKO bij (dit is de institutionele coördinatie). De CIKO kan beroep doen op het ECHO voor onderwijskundige ondersteuning en professionalisering. Anderzijds levert de CIKO, voor zover mogelijk, vanuit zijn praktijkervaring met onderwijsontwikkeling een bijdrage aan de onderwijskundige vorming die het ECHO organiseert. 6. Interne kwaliteitszorg van de CIKO De CIKO plant haar activiteiten in overleg met de onderwijscommissies en rapporteert er ook over aan de faculteit. (cfr. opdracht van de CIKO) Aanvullend rapporteren de CIKO’s minstens jaarlijks over hun werkzaamheden en geplande acties aan de Werkgroep innovatie en kwaliteitszorg in het onderwijs. Deze rapportering zal gebeuren volgens een standaardsjabloon dat door de Onderwijsraad zal worden voorgesteld. De Werkgroep innovatie en kwaliteitszorg in het onderwijs stelt op basis hiervan een beknopt verslag op voor de Onderwijsraad, dat op zijn beurt de basis vormt voor het UA-jaarverslag en het verslag over het Onderwijsontwikkelingsplan. Een eerste verslag van de uitgevoerde activiteiten van de CIKO wordt verwacht tegen einde augustus 2004. In dit verslag geven de CIKO’s ook de planning van hun activiteiten voor het eerste semester van het academiejaar 2004-2005. 7. Bronnen

- Onderwijsontwikkelingsplan UA: http://www.ua.ac.be/main.asp?c=*ONWBEL - FAQ over CIKO’s: http://www.ua.ac.be/main.asp?c=*ONWBEL - Presentatie prof. dr. J. Denekens op 9 maart 2004 (eerste interfacultair CIKO-overleg) - Basisnota academische structuur UA:

http://www.ua.ac.be/main.asp?c=*REGLEM&n=10587&ct=006815&e=o14663 - Organiek reglement UA-Faculteit Rechten:

http://www.ua.ac.be/main.asp?c=*FACREC&n=633&ct=FREORGBEST - UGent, KCO Faculteit Economie en Bedrijfskunde:

http://fetew.ugent.be/index_nl.htm?fac/Organisation/Diensten.asp~top.mainFrame - UGent, KCO Faculteit Farmaceutische Wetenschappen:

http://allserv.ugent.be/farmserv/farmwet/kco.htm - UGent, KCO Faculteit Letteren e nWijsbegeerte: http://www.flwi.ugent.be/nl/departments/kco/ - UGent, KCO Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen: http://www.psw.ugent.be/kco/ - UGent, KCO Faculteit Toegepaste Wetenschappen:

http://www.ftw.rug.ac.be/raden_commissies/kwaliteitscel_onderwijs/kwaliteitscel_onderwijs.htm - UGent, KCO Faculteit Wetenschappen: http://wetenschappen.ugent.be/ldo/we53/

5 / 5

Bijlage Ix.5.4:

Evaluatie van opleidingsonderdelen

– toelichting resultaten 07-08

Universiteit Antwerpen - departement Onderwijs Versie 07-08

1

Evaluatie van opleidingsonderdelen Toelichting bij de resultaten

Waarom evaluaties van opleidingsonderdelen?

Ten eerste draagt de Universiteit Antwerpen de kwaliteit van haar opleidingen hoog in haar vaandel. Om deze kwaliteit te waarborgen kiest de Universiteit Antwerpen er - naast andere maatregelen - voor om elk opleidingsonderdeel ten minste één keer om de vier jaar te evalueren d.m.v. een enquête bij de studenten. De enquêtes leveren betrouwbare en gerichte informatie op die de onderwijscommissies en de docenten kunnen gebruiken om hun onderwijs te evalueren en waar nodig bij te sturen. De Universiteit Antwerpen komt met deze periodieke evaluaties tegemoet aan de criteria van de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie (en voorheen die van de Vlaamse Interuniversitaire Raad) inzake kwaliteitszorg. Ten tweede wil de Universiteit Antwerpen valide informatie over de onderwijsprestaties van het ZAP opnemen in de evaluatiedossiers. Het ZAP-statuut van de Universiteit Antwerpen bepaalt dat het evaluatiedossier onder andere “de resultaten van de door studenten uitgebrachte docentenevaluatie” bevat. Met dergelijke evaluaties van het ZAP voldoet de Universiteit Antwerpen aan de decretale verplichting om het academisch personeel elke vijf jaar te evalueren.

De vragenlijst

De vragenlijst die voor deze evaluatie werd gebruikt is het resultaat van een studie uitgevoerd door de CIKO PSW. Zij ontwikkelden een betrouwbare en valide vragenlijst die op grote schaal werd getest. De vragenlijst meet 12 aspecten (of dimensies) van het onderwijs, die hieronder met hun operationele definitie zijn weergegeven.

1. Duidelijkheid van de doelstellingen Zijn de studenten op de hoogte van de doelstellingen die voor een bepaald opleidingsonderdeel gelden? Weten zij wat met dit vak wordt beoogd?

2. Relevantie van de leerinhouden Sluiten de leerinhouden aan bij de leerdoelen die met het opleidingsonderdeel worden vooropgesteld en dragen ze aldus bij tot het verwerven van de beoogde (kern)competenties?

3. Opbouw van de inhoud Vertoont de wijze waarop de leerinhouden geordend zijn een logische samenhang? Zijn de leerinhouden goed op elkaar afgestemd en sluiten ze op elkaar aan?

4. Doceerstijl docent Vinden de studenten dat de docent goed lesgeeft?

5. Worden studenten door docent gestimuleerd in hun leerproces? Biedt de docent volgens de studenten de nodige ondersteuning bij hun werkzaamheden voor dit opleidingsonderdeel? Biedt de docent hen voldoende mogelijkheden om de leerstof actief te verwerken?


2

6. Studiemateriaal: bijdrage tot het begrijpen van de leerstof Is het studiemateriaal van die aard dat het de studenten helpt om de leerstof beter te verwerken en te begrijpen?

7. Studeerbaarheid Zijn de verwachtingen van de docent met betrekking tot dit opleidingsonderdeel en de normverwachtingen van de studenten (“Wat kan en mag een vak van mij verlangen?”) met elkaar in balans?

8. Hulp van de docent tijdens het leerproces Is de begeleiding waarop studenten een beroep kunnen doen met betrekking tot het verwerken van de leerstof naar hun mening voldoende?

9. Authenticiteit summatieve evaluatie Wordt de evaluatieopdracht als zinvol en aantrekkelijk ervaren, met andere woorden, wordt meer gevraagd dan enkel het reproduceren van de leerinhoud?

10. Formatieve evaluatie Dragen feedback of tussentijdse evaluatie (die in de loop van dit opleidingsonderdeel wordt georganiseerd) bij tot een betere verwerking van de leerinhouden?

11. Inhoudsvaliditeit summatieve evaluatie Vormt het examen/de evaluatie een goede representatie van de leerinhouden die in het opleidingsonderdeel aan bod zijn gekomen?

12. Aansluiting bij voorkennis Zijn de studenten bij de aanvang van het opleidingsonderdeel voldoende gewapend om het verwerven van de vooropgestelde leerdoelen tot een goed einde te brengen (b.v. omdat ze in andere en vorige opleidingsonderdelen voldoende (voor)kennis, vaardigheden en attitudes hebben verworven om dit vak aan te kunnen)?

Over elke dimensie worden drie (soms vier) gesloten vragen gesteld. Daarnaast bevat de vragenlijst één vraag over de beschikbaarheid van het studiemateriaal, één vraag naar de oorzaken van een eventueel te hoge studiebelasting en twee open vragen naar positieve en negatieve aspecten. De gesloten vragen zijn geformuleerd als stellingen waarbij de student aangeeft in hoeverre hij daarmee akkoord of niet akkoord gaat. De antwoordcategorieën voor de gesloten vragen zijn:

1 2 3 4 5 6

helemaal niet akkoord

niet akkoord eerder niet akkoord

eerder akkoord

akkoord helemaal akkoord

Het merendeel van de opleidingsonderdelen/docenten wordt geëvalueerd aan de hand van deze schriftelijke enquête bij studenten. Per vak/docentcombinatie vullen de studenten een enquête in. Sommige enquêtes worden online ingevuld. De vragenlijst is ontwikkeld voor opleidingsonderdelen die door minstens een twintigtal studenten worden gevolgd en waarin één of een beperkt aantal docenten een onderwijsopdracht heeft. Er wordt een apart evaluatie-instrument ontwikkeld voor opleidingsonderdelen die door weinig studenten worden gevolgd of door verschillende docenten worden gedoceerd (team-teaching).


3

Het rapport: leidraad bij het lezen van de resultaten

Pagina 1 van het rapport bevat een korte inhoudsopgave. De verschillende onderdelen van het rapport worden in deze toelichting uitgebreid beschreven. Bovenaan de tweede pagina van het rapport staat een aantal gegevens vermeld: ! de naam van de geëvalueerde docent ! de naam van het opleidingsonderdeel ! het aantal verwerkte vragenlijsten Onderaan de tweede pagina van het rapport staat de datum waarop het rapport werd aangemaakt

Score per dimensie (“global values”), pagina 2

Dit overzicht geeft per dimensie de gemiddelde score (av.) over de drie (soms vier) vragen die voor deze dimensie werden gesteld. Aangezien de vragen worden beantwoord op een zespuntsschaal, is de minimumscore 1 en de maximumscore 6. Ook de standaarddeviatie (dev.) is vermeld. De figuur per dimensie geeft het gemiddelde (verticaal lijntje) en de standaarddeviatie (horizontale lijn) grafisch weer. Hoe hoger het gemiddelde (en dus hoe meer naar rechts gesitueerd in de figuur), hoe positiever de score. De antwoorden op negatief geformuleerde vragen werden immers gespiegeld, zodat een hoog cijfer altijd een positieve score betekent. Cronbachs alfa (Alpha) is een statistische maat voor de consistentie van de antwoorden op vragen van een dimensie. Alfa geeft een indicatie van de mate waarin de verschillende vragen van de dimensie peilen naar hetzelfde aspect van het onderwijs. Alfa kan waarden aannemen tussen min oneindig en 1. Overeenkomstig algemeen aanvaard gebruik wordt bij een alfa van .70 of hoger, de gemiddelde score van een dimensie als betrouwbaar beschouwd.

Score per vraag (“results of closed questions”), pagina 2-7

Dit deel van het rapport begint met een beknopte, schematische uitleg over de grafieken en scores die volgen in de rest van het rapport. Vervolgens treft u hier de antwoorden aan op een aantal vragen naar ‘personalia’ van de respondenten. Per vraag zijn vermeld: ! het aantal antwoorden (n) ! een staafdiagram met de percentages antwoorden per antwoordcategorie Daarna volgen de antwoorden op de vragen per dimensie. Per vraag zijn vermeld (zie Figuur 1 en Figuur 2): ! het aantal antwoorden (n) ! het gemiddelde (av.): het maximum is 6, het minimum 1. Ook hier zijn de

scores op negatief geformuleerde vragen gespiegeld, zodat een hoog cijfer altijd een positief resultaat betekent.

! de mediaan (md): de mediaan is de middelste score van de naar grootte gerangschikte scores die de studenten hebben gegeven. Voor de mediaan geldt dus dat minstens 50% van de studenten een score geeft die kleiner of


4

gelijk is aan de mediaan en tegelijkertijd minstens 50% van de studenten een score geeft die groter of gelijk is aan de mediaan.

! de standaarddeviatie (dev.): een maat die de spreiding van de scores aangeeft. Hoe groter de standaarddeviatie, hoe groter de verschillen tussen de scores van de studenten en de gemiddelde score. Als de standaardafwijking klein is, duidt dit op eensgezindheid bij de studenten over de vraag.

! een grafische weergave van de resultaten: o Het histogram toont de verdeling van de antwoorden over de

verschillende antwoordcategorieën. Daarbij zijn ook de percentages per antwoordcategorie vermeld. In het voorbeeld in Figuur 2 is 0% van de respondenten helemaal niet akkoord met de stelling (score 1), 22% is niet akkoord (score 2), 30% is eerder niet akkoord (score 3), etc.

o Een dik verticaal lijntje geeft het gemiddelde aan (Mean). o De horizontale lijn met verticale uiteinden toont de

standaarddeviatie (Std. Dev.). o Het doosdiagram (boven gemiddelde en standaardafwijking) geeft

vijf statistische kengetallen grafisch weer (v.l.n.r.): " De laagste score " Het eerste kwartiel1 " Het dik vertikaal lijntje toont de mediaan (Median) " Het derde kwartiel2 " De hoogste score

Figuur 1: legende van de weergave van de resultaten per vraag

Figuur 2: voorbeeld van de weergave van de resultaten per vraag

De antwoorden op de vraag over de werkbelasting (pagina 7) worden als volgt weergegeven: ! Het aantal verwerkte vragenlijsten (n), dat is het totaal aantal respondenten

dat de vragenlijst invulde. Let op: n betekent hier dus niet het aantal antwoorden. Immers, niet alle respondenten hoeven te antwoorden op deze vraag. De reden om als n het totaal aantal respondenten te vermelden, is dat geen antwoord op deze vraag in feite ook een antwoord is, namelijk ‘de werkbelasting is niet te hoog’.

! Een staafdiagram met de percentages antwoorden per antwoordcategorie. Deze percentages zijn berekend op n, dat is op het totaal aantal respondenten dat de vragenlijst invulde.

1 Het eerste kwartiel is het kengetal waarvoor geldt dat 25% van de scores kleiner (of gelijk) zijn.

2 Het derde kwartiel is het kengetal waarvoor geldt dat 75% van de scores kleiner (of gelijk) zijn.


5

Een voorbeeld (zie Figuur 3): Van de in totaal 40 respondenten (40 verwerkte vragenlijsten) hebben er X één of meer antwoorden aangeduid. In totaal duidden deze X respondenten Y antwoorden aan. Het percentage 57,5% in Figuur 3 geeft aan dat 23 van de 40 respondenten ‘hoeveelheid leerstof’ hebben aangeduid. Het aantal aangeduide antwoorden (Y) kan dus groter of kleiner zijn dan n. Dat betekent dat de percentages niet optellen tot 100% (in de figuur is de som 115%, wat overeen komt met Y=46, terwijl n=40).

Figuur 3: voorbeeld van de weergave bij de vraag over de werkbelasting

De antwoorden die de studenten noteren in de categorie ‘andere oorzaak’, vindt u terug bij de antwoorden op de open vragen, vanaf pagina 11.

Profiellijn (“profile”), pagina 8

Deze profiellijn geeft de resultaten voor uw opleidingsonderdeel schematisch weer. Hoe meer de lijn rechts gesitueerd is, hoe beter de score. Ook hier zijn de scores op negatief geformuleerde vragen gespiegeld, zodanig dat een situering aan de rechterkant altijd een positieve score betekent. De verticale lijnen stemmen overeen met de zes antwoordcategorieën. Op pagina 8 en 9 treft u de profiellijn aan op het niveau van de individuele vragen, gegroepeerd per dimensie. Op pagina 10 is de profiellijn weergegeven op het niveau van de dimensies.

Antwoorden op de open vragen (“results of open questions”), pagina 11 e.v.

De antwoorden van de studenten worden hier letterlijk weergegeven. Enige voorzichtigheid is geboden bij de interpretatie van deze kwalitatieve gegevens; ze zijn niet ‘gecensureerd’ en niet gesorteerd. U moet als docent zelf inschatten hoe relevant deze antwoorden op de open vragen zijn. Als meerdere studenten gelijkaardige opmerkingen formuleren, is dat uiteraard een belangrijke indicatie. De antwoorden op de open vragen worden niet mee opgenomen in het evaluatiedossier.

De procedure

De procedure voor afname, verwerking en rapportering van deze evaluaties werd ontwikkeld door de werkgroep Innovatie en Kwaliteitszorg Onderwijs, en bekrachtigd door de Onderwijsraad en de Raad van Bestuur. Twee belangrijke onderdelen met betrekking tot de rapportering zijn: 1. Als docent hebt u het recht een schriftelijke reactie toe te voegen aan deze

resultaten.


6

2. Deze resultaten (zonder de antwoorden op de open vragen) zullen uiteindelijk deel uitmaken van uw evaluatiedossier dat wordt gebruikt bij evaluaties en bevorderingen.

3. Een overzicht van de gegevens van het opleidingsonderdeel en de docent alsook het feitelijke verloop van de evaluatieprocedure worden beschreven in een informatiefiche (zie bijlage 2). Deze fiche wordt samen met de documenten aan het personeelsdossier toegevoegd.

De volledige procedure vindt u op de website van de Universiteit Antwerpen: home ! onderwijs ! kwaliteitszorg en innovatie ! interne kwaliteitszorg !

evaluatie van opleidingsonderdelen. Indien u nog vragen hebt, kunt u terecht bij de CIKO van uw faculteit of bij het departement Onderwijs: ! Faculteit FBD

Coördinator: Prof. Luc Pieters – 03 820 27 15 ! Faculteit Geneeskunde

Coördinator: Prof. Bernard Sabbe – 03 820 24 14 ! Faculteit Letteren en Wijsbegeerte

Coördinator: Prof. Alex Vanneste – 03 220 45 66 Stafmedewerker: Liesbeth Labbeke – 03 220 47 00

! Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen Coördinator: Prof. Dimitri Mortelmans – 03 275 55 35 Stafmedewerker: Pieter Spooren – 03 275 53 60

! Faculteit Rechten Coördinator: Prof. Daniël Cuypers – 03 275 58 40 Stafmedewerker: Sophie Verfaillie – 03 275 58 79

! Faculteit Toegepaste Economische Wetenschappen Coördinator: Prof. Luuk Van Waes – 03 275 51 59 Stafmedewerker: Ilke Franquet – 03 220 41 34 Stafmedewerker: Isabelle Werbrouck – 03 220 49 88

! Faculteit Wetenschappen Coördinator: Prof. Koen Janssens – 03 820 23 73 Stafmedewerker: Jan Vos – 03 265 35 12

! Departement Onderwijs Stafmedewerker: Evelyn Knoors – 03 265 30 14 Stafmedewerker: Ilse Verachtert – 03 265 30 13 Stafmedewerker: Ian Segal – 03 265 30 20


7

Bijlage 1: de vragenlijst voor de evaluatie van opleidingsonderdelen


8


9

Docentrapport3

Naam docent:

Gegevens opleidingsonderdeel en docent

Titel

Code

Academiejaar

Opleiding

Assistent(en)

Indien de docent niet de titularis is van het OO:

Naam titularis

Betrokkenheid docent bij OO co-titularis

ander:

Gevolgde procedure

Datum afname enquête

Datum verzending evaluatieresultaten door de

decaan naar de docent

Opmerkingen op basis van de open opmerkingen:

Vanwege de decaan:

geen opmerkingen

volgende opmerkingen:

-

Vanwege de docent:

geen opmerkingen

volgende opmerkingen:

-

Schriftelijke reactie4 vanwege de docent op de evaluatieresultaten:

geen reactie

reactie d.d. (Reactie bijgevoegd)

Gesprek van de decaan met de docent

geen gesprek plaatsgevonden

gesprek d.d. (Verslag gesprek bijgevoegd)

Docentopvolgingsplan

geen docentopvolgingsplan

docentopvolgingsplan opgesteld op (plan bijgevoegd)

Bijkomende informatie

Bestandsnaam Evasysrapport

Docentrapport overgemaakt aan ADPERS op

Totaal aantal pagina’s docentrapport

3 Dit docentrapport maakt deel uit van het evaluatie-/bevorderingsdossier van ZAP-leden.

4 Deze reactie kan ook een beschrijving inhouden van voorgenomen verbetermaatregelen door de docent n.a.v. deze

evaluatie.


10

Bijlage Ix.5.5:

Voorbeeld docentrapport en vergelijkende profiellijn

Bijlage Ix.5.6:

Opzet focusgroepgesprek 07-08

CIKO Wetenschappen

November 2007 1

Opzet focusgroepgesprek

Inleiding / Doel van het gesprek: (5min)

Inleiding: Welkom. Aanleiding voor gesprek (nieuwe BaMa-programma’s, kwaliteit controleren.

Studiebelasting / studeerbaarheid / examinering / slaagpercentages als onderdeel kwaliteit

Doel gesprek:

- aanvullende informatie met dit gesprek bij theoretische studietijdanalyse…

- Detecteren knelpunten ivm studiebelasting – studeerbaarheid - examinering. Verhelpen

- Hoe zal het gesprek verlopen en hoe het wordt opgevolgd ?

Kern: per opleidingsonderdeel (30 min) Hoe zit het met de studiebelasting ? (tijdsbesteding) OK , te zwaar, te licht ? V/L

Indien te zwaar of te licht: waarom: - Is de besteedde tijd redelijk, in relatie tot de studiepunten ? - Waaraan wordt het meeste tijd besteed ? (lessen, opdrachten, cursus ontcijferen… - andere oorzaken ?

Hoe zit het met de studeerbaarheid ? Goed of slecht ? V/L

Indien slecht: waarom: - volume, kwaliteit cursus, lesgeven, onderwijsvormen ? - Wordt de les gevolgd: waarom wel, waarom niet ? - Wordt een goede sequentie van de leerstof gevolgd ? - andere oorzaken ?

Hoe zit het met de examinering ? OK of problematisch ? V Indien problematisch waarom:

- Moeilijkheidsgraad ? - Reflectie van cursus ? - Examenvorm. Is verloop van examen ‘correct’ ? - Rol en beoordeling van prof / assistenten. Relatie Practicum – theorie ? - Bekendheid criteria om te slagen ? - …

Kern: resultaten – slaagpercentages algemeen (10 min) Hoe zat het met de examenresultaten ? Goed of slecht ? V Indien slecht waarom:

- Examenroosters ? - Streng ? - Correct ? - Onderschatting niveau ? - …

Slaagpercentages: V Totaal (slaag)resultaten. Hoe staan studenten hier tegenover, suggesties voor verbetering ?

- Overbruggingsonderwijs - Tussentijdse evaluatie - Zelftesten - Monitoraat - Peter / Meter … - Ervaringen met bovenstaande in 1

ste Ba

CIKO Wetenschappen

November 2007 2

Kern: Organisatie per semester (10 min) Zijn de verschillende opleidingsonderdelen in het lesrooster goed geprogrammeerd ? V/L Indien niet opmerkingen, welke / oorzaken ? -Spreiding contacturen ? Zijn wellicht bepaalde dagen te lang of te zwaar? - Blijft er buiten de lessen voldoende tijd over voor zelfstudie ?

- Zijn de activiteiten van de verschillende opleidingsonderdelen op elkaar afgestemd? Of vallen bijvoorbeeld verschillende tijdrovende opdrachten samen ?

- andere oorzaken ? Aan welke opleidingsonderdelen wordt het meeste tijd besteed ? verhouding sp? Wordt de opleiding goed geadministeerd ? V/L

- Waren de collegeroosters en examenroosters tijdig beschikbaar ? - Werden wijzigingen in het collegerooster goed gecommuniceerd ?

Sterktes en zwaktes van de opleiding (5 min) V/L

Overige zaken: (5 min) V/L Zijn er andere zaken / knelpunten die de studenten graag aan de orde willen stellen ?

Slot (5 min) V/L

Samenvatting van de belangrijkste punten uit het gesprek en voorleggen aan de groep (zie rapportage).

V: Vorig semester L: Lopend semester

1

Focusgroepgesprekken: Te hoge / lage studiebelasting en redenen Ba1 S2 05-06 GEGEVENSSTRUCTUREN (2E SEM Ba1 ) E. Laenens Studiebelasting Lessen cursus + opdrachten programmas maken, feedback aan collega studenten Belasting is eigenlijk minder dan 6 sp. Theorie wordt soms te eenvoudig ervaren. De praktijk compenseert dit echter qua moeilijkheidsgraad.

COMPUTER GRAPHICS (2E SEM Ba1 ) F. Arickx Theorie : Prof Arickx, Project begeleiding : Peter Hellinckx Studiebelasting Theorie + 1 project Veel tijd aan besteed. 6 sp is te weinig

Ba1 S1 06-07 COMPUTERSYSTEMEN ( 1E SEM Ba1 ) T. Dhaene. Oefeningen: assistent Wouter Hendrickx en Kurt Vanmechelen Studiebelasting Te weinig voor 6 sp. Is eerder 3 sp of vak mag meer inhoud krijgen. TALEN EN AUTOMATEN (2E SEM Ba1 ) E. Laenens. Assistent: Patricia Geerts Studiebelasting Lage belasting voor 6 sp. Materie is vrij eenvoudig. Misschien minder sp of meer inhoud voorzien. Door de didactische aanpak met groepswerk en peerevaluatie moet men wekelijks toch een 4-5 uur aan de opdrachten werken, en dit om relatief weinig te leren. De hoeveelheid werk is dus groot t.o.v. de inhoud. Suggestie van de studenten: graag dit vak naar het 1ste semester verzetten omdat 2de sem overvol zit en het 1ste semester in verhouding veel minder bezet is. GEGEVENSSTRUCTUREN (2E SEM Ba1 ) E. Laenens. Assistent: Patricia Geerts Studiebelasting OK

2

Materie is niet moeilijk maar door regelmatige opdrachten is men er toch gans semester mee bezig. Zelfde opmerking als voor Talen en automaten wat betreft de hoeveelheid werk t.o.v. de inhoud.

Ba1 S2 06-07 COMPUTER GRAPHICS (2E SEM Ba1) F. Arickx. Oefeningen: assistent Jeroen Van Walleghem Studiebelasting Zwaar vak dat veel tijd vergt. Zou eerder 9 sp moeten zijn. Samen met de andere vakken in het 2de sem is het te veel. (zie suggestie beter verdelen van vakken over semesters) CALCULUS (2E SEM Ba1) Titularis G. Van Steen – Effectieve lesgever: E. Soetens Studiebelasting 45u theorie en 45u oefeningen klopt niet: Veel meer theorie dan oefeningen. Zwaar vak. Suggestie van de studenten: spreiden over 2 semesters ?

Ba2 S1 06-07 GEVORDERD PROGRAMMEREN (1E SEM Ba2) J. Broeckhove Studiebelasting Zwaar vak, meer waard dan 6sp 1ste project is afgewerkt Nog 2de project en theorie

DATABASES (1E SEM Ba2) J. Paredaens Theorie: J. Paredaens, Oef en projectbegeleiding: W. Lepage Studiebelasting Veel studietijd belasting, meer dan 6 sp. Te weinig feedback over project en beloofde projectinfo op BB niet tijdig beschikbaar. Veel problemen met server.

NETWERK TOEPASSINGEN (1E SEM Ba2 ) (keuzevak) C. Blondia Praktijk: M. Voorhaen Veel studenten van de groep hebben dit vak gekozen Studiebelasting Veel tijd voor nodig, meer dan 3sp. Na inleidingsles door Prof Blondia, praktijk door assistent.

3

Het boek dat gebruikt wordt is moeilijk verkrijgbaar. Er moet gewerkt worden met een beperkt aantal exemplaren uit de bibliotheek

HYPERMEDIASYSTEMEN EN STRUCTUREN (keuzevak) (1E SEM Ba2) P. De Bra 4 studenten uit de groep hebben dit vak gekozen. Studiebelasting Vak leek interessant in het begin, maar nu niet meer. Te licht vak, dat eigenlijk een cursus afstandsonderwijs is. Studenten krijgen te studeren stof met opdrachten en zelftesten aangeboden op een website. Prof geeft voorlopig geen les.

Ba2 S2 06-07 NUMERIEKE LINEAIRE ALGEBRA (2E SEM Ba2) G. Van Steen, A, Cuyt, B. Verdonk Studiebelasting Groot vak (9sp), maar OK. Laatste stuk van A. Cuyt was veel. PROJECT GEDISTRIBUEERD PROGRAMMEREN (2E SEM Ba2) J. Broeckhove. Assistenten: Kurt Van Mechelen, Jeroen Van Wallegem ? Studiebelasting 6 sp is te weinig voor dit vak. Niet alle projecten geraken af. Voor volgend academiejaar is volgens de studenten al beslist dit vak op 9 sp te zetten.

Ba3 S1 06-07 COMPILERS I (1E SEM Ba3) D. Janssens Studiebelasting Zwaar Dit is een jaarvak, met theorie in het 1e sem en praktijk vooral in 2e sem.

Ba1 S1 07-08 INLEIDING PROGRAMMEREN (1E SEM Ba1) F. Arickx. Oefeningen: Nils De Moor, Sam Verboven Wordt samen gegeven aan 1Ba WIS Studiebelasting OK

4

Voor studenten zonder enige programmeerervaring blijft het vak wat vaag en moet er meer tijd in gestoken worden.

Ba1 S2 07-08 CALCULUS (2E SEM Ba1) Tit: G. Van Steen. Eff. Lesgever: E. Soetens Studiebelasting OK. Zeker zijn 9 sp waard. Docent geeft theorie en oefeningen. COMPUTER GRAPHICS (2E SEM Ba1) F. Arickx. Practicum: Nils De Moor, Peter Hellinckx Studiebelasting Stevig maar goed en interessant vak. Men moet er veel tijd insteken. Misschien wel meer dan 6 sp waard.

Ba2 S1 07-08 DATABASES (1E SEM Ba2) J. Paredaens. Assistent: Boris Cule (Theoretisch practicum en project) en Wim Le Page (project) Studiebelasting OK Theorie + theoretisch practicum + project Project interfereert qua timing met Gevorderd programmeren.

Ba2 S2 07-08 PROJECT GEDISTRIBUEERD PROGRAMMEREN (2E SEM Ba2 ) J. Broeckhove. Pract: Kurt Van Mechelen, Gunther Stuer Studiebelasting OK Het vak was rustig tot nu toe, maar nu begint het te waaien. Vak zou volgend jaar gesplitst worden. 1ste sem: Theorie + oef, 2de sem: Implementatiefase.

Ba3 S1 07-08 INLEIDING GEDISTRIBUEERDE SYSTEMEN (1E SEM Ba3) F. Arickx. Assistenten : Peter Hellinckx, Nils De Moor Studiebelasting

5

Theorie: OK Praktijk: Veel meer studiebelasting dan 3 sp. Dit vak wordt ook gegeven in de 1ste Ma, maar voor 6 sp. Dit omhelst wat meer stof. Men moet dit vak zeker niet uitstellen. Tijdig beginnen is belangrijk.

Ma1 S1 07-08 COMMUNICATIE (Optie : Ondernemerschap) (1E SEM Ma1) Marlielle Leijten Vak wordt ook gevolgd in optie Onderzoek. 6 studenten die aanwezig waren volgen dit vak Studiebelasting Er wordt te veel verwacht voor 6 sp. Hoge belasting doordat het erg nieuw is voor wetenschap studenten en zeer veel opdrachtjes bevat. Men kreeg wel geen examen voor dit vak, waardoor het vele eigen werk dus wel overeen kwam de studiepunten.

Algemene opmerkingen Ba1: - De 1ste semester is erg gemakkelijk t.o.v. het 2de semester. Tweede semester is een pak zwaarder en er moet veel gewerkt worden en tijd in gestoken worden. Misschien is het goed de studielast wat meer te spreiden over de semesters. Ba2: - Enkele zware vakken en een algemeen tijdsgebrek door de vele projecten en huistaken. - Deadlines te veel samen naar einde van semester toe. Graag meer spreiden over semester. De eerste helft van het semester heeft men tijd over, daarna tijd te kort.

- Door het vele werk met projecten en dergelijke hebben de studenten te weinig tijd om alle vakken goed voor te bereiden, bij te houden en te studeren. Als men nu een week ziek valt kan men het niet meer inhalen en is het jaar verloren. Men vraagt de belasting beter over het semester te spreiden. Dit is een knelpunt. - Zeer vol programma met te veel project deadlines. Studenten klagen dat ze zoveel projecten hebben dat men om tijd te maken voor de andere vakken minder les volgt en er minder tijd aan besteedt.

6

Bovendien vallen de deadlines allemaal samen naar het einde van het semester toe. (Bv Gevorderd programmeren en Databases). Men kan pas enkele weken voor de deadlines echt beginnen te werken aan de projecten omdat het daarvoor niet duidelijk is. Suggestie studenten: Belasting meer spreiden over het semester en overleggen tussen docenten. Er is inmiddels door de docenten een systeem opgesteld om een overzicht te maken van alle deadlines waardoor deze goed afgesproken kunnen worden. Ba3: - Er moeten veel projecten gemaakt worden, het ganse jaar door, maar rond kerstmis moeten de meeste af zijn en dan komt alles samen. Door al deze projecten is er weinig gelegenheid om de theorie bij te houden. - De verdeling van de contacturen in 1ste sem is nu wel erg onevenwichtig: Het meeste is geconcentreerd op donderdag en vrijdag, met 8 uur les per dag. Dit wordt door een meerderheid van de studenten als erg zwaar ervaren. - Geen abnormale belasting voor specifiek vak in 2de sem , maar alle projecten samen vergen wel veel tijd. Het is lastig om zich op een project te concentreren (focus leggen) omdat men constant moet overstappen van het ene project naar het andere. - Studenten ondervinden een (volgens hen te) hoge tijdsdruk. Dit belet hen aspecten die hen boeien dieper uit te zoeken.

1

OO evaluaties: Te hoge studiebelasting en redenen Ba1 S1 04-05

Computernetwerken – C. Blondia Moeilijkheidsgraad: 34,4% Te weinig voorkennis: 21,9%

Open vragen – negatieve aspecten: Te abstract voor 1ste sem 1ste Ba. Beter naar 2de sem

Engels talige cursus Computersystemen – J. De Sitter

Wijze van lesgeven : 32,3% Aard studiemateriaal: 19,4%

Open vragen – negatieve aspecten: Manier van lesgeven van J. De Sitter niet duidelijk

Discrete wiskunde – G. Van Steen Moeilijkheidsgraad: 19,4%

Open vragen – negatieve aspecten: Te formeel voor richting Informatica’

Oefeningen te moeilijk vs theorie

Ba1 S2 04-05 Computer graphics – F. Arickx

Moeilijkheidsgraad van de leerstof: 33,3% Open vragen – negatieve aspecten:

Veel werk met het project

Ba2 S1 05-06 Machines en berekenbaarheid – E- Laenens

Wijze van lesgeven: 17,6%

Open vragen – negatieve aspecten: Veel werk met verslagen

2

Computerarchitectuur en –organisatie – J. De Sitter Wijze van lesgeven: 17,4%

Aard studiemateriaal: 17,4%

Open vragen – negatieve aspecten: Geen cursus beschikbaar

Ba2 S2 05-06

Numerieke lineaire algebra – A. Cuyt Moeilijkheidsgraad: 16,7%

Aard studiemateriaal: 16,7% Open vragen – negatieve aspecten:

Slides onduidelijk en te summier = enige studiemateriaal Veel leerstof door combinatie Cuyt, Verdonk, Van Steen

Numerieke lineaire algebra – B. Verdonk Moeilijkheidsgraad: 27,8%

Open vragen – negatieve aspecten: Veel leerstof door combinatie Cuyt, Verdonk, Van Steen

Numerieke lineaire algebra – G. Van Steen Moeilijkheidsgraad: 28,6%

Open vragen – negatieve aspecten: Veel leerstof door combinatie Cuyt, Verdonk, Van Steen

Ba1 S1 06-07

Inleiding programmeren – F. Arickx Onvoldoende voorkennis: 21,9%

Open vragen – negatieve aspecten: Sommigen hebben geen / te weinig voorkennis

Weinig uitleg bij practica Discrete wiskunde – G. Van Steen

Moeilijkheidsgraad: 18,8%

3

Open vragen – negatieve aspecten: Prof gaat soms erg snel waardoor niet goed gevolgd kan worden

Ba2 S1 06-07

Gevorderd programmeren – J. Broeckhove Moeilijkheidsgraad: 20%

Hoeveelheid leerstof: 13,3 %

Open vragen – negatieve aspecten: Omvang van het project Te veel werk en leerstof voor 6 sp

Databases _ W. Lepage Wijze van lesgeven: 43,8%


Grote omvang / ambitie van het project Geen hulp van deze assistent

Ba3 S1 06-07

Wetenschappelijk programmeren – A. Cuyt Aard studiemateriaal: 18,2% Eisen gesteld aan examen: 45,5%

Open vragen – negatieve aspecten:

Cursus in Engels Veel werk met opdrachten Examen te moeilijk versus jaar

Ba1 S2 06-07

Talen en automaten – E. Laenens Hoeveelheid leerstof: 11,8%


Te veel werk met groepsverslagen Te veel tijd voor aantal studiepunten

4

Calculus _ E. Soetens Moeilijkheid leerstof: 35,3%

Hoeveelheid leerstof: 23,5% Wijze van lesgeven: 47,1% Eisen gesteld op het examen: 47,1%

Open vragen – negatieve aspecten: Verschillende opmerkingen betreffende bovenstaande punten

Computer graphics – F. Arickx Moeilijkheidsgraad: 29,4%

Open vragen – negatieve aspecten: Te veel tijd in practicumopdracht

Te weinig sp voor dit vak

Ba2 S2 06-07 Numerieke lineaire algebra – G. Van Steen


Geen cursus (?) Project gedistribueerd programmeren – J. Broeckhove

Hoeveelheid leerstof: 18,2 % Open vragen – negatieve aspecten:

Te veel werk met project in verhouding tot 6 sp (werd op 9 sp gebracht)

Algemene opmerkingen over alle jaren heen:

Werkbelasting is soms te hoog door combinatie van verschillende vakken met opdrachten / projecten.

Deadlines opdrachten / projecten graag beter synchroniseren ter verbetering van de werkdrukspreiding.

Het is niet altijd duidelijk wat verwacht wordt van opdrachten / projecten.

Weinig of geen feedback op opdrachten / projecten zodat men niet weet of men goed bezig is, en wat mogelijk beter kan en hoe.

Bijlage Ix.6.7:

Rapport opvolgingsgesprek onvoldoendes 1ste Ba

Informatica

Opvolgingsgesprek onvoldoendes Ba1 INF afname sem2 07-08

Evaluatie van S1 Ba1 07-08

1

Rapport Opvolgingsgesprek onvoldoendes 1ste

Ba Informatica Donderdag 22 mei 25 2008

14 studenten aanwezig, Jan Vos (stafmedewerker CIKO Wetenschappen), en Prof

Serge Demeyer

Dit gesprek had plaats op vraag van de opleiding Informatica aan de CIKO

Wetenschappen. Hierbij werd een specifieke opzet voor het gesprek gevolgd (zie

achteraan dit document). Alle studenten Ba1 met minstens 1 onvoldoende voor de 1ste semester vakken werden

uitgenodigd. Dit gesprek was niet verplicht.

De studenten werden gevraagd een open en eerlijk gesprek te voeren. Hun anonimiteit is gegarandeerd. De uitspraken en met name de suggesties werden zoveel als mogelijk

getoetst als een consensus van de groep.

Categorieën ?

Algemene info: slaagcijfers van generatiestudenten (1ste zit). Geslaagde studenten vs.

studenten ingeschreven voor examen : Computernetwerken: 38%

Inleiding programmeren: 54%

Discrete wiskunde: 57 %

- Wie had meer dan 1 kleine onvoldoende (1 of meerdere vakken < 10) ? Welke

vakken?

6 van de 14 aanwezige studenten hadden minstens 1 onvoldoende tussen 10 en 8

(kleine onvoldoendes)

Van deze studenten hadden volgende aantallen een tekort voor de vakken:

Computernetwerken: 3

Inleiding programmeren: 0

Discrete wiskunde: 3

- Wie had meer dan 1 zware onvoldoende (1 of meerdere vakken < 7) ? Welke vakken?

8 van de 14 aanwezige studenten hadden minstens 1 onvoldoende van 7 of minder

(zware onvoldoendes)

Van deze studenten hadden volgende aantallen een tekort voor de vakken:

Computernetwerken: 8 (allemaal) Inleiding programmeren: 3

Discrete wiskunde: 1



2

- Wat is jullie vooropleiding ? Hoeveel u wiskunde per week ?

Hoeveel u wetenschappen ?

Groep Kleine onvoldoendes: 8u wis: 2 van de 6 studenten

6u wis: 2 van de 6 studenten !4 u wis 2 van de 6 studenten

Groep Zware onvoldoendes: 8u wis: 4 van de 8 studenten 6u wis: 3 van de 8 studenten

!4 u wis: 1 van de 8 studenten

- Vooropleiding wiskunde: 3 van de 14 studenten denken te weinig uren wiskunde gehad te hebben voor de opleiding Informatica. De andere denken voldoende vooropleiding

gehad te hebben. De meerderheid stelt dat de vooropleiding wiskunde zeer belangrijk is

om de opleiding Informatica te kunnen volgen.

Waarom ? - Waren er vakspecifieke redenen voor het falen voor de vakken?

Computernetwerken:

- Dit vak omvat veel wiskunde (in de eerste les wordt al gestart met een fourierreeks !). Misschien is het beter dit te programmeren na de cursus Calculus zodat de nodige

wiskunde basis is gelegd. Cf. focusgesprek. (nota: dit is inderdaad door de OC beslist

met ingang van 08-09)

- Het examen omvatte twee grote vragen waar veel bewijsvoering voor moest gegeven

worden (efficiëntie bewijzen). ! Suggestie studenten: ook wat kleinere vragen

toevoegen

Inleiding programmeren:

- Het examen zijn combinatieoefeningen van kleinere oefeningen. Dergelijke combinatieoefeningen werden niet in het jaar gezien. ! Suggestie studenten: Graag wat

meer oefeningen in het jaar en naar het einde toe enkele combinatieoefeningen als

voorbereiding op het examen. Cf. focusgesprek.

- Op het examen werden ook enkele nieuwe toepassingen gevraagd die niet in het jaar

waren gezien.

Discrete wiskunde:

- Alhoewel alles in het handboek staat hebben de studenten veel genoteerd tijdens de

lessen. Prof gaat aan een constant tempo op het bord en door het vele noteren blijft men minder bij de les. Studenten hadden beter wat minder genoteerd en beter opgelet om bij

de les te blijven



3

- Was het volgens jullie mogelijk om toch te slagen voor de vakken waar jullie

onvoldoendes hebben behaald ? - Alle studenten denken dat het mogelijk was geweest om te slagen.

- Zo ja, wat had je dan moeten doen ? (Meer studeren ? Vroeger studeren ? Beter opvolgen ? Meer praten met andere studenten ? Hulp vragen bij assistenten ?)

- Door de lage studiebelasting in het 1ste semester hebben een aantal studenten het in het algemeen te gemakkelijk genomen. Zo werd de nodige studietijd voor bvb

Computernetwerken onderschat.

- Computernetwerken stond als laatste vak van de examenperiode geprogrammeerd,

met vooraf een week "blok"tijd. Daarom hebben studenten het studeren effectief

uitgesteld tot die laatste week.

- Sommige studenten hadden vooraf hun wiskunde basis moeten versterken

- Voor discrete wiskunde had men meer oefeningen moeten maken in het jaar

- Studenten hebben de examens onderschat.

- Slechts de helft van de studenten heeft hulp gevraagd, vragen gesteld aan collega

studenten. De meeste hulp wordt gevraagd aan collega-studenten via chat-sessies over

de computer, en via het WINAK forum. ! Noot van de verslaggever: het blackboard

forum wordt dus niet gebruikt.

- Er is geen cultuur voor het vormen van studiegroepjes, i.e. kleine groepjes studenten

die samen zitten om te studeren en elkaar te helpen bij het oplossen van vragen e.d.

-Men kan vragen stellen aan assistenten en proffen en de studenten bevestigen dat de

drempel laag is. Alleen schrikken de studenten hier van terug: vragen stel je als je

specifieke dingen niet begrijpt en het is precies het bredere kader dat ontbreekt. Zij weten dus niet goed wat ze moeten vragen, de enige vraag die ze zouden kunnen

stellen is "kun je die les nog eens opnieuw geven"..

- Geen van de studenten heeft na de begintest wiskunde de remediëringslessen

wiskunde van S. Blasco gevolgd. De studenten moeten hiertoe zelf initiatief nemen; wat

aansporing zou zeker helpen.

-Een enkele student heeft de zelftesten op de website ‘Monitoraat’ geoefend, maar heeft

er niet voldoende opvolging aan gegeven om te zeggen of het wel heeft gewerkt.

Studenten waren in het algemeen niet goed op de hoogte van deze mogelijkheden. ! Suggestie verslaggever: dit zou toch eenvoudig te remediëren moeten zijn.

- Een zelfstudieboek met een samenvatting van alle basiswiskunde van het SO, nodig als start voor wetenschappen opleidingen zou zeer welkom zijn. (nota: het boek van S.

Verwulgen verschijnt binnenkort)

- Zo nee, waarom niet ? (Gebrek aan voorkennis ? overgang naar universiteit was

te moeilijk ? Ik ben niet slim genoeg ?)

- 2 studenten menen dat hun voorkennis wiskunde ontoereikend is voor de opleiding.Een

student gaf aan dat "bijspijkeronderwijs" hem zou geholpen hebben.



4

- een 2-tal studenten gaven aan dat hun voorkennis voor programmeren te beperkt was. Nochtans start men in de opleiding eigenlijk van nul.

- De overgang van het SO naar de universiteit is groot. Het verschil is met name dat men

vanaf het begin van de opleiding wordt losgelaten en men zelf verantwoordelijk is voor het goed opvolgen en bijhouden van de vakken. Met name in het 1ste semester is het

contrast zeer groot omdat het klassieke vakken betreft met weinig activatie of

controlemechanismen die hen begeleiden en opvolgen. De 2de semester is wat dat betreft helemaal anders omdat daar net wel veel aandacht wordt besteed aan

tussentijdse opdrachten, groepswerk, …

- Door de lage studiebelasting in het 1ste semester denkt men ook dat het wel zal gaan

en neemt men het te gemakkelijk op. 8 van de 14 studenten menen dat methoden tot

‘studiecoaching / activatie’ hen zouden kunnen helpen om te slagen in de examens.

Mogelijkheden hiertoe zijn o.a. tussentijdse toetsen, regelmatige opdrachten, een peter/ meter systeem....

Andere studenten appreciëren nu net de vrijheid en de zelfstandigheid van het

universitair onderwijs. Het zou dus optimaal zijn coaching / activatie systemen in te zetten op een facultatieve basis.

- De 1ste semester examens zijn zwaarder dan die van het 2de semester.



5

Wat nu ? - Zijn jullie de examens gaan inkijken om te weten wat er fout is gegaan ? (De

studenten zijn daartoe aangespoord via een e-mail ?)

- Slechts 2 studenten zijn hun examens gaan inkijken. 1 zegt daar wel degelijk iets van

geleerd te hebben.

- Hebben jullie hulp gezocht ? (Bij studieadvies ? Bij andere studenten ? Bij een

assistent ? Bij een extern tutor bureau ?)

- 2 studenten hebben hulp gevraagd aan kennissen die ook informatica hebben

gestudeerd.

- In het algemeen wordt er weinig hulp ingeroepen omdat men vaak niet weet waar te

beginnen door de zwakke basis en cumulatie van problemen, en omdat de studenten

onvoldoende op de hoogte zijn van de studiebegeleidingmogelijkheden van de opleiding en de universiteit.

- Wat gaan jullie doen om het voor de 2de zit beter te doen ?

- Zal het voor de examens van de 2de semester beter gaan ? Wat voor

maatregelen hebben jullie genomen ?

Studenten spreken volgende intenties uit:

- Iedereen zegt meer te gaan doen voor alle vakken

- Efficiënter werken door een betere studiemethodiek

- Extra herhalen voor examen

- Op tijd beginnen

- Beter de vakken bijhouden, maar door de hogere studiebelasting (incl. taken) in het 2de

semester is het dan weer moeilijk om alle vakken systematisch bij te houden.

Suggesties van de studenten aan de opleiding:

! Niet alle taken en deadlines laten samen komen in de laatste week voor de

examenperiode. ! Voorbeeldexamens van elk vak aanbieden op het net, zeker voor vakken in het 1ste

semester.



6

Advies ? - Is er goede raad die jullie aan de studenten van volgend jaar willen geven ? Wat

zouden ze moeten doen om te vermijden dat ze ook onvoldoendes halen ?

- Dwing je zelf om te studeren. Zelfdiscipline!

- Begin op tijd te studeren

- Hou de vakken goed bij van in het begin van het jaar, en steek er voldoende tijd in.

- Niet bang zijn om vragen te stellen of hulp in te roepen

- Stel u zelf concrete doelen waardoor men motivatie krijgt om te studeren

OVERIGE OPMERKINGEN / KNELPUNTEN Zijn er andere zaken / knelpunten ivm het slagen/ falen voor vakken die de studenten graag aan de orde willen stellen ?

- Een student heeft het moeilijk om een praktische afspraak te maken om zijn examens te kunnen inzien. ! Suggestie studenten: 1 dag (evt. per vak) opgeven waar de

examens kunnen ingezien worden.

- In het 2de semester wordt tot de laatste dag les gegeven en moeten opdrachten /

projecten afgegeven worden. En tijdens de eerste examenweek moeten al examens

worden afgelegd ! ! Suggestie studenten: In de 1ste week van de examenperiode worden liefst geen examens gepland, zodat men toch een vrije blokperiode heeft van

minstens 1 week.

SLOT Er werden in het gesprek een aantal belangrijke oorzaken voor het falen genoemd, die

deels met de overgang van SO naar universiteit te maken hebben, deels met de inrichting van het onderwijs, maar deels zeker ook met de inzet van de studenten zelf.

De studenten hebben een aantal concrete suggesties voor de opleiding en adviezen

voor nieuwe studenten geformuleerd.



7

Opzet opvolgingsgesprek onvoldoendes

Inleiding / Doel van het gesprek: (5min)

Inleiding: Welkom. Aanleiding voor gesprek: slaagpercentages als onderdeel kwaliteit. Open

gesprek: de anonimiteit wordt in rapport gerespecteerd.

Doel gesprek:

Een opvolgingsgesprek met die studenten die na de 1ste

semester examens slechte resultaten (= minstens 1 onvoldoende) hebben gehad.

- Detecteren redenen / knelpunten die falen veroorzaken. ivm studiebelasting – studeerbaarheid - examinering.

- Verhelpen in het licht van de komende 2de

semester examens

- Advies voor nieuwe studenten

Kern: (45min) * Categorieën ? - hebben jullie meer dan 1 onvoldoende (1 of meerdere vakken < 10) ? Welke vakken? - hebben jullie zware onvoldoendes (1 of meerdere vakken < 7) ? Welke vakken? - Wat is jullie vooropleiding ? Hoeveel u wiskunde per week ? Hoeveel u wetenschappen ? * Waarom ? - Waren er vakspecifieke redenen voor het falen voor de vakken? - Was het volgens jullie mogelijk om toch te slagen voor de vakken waar jullie onvoldoendes hebben behaald ? - Zo ja, wat had je dan moeten doen ? (Meer studeren ? Vroeger studeren ? Beter opvolgen ? Meer praten met andere studenten ? Hulp vragen bij assistenten ?) - Zo nee, waarom niet ? (Gebrek aan voorkennis ? overgang naar universiteit was te moeilijk ? Ik ben niet slim genoeg ?) * Wat nu ? - Zijn jullie de examens gaan inkijken om te weten wat er fout is gegaan ? (De studenten zijn daartoe aangespoord via een e-mail ?) - Hebben jullie hulp gezocht ? (Bij studieadvies ? Bij andere studenten ? Bij een assistent ? Bij een extern tutor bureau ?) - Wat gaan jullie doen om het voor de 2de zit beter te doen ? - Zal het voor de examens van de 2de semester beter gaan ? Wat voor maatregelen hebben jullie genomen ? * Advies ? - Is er goede raad die jullie aan de studenten van volgend jaar willen geven ? Wat zouden ze moeten doen om te vermijden dat ze ook onvoldoendes halen ?

Overige opmerkingen / knelpunten: (5 min)

Zijn er andere zaken / knelpunten ivm het slagen/ falen voor vakken die de studenten graag aan de orde willen stellen ?

Slot (5 min)

Samenvatting van de belangrijkste punten uit het gesprek en voorleggen aan de groep.

Bijlage Ix.6.8:

Analyse slaagcijfers faculteit wetenschappen

CONFIDENTIEEL

CIKO Wetenschappen 1 Werkdocument Verbetering slaagpercentages – versie april 2008

Maatregelen ter verbetering van de slaagpercentages in de faculteit Wetenschappen

Werkdocument Versie april 2008

Excerpt informatica

CIKO Wetenschappen

CONFIDENTIEEL


Lage slaagcijfers opleidingen Faculteit Wetenschappen Update April 2008

1. Situering Sinds 04-05 worden de slaagcijfers, zowel globaal voor de 1

ste Ba (generatiestudenten) als per

vak opgevolgd, en dit zowel voor de 1ste

zit als na het academiejaar incl 2de

zit. Hieruit blijkt dat in iedere opleiding een aantal ‘moeilijke vakken’ zijn te identificeren. Het is dus van groot belang dat de slaagcijfers verbeteren zowel voor individuele vakken als globaal, en dit zonder verlies van kwaliteit of niveau van de Ba-opleiding. De onderwijscommissies werden van bij het begin van het academiejaar 05-06 op de hoogte gebracht van de problematiek door de CIKO. In een eerste vergadering op 27/11/06 met de Voorzitters OC, de CIKO leden, de decaan en de beleidsmedewerker werden de volgende vragen gesteld aan iedere opleiding: (a) meer in detail de oorzaken van het algemene lage niveau van slaagcijfers te trachten achterhalen. (b) in overleg met de docenten van de moeilijke vakken na te gaan in welke mate tussentijdse evaluatie en andere ''activerende maatregelen'' zouden kunnen bijdragen tot remediëring van de toestand. (c) voorstellen te doen van opleidings- of faculteitsspecifieke structurele maatregelen om het rendement (in termen van verworven studiepunten) van het onderwijs in de FWET te verbeteren. Hieruit volgde dit document dat een algemeen overzicht van de geplande en effectief genomen maatregelen en de stand van zaken per nov 2006 en apr 2008 opleiding weergeeft. Voor de update werd gevraagd welke maatregelen doorgang vinden sinds nov 2006, wanneer ze geïmplementeerd zijn, en welke bijkomend gepland zijn. Aansluitend wordt ook een overzicht gegeven aan de hand van de focusgroep gesprekken van de feedback van de studenten over volgens hen mogelijke oorzaken van- en mogelijke remedies voor de lage slaagpercentages. Tot nu toe betreffen de genomen maatregelen meestal een betere ‘studiebegeleiding’, Zij zijn deels verschillend per opleiding, deels gemeenschappelijk over de faculteit heen. De uiteindelijke bedoeling van dit document en deze opvolging is inzicht te krijgen in de impact van de genomen maatregelen, ervaringen uit te wisselen, en daaruit een faculteitsbrede aanpak voor de verbetering van de slaagcijfers te ontwikkelen.

CONFIDENTIEEL


2. Algemeen overzicht maatregelen

Update April 2008

BIO CHE FYS INF BIR WIS

Facultatief Overbruggings

Onderwijs Wis, Che

x x x x x x + facultatieve wis lessenreeks SO leerlingen

Verplichte Begintoets Wis

x x x x x x

Facultatieve Remediërings

lessen

x x x x x x

Monitoraat Peter/Meter coaching

x (emeritus)

Gesprek jan na 1

ste zit;

advies

x (studiegroepen met Ba2-Ba3)

Tussentijdse

evaluaties

x x x + feedback x met

bijdrage tot eindcijfer

x x+ feedback

Andere stimulerende

acties

voorbeeld- examen vragen, meer expliciet gekoppeld

aan hoofdstukken

oplossen proefexamens; multiple- choice vragen;

huiswerk Portfolio; Project-evaluaties; Discussie-sessies

Multiple-choice via Bb

aparte Bb site, extra inhaallessen

UFOO 1 (Wis) x Zelftests wis

x Zelftests wis + che

x Zelftests wis

x Zelftests wis

x Zelftests wis

x Zelftests wis

Vakspecifieke acties

gesprek met docenten;

Evaluatie practicum directer aan leerstof gekoppeld; Meer uren oefeningen

nieuwe docenten;

reductie leerstof

aanpassing leerstof;

andere docent Analyse I + II, Informatica; vervangen assistenten; meer assistenten in

practica

aanpassing inhoud,

indiv. begeleiding

nieuwe docent

splitsing van practica;

reductie van inhoud 1

ste

sem wis vakken

Curriculum herziening

Vak wis sem1 ! sem2

1ste

sem = overgangssem

CONFIDENTIEEL


Bijkomend gepland

BIO CHE FYS INF BIR WIS

Voorbereidend onderwijs

wiskunde lessenreeks SO leerlingen 6des

Remediërings lessen

x

Monitoraat studieadvies voor zwakke studenten

Gesprek okt ; advies

UFOO 2 (Wis) Incl zelftests

x x x x x x

Vakspecifieke acties

Meer uren oefeningen tot 45u

nieuwe docent wiskunde

nieuwe docent wiskunde

Curriculum herziening

bijspijkervak wis sem1;

Wis sem1! sem2; Opsplitsen vak chemie

vaste stam+minoren

vanaf 08-09

Vak netwerken

Ba1 ! Ba2

CONFIDENTIEEL


5. Opleiding Informatica:

Update Apr 2008 1. Welke maatregelen heeft de opleiding daadwerkelijk ingevoerd, en vanaf wanneer ? * Individuele maatregelen (portfolio, gefaseerde projectevaluaties, tussentijdse evaluaties): werden al een 2-tal jaar geleden ingevoerd. Geen "meetbaar" effect op slaagcijfers, alhoewel individuele reacties wel laten blijken dat het een verbetering is. * Begeleide discussiesessies: wordt dit jaar voor het eerst geprobeerd in "Computer Graphics. Ook hier verwachten we niet echt een meetbaar effect, aangezien Computer Graphics geen buisvak is. 2. Welke oorspronkelijke geplande maatregelen werden afgevoerd en waarom ? Alle geplande maatregelen zijn doorgevoerd. 3. Welke nieuwe of bijkomende maatregelen overweegt de opleiding nog ? Er zijn twee belangrijke beslissingen genomen, die vanaf volgend academiejaar *wel* een "meetbaar" effect op de slaagcijfers moeten bekomen. --> verschuiving van "Computernetwerken" naar 2de BAC. Dit was een van de probleemvakken en de onderwijscommissie heeft uiteindelijk beslist dat dit vak inderdaad te vroeg komt. In de "kleine" curriculumherziening die voor de kerstvakantie werd doorgevoerd is die beslissing dan ook opgenomen. --> het openstellen van een vacature voor een nieuwe Docent wiskunde met een duidelijk "onderwijsprofiel". Deze persoon zou vanaf volgend jaar het vak "Calculus" overnemen, en ik verwacht daarvan een duidelijk en meetbaar effect op de slaagcijfers. --Serge Demeyer

CONFIDENTIEEL


Status Nov 2006 Algemene beschouwingen Binnen de Onderwijscommissie Informatica werd de laatste jaren, in het bijzonder bij de oprichting van het Bachelor programma, aandacht besteed aan een aantal elementen om de slaagcijfers te verbeteren. In de context hiervan blijven nog essentieel 2 vakken over die vorig jaar een te laag slaagcijfer vertoonden. Voor beide vakken werden inspannigen gedaan om zowel de vakinhoud als de begeleiding aan te passen. Er moet echter op gewezen worden dat de officiele slaagcijfers per vak (voorbereidend document CIKO Wetenschappen) te laag weergegeven zijn: studenten die gedelibereerd werden hebben immers de studiepunten verworven voor de gedelibereerde vakken, en moeten opgenomen worden in de slaagcijfers van het vak. Dit komt immers overeen met een vertrouwen van de examencommissie dat de student binnen de context van zijn jaarprogramma deze studiepunten als verworven verdient. Er is echter een steeds grotere bewustwording over het feit dat zonder de actieve (verplichte?) deelname van de studenten (vragenuurtjes, discussiesessies, indienen portfolio en andere opdrachten, ...) deze maatregelen weinig uithalen, tenzij bij de reeds gemotiveerde studenten. Het lijkt er op dat het aanbrengen van bijkomende begeleidingsmiddelen de indruk geeft bij een aantal studenten dat zij dan zelf minder moeten bijdragen aan hun studie (“het wordt voor hen gedaan”). Het omgekeerde moet echter waar zijn: bijkomende maatregelen verhogen (uiteraard) de werkdruk langs de onderwijskant, maar moeten ook de werkdruk verhogen aan de zijde van de studenten. Het bewust worden van de verantwoordelijkheid van de studenten voor hun goede studievooruitgang moet daarom deel uitmaken van het doel van de begeleidende maatregelen. Globale maatregel Aan dit laatse werd reeds gesleuteld door als globale maatregel in 1

e Ba Inf aan het begin van het

2e semester een gedetailleerde kalender op te stellen voor regelmatige evaluatiemomenten, en

dit om de studieplanning en de tussentijdse evaluaties beter te organiseren. Alle 2e

semestervakken zijn hierbij betrokken. Individuele maatregelen Zonder alle details voor elk verschillend vak op te sommen werden binnen elk vak bijkomende begeleidingsmiddelen ingevoerd zoals:

• Portfolio gestuurd onderwijs, zelfs met peer-reviewing binnen enkele vakken • Gefaseerde projectevaluaties • Begeleide discussiesessies in kleine (6 à 8 studenten) groepjes • Tussentijdse evaluaties, met bijdrage tot het eindcijfer

Voor wat betreft de twee “slaag-probleem vakken” werd vooral gesleuteld aan de inhoud (aanpassing aan het globale studieprogramma, zowel als aan de instroom), en werden meer individuele begeleidingsmogelijkheden voorzien. Voor één van deze vakken (Calculus) bestaat blijkbaar nog steeds een mentaliteitsprobleem bij de studenten, ondanks de reeds jarenlang geleverde inspanningen van de docent; daardoor wordt dit vak blijkbaar vaak “doorgeschoven” naar een volgend academiejaar. F. Arickx

CONFIDENTIEEL


8. Focusgroep gesprekken Update Apr 2008

In de focusgroep gesprekken wordt sinds het 1

ste sem 06-07 systematisch ook gesproken over de

examinering (per vak) en de totale slaagpercentages van het vorige semester / jaar. Hieronder volgen compilaties van alle tot op dit moment afgenomen focusgroep gesprekken: Over Ba1 sem1 06-07 afgenomen bij Ba1 studenten in sem2 Over Ba1 sem2 05-06 en sem2 06-07 afgenomen bij Ba2 studenten in sem1 Voor alle opleidingen worden algemene en vak-specifieke oorzaken van te lage slaagpercentages, en eventuele suggesties ter verbetering, vermeld. Deze opmerkingen van de studenten werden reeds eerder in de focusgroep rapporten aan de Vz OC’s overgemaakt. Generieke feedback van de studenten over alle opleidingen Oorzaken lage slaagcijfers - Verkeerde studiekeuze - Sommige oorzaken van het falen leggen de studenten bij zichzelf: onderschatten, te laat beginnen, niet bijhouden van de vakken, en een gebrek aan inzet bij het studeren - Groot verschil tussen SO en universiteit, wat betreft (zelfstudie) verantwoordelijkheid, moeilijkheid en volume - Voor vele opleidingen is een goede vooropleiding Wiskunde essentieel. Dit is niet altijd het geval - Slechte studiemethodiek algemeen en voor sommige vakken (bv wiskunde) - Sommige uurroosters zitten overvol en laten weinig eigen studietijd toe na vermoeiende dag om vakken goed bij te houden. - Onderschatting van de moeilijkheidsgraad van een examen. Niet goed weten wat er verwacht wordt. - Oefeningen examen zijn soms veel moeilijker dan de oefeningen in het jaar. Oefeningen in het jaar trainen niet altijd op het moeilijkere niveau van oefeningen op het examen. - Gebrek aan een degelijke blokperiode, met name in het 2

de sem.

- Slechte examenroosters met te weinig tussentijd voor zware vakken. Nota; J. Vos: (b)OC neemt best het initiatief voor het opstellen van een pedagogisch verantwoord examenrooster. Voorgestelde suggesties ter verbetering van de slaagcijfers - Tussentijdse toetsen met feedback voor moeilijke vakken, zeker in 1

ste sem Ba1.

- Vanaf begin 1

ste sem Ba1 vakken bijhouden en beginnen te studeren. Regelmatige toetsen zijn

goed ter activering van de studenten.

CONFIDENTIEEL


- Betere studiemethodiek aanleren, algemeen en voor specifieke moeilijke vakken - Voorbeeldoplossingen voor oefeningen beschikbaar maken. Moeilijkheidsgraad oefeningen in jaar beter afstemmen op examen. Voorbeeld- of proefexamens zodat de studenten zeer goed weten wat te verwachten. Feedback van de studenten per opleiding Sommige opmerkingen of suggesties van de studenten zijn reeds door de betrokken docenten aangepakt.

INFORMATICA Oorzaken van de lage slaagcijfers - Een deel van de studenten heeft veel te weinig voorkennis in wiskunde (bv TSO), programmeren en vooral logisch inzicht. - Nieuwe studenten hebben vaak een verkeerd idee van wat de opleiding Informatica inhoudt. De uitval in het 1

ste semester bedraagt volgens de studenten daardoor 1/5

de tot 1/4

de.

- Een gedeelte van studenten zijn ‘toeristen’ die verkeerd gekozen hebben en afhaken in het begin of weinig les volgen. - Onvoldoende werken – Te laat beginnen - Soms is het niet duidelijk wat van de studenten verwacht wordt. Specifieke oorzaken van lage slaagcijfers INLEIDING PROGRAMMEREN (1

E SEM Ba1) F. Arickx. Oefeningen: assistent Peter Hellinckx

- Het oefeningen examen zelf was veel en er was wat weinig tijd. Studenten suggereren liever wat minder en wat moeilijker. CALCULUS (2

E SEM Ba1) Titularis G. Van Steen – Effectieve lesgever: E. Soetens

Laag slaagpercentage. - Oefeningen examen waren veel moeilijker dan de oefeningen in het jaar. Studenten weten niet wat met het examen te verwachten. Velen onderschatten het daarom. Vele studenten weten echter ook dat het niet slagen ligt aan een gebrek aan inzet bij het studeren. - De drempel om de lessen bij te wonen is zeer hoog doordat de aanwezige studenten aan het bord worden geroepen en men opdrachten meekrijgt voor thuis, die dan volgende keer behandeld worden. Het absenteïsme bedraagt dan ook 50-70%. Laag slaagpercentage te wijten aan studenten die de lessen niet regelmatig bijwonen en daardoor te weinig oefeningen gemaakt hebben.

Suggesties ter verbetering van de studenten:

- Studenten achten het nuttig om getest te worden in 1ste

Ba, nadat de eerste basis is gelegd. - In het begin beter meer theorie en minder snel (meer gradueel) invoeren van projecten. - Als men goed en regelmatig werkt met voldoende inzet is deze opleiding best haalbaar. - Tussentijdse toetsen voor de moeilijke vakken om de student aan te zetten tijdig te beginnen met studeren. - Toetsen met modeloplossingen en zelfevaluatie

zelfevaluatierapport informatica bijlagen isdemey/visitatie/bijlagei...• bijlage i.3.3: lijst van...

Documents