zwyczaje płatnicze polaków

Narodowy Bank Polski

Departament Systemu Płatniczego

Zwyczaje płatnicze Polaków

Opracował:

Tomasz Koźliński

Warszawa, maj 2013 r.

Tomasz Koźliński, Zwyczaje płatnicze Polaków

2


3

Spis treści

Słowo wstępne .................................................................................................................................. 7

Synteza .............................................................................................................................................. 9

Wstęp ............................................................................................................................................... 13

1. Charakterystyka próby badawczej ....................................................................................... 17

2. Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego wśród Polaków .................... 22

2.1. Posiadanie konta osobistego - wyniki ogólne ............................................................ 22

2.2. Posiadanie konta osobistego według cech Polaków ................................................ 24

2.3. Posiadanie konta osobistego/ ROR według banków ................................................ 31

2.4. Posiadanie indywidualnego i własnego wspólnego konta osobistego ................... 33

2.4.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 33

2.4.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków ............................................................ 35

2.5. Posiadanie konta osobistego według różnych badań empirycznych ..................... 39

2.6. Przyczyny nieposiadania konta osobistego ................................................................ 47

3. Sposoby pobierania i wartość posiadanej gotówki przez Polaków ................................. 52

3.1. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków .............................. 52

3.2. Wartość gotówki posiadanej przez Polaków w portfelu i w domu ........................... 57

4. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez Polaków ............................................. 60

4.1. Wyniki ogólne .................................................................................................................. 60

4.2. Liczba posiadanych kart płatniczych przez Polaków ................................................ 62

4.3. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych według cech Polaków ......................... 64

4.4. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych ............................................................... 70

4.4.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 70


4.5. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych .............................................................. 76

4.5.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 76


4.6. Posiadanie i korzystanie z kart zbliżeniowych ........................................................... 81

4.6.1. Wyniki ogólne .............................................................................................................. 81


4.7. Opinia Polaków o szybkości płacenia kartami w porównaniu z gotówką ............... 87

4.8. Opinie Polaków odnośnie kart zbliżeniowych ............................................................ 88


4

5. Dostęp i korzystanie z bankowości internetowej przez Polaków .................................... 93

5.1. Wyniki ogólne .................................................................................................................. 93

5.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków ................................................................ 94

5.3. Korzystanie z bankowości internetowej ...................................................................... 99

5.4. Przyczyny niekorzystania z bankowości internetowej ............................................ 100

5.5. Stymulanty korzystania z elektronicznej faktury wśród Polaków .......................... 101

6. Liczba płatności gotówką i kartami przez Polaków ......................................................... 103

6.1. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu ............................................. 103

6.1.1. Wyniki ogólne ............................................................................................................ 103

6.1.2. Wyniki szczegółowe według cech respondentów ................................................ 104

6.2. Liczba płatności kartami przez Polaków w miesiącu .............................................. 108

6.2.1. Wyniki ogólne ............................................................................................................ 108

6.2.2. Wyniki szczegółowe według cech posiadaczy kart płatniczych ........................ 109

7. Przyczyny nieposiadania i niepłacenia kartami płatniczymi oraz stymulanty płacenia kartami płatniczymi przez Polaków .................................................................................... 113

8. Struktura sposobów płatności Polaków ............................................................................. 122

8.1. Ogólna struktura sposobów płatności Polaków ....................................................... 122

8.2. Struktura sposobów płatności Polaków posiadających konto osobiste ............... 124

8.3. Struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart............................... 126

8.4. Szczegółowa struktura płatności Polaków z progiem 20 zł i 200 zł ...................... 127

8.4.1. Struktura płatności z progiem 20 zł ........................................................................ 127

8.4.2. Struktura płatności z progiem 200 zł...................................................................... 131

8.5. Ogólna struktura sposobów płatności w zależności od cech Polaków................. 144

8.5.1. Płeć ............................................................................................................................. 144

8.5.2. Wiek ............................................................................................................................ 147

8.5.3. Miejsce zamieszkania .............................................................................................. 148

8.5.4. Wykształcenie ........................................................................................................... 149

8.5.5. Sytuacja społeczno – zawodowa ........................................................................... 151

8.6. Szczegółowy rozkład liczby płatności Polaków........................................................ 153

9. Wpływ akceptacji kart płatniczych na strukturę płatności Polaków ............................... 157

9.1. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach detalicznych ...................................... 157

9.2. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach gotówkowych według miejsc .......... 158

9.3. Struktura płatności Polaków w miejscach akceptujących karty ............................. 160

9.4. Struktura płatności Polaków korzystających z kart w miejscach akceptujących karty ................................................................................................................................ 161

10. Struktura płatności Polaków według miejsc płatności ................................................. 165

10.1. Ogólna struktura płatności według miejsc płatności ............................................ 165

10.2. Szczegółowa struktura sposobów płatności według miejsc płatności .............. 166


5

10.3. Struktura płatności w miejscach, w których najczęściej płacą Polacy .............. 170

10.3.1. Małe sklepy spożywcze i sklepy osiedlowe ...................................................... 170

10.3.2. Supermarkety i hipermarkety spożywcze ......................................................... 178

10.3.3. Stacje benzynowe................................................................................................. 186

11. Przeciętna wartość płatności detalicznych Polaków ................................................... 193

11.1. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności .................... 193

11.2. Przeciętna wartość płatności gotówką .................................................................. 195

11.3. Przeciętna wartość płatności w zależności od cech Polaków ........................... 195

11.4. Przeciętna wartość płatności w zależności od miejsca płatności ...................... 198

12. Struktura płatności Polaków według dni tygodnia ....................................................... 202

13. Sposoby płatności Polaków za zakupy i aukcje internetowe ..................................... 208

14. Opłaty za posiadanie konta osobistego i karty płatniczej ........................................... 211

14.1. Opłaty za posiadanie konta osobistego ................................................................ 211

14.1.1. Wyniki ogólne ........................................................................................................ 211

14.1.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów ........................ 212

14.2. Miesięczne opłaty za posiadanie karty płatniczej ................................................ 216

14.2.1. Wyniki ogólne ........................................................................................................ 216

14.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów ........................ 217

15. Postawy Polaków wobec wprowadzenia opłat za korzystanie z kart ....................... 221

15.1. Wprowadzenie opłaty za płatność kartami w sklepach ...................................... 221

15.2. Wprowadzenie opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów .................... 228

16. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków ................................................ 233

17. Cechy konta podstawowego oraz akceptowane koszty usług bankowych ............. 237

17.1. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego ...................................... 237

17.2. Akceptowane opłaty za usługi bankowe przez nieubankowionych ................... 241

17.2.1. Wyniki ogólne ........................................................................................................ 241

17.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech Polaków .................................. 242

18. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce ................................................. 244

18.1. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według Polaków............................. 244

18.2. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według płatności Polaków ............ 246

19. Całkowita roczna liczba płatności detalicznych Polaków ........................................... 249

20. Podsumowanie .................................................................................................................. 253

21. Najważniejsze wnioski z badania ................................................................................... 263


6


7

Słowo wstępne

Badanie zwyczajów płatniczych Polaków z użyciem dzienniczków płatności jest pierwszym

tego typu badaniem w Polsce i jednym z kilku dotychczas przeprowadzonych na świecie.

Szczegółowe dzienniczki płatności wypełniane przez respondentów charakteryzują się

najlepszą dokładnością i precyzyjnością pozyskiwania danych spośród dotychczas

stosowanych metod.

Badanie przeprowadzone przez Narodowy Bank Polski wpisuje się w nurt badań

światowych przeprowadzonych dotychczas jedynie przez sześć banków centralnych, tj.

Oesterreichische Nationalbank, Deutsche Bundesbank, Bank of Canada, De Nederlandsche

Bank, Magyar Nemzeti Bank i Reserve Bank of Australia, których eksperci w ciągu kilku lat

wykonali badanie dzienniczkowe sposobów płatności.

Badanie wykazało, że Polacy jedynie w 18% przypadków płacą bezgotówkowo we

wszelkiego typu płatnościach dokonywanych przez osoby fizyczne, z czego większość

transakcji jest dokonywana kartami płatniczymi. Na gotówkę przypada 82% płatności, co

wynika m. in. z tego, że połowa płatności Polaków jest wykonywana w małych sklepach

spożywczych, kioskach, na bazarach i targowiskach, gdzie przyjmowane są płatności

niemal wyłącznie w gotówce. Spośród powyższej grupy płatności gotówkowych blisko 60%

jest realizowana przez posiadaczy kart płatniczych, przy czym ponad jedna trzecia

płatności gotówkowych nie może być przez posiadaczy kart płatniczych zrealizowana, gdyż

punkt handlowo-usługowy nie akceptuje kart.

Około 77% Polaków posiada rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy i wskaźnik te

nie zmienił się w ciągu ostatnich czterech lat, sytuując Polskę na jednym z ostatnich miejsc

w Unii Europejskiej. Konto osobiste implikuje liczbę osób, która będzie posiadała i

korzystała z kart płatniczych. Jedynie 66% dorosłych Polaków posiada kartę płatniczą

dowolnego typu, jednakże spośród tej grupy około 25% osób nie wykonało płatności kartą

w ciągu ostatniego miesiąca. Pomimo że dane statystyczne zbierane cyklicznie przez

Narodowy Bank Polski wskazują, że użycie kart płatniczych jest coraz powszechniejsze


8

i dynamicznie rośnie liczba i wartość transakcji bezgotówkowych wykonywanych przez

Polaków, to powyższe badanie pokazuje, że w dalszym ciągu większość codziennych

transakcji przeprowadzana jest przez Polaków za pomocą gotówki, a obrót bezgotówkowy

koncentruje się wśród najbardziej aktywnej części polskiego społeczeństwa. Z badania

wynika, że wiele grup Polaków znajduje się bądź całkowicie poza obrotem

bezgotówkowym, bądź na podstawowym poziomie rozwoju obrotu bezgotówkowego.

Z tak kompleksowego badania, przedstawiającego pełną diagnozę zwyczajów

płatniczych Polaków, będzie wynikać szereg wniosków mogących mieć wpływ zarówno na

ogólną politykę systemu płatniczego, jak i na działania poszczególnych podmiotów i

instytucji aktywnych na polu płatności.

Dziękuję autorowi i wszystkim osobom, które przyczyniły się do przeprowadzenia tego

bardzo trudnego i wielowarstwowego badania. Wyrażam przekonanie, że rezultaty tego

badania i wynikające z niego wnioski przysłużą się w najbliższych latach dalszemu

rozwojowi obrotu bezgotówkowego.

Adam Tochmański

Dyrektor Departament Systemu Płatniczego


9

Synteza

1. Dane wynikające z wypełnionych dzienniczków płatności przedstawiają

codzienny obraz zwyczajów płatniczych Polaków w miejscach, w których

rzeczywiście dokonują płatności i z uwzględnieniem ich częstotliwości.

2. Gotówka jest dominującym sposobem płatności Polaków z blisko 82% udziałem

w ogólnej liczbie płatności dokonywanych przez osoby fizyczne. Na karty

płatnicze, w ogromnej większości debetowe, przypada 16,5% transakcji, a na

polecenie przelewu - 1,6%. Wartościowo udział płatności gotówkowych spada do

64%. Wśród osób korzystających z kart płatniczych udział wykonywanych

płatności bezgotówkowych w ogólnej liczbie płatności wzrósł aż do 27%, a

według wartości płatności do 50%.

3. Spośród wszystkich dorosłych Polaków konto osobiste posiada 77%. Najczęściej

konto osobiste posiadają Polacy w wieku 25-44 lat (93-96%), mieszkający w

miastach od 20 tysięcy do prawie 100 tysięcy mieszkańców (86%), z

wykształceniem wyższym (99%), o najwyższych dochodach (91-92%), urzędnicy i

pracownicy instytucji publicznych (99%), specjaliści i technicy (98%),

przedsiębiorcy (93%) oraz osoby z 3 lub 4-osobowych gospodarstw domowych

(87-89%).

4. W grupie osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe są

zarówno osoby bardzo aktywnie wykorzystujące karty do płatności (34%), jak i

osoby, które albo w ogóle nie mają karty płatniczej (14%), albo, posiadając ją, nie

wykorzystują jej wcale lub używają rzadko (52%).

5. Wśród wszystkich płatności Polaków 82% jest dokonywanych gotówką, ponieważ

duża ich część (47% płatności spośród 100% wszystkich płatności) dotyczy

płatności realizowanych w miejscach, które nie akceptują kart płatniczych.

Wynika z tego, że brak akceptacji kart w sklepach jest główną barierą dla rozwoju

obrotu bezgotówkowego. Wśród pozostałych płatności, które były realizowane


10

gotówką w punktach akceptujących karty (34% ze 100% wszystkich płatności),

dużą część stanowiły płatności posiadaczy kart płatniczych (21% z ogółu

wszystkich płatności). Oznacza to, że poza barierą braku akceptacji wpływ na

wybór metody płatności miały też inne czynniki.

Problemy z przyjmowaniem kart są największe w najmniejszych sklepach. W

małych sklepach spożywczych i osiedlowych w 33% wszystkich płatności można

było płacić kartami. W przypadku supermarketów i hipermarketów spożywczych

procent ten rośnie do 87%.

6. W badaniu wyodrębniono pięć poziomów zaawansowania obrotu

bezgotówkowego:

- poziom 1 oznacza Polaków, którzy nie mają rachunku oszczędnościowo-

rozliczeniowego (23%), - poziom 2 obejmuje Polaków, którzy mają konto

osobiste, ale nie mają żadnej karty płatniczej (11%), - poziom 3 obejmuje

Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale nie wykorzystują karty

płatniczej do płatności (17%), - poziom 4 oznacza Polaków, którzy mają konto

osobiste i kartę płatniczą, ale wykorzystują ją raczej rzadko, tj. wykonują od 1 do

5 płatności kartą miesięcznie (23%), - poziom 5 oznacza Polaków, którzy mają

konto osobiste i kartę płatniczą oraz korzystają z niej często, tj. wykonują od 6

płatności kartą miesięcznie (26%).

7. 50% ogółu płatności detalicznych Polacy przeprowadzają w małych sklepach

spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach i targowiskach. 18% płatności

Polacy wykonują w supermarketach i hipermarketach spożywczych, 12% w

innych sklepach, 8% dotyczy usług i rekreacji, a 6% przeprowadzana jest na

stacjach benzynowych.

8. Karty płatnicze posiada 66% Polaków i bardzo duża część osób z nich korzysta

(95%). Najczęściej karty posiadają osoby młode, mieszkające w miastach, osoby

wykształcone, z ponad przeciętnymi dochodami, specjaliści, technicy, urzędnicy,

pracownicy instytucji publicznych oraz studenci. Najintensywniej kartami płacą

osoby najmłodsze, mieszkające w aglomeracjach, z wykształceniem wyższym i o

najwyższych dochodach.


11

9. Najważniejsze przyczyny nieposiadania kart płatniczych to przekonanie

respondentów, że gotówką płaci się znacznie szybciej (17%), oraz brak potrzeby

posiadania karty (17%).

10. 25% posiadaczy kart płatniczych nie płaciło kartami w miesiącu poprzedzającym

badanie. Najważniejsze przyczyny niepłacenia kartami przez posiadaczy kart

płatniczych to opinia respondentów, że płatność gotówką jest wygodniejsza

(38%), lepsze kontrolowanie i szacowanie wydatków przez respondentów (20%)

oraz brak zaufania do płacenia kartą (20%).

11. Przeciętna wartość płatności kartą debetową wynosi 89 zł, kartą kredytową 132

zł, płatność zbliżeniowa jest średnio na 25 zł, płatność gotówką na 38 zł, a

polecenie przelewu na 164 zł.

12. W 87% przypadków Polacy otrzymują wynagrodzenie przelewem na konto

osobiste. Wśród osób posiadających konto osobiste procent ten rośnie do aż

93%.


12


13

Wstęp

Przedstawione badanie jest pierwszym badaniem w Polsce z użyciem dzienniczków

płatności. Dotychczas podobne badania zostały przeprowadzone przez pracowników

sześciu banków centralnych na świecie1: Oesterreichische Nationalbank2, Deutsche

Bundesbank3, Bank of Canada4, Magyar Nemzeti Bank5, De Nederlandsche Bank6 i Reserve

Bank of Australia7.

Badanie dzienniczkowe jest najdokładniejszą, spośród innych sposobów, metodą

zbierania danych dotyczących zwyczajów płatniczych. Badania empiryczne w zakresie

zwyczajów płatniczych pokazują, jaki jest rzeczywisty stan korzystania z instrumentów i

usług płatniczych, który czasami jest odmienny niż wynika to z danych statystycznych

nieujmujących stopnia nasycenia i wykorzystania tych instrumentów i usług u

poszczególnych osób.

1 Tomasz Koźliński, Porównanie wyników badań dzienniczkowych zwyczajów płatniczych, przeprowadzonych

na świecie, Narodowy Bank Polski, Departament Systemu Płatniczego, Warszawa maj 2013 r. 2 Peter Mooslechner, Helmut Stix, Karin Wagner, How Are Payments Made in Austria? Results of a Survey on

the structure of Austrian Households’ Use of Payment Means in the context of Monetary Policy Analysis, w: Monetary Policy & the Economy, Stability and Security, Quarterly Review of Economic Policy, Oesterreichische Nationalbank, Q2/06, Vienna 2006, s. 111-134. 3 Andreas Hoffmann, Heike Wörlen, Andrea Friedrich, Nadine Knaust, Ulf von Kalckreuth, Tobias Schmidt,

Payment behaviour in Germany. An empirical study of the selection and utilisation of payment instruments in the Federal Republic of Germany, Deutsche Bundesbank, Frankfurt am Main, 30 June 2009, s. 1-84. 4 Carlos Arango, Kim P. Huynh, Leonard Sabetti, How do You Pay? The Role of Incentives at the Point-of-sale,

European Central Bank, Working Paper Series No 1386/ October 2011, s. 1-42; Carlos Arango, Kim P. Huynh, Leonard Sabetti, How Do You Pay? The Role of Incentives at the Point-of-Sale, Bank of Canada/Banque du Canada Working Paper 2011-23, Ottawa October 2011, s. 1-37. 5 Anikó Turján, Éva Divéki, Éva Keszy-Harmath, Gergely Kóczán, Kristóf Takács, Nothing is free: A survey of

the social cost of the main payment instruments in Hungary, Magyar Nemzeti Bank, MNB Occasional Papers 93, Budapest 2011, s. 21-24; Payment habits of the Hungarian households, prezentacja Lajosa Bartha z 21 czerwca 2011 r. w NBP, s. 1-12. 6 Nicole Jonker, Anneke Kosse, Lola Hernandez, Cash usage in the Netherlands: How much, where, when,

who and whenever one wants?, DNB Occasional Studies Vol. 10 No. 2, Amsterdam 2012, s. 1-49. 7 John Bagnall, Sophia Chong, Kylie Smith, Strategic Review of Innovation in the Payments System: Results of

Reserve Bank of Australia’s 2010 Consumer Payments Use Study, Reserve Bank of Australia, June 2011, s. 1 -40.


14

Dotychczas nie przeprowadzono w Polsce dokładnego badania zwyczajów

płatniczych Polaków. Zastosowane do tej pory metody, np. badania ankietowe,

powodowały, że nie były uwzględniane lub były pomijane transakcje niskiej wartości,

rutynowe płatności lub transakcje niestandardowe. Zastosowana w tym badaniu po raz

pierwszy w Polsce metoda, polegająca na szczegółowym zapisaniu wszystkich codziennych

transakcji w trzech kolejnych dniach, pozwala na bardzo dokładne i skrupulatne uzyskanie

danych dotyczących rzeczywistych zwyczajów płatniczych Polaków.

Celem podstawowym badania było poznanie ogólnych i szczegółowych zwyczajów

płatniczych Polaków. Dotychczas nieznana była dokładna ilościowa i wartościowa

struktura sposobów płatności Polaków, rozkład płatności na szczegółowe miejsca

płatności, struktura sposobów płatności w poszczególnych miejscach, przeciętne wartości

płatności dla instrumentów płatniczych oraz powiązanie wspomnianych zagadnień z

cechami respondentów lub ich zwyczajami płatniczymi. Nieznana była także skala

płatności pomiędzy samymi osobami fizycznymi i płatności w internecie w relacji do

płatności klientów detalicznych w punktach handlowo-usługowych.

W ramach szczegółowych celów badania zwyczajów płatniczych Polaków ważna

była potrzeba banku centralnego poznania szczegółowych zwyczajów płatniczych Polaków,

w tym szczególnie: poziomu posiadania i korzystania z rachunków oszczędnościowo-

rozliczeniowych, posiadania i korzystania z kart płatniczych, posiadania i korzystania z

gotówki, częstości płacenia kartami płatniczymi, zachowania posiadaczy kart płatniczych

na wprowadzenie opłat dodatkowych za płacenie kartą w punktach handlowo-usługowych

lub na wprowadzenie opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów, korzystania z

bankowości internetowej, sposobów wykonywania płatności w Internecie (sklepach

internetowych i aukcjach internetowych), sposobów otrzymywania wynagrodzeń. Jednym

z pobocznych celów badania było także zbadanie skali płatności zbliżeniowych i innych

innowacyjnych sposobów płatności.

Kolejnym celem badania była aktualizacja wskaźników obrotu bezgotówkowego z

poprzedniego badania Narodowego Banku Polskiego dotyczącego ubankowienia Polaków,

w tym ubankowienia wśród studentów, osób starszych i gospodarstw domowych o niskich

dochodach, udziału płatności kartami płatniczymi w całości płatności detalicznych


15

Polaków, a także sposobów otrzymywania wynagrodzeń, które to wskaźniki były

wykorzystywane przy konstruowaniu wskaźników monitorowania w „Programie rozwoju

obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata 2011-2013”.

Badanie pt. Zwyczaje płatnicze Polaków składało się z dwóch badań na tej samej

1000-osobowej grupie respondentów. Pierwsza część to wywiady osobiste wspomagane

komputerowo - CAPI. Druga część to szczegółowe papierowe dzienniczki płatności

wypełniane każdego dnia w ciągu trzech kolejnych dni przez respondentów. Dni

wywiadów oraz zapisywania płatności w dzienniczkach były w miarę równomiernie

rozłożone w czasie przeprowadzania badania, bez ich koncentracji na wybrane dni

tygodnia lub części miesiąca. Badanie Zwyczaje płatnicze Polaków zostało przeprowadzone

w terenie w październiku i listopadzie 2011 r. oraz styczniu 2012 r. W święta 1 i 11

listopada oraz 6 stycznia nie przeprowadzano wywiadów oraz nie notowano transakcji w

dzienniczkach.

Koncepcja badania oraz kwestionariusze ankiet, w tym wyjaśnienia dla ankieterów i

respondentów, zostały przygotowane przez Tomasza Koźlińskiego z Departamentu

Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim przy współpracy innych osób8. Badania

w terenie przeprowadziła firma PBS według przekazanej koncepcji i kwestionariuszy

ankiet.

8 Uwagi do badania przekazał Adam Tochmański, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego w

Narodowym Banku Polskim, Renata Pawlicka, Zastępca Dyrektora DSP NBP oraz Robert Klepacz, Zastępca Dyrektora DSP NBP.


16


17

1. Charakterystyka próby badawczej

Badanie Zwyczaje płatnicze Polaków zostało przeprowadzone na 1000-osobowej

reprezentatywnej grupie dorosłych Polaków. Próbę dobrała firma PBS DGA według

schematu losowania warstwowego, wielostopniowego. Struktura próby w badaniu

odpowiada strukturze społeczeństwa polskiego pod względem płci, wieku, województwa i

wielkości miejscowości zamieszkania respondenta.

W próbie 52,4% respondentów stanowiły kobiety, zaś 47,6 % - mężczyźni.

Wykres 1. Struktura próby według płci

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000.

Najliczniejszą grupą w badaniu są osoby w wieku 25-34 lat - 20,5%. Najmniej liczną

grupę w badaniu stanowią osoby w wieku 18-24 lata (12,5%).

52,4% 47,6% kobieta

mężczyzna


18

Wykres 2. Struktura próby według wieku


Najmniejszy udział osób w próbie według miejsca zamieszkania miały osoby

mieszkające na wsi, których udział wynosił 37,9%. Najmniejszy udział mieli respondenci z

miast powyżej 500 tysięcy mieszkańców, stanowiący 11,6% respondentów.

Wykres 3. Struktura próby według wielkości miejscowości zamieszkania


Najwięcej respondentów było z województwa mazowieckiego, śląskiego,

wielkopolskiego i małopolskiego.

12,5%

20,5%

16,3% 17,3%

16,7%

16,7% 18-24 lata

25-34 lata

35-44 lata

45-54 lata

55-64 lata

65 lat i więcej

11,6%

17,3%

19,8%

13,4%

37,9%

miasto 500 tys. i więcejmieszkańców

miasto od 100 tysięcy do499999 mieszkańców

miasto od 20 tysięcy do99999 mieszkańców

miasto do 19999mieszkańców

wieś


19

Wykres 4. Struktura próby według województw


Najwięcej osób w próbie było z wykształceniem średnim ogólnokształcącym,

zawodowym, technicznym i pomaturalnym - 38,8%.

Wykres 5. Struktura próby według wykształcenia


8,1%

5,3%

5,5%

2,6%

6,8%

8,7%

13,5% 2,8%

5,6%

3,1%

5,6%

12,6%

2,9%

3,7%

8,9%

4,3% Dolnośląskie

Kujawsko-pomorskie

Lubelskie

Lubuskie

Łódzkie

Małopolskie

Mazowieckie

Opolskie

Podkarpackie

Podlaskie

Pomorskie

Śląskie

Świętokrzyskie

Warmińsko-mazurskie

Wielkopolskie

Zachodniopomorskie

19,8%

38,8%

25,6%

15,8%

wyższe

średnie

zasadnicze zawodowe

podstawowe


20

Najwięcej odpowiedzi uzyskano od robotników i pracowników niższego szczebla

(26%) i emerytów (22,1%). Rencistów było 4,6 razy mniej niż emerytów, dlatego jest to

zbyt mała grupa, by traktować ją jako odrębną. Urzędników i pracowników instytucji

publicznych państwowych i samorządowych było 12,2% w próbie. Do tej grupy zaliczono

także osoby pracujące w edukacji, szkolnictwie, służbie zdrowia, wojsku i policji.

Wykres 6. Struktura próby według sytuacji społeczno-zawodowej


W próbie największą grupę stanowiły gospodarstwa domowe z dochodami

miesięcznymi w wysokości ponad 3801 zł netto - 22,3%.

4,6%

12,2%

11,6%

26,0% 2,4%

4,8%

22,1%

7,6%

3,6% 5,1%

przedsiębiorca, osoba fizycznaprowadząca działalność gospod.

urzędnik, pracownik instyt. publ.(państw. lub samorząd.)

specjalista, technik

robotnik, pracownik niższego szczebla

rolnik

rencista

emeryt

uczeń, student

zajmuję się domem, prowadzę gospod.dom.

bezrobotny


21

Wykres 7. Struktura próby według dochodów


W badaniu najczęściej udział brały osoby z dwuosobowych i trzyosobowych

gospodarstw domowych (łącznie 55,7% respondentów).

Wykres 8. Struktura próby według liczby osób w gospodarstwie domowym


17,9%

18,5%

19,9%

21,4%

22,3%

poniżej 1300 zł

od 1301 zł do 1800 zł

od 1801 zł do 2400 zł

od 2401 zł do 3800 zł

powyżej 3801 zł

13,5%

29,6%

26,1%

20,7%

10,1%

1 osoba

2 osoby

3 osoby

4 osoby

5 osób i więcej


22

2. Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego

wśród Polaków

2.1. Posiadanie konta osobistego - wyniki ogólne

W badaniu okazało się, że 77% dorosłych Polaków posiadało konto osobiste/

rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy w banku lub w spółdzielczej kasie

oszczędnościowo-kredytowej, a 23% respondentów nie miało takiego konta lub rachunku.

W omawianym badaniu uzyskano zbliżone wyniki, jakie były w kilkunastu innych

przeprowadzonych badaniach na temat korzystania z usług bankowych w ostatnich latach

w Polsce (vide rozdział 4).

Wykres 9. Posiadanie konta osobistego/ ROR przez Polaków w banku lub SKOK


Zdecydowana większość respondentów posiadających konto, bo 90%, posiada

jedno konto osobiste. Dwa konta ma 8%, natomiast trzy lub więcej kont posiada 2%

respondentów posiadających konta. W 2009 roku w badaniu przeprowadzonym przez

Tomasza Koźlińskiego z Departamentu Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim

dwa konta osobiste miało 6% dorosłych Polaków posiadających konto bankowe, a trzy lub

77%

23%

Posiada

Nie posiada


23

więcej kont - 2%9. W jeszcze wcześniejszym badaniu, przeprowadzonym w 2006 r., na

1026-osobowej ogólnopolskiej reprezentatywnej grupie Polaków w wieku od 15 roku życia

jedno konto osobiste miało 93% respondentów, dwa konta osobiste 6% Polaków, a trzy

konta osobiste 1% respondentów posiadających ROR10.

Wykres 10. Liczba posiadanych kont osobistych/ ROR w banku lub SKOK wśród

osób posiadających konto osobiste/ROR


Z badania wynika, że w około 90% przypadków Polacy korzystają z usług jednego

banku, nie mają zatem możliwości porównania w praktyce produktów i jakości obsługi

innych banków. Z reguły osoby te, jeśli posiadają kartę płatniczą, to jest to jedna karta

płatnicza. Grupa Polaków aktywnie korzystająca z usług kilku banków jest bardzo

niewielka.

9 T. Koźliński, Porównanie wyników badań ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez NBP w 2006 i

2009r., Narodowy Bank Polski, grudzień 2009 r. Warszawa, s. 1-30. Opracowanie zaprezentowane na Radzie ds. Systemu Płatniczego w dniu 11 grudnia 2009 r w Narodowym Banku Polskim, http://www.nbp.pl/systemplatniczy/obrot_bezgotowkowy/ubankowienie_polakow.pdf. 10

Tomasz Koźliński, Wybrane wyniki badania nt. korzystania Polaków z kont osobistych i kart płatniczych oraz realizowania płatności masowych w Polsce poprzez transakcje gotówkowe i bezgotówkowe, Departament Systemu Płatniczego, Narodowy Bank Polski, Warszawa 2006, s. 1-30. Wyniki badania zaprezentowane na posiedzeniu Rady ds. Systemu Płatniczego w dniu 21 grudnia 2006 r w Narodowym Banku Polskim.

90%

8% 2%

Jedno konto

Dwa konta

Trzy i więcej kont


24

2.2. Posiadanie konta osobistego według cech Polaków

Wyniki badania wskazują, że nie ma zróżnicowania w posiadaniu kont osobistych

pomiędzy kobietami a mężczyznami.

Wykres 11. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od

płci


Konto osobiste najczęściej posiadają osoby w wieku 35-44 lata (96%). Niewiele

mniejszy jest wskaźnik ubankowienia wśród osób w wieku 25-34 lata (93%) oraz 45-54 lata

(88%). Najrzadziej konto osobiste posiadają osoby w wieku 65 lub więcej lat oraz w wieku

55-64 lata (68%).


wieku


77% 78%

23% 22%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna

Nie posiada kontaosobistego/ROR

Posiada kontoosobiste/ROR

70% 93% 96% 88%

68%

43%

30% 7% 4% 12%

32%

57%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat i więcej

Posiada Nie posiada


25

Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy najczęściej posiadają Polacy mieszkający

w miastach od 20 do 100 tysięcy mieszkańców (86%) oraz w miastach od 500 tysięcy

mieszkańców.

Najrzadziej konto osobiste posiadają osoby mieszkające na wsi (72%) oraz w

miastach mających od 100 do 499 tysięcy mieszkańców (73%).

Analizując wyniki, zauważyć można, że ubankowienie Polaków nie ma wyraźnej

tendencji rosnącej lub malejącej pod względem wielkości miejsca zamieszkania.


wielkości miejsca zamieszkania


Konto osobiste mają prawie wszyscy Polacy z wykształceniem wyższym (99%) oraz

osoby z wykształceniem średnim (90%).

Zaledwie 32% osób z wykształceniem podstawowym posiada rachunek

oszczędnościowo-rozliczeniowy. Badanie potwierdza wyniki kilku wcześniejszych badań, że

najmniej ubankowioną grupą są osoby z wykształceniem podstawowym.

72% 79% 86% 73%

82%

28% 21% 14% 27%

18%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

wieś miasto do 19999mieszk.

miasto od 20 tys.do 99999 mieszk.


miasto powyżej 500tys. mieszk.

Posiada Nie posiada


26


wykształcenia


Najczęściej konto osobiste posiadają Polacy osiągający dochody netto w

gospodarstwie domowym powyżej 2401 zł miesięcznie (91-92%). Najrzadziej konto

osobiste mają osoby o dochodzie netto w gospodarstwie domowym poniżej 1300 zł

miesięcznie (41%).


miesięcznego dochodu netto w gospodarstwie domowym


32%

68% 90% 99%

68%

32% 10% 1%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

podstawowe zasadniczezawodowe

średnie wyższe

Posiada Nie posiada

59% 65% 72% 92% 91%

41% 35% 28% 8% 9%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

poniżej 1300 zł od 1301 zł do1800 zł

od 1801 zł do2400 zł


powyżej 3801 zł

Posiada Nie posiada


27

Rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy posiadają prawie wszyscy urzędnicy,

osoby pracujące w administracji publicznej państwowej lub samorządowej, liczeni łącznie z

osobami pracującymi w edukacji, szkolnictwie wyższym, publicznej służbie zdrowia, wojsku

i policji oraz specjaliści i technicy (98-99%).

Najmniej ubankowioną grupą są emeryci (50%) i renciści (46%), a ponadto

uczniowie i studenci (59%) oraz osoby zajmujące się domem (64%).


sytuacji społeczno-zawodowej


Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w banku lub SKOK posiadają najczęściej

osoby z trzy- i czteroosobowych gospodarstw domowych (87-89%).

Najrzadziej konto osobiste posiadają osoby tworzące jednoosobowe (53%) i pięcio-

lub więcej osobowe gospodarstwa domowe (67%).

50% 54% 59% 64% 69% 83% 90% 93% 98% 99%

50% 46% 41% 36% 31% 17% 10% 7% 2% 1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Posiada Nie posiada


28

Wykres 17. Posiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym


Spośród jednoosobowych gospodarstw domowych, które nie posiadają konta

osobistego, w 70% przypadków tworzą je osoby w wieku 65 lub więcej lat, w 67%

przypadków osoby z wykształceniem podstawowym, a w 87% przypadków emeryci i

renciści.

Wykres 18. Posiadanie i nieposiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym i wieku


53% 74%

87% 89% 67%

47% 26%

13% 11% 33%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób i więcej

Posiada Nie posiada

13% 8% 14% 10% 18%

2% 4%

35% 39% 36% 18%

19%

31% 27%

24%

15% 17%

9% 6% 10%

23% 32% 29% 6% 0%

9% 18% 23%

19% 19% 16%

3% 4%

24% 17% 12%

19% 23%

9% 11% 12%

22%

39%

9% 9%

15%

26% 18%

4% 1% 1%

70%

50%

12% 17% 18%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej


Posiada konto osobiste/ROR Nie posiada konta osobistego/ROR



29

Wykres 19. Posiadanie i nieposiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK

w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym i wykształcenia


11% 5% 4% 5% 18%

67%

43% 32% 35%

42% 33%

23% 19% 20%

31%

27%

41%

32%

43% 36% 31%

50%

44% 48%

41%

6% 16%

29%

22% 21% 25% 22% 33%

27%

10% 6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%




podstawowe zasadnicze zawodowe średnie wyższe


30

Wykres 20. Posiadanie i nieposiadanie konta osobistego/ ROR w banku lub SKOK w zależności od liczby osób w gospodarstwie

domowym i sytuacji społeczno-zawodowej


5% 4% 2% 4% 5% 12% 7%

2% 5% 15%

9% 12%

18%

43%

30%

11% 5%

6%

58%

87% 74%

18% 30% 27% 6%

6%

4%

4% 9%

7%

1%

1%

4% 3% 30%

28%

29%

31% 32% 32%

11%

8%

12%

24% 4% 9%

3%

3%

1% 3%

7%

2%

4% 6%

15%

10%

11%

20% 18% 4%

4%

6%

1%

5%

7% 7% 9%

14%

29% 35% 33%

16%

8% 14% 20% 17%

10% 3%

3% 2% 1% 4% 12%

6% 4% 12% 9% 9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

razem 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej

razem 1 osoba 2 osoby 3 osoby 4 osoby 5 osób iwięcej


bezrobotny emeryt, rencista przedsiębiorca, wł. dział. gospod.

robotnik, pracownik niższego szczebla rolnik specjalista, technik

uczeń, student urzędnik, pracownik inst. pub. zajmuję się domem


31

2.3. Posiadanie konta osobistego/ ROR według banków

Według badania najwięcej podstawowych kont osobistych Polacy posiadali w PKO

Banku Polskim (25%). Ponadto dwukrotnie mniejszy procent wskazań osób, które miały

konta osobiste, miały: Bank Pekao (10%), Bank Zachodni WBK (Grupa Santander) (10%), ING

Bank Śląski (10%) i różne banki spółdzielcze (9%). Na mBank i Bank Millennium przypadało

po 7% rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych osób biorących udział w badaniu.

Wszystkie osoby, aczkolwiek była to nieliczna grupa, które miały konto osobiste w SKOK-u,

nie miały konta osobistego w banku.


32

Wykres 21. Posiadanie rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych według

poszczególnych banków (w %)


1%

0%

0%

0%

0%

0%

1%

1%

1%

1%

1%

1%

1%

1%

2%

2%

3%

3%

3%

7%

7%

9%

10%

10%

10%

25%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

inny bank

Meritum Bank

BNP Paribas/ Fortis Bank

Nordea Bank

Deutsche Bank PBC

MultiBank

spółdzielcza kasa oszczędnościowo-rozliczeniowa/…

BOŚ Bank/ Bank Ochrony Środowiska

Polbank EFG

Bank Pocztowy

Kredyt Bank

Getin Bank/ Getin Noble Bank

Citi Handlowy/ Bank Handlowy w Warszawie

Eurobank/ Euro Bank

Inteligo (tylko serwis Inteligo)

Bank BGŻ

Bank BPH/ GE Money

Lukas Bank/ Credit Agricole

Alior Bank

Bank Millennium

mBank

bank spółdzielczy, dowolny bank spółdzielczy

ING Bank Śląski/ ING BSK

Bank Zachodni WBK/ BZ WBK/ Grupa Santander

Pekao

PKO BP/ PKO Bank Polski


33

2.4. Posiadanie indywidualnego i własnego wspólnego konta osobistego

2.4.1. Wyniki ogólne

Badanie obejmowało zarówno rachunki indywidualne, jak i konta osobiste, w których

respondent jest współwłaścicielem.

W przypadku wspólnego rachunku bankowego prowadzonego dla osób fizycznych, o

ile umowa rachunku bankowego nie stanowi inaczej, każdy ze współposiadaczy rachunku

dysponuje samodzielnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, może posiadać

także własną kartę płatniczą. Zatem, zgodnie z prawem bankowym, współwłaściciele

rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego mają takie samo prawo do korzystania z niego,

wykonywania różnych operacji bezgotówkowych oraz posiadania i korzystania z kart

płatniczych. Powyższe oznacza, że z punktu widzenia zwyczajów płatniczych współposiadanie

rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego nie różni się od posiadania indywidualnego

konta osobistego i nie powinno być traktowane odrębnie.

Własne indywidualne rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe posiadało 59% ogółu

Polaków, natomiast konto osobiste własne wspólne (współwłaściciel konta) posiadało 18%

wszystkich respondentów. Spośród wszystkich osób posiadających konto osobiste w banku

lub w SKOK indywidualne konto osobiste/ROR posiadało 77% osób, natomiast własne

wspólne konto osobiste miało 23% osób.

Niewiele osób, bo jeden procent posiadaczy kont osobistych, miało jednocześnie

konto osobiste własne indywidualne i rachunek osobisty własny wspólny.


34

Wykres 22. Posiadanie własnego indywidualnego i własnego wspólnego konta

osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród wszystkich respondentów


Wykres 23. Posiadanie własnego indywidualnego lub własnego wspólnego konta

osobistego/ ROR w banku lub SKOK wśród osób posiadających konto osobiste/ROR


59% 18%

23% konto własneindywidualne

konto własne wspólne

brak konta

77%

23% konto własneindywidualne

konto własne wspólne


35

2.4.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków

Taki sam procent - 77% - kobiet i mężczyzn posiada własne indywidualne konta

osobiste/ rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe.



według płci


Własne wspólne rachunki osobiste/ROR posiadają najczęściej osoby w wieku 65 lat i

więcej (31%), osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (29%), o dochodach netto w

gospodarstwie domowym od 1801 zł do 2400 zł (33%), osoby zajmujące się domem (65%),

rolnicy (55%) oraz osoby z wieloosobowych gospodarstw domowych (31%).

Najmniej własnych wspólnych kont osobistych/ROR mają osoby mieszkające w

miastach mających 500 tysięcy lub więcej mieszkańców (16%), z wykształceniem wyższym

(17%), o najniższych i najwyższych dochodach (19-22%), uczniowie i studenci (2%).

Rachunków własnych wspólnych nie posiadają jednoosobowe gospodarstwa domowe,

jednakże tego typu przypadki mogą wystąpić, ponieważ wspólne rachunki bankowe nie

muszą być zakładane wyłącznie pomiędzy członkami rodziny.

77% 77%

23% 23%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna

konto własne indywidualne konto własne wspólne


36



według wieku




według wielkości miejsca zamieszkania


93% 82% 74% 73% 71% 69%

7% 18% 26% 27% 29% 31%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



75% 76% 79% 73% 84%

25% 24% 21% 27% 16%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




miasto 500 tys. iwięcej mieszk.



37



według wykształcenia




w zależności od miesięcznego dochodu netto w gospodarstwie domowym


80% 71% 76% 83%

20% 29% 24% 17%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



78% 81% 67%

77% 81%

22% 19% 33%

23% 19%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł



38



w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej




w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym


71% 73% 84%

77%

45%

80%

98% 83%

35%

29% 27% 16%

23%

55%

20%

2% 17%

65%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

bezrobotny emeryt,rencista

przedsiębiorca,wł. dział.gospod.

robotnik,pracownikniższegoszczebla

rolnik specjalista,technik

uczeń, student urzędnik,pracownik inst.

pub.

zajmuję siędomem


100%

74% 80% 71% 69%

0%

26% 20% 29% 31%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




39

2.5. Posiadanie konta osobistego według różnych badań empirycznych

Posiadanie konta osobistego przez Polaków, zwykle traktowane jako najbardziej

popularny wskaźnik ubankowienia, tj. dostępu do usług bankowych, było przedmiotem wielu

wcześniejszych badań przeprowadzonych przez różne podmioty i instytuty badawcze.

Posiadanie konta obejmuje oczywiście zarówno własne indywidualne konto, jak i

posiadanie wspólnego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego. Wspólne konta osobiste

mają przede wszystkim małżeństwa i pozostali członkowie rodzin. Współposiadacze

rachunków osobistych mogą posiadać karty płatnicze oraz zlecać wykonanie polecenia

przelewu na przykład w bankowości internetowej i w oddziałach bankowych.

W omawianym badaniu uzyskano podobny wskaźnik posiadania rachunków

oszczędnościowo-rozliczeniowych przez dorosłych Polaków, jaki był w kilkunastu innych

badaniach na ogólnopolskich reprezentatywnych grupach (Komisja Europejska, Gallup 2008,

Tomasz Koźliński, Narodowy Bank Polski 2009, UOKiK, ARC Rynek i Opinia 2009, KIR, ARC

Rynek i Opinia 2009, Prof. Dominika Maison, Narodowy Bank Polski, 4P Research Mix 2009,

Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha 2010, PAYBACK Consumer Monitor, GfK

Polonia 2010, Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha 2010, PBS, Puls Biznesu

2011, Asli Demirguc-Kunt, Leora Klapper Bank Światowy, Gallup 2011, PBS Loyalty

Benchmark 2012, CEBOS 2012).

Analizując wyniki kilkunastu badań przeprowadzonych przez różne osoby, instytucje i

firmy badawcze w ciągu ostatnich paru lat, można stwierdzić, że wskaźnik posiadania kont

osobistych/ROR w Polsce w większości z nich utrzymuje się w granicach około 75-80%, w

zależności od badania. Porównując badania, należy mieć na uwadze, że każde badanie jest

inne, co może tłumaczyć, poza rokiem przeprowadzenia badania, różnice w ich wynikach. W

wielu przypadkach badania przeprowadzone są jednak z użyciem tych samych lub bardzo

podobnych metod i parametrów i mogą być porównywalne. W niektórych badanach różnie

przeprowadzano dobór próby. Wiek respondentów w przypadku korzystania z usług

bankowych był określany z reguły na od 18 lat z pewnymi wyjątkami.


40

Zaznaczyć należy, że w kilku badaniach pominięto rachunki oszczędnościowo-

rozliczeniowe prowadzone przez SKOKi, a nieliczne badania, poprzez niedookreślone

sformułowanie pytania dla respondentów, nie obejmowały np. kont wspólnych, ale

wyłącznie osobiście posiadane rachunki.

Na kolejnych dwóch wykresach przedstawiono te same wyniki badań

przeprowadzonych przez różne osoby i firmy badawcze. Na pierwszym wykresie (wykres 31)

zamieszczono oryginalne wskaźniki posiadania konta osobistego/ROR przez Polaków z

zachowaniem ewentualnych odmiennych parametrów badań. Na kolejnym wykresie

sprowadzono zamieszczone wyniki z pierwszego wykresu do porównywalności. Wskaźnik

ubankowienia wystandaryzowano tak, aby obejmował osoby od 18 roku życia oraz wszystkie

rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, więc również w SKOK-ach.

Zakłada się, że teoretyczna zmiana wskaźnika ubankowienia ze względu na zmianę

wieku respondentów, z od 15 lat na od 18 lat, spowoduje szacunkowy wzrost wskaźnika

posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych o 3 punkty procentowe i na

odwrót.

Z przeprowadzonego badania wynika, że spółdzielcze kasy oszczędnościowo-

kredytowe mają około jednoprocentowy udział w ogólnej liczbie rachunków

oszczędnościowo-rozliczeniowych prowadzonych przez banki i SKOKi. Udział SKOK-ów w

badaniu jest niedoszacowany, ponieważ według danych statystycznych dotyczących liczby

rachunków bieżących, udział SKOK-ów jest znacznie wyższy niż uzyskany w badaniu i

szacować go można nawet na około 5 procent ogółu rachunków oszczędnościowo -

rozliczeniowych.


41

Wykres 31. Oryginalne wskaźniki posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych/ kont osobistych/ ROR w Polsce w

latach 2007-2012 według różnych badań empirycznych (w %)

Źródło: opracowanie i obliczenia własne. Szczegółowe informacje o badaniach są opisane na kolejnych stronach. Uwaga: niektóre wskaźniki są nieporównywalne ze względu

na różny przedział wieku respondentów, nieujmowanie rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych prowadzonych przez SKOKi oraz kont własnych wspólnych.


42

Wykres 32. Wystandaryzowane wskaźniki posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych/ kont osobistych/ ROR w

Polsce w latach 2007-2012 według różnych badań empirycznych (w %)

Źródło: opracowanie i obliczenia własne. Szczegółowe informacje o badaniach są opisane na kolejnych stronach. Niektóre wskaźniki zostały wystandaryzowane dla respondentów od 18 lat oraz z uwzględnieniem rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych prowadzonych przez SKOKi. W niektórych badaniach nie uwzględniano wszystkich kont własnych wspólnych (współwłaściciel własnego konta osobistego).

Źródło: opracowanie własne na podstawie:

2007 r.: (1) Prof. Piotr Błędowski, Prof. Małgorzata Iwanicz-Drozdowska, SGH, n=996, wiek

respondentów 18-75 lat, sierpień 2007 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, próba

kwotowa, posiadanie rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego (ROR), część osób

posiadających konta osobiste w SKOK-ach mogła zostać nieuwzględniona (68,4%)

2008 r.: (2) Komisja Europejska, Gallup Organization, Eurobarometer, n=1000, wiek respondentów od

21 lat, 27 czerwca - 1 lipca 2008 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, 700 wywiadów

odbyło się telefonicznie (WebCATI), a 300 w formie bezpośrednich wywiadów osobistych,

pytanie Czy mógłbyś powiedzieć, z których z następujących usług lub dostawców korzystasz? -

bankowy rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (bieżący bankowy rachunek) (Could you

tell me which of the following services or providers do you use? - current bank account) (76%)

teoretyczny szacunek wskaźnika posiadania rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego dla

respondentów od 18 lat wynosi 76% - 2 punkty procentowe (szacunkowe zmniejszenie

wskaźnika posiadania konta osobistego ze względu na teoretyczne obniżenie wieku

respondentów z 21 do 18 lat) (74%)

2009 r.: (3) Tomasz Koźliński, Narodowy Bank Polski, n=1000, wiek respondentów od 18 lat, styczeń-

marzec 2009 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, próba losowo-kwotowa, CAPI, pytanie

Czy posiada Pan/Pani konto osobiste/rachunek bieżący/ rachunek oszczędnościowo-

rozliczeniowy (ROR) w banku lub SKOK? (77%)

(4) UOKiK, ARC Rynek i Opinia, n=1000, wiek respondentów 18-75 lat, lipiec 2009 r.,

ogólnopolska reprezentatywna próba, bezpośrednie wywiady kwestionariuszowe, pytanie

Czy ma Pan/i rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy w banku, tzw. ROR? (72%)


respondentów z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach wynosi 72% + 1 punkt

procentowy (szacunkowe zwiększenie wskaźnika posiadania konta osobistego ze względu na

teoretyczne dodanie osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe/ROR w

SKOK-ach) (73%)

(5) KIR, ARC Rynek i Opinia, n=1016, wiek respondentów od 18 lat, październik 2009,

ogólnopolska reprezentatywna próba, próba udziałowa, CATI, pytanie Czy posiada Pan/i

konto w banku? (81%)





SKOK-ach) (82%)

(6) Prof. Dominika Maison, NBP, przez 4P Research Mix, n=1000, wiek respondentów od 18

lat, listopad-grudzień 2009 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, próba losowo-kwotowa,

CAPI, Czy ma Pan/i konto/rachunek osobisty w banku? (78%)


44





SKOK-ach) (79%)

2010 r.: (7) MoneyTrack 2011, Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha, n=1000, wiek

respondentów od 18 lat, styczeń 2010 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI,

korzystanie z usług finansowych, konto (80%)

(8) PAYBACK Consumer Monitor 2011, Loyalty Partner Polska, GfK Polonia, n=755, wiek

respondentów od 18 lat, lipiec-sierpień 2010 r., losowo wybrani dorośli respondenci

posiadający własny dochód, ogólnopolska reprezentatywna próba Polaków z własnymi

dochodami, PAPI (78%)

PAYBACK Consumer Monitor - usługi finansowe, Loyalty Partner Polska, GfK Polonia,

Warszawa, 7 lutego 2011 r.



procentowy (79%)

dodatkowo w badaniu nie uwzględniono osób, które nie posiadają dochodów, a takie

charakteryzują się niższym wskaźnikiem posiadania rachunków oszczędnościowo-

rozliczeniowych/ROR w bankach i SKOK-ach niż przeciętnie, co wpływa na zmniejszenie

wskaźnika posiadania kont osobistych w bankach i SKOK-ach (w badaniu dzienniczkowym

grupa o najniższych dochodach ma 59% wskaźnik ubankowienia); grupą bez własnych

dochodów mogą być uczniowie i studenci, jednakże w przypadku prowadzenia przez te osoby

jednoosobowych gospodarstw domowych i braku własnych dochodów otrzymają one np.

stypendia socjalne i zasiłki z pomocy społecznej; subiektywnie można przypuszczać, że

omawiany wskaźnik zmniejszy się teoretycznie z szacunkowych 79% do około 75% (75%)

(9) Dom Badawczy Maison, Centrum im. Adama Smitha, MoneyTrack 2011, n=1000, wiek

respondentów od 18 lat, listopad-grudzień 2010 r., ogólnopolska reprezentatywna próba,

CAPI, pytanie: Czy korzysta Pan/i z następujących usług finansowych? rachunek osobisty w

banku (tzw. konto) (75%)



procentowy (76%)

2011 r.: (10) Michał Polasik i inni, wywiady Pentor, n=2974, wiek respondentów od 15 lat, październik

2010 r. - styczeń 2011 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI, pytanie o posiadanie

osobistego konta bankowego, na tak sformułowane pytanie część respondentów będących

współwłaścicielami rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych mogła odpowiedzieć, że

nie posiada osobistego konta bankowego (62%), n=2849 dla respondentów od 18 lat (64,6%)


45


respondentów od 18 lat, z uwzględnieniem kont osobistych w SKOK-ach, wynosi 65% + 1

punkt procentowy (66%)

(11) PBS, dla Puls Biznesu, wiek respondentów od 18 lat, marzec 2011 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI, pytanie o posiadanie konta w banku (77%) Wskaźnik ubankowienia Polaków zwalnia, informacja prasowa, PBS




(12) Asli Demirguc-Kunt i Leora Klapper z Banku Światowego, Gallup, n=1029, wiek

respondentów od 15 lat, 14 kwiecień - 16 maj 2011 r., ogólnopolska reprezentatywna próba,

wywiady osobiste w ramach Gallup World Pool, (70,2%), pytanie: Czy zupełnie sam, czy też

wspólnie z kimś obecnie masz konto w którymś z następujących miejsc? Konto może być

używane do oszczędzania pieniędzy, zlecania lub otrzymywania płatności oraz do

otrzymywania wynagrodzeń lub przekazów zagranicznych. Czy obecnie masz konto w banku

lub SKOK? (Do you, either by yourself or together with someone else, currently have an

account at any of the following places? An account can be used to save money, to make or

receive payments, or to receive wages and remittances. Do you currently have an account

at?), dla respondentów od 25 lat (75,5%), szacować można, że wskaźnik ubankowienia dla

respondentów od 18 lat będzie wynosił około (73%)

2012 r.:(13) Tomasz Koźliński NBP, wywiady PBS, n=1000, wiek respondentów od 18 lat, październik-

listopad 2011 i styczeń 2012, ogólnopolska reprezentatywna próba, próba losowo-kwotowa,

CAPI, pytanie Czy posiada Pan/i konto osobiste/ rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy

tzw. ROR/ rachunek osobisty w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej

(SKOK)? (77%)

(14) Komisja Europejska, TNS OBOP, n=1000, wiek respondentów od 15 lat, 3-18.09.2011 r.,

Pytanie: Który z wymienionych produktów finansowych masz - rachunek oszczędnościowo-

rozliczeniowy (ROR) w banku/ bieżący rachunek bankowy (Do you have current bank

account?) (68%)


respondentów od 18 lat wynosi 68% + 3 punkty procentowe = (71%)




(15) PBS Loyalty Benchmark, PBS, n=5212, wiek respondentów od 18 lat, pierwsza połowa

2012 r., ogólnopolska reprezentatywna próba, CAPI, pytanie o posiadanie konta w banku

(77%),

Wskaźnik ubankowienia Polaków zwalnia, informacja prasowa, PBS


46

(16) CEBOS, n=1011, wiek respondentów od 18 lat, 14-22.08.2012, ogólnopolska

reprezentatywna próba, CAPI, pytanie Z jakich produktów bankowych Pan(i) korzysta? Czy

ma Pan(i) konto bankowe? (76%)





47

Podsumowując, poziom posiadania rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych

przez Polaków przez cały czas w latach 2009 - 2012 był mniej więcej na tym samym

poziomie, pomimo stałego wzrostu liczby rachunków bankowych według danych

statystycznych zbieranych przez NBP. Wnioskować można, że nie nastąpiło zauważalne

zwiększenia upowszechnienia korzystania przez Polaków z kont osobistych, a wzrost

statystyczny rachunków bankowych prowadzonych przez banki dotyczył głównie osób, które

już mają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy i otwierają drugie lub trzecie konto

osobiste, co potwierdza wzrost frakcji osób posiadających dwa i więcej konta osobiste w

stosunku do wcześniejszego badania NBP (w 2009 r. było to 8% Polaków posiadających

konto osobiste/ROR, zaś w omawianym badaniu 10%11).

2.6. Przyczyny nieposiadania konta osobistego

Najważniejszy powód nieposiadania konta osobistego w badaniu z 2009 r. to brak

takiej potrzeby - 54 % odpowiedzi, preferencja trzymania pieniędzy w gotówce (25%),

przekonanie Polaków o tym, że posiadają zbyt niskie dochody, żeby oszczędzać (23%), oraz

brak pieniędzy, brak oszczędności przez Polaków (22%).

Trzy najczęstsze powody nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK w 2012 r.

to brak takiej potrzeby (50%), preferencja trzymania pieniędzy w gotówce (25%) oraz brak

pieniędzy lub brak oszczędności (23%). Zauważyć można, że relatywnie rzadko respondenci

wskazywali na pobieranie przez banki zbyt wysokich opłat i prowizji za prowadzenia konta

(13%) oraz na nieopłacalność posiadania konta bankowego (9%). 14% osób podało, że nie

posiada konta bankowego, ponieważ nie mają zaufania do banków lub bankowców.

Odpowiedzi respondentów z 2012 r. zatem niemal pokryły się z tymi, jakie uzyskano

w badaniu w 2009 r.12

11

T. Koźliński, Porównanie wyników badań ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez NBP w 2006 i 2009 r., Narodowy Bank Polski, grudzień 2009 r. Warszawa. Materiał zaprezentowany na Radzie ds. Systemu Płatniczego w dniu 11 grudnia 2009 r. w Narodowym Banku Polskim. 12

Ibidem.


48

Wykres 33. Przyczyny nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK w 2009 r.

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=228 respondentów. Respondent mógł wskazać maksymalnie trzy

powody. Przeciętnie Polacy podawali dwie przyczyny braku konta osobistego.

3%

3%

6%

11%

12%

15%

17%

22%

23%

25%

54%

Bank odmówił mi założenia konta ze względu na brakstałej pracy lub dochodów, niskie dochody lub brak

stałego miejsca zameldowania

Posiadanie i obsługa konta bankowego jest zbytskomplikowane

Konto osobiste jest zbyt nisko oprocentowane/nieopłacalne

Posiadanie konta osobistego jest zbyt drogie w stosunkudo korzyści, jakie daje

Banki pobierają zbyt wysokie opłaty i prowizje zaprowadzenie konta

Nie mam zaufania do banków/ bankowców

Nie mam regularnych dochodów/ stałej pracy

Nie mam pieniędzy, nie mam czego oszczędzać

Uważam, że mam zbyt niskie dochody, żeby posiadaćkonto

Wolę trzymać pieniądze w gotówce

Nie potrzebuję konta, nie mam takiej potrzeby


49

Wykres 34. Przyczyny nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK w 2012 r.

Źródło: badanie i obliczenia własne, 412 odpowiedzi wskazane przez n=229 respondentów. Każdy respondent

mógł wskazać maksymalnie trzy powody.


50

W badaniu z 2012 r. zanotowano znaczne różnice w odpowiedziach osób

najmłodszych i najstarszych. Wśród osób najmłodszych drugą najważniejszą przyczyną był

brak stałej pracy, brak regularnych dochodów (43%). Zaledwie 14% osób w wieku 18-34 lat

wskazywało, że nie ma konta osobistego, ponieważ woli trzymać pieniądze w gotówce, w

porównaniu do 31% z taką samą odpowiedzią w przypadku osób mających 55 i więcej lat.

Osoby starsze częściej też niż osoby najmłodsze wskazywały, jako przyczyny nieposiadania

konta, na brak zaufania, wysokie koszty lub skomplikowaną obsługę konta.


51

Wykres 35. Porównanie przyczyn nieposiadania konta osobistego w banku lub SKOK

w 2012 r. wśród osób w wieku 18-34 lata oraz 55 i więcej lat

Źródło: badanie i obliczenia własne, 370 odpowiedzi wskazane przez n=201 respondentów. Każdy respondent

mógł wskazać maksymalnie trzy powody.

12%

43%

2%

8%

10%

6%

37%

14%

51%

1%

1%

3%

3%

4%

6%

9%

13%

15%

15%

16%

18%

31%

48%

0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6

bank odmówił mi założenia konta ze względu nabrak stałej pracy lub dochodów

nie wiem, trudno powiedzieć

karta debetowa wydana do konta jest zbyt droga wstosunku do korzyści

konto osobiste jest zbyt drogie w stosunku dokorzyści

inne

nie mam regularnych dochodów/ nie mam stałejpracy

konto osobiste jest zbyt drogie w stosunku dokorzyści

posiadanie i obsługa konta bankowego jest zbytskomplikowana

nie mam zaufania do banków/ bankowców

banki pobierają zbyt wysokie opłaty i prowizje zaprowadzenie konta

uważam, że mam zbyt niskie dochody, żebyposiadać konto

nie mam pieniędzy, nie mam czego oszczędzać

wolę trzymać pieniądze w gotówce

nie potrzebuję konta, nie mam takiej potrzeby

55 i więcej lat 18-34 lata


52

Podsumowując omawiane zagadnienie, można stwierdzić, że grupa osób, która nie

posiada konta osobistego, nie zmieniła się znacznie na przestrzeni ostatnich paru lat oraz nie

zmieniły się istotnie czynniki determinujące ubankowienie w Polsce.

Przyczyny nieposiadania konta osobistego są bardzo różne dla różnych grup

wiekowych. Wynika z tego, że do zmiany tej sytuacji należy zastosować odmienne podejścia

w wyszczególnionych grupach społecznych. Brak potrzeby, dochodów i oszczędności są

najważniejszymi przeszkodami wzrostu ubankowienia wśród osób najmłodszych. Wśród

osób najstarszych oprócz braku potrzeby posiadania konta osobistego ważną przyczyną

nieubankowienia jest również przyzwyczajenie do trzymania pieniędzy w gotówce.

3. Sposoby pobierania i wartość posiadanej gotówki przez

Polaków

3.1. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków

Najwięcej Polaków, 55% respondentów, pobierało gotówkę w ciągu ostatniego

miesiąca z bankomatów. Znacznie mniej osób dokonywało tego na poczcie i od listonosza

(16%) oraz z kasy oddziału bankowego lub SKOKu (15%).

W zdecydowanej większości przypadków Polacy pobierali lub otrzymywali gotówkę z

jednego źródła w ciągu miesiąca i najczęściej był to bankomat.


53

Wykres 36. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki przez Polaków w

ostatnim miesiącu (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000, wielokrotny wybór, wskazano łącznie 1119 sposobów

otrzymywania lub pobierania gotówki.

Odpowiedź „inne” obejmuje wszystkie inne sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki, w tym wypłatę

gotówki w sklepie podczas płacenia za zakupy, jednakże sposób ten ma całkowicie nieistotny udział.

Opcja na poczcie/ od listonosza dotyczy wypłat i poborów gotówki w placówce poczty lub od listonosza.

W badaniu kobiety pobierały lub otrzymywały gotówkę podobnie jak mężczyźni.

Niewielka różnica polega na tym, że mężczyźni wypłacają gotówkę z bankomatów nieco

częściej niż kobiety. Kobiety natomiast częściej niż mężczyźni pobierały gotówkę na poczcie,

od listonosza, z kas oddziałów bankowych/ SKOK lub od rodziny.

1%

1%

3%

4%

7%

12%

15%

16%

55%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

inny

z kasy urzędu

nie pobierałem/am gotówki

z własnej działalności gospodarczej

z kasy pracodawcy/ do ręki

od rodziny/ znajomych

z kasy oddziału bankowego/SKOK-u

na poczcie/ od listonosza

z bankomatu


54


ostatnim miesiącu w zależności od płci (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000, wielokrotny wybór, wskazano 1119 sposobów otrzymywania lub

pobierania gotówki.

Dokonano podziału respondentów na dwie grupy: posiadających konto osobiste/ROR

oraz nieposiadających konta osobistego. Polacy posiadający konto osobiste najczęściej

podejmowali gotówkę z bankomatów (71%) i z kas oddziałów bankowych/SKOK. Natomiast

wśród osób nieposiadających konta osobistego najpopularniejsze jest wypłacanie gotówki na

poczcie lub otrzymywanie jej od listonosza (60%).

0%

0%

3%

4%

9%

10%

13%

14%

57%

1%

1%

3%

3%

5%

13%

16%

17%

53%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

inny

z kasy urzędu

w ostatnim miesiącu w ogóle niepobierałem/am gotówki

z własnej działalności gospodarczej/sprzedaży produktów





z bankomatu

kobiety mężczyźni


55


ostatnim miesiącu w zależności od posiadania i nieposiadania konta

osobistego/ROR

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000, wielokrotny wybór.

Szczegółowo przeanalizowano również sposoby pobierania lub otrzymywania

gotówki przez osoby posiadające konto osobiste/ROR w zależności od miejsca zamieszkania.

Wśród osób posiadających konto bankowe osoby mieszkające na wsi i w małych miastach

rzadziej korzystają z bankomatów niż osoby mieszkające w miastach średniej i dużej

wielkości. Osoby mieszkające na wsi lub w małych miastach częściej natomiast korzystają z

oddziałów bankowych.

1%

1%

2%

2%

4%

5%

9%

19%

71%

1%

2%

5%

60%

2%

13%

20%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

inny

z kasy urzędu







z bankomatu

nie posiada konta posiada konto osobiste


56

Wykres 39. Sposoby pobierania lub otrzymywania gotówki w ostatnim miesiącu

wśród osób posiadających konto osobiste w zależności od miejsca zamieszkania

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771, wielokrotny wybór.

1%

1%

3%

3%

4%

7%

8%

23%

66%

0%

2%

2%

3%

3%

11%

15%

77%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

z kasy urzędu

inny







z bankomatu

miasto od 20 tys. mieszkańców wieś i miasto do 20 tys. mieszkańców


57

3.2. Wartość gotówki posiadanej przez Polaków w portfelu i w domu

Polacy przeciętnie trzymają w domu i w portfelu 320 zł. Najwięcej gotówki w portfelu

i w domu posiadają Polacy w wieku 35-44 lat (426 zł), najmniej natomiast mają osoby

dorosłe do 24 roku życia - 247 zł.

Wykres 40. Przeciętna wartość gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w

domu w zależności od wieku (w zł)


Przed rozpoczęciem udziału w badaniu respondenci posiadali przeciętnie 390 zł

gotówki, natomiast pod koniec przeprowadzania dzienniczka płatności, tj. po trzech dniach

rejestrowania swoich wydatków, wartość ta zmniejszyła się do 250 zł. Zbieranie

szczegółowych transakcji z dzienniczka płatności rozłożone było w okresie kilku miesięcy oraz

na poszczególne dni tygodnia, dlatego statystycznie nie powinien wystąpić znaczny spadek

przeciętnej wartości gotówki posiadanej przez Polaków w portfelu lub w domu.

247

335

426

310 285 299

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450



58

Tabela 1. Przeciętna wartość gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w domu

w zależności od wieku (w zł)

wiek stan początkowy stan końcowy średni poziom

18-24 lata 292 202 247

25-34 lata 412 257 335

35-44 lata 521 331 426

45-54 lata 374 246 310

55-64 lata 358 212 285

65 lat i więcej 356 242 299

Razem 390 250 320 Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.

W badaniu zauważyć można znaczne rozbieżności pomiędzy przeciętną wartością

gotówki posiadaną przez respondentów w zależności od wieku i posiadania konta

osobistego.

Wykres 41. Przeciętne wartości gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w

domu w zależności od wieku i posiadania konta osobistego (w zł)


280 326

435

301 249

320 326

170

456

232

378 358

284 300

0

100

200

300

400

500

18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-64 lata 65 lat iwięcej

Przeciętnie

ma konto osobiste brak konta osobistego


59

Tabela 2. Przeciętne wartości gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w


stan początkowy gotówki

w portfelu i domu stan końcowy gotówki w

portfelu i domu średni

poziom gotówki

posiadanie konta osobistego tak nie tak nie tak nie

18-24 lata 327 209 233 130 280 170

25-34 lata 404 518 247 394 326 456

35-44 lata 530 330 340 134 435 232

45-54 lata 361 463 240 292 301 378

55-64 lata 326 423 172 293 249 358

65 lat i więcej 388 333 252 234 320 284

Razem 400 357 252 243 326 300 Źródło: badanie i obliczenia własne, n=978.

Wraz ze wzrostem wykształcenia rośnie również przeciętna wartość gotówki

trzymanej przez Polaków w domu i w portfelu. Przeprowadzone badania wskazują, że nie ma

istotnej różnicy pomiędzy wartością gotówki trzymanej przez osoby posiadające konto

osobiste oraz respondentów, którzy takiego konta nie mają.

Wykres 42. Przeciętne wartości posiadanej gotówki przez Polaków w portfelu i w



269 319 317

364 326

286 316 302

390

300

0

100

200

300

400

500


średnie wyższe Przeciętnie

ma konto osobiste brak konta


60

Przeciętna wartość gotówki posiadanej przez respondentów rośnie i następnie

niewiele zmniejsza się w zależności od dochodów netto osiąganych w gospodarstwie

domowym. W najbardziej zamożnych rodzinach osoby, które mają konto osobiste, trzymają

więcej gotówki niż ma to miejsce w przypadku gospodarstw domowych z niższymi

dochodami.

Wykres 43. Przeciętna wartość gotówki trzymanej przez Polaków w portfelu i w

domu w zależności od wieku (w zł)


4. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez Polaków

4.1. Wyniki ogólne

Ogólnie 66% Polaków posiadało kartę płatniczą dowolnego typu, z tego 63%

korzystało z niej, a 3% nie. Spośród osób, które mają rachunek oszczędnościowo-

rozliczeniowy w banku lub SKOK, 86% Polaków ma jakąkolwiek kartę płatniczą.

255 275

363 335

357

254 302

377

221

314

0

100

200

300

400




powyżej 3801 zł

ma konto osobiste brak konta osobistego


61

Wykres 44. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez dorosłych Polaków


Wykres 45. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez posiadaczy kont

osobistych/ROR


Podsumowując, jedna trzecia Polaków nie ma karty płatniczej. Istnieje zatem istotnie

duża grupa Polaków, która nie uczestniczy w obrocie bezgotówkowym. Jeśli ktoś ma już

kartę płatniczą, to z niej korzysta.

63% 3%

11%

23% mam i korzystam zkarty

mam, ale nie korzystamz karty

nie mam karty, alemam konto

brak konta

82%

4%

14%

mam i korzystam z karty

mam i nie korzystam zkarty

brak karty, ma kontoosobiste/ROR


62

4.2. Liczba posiadanych kart płatniczych przez Polaków

Spośród wszystkich Polaków jedną kartę płatniczą posiadało 49% osób, dwie karty

14% osób, a trzy lub więcej kart 3% osób. Karty płatniczej nie miało ogólnie 34% Polaków.

Wykres 46. Liczba posiadanych kart płatniczych przez dorosłych Polaków


Wykres 47. Liczba posiadanych kart płatniczych przez dorosłych Polaków w

zależności od wieku


34%

49%

14%

2% 1%

brak karty

1 karta

2 karty

3 karty

4 karty i więcej

34% 15% 12%

25%

50% 71%

34%

56%

61% 61% 51%

39%

26%

49%

9% 19% 23% 20%

8% 1% 14%

1% 3% 2% 3% 2% 1% 2%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Razem

brak karty 1 karta 2 karty 3 karty 4 karty i więcej


63

Spośród osób, które posiadają kartę płatniczą, 74% posiadało 1 kartę, 21% posiadało

dwie karty, a reszta osób posiadała trzy lub więcej kart. 28-32% osób posiadających kartę

płatniczą w wieku 25-54 lat miało dwie karty płatnicze lub więcej.

Wykres 48. Liczba posiadanych kart płatniczych przez osoby posiadające karty

płatnicze


Wykres 49. Liczba posiadanych kart płatniczych przez osoby posiadające karty

płatnicze w zależności od wieku


74%

21%

3% 1%

1 karta 2 karty 3 karty 4 karty i więcej

85% 72% 69% 68%

77% 88%

74%

13% 22% 26% 27% 17% 4%

21%

1% 3% 2% 4% 5% 2% 3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Razem

1 karta 2 karty 3 karty 4 karty i więcej


64

4.3. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych według cech Polaków

Spośród ogółu kobiet posiadających konto osobiste/ROR, 82% ma kartę płatniczą.

Prawie wszystkie kobiety korzystają z posiadanych kart płatniczych. Wśród mężczyzn

posiadających koto osobiste/ROR kartę płatniczą posiada 90%, ale nie korzysta z niej 5%.


osobistych/ROR w zależności od płci

Źródło: badanie i obliczenia własne, n =771.

84-88% ogółu Polaków w wieku 25-44 lat posiada jakąkolwiek kartę płatniczą. Wraz z

wiekiem powyżej 44 lat znacznie spada poziom ukartowienia wśród posiadaczy kont

osobistych. Wśród Polaków w wieku 65 i więcej lat kartę płatniczą posiada zaledwie 29%

osób. Poziom ukartowienia jest w wielu przypadkach powiązany z poziomem ubankowienia.

80% 85%

2% 5% 18%

10%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna

nie mam karty, mam kontoosobiste

mam i nie korzystam zkarty

mam i korzystam z karty


65

Wykres 51. Posiadanie i korzystanie z kart płatniczych przez Polaków w zależności

od wieku


91-93% osób posiadających konto osobiste/ROR w wieku od 18 do 44 lat posiada

kartę płatniczą i prawie wszyscy z niej korzystają. Zaledwie 69% osób w wieku 65 i więcej lat,

które mają ROR, mają także kartę.


osobistych/ROR w zależności od wieku


65% 82% 86%

69%

46% 28%

1%

2% 2%

5%

5%

1%

5%

8% 7%

13%

17%

13%

30%

7% 4% 12%

32%

57%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty

nie mam karty, mam konto osobiste brak konta

92% 88% 90% 79%

67% 66%

1% 3% 3% 6%

7% 3%

7% 9% 8% 15% 26% 31%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


mam i korzystam z karty mam i nie korzystam z karty nie mam karty, mam konto osobiste


66

Nie ma dużego zróżnicowania w poziomie posiadania kart płatniczych w zależności od

wielkości miejsca zamieszkania. Jednakże relatywnie najmniej kart płatniczych posiadają

Polacy mieszkający na wsi - 81% posiadaczy rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych.


osobistych/ROR w zależności od wielkości miejsca zamieszkania


Relatywnie nisko ukartowioną grupą są osoby z wykształceniem podstawowym

posiadające rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, spośród których 72% osób ma kartę

płatniczą. Największy wskaźnik ukartowienia jest wśród osób z wykształceniem wyższym –

93%.

76% 80% 91%

81% 88%

5% 3% 2%

4% 3% 19% 17%

7% 15% 8%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






nie mam karty, mam konto osobiste


67


osobistych/ROR w zależności od wykształcenia


Pod względem dochodów najmniej ukartowioną grupą spośród Polaków

posiadających konto osobiste/ROR są osoby należące do gospodarstw domowych o

dochodach miesięcznych netto poniżej 1300 zł. Polacy należący do najbogatszych rodzin, jeśli

posiadają ROR, prawie zawsze posiadają także kartę płatniczą.

Najrzadziej kartę płatniczą, wśród osób posiadających konto osobiste, mają osoby

opiekujące się domem - 52%, rolnicy - 60% oraz emeryci i renciści - 70%. Uczniowie i

studenci, którzy są jedną z najmniej ubankowionych grup w społeczeństwie, jeśli mają ROR,

to w 93% przypadków mają także jakąś kartę płatniczą. Także urzędnicy, pracownicy

instytucji publicznych, specjaliści i technicy, jeśli posiadają konto osobiste, to mają również

kartę płatniczą.

66% 71% 84% 92%

6% 8%

3% 1%

28% 21% 13% 8%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



nie mam karty, mam konto osobiste


68


osobistych/ROR w zależności od dochodów



osobistych/ROR w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej


67% 72% 82% 84%

95%

8% 7%

6% 2%

0% 25% 21%

13% 14% 5%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

poniżej 1300 zł od 1301 zł do 1800 złod 1801 zł do 2400 złod 2401 zł do 3800 zł powyżej 3801 zł


43% 45%

64% 74%

84% 87% 91% 93% 94% 9% 15%

6%

11% 0%

4% 2% 0% 2%

48% 40%

30%

14% 16% 9% 7% 7% 4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



69

Liczba osób w gospodarstwie domowym nie wpływa znacznie na to, czy ktoś posiada,

czy też nie posiada kartę płatniczą. Jednakże najrzadziej kartę płatniczą posiadają osoby

należące do 5-osobowych i większych gospodarstw domowych (73%).




Dodatkowo wprowadzono nowe kryterium podziału osób mających i korzystających z

kart płatniczych, które pośrednio związane jest z dochodami respondentów. Wartość

gotówki w domu i w portfelu respondentów nie różnicuje zauważalnie wskaźnika posiadania

kart płatniczych. Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego nie powoduje, że

Polacy posiadają mniej gotówki w portfelu i w domu.

85% 77%

88% 83% 72%

4% 5%

3% 5%

1%

11% 18%

9% 12% 26%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%




70


osobistych/ROR w zależności od średniego poziomu posiadanej gotówki w portfelu

i domu


4.4. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych


Zależności w posiadaniu kart debetowych są prawie takie same, jakie występują w

przypadku posiadania kart płatniczych.

Spośród wszystkich Polaków 61% posiada kartę debetową i korzysta z niej, a 3% ma

kartę debetową, ale z niej nie korzysta. 13% dorosłych Polaków natomiast nie posiada żadnej

karty debetowej, choć ma konto osobiste.

Rozpatrując natomiast wszystkich posiadaczy kont osobistych/ROR, karty debetowe

posiada 83% Polaków.

83% 83% 86% 78% 77% 83% 88%

3% 4% 4% 6% 3%

2% 0%

14% 13% 10% 17% 19% 15% 12%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

poniżej 50 zł 50-100 zł 100-150 zł 150-250 zł 250-500 zł 500-1000 zł powyżej 1000 zł



71

Wykres 59. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez dorosłych Polaków


Wykres 60. Posiadanie i korzystanie z kart debetowych przez posiadaczy kont

osobistych/ROR


61%

3%

13%

23% mam i korzystam z kartydebetowej

mam i nie korzystam zkarty debetowej

nie mam karty debetowej,mam konto osobiste

brak konta

79%

4%

17% mam i korzystam z kartydebetowej

mam i nie korzystam zkarty debetowej

nie mam kartydebetowej, mam kontoosobiste


72


Kartę debetową posiada 89-91% Polaków w wieku 18-44 lata posiadających rachunek

oszczędnościowo-rozliczeniowy. Wraz z wiekiem wskaźnik posiadania kart debetowych

znacznie obniża się.




Spośród respondentów posiadających konto osobiste/ROR, kartę debetową

najczęściej posiadali Polacy mieszkający w miastach mających 500 tys. i więcej mieszkańców

(91%). Najrzadziej kartę debetową posiadali natomiast Polacy mieszkający na wsi (78%) i w

miastach od 100 tysięcy do poniżej 500 tysięcy (80%).

88% 87% 88% 74%

65% 65%

1% 2% 3%

6% 7% 1%

11% 10% 8% 20% 28% 34%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


nie mam karty debetowej, mam konto osobiste/ROR

mam i nie korzystam z karty debetowej

mam i korzystam z karty debetowej


73


osobistych/ROR w zależności od wielkości miejsca zamieszkania


Wskaźnik posiadania kart debetowych rośnie wraz ze wzrostem wykształcenia

Polaków.




74% 78% 87% 75%

87%

4% 3% 2%

5% 4% 22% 19% 11% 20% 8%

0%

20%

40%

60%

80%

100%








62% 69% 83% 88%

6% 7%

4% 0% 32% 25% 14% 12%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






74

Najczęściej karty debetowe posiadali Polacy będący członkami najbogatszych

gospodarstw domowych. Osoby o najniższych dochodach relatywnie najczęściej także nie

korzystały z karty debetowej pomimo jej posiadania.




Konta osobiste i karty debetowe najczęściej posiadali specjaliści, technicy, uczniowie,

studenci, urzędnicy, pracownicy instytucji publicznych, robotnicy i pracownicy niższego

szczebla. Najrzadziej karty debetowe i konta osobiste posiadały osoby zajmujące się domem

oraz rolnicy. Karty debetowe rzadko również posiadały osoby będące członkami 5-cio

osobowych i liczniejszych gospodarstw domowych.

67% 65% 79% 82%

93%

6% 7%

5% 2% 1%

27% 27% 16% 16%

6%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł





75





osobistych/ROR w zależności od dochodów netto w gospodarstwie domowym


74% 61%

84% 84%

45%

93% 89% 88%

43%

11%

5%

0% 3%

10%

3% 2% 1%

9%

14%

34%

16% 13%

45%

4% 9% 11%

48%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


przedsięb.,wł. dział.gospod.

robotnik,pracow.

niższ.szczebla


uczeń,student

urzędnik,pracownikinst. pub.

zajmuję siędomem

mam i korzystam z karty debetowej mam i nie korzystam z karty debetowej


83% 75% 85% 82% 69%

4% 4%

4% 4% 1%

13% 21% 12% 15% 29%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






76

4.5. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych


Znacznie mniej Polaków posiada karty kredytowe niż karty debetowe. Spośród

wszystkich Polaków kartę kredytową ma i korzysta z niej 13% Polaków, natomiast 4% ma

taką kartę, ale z niej nie korzysta.

Wśród osób posiadających konto osobiste kartę kredytową ma 22% osób.

Wykres 67. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez Polaków


13%

4%

60%

23% mam i korzystam z kartykredytowej

mam i nie korzystam z kartykredytowej

nie mam karty kredytowej,mam konto osobiste/ROR

brak konta


77

Wykres 68. Posiadanie i korzystanie z kart kredytowych przez posiadaczy kont

osobistych/ROR



Wśród osób posiadających konto osobiste/ROR zauważalnie więcej mężczyzn (26%)

niż kobiet (17%) posiada kartę kredytową.


osobistych/ROR w zależności od płci


17%

5%

78%

mam i korzystam z kartykredytowej

mam i nie korzystam zkarty kredytowej


13% 20% 4%

6%

83% 73%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna


mam i nie korzystam zkarty kredytowej

mam i korzystam z kartykredytowej


78

Struktura posiadania kart kredytowych wśród Polaków według wieku jest nieco

odmienna, niż ta, jaka ma miejsce w przypadku kart debetowych. Karty kredytowe są

najmniej popularne wśród osób najstarszych i najmłodszych. Miejsce zamieszkania nie ma

znacznego wpływu na poziom posiadania kart kredytowych.







11% 18% 22% 22% 12% 4% 3%

6% 4% 5% 5%

6%

85% 76% 74% 73% 82% 90%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


nie mam karty kredytowej, mam konto osobiste/ROR

mam i nie korzystam z karty kredytowej

mam i korzystam z karty kredytowej

19% 10% 18% 13% 18%

5% 3%

6% 9% 3%

76% 87%

76% 79% 79%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


miasto od 20 tys. do99999 mieszk.







79

Najczęściej kartę kredytową mają osoby z wyższym wykształceniem i należące do

najbogatszych gospodarstw domowych.







8% 10% 14% 30%

2% 3% 5%

8%

90% 86% 81% 62%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe




11% 11% 11% 11% 32% 8% 2% 4% 5%

6%

80% 87% 85% 85%

61%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł





80

W analizowanej grupie posiadaczy kont osobistych/ROR karty kredytowe najczęściej

posiadają urzędnicy, pracownicy instytucji państwowych i samorządowych (38%), specjaliści i

technicy (36%) oraz przedsiębiorcy i osoby prowadzące własną działalność gospodarczą

(30%). Z kart kredytowych nie korzystają w ogóle osoby, które zajmują się domem.




Wśród posiadaczy kont osobistych/ROR karty kredytowe najczęściej posiadają osoby

należące do 4-osobowych gospodarstw domowych, najrzadziej - osoby należące do

gospodarstw liczniejszych.

6% 7%

23% 13%

5%

26%

4%

36%

0%

3% 7%

7%

4%

0%

10%

2%

2%

9%

91% 86%

70%

83% 95%

64%

93%

62%

91%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



robotnik,pracow.

niższ. szczeb.


uczeń,student


zajmuję siędomem

mam i korzystam z karty kredytowej mam i nie korzystam z karty kredytowej



81


osobistych/ROR w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym


4.6. Posiadanie i korzystanie z kart zbliżeniowych


Karty płatnicze umożliwiające płatności zbliżeniowe cieszyły się niewielką

popularnością w momencie przeprowadzania badania. Część użytkowników kart płatniczych

mogła jednak w ogóle nie wiedzieć, że posiada tego typu funkcjonalność na swojej karcie.

Spośród wszystkich Polaków posiadających konto osobiste/ROR kartę płatniczą z

funkcją płatności zbliżeniowych miało 10% Polaków, z czego 2% nie korzystało w ogóle z tego

typu karty.

10% 13% 21% 21%

9% 6%

6% 4% 7%

1%

85% 81% 74% 73%

90%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%






82

Wykres 76. Posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych przez

dorosłych Polaków



posiadaczy kont osobistych/ROR


8% 2%

67%

23% mam i korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych

mam i nie korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych

nie mam z karty z funkcjąpłatności zbliżeniowych,mam konto osobiste/ROR

brak konta

10%

3%

87%

mam i korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych

mam i nie korzystam z kartyz funkcją płatnościzbliżeniowych



83

Wśród osób mających rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy posiadanie karty

płatniczej z funkcją płatności zbliżeniowych deklarowało 19% osób, które miały dostęp do

mobilnego internetu oraz około 12% osób, które nie miały tego typu dostępu do internetu.


posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od posiadania mobilnego internetu



Wśród posiadaczy kont osobistych karty płatnicze z funkcją płatności zbliżeniowych

najczęściej posiadają osoby najmłodsze, tj. do 24 roku życia (19%), oraz osoby mieszkające w

miastach o wielkości 500 tysięcy lub więcej mieszkańców (18%).

Najrzadziej karty zbliżeniowe posiadają osoby w wieku 65 lat i więcej. Najczęściej karty

zbliżeniowe posiadają osoby z wykształceniem wyższym (23%).

9% 18% 3% 1%

88% 81%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

nie mam internetumobilnego

mam internetmobilny


mam i nie korzystam zkarty z funkcją płatnościzbliżeniowych

mam i korzystam z karty zfunkcją płatnościzbliżeniowych


84


posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wieku



posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wielkości miejsca zamieszkania


16% 14% 12% 7% 8% 1%

3% 1% 4% 4% 2%

4%

81% 85% 84% 89% 90% 94%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


nie mam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych, mam konto osobiste/ROR

mam i nie korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych

mam i korzystam z karty z funkcją płatności zbliżeniowych

10% 6% 8% 14% 15% 3% 4% 3% 2% 3%

87% 91% 89% 83% 82%

0%

20%

40%

60%

80%

100%









85


posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wykształcenia


Dodatkowo zbadano wpływ faktu posiadania internetu mobilnego oraz wykształcenia

respondentów na posiadanie i korzystanie z kart z funkcją płatności zbliżeniowych.

Posiadanie mobilnego dostępu do internetu powoduje, że wśród osób z wykształceniem

wyższym procent osób posiadających zbliżeniową kartę płatniczą rośnie do 28%.

Najrzadziej karty zbliżeniowe posiadają osoby z wykształceniem podstawowym i o

najmniejszych dochodach.

2% 7% 8% 19%

4% 2% 3%

4%

94% 90% 89% 78%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe





86


posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od wykształcenia i posiadania

mobilnego internetu



posiadaczy kont osobistych/ROR w zależności od dochodów


2% 7% 7% 15% 14% 12% 28%

5% 2% 2% 5% 0% 3%

93% 90% 90% 80%

100% 86% 85%

72%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

podstaw. zasad. zaw. średnie wyższe podstaw. zasad. zaw. średnie wyższe

nie mam internetu mobilnego mam internet mobilny

mam i korzystam mam i nie korzystam nie mam

5% 7% 12% 8% 17% 3% 2% 1% 4% 3%

92% 91% 87% 88% 80%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł





87

4.7. Opinia Polaków o szybkości płacenia kartami w porównaniu z gotówką

Prawie 60 % Polaków twierdzi, że gotówką płaci się raczej lub zdecydowanie szybciej.

Dla około 26% płatność kartą i gotówką trwa tyle samo. Tylko 13% osób powiedziało, że

płatność kartą jest szybsza.

Wykres 84. Opinia o szybkości płacenia gotówką w porównaniu do karty płatniczej

wśród posiadaczy kart płatniczych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Polacy posiadający karty płatnicze.

Największy procent osób, które twierdzą, że gotówką płaci się zdecydowanie szybciej,

jest wśród osób, które nie mają konta i karty – 56%. W tej grupie niewiele osób twierdzi, że

kartą płaci się szybciej.

Największy odsetek Polaków, którzy twierdzą, że kartą płaci się szybciej, jest wśród

posiadaczy kart zbliżeniowych, ale i tak wynosi tylko 15%.

6%

7%

26%

27%

32%

2% kartą płatniczą płaci sięzdecydowanie szybciej

kartą płatniczą płaci się raczejszybciej,

tyle samo czasu trwa płatnośćkartą jak gotówką,

gotówką płaci się raczejszybciej,

gotówką płaci sięzdecydowanie szybciej,



88

Wykres 85. Opinia o szybkości płacenia gotówką w porównaniu do karty płatniczej


4.8. Opinie Polaków odnośnie kart zbliżeniowych

Większość osób posiadających konto osobiste raczej nie jest zainteresowana

płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy. Zadeklarowanymi przeciwnikami jest aż 26%

takich osób. Zdecydowani zwolennicy to tylko 9% osób posiadających konto.

1% 7% 3% 6% 6% 6% 5% 4% 5%

4% 6% 9% 7% 6% 10%

9% 10%

27% 22% 26% 20%

18%

25% 20%

26% 34% 27%

25%

56%

49% 54%

34% 25% 32% 39%

10% 6% 9% 1% 5% 2% 4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

brak konta ikarty

ma konto,brak karty

brak karty kartaniezbliżeniowa

kartazbliżeniowa

ma kartę wszyscy

kartą płatniczą płaci się zdecydowanie szybciej kartą płatniczą płaci się raczej szybciej,

tyle samo czasu trwa płatność kartą jak gotówką, gotówką płaci się raczej szybciej,

gotówką płaci się zdecydowanie szybciej, nie wiem, trudno powiedzieć


89

Wykres 86. Zainteresowanie płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy wśród

Polaków posiadających konto osobiste (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.

Nastawienie do kart zbliżeniowych zmienia się wraz ze wzrostem znajomości kart

płatniczych i kart zbliżeniowych. Osoby, które nie mają karty, negatywnie nastawione są do

płacenia kartami zbliżeniowymi. Wśród osób, które mają rachunek oszczędnościowo -

rozliczeniowy, ale nie mają żadnej karty płatniczej, blisko połowa osób jest zdecydowanym

przeciwnikiem płacenia kartami zbliżeniowymi. Zwolennicy to tylko 19% osób. Diametralnie

inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku osób, które korzystają z kart zbliżeniowych.

60% Polaków korzystających z kart zbliżeniowych zdecydowanie lub raczej jest

zainteresowana płaceniem kartami zbliżeniowymi. Przeciwnicy płacenia kartami

zbliżeniowymi to 22% osób. Z powyższych wyników wysnuć można wniosek, że posiadanie i

korzystanie z kart zbliżeniowych znacznie wpływa na zainteresowanie płaceniem kartami

zbliżeniowymi za drobne zakupy.

9%

20%

12%

26%

26%

7%

zdecydowanie tak

raczej tak

ani tak, ani nie

raczej nie

zdecydowanie nie

trudno powiedzieć


90

Wykres 87. Zainteresowanie płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy (w %)


Zdecydowana większość Polaków, bo 64%, uważa, że karty zbliżeniowe to

przyszłościowy sposób płatności. Zdecydowanie nie zgadza się z tym stwierdzeniem zaledwie

7% Polaków.

Najwyższy procent osób twierdzących, że karty płatnicze, to przyszłościowy sposób

płatności, jest wśród osób posiadających karty zbliżeniowe - 73%.

5% 9% 6% 10% 14%

35%

14%

20% 19%

21%

50%

25%

2%

12% 13%

13%

9% 15%

26%

26% 28% 26%

23% 14%

49%

26% 25% 23%

5% 8%

6% 7% 9% 8% 0% 3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ma konto, brakkarty

ma ROR kartaniezbliżeniowa

karta płatnicza ma, aleniekorzysta z

kartyzbliżeniowej

korzysta z kartyzbliżeniowej

Zdecydowanie tak Raczej tak Ani tak, ani nie

Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć


91

Wykres 88. Opinia Polaków, że karty zbliżeniowe to przyszłościowy sposób

płatności wśród Polaków posiadających konto osobiste


Wykres 89. Opinia Polaków, że karty zbliżeniowe to przyszłościowy sposób płatności


Generalnie 62% Polaków posiadających konto zdecydowanie lub raczej zgadza się z

tezą, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne. Zaledwie 6% Polaków zdecydowanie nie zgadza

się z tą tezą. Na pytanie odpowiadało również wiele osób, które nie posiadają lub niewiele

14%

50%

29%

7%

zdecydowanie zgadzam się

raczej zgadam się

raczej nie zgadzam się

zdecydowanie nie zgadzamsię

17% 13% 20% 14% 15%

52% 50%

53% 50% 50%

17% 30% 22%

29% 27%

13% 7% 5% 7% 8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ma konto, brakkarty

kartaniezbliżeniowa

karta zbliżeniowa karta płatnicza ma ROR

zdecydowanie zgadzam się raczej zgadam się

raczej nie zgadzam się zdecydowanie nie zgadzam się


92

wiedzą o istnieniu lub funkcjonowaniu kart zbliżeniowych, stąd ich odpowiedzi mogą być

przypadkowe i niepoparte zgłębieniem problematyki. Sformułowanie zagadnienia kładzie

nacisk na kwestie negatywne związane z kartami zbliżeniowymi, co mogło także wpłynąć na

odpowiedzi.

Wykres 90. Opinia Polaków na temat tego, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne


Największy procent osób, które się nie zgadzają z twierdzeniem, że karty zbliżeniowe

są niebezpieczne, jest wśród osób, które posiadają tego typu karty (51%). Największy

procent osób, które uważają, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne (64%), jest wśród

posiadaczy kart niezbliżeniowych. Za najbardziej miarodajne należy uznać odpowiedzi osób

posiadających, a jeszcze lepiej korzystających z kart zbliżeniowych, ponieważ przeważnie

mniej więcej wiedzą, jak one działają oraz czy mogą być niebezpieczne.

20%

42%

32%

6%

zdecydowanie zgadzam się

raczej zgadam się

raczej nie zgadzam się

zdecydowanie nie zgadzam się


93

Wykres 91. Opinia Polaków na temat tego, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne


5. Dostęp i korzystanie z bankowości internetowej przez Polaków

5.1. Wyniki ogólne

Ponad połowa dorosłych Polaków ma konto osobiste z dostępem do bankowości

internetowej. 26% Polaków w wieku 18 i więcej lat ma konto osobiste, ale nie mają dostępu

do bankowości internetowej. Na podstawie tych samych danych wynika, że dostęp do

bankowości internetowej ma 66% posiadaczy kont osobistych/ROR.

22% 21% 12%

19% 20%

40% 43%

38%

42% 42%

28% 31%

43% 32% 32%

9% 5% 8% 6% 6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ma konto, brakkarty

kartaniezbliżeniowa

karta zbliżeniowa karta płatnicza ma ROR

zdecydowanie zgadzam się raczej zgadam się

raczej nie zgadzam się zdecydowanie nie zgadzam się


94

Wykres 92. Dostęp do bankowości internetowej wśród dorosłych Polaków


Wykres 93. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/ROR


5.2. Wyniki szczegółowe według cech Polaków

Niewiele więcej mężczyzn niż kobiet ma dostęp do bankowości internetowej. Wśród

dorosłych Polaków bankowość internetową najczęściej posiadały osoby w wieku 25-34 lata -

79%. Zaledwie 10% wszystkich osób w wieku 65 i więcej lat posiadało bankowość

internetową w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym.

51%

26%

23%

mam konto i dostęp dobankowości internetowej

mam konto i nie mamdostępu do bankowościinternetowej

brak konta

66%

34% dostęp do bankowościinternetowej

brak dostępu dobankowości internetowej


95

Wykres 94. Dostęp do bankowości internetowej przez posiadaczy kont osobistych/

ROR w zależności od płci


Wykres 95. Dostęp do bankowości internetowej w zależności od wieku


64% 69%

36% 31%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna

nie mam dostępu dobankowościinternetowej

mam dostęp dobankowościinternetowej

61% 79% 73%

48% 34%

10%

10%

15% 23%

40%

34%

32%

30%

7% 4% 12%

32%

57%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


brak konta

mam konto i nie mam dostępu do bankowości internetowej

mam konto i dostęp do bankowości internetowej


96

Wśród posiadaczy kont osobistych bankowość internetową najczęściej posiadały

natomiast osoby w wieku 18-34 lata (84-86%).


ROR w zależności od wieku


Z bankowości internetowej nieznacznie częściej korzystają osoby mieszkające w

dużych miastach.


ROR w zależności od miejsca zamieszkania


86% 84% 76% 55% 50%

24%

14% 16% 24% 45% 50%

76%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


dostęp do bankowości internetowej nie mam dostępu do bankowości internetowej

65% 64% 62% 72% 74%

35% 36% 38% 28% 26%

0%

20%

40%

60%

80%

100%







97

Poziom dostępu do bankowości internetowej przez posiadaczy rachunków-

oszczędnościowo-rozliczeniowych znacznie rośnie wraz ze wzrostem wykształcenia. Osoby z

wykształceniem wyższym mają w 85% przypadkach bankowość internetową. Wysokie

dochody także wpływają na wzrost poziomu dostępu do bankowości internetowej.


ROR w zależności od wykształcenia



ROR w zależności od dochodów


34% 46%

71% 85%

66% 54%

29% 15%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



54% 59% 58% 69%

81%

46% 41% 42% 31%

19%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł



98

Dostęp do bankowości internetowej mają prawie wszyscy uczniowie i studenci, którzy

mają konto osobiste/ROR, oraz specjaliści i technicy. Z drugiej strony zaledwie co trzeci

emeryt, rencista i rolnik z ROR - em deklarował, że ma bankowość internetową. Najczęściej z

bankowości internetowej korzystają również osoby należące do 4 - osobowych gospodarstw

domowych.


ROR w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej



ROR w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym


57%

34%

79%

64%

35%

87% 91% 82%

74%

43%

66%

21%

36%

65%

13% 9% 18%

26%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





uczeń,student


zajmuję siędomem


53% 58% 74% 78%

53%

47% 42% 26% 22%

47%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




99

5.3. Korzystanie z bankowości internetowej

Generalnie 62% Polaków, posiadających bankowość internetową, korzysta z niej

bardzo często lub często. Z bankowości internetowej w ogóle nie korzysta 18% Polaków,

posiadających do niej dostęp.

Wykres 102. Częstość korzystania z bankowości internetowej w porównaniu do

oddziałów bankowych wśród posiadaczy bankowości internetowej

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=512. Polacy posiadający dostęp do bankowości internetowej.

Najwięcej zwolenników bankowości internetowej jest wśród osób, które posiadają

kartę zbliżeniową (71%). Najmniej wśród Polaków, którzy mają ROR i bankowość

internetową, ale nie mają karty.

35%

27%

9%

8%

18%

3% wszystko wykonuję wbankowości internetowej

częściej korzystam z bankow.intern. niż z oddziałów

tak samo często korzystam zbankow. intern. jak z oddziałów

częściej korzystam z oddziałówniż z bankow. int.

wszystko wykonuję woddziałach bankowych



100

Wykres 103. Częstość korzystania z bankowości internetowej w porównaniu do

oddziałów bankowych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=512. Polacy posiadający dostęp do bankowości internetowej.

5.4. Przyczyny niekorzystania z bankowości internetowej

Najważniejsza przyczyna niekorzystania z bankowości internetowej to brak

komputera, brak internetu lub brak umiejętności korzystania z internetu, na co wskazało

35% osób, które mają konto osobiste, a nie korzystają z bankowości internetowej. Kolejną

przyczyną jest brak umiejętności korzystania z bankowości internetowej (24%). Obawy przed

korzystaniem z bankowości internetowej były wskazane na kolejnym miejscu (20%).

Niekorzystanie z bankowości internetowej wynika więc z braku technicznych

możliwości oraz z nieumiejętności korzystania z internetu i bankowości internetowej.

19%

35% 43%

36% 35% 9%

29%

28% 29% 27%

7%

10% 4%

9% 9%

7%

9% 6% 8% 8%

53%

15% 16% 15% 18%

5% 3% 2% 3% 3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

brak karty karta niezbliżen. karta zbliżeniowa karta ogółem bankowośćinternetowa


wszystko wykonuję w oddziałach bankowych

częściej korzystam z oddziałów niż z bankow. int.

tak samo często korzyst. z bank. intern. jak z oddziałów

częściej korzystam z bankow. intern. niż z oddziałów

wszystko wykonuję w bankowości internetowej


101

Wykres 104. Przyczyny niekorzystania z bankowości internetowej (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=352 osoby, które mają rachunek oszczędnościowo -rozliczeniowy, a nie

mają bankowości internetowej lub z niej nie korzystają. Respondenci wskazali 394 przyczyny.

5.5. Stymulanty korzystania z elektronicznej faktury wśród Polaków

Elektroniczna faktura i płatność rachunków typu invoobill lub eFaktura mogą być

upowszechnione przede wszystkim dzięki upustom dla klientów oraz uproszczeniu

dokonywania pojedynczej płatności. Najważniejsze ekonomiczne zachęty, które skłoniłyby

Polaków do korzystania z elektronicznej faktury i następnie jej opłacania przelewem w

bankowości internetowej, to: upust za płatność rachunkiem w ten sposób w wysokości od 1

do 3% oraz brak opłat za otrzymywanie elektronicznej faktury i płatności.

4%

13%

16%

20%

24%

35%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%


brak potrzeby, brak zaufania, wolęgotówkę, z lenistwa

uważam, że ktoś może zdobyć moje hasłodo konta osobistego oraz poznać stan

moich środków i transakcji finansowych

uważam, że bankowość elektroniczna jestniebezpieczna

nie potrafię korzystać z bankowościinternetowej

nie mam komputera/ nie mam internetu/nie potrafię korzystać z Internetu


102

Wykres 105. Najważniejsze zachęty, które skłoniłyby Polaków do korzystania z

elektronicznej faktury i ich płacenia w bankowości internetowej (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=512. Odpowiedzi Polaków posiadających dostęp do bankowości internetowej. Respondenci wskazali łącznie 1042 zachęty.

4%

11%

13%

13%

14%

14%

15%

24%

30%

31%

33%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

inne

więcej informacji na ten temat/ zasadachfunkcjonowania tej płatności


więcej firm/ dostawców oferujących tego typuusługę i płatność

łatwiejszy sposób aktywowania tej usługi, abyelektronicznie i szybko się ją uruchamiało

przekonanie o ekologicznym postępowaniu,oszczędzaniu papieru

dodatkowe punkty, minuty itp.

łatwiejszy sposób dokonywania pojedynczejpłatności

1% upustu za płatność rachunku w ten sposób

brak opłat za otrzymanie elektronicznejfaktury i płatność

upust w wysokości 3 zł za płatność rachunkuza np. prąd, wodę, Internet o wartości 100 zł


103

6. Liczba płatności gotówką i kartami przez Polaków

6.1. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu


Zbadano również, jak często Polacy wykonują płatności gotówką w ciągu tygodnia.

Według wywiadów osobistych 47% Polaków wykonuje w tygodniu do 5 płatności gotówką,

zaś 11% osób płaci tygodniowo więcej niż 10 razy gotówką.

Wykres 106. Liczba płatności gotówką przez Polaków w ciągu tygodnia

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów z 1000 odmówiło odpowiedzi na te pytanie.

Osoby posiadające konto osobiste wykonują więcej płatności gotówkowych niż

osoby, które nie posiadają konta osobistego. Wśród osób płacących gotówką w tygodniu 8

lub więcej razy było 35% posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych, w

porównaniu do 19% osób, które nie posiadały rachunków.

24%

23%

22%

20%

11%

do 3 razy

4 lub 5 razy

6 lub 7 razy

od 8 do 10 razy

więcej niż 10 razy


104

Wykres 107. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od

posiadania konta osobistego

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=944. 56 respondentów odmówiło odpowiedzi na te pytanie.

6.1.2. Wyniki szczegółowe według cech respondentów

W badaniu nie zanotowano zróżnicowania pomiędzy liczbą płatności gotówkowych

wykonywanych przez kobiety i mężczyzn.

Wykres 108. Liczba płatności gotówką przez Polaków w tygodniu w zależności od płci


27% 24%

29% 22%

26%

20%

13%

22%

6% 13%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

nie posiada konta posiada konto


od 8 do 10 razy

6 lub 7 razy

4 lub 5 razy

do 3 razy

25% 24%

22% 24%

22% 22%

20% 20%

12% 11%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna


od 8 do 10 razy

6 lub 7 razy

4 lub 5 razy

do 3 razy


105

Przeciętnie najczęściej gotówką płaciły osoby w wieku 35-44 lat i z większych miast.


wieku



wielkości miejsca zamieszkania


24% 24% 16% 23% 27% 32%

25% 18% 23%

25% 21% 29%

20% 21%

16%

25% 24%

24% 18% 22%

29%

18% 18% 12% 13% 15% 16% 10% 10% 3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


do 3 razy 4 lub 5 razy 6 lub 7 razy od 8 do 10 razy więcej niż 10 razy

25% 21% 24% 25% 27%

26% 24% 19% 22% 21%

21% 20% 23%

24% 19%

20% 24% 19%

19% 15%

8% 10% 16% 10% 18%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%







106

Więcej niż 7 płatności gotówkowych w tygodniu najczęściej wykonywali Polacy z

wykształceniem średnim lub wyższym oraz o najwyższych dochodach.


wykształcenia



dochodów netto gospodarstwa domowego


26% 29% 20% 25%

28% 22% 24% 20%

22% 29%

19% 17%

16% 13%

23% 24%

8% 7% 14% 14%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe


30% 25% 23% 27% 17%

26% 24% 26% 22%

19%

28% 29%

20% 18%

15%

9% 13%

21% 21% 32%

6% 9% 10% 12% 17%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




od 3801 zł



107

Największą liczbę płatności gotówką w tygodniu wykonywali specjaliści i technicy.

Rzadko w tygodniu ogólnie płacą rolnicy, emeryci i renciści.





liczby osób w gospodarstwie domowym


22% 33%

23% 21%

50%

14% 24% 22%

15%

26%

28%

20% 23%

8%

20%

25% 18% 29%

28%

24%

18% 23%

25%

15%

18%

16%

32%

8%

10%

27% 22%

17%

26%

18% 33%

18%

16% 5%

11% 11% 0%

25% 15% 12%

6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





uczeń,student


zajmuję siędomem


26% 27% 20% 22% 30%

27% 23% 25% 23% 16%

25% 21%

19% 20% 27%

13% 18% 23% 22% 18%

9% 10% 12% 13% 9%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




108

6.2. Liczba płatności kartami przez Polaków w miesiącu


Jedna czwarta Polaków posiadających kartę płatniczą nie wykonała w ciągu

ostatniego miesiąca żadnej płatności kartą płatniczą, ani w punkcie handlowo-usługowym,

ani w Internecie. 19% posiadaczy kart płaciło kartą od 1 do 3 razy. 21% posiadaczy kart

wykonuje 10 lub więcej płatności kartą miesięcznie.

Wykres 115. Liczba płatności kartami w miesiącu przez posiadaczy kart płatniczych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=659, posiadacze kart płatniczych.

Polacy z komputerem stacjonarnym lub laptopem zdecydowanie częściej płacili

kartami w sklepach niż osoby, które nie mają tego typu sprzętu.

25%

19%

16%

18%

21%

brak płatności kartą

1-3 razy

4-5 razy

6-9 razy

10 i więcej płatności


109

Wykres 116. Liczba płatności kartami w miesiącu przez posiadaczy kart płatniczych

w zależności od posiadania komputera


6.2.2. Wyniki szczegółowe według cech posiadaczy kart płatniczych

Najintensywniej z kart korzystają najmłodsi Polacy. Aż 56% osób od 18 do 24 roku

życia płaci kartą miesięcznie 6 i więcej razy. Zaledwie 16% osób we wspomnianej grupie

wiekowej nie płaciło kartami w porównaniu do 47% wśród osób w wieku 65 lat i więcej.

Wykres 117. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od wieku


45%

20%

18%

19%

19%

16%

12%

20%

7% 25%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

nie posiada komputerastacjonarnego/ laptopa

posiada komputerstacjonarny/ laptop

10 i więcej płatności

6-9 razy

4-5 razy

1-3 razy

brak płatności kartą

16% 17% 22% 25% 43% 47% 13%

21% 22% 18%

18% 18%

15%

18% 16% 16%

18% 14%

23%

20% 18% 20%

8% 18%

33% 24% 22% 22%

13% 2%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


brak płatności kartą 1-3 razy 4-5 razy 6-9 razy 10 i więcej płatności


110

Intensywnie z kart płatniczych korzystają również osoby zamieszkujące miasta od pół

miliona mieszkańców oraz z wykształceniem wyższym. Wśród osób z wykształceniem

podstawowym, pomimo posiadania kart płatniczych, aż 56% respondentów nie płaciło kartą

w ostatnim miesiącu.

Wykres 118. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od miejsca

zamieszkania


Wykres 119. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od wyksztalcenia


29% 25% 24% 27% 14%

20% 17% 22% 24%

7%

16% 13%

21% 16%

13%

18%

16%

15% 14%

35%

17% 30%

18% 19% 31%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






56% 46%

21% 11%

17% 21%

17% 21%

17% 13%

18% 16%

6% 9%

21% 23%

6% 10% 23% 30%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe



111

Kart nie używa również połowa osób z grupy Polaków o najniższych dochodach.

Wysokie dochody znacznie wpływają na wyższą częstotliwość korzystania z kart płatniczych.

Wykres 120. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od dochodów netto

w gospodarstwie domowym


Najintensywniej z kart płatniczych korzystali urzędnicy, pracownicy instytucji

publicznych, specjaliści i technicy oraz uczniowie i studenci, najmniej zaś osoby zajmujące się

domem oraz rolnicy.

Najintensywniej z kart korzystały osoby będące członkami trzyosobowych

gospodarstw domowych.

51% 39% 30%

20% 9%

14% 19%

17% 27%

15%

10% 12%

19% 14%

22%

15% 15% 18%

16% 23%

10% 16% 15% 23% 30%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł



112

Wykres 121. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od dochodów netto

w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej


Wykres 122. Liczba płatności kartami w miesiącu w zależności od liczby osób w

gospodarstwie domowym


57% 47%

19% 25%

58%

11% 17%

10%

58%

13% 19%

17%

20%

25%

19% 17%

19%

25% 3% 15%

19%

18%

8%

20% 17% 15%

17%

13%

14%

28% 15%

0%

23% 24% 24%

0% 13%

5% 17%

22%

8%

27% 26% 32%

0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%





uczeń,student


zajmuję siędomem


32% 27% 21% 21%

42%

22% 17%

14% 24%

28% 16%

18% 18%

16%

6% 14%

19% 23%

18% 6%

16% 19% 25% 22% 18%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




113

7. Przyczyny nieposiadania i niepłacenia kartami płatniczymi

oraz stymulanty płacenia kartami płatniczymi przez Polaków

Jako najważniejsze przyczyny nieposiadania kart płatniczych, Polacy, którzy

równocześnie posiadali konto osobiste/ROR, wskazali, że gotówką płaci się znacznie szybciej,

co zmniejsza kolejki (17%) oraz że nie mają potrzeby posiadania karty płatniczej lub nie robią

zakupów (17%). Kolejne przyczyny to za wysokie opłaty za posiadanie i wydanie karty (11%)

oraz wskazanie, że płatność kartą jest zbyt skomplikowana (9%).

Zaledwie 5% osób posiadających rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy

wskazało, że nie posiada karty płatniczej, ponieważ nie ma możliwości płacenia kartami w

sklepach, w których najczęściej kupują.


114

Wykres 123. Przyczyny nieposiadania karty płatniczej wśród posiadaczy kont

osobistych/ ROR

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=109. Odpowiedzi osób posiadających konto osobiste/ ROR, ale nieposiadające karty płatniczej. Podawanie jednej odpowiedzi, ale niektórzy respondenci podawali dwie.

0%

2%

4%

5%

5%

6%

6%

7%

8%

8%

9%

11%

12%

16,5%

17,4%

0% 5% 10% 15% 20%

nie otrzymam zwrotu płatności kartą za zakupy

nikt mi nie proponował karty

boje się, że jak ktoś pozna mój PIN

nie ma możliwości płacenia kartami w sklepach, wktórych najczęściej kupuję

nie ufam bankom

nie ufam sklepikarzom/osobom, które przyjmująpłatności kartami

boję się, że jak zgubię kartę, to nie będę miał jakpłacić do czasu wypłaty gotówki w oddziale…

za dużo kupuję, kiedy płacę kartą, nie kontrolujęswoich wydatków

zrezygnowałem z karty, ponieważ jest za droga lubniepotrzebna

jest mi wygodniej płacić gotówką, wolę miećgotówkę w portfelu, większa kontrola

płatność kartą jest zbyt skomplikowana

za wysokie opłaty za jej posiadanie i wydanie/ zadroga


brak potrzeby, nie robię zakupów

gotówką płaci się znacznie szybciej, co zmniejszakolejki


115

Na kolejnym wykresie przedstawiono przyczyny niepłacenia kartą przez posiadaczy

kart płatniczych. Wśród osób, które posiadają kartę płatniczą, ale nią nie płacą, pięć

najczęstszych przyczyn niepłacenia kartą to: płatność gotówką jest wygodniejsza (38%

wskazań), lepsza kontrola i szacowanie wydatków przy zapłacie gotówką (20%), brak

zaufania do płatności kartą oraz obawa, że karta zostanie zgubiona lub że ktoś pozna kod PIN

(20%), twierdzenie, że płatność gotówką daje większą anonimowość (11%) i preferencja dla

gotówki (9%).

Zaledwie 7% Polaków, którzy mają karty płatnicze, ale nimi nie płacą, wskazała, że

przyczyną jest brak akceptacji kart płatniczych w sklepach. Część respondentów wskazała

również na nazwę największej sieci handlowej w Polsce, w której nie można płacić kartą.


116

Wykres 124. Przyczyny niepłacenia kartą przez posiadaczy kart płatniczych, którzy

nie płacą kartami

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=207, wielokrotny wybór. Możliwych kilka odpowiedzi.

0%

2%

2%

3%

4%

4%

4%

5%

7%

7%

7%

9%

11%

20%

20%

38%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

prowizja za płatność kartą

członek rodziny ma kartę do wspólnego konta idokonuje zakupów; żona, mąż robi zakupy

brak środków na koncie, nie mam wpływów

częste awarie połączeń/ terminali

zbyt długo trwa płatność kartą osób płacących przedemną w kolejce, dlatego zniechęca mnie to do…


nie ufam sprzedawcom w sklepach

sklepy nie przyjmują płatności kartami, przy niskichkwotach

sklep nie akceptuje kart/ brak możliwości płaceniakartą w sklepie, w Biedronce nie można płacić kartą

płatność kartą trwa zdecydowanie dłużej niż gotówką

uważam, że płacę za niskie kwoty, aby korzystać zkarty

wolę gotówkę, mam przy sobie gotówkę, płacęgotówką, wypłacam gotówkę z bankomatu,…

płatność gotówką daje mi większą anonimowość

nie mam zaufania do płatności kartą, boję się, żezgubię kartę, boję się, że ktoś zobaczy mój kod PIN

lepiej kontroluję i szacuję wydatki, kiedy płacęgotówką

płatność gotówką jest wygodniejsza


117

Dla posiadaczy kont osobistych najważniejszymi stymulantami płacenia lub

częstszego płacenia kartami płatniczymi są: możliwość zwrotu 1% zakupów za każdą płatność

kartą (wskazanie przez 38% odpowiedniej grupy respondentów w wielokrotnym wyborze),

zwolnienie z opłaty za prowadzenie konta za 3 płatności kartą w miesiącu (32%), większa

liczba terminali i sklepów akceptujących karty (29%) i zwolnienie z opłaty za posiadanie karty

za 3 płatności kartą w miesiącu (27%). Dla 20% respondentów do płacenia lub częstszego

płacenia kartą skłoniłoby przyśpieszenie płatności kartą płatniczą.


118

Wykres 125. Najważniejsze stymulanty płacenia lub częstszego płacenia kartami

płatniczymi wśród posiadaczy kont osobistych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771, wielokrotny wybór. Maksymalnie 3 odpowiedzi.

0%

0%

1%

1%

5%

5%

8%

9%

12%

18%

20%

27%

29%

32%

38%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%

brak opłaty za płacenie kartą

brak gotówki przy sobie

więcej środków na koncie

płatność od każdej kwoty, płatność od 1 zł

gdybym mógł/mogła płacić za pomocą telefonukomórkowego

nic, nie lubię płacić kartą, wolę płacić gotówką, niepotrzebuję, nie chcę zostawiać wszędzie swoich danych

jeśli byłbym/abym dokładnie poinformowany/a, żepłacenie kartą służy rozwojowi gospodarki

elektronicznej i utrudnia działanie szarej strefy w Polsce

gdyby bank nie zbierał danych, gdzie płacę kartą


jeśli do karty dołączony byłby atrakcyjny programlojalnościowy

gdyby płatność kartą trwała krócej

jeśli za 3 płatności kartą w miesiącu otrzymałbym/abymzwolnienie z opłaty za posiadanie karty

większa liczba terminali/sklepów akceptującychpłatności

jeśli za 3 płatności kartą w miesiącu otrzymałbym/abymzwolnienie z opłaty za prowadzenie konta

jeśli za każdą płatność kartą otrzymałbym/abym zwrot1% wartości zakupów


119

Na dwóch kolejnych wykresach zaprezentowano odpowiedzi odpowiednio

określonych grup Polaków posiadających rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy.

Dla osób mających konto osobiste, ale nieposiadających karty płatniczej, tj. dla 14%

respondentów, najważniejszymi stymulantami płacenia kartami płatniczymi są możliwość

zwrotu 1% wartości zakupów za każdą płatność kartą (dla 32% odpowiadających przy

wielokrotnym wyborze), zwolnienie z opłat za prowadzenie konta lub posiadanie karty

płatniczej za wykonanie trzech płatności kartą (odpowiednio 20 i 17%) oraz szybsza płatność

kartą (18%).

Wśród osób mających konto osobiste lub kartę płatniczą, ale niepłacących kartą w

ostatnim miesiącu, najważniejszymi stymulantami płacenia lub częstszego płacenia kartami

są: możliwość zwrotu 1% wartości zakupów (dla 30% respondentów przy wielokrotnym

wyborze) i zwolnienie z opłaty za konto lub kartę za wykonanie 3 płatności kartą

(odpowiednio 30% i 22%).


120

Wykres 126. Najważniejsze stymulanty płacenia kartami płatniczymi wśród osób

mających konto osobiste i nieposiadających karty płatniczej


2%

3%

4%

7%

12%

17%

17%

17%

18%

18%

20%

32%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

brak opłaty za płacenie kartą



elektronicznej i utrudnia działanie szarej strefy w…




nic, nie lubię płacić kartą, wolę płacić gotówką, niepotrzebuję, nie chcę zostawiać wszędzie swoich

danych

jeśli za 3 płatności kartą w miesiącuotrzymałbym/abym zwolnienie z opłaty za

posiadanie karty




prowadzenie konta

jeśli za każdą płatność kartą otrzymałbym/abymzwrot 1% wartości zakupów


121

Wykres 127. Najważniejsze stymulanty płacenia lub częstszego płacenia kartami

płatniczymi wśród osób mających konto osobiste i kartę płatniczą, ale niepłacących

kartą w ostatnim miesiącu


2%

5%

5%

7%

10%

13%

16%

18%

19%

22%

30%

30%

0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35

więcej środków na koncie


elektronicznej i utrudnia działanie szarej strefy w…



nic, nie lubię płacić kartą, wolę płacić gotówką, niepotrzebuję, nie chcę zostawiać wszędzie swoich

danych





jeśli za 3 płatności kartą w miesiącuotrzymałbym/abym zwolnienie z opłaty za posiadanie

karty


prowadzenie konta

jeśli za każdą płatność kartą otrzymałbym/abymzwrot 1% wartości zakupów


122

8. Struktura sposobów płatności Polaków

8.1. Ogólna struktura sposobów płatności Polaków

W 81,8% przypadków Polacy dokonywali płatności gotówką za wszelkie płatności

detaliczne. Ponadto, 16,6% transakcji wykonywanych było kartami płatniczymi, natomiast

1,6% poleceniem przelewu.

W badaniu ujmowane jest polecenie przelewy, ponieważ jest to najczęstszy sposób

płatności w sklepach internetowych i na aukcjach internetowych. Handel elektroniczny,

według różnych szacunków, stanowi również do paru procent handlu detalicznego. Przelewy

są również akceptowane przez tradycyjne sklepy, które prowadzą także działalność

sprzedaży przez internet. Przelewy są także używane w płatnościach pomiędzy osobami

fizycznymi. Dzienniczek płatności nie ujmował płatności masowych, czyli płatności na

przykład za energię, wodę, telefon, internet.

Tabela 3. Szczegółowa ilościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)

Sposób zapłaty Udział

Gotówka 81,8% Płatność kartami Udział

Płatność/ karta zbliżeniowa 0,5% Płatność/ k. zbliże. 3%

Karta debetowa 15,0% Karta debetowa 91%

Karta kredytowa 1,0% Karta kredytowa 6%

Przelew 1,6% Razem 100%

Telefon komórkowy 0,0%

Kredyt ratalny 0,0%

Razem 100%

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 transakcji. W badaniu, jeśli respondent dokładnie nie wiedział,

jakiego typu ma kartę płatniczą, to zazwyczaj deklarował, że jest to karta debetowa do rachunku bankowego.


123

Wykres 128. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności.

W ujęciu wartościowym udział gotówki wynosił prawie 64%, kartami prawie 31%, a

poleceniem przelewu 5,5%. Udział pozostałych instrumentów płatniczych, podobnie jak w

ujęciu ilościowym, był marginalny.

Tabela 4. Szczegółowa wartościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)

Sposób zapłaty Udział

Gotówka 63,7% Płatność kartami Udział

Płatność/ karta zbliżeniowa 0,2% Płatność/ k. zbliże. 1%

Karta debetowa 28,0% Karta debetowa 91%

Karta kredytowa 2,5% Karta kredytowa 8%

Przelew 5,5% Razem 100%

Telefon komórkowy 0,0%

Kredyt ratalny 0,1%

Razem 100%


81,8%

16,5%

1,6%

Gotówka

Karty płatnicze

Polecenie przelewu


124

Wykres 129. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków (w %)


8.2. Struktura sposobów płatności Polaków posiadających konto osobiste

Posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego istotnie wpływa na zwyczaje

płatnicze Polaków. Bez względu na to, czy korzysta się z konta osobistego, czy też nie, oraz

bez względu na to, czy ktoś ma kartę płatniczą, czy też nie, to wzrasta udział płatności

bezgotówkowych. Polacy, którzy posiadają kartę płatniczą, 21% transakcji wykonują kartami,

a 2% przelewem. Wartościowo udział płatności bezgotówkowych wynosi 43%.

63,7%

30,7%

5,5%

Gotówka

Karty płatnicze

Polecenie przelewu


125

Wykres 130. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków posiadających

rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy


Wykres 131. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków posiadających

rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy


77%

21%

2%

Gotówka

Karty płatnicze

Polecenie przelewu

57%

36%

7%

Gotówka

Karty płatnicze

Polecenie przelewu


126

8.3. Struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart

Struktura sposobów płatności Polaków istotnie zmienia się, jeśli weźmiemy pod

uwagę jedynie osoby, które korzystają z kart płatniczych. W przypadku ilościowej struktury

udział kart płatniczych rośnie do 24%, polecenia przelewu wynosi 2%, natomiast udział

transakcji gotówkowych spada do 73%.

Wykres 132. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart

płatniczych

Źródło: badanie i obliczenia własne. N=3415 płatności.

W przypadku wartościowej struktury płatności wykonywanych przez respondentów

korzystających z kart udział gotówki wynosi 50%. Znacznie natomiast rośnie udział płatności

kartami (do 42%) i poleceniami przelewu (do 7,5%).

73,2%

24,4%

2,3%

Gotówka

Karty płatnicze

Polecenie przelewu


127

Wykres 133. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z

kart płatniczych

Źródło: badanie i obliczenia własne. N=3415 płatności.

8.4. Szczegółowa struktura płatności Polaków z progiem 20 zł i 200 zł

8.4.1. Struktura płatności z progiem 20 zł

Mikropłatności, czyli płatności do 20 zł, stanowią 42% liczby wszystkich płatności

detalicznych Polaków. W przypadku gotówki niemal połowa płatności detalicznych jest o

wartości do 20 zł. Tylko 13% transakcji kartami płatniczymi jest o wartości do 20 zł. Prawie

wszystkie płatności poleceniem przelewu mają wartość większą niż 20 zł.

50,3% 42,2%

7,5%

Gotówka

Karty płatnicze

Polecenie przelewu


128

Wykres 134. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od

sposobu płatności i wartości płatności do 20 zł lub powyżej tej kwoty


W strukturze wartościowej mikropłatności mają czterokrotnie niższy udział niż w

strukturze ilościowej, gdyż odpowiadają za zaledwie 10% wartości wszystkich płatności

detalicznych Polaków. Płatności gotówką do 20 zł mają 15% udział pod względem wartości.

Płatności do 20 zł kartami płatniczymi i przelewem są pod względem wartości

minimalne lub niemal zerowe.

49%

13%

2%

42%

51%

87%

98%

58%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

do 20 zł powyżej 20 zł


129

Wykres 135. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od

sposobu płatności i wartości płatności do 20 zł lub powyżej tej kwoty


95% liczby płatności detalicznych Polaków do 20 zł jest dokonywana gotówką,

natomiast w strukturze płatności powyżej 20 zł gotówką jest regulowane 72% płatności.

Karty płatnicze używane są w zaledwie 5% transakcji do 20 zł oraz w 25% płatności powyżej

20 zł.

W ujęciu wartościowym 93% płatności do 20 zł jest wykonywana gotówką. W

płatnościach powyżej 20 zł na gotówkę przypada 60%. Na karty płatnicze przypada z kolei

tylko 7% płatności do 20 zł.

15%

2%

10%

85%

98%

100%

90%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

do 20 zł powyżej 20 zł


130


wartości płatności do lub powyżej 20 zł



wartości płatności do lub powyżej 20 zł


95%

72%

82%

5%

25%

16%

3%

2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

do 20 zł

powyżej 20 zł

razem

Gotówka Karty płatnicze Przelew

93%

60%

64%

7%

33%

31%

6%

6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

do 20 zł

powyżej 20 zł

razem



131

8.4.2. Struktura płatności z progiem 200 zł

Dla potrzeb niniejszego badania wśród płatności detalicznych, obok mikropłatności,

czyli płatności do 20 zł, przeanalizowano również płatności o wyższych kwotach, tj. powyżej

200 zł.

Rozpatrując wszystkie płatności detaliczne Polaków, 96% transakcji przypada na

płatności poniżej 200 zł. Spośród wszystkich płatności gotówkowych na transakcje poniżej

200 zł przypada 98% liczby płatności. W przypadku przelewów udział płatności powyżej 200

zł wynosi 16%.


sposobu płatności i wartości płatności poniżej lub od 200 zł


98%

89%

84%

96%

2%

11%

16%

4%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

poniżej 200 zł od 200 zł


132

W ujęciu wartościowym płatności poniżej 200 zł stanowią 77% ogółu. W ujęciu

wartościowym jedynie przelewy od 200 zł generują większość płatności (53%).


sposobu płatności i wartości płatności poniżej lub od 200 zł


W przypadku płatności o wartości poniżej 200 zł, w 83% transakcji płatności

dokonywano gotówką, w 15% płatności były realizowane kartami płatniczymi, a w 1%

poleceniem przelewu. W przypadku płatności detalicznych Polaków od 200 zł większość, bo

51%, płatności wykonywana była kartami płatniczymi, na gotówkę zaś przypadało 42%

płatności.

85%

68%

47%

77%

15%

32%

53%

23%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

poniżej 200 zł od 200 zł


133


wartości płatności poniżej lub od 200 zł


W wartościowym ujęciu w płatnościach poniżej 200 zł udział płatności gotówkowych

wynosi 70%, a płatności kartami 27%. W transakcjach od 200 zł gotówkowo płaciło się w 43%

przypadków, a kartami płatniczymi w 44% przypadków.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł


83%

42%

82%

15%

51%

16%

1%

7%

2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

poniżej 200 zł

od 200 zł

razem


70%

43%

64%

27%

44%

31%

3%

13%

6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

poniżej 200 zł

od 200 zł

razem



134

W transakcjach poniżej 200 zł osoby posiadające konto osobiste płacą gotówką w

79% płatności, zaś na karty płatnicze przypada 19% płatności. W płatnościach od 200 zł

Polacy posiadający konto osobiste płacili gotówką w 36% przypadków, na karty płatnicze

przypada aż 56% transakcji, a na polecenie przelewu 8%.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i posiadania konta osobistego


100%

79%

100%

36%

82%

19%

56%

16%

2%

8%

2%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

brak konta

posiada konto osobiste

brak konta


po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

łra

zem



135

Wartościowo Polacy, którzy posiadają konta osobiste, płatności poniżej 200 zł

wykonywali więcej gotówką (64%) niż kartami płatniczymi (32%). Wartościowy udział

płatności gotówką w płatnościach powyżej 200 zł wynosił dla posiadaczy kont 37%,

natomiast na karty płatnicze przypadało u tych osób 49%, a na polecenie przelewu 14%

płatności.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i posiadania konta osobistego


100%

64%

100%

37%

64%

0%

32%

49%

31%

4%

14%

6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

brak konta


brak konta


po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

łra

zem



136

Generalnie mężczyźni nieco częściej płacili kartą niż kobiety, bez względu na wartość

kwoty transakcji. W transakcjach do 200 zł 17% płatności wykonanych przez mężczyzn była

regulowana kartami płatniczymi, zaś w płatnościach od 200 zł udział ten wynosił 59%.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i płci


86%

83%

49%

41%

83%

14%

17%

51%

59%

17%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

kobieta

mężczyzna

kobieta

mężczyzna

po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

łra

zem

Gotówka Karty płatnicze


137

Także w ujęciu wartościowym mężczyźni dokonywali kartami więcej płatności o

wyższej wartości niż kobiety.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i płci


75%

69%

54%

45%

68%

25%

31%

46%

55%

32%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

kobieta

mężczyzna

kobieta

mężczyzna

po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

łra

zem



138

Im większe miasto, tym większy udział płatności kartami. W największych miastach, w

płatnościach poniżej 200 zł, kartami płatniczymi wykonuje się 28% płatności. W transakcjach

od 200 zł udział kart rośnie do 70%. Na wsi zaledwie 12% płatności jest dokonywana kartami

płatniczymi, natomiast w przypadku płatności powyżej 200 zł udział ten rośnie do 50%.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i miejsca zamieszkania


88%

84%

84%

87%

72%

50%

50%

48%

42%

30%

12%

16%

16%

13%

28%

50%

50%

52%

58%

70%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

wieś

miasto do 19999 mieszk.

miasto od 20 tys. do 99999 mieszk.


miasto od 500 tys. mieszk.

wieś





po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

ł



139

W transakcjach poniżej 200 zł najmniejszy, pod względem wartości płatności, udział

płatności kartami płatniczymi jest na wsi - 22%. W płatnościach od 200 zł udział płatności

kartami na wsi (46%) jest zazwyczaj niewiele mniejszy niż w miastach, poza największymi

aglomeracjami.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i miejsca zamieszkania


78%

76%

71%

74%

52%

54%

48%

57%

47%

35%

22%

24%

29%

26%

48%

46%

52%

43%

53%

65%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

wieś





wieś





po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

ł



140

Osoby w wieku od 55 lat prawie zawsze płacą gotówką niezależnie od kwoty

płatności. W przypadku płatności poniżej 200 zł najwyższy udział płatności kartami jest wśród

osób w wieku 25-44 lata - 23%.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wieku


83%

77%

77%

85%

93%

97%

33%

29%

39%

47%

100%

92%

17%

23%

23%

15%

7%

3%

67%

71%

61%

53%

8%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

18-24 lata

25-34 lata

35-44 lata

45-54 lata

55-64 lata

65 lat i więcej

18-24 lata

25-34 lata

35-44 lata

45-54 lata

55-64 lata

65 lat i więcej

po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

ł



141

W ujęciu wartościowym, udział płatności bezgotówkowych z reguły rośnie, ale nadal

największy ich udział jest wśród osób w wieku 25-44 lata.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wieku


70%

61%

62%

73%

87%

93%

47%

34%

39%

52%

100%

87%

30%

39%

38%

27%

13%

7%

53%

66%

61%

48%

13%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

18-24 lata

25-34 lata

35-44 lata

45-54 lata

55-64 lata

65 lat i więcej

18-24 lata

25-34 lata

35-44 lata

45-54 lata

55-64 lata

65 lat i więcej

po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

ł



142

W transakcjach poniżej 200 zł najczęściej (z udziałem 24%) kartami płacą osoby z

wykształceniem wyższym. Osoby z wykształceniem podstawowym prawie zawsze płacą

gotówką. W przypadku transakcji od 200 zł osoby z wykształceniem wyższym wykonują aż

75% płatności kartami.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wykształcenia


98%

92%

80%

76%

100%

77%

43%

25%

83%

2%

8%

20%

24%

23%

57%

75%

17%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

podstawowe

zasadnicze zawodowe

średnie

wyższe

podstawowe

zasadnicze zawodowe

średnie

wyższe

po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

łra

zem



143

Pod względem wartości płatności osoby z wykształceniem podstawowym prawie

zawsze płacą gotówką, natomiast osoby z wykształceniem wyższym w większości

przypadków posługują się kartami dla płatności powyżej 200 zł.


wartości płatności poniżej lub od 200 zł i wykształcenia


96%

87%

65%

59%

100%

80%

49%

28%

68%

4%

13%

35%

41%

20%

51%

72%

32%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

podstawowe

zasadnicze zawodowe

średnie

wyższe

podstawowe

zasadnicze zawodowe

średnie

wyższe

po

niż

ej 2

00

zł

od

20

0 z

łra

zem



144

8.5. Ogólna struktura sposobów płatności w zależności od cech Polaków

8.5.1. Płeć

Statystycznie kobiety wykonywały niewiele częściej płatności wszelkiego typu (53%),

niż mężczyźni (47%). Wynika to też z tego, że w próbie udział kobiet wynosił 52%.

Rozpatrując wszystkie płatności gotówkowe, to 55% przypadało na kobiety, a 45% na

mężczyzn. Na kobiety przypadało 47% płatności kartami, a na mężczyzn 53%. Mężczyźni

zauważalnie więcej wykonywali przelewów (62%) niż kobiety.


instrumentu płatniczego i płci


55%

47%

38%

53%

45%

53%

62%

47%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

kobieta mężczyzna


145

Pod względem wartości przeprowadzanych transakcji udział płatności detalicznych

kobiet jest podobny do tego, jaki wynika z liczby przeprowadzanych transakcji. Zauważalnie

wzrósł jedynie udział kobiet w płatnościach poleceniem przelewu, w porównaniu z udziałem

ilościowym.


instrumentu płatniczego i płci


Ogólnie kobiety częściej płacą gotówką niż mężczyźni. W ujęciu wartościowym

kobiety również więcej płacą gotówką niż mężczyźni.

56%

47%

46%

53%

44%

53%

54%

47%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

kobieta mężczyzna


146

Wykres 154. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od płci


Wykres 155. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od płci


84% 79% 82%

15% 19% 16%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna razem

Przelew

Karty płatnicze

Gotówka

68% 60% 64%

28% 34% 31%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna razem

Przelew

Karty płatnicze

Gotówka


147

8.5.2. Wiek

Kartami płatniczymi najczęściej płacą osoby w wieku 25-44 lat (25% transakcji).

Najrzadziej kartami płatniczymi, z 3% udziałem, posługują się osoby w wieku 65 lat i więcej.

Pod względem wartości płatności, osoby w wieku 25-44 lat bezgotówkowo kupują za

prawie połowę (48%) swoich wydatków. Najmniejszy udział płatności kartami lub przelewem

(8%) mają osoby najstarsze.

Wykres 156. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od wieku


Wykres 157. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od wieku


81% 73% 72% 82%

93% 96%

17% 25% 25% 16%

7% 3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



64% 52% 52% 60%

88% 92%

33% 43% 42% 28%

11% 7%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




148

8.5.3. Miejsce zamieszkania

Największy udział płatności kartami (30%) mają Polacy mieszkających w miastach od

500 tysięcy mieszkańców. W pozostałych miastach i na wsi sytuacja jest zbliżona.

Pod względem wartości płatności respondenci z miast od 500 tysięcy mieszkańców

więcej płacą kartami (49%) niż gotówką (45%).


miejsca zamieszkania


Wykres 159. Struktura wartościowa sposobów płatności Polaków w zależności od miejsca zamieszkania


85% 83% 81% 86% 68%

13% 17% 17% 13% 30%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




miasto od 500 tys.mieszk.


69% 70% 62% 69% 45%

26% 29% 29%

29%

49%

0%

20%

40%

60%

80%

100%







149

Ogólnie 39% wszystkich płatności gotówkowych i 30% płatności kartami wykonują

osoby mieszkające na wsi.


instrumentu płatniczego i miejsca zamieszkania


8.5.4. Wykształcenie

Największy udział płatności kartami, pod względem liczby i wartości płatności, jest

wśród Polaków z wykształceniem wyższym (odpowiednio 26% i 44%).

39%

30%

37%

38%

12%

12%

4%

12%

20%

21%

33%

20%

18%

14%

6%

17%

11%

24%

21%

14%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

wieś miasto do 19999 mieszk.

miasto od 20 tys. do 99999 mieszk. miasto od 100 tys. do 499999 mieszk.



150


wykształcenia



wykształcenia


98% 91% 78% 70%

2% 8% 21% 26%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe


97% 84%

59% 43%

3% 14%

37% 44%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe



151

8.5.5. Sytuacja społeczno – zawodowa

Największy udział płatności kartami, pod względem liczby płatności, jest wśród

specjalistów i techników (30% to płatności kartami) oraz urzędników i pracowników

instytucji publicznych (28%). Najmniej kartami płacą rolnicy (2%), renciści (3%), emeryci (4%),

osoby zajmujące się domem (5%) i bezrobotni (6%).




Największy udział płatności kartami, pod względem wartości transakcji, jest wśród

urzędników i pracowników administracji publicznej (50%) oraz specjalistów i techników

(45%). Najmniej kartami płacą, spośród wszystkich swoich płatności, rolnicy (4%), renciści

(4%) i emeryci (8%).

94% 96%

73%

97%

80%

97%

67%

83% 68%

94%

6% 4%

23%

3%

19%

2%

30%

16%

28%

5%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



152




Ogólnie najwięcej płatności wykonują robotnicy (25%) i emeryci (21%, 25% razem z

rencistami). Najwięcej płatności gotówkowych, spośród wszystkich przeprowadzonych,

wykonują również robotnicy i emeryci. Natomiast największy udział w płatnościach kartami

mają robotnicy (30%), specjaliści i technicy (25%) oraz urzędnicy i pracownicy instytucji

publicznych (24%).

83% 91%

50%

96%

66%

90%

47%

71%

38%

85%

15% 8%

34%

4%

32%

4%

45%

25%

50%

14% 16% 11%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%



153


instrumentu płatniczego i sytuacji społeczno-zawodowej


8.6. Szczegółowy rozkład liczby płatności Polaków

Według dzienniczka płatności Polacy najczęściej wykonują 3, 4 lub 5 płatności

detalicznych w ciągu trzech kolejnych dni. Są jednak Polacy, którzy wykonują aż 20 płatności

w takim okresie. Nie zdarzyła się natomiast osoba, która nie wykonała żadnej transakcji w

okresie przeprowadzania badania, czyli trzech kolejnych dni.

Przeciętnie Polacy wykonywali 5 płatności przez trzy kolejne dni badani, z czego w

zaokrągleniu 4 płatności gotówkowe i jedną bezgotówkową.

6%

2%

1%

5%

24%

4%

5%

21%

4%

6%

12%

5%

5%

1%

0%

4%

25%

30%

16%

25%

2%

0%

1%

2%

11%

25%

23%

14%

8%

7%

5%

8%

12%

24%

35%

14%

4%

1%

1%

3%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

Razem

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

bezrobotny emeryt przedsiębiorca

rencista robotnik rolnik

specjalista, technik uczeń, student urzędnik, pracow. inst. publ.

zajmuję się domem


154

Wykres 166. Rozkład Polaków według liczby płatności przez 3 kolejne dni

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów, którzy wykonali 5060 płatności.

Polacy najczęściej wykonywali trzy płatności gotówką w okresie trzech kolejnych dni.

Występowały także nieliczne osoby, które ani razu nie płaciły gotówką i było ich 2% ogółu.

Wykres 167. Rozkład Polaków według liczby płatności gotówką przez 3 kolejne dni

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów, którzy wykonali 4141 płatności gotówką.

0,00

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

0,12

0,14

0,16

0,18

0,20

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Czę

sto

ść

Liczba płatności

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Czę

sto

ść

Liczba płatności


155

Najwięcej respondentów w czasie trwania badania nie wykonało żadnej płatności

kartami, ponieważ nie mieli karty lub z niej nie korzystali. Najczęściej Polacy wykonywali

jedną płatność kartą w ciągu trzech kolejnych dni.

Na kolejnym wykresie przedstawiono szczegółowo rozkład liczby płatności

respondentów przez trzy kolejne dni, uporządkowany malejąco.

Wykres 168. Rozkład liczby płatności kartami płatniczymi Polaków przez 3 kolejne

dni

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów, którzy wykonali 834 płatności kartami.

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Czę

sto

ść

Liczba płatności

nie posiada karty płatniczej

posiada kartę płatniczą


156

Wykres 169. Liczba płatności respondentów przez trzy kolejne dni uporządkowana malejąco

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000 respondentów.

0

5

10

15

20

25

1 101 201 301 401 501 601 701 801 901

Licz

ba

pła

tno

ści

Respondenci

płatności kartami

płatności gotówką


157

9. Wpływ akceptacji kart płatniczych na strukturę płatności

Polaków

9.1. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach detalicznych

W badaniu wyliczono szczegółowe wyniki na temat płatności w miejscach, w których

można było płacić kartami płatniczymi lub przelewem. Badaniem objęto wszystkie miejsca

detalicznych płatności Polaków, czyli punkty handlowo-usługowe, zakupy w Internecie,

płatności innej osobie, kieszonkowe dla dzieci oraz usługi wykonywane przez fachowców w

domu.

W 53% transakcji, w których płacili respondenci, można było płacić kartą lub

przelewem. Płatności w Internecie, płatności innym osobom, kieszonkowe dla dzieci oraz

usługi w domu miały niewielki udział.

Wykres 170. Możliwość płacenia kartą lub przelewem we wszystkich płatnościach

Polaków

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 płatności. Obejmuje punkty handlowo-usługowe, zakupy w

Internecie, usługi wykonywane przez fachowców w domu, płatności innej osobie oraz kieszonkowe dla dzieci.

W przypadku uwzględnienia tylko punktów handlowo-usługowych, tj. bez internetu i

usług w domu, procent płatności, w których można było płacić bezgotówkowo, wynosił 54%.

53%

47%

możliwość płacenia kartąlub przelewem

brak możliwości płaceniakartą lub przelewem


158

Wykres 171. Możliwość płacenia kartą lub przelewem w płatnościach Polaków w

punktach handlowo-usługowych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4886 płatności. Obejmuje punkty handlowo-usługowe bez sklepów

internetowych oraz usług wykonywanych przez fachowców w domu.

9.2. Akceptacja kart płatniczych w płatnościach gotówkowych według miejsc

W 43 procentach przypadków, w których Polacy płacili gotówką, można było płacić

kartą lub przelewem. Wynika z tego, że faktycznie w wielu transakcjach gotówkowych (57%)

nie można było płacić kartami płatniczymi, nawet jeśli konsument chciał się nią posługiwać.

Wykres 172. Możliwość płacenia kartą lub przelewem w płatnościach gotówkowych

Polaków we wszystkich miejscach

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4141 płatności gotówkowych we wszystkich miejscach. Obejmuje punkty handlowo-usługowe, zakupy w Internecie, różne usługi wykonywane przez fachowców w domu, płatności innej osobie oraz kieszonkowe dla dzieci.

54%

46%



43%

57%




159

Spośród wszystkich płatności gotówkowych przeprowadzonych w małych sklepach

spożywczych i sklepach osiedlowych w 36 procentach przypadków Polacy mogli płacić

kartami płatniczymi, bo sklepy je akceptowały, ale nie płacili z innych powodów.

Wykres 173. Możliwość płacenia kartą w płatnościach gotówkowych Polaków w

małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1802 płatności gotówkowych w małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych.

W supermarketach i hipermarketach spożywczych w 80% płatności gotówkowych

można było płacić kartami płatniczymi, ponieważ sklep akceptował karty.

Wykres 174. Możliwość płacenia kartą w płatnościach gotówkowych Polaków w

supermarketach i hipermarketach spożywczych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=593 płatności gotówkowych w supermarketach i hipermarketach spożywczych.

36%

64%

możliwość płacenia kartą

brak możliwości płacenia kartą

80%

20%

możliwość płacenia kartą

brak możliwości płacenia kartą


160

9.3. Struktura płatności Polaków w miejscach akceptujących karty

Uzyskane w badaniu dane przedstawiają codzienny obraz zwyczajów płatniczych

Polaków w miejscach, w których rzeczywiście mogą dokonywać płatności bezgotówkowych.

W miejscach akceptujących płatności bezgotówkowe udział ilościowy płatności kartami jest

niemal dwukrotnie wyższy (31%) niż w strukturze wszystkich płatności (16,5%).

Wykres 175. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków w miejscach

akceptujących karty płatnicze lub przelew

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=2672 płatności w miejscach akceptujących karty płatnicze lub przelew.

W wartościowym ujęciu sposobów płatności Polaków w miejscach akceptujących

płatności bezgotówkowe udział płatności kartami płatniczymi (43%) i poleceniem przelewu

(8%) był większy niż płatności gotówkowe (49%).

Wykres 176. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków w miejscach

akceptujących karty płatnicze lub przelew

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=2672 płatności w miejscach akceptujących karty płatnicze lub przelew.

66%

31%

3%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew

49%

43%

8%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew


161

9.4. Struktura płatności osób korzystających z kart w miejscach

akceptujących karty

Wyliczenia ograniczono do grupy Polaków korzystających z kart płatniczych.

Jednocześnie uwzględniono tylko takie miejsca, w których można było akceptować płatności

bezgotówkowe. W prawie wszystkich przypadkach można było płacić kartami płatniczymi,

ponieważ obrót w punktach handlowo-usługowych zdecydowanie dominuje w porównaniu z

płatnościami w Internecie lub w stosunku do płatności wykonywanych pomiędzy osobami

fizycznymi. W sklepach internetowych w wielu przypadkach można także płacić kartami.

W tak określonej grupie Polaków ilościowy udział płatności kartami wynosi 42%, a

poleceniem przelewu 4%.

Wykres 177. Ilościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z kart

płatniczych w miejscach akceptujących karty

Źródło: badanie i obliczenia własne.

W przypadku wartościowej struktury udział płatności kartami wynosi 54%, na

płatności przelewem przypada 9%, a na płatności gotówką 9%.

54% 42%

4%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew


162

Wykres 178. Wartościowa struktura sposobów płatności Polaków korzystających z

kart płatniczych w miejscach akceptujących karty


Na podstawie wcześniej zaprezentowanych wyników wyliczyć można ogólną

strukturę płatności Polaków z wyszczególnieniem korzystania z kart płatniczych oraz miejsc,

w których można płacić bezgotówkowo.

W 47% ogółu płatności nie były akceptowane w punktach handlowo-usługowych

karty płatnicze lub przelewy (28%+19%). W 13% przypadków można było płacić kartą, ale

zapłaty dokonywały osoby, które nie korzystały z kart płatniczych. W 21% płatności można

było płacić kartami, ale osoby korzystające z kart płatniczych tego nie robiły. W tej grupie

istnieją największe możliwości wzrostu obrotu bezgotówkowego w Polsce. Potencjalnie

najłatwiej zaktywizować Polaków, którzy korzystają z kart i płacą w miejscach, gdzie są one

akceptowane (21%), ale płacą tam gotówką.

36%

54%

9%

Gotówka

Karty płatnicze

Przelew


163

Wykres 179. Struktura płatności Polaków z wyszczególnieniem osób korzystających

z kart płatniczych oraz transakcji, w których można płacić bezgotówkowo


19

28

13

21

16

2 1a - płatności gotówką wmiejscach nieakceptujących kart,dokonane przez osobyniekorzystające z kart

1b - płatności gotówką wmiejscach nieakceptujących kart,dokonane przez osobykorzystające z kart

2a - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobyniekorzystające z kart

2b - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobykorzystające z kart

płatności kartą płatniczą


164

Wcześniejszą strukturę wszystkich płatności ograniczyć można dla celów dalszej

analizy wyłącznie do płatności gotówkowych Polaków. W takiej strukturze około 26%

płatności gotówkowych Polaków można teoretycznie prawie natychmiast

przetransformować na płatności bezgotówkowe, ponieważ można płacić kartami w danych

miejscach oraz osoby płacące posługują się kartami.

Wykres 180. Struktura płatności gotówkowych Polaków z wyszczególnieniem osób

korzystających z kart płatniczych oraz miejsc, w których można płacić

bezgotówkowo

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4141 płatności gotówkowych.

23

34

16

26

1a - płatności gotówką wmiejscach nieakceptującychkart, dokonane przez osobyniekorzystające z kart

1b - płatności gotówką wmiejscach nieakceptującychkart, dokonane przez osobykorzystające z kart

2a - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobyniekorzystające z kart

2b - płatności gotówką wmiejscach akceptujących karty,dokonane przez osobykorzystające z kart


165

10. Struktura płatności Polaków według miejsc płatności

10.1. Ogólna struktura płatności według miejsc płatności

Połowę płatności Polacy wykonują w małych sklepach spożywczych, sklepach

osiedlowych, kioskach, bazarach i targowiskach. Ponadto, 18% transakcji przypada na

supermarkety i hipermarkety spożywcze, 12% na pozostałe sklepy, a 8 % na wszelkiego typu

usługi i rekreację. 6% płatności Polacy wykonywali na stacjach benzynowych. Płatności w

sklepach internetowych objęły 1% wszystkich badanych płatności.

Wykres 181. Struktura miejsc płatności Polaków


50%

18%

12%

8%

6% 4% 1% Mały sklep spożywczy, sklep

osiedlowy, kiosk, targowisko, bazar

Supermarket, hipermarketspożywczy

Pozostałe sklepy

Usługi, rekreacja, parking

Stacja benzynowa

Płatność innej osobie i inne

Zakupy w Internecie


166

10.2. Szczegółowa struktura sposobów płatności według miejsc płatności

Udział płatności kartami największy jest na stacjach benzynowych (47%),

supermarketach i hipermarketach spożywczych (34%) i w pozostałych sklepach (31%).

Najmniejszy udział płatności kartami jest w małych sklepach spożywczych, sklepach

osiedlowych kioskach i targowiskach.

Według dzienniczków płatności największy udział płatności bezgotówkowych jest w

internecie, gdzie 80% płatności reguluje się przelewem.


miejsca płatności


95%

66%

69%

83%

53%

84%

11%

82%

5%

34%

31%

16%

47%

9%

16%

15%

80%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko

Supermarket, hipermarket spożywczy

Pozostałe sklepy


Stacja benzynowa


Zakupy w Internecie

Razem



167

Płatności gotówkowe najczęściej są wykonywane w małych sklepach spożywczych,

kioskach i targowiskach (58%). Mniej płatności gotówkowych jest wykonywanych w

supermarketach i hipermarketach spożywczych (14%) i innych sklepach (10%).

Transakcje kartami płatniczymi najczęściej są wykonywane w supermarketach i

hipermarketach spożywczych (36%), w pozostałych sklepach (23%) oraz na stacjach

benzynowych (17%).

Prawie wszystkie przelewy wykonywane są w internecie (55%) oraz w płatnościach na

rzecz innych osób i innych płatnościach (41%).

Wykres 183. Struktura ilościowa płatności Polaków gotówką, kartami płatniczymi i

przelewem w zależności od miejsca płatności


58%

15%

50%

14%

36%

18%

10%

23%

12%

8%

8%

8%

4% 17% 6%

4%

41%

4%

55%

1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Gotówka Karty płatnicze Przelew Razem

Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko Supermarket, hipermarket spożywczy

Pozostałe sklepy Usługi, rekreacja, parking

Stacja benzynowa Płatność innej osobie i inne

Zakupy w Internecie


168

Pod względem wartości płatności największy udział płatności bezgotówkowych miało

miejsce przy zakupach w internecie (84%), następnie na stacjach benzynowych (56%) oraz w

supermarketach i hipermarketach spożywczych (47%).

Najczęściej gotówką płaci się w małych sklepach spożywczych, kioskach i

targowiskach (93%) oraz za usługi, rekreacje i parkingi (78%).


miejsca płatności


53%

93%

59%

44%

60%

78%

15%

64%

47%

7%

41%

56%

22%

2%

31%

40%

82%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Supermarket, hipermarket spożywczy

Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko

Pozostałe sklepy

Stacja benzynowa



Zakupy w Internecie

Razem



169

Polacy płatności gotówką najwięcej, pod względem wartości, wykonują w małych

sklepach spożywczych, kioskach i targowiskach (35%), supermarketach i hipermarketach

spożywczych (25%) oraz w pozostałych sklepach (16%).

Kartą płatniczą Polacy najwięcej płacą w supermarketach i hipermarketach

spożywczych (45%), pozostałych sklepach (23%) oraz na stacjach benzynowych (22%).

Pod względem wartości przelewy używane są niemal wyłącznie w płatnościach innej

osobie oraz w zakupach w internecie.

Wykres 185. Struktura wartościowa płatności Polaków gotówką, kartami

płatniczymi i przelewem w zależności od miejsca płatności


25%

45%

30%

35%

5%

24%

16%

23% 17%

8% 22%

12%

8%

0%

59%

8%

8% 7%

40%

3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Gotówka Karty płatnicze Przelew Razem

Supermarket, hipermarket spożywczy Mały sklep spożywczy, kiosk, targowisko

Pozostałe sklepy Stacja benzynowa

Płatność innej osobie i inne Usługi, rekreacja, parking

Zakupy w Internecie


170

10.3. Struktura płatności w miejscach, w których najczęściej płacą Polacy

10.3.1. Małe sklepy spożywcze i sklepy osiedlowe

Miejsce, w którym najczęściej płacą Polacy, to małe sklepy spożywcze i sklepy

osiedlowe. W 95% przypadków Polacy płacą tam gotówką, a resztę kartami płatniczymi. W

ujęciu wartościowym udział gotówki wynosi 93%.

Wykres 186. Struktura ilościowa sposobów płatności w małych sklepach

spożywczych

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1904 transakcji.

Wykres 187. Struktura wartościowa sposobów płatności w małych sklepach

spożywczych


5%

95%

Karta

Gotówka

7%

93%

Karta

Gotówka


171

W małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych kartami nieco częściej płacili

mężczyźni niż kobiety.


spożywczych w zależności od płci



spożywczych w zależności od płci


4% 7%

96% 93%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna

Karty płatnicze Gotówka

5% 10%

95% 90%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna



172

Najczęściej kartą w sklepach spożywczych płaciły osoby w wieku 25-44 lat, najrzadziej

osoby najstarsze.


spożywczych w zależności od wieku



spożywczych w zależności od wieku


4% 10% 10% 4% 2% 1%

96% 90% 90% 96% 98% 99%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



5% 18%

9% 4% 3% 3%

95% 82%

91% 96% 97% 97%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




173

Według liczby transakcji sytuacja dotycząca płacenia kartami w małych sklepach

spożywczych pod względem miejsca zamieszkania respondenta jest zróżnicowana.

Wartościowo natomiast udział płatności bezgotówkowych generalnie rośnie wraz z

urbanizacją.


spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania



spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania


2% 11% 7% 5% 11%

98% 89% 93% 95% 89%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






3% 9% 8% 12% 14%

97% 91% 92% 88% 86%

0%

20%

40%

60%

80%

100%







174

Najczęściej kartami płaciły osoby z wykształceniem wyższym (1%). Wartościowo

udział płatności kartami w małych sklepach spożywczych przez takie osoby wynosił 16%.

Wykres 194. Struktura Ilościowa sposobów płatności w małych sklepach

spożywczych w zależności od wykształcenia



spożywczych w zależności od wykształcenia


1% 2% 7% 10%

99% 98% 93% 90%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



2% 10% 16%

100% 98% 90% 84%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




175

Najmniej kartami płaciły osoby o najniższych dochodach.


spożywczych w zależności od dochodów



spożywczych w zależności od dochodów


2% 2% 4% 5% 14%

98% 98% 96% 95% 86%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł


2% 3% 7% 7% 17%

98% 97% 93% 93% 83%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł



176

W małych sklepach spożywczych i osiedlowych kartami najczęściej płacili specjaliści,

technicy, przedsiębiorcy oraz urzędnicy i pracownicy instytucji publicznych.


spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej



spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej


1% 3% 17%

0% 8% 0% 17%

1% 16%

0%

99% 97% 83%

100% 92% 100% 83%

99% 84%

100%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%


1% 1% 10% 0% 7% 0% 16%

2% 10% 3%

99% 99% 90% 100% 93% 100% 84%

98% 90% 97%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%



177

Osoby z 5-osobowych gospodarstw domowych i większych prawie w ogóle nie płacą

kartami w małych sklepach spożywczych.


spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym



spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym


4% 4% 9% 7% 1%

96% 96% 91% 93% 99%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



7% 6% 12% 8% 0%

93% 94% 88% 92% 100%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




178

10.3.2. Supermarkety i hipermarkety spożywcze

W supermarketach i hipermarketach spożywczych Polacy w 66% płacą gotówką.

Wartościowo udział płatności kartami prawie zrównał się z udziałem gotówki.

Wykres 202. Struktura ilościowa sposobów płatności w supermarketach i

hipermarketach spożywczych


Wykres 203. Struktura wartościowa sposobów płatności w supermarketach i

hipermarketach spożywczych


34%

66%

Karta

Gotówka

47% 53%

Karta

Gotówka


179

Mężczyźni płacą przeciętnie częściej niż kobiety kartami płatniczymi w

supermarketach i hipermarketach spożywczych.


hipermarketach spożywczych w zależności od płci



hipermarketach spożywczych w zależności od płci


31% 37%

69% 63%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna

Gotówka

Karty płatnicze

42% 52%

58% 48%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna

Gotówka

Karty płatnicze


180

Najczęściej w supermarketach i hipermarketach spożywczych kartami płacą osoby w

wieku 25-44 lata. W ujęciu wartościowym osoby te dokonują kartami znacznie więcej niż

połowę swoich wydatków. Najmniej kartami posługują się osoby w wieku 65 i więcej lat.


hipermarketach spożywczych w zależności od wieku



hipermarketach spożywczych w zależności od wieku


38% 43% 45% 40%

14% 7%

62% 57% 55% 60%

86% 93%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



55% 54% 65%

48%

19% 9%

45% 46% 35%

52%

81% 91%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




181

W miastach mających 500 tysięcy i więcej mieszkańców połowę płatności w

supermarketach i hipermarketach spożywczych wykonuje się kartami, a pod względem

wartości transakcji udział płatności kartowych wynosi 58%.


hipermarketach spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania



hipermarketach spożywczych w zależności od miejsca zamieszkania


31% 30% 32% 34% 50%

69% 70% 68% 66% 50%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






43% 42% 49% 42% 58%

57% 58% 51% 58% 42%

0%

20%

40%

60%

80%

100%







182

Osoby z wykształceniem średnim i wyższym płacą w 42-44% przypadków kartami w

supermarketach i hipermarketach spożywczych, natomiast najrzadziej kartami płacą osoby z

wykształceniem podstawowym.


hipermarketach spożywczych w zależności od wykształcenia

Źródło: obliczenia własne, n=897 płatności.


hipermarketach spożywczych w zależności od wykształcenia


9% 19%

44% 42%

91% 81%

56% 58%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe

Karta Gotówka

11% 27%

55% 60%

89% 73%

45% 40%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe

Karta Gotówka


183

Osoby o najwyższych miesięcznych dochodach netto w gospodarstwie domowym

płacą w supermarketach i hipermarketach więcej kartami niż gotówką.


hipermarketach spożywczych w zależności od dochodów



hipermarketach spożywczych w zależności od dochodów


23% 21% 35% 28%

54%

77% 79% 65% 72%

46%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł

Karta Gotówka

25% 26% 47%

33%

72%

75% 74% 53%

67%

28%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł

Karta Gotówka


184

Najczęściej kartami płatniczymi w supermarketach i hipermarketach spożywczych

posługują się urzędnicy i pracownicy instytucji publicznych (56% płatności), specjaliści,

technicy i robotnicy. Najrzadziej kartami posługują się emeryci i osoby zajmujące się domem.


hipermarketach spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej



hipermarketach spożywczych w zależności od sytuacji społeczno-zawodowej


11% 6%

31% 12%

43%

13%

47% 36%

56%

10%

89% 94%

69% 88%

57%

88%

53% 64%

44%

90%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%


27% 9%

42% 15%

53%

4%

58% 36%

70%

29%

73% 91%

58% 85%

47%

96%

42% 64%

30%

71%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%



185

Kartami najczęściej płacą osoby z trzy- i cztero-osobowych gospodarstw domowych,

najrzadziej z jedno- i pięcio- osobowych lub większych.


hipermarketach spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie

domowym



hipermarketach spożywczych w zależności od liczby osób w gospodarstwie

domowym


20% 32% 41% 40%

21%

80% 68% 59% 60%

79%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



28% 42%

56% 52%

28%

72% 58%

44% 48%

72%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




186

10.3.3. Stacje benzynowe

Stacje benzynowe są miejscem, w którym Polacy w prawie połowie przypadków

(47%) płacą kartami. W ujęciu wartościowym udział płatności kartami wynosił już 56%.

Wykres 218. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych


Wykres 219. Struktura wartościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych


47% 53% Karty płatnicze

Gotówka

56% 44% Karty płatnicze

Gotówka


187

Udział płatności kartami na stacjach benzynowych jest prawie taki sam dla kobiet i

mężczyzn.

Wykres 220. Struktura ilościowa sposobów płatności na stacjach benzynowych w

zależności od płci



w zależności od płci


46% 48%

54% 52%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna


57% 56%

43% 44%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

kobieta mężczyzna



188

Osoby w wieku 35-54 lat w 54-58% przypadków płacą kartami na stacjach

benzynowych, co daje 61-64% wartościowy udział.





w zależności od wieku


31% 48%

58% 54%

24% 38%

69% 52%

42% 46%

76% 62%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



42% 60% 61% 64%

29% 36%

58% 40% 39% 36%

71% 64%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




189

Na stacjach benzynowych kartami płatniczymi płacą najwięcej osoby mieszkające w

miastach, które mają 500 tysięcy i więcej mieszkańców. Wartościowo udział płatności

kartami w tej grupie rośnie aż do 86%.


zależności od miejsca zamieszkania



w zależności od miejsca zamieszkania


41% 41% 54%

42%

77%

59% 59% 46%

58%

23%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






48% 49% 59% 53%

86%

52% 51% 41% 47%

14%

0%

20%

40%

60%

80%

100%







190

Osoby z wykształceniem wyższym aż w 73% przypadków płacą kartami, a

wartościowy udział rośnie do prawie 80%. Osoby z wykształceniem podstawowym tylko w

13% przypadków płacą kartami.


zależności od wykształcenia



w zależności od wykształcenia


13% 30%

44%

73%

87% 70%

56%

27%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe

Karta Gotówka

9% 27%

54%

79%

91% 73%

46%

21%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


średnie wyższe

Karta Gotówka


191

W przypadku osób o najwyższych dochodach w gospodarstwie domowym udział

ilościowy i wartościowy płatności kartami wynosi odpowiednio 79% i 84%. W wielu grupach

Polaków popularność płacenia kartami na stacjach benzynowych jest już bardzo duża.


zależności od dochodów



w zależności od dochodów


14%

43% 36% 37%

79%

86%

58% 64% 63%

21%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł

Karta Gotówka

20% 42% 40% 43%

84%

80% 58% 60% 57%

16%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł

Karta Gotówka


192

Im więcej osób w gospodarstwie domowym, tym generalnie rzadziej płaci się kartami

na stacjach benzynowych.


zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym



w zależności od liczby osób w gospodarstwie domowym


58% 46% 46% 51%

37%

42% 54% 54% 49%

63%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Karta Gotówka

74% 54% 59% 59%

34%

26% 46% 41% 41%

66%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Karta Gotówka


193

11. Przeciętna wartość płatności detalicznych Polaków

11.1. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności

Przeciętna wartość płatności wynosi 48 zł. Najwyższe przeciętne płatności detaliczne

są wykonywane przez Polaków instrumentami bezgotówkowymi, w tym poleceniem

przelewu - aż 164 zł, kartą kredytową -132 zł, kartą debetową - 89 zł, a płatność kartą

zbliżeniową jest wykonywana średnio na 25 zł. Średnia wartość płatności dla wszystkich kart

płatniczych wynosi 90 zł. Polacy płacą gotówką średnio za 38 zł.

Wykres 232. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności (w zł)


Mediana wartości płatności dla różnych sposobów płatności zawsze jest znacznie

niższa niż średnia arytmetyczna. Dla płatności gotówką mediana wartości płatności wynosi

22 zł i jest znacznie niższa niż przeciętna wartość płatności - 38 zł.

38 zł 25 zł

89 zł

132 zł

164 zł

48 zł

- zł

20 zł

40 zł

60 zł

80 zł

100 zł

120 zł

140 zł

160 zł

180 zł

Gotówka Płatność/karta

zbliżeniowa

Kartadebetowa

Kartakredytowa

Przelew Przeciętnie


194

Wykres 233. Średnia arytmetyczna i mediana wartości płatności w zależności od

sposobów płatności (w zł)


Wyliczając przeciętną wartość płatności dla sposobów płatności wśród osób

korzystających z kart płatniczych, uzyskuje się bardzo zbliżone wyniki do tych, jakie są dla

wszystkich respondentów.

Wykres 234. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności wśród

osób korzystających z kart płatniczych (w zł)


22 zł 18 zł

50 zł

110 zł 100 zł

27 zł 38 zł

25 zł

89 zł

132 zł

164 zł

48 zł

- zł

20 zł

40 zł

60 zł

80 zł

100 zł

120 zł

140 zł

160 zł

180 zł


zbliżeniowa

Kartadebetowa

Kartakredytowa

Przelew Średnia

mediana średnia arytmetyczna

36 zł 25 zł

89 zł

132 zł

165 zł

52 zł

- zł

20 zł

40 zł

60 zł

80 zł

100 zł

120 zł

140 zł

160 zł

180 zł


zbliżeniowa

Kartadebetowa

Kartakredytowa

Przelew Przeciętnie


195

11.2. Przeciętna wartość płatności gotówką

Przeciętnie Polacy wykonują płatność gotówką za 38 zł i ta wartość jest mniej więcej

taka sama, jaką mają osoby, które nie mają karty i konta. Polacy, którzy posiadają konto

osobiste oraz mają i korzystają z karty, wykonują przeciętnie płatności gotówką za 36 zł.

Transakcje o wyższej wartości wykonują natomiast przede wszystkim kartami. Osoby, które

mają kartę, ale z niej nie korzystają, płacą gotówką za średnio 42 zł. Płatności gotówką o

najwyższej wartości wykonują respondenci, którzy mają konto, ale nie mają karty.

Wykres 235. Przeciętna wartość płatności gotówką w zależności od posiadania i

korzystania z karty płatniczej i konta osobistego (w zł)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4141 płatności gotówkowych.

11.3. Przeciętna wartość płatności w zależności od cech Polaków

Płatności o najwyższej przeciętnej wartości dokonują osoby w wieku 35-44 lata.

Płatności o najniższej wartości wykonują osoby od 55 lat i najmłodsze (18-24 lata).

36 zł

42 zł 46 zł

38 zł

- zł

5 zł

10 zł

15 zł

20 zł

25 zł

30 zł

35 zł

40 zł

45 zł

50 zł

mam konto, mam ikorzystam z karty

mam konto, mam inie korzystam z

karty

mam konto, niemam karty

nie mam konta ikarty


196

Wykres 236. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności i wieku

(w zł)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=4975 płatności gotówką i kartami.

Wraz z wykształceniem znacznie rośnie przeciętna wartość płatności kartami,

natomiast średnia wartość płatności gotówką się nie zmienia.

Wykres 237. Przeciętna wartość płatności w zależności od wyksztalcenia (w zł)


31 38

43 40 38 34

73

90 100

96

66 77

0

20

40

60

80

100

120


Gotówka Karta

35 41 37 37

62

77 84

103

0

20

40

60

80

100

120


średnie wyższe

Gotówka Karta


197

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku badania zależności przeciętnej wartości

płatności w zależności od miesięcznych dochodów netto gospodarstw domowych.

Wykres 238. Przeciętna wartość płatności w zależności od dochodów (w zł)


Przeciętna wartość płatności gotówką lub kartą znacznie różni się w zależności od

sytuacji społeczno-zawodowej. Płatności na najniższe wartości dokonują studenci i

uczniowie, gotówką na 28 zł, a kartami na 53 zł. Płatności gotówką o niskiej wartości

wykonują również bezrobotni i urzędnicy. Płatności kartą za najwyższe kwoty dokonują

przeciętnie osoby, które zajmują się domem (134 zł) oraz urzędnicy i pracownicy instytucji

państwowych i samorządowych (107 zł).

35 37 35 43

37

65 71

91

79

102

0

20

40

60

80

100

120




powyżej 3801 zł

Gotówka Karta


198

Wykres 239. Przeciętna wartość płatności w zależności od sposobu płatności oraz

grupy społeczno-zawodowej (w zł)


11.4. Przeciętna wartość płatności w zależności od miejsca płatności

Polacy wykonują płatności o największej wartości w internecie (117 zł) i na stacjach

benzynowych (96 zł). Średnia wartość płatności innej osobie wynosi 90 zł. Płatności o

najniższej wartości przeprowadza się w małych sklepach spożywczych i na bazarach.

Zauważyć można duże różnice pomiędzy średnią wartością płatności gotówką i

kartami w poszczególnych miejscach płatności. Przykładowo średnia wartość płatności

gotówką w supermarketach i hipermarketach spożywczych wynosi 65 zł, a kartami 110 zł. Na

stacji benzynowej przeciętna wartość gotówką wynosi 80 zł, a kartami 113 zł. Płatności innej

osobie i innego typu nieokreślone płatności wykonywane są gotówką przeciętnie na kwotę

64 zł, a przelewem na 231 zł.

28

51 38

28 35 44 47 45

33 46 53

77 77 78 80 97 97 98

107

134

0

20

40

60

80

100

120

140

160

ucz

eń, s

tud

ent

ren

cist

a

rob

otn

ik

be

zro

bo

tny

emer

yt

prz

edsi

ębio

rca

roln

ik

spe

cja

lista

, te

chn

ik

urz

ędn

ik, p

rac.

inst

.p

ub

l.

zajm

uję

się

do

mem

Gotówka Karta


199

Wykres 240. Przeciętna wartość płatności Polaków w zależności od miejsca płatności (w zł)


23

39

48

68

80

90 96

117

0

20

40

60

80

100

120

140

Mały sklepspoż., bazar

Usługi,rekreacja,

parking

Średnia Pozostałesklepy

Supermarket,hipermarket

spoż.

Płatność innejosobie i inne

Stacjabenzynowa

Zakupy wInternecie


200

Wykres 241. Przeciętna wartość płatności Polaków gotówką, kartami i przelewem w zależności od miejsca płatności (w zł)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5057. Nie wyliczono średnich wartości płatności poszczególnymi instrumentami, dla których było tylko kilka danych. Na płatności

gotówką i kartami w internecie przypada zaledwie po kilka płatności, natomiast na przelewy przypada zdecydowana większość płatności w internecie.

22

65 58

80

37

165

64

38 33

110

91

113

52

32

90

120

231

164

0

50

100

150

200

250

Mały sklepspoż., kiosk,

bazar

Supermarket,hipermarket

spoż.

Pozostałesklepy

Stacjabenzynowa

Usługi,rekreacja,

parking

Zakupy wInternecie

Płatność innejosobie i inne

Przeciętnie



201

W małych sklepach spożywczych i osiedlowych osoby najmłodsze i najstarsze płacą

kartami przeciętnie za 39-41 zł, natomiast osoby w wieku 35-54 lat płacą kartami przeciętnie

tylko za 25 zł. Wśród osób w średnim wieku średnia wartość płatności gotówką jest wyższa

niż płatność kartami.

Wykres 242. Przeciętna wartość płatności w małych sklepach spożywczych w

zależności od wieku (w zł)


W supermarketach i hipermarketach spożywczych występuje sytuacja odwrotna do

powyżej przedstawionej, ponieważ transakcje o najwyższej wartości dokonują osoby w

wieku 35-54 lat.

Wykres 243. Przeciętna wartość płatności w supermarketach i hipermarketach

spożywczych w zależności od wieku (w zł)


39

25

41

20 28

24

0

10

20

30

40

50

18-34 lata 35-54 lata 55 i więcej lat

Karta Gotówka

102 124

85

61 71 63

0

50

100

150

18-34 lata 35-54 lata 55 i więcej lat

Karta Gotówka


202

12. Struktura płatności Polaków według dni tygodnia

12.1. Ogólna struktura sposobów płatności Polaków według dni tygodnia

Statystycznie nie ma dużego zróżnicowania w strukturze płacenia kartą i gotówką w

poszczególnych dniach tygodnia. W czasie badania respondenci wykonali trochę więcej

płatności kartami niż gotówką w środę, czwartek, sobotę i niedzielę.

Wykres 244. Struktura ilościowa sposobów płatności Polaków w zależności od dnia

tygodnia



dnia tygodnia


14% 14% 19% 19% 15% 17% 18%

86% 86% 81% 81% 85% 83% 82%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela

Karta Gotówka

27% 27% 35% 35% 28% 35% 37%

73% 73% 65% 65% 72% 65% 63%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Karta Gotówka


203

Kobiety wykonują statystycznie trochę więcej płatności niż mężczyźni w prawie

wszystkie dni tygodnia. Sytuacja taka najwyraźniej występuje w piątek i we wtorek, zarówno

pod względem ilościowym, jak i wartościowym.

Wykres 246. Struktura liczby transakcji według dni tygodnia i płci osoby płacącej

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=5060 .

Wykres 247. Struktura liczby transakcji według dni tygodnia i płci osoby płacącej


51% 58% 55% 50% 59%

49% 53%

49% 42% 45% 50% 41%

51% 47%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


kobieta mężczyzna

53% 57% 52% 49% 62%

48% 53%

47% 43% 48% 51% 38%

52% 47%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


kobieta mężczyzna


204

12.2. Przeciętna wartość płatności w zależności od dni tygodnia

Przeciętna wartość płatności gotówką i kartami rośnie w ciągu tygodnia, osiągając

największą wartość - 52 zł w sobotę. Szczególnie duży wzrost w sobotę występuje w

przypadku kart płatniczych - 109 zł.

Wykres 248. Przeciętna wartość płatności kartami, gotówką i ogółem w zależności

od dnia tygodnia (w zł)


Tabela 5. Przeciętna wartość płatności kartami, gotówką i ogółem w zależności od

dnia tygodnia (w zł)

wyszczególnienie Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela

Karty płatnicze 78 80 85 84 87 109 97

Gotówka 34 35 38 38 40 41 37

Razem 40 42 47 47 47 52 48


0

20

40

60

80

100

120


Karta Gotówka Razem


205

12.3. Szczegółowa struktura sposobów płatności Polaków według miejsc

płatności i dni tygodnia

Struktura płatności Polaków pod względem miejsc płatności utrzymuje się mniej

więcej na tym samym poziomie, jednakże w sobotę i w niedzielę dokonuje się więcej

płatności w supermarketach i hipermarketach spożywczych, a mniej płatności w małych

sklepach spożywczych, sklepach osiedlowych, bazarach, targowiskach i kioskach.

Wykres 249. Struktura ilościowa transakcji według dni tygodnia i miejsc płatności



206

Wykres 250. Struktura wartościowa transakcji według dni tygodnia i miejsc płatności


Wcześniejszy wniosek o wzroście udziału płatności dokonywanych w supermarketach

i hipermarketach spożywczych w stosunku do liczby płatności w małych sklepach

spożywczych, sklepach osiedlowych, bazarach, kioskach i targowiskach w sobotę i niedzielę

potwierdzają kolejne wyliczenia.

25% 26% 25% 25% 22% 24% 19%

29% 22% 23% 23% 29%

40%

34%

18%

17% 22% 18% 13%

14%

20%

14%

11%

13% 12%

11%

10% 13%

4%

10%

7% 8%

7%

6% 6%

5% 13% 10% 8% 14%

4% 7% 4% 1% 2% 5% 3% 2% 1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


Mały sklep spoż., kiosk, targowisko Supermarket, hipermarket spoż. Pozostałe sklepy

Stacja benzynowa Usługi, rekreacja, parking Płatność innej osobie i inne

Zakupy w Internecie


207

Wykres 251. Relacja liczby płatności Polaków w małych sklepach spożywczych,

sklepach osiedlowych, targowiskach w stosunku do liczby płatności w



Wykres 252. Relacja wartości płatności Polaków w małych sklepach spożywczych,

sklepach osiedlowych, targowiskach w stosunku do liczby płatności w



74% 80% 78% 78% 74% 69% 67%

26% 20% 22% 22% 26% 31% 33%

0%

20%

40%

60%

80%

100%



47% 54% 51% 52%

43% 38% 36%

53% 46% 49% 48%

57% 62% 64%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%




208

13. Sposoby płatności Polaków za zakupy i aukcje internetowe

Ogólnie 28% Polaków kupowało w sklepach internetowych. Procent ten wzrasta do

34% dla osób, które posiadają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Niewiele osób,

które nie posiadają konta osobistego, kupuje w sklepach internetowych.

Tabela 6. Kupowanie przez Polaków w sklepach internetowych w zależności od

posiadania konta osobistego/ROR

wyszczególnienie posiada konto osobiste/ROR brak konta przeciętnie

kupował w sklepach internetowych 34% 7% 28%

nie kupował w sklepach internetowych 66% 93% 72%


Wykres 253. Kupowanie przez Polaków w sklepach internetowych w zależności od



Za zakupy w Internecie w 74% przypadków Polacy płacili bezgotówkowo, najczęściej

przelewem z bankowości internetowej (44%) lub przelewem z bankowości internetowej (e-

przelew) za pośrednictwem agregatorów płatności (17%). Gotówką przy odbiorze płaciło

26% Polaków, a kartami płatniczymi 8%.

34% 7%

28%

66% 93%

72%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

posiada kontoosobiste/ROR

brak konta razem

nie kupował w sklepach internetowych

kupował w sklepach internetowych


209

Wykres 254. Struktura sposobów płatności Polaków za zakupy w sklepach

internetowych


Na aukcjach internetowych kupuje ogółem 24% Polaków. Wśród osób posiadających

konto osobiste wskaźnik ten rośnie do 28%, natomiast wśród osób, które nie mają ROR,

wynosi 7%.

W przypadku płatności za aukcje internetowe również najpopularniejszym sposobem

płatności są przelewy z bankowości internetowej z konta osobistego oraz przelewy z

bankowości internetowej za pomocą agregatorów płatności (łącznie 70% płatności). Na

płatności gotówką przypada 20%, a na płatności kartami 4%.

1%

1%

3%

4%

4%

17%

26%

44%

0% 10% 20% 30% 40% 50%

nie wiem, nie pamiętam

przelew, wpłata w banku

PayPal

kartą debetową, również poprzez PayU,platnosci.pl, Dotpay, przelewy24, eCard

kartą kredytową, również poprzez PayU,platnosci.pl, Dotpay, przelewy24, eCard

pośrednio przelewem z bankowościinternetowej/elektronicznej z konta osobistegopoprzez PayU, platnosci.pl, Dotpay, przelewy24,…

gotówką przy odbiorze listonoszowi, na poczcie, wsklepie

bezpośrednim przelewem z bankowościinternetowej/elektronicznej z konta osobistego


210

Wykres 255. Kupowanie przez Polaków na aukcjach internetowych w zależności od



Wykres 256. Struktura sposobów płatności Polaków za zakupy na aukcjach

internetowych


28% 7%

24%

72% 93%

77%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

posiada kontoosobiste/ROR

brak konta razem

nie kupował na aukcjach internetowych

kupował na aukcjach internetowych

0%

1%

3%

3%

3%

20%

26%

44%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

nie wiem, nie pamiętam

kartą kredytową

inaczej

kartą debetową

PayPal

gotówką przy odbiorze (listonoszowi, na poczcie, wsklepie)

pośrednio przelewem z bankowości internetowej/elektronicznej z konta osobistego

poprzez „płacę z Allegro”, PayU, platnosci.pl

bezpośrednio przelewem z bankowościinternetowej/elektronicznej z konta osobistego


211

14. Opłaty za posiadanie konta osobistego i karty płatniczej

14.1. Opłaty za posiadanie konta osobistego


Blisko 80% posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych odpowiedziało

na pytanie, czy płacą co miesiąc opłatę za prowadzenie konta osobistego. Najliczniejszą

grupę spośród nich stanowią osoby, które płacą od 6 do 9 zł.

Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie rachunku oszczędnościowo -

rozliczeniowego w Polsce wynosi 5,1 zł.

Wykres 257. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=771. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Spośród osób, które podały, ile płacą miesięcznie za posiadanie konta osobistego,

jedna trzecia ma darmowe rachunki bankowe, zaś 24% Polaków płaci do 5 zł.

26%

10%

9% 19%

15%

21%

brak opłat

1-4 zł

5 zł

6-9 zł

10-60 zł

odmowa


212

Wykres 258. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.

14.1.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów

Najwięcej za posiadanie konta osobistego miesięcznie płacą osoby w wieku 55-64 lat -

7,8 zł. Najmniejsze miesięczne opłaty płacą natomiast osoby najmłodsze - 2,1 zł.

Wykres 259. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego w

zależności od wieku (w zł)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=611. Odpowiedzi wszystkich posiadaczy rachunków oszczędnościowo -

rozliczeniowych, którzy podali ile płacą miesięcznie za prowadzenie ROR.

33%

13%

11%

24%

19%

brak opłat

1-4 zł

5 zł

6-9 zł

10-60 zł

2,1

4,0 4,9

6,4

7,8

5,7

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0



213

Najniższe miesięczne opłaty (4,3 zł) za prowadzenie konta osobistego płacą

mieszkańcy największych miast. Polacy mieszkający na wsi i w średnich miastach płacą o

około 23% więcej (5,2 -5,3 zł).

Wykres 260. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego w zależności od miejsca zamieszkania (w zł)



Polscy o najniższych dochodach płacą najwyższe opłaty miesięczne za posiadanie

konta osobistego - 6,3 zł, w porównaniu z 4,5 zł, jakie płacą osoby o najwyższych dochodach.

Wykres 261. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego w zależności od dochodów (w zł)


4,3

5,3 5,2 4,7

5,3

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0




miasto do 19999mieszk.

wieś

6,3 5,5 5,4

4,6 4,5

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0




powyżej 3801 zł


214

Polacy w wieku od 18 do 24 lat w 59% przypadków nie płacą za konto osobiste.

Natomiast osoby w wieku 55 lub więcej lat tylko w 16-18% przypadków nie płacą miesięcznej

opłaty za konto osobiste.

Wykres 262. Struktura wartości miesięcznej opłaty za posiadanie konta osobistego

w zależności od wieku (w %)



Za konta osobiste najczęściej nie płacą Polacy mieszkający w miastach mających od

500 tysięcy mieszkańców (42%), a najrzadziej mieszkańcy wsi i najmniejszych miast (31%).

59% 44%

29% 25% 18% 16%

22%

11%

13%

5% 15% 18%

7%

14%

10%

15% 13% 4%

4%

18%

31%

27% 26% 43%

8% 13% 17% 27% 28%

20%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


brak opłat 1-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-60 zł


215

Wykres 263. Struktura wysokości miesięcznej opłaty za posiadanie konta

osobistego w zależności od miejsca zamieszkania (w %)



40% osób o najwyższych dochodach nie płaci co miesiąc za prowadzenie konta

osobistego, w porównaniu z 28% Polaków o najniższych dochodach. Osoby o najniższych

dochodach najczęściej płacą także 10 i więcej złotych za prowadzenie rachunku bankowego.

Wykres 264. Struktura wysokości miesięcznej opłaty za posiadanie konta

osobistego w zależności od dochodów (w %)


31% 31% 33% 33% 42%

17% 15% 10% 8%

11% 13% 10% 13% 8%

10%

20% 25% 24% 32% 25%

19% 19% 21% 19% 12%

0%

20%

40%

60%

80%

100%






28% 31% 28% 33% 40%

12% 18%

9% 16% 10% 13%

7% 14%

10% 13% 22% 20% 29%

27% 21%

25% 24% 19% 15% 17%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł



216

14.2. Miesięczne opłaty za posiadanie karty płatniczej


Większość Polaków, posiadających kartę płatniczą, ponosi jakąś opłatę za posiadanie

podstawowej karty płatniczej, którą najczęściej jest karta debetowa. Aż 23% osób

posiadających kartę płatniczą, odmówiła podania, ile kosztuje ich posiadanie karty płatniczej.

Średnia wartość miesięcznej opłaty za podstawową kartę płatniczą wynosi 2,8 zł.

Wykres 265. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze.

Spośród respondentów, którzy podali, ile płacą miesięcznie za posiadanie

podstawowej karty płatniczej, 43% nie ponosiła żadnej opłaty. 16% Polaków posiadających

kartę płaci miesięcznie za nią od 1 do 2 zł, 14% płaci od 3 do 4 zł, a 14% osób płaci 5 zł. 13%

Polaków deklarowało, że płaci 6 lub więcej złotych za kartę płatniczą.

34%

12%

11%

11%

6%

4%

23% brak opłat

1-2 zł

3-4 zł

5 zł

6-9 zł

10-50 zł

odmowa


217

Wykres 266. Wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej Polaków,

którzy podali, ile płacą za kartę płatniczą (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=506. Odpowiedzi respondentów posiadających karty płatnicze, którzy podali ile płacą za prowadzenie karty płatniczej.

14.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech respondentów

Najmniej za karty płatnicze płacą Polacy w wieku 18-24 lata, tylko 0,8 zł co miesiąc.

Najwięcej za posiadanie karty płatniczej płacą natomiast Polacy w wieku 45-54 lata (4 zł).

Wykres 267. Średnia wartość miesięcznej opłaty za posiadanie karty płatniczej w

zależności od wieku (w %)


43%

16%

14%

14%

8% 5%

brak opłat

1-2 zł

3-4 zł

5 zł

6-9 zł

10-50 zł

0,8

2,4

3,5

4,0

3,5

2,3

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0



218

Najmniej za kartę płatniczą płacą osoby z miast średniej wielkości, najwięcej zaś

mieszkańcy miast do 20 tysięcy mieszkańców - 3,9 zł.


zależności od miejsca zamieszkania (w %)


Najwięcej za posiadanie karty płatniczej płacą osoby o dochodzie poniżej 1300 zł (3,5

zł) oraz od 1801 do 2400 zł (4,2 zł). Najmniej za podstawową kartę płatniczą płacą Polacy o

najwyższych dochodach - 2,2 zł.


zależności od dochodów (w %)


2,7 2,3 2,4

3,9

3,1

0,00,51,01,52,02,53,03,54,04,5





wieś

3,5

2,7

4,2

2,3 2,2

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

poniżej 1300 zł od 1301 zł do 1800 złod 1801 zł do 2400 złod 2401 zł do 3800 zł powyżej 3801 zł


219

Polacy w wieku od 18 do 24 lat w aż 73% przypadków nie płacą miesięcznie za

posiadanie karty płatniczej. Ponad połowa osób w wieku 65 i więcej lat także nie płaci

miesięcznie za posiadanie podstawowej karty płatniczej. Osoby w wieku 35-44 lat najrzadziej

nie płacą za posiadanie karty.

Wykres 270. Struktura wartości miesięcznej opłaty za posiadanie podstawowej

karty płatniczej w zależności od wieku (w %)


Najczęściej za podstawową kartę płatniczą nie płacą mieszkańcy miast od 20 do mniej

niż 100 tysięcy mieszkańców. Z drugiej strony mieszkańcy wsi najczęściej ponosili miesięczną

opłatę za kartę płatniczą (37%).

73%

47%

30% 37% 34%

52%

12%

16%

18% 10% 25%

12%

9%

13%

18% 17%

13% 12%

4%

15% 17% 19%

13% 9%

8% 9% 11% 7%

12% 2% 8% 6% 9% 3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


brak opłat 1-2 zł 3-4 zł 5 zł 6-9 zł 10-50 zł


220


karty płatniczej w zależności od miejsca zamieszkania (w %)


Polacy należący do najbogatszych gospodarstw domowych w 51% przypadków mieli

bezpłatną kartę płatniczą. Najczęściej miesięczną opłatę za podstawową kartę płatniczą

ponosiły osoby należące do średniozamożnych gospodarstw domowych.


karty płatniczej w zależności od dochodów w gospodarstwie domowym (w %)


37% 44% 52%

42% 45%

16% 19%

15% 20% 9%

18% 11% 9% 17%

14%

13% 14% 10% 13%

25% 9% 3% 11%

7% 6% 7% 9% 4% 1% 1%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%






47% 38% 30%

47% 51%

18%

13% 18%

16% 15% 8%

18% 19%

14% 12% 12% 17%

11%

14% 15% 10% 11% 15%

4% 4% 6% 3% 7% 5% 3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%




powyżej 3801 zł



221

15. Postawy Polaków wobec wprowadzenia opłat za korzystanie z

kart

15.1. Wprowadzenie opłaty za płatność kartami w sklepach

Badanie zwyczajów płatniczych Polaków pokazało również, jakie byłyby możliwe

postawy Polaków w przypadku wprowadzenia opłaty w wysokości 1,5% wartości zakupów za

płatność kartą w sklepach. W takiej sytuacji 27% Polaków aktywnie korzystających z kart

płatniczych zadeklarowało, że wypłaci gotówkę w bankomacie, 16% wypłaci gotówkę w

oddziale bankowym, aby zapłacić nią w danym sklepie. Natomiast 20% Polaków będzie

szukało sklepu bez takich opłat, a 13% Polaków zrezygnuje z karty płatniczej.

Wprowadzenie opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% za płatność kartą nie będzie

miało wpływu tylko na 6% Polaków, którzy będą tak samo często płacić kartami w sklepach,

jak bez tego typu opłaty. Niewiele więcej, bo 8% Polaków, będzie rzadziej kupowała w

danym sklepie, ale będzie nadal płaciła kartą.

Zbliżone odpowiedzi uzyskano w przypadku respondentów, którzy często płacą

kartami. W takim przypadku udział osób, które zrezygnują z zakupów w danym sklepie i będą

szukały sklepu, gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty, wyniósł 23%. Spadł też udział osób,

które deklarowały, że zrezygnują z karty płatniczej i będą płaciły tylko gotówką (z 13% do

10%).


222

Wykres 273. Postawy Polaków płacących kartą płatniczą w ostatnim miesiącu wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w

wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=486. Respondenci, którzy wykonali przynajmniej jedną płatność kartą w ostatnim miesiącu.


223

Wykres 274. Postawy Polaków zawsze lub często płacących kartami płatniczymi wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w

wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=364. Respondenci, którzy często płacą kartami.

6%

10%

26%

16%

23%

10%

2% 7%

pomimo dodatkowej opłaty tak samo często będępłacił/a kartą w tym sklepie, jak dotychczas

znacznie rzadziej będę kupował/a w tym sklepie, alenadal będę płacił/a kartą

nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacę gotówkęw bankomacie i będę płacił/a gotówką w tym sklepie

nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacę gotówkęw oddziale bankowym i będę płacił/a gotówką w tymsklepie

zrezygnuję z zakupów w tym sklepie i poszukam sklepu,gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty

zrezygnuję z karty płatniczej i będę płacił/a tylko gotówką

inne

nie wiem


224

Wiek zauważalnie różnicuje postawę Polaków wobec wprowadzenia 1,5% opłaty

dodatkowej za płatność kartą w sklepie. Aż 24% osób w wieku od 18 do 34 lat będzie szukała

sklepu, w którym nie ma tego typu opłat. Osoby od 35 roku życia aż w 15% przypadków

zrezygnują z kart płatniczych i będą płaciły tylko gotówką w punktach handlowo-usługowych.

W przypadku Polaków w wieku 55 i więcej lat wprowadzenie tego typu opłaty spowoduje

znaczny wzrost liczby osób, które będą wypłacały gotówkę w bankomatach i następnie

płaciły nią w sklepach lub za usługi (37%). Oprócz tego w grupie osób najstarszych znacznie

niższa jest skłonność do szukania sklepów, w których nie ma tego typu opłaty dodatkowej.

Emeryci i renciści aż w 57% przypadków będą wypłacać gotówkę z bankomatów i

oddziałów bankowych i zaledwie 14% z nich będzie szukała sklepu, gdzie nie ma tego typu

opłat za płacenie kartą. Najbardziej odporni na wprowadzenie tego typu opłat są urzędnicy i

pracownicy instytucji publicznych - 22% tak samo często lub rzadziej będzie płaciła kartami w

danym sklepie, pomimo dodatkowej opłaty w wysokości 1,5% wartości transakcji. W 23%

przypadków specjaliści i technicy będą natomiast szukali sklepów, w których nie ma tego

typu opłat.


225

Wykres 275. Postawy Polaków płacących kartami płatniczymi wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą w zależności od wieku

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=518. Respondenci płacący kartami.

4% 7% 9% 9%

10% 5%

28% 23%

37%

18% 17%

10%

24% 18% 13%

10% 15% 15%

2% 1% 1%

7% 8% 9%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

18-34 lata 35-54 lata powyżej 54 lata

nie wiem

inne

zrezygnuję z karty płatniczej i będę płacił/a tylkogotówką

zrezygnuję z zakupów w tym sklepie i poszukamsklepu, gdzie nie ma takiej dodatkowej opłaty

nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w oddziale bankowym i będę płacił/agotówką w tym sklepie

nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w bankomacie i będę płacił/a gotówką w tymsklepie




226

Wykres 276. Postawy Polaków wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% wartości zakupów za płatność kartą w


Źródło: badanie i obliczenia własne, n=423. Respondenci płacący kartami i z odpowiednich grup zawodowych.

10% 4% 4%

11%

4% 9% 10%

11%

47%

22% 27%

25%

10%

22% 16%

14%

14%

19% 23% 19%

8%

13% 11% 13%

0% 3%

1% 2% 8% 9% 7% 6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

emeryt, rencista robotnik specjalista, technik urzędnik, prac. inst.pub.

nie wiem

inne

zrezygnuję z karty płatniczej i będę płacił/a tylkogotówką


nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w oddziale bankowym i będę płacił/agotówką w tym sklepie

nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w bankomacie i będę płacił/a gotówką w tymsklepie




227

W przypadku osób, które posiadają kartę zbliżeniową, po wprowadzeniu tego typu

opłaty dodatkowej wzrośnie udział osób, które wypłacą gotówkę w bankomacie lub oddziale

i będą nią płacić w sklepach (do 47%). Spadnie natomiast procent osób, które będą szukały

sklepów, w których nie będzie tego typu dodatkowych opłat (do 14%). Aż 17% osób

zrezygnuje w ogóle z kart płatniczych. Dla 12% osób tego typu opłata nie będzie miała

wpływu.

Wykres 277. Postawy Polaków posiadających kartę z funkcją płatności

zbliżeniowych wobec wprowadzenia opłaty dodatkowej w wysokości 1,5% wartości

zakupów za płatność kartą zbliżeniową

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=90. Odpowiedzi osób posiadających karty z funkcją płatności

zbliżeniowych.

12%

7%

47%

14%

17%

1% 2%

pomimo dodatkowej opłaty tak samo częstobędę płacił/a kartą w tym sklepie, jakdotychczas

znacznie rzadziej będę kupował/a w tymsklepie, ale nadal będę płacił/a kartą

nie będę płacił/a kartą w tym sklepie, wypłacęgotówkę w bankomacie lub oddziale i będępłacił/a gotówką w tym sklepie


zrezygnuję w ogóle z kart zbliżeniowych i będępłacił|a tylko gotówką

inne



228

15.2. Wprowadzenie opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów

W przypadku wprowadzenia w Polsce opłaty w wysokości 1 zł za wypłatę gotówki z

obcych bankomatów najwięcej Polaków posiadających kartę płatniczą (28%) zacznie szukać

bankomatów, w których nie ma tego typu opłat (w zależności od typu posiadanego konta

osobistego zazwyczaj są to bankomaty własne banków, w których respondenci mają

rachunek, lub sieci bankomatów, z którymi te banki podpisały odpowiednią umowę).

Dodatkowo 17% takich respondentów wskazało, że wypłaci gotówkę z bankomatu banku, w

którym ma konto osobiste (z reguły bez dodatkowych opłat), a 11% wypłaci gotówkę z

oddziału swojego banku. Łącznie zatem 56% Polaków będzie wypłacało gotówkę z

bankomatów, w których nie ma tego typu opłat, lub w oddziałach swojego banku.

Wprowadzenie tego typu opłat zwiększy zatem liczbę osób korzystających z oddziałów

bankowych.

Wprowadzenie opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego bankomatu nie ma wpływu

dla 18% respondentów posiadających. Dodatkowo 4% osób będzie rzadziej, ale za to więcej,

wypłacało gotówkę z tego typu bankomatów.

Wprowadzenie tego typu opłaty, zgodnie z deklaracjami Polaków, posiadających

kartę płatniczą, może spowodować również pozytywny efekt, ponieważ 8% takich

respondentów przejdzie od razu do obrotu bezgotówkowego i nie będzie wypłacało gotówki

z bankomatów, tylko bezpośrednio będzie płaciło bezgotówkowo kartami w sklepach. Do

takiego zachowania najbardziej skłonne są osoby w wieku 35-54 lat (10%).

Podsumowując, po wprowadzeniu powszechnie tego typu opłat w bankomatach (bo

jeśli opłata tego typu będzie wprowadzona w nielicznych bankomatach, to klienci szybko

zidentyfikują, które bankomaty w okolicy nie będą miały tego typu opłat i będą z nich

korzystać), zmniejszy się liczba transakcji gotówkowych w bankomatach, a wzrośnie liczba

wypłat gotówki w oddziałach bankowych i SKOK.


229

Wykres 278. Postawy Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego bankomatu

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=662. Respondenci posiadający kartę płatniczą.

8%

18%

4%

28%

17%

11%

5%

2%

6%

nie będę wypłacał/a gotówki w bankomatach ztaką opłatą i będę płacił bezpośrednio kartąpłatniczą w sklepachwypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty

będę rzadziej wypłacał gotówkę w bankomatach ztaką opłatą, ale będę wypłacał więcej gotówki

poszukam bankomatu, w którym nie ma takiejopłaty

nie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojego banku/SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojego banku/SKOKzrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lub kontaosobistego i będę posługiwał/a się wyłączniegotówkąinne (zmienię bank)



230

Wykres 279. Postawa Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego bankomatu w zależności od wieku


8% 10% 5%

15% 19%

22%

4%

5% 5%

28%

27% 27%

11%

12% 11%

18%

16% 19%

5% 5% 5% 4% 1% 1%

7% 6% 7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

18-34 lata 35-54 lata 55 lat i więcej


inne (zmienię bank)

zrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lubkonta osobistego i będę posługiwał/a sięwyłącznie gotówkąnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojegobanku/ SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojegobanku/ SKOKposzukam bankomatu, w którym nie matakiej opłaty

będę rzadziej wypłacał gotówkę wbankomatach z taką opłatą, ale będęwypłacał więcej gotówkiwypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty

nie będę wypłacał/a gotówki wbankomatach z taką opłatą i będę płaciłbezpośrednio kartą płatniczą w sklepach


231

Wykres 280. Postawa Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego

bankomatu w zależności od miejsca zamieszkania


9% 8% 5% 9% 10%

22% 20% 18% 10%

16%

5% 6%

5% 4%

2%

28% 26% 31%

30% 20%

14% 19% 18%

17% 23%

12% 8% 13%

8% 14%

5% 3%

3%

6%

8%

2% 3% 1%

2%

1% 4% 6% 6%

14% 6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%






inne

zrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lubkonta osobistego i będę posługiwał/a sięwyłącznie gotówkąnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojego banku/SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojego banku/SKOKposzukam bankomatu, w którym nie ma takiejopłaty

będę rzadziej wypłacał gotówkę w bankomatach ztaką opłatą, ale będę wypłacał więcej gotówki

wypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty

nie będę wypłacał/a gotówki w bankomatach ztaką opłatą i będę płacił bezpośrednio kartąpłatniczą w sklepach


232

Wykres 281. Postawa Polaków posiadających kartę płatniczą po wprowadzeniu opłaty 1 zł za wypłatę gotówki z obcego

bankomatu w zależności od dochodów


8% 10% 6% 7% 9%

23% 22%

20% 16% 15%

4% 5%

2% 5% 5%

19% 21%

26% 31% 33%

22% 15% 22% 21%

11%

10% 16% 11% 8%

12%

5% 4% 4% 4%

6% 3%

2% 2% 1% 2% 8% 5% 7% 6% 7%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%




powyżej 3801 zł


inne

zrezygnuję z karty płatniczej/kredytowej lubkonta osobistego i będę posługiwał/a sięwyłącznie gotówkąnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę w oddziale swojego banku/SKOKnie wypłacę gotówki z takiego bankomatu iwypłacę gotówkę z bankomatu swojego banku/SKOKposzukam bankomatu, w którym nie ma takiejopłaty

będę rzadziej wypłacał gotówkę w bankomatachz taką opłatą, ale będę wypłacał więcej gotówki

wypłacę gotówkę z tego, obcego bankomatupomimo takiej opłaty

nie będę wypłacał/a gotówki w bankomatach ztaką opłatą i będę płacił bezpośrednio kartąpłatniczą w sklepach


233

16. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków

Spośród wszystkich dorosłych respondentów biorących udział w badaniu

wynagrodzenie za pracę lub dochód z własnej działalności gospodarczej lub rolniczej

otrzymywało 65% osób, przy czym 3% osób odmówiło odpowiedzi na te pytanie.

Wśród osób, które posiadają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy,

wynagrodzenie lub dochody otrzymuje 80% badanych, z czego w zdecydowanej większości

(70%) przelewem na konto osobiste.

Zauważyć można, że osoby, które nie mają konta osobistego, nie mają w aż 75%

przypadków wynagrodzenia lub dochodów.

Tabela 7. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez dorosłych Polaków za pracę

stałą i tymczasową (1)

Wyszczególnienie posiada konto osobiste/ROR

brak konta wszyscy

Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK 70% 0% 54%

Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/ księgowej 4% 14% 6%

Dochód z własnej działalności gospodarczej/ rolniczej 5% 2% 4%

Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd. 1% 3% 2%

Odmowa odpowiedzi 1% 7% 3%

Nie otrzymuję wynagrodzenia za pracę/ nie pracuję 19% 75% 32%

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000. Nie obejmuje rent, emerytur i zasiłków. Dotyczy podstawowego (najwyższego) wynagrodzenia.


234

Wykres 282. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez dorosłych Polaków za

pracę stałą i tymczasową (1)


Analizując osoby otrzymujące wynagrodzenie za pracę stałą lub czasową bądź

posiadające dochody z własnej działalności gospodarczej, wśród osób, które nie mają

konta osobistego, aż 26% osób odmówiło odpowiedzi na omawiane pytanie. Wśród osób

mających rachunek bankowy wskaźnik odmów był znikomy.

70%

54%

4%

14%

6%

5%

4%

3% 7%

3%

19%

75%

32%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

posiada konto osobiste/ROR brak konta wszyscy

Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej

Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd.

Odmowa odpowiedzi Nie otrzymuję wynagrodzenia za pracę/ nie pracuję


235

Tabela 8. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie oraz które odmówiły odpowiedzi) (2)


brak konta

wszyscy


Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej 5% 53% 9%

Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej 6% 7% 6%


Odmowa odpowiedzi 2% 26% 4%


Wykres 283. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie oraz które odmówiły odpowiedzi) (2)


86% 79%

5%

53%

9%

6%

7%

6%

12%

26%

4%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

posiada konto osobiste/ROR brak konta wszyscy

Przelewem na konto osobiste/ ROR w banku lub SKOK Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej

Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej Gotówką w kasie firmy/ instytucji państw./ samorząd.

odmowa odpowiedzi


236

Rozpatrując ogółem respondentów, którzy podali, w jaki sposób otrzymują

wynagrodzenie za pracę stałą lub czasową oraz mają dochody z własnej działalności

gospodarczej lub rolniczej, aż 82% Polaków otrzymuje je przelewem na rachunek

oszczędnościowo-rozliczeniowy.

Spośród osób, które mają konto osobiste, procent ten rośnie do 87%. W

rzeczywistości procent ten jest jeszcze wyższy, ponieważ wiele osób prowadzących własną

działalność gospodarczą lub rolniczą otrzymuje także dochody w sposób bezgotówkowy

(część z 6%).

Tabela 9. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i

tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie lub dochody z własnej

działalności gospodarczej lub rolniczej) (3)


brak konta wszyscy


Gotówką do ręki od pracodawcy, np. szefa/księgowej 5% 72% 10%

Dochód z własnej działalności gospodarczej/rolniczej 6% 9% 6%



W 2009 roku 70% wszystkich Polaków deklarowało, że otrzymuje wynagrodzenie za

pracę przelewem na konto osobiste. Wśród osób posiadających konto osobiste oraz

wykonujących stałą pracę wskaźnik ten wynosił 80%13.

13

Tomasz Koźliński, Raport z ogólnopolskiego badania reprezentatywnego nt. ubankowienia Polaków, form otrzymywania dochodów i zasiłków oraz sposobów płatności za podatki i opłaty w 2009 roku, Narodowy Bank Polski, Departament Systemu Płatniczego, Warszawa wrzesień 2009 r., s. 20-33.


237

Wykres 284. Sposoby otrzymywania wynagrodzeń przez Polaków za pracę stałą i

tymczasową (osoby, które otrzymują wynagrodzenie lub dochody z własnej

działalności gospodarczej lub rolniczej) (3)


17. Cechy konta podstawowego oraz akceptowane koszty usług

bankowych

17.1. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego

Najważniejszą funkcją, jaką powinno mieć tzw. podstawowe konto osobiste (konto

osobiste dla każdego), to bezpłatne wypłaty gotówki ze wszystkich bankomatów w Polsce,

na co wskazała aż połowa respondentów. Kolejne trzy pożądane funkcje, na które

wskazało po około 30% osób, to brak miesięcznych opłat za posiadanie karty debetowej,


238

bezpłatne przelewy w bankowości internetowej i nie więcej niż 1 zł opłaty miesięcznie za

prowadzenie konta osobistego. Polacy raczej wolą mieć bezpłatną wypłatę gotówki z

wszystkich bankomatów i bezpłatne korzystanie z karty debetowej i bankowości

internetowej niż mieć oprocentowane środki pieniężne na koncie osobistym (14-21%) lub

1% zwrotu wartości zakupów na konto osobiste za płacenie kartą (18% wskazań).

Wykres 285. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego przez Polaków

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000. Respondenci wskazali 2504 odpowiedzi. Każdy respondent

mógł wskazać do trzech funkcji.

1%

9%

14%

18%

21%

23%

25%

29%

30%

31%

51%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Inne


oprocentowanie wszystkich środków narachunku na poziomie około 1%

zwrot 1% wartości zakupów na kontoosobiste za płatność kartą płatniczą

oprocentowanie środków na rachunku do1000 zł w wysokości 7-10%, a powyżej bez…

bezpłatny dostęp do bankowościinternetowej

bezpłatnie wydana karta debetowa

nie więcej niż 1 zł opłaty miesięcznie zaprowadzenie konta osobistego

bezpłatne przelewy w bankowościinternetowej

brak miesięcznych opłat za posiadanie kartydebetowej

bezpłatne wypłaty gotówki z wszystkichbankomatów w Polsce


239

Zaobserwować można znaczne zróżnicowanie odpowiedzi osób posiadających

konto osobiste i niemających takiego rachunku bankowego, odnośnie oczekiwanych

funkcji podstawowego konta osobistego.

Respondenci, mający konto osobiste, w 55% przypadków wskazywali na to, że

chcą, aby z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego można było bezpłatnie wypłacać

gotówkę z wszystkich bankomatów w Polsce. Na taką możliwość wskazało natomiast 39%

osób spośród tych, które nie posiadają konta osobistego.

Polacy, którzy są nieubankowieni, znacząco częściej niż posiadacze kont nie wiedzą

także, czego mogą oczekiwać z posiadania konta osobistego, albo co dla nich będzie

najkorzystniejsze.

Posiadacze kont osobistych wskazywali również częściej, w porównaniu do osób

nieubankowionych, na to, aby prowadzenie konta osobistego nie kosztowało więcej niż 1

zł miesięcznie oraz żeby korzystanie z bankowości internetowej było bezpłatne.


240

Wykres 286. Oczekiwane funkcje podstawowego konta osobistego w zależności

od posiadania i nieposiadania konta osobistego (w %)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=1000. Respondenci wskazali 2504 odpowiedzi. Każdy respondent

mógł wskazać do trzech funkcji.

0%

16%

27%

34%

19%

21%

32%

25%

4%

32%

55%

2%

8%

10%

14%

16%

18%

21%

23%

26%

27%

39%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Inne

oprocentowanie wszystkich środków narachunku na poziomie około 1%

bezpłatny dostęp do bankowości internetowej

bezpłatne przelewy w bankowościinternetowej

zwrot 1% wartości zakupów na konto osobisteza płatność kartą płatniczą

oprocentowanie środków na rachunku do1000 zł w wysokości 7-10%, a powyżej bez

oprocentowania

nie więcej niż 1 zł opłaty miesięcznie zaprowadzenie konta osobistego

bezpłatnie wydana karta debetowa


brak miesięcznych opłat za posiadanie kartydebetowej

bezpłatne wypłaty gotówki z wszystkichbankomatów w Polsce

Nie ma konta osobistego Ma konto osobiste


241

17.2. Akceptowane opłaty za usługi bankowe przez nieubankowionych


Nieubankowieni Polacy deklarują, że są w stanie zapłacić miesięcznie za konto

osobiste, bankowość internetową i kartę debetową 3,5 zł. Po usunięciu kilku najbardziej

ekstremalnych odpowiedzi (9 odpowiedzi z kwotą opłaty od 20 do 50 zł), wspomniana

średnia obniża się do 2 zł.

Blisko jedna trzecia nieubankowionych osób odmówiła podania, ile powinny

wynosić razem miesięczne opłaty za prowadzenie konta osobistego, bankowość

internetową i kartę debetową.

Wykres 287. Struktura osób nieposiadających konta osobistego, którzy podali wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta osobistego, bankowość internetową i kartę debetową (1)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=229. Odpowiedzi wszystkich osób nieposiadających konta osobistego.

Spośród osób, które podały wysokość akceptowanych opłat, w 45% przypadków

wskazywany był brak opłat, a w 30% opłaty do 3 zł.

31%

21% 7%

10%

31% brak opłat

1-3 zł

5 zł

od 6 zł

odmowa odpowiedzi


242

Wykres 288. Struktura osób nieposiadających konta osobistego, którzy podali wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta osobistego, bankowość internetową i kartę debetową (2)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=159. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową.

17.2.2. Wyniki szczegółowe według wybranych cech Polaków

Osoby nieubankowione w wieku od 55 roku życia są skłonne zapłacić od 1,1 do 1,7

zł miesięcznie za prowadzenie konta osobistego, kartę debetową i bankowość

internetową. Najmniej za podstawowe usługi finansowe chcą płacić osoby bez konta z

miast od 20 do 100 tysięcy mieszkańców. Osoby nieubankowione o najwyższych

dochodach chcą płacić za konto, kartę i bankowość internetową tyle samo, co osoby o

najniższych dochodach w Polsce.

45%

30%

9%

15%

brak opłat

1-3 zł

5 zł

od 6 zł


243

Wykres 289. Wysokość akceptowanych miesięcznych opłat za posiadanie konta

osobistego, bankowość internetową i kartę debetową przez osoby nieposiadające

konta osobistego w zależności od wieku (w zł)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=150. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową. Usunięto 9 odpowiedzi od 20 do 50 zł.



konta osobistego w zależności od miejsca zamieszkania (w zł)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=150. Usunięto 9 odpowiedzi od 20 do 50 zł. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową.

3,0 2,8

2,2

3,6

1,1

1,7

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0


3,1

2,1

1,0

2,5

2,0

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5





wieś


244



konta osobistego w zależności od dochodów (w zł)

Źródło: badanie i obliczenia własne, n=150. Usunięto 9 odpowiedzi od 20 do 50 zł. Odpowiedzi osób nieposiadających konta osobistego, które podały, jakiej wysokości opłaty są w stanie zaakceptować za kont osobiste, bankowość internetową i kartę debetową.

18. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce

18.1. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według Polaków

Na podstawie wyników badania skonstruować można podstawowe poziomy

rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce, które na kolejnych poziomach pokazują

wzrost aktywności płacenia kartami przez Polaków:

poziom 0 oznacza Polaków, którzy nie mają rachunku oszczędnościowo-

rozliczeniowego (23%),

poziom 1 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste, ale nie mają żadnej karty

płatniczej (11%),

poziom 2 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale nie

wykorzystywali karty płatniczej do płatności w ostatnim miesiącu (17%),

Poziom 3 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale

wykorzystują ją raczej rzadko, tj. wykonują od 1 do 5 płatności kartą miesięcznie (23%),

1,7

2,7

1,7

2,5

1,8

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0




powyżej 3801 zł


245

Poziom 4 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale

wykorzystują ją często, tj. wykonują od 6 płatności kartą miesięcznie (26%).

Wykres 292. Poziomy obrotu bezgotówkowego Polaków


Powyższy wynik oznacza, że grupa osób posiadających konto osobiste/ ROR (77%

Polaków) nie jest jednolita, ale składa się z co najmniej 4 podgrup. Z podgrup tych kolejne

charakteryzują się coraz większym poziomem zaawansowania bezgotówkowego: od braku

posiadania karty płatniczej lub niekorzystania z niej do małego i dużego stopnia jej

używania.

23%

11%

17%

23%

26% 0 poziom - nie posiada konta

1 poziom - ma konto, ale niema karty

2 poziom - ma kartę, ale niewykorzystuje jej do płatności

3 poziom - ma kartę iwykonuje 1-5 płatnościmiesięcznie4 poziom - ma kartę i płaci nią6 i więcej razy miesiącznie


246

18.2. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według płatności Polaków

Korzystając ze szczegółowych danych na temat płatności, skonstruować można

stopnie rozwoju obrotu bezgotówkowego, według podejścia od strony płatności. Wśród

Polaków rozróżnić można pięć poziomów rozwoju obrotu bezgotówkowego,

charakteryzujących się rosnącym zaawansowaniem korzystania z płatności kartami:

poziom 0, płatności Polaków niemających rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego

i karty płatniczej,

poziom 1, płatności Polaków mających rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, ale

niemających karty płatniczej,

poziom 2, płatności Polaków posiadających konto osobiste i kartę płatniczą, ale

respondenci w ogóle nie korzystają z karty płatniczej,

poziom 3, płatności Polaków posiadających konto osobiste i kartę płatniczą, ale którzy

nie płacili kartą w ostatnim miesiącu,

poziom 4, płatności Polaków posiadających konto osobiste i kartę płatniczą, którzy

płacili kartą w ostatnim miesiącu.

Osoby nieubankowione odpowiadają aż za 20% wszystkich płatności, które są

wyłącznie płatnościami gotówkowymi. Polacy posiadający rachunek oszczędnościowo -

rozliczeniowy, ale nieposiadający karty płatniczej, wykonują 10% wszystkich płatności.

Najwięcej płatności, bo 67%, przypada na osoby, które deklarują, że korzystają z

kart płatniczych. Najwięcej płatności detalicznych przypada na Polaków, którzy regularnie

korzystają z kart płatniczych - 46%. 21% płatności przypada na osoby, które mają karty

płatnicze i deklarują, że z nich korzystają, ale w ostatnim miesiącu nimi nie płaciły.


247

Wykres 293. Poziomy obrotu bezgotówkowego według liczby płatności Polaków,

w zależności od płacenia lub niepłacenia kartą w ostatnim miesiącu


Korzystając z wcześniej określonych poziomów obrotu bezgotówkowego, rozróżnić

można, jakie płatności były wykonywane gotówką, a jakie kartami płatniczymi. Płatności

przelewem nie mają znacznego udziału i są dokonywane przede wszystkim przez osoby,

które aktywnie korzystają z kart płatniczych.

Osoby, które nie miały rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, wykonały 20%

ogółu płatności, z czego wszystkie to oczywiście płatności gotówką. Osoby, które miały

konto osobiste, ale nie miały karty płatniczej, również posługiwały się tylko gotówką.

Respondenci, którzy mieli kartę płatniczą, ale z niej nie korzystali także płacili gotówką.

Na osoby, które mają kartę płatniczą i z niej korzystają, ale nie wykonały w

ostatnim miesiącu żadnej płatności kartą, przypadało 21% wszelkiego typu płatności

detalicznych. Według informacji z dzienniczka płatności tego typu osoby wykonały jednak

niewiele płatności kartami w ciągu trzech kolejnych dni.

20%

10%

3%

21%

46%

0 poziom - brak konta

1 poziom - konto, ale brakkarty

2 poziom - ma kartę, ale z niejnie korzysta

3 poziom - ma i korzysta zkarty, ale nie płacił kartą wost. miesiącu

4 poziom - płacił kartą wostatnim miesiącu


248

Najwięcej płatności w ogóle przypada na Polaków, którzy płacili kartą w ostatnim

miesiącu - 45%. Spośród tych płatności prawie jedna trzecia to płatności kartami

płatniczymi (14% transakcji ogółem). Polacy zaklasyfikowani do tej grupy mają również

największy udział płatności gotówką (31% spośród wszystkich płatności).

Wykres 294. Poziomy rozwoju obrotu bezgotówkowego według liczby płatności

Polaków w zależności od płatności gotówką lub kartami oraz od płacenia lub

niepłacenia kartą w ostatnim miesiącu


31%

19%

3%

10%

20%

14%

2%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

4 poziom -konto, płacił kartą

w ostatnim miesiącu

3 poziom -konto, korzysta z karty,

ale nie płacił kartąw ost. miesiącu

2 poziom -konto, karta,

ale niekorzysta z karty

1 poziom -konto,

ale brak karty

0 poziom- brak konta



249

19. Całkowita roczna liczba płatności detalicznych Polaków

Na podstawie badania oraz danych statystycznych oszacować można całkowitą

liczbę płatności detalicznych wykonywanych przez Polaków, szczególnie płatności

gotówkowych, która to liczba nie była dotychczas znana. Przeprowadzono wyliczenia w

kilku wariantach. Wariant I i II dają te same wyniki. W wariancie I max liczbę przelewów i

płatności gotówkowych zwiększono dodatkowo o około 10% z tego względu, że w badaniu

dzienniczkowym, pomimo jego szczegółowości i dokładności, niewielka część płatności

gotówkowych mogła zostać pominięta. Wydaje się, że taka sytuacja mogła mieć miejsce w

przypadku drobnych płatności gotówkowych, w których nie drukuje się lub nie otrzymano

papierowego rachunku. W takim wariancie szacować można ogólną liczbę płatności

Polaków w 2011 r. na co najmniej 7400 milionów, z czego 1120 milionów przypadało na

płatności kartami, a 6160 milionów na płatności gotówkowe. Korzystając z wyników

badania, oszacować można liczbę płatności wykonywanych w małych sklepach

spożywczych, osiedlowych, kioskach i bazarach na około 3,7 miliarda, z czego prawie

wszystkie to płatności gotówkowe.

Do szacunków tych doliczyć można płatności masowe, czyli płatności za energię,

wodę, gaz, telefon, internet, itd. W obliczeniach wykorzystano średnią z prognoz na 2012

rok, na podstawie danych z 2009 roku14. Płatności masowe, które w ogromnej większości

są regulowane przelewami, zwiększają roczną liczę płatności bezgotówkowych o około 600

mln i płatności gotówkowych o 760 mln. Uwzględnienie płatności cyklicznych zostało

zaprezentowane w wariancie I max masowe. Ogólnie liczba płatności wzrosła do 8760

milionów.

W III wariancie okresem bazowym jest 2011 r., ale zbieranie danych w badaniu

dotyczyło IV kwartału 2011 roku i I kwartału 2012 roku, stąd warianty I i II są lepsze.

14

T. Koźliński, Płatności masowe w Polsce - wyniki ogólnopolskiego badania reprezentatywnego przeprowadzonego w 2009 r. i ich porównanie z wynikami analogicznego badania przeprowadzonego w 2006 r., Narodowy Bank Polski, Warszawa czerwiec 2010 r., s. 52-53.


250

Tabela 10. Liczba detalicznych płatności gotówkowych, kartami i przelewem w

2011 i 2012 r. (roczna liczba całkowita i przeciętna na dorosłego Polaka)

Roczna liczba płatności detalicznych wykonanych przez dorosłych Polaków (w mln)

Wariant Okres

bazowy

Karty

płatnicze Przelewy Gotówka

Razem

płatności

szacunek

na rok

I 2011 IV 1120 110 5570 6800 2011

I max 2011 IV 1120 120 6160 7400 2011

I max masowe 2011 IV 1120 720 6920 8760 2011

II 2012 I 1120 110 5570 6800 2011

III 2011 1026 102 5082 6210 2011

IV 2012 1216 120 6044 7380 2012

IV max 2012 1216 130 6654 8000 2012

IV max masowe 2012 1216 730 7414 9360 2012

płatności masowe prog z 2009 niewiele 600 760 1360 2012

Roczna przeciętna liczba płatności wykonanych przez dorosłego Polaka

Wariant Okres

bazowy

Karty

płatnicze Przelewy Gotówka

Razem

płatności

szacunek

na rok

I 2011 IV 36 4 179 219 2011

I max 2011 IV 36 4 198 238 2011

I max masowe 2011 IV 36 23 223 282 2011

II 2012 I 36 4 179 219 2011

III 2011 33 3 164 200 2011

IV 2012 39 4 195 238 2012

IV max 2012 39 4 214 258 2012

IV max masowe 2012 39 24 239 301 2012

płatności masowe prog z 2009 niewiele 19 24 44 2012

Źródło: obliczenia własne na podstawie wyników badań własnych oraz danych statystycznych.

W wariancie IV, który obejmuje część okresu badania, zakłada się, że w 2012 roku

nie zmienił się udział płatności kartami w całkowitej liczbie płatności. W takim przypadku

ogólną liczbę płatności szacować można na 7380 milionów. Wariant IV max uwzględnia

dodatkowe drobne płatności gotówkowe, które mogły zostać pominięte. Daje to 8

miliardów płatności, z czego 4 miliardy przypada na małe sklepy spożywcze, sklepy

osiedlowe, kioski i targowiska. W omawianej wersji dorosły Polak przeciętnie wykonuje

prawie 260 płatności detalicznych rocznie, z czego 214 płatności gotówką, 39 kartami i 4

przelewem. Wariant IV max masowe zawiera również płatności masowe, co powoduje


251

wzrost przeciętnej rocznej liczby płatności wykonywanych przez dorosłego Polaka do

ponad 300, z czego około 240 to płatności gotówkowe.


252


253

20. Podsumowanie

Przeprowadzone badanie dotyczy ważnej tematyki z uwagi na powszechność

korzystania z gotówki i bezgotówkowych instrumentów płatniczych oraz konieczność

kształtowania odpowiedniej polityki systemu płatniczego przez Narodowy Bank Polski

oraz inne podmioty publiczne i komercyjne zaangażowane w działania na rzecz

rozwoju systemu płatniczego.

Brak było w Polsce jak dotąd tak dokładnego i wiarygodnego pomiaru rzeczywistej

skali detalicznych płatności gotówkowych i bezgotówkowych, gdyż z jednej strony

dane statystyczne dotyczące płatności bezgotówkowych, jakie zbiera bank centralny,

nie uwzględniają nasycenia poszczególnych wielkości i nie wskazują przyczyn

istniejącego stanu rozwoju płatności bezgotówkowych, a z drugiej strony

dotychczasowe badania empiryczne w tym zakresie nie mogły być tak precyzyjne.

Po raz pierwszy przeprowadzono w Polsce tak złożone i dokładne badanie na temat

płatności codziennych wykonywanych przez Polaków. W omawianym zakresie

zastosowano dzienniczek płatności, będący bardziej precyzyjnym sposobem

przeprowadzania badań w porównaniu do innych metod, bo uwzględniający nawet

najmniejsze płatności, o których się często zapomina, co bardzo znacząco wpłynęło na

dokładność wyników i jego wysoką jakość. Dotychczas w Polsce w zakresie badania

zwyczajów płatniczych Polaków nie zastosowano badania dzienniczkowego.

Przeprowadzone badanie obejmuje wiele dotąd niezbadanych obszarów obrotu

bezgotówkowego i gotówkowego Polaków oraz jest znacznie bardziej rozbudowane niż

inne badania dzienniczków płatności na świecie. Zatem badanie to wpisuje się w

światowy nurt badań naukowych nad zwyczajami płatniczymi społeczeństw.


254

Wyniki badania stanowią dokładną i wiarygodną bazę wyjściową do porównań dla

innych badań na temat płatności i wkluczenia finansowego Polaków.

Poniżej przedstawiono wybrane najważniejsze wyniki z badania:

1. Przeprowadzone badanie potwierdziło wyniki większości badań empirycznych,

wykonanych w ostatnich latach przez różne firmy badawcze i instytucje,

dotyczących kwestii ubankowienia Polaków. Wskaźnik ten wyniósł w

analizowanym badaniu 77%. Najczęściej konto osobiste mają osoby w wieku 25-54

lata (93-96%), z wykształceniem wyższym (99%), należące do najbogatszej grupy

Polaków (91%), urzędnicy (99%), specjaliści i technicy (98%), przedsiębiorcy (93%),

robotnicy (90%) i osoby należące do czteroosobowych gospodarstw domowych

(89%).

2. Zdecydowana większość respondentów posiadających konto, bo 90%, posiada

jedno konto osobiste. Dwa konta ma 8%, natomiast trzy lub więcej kont posiada

2% respondentów posiadających konta.

3. 23% osób, które mają rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy, mają konta

osobiste wspólne. Najczęściej konta wspólne mają osoby od 65 roku życia (31%), z

wykształceniem zasadniczym zawodowym (29%), o dochodach od 1801 zł do 2400

zł (33%), osoby zajmujące się domem (65% osób), rolnicy (55% osób) oraz osoby z

5-osobowych i większych gospodarstw domowych (31%).

4. Polacy, którzy nie mają kont osobistych, deklarują, że ich nie potrzebują (lub nie

wiedzą, do czego mogą je potrzebować) (50%), wolą trzymać pieniądze w gotówce

(25%) lub nie mają co oszczędzać (23%).

5. Bankomaty są głównym sposobem pobierania gotówki przez Polaków

posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe (55%). Nieubankowieni

Polacy najczęściej pobierają gotówkę na poczcie (60%).


255

6. Polacy przeciętnie trzymają w domu i w portfelu 320 zł, ale wartość ta znacznie

zmienia się w zależności od charakterystyk respondentów. Polacy, którzy mają

konto osobiste, deklarowali, że posiadają w domu i portfelu przeciętnie 326 zł w

porównaniu do 300 zł u osób, które nie mają konta osobistego.

7. Karty płatnicze posiada 66% Polaków i prawie wszyscy z nich deklarują, że z nich

korzystają. Spośród osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe

karty płatnicze najczęściej posiadają mężczyźni (90%), osoby w wieku 18-24 lat

(93%), mieszkające w miastach od 20 tysięcy do 99999 mieszkańców (93%) i

miastach od 500 tysięcy mieszkańców (92%), osoby wykształcone (93%), z

dochodami miesięcznymi powyżej 3801 zł netto w gospodarstwie domowym

(95%), specjaliści i technicy (96%), urzędnicy i pracownicy instytucji publicznych

(93%) oraz uczniowie i studenci (93%).

8. Polacy najczęściej posiadają jedną kartę płatniczą (74%). Dwie karty posiada 21%

Polaków, a trzy i więcej 5% Polaków, posiadających karty.

9. Karty debetowe ma 83% posiadaczy kont osobistych, karty kredytowe 22%, a

posiadanie kart z funkcją płatności zbliżeniowych deklarowało 13% osób

posiadających konto osobiste.

10. Karty zbliżeniowe najczęściej posiadają osoby w wieku 18-24 lat (19%), mieszkające

w miastach od 500 tysięcy mieszkańców (18%), z wykształceniem wyższym (19%), o

miesięcznych dochodach netto od 3801 zł (20%).

11. Dostęp do bankowości internetowej posiada 51% dorosłych Polaków. Spośród

osób, które mają konto osobiste, dostęp do bankowości internetowej ma 66%

Polaków. Charakterystyka respondentów, którzy mają dostęp do bankowości

internetowej jest podobna do osób, którzy posiadają kartę płatniczą, ale jest o kilka

- kilkanaście punktów procentowych niższa.

12. 47% Polaków wykonuje przeciętnie do 5 płatności gotówką w ciągu tygodnia.


256

13. Aż 25% posiadaczy kart płatniczych nie wykonało żadnej płatności kartami w

ostatnim miesiącu. Natomiast 21% osób posiadających kartę płatniczą wykonało 10

lub więcej płatności kartami płatniczymi w miesiącu.

14. Najwięcej płatności kartami w miesiącu wykonują osoby w wieku 18-24 lata,

mieszkające w największych aglomeracjach, z wykształceniem wyższym, o

najwyższych dochodach, urzędnicy, pracownicy instytucji publicznych, specjaliści,

technicy, uczniowie i studenci oraz osoby należące do trzyosobowych gospodarstw

domowych.

15. Wyniki dotyczące posiadania kont osobistych, kart płatniczych, poziomu

korzystania z kart płatniczych oraz dostępu do bankowości internetowej bardzo

często pokrywają się w tych samych grupach Polaków i wykazują podobne

tendencje.

16. Najważniejsze przyczyny nieposiadania kart płatniczych to przekonanie, że gotówką

płaci się znacznie szybciej (17%), brak potrzeby posiadania karty płatniczej (17%)

oraz za wysokie opłaty za jej posiadanie i wydanie (11%).

17. Najważniejsze przyczyny niepłacenia kartami przez posiadaczy kart płatniczych, to:

płatność gotówką jest wygodniejsza (38%), gotówka pozwala na lepsze

kontrolowanie i szacowanie wydatków przez respondentów (20%) oraz brak

zaufania do płacenia kartą (20%).

18. Do płacenia kartami najbardziej motywują posiadaczy kont osobistych wymierne

korzyści ekonomiczne typu zwrot części wydatków za zakupy płacone kartą (38%),

zwolnienie z opłaty za prowadzenie konta za trzy płatności kartą w miesiącu (32%),

większa liczba terminali i sklepów akceptujących płatności (29%) oraz zwolnienie z

opłaty za posiadanie karty za trzy płatności kartą w miesiącu (27%).

19. Najważniejsze stymulanty płacenia kartami przez osoby, które je posiadają, ale

nimi nie płaciły w ostatnim miesiącu, to: zwrot 1% wartości zakupów opłaconych

kartą (30%) oraz zwolnienie z opłaty za prowadzenie konta za 3 płatności kartą w

miesiącu (30%).


257

20. Gotówka jest dominującym sposobem detalicznych płatności Polaków i ma 82%

udział w ogólnej liczbie płatności detalicznych. Na karty płatnicze, w ogromnej

większości karty debetowe, przypada 16,5% transakcji, a na polecenie przelewu -

1,6%. Wartościowo udział płatności gotówkowych spada do 64%, kartami

płatniczymi rośnie do 30,6%, a gotówki do 5,5%.

21. Udział innych sposobów płatności w ogóle płatności detalicznych Polaków jest

znikomy.

22. Wśród osób korzystających z kart płatniczych udział płatności kartami w ogólnej

liczbie płatności wynosi 24,4%, poleceniem przelewu - 2,3%, a gotówką 73,4%.

Według wartości płatności udział płatności gotówką wynosi 50,3%, a płatności

kartami 42,2%.

23. W 53% punktów handlowo-usługowych, w Internecie oraz pomiędzy osobami

można płacić kartami płatniczymi lub przelewem. Możliwość akceptowania kart

płatniczych w sklepach powoduje, że wzrasta ilościowy udział kart płatniczych w

ogólnej liczbie płatności detalicznych Polaków do 31%, a polecenia przelewu do

3%. Wartościowo udział płatności kartami płatniczymi rośnie aż do 43%, a

polecenia przelewu do 8%.

24. 47% ogółu wszystkich płatności detalicznych Polaków było realizowanych w

gotówce w miejscach, gdzie nie były akceptowane karty płatnicze lub przelewy. W

13% przypadków można było płacić kartami, ale zapłaty dokonywały osoby, które

nie korzystały z kart płatniczych. W 21% płatności można było płacić kartami, ale

osoby korzystające z kart płatniczych nie robiły tego z różnych powodów. Istnieją

zatem ogromne potencjalne możliwości wzrostu obrotu bezgotówkowego w

Polsce. Teoretycznie i praktycznie najłatwiej zaktywizować właśnie grupę Polaków,

która korzysta z kart i dokonuje zakupów w punktach handlowo-usługowych, gdzie

są akceptowane karty (transakcje te odpowiadają za 21% ogółu płatności).


258

25. 43 procent płatności gotówkowych było realizowanych w miejscach, gdzie można

było płacić kartą lub przelewem. Spośród wszystkich płatności gotówkowych

przeprowadzonych w małych sklepach spożywczych i sklepach osiedlowych w 36

procentach przypadków Polacy mogli płacić kartami płatniczymi, ale nie płacili. W

supermarketach i hipermarketach spożywczych w 80% płatności gotówkowych

wykonywanych przez Polaków można było płacić kartami płatniczymi, bo sklepy je

akceptowały, ale Polacy nimi nie płacili. Powyższe oznacza, że posiadacze kart

płatniczych nie wykorzystywali ich z innych powodów niż akceptacja kart.

26. 50% płatności detalicznych Polacy przeprowadzają w małych sklepach

spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach, bazarach i targowiskach. 18%

płatności Polacy wykonują w supermarketach i hipermarketach spożywczych, 12%

w pozostałych sklepach, 8% dotyczy usług i rekreacji, 6% przeprowadzana jest na

stacjach benzynowych, zaś płatności na rzecz innej osoby oraz inne transakcje

stanowią 4%, a płatności w internecie 1%.

27. W małych sklepach spożywczych Polacy płacą kartami w 5% płatności, w

supermarketach i hipermarketach spożywczych w 34%, a na stacjach benzynowych

w 47%. W wielu grupach respondentów udział płatności kartami w supermarketach

i hipermarketach spożywczych oraz na stacjach benzynowych jest bardzo duży i

przekracza 50%.

28. Przeciętna wartość płatności kartą debetową wynosi 89 zł (mediana 50 zł), kartą

kredytową 132 zł (mediana 110 zł), płatność zbliżeniowa jest średnio w wysokości

25 zł (mediana 18 zł), płatność gotówką 38 zł (mediana 22 zł), a polecenie przelewu

164 zł (mediana 100 zł). Średnia wartość płatności dla kart płatniczych wynosi

90 zł. Polacy wykonują przeciętną płatność za około 48 zł.

29. Zaobserwować można znaczne różnice w przeciętnej wartości transakcji gotówką i

kartami w zależności od wyodrębnionych grup społeczeństwa. Przeciętna wartość

płatności gotówką lub kartą znacznie różni się w zależności od sytuacji społeczno-

zawodowej. Przeciętna wartość kartami rośnie wraz ze wzrostem wykształcenia i

dochodów. Płatności kartami o najwyższej wartości wykonują osoby zajmujące się


259

domem (134 zł) oraz urzędnicy i pracownicy administracji państwowej i

samorządowej (107 zł). Zakupy kartami na najniższą kwotę wykonują zaś studenci i

uczniowie (53 zł). Płatności o dużej wartości są częściej wykonywane

bezgotówkowo.

30. Płatności o najwyższej średniej wartości wykonują Polacy w Internecie (aż 117 zł) i

na stacjach benzynowych (96 zł), natomiast o najniższej wartości w małych

sklepach spożywczych i kioskach (23 zł). W supermarketach i hipermarketach

spożywczych płaci się średnio 80 zł.

31. Przeciętna wartość płatności rośnie w ciągu tygodnia, osiągając najwyższą wartość

w sobotę - 52 zł (109 zł dla kart płatniczych i 41 zł dla gotówki).

32. Kobiety wykonują statystycznie trochę więcej płatności niż mężczyźni w prawie

wszystkie dni tygodnia.

33. Udział transakcji w supermarketach i hipermarketach spożywczych w relacji do

liczby transakcji w małych sklepach spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach,

bazarach i targowiskach rośnie w ciągu tygodnia z 20-26% do 31-33% w niedzielę.

Wartościowo udział płatności w supermarketach i hipermarketach spożywczych w

sobotę i niedzielę jest jeszcze większy.

34. Ogólnie 28% dorosłych Polaków kupowało w sklepach internetowych (34% wśród

posiadaczy kont osobistych). Najczęściej płacono bezpośrednio przelewem z

bankowości internetowej, z konta osobistego (44%), gotówką przy odbiorze

listonoszowi lub na poczcie (26%) oraz przelewem z bankowości internetowej za

pośrednictwem agentów rozliczeniowych (17%). Na karty płatnicze przypada tylko

8% płatności w sklepach internetowych.

35. 24% Polaków kupuje na aukcjach internetowych (28% wśród osób posiadających

konto osobiste). Najczęściej Polacy płacą bezpośrednio przelewem z bankowości

internetowej (44%), przelewem z ROR poprzez agregatora płatności (26%) i

gotówką przy odbiorze od listonosza lub na poczcie (20%).


260

36. W przypadku wprowadzenia opłaty w wysokości 1,5% wartości zakupów za

płatność kartą w sklepach 27% Polaków aktywnie korzystających z kart płatniczych

zadeklarowało, że wypłaci gotówkę w bankomacie, 16% wypłaci gotówkę w

oddziale bankowym, aby zapłacić nią w danym sklepie, 20% będzie szukała sklepu

bez takich opłat, 13% zrezygnuje z karty płatniczej, a 8% będzie rzadziej kupowała

w danym sklepie, ale nadal będzie płaciła kartą.

37. W przypadku wprowadzenia w Polsce opłaty w wysokości 1 zł za wypłatę gotówki z

obcych bankomatów 28% Polaków poszuka bankomatu, w którym nie ma tego

typu opłat, 17% wypłaci gotówkę z bankomatu swojego banku, a 11% wypłaci

gotówkę z oddziału swojego banku. Wprowadzenie opłaty 1 zł nie ma wpływu na

18% respondentów, 4% będzie rzadziej, ale więcej, wypłacało z bankomatów. 8%

Polaków przejdzie od razu do bezgotówkowego obrotu, ponieważ nie będzie

wypłacało gotówki z bankomatów, tylko będzie bezpośrednio płaciło kartami w

sklepach.

38. 82% Polaków, którzy podali, w jaki sposób otrzymują wynagrodzenie za pracę lub

dochody z własnej działalności gospodarczej lub rolniczej, otrzymuje je przelewem

na rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy. Spośród osób, które mają rachunek

oszczędnościowo-rozliczeniowy, procent ten rośnie do 87%.

39. W badaniu wyodrębniono pięć poziomów rozwoju obrotu bezgotówkowego:

- poziom 0 oznacza Polaków, którzy nie mają rachunku oszczędnościowo-

rozliczeniowego (23%),

- poziom 1 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste, ale nie mają żadnej

karty płatniczej (11%),

- poziom 2 obejmuje Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale nie

wykorzystują karty płatniczej do płatności (17%),

- poziom 3 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą, ale

wykorzystują ją raczej rzadko, tj. wykonują od 1 do 5 płatności kartą miesięcznie

(23%),


261

- poziom 4 oznacza Polaków, którzy mają konto osobiste i kartę płatniczą oraz

wykorzystują ją często, tj. wykonują od 6 płatności kartą miesięcznie (26%).

40. Polacy w 2012 roku wykonali szacunkowo około 8 miliardów płatności

detalicznych, z czego 6650 milionów gotówką, 1213 milionów kartami i 130

milionów przelewem. 4 miliardy płatności, z czego około 3,8 miliarda gotówką,

przypada na małe sklepy spożywcze, sklepy osiedlowe, kioski i targowiska. Dorosły

Polak wykonał w 2012 r. prawie 260 płatności detalicznych, z czego 214 płatności

gotówką, 39 kartami i 4 przelewem. Po uwzględnieniu płatności masowych (np. za

energię, gaz, telefon) całkowita liczba płatności dokonanych przez Polaków w 2012

r. wzrosła do około 9400 milionów, z czego około 7400 milionów przypada na

gotówkę. Uwzględnienie płatności masowych powoduje wzrost przeciętnej liczby

płatności wykonywanych przez dorosłego Polaka w 2012 r. do ponad 300, z czego

około 240 to płatności gotówkowe, 39 kartą i 24 przelewem. Skala płatności

gotówkowych w Polsce jest więc ogromna.


262


263

21. Najważniejsze wnioski z badania

1. Wyniki badania mogą zostać wykorzystane w bieżących i strategicznych

działaniach Narodowego Banku Polskiego w zakresie systemu płatniczego, w

szczególności w zakresie dalszego programowania rozwoju obrotu

bezgotówkowego, oraz przez podmioty, które działają w zakresie usług

płatniczych oraz innych podmiotów zaangażowanych w obszarze systemu

płatniczego.

2. Zwiększenie wygody płacenia bezgotówkowymi instrumentami oraz

wprowadzenie różnych bodźców ekonomicznych dla klientów (zwrot 1%

płatności oraz zwolnienie z opłat za posiadanie konta osobistego lub karty) jest

najważniejszą przesłanką, która zachęci Polaków do korzystania lub częstszego

korzystania z kart płatniczych. Polacy posiadający konta osobiste wskazywali

również często na zwiększenie liczby sklepów akceptujących karty płatnicze.

3. Aby instrumenty bezgotówkowe były rozwijane, powinny być zdecydowanie

wygodniejsze i szybsze w porównaniu z gotówką. Postulat ten spełniają płatności

bezstykowe, które często są szybsze i wygodniejsze niż gotówka.

Nowe innowacyjne metody płatności, które są szybsze i wygodniejsze niż

dotychczasowe instrumenty płatnicze, mogą znacznie zmienić w przyszłości

strukturę sposobów płatności Polaków, co już jest widoczne w przypadku

płatności zbliżeniowych.

Nowe sposoby płatności, szczególnie w internecie, zaczynają być wprowadzane w

Polsce przez krajowe i europejskie instytucje płatnicze. Bazują one na

dotychczasowych instrumentach płatniczych lub tworzą nowe, często

innowacyjne, metody płatności, na przykład elektroniczna portmonetka.


264

4. Poziom ubankowienia według różnych badań empirycznych i danych

statystycznych nie rośnie już w ostatnich paru latach. Obecna sytuacja nie zmieni

się znacznie w najbliższych latach, dlatego nie należy spodziewać się dużego

przyrostu nowych osób posiadających rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe.

Polacy, którzy chcieli lub byli skłonni, pod pewnymi warunkami, założyć konto

osobiste, raczej je otworzyli. Pozostałą nieubankowioną grupę osób

prawdopodobnie trudniej będzie można przekonać lub zachęcić do otwarcia

rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego niż wcześniej nieubankowione

osoby. Do powrotu do tendencji wzrostowej potrzeba odpowiedniej i silnej

zmiany czynników kształtujących poziom ubankowienia w Polsce.

5. W 43 procentach transakcji, w których Polacy zapłacili gotówką, można było

płacić kartą lub przelewem, bo akceptowały je punkty handlowo-usługowe. Duża

część z nich (około 26%) jest wykonywana przez osoby korzystające z kart

płatniczych, które mogą płacić kartami, ale nie chcą. W tym przypadku należy

zatem podjąć działania edukacyjno-promocyjne oraz ekonomiczne mające na

celu przekonanie posiadaczy kart płatniczych do ich aktywniejszego korzystania.

Wynika z tego, że jeszcze w około 57% płatności gotówkowych nie można było

płacić kartami płatniczymi w punktach handlowo-usługowych, nawet jeśli

konsument posiadał kartę płatniczą i chciał się nią posługiwać. Faktycznie zatem

w wielu punktach handlowo-usługowych nie są akceptowane karty płatnicze.

Aby zwiększyć udział płatności bezgotówkowych, należy podjąć działania mające

na celu zachęcenie nowych akceptantów do przyjmowania kart płatniczych, w

tym odpowiednio zmniejszyć opłaty akceptanta, których głównym elementem

jest opłata interchange.

6. W 53% ogółu transakcji Polacy mogli płacić kartami w punktach handlowo-

usługowych. Procent ten uwzględnia wszelkiego typu miejsca płatności oraz

rzeczywistą częstotliwość płatności Polaków w danych punktach, co jest

nieosiągalne w innym podejściu lub niegromadzone przez oficjalne statystyki.


265

Uzyskano zatem faktyczny obraz możliwości akceptacji kart płatniczych w

sklepach w Polsce. Skala akceptacji kart w sklepach z badania dzienniczkowego

jest znacznie bardziej korzystna dla sektora bankowego, niż szacunki dokonane w

oparciu o dane statystyczne, w których szacuje się, że od 19 do 38% punktów

handlowo-usługowych w Polsce akceptuje karty (jednakże szacunki te zawierają

również sklepy, które nie prowadzą rzeczywistej działalności handlowej lub

prowadzą ją w marginalnej skali, co znacznie zniekształca rzeczywistą skalę

akceptacji w Polsce).

7. Problemy z przyjmowaniem kart płatniczych są największe w najmniejszych

sklepach. W małych sklepach spożywczych i osiedlowych jedynie w 36%

wszystkich płatności gotówkowych można było płacić kartami, ale nie płacono. W

znacznym stopniu implikuje to, że 95% transakcji płaci się tutaj gotówką.

Dodatkowo aż połowa wszystkich płatności jest wykonywana w tych miejscach.

Akceptacja kart w supermarketach i hipermarketach spożywczych jest już prawie

wszędzie obecna, dlatego dalszy rozwój sieci akceptacji powinien koncentrować

się na małych sklepach spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach i bazarach.

Wymienione małe punkty są potencjalnymi dobrymi obszarami na rozwój

biznesu przez banki i agentów rozliczeniowych. Instytucje zainteresowane

rozwojem obrotu bezgotówkowego powinny być nakierowane na

zidentyfikowanie barier akceptacji kart w tych miejscach, po to, by je następnie

zmniejszyć lub wyeliminować. Postulaty od małych i średniej wielkości

akceptantów powinny być szczególnie brane pod uwagę. Małe podmioty

handlowe często wskazują, że koszty obsługi kart płatniczych są dla nich nawet

parę razy wyższe niż koszty gotówki. Na pieniężny koszt przyjmowania kart

płatniczych składają się przede wszystkim opłaty ponoszone przez akceptantów

(MSC), z czego największą część, bo około 85%, stanowi opłata interchange (IF).

Obniżenie kosztów pieniężnych związanych z przyjmowaniem płatności kartami

przez małe punkty handlowe może zachęcić ich do przyjmowania płatności

kartami, a tym samym zwiększyć obrót bezgotówkowy w tych miejscach i

ogółem. Kwestia odpowiedniego obniżenia opłat ponoszonych przez sklepy za


266

przyjmowanie płatności kartami była poruszana przez NBP w różnych działaniach

i programach.

Obecną sytuację może również zmienić wzrost konkurencji poprzez, np.

wprowadzenie nowych sposobów płatności przez banki lub instytucje płatnicze.

Na przykład PKO Bank Polski S.A. wprowadził nowy sposób płatności z użyciem

aplikacji na telefon komórkowy IKO ze stawkami ponoszonymi przez

akceptantów w wysokości około 0,65%, czyli ponad 50% mniej niż aktualnie

stosowane, tj. po około 25% obniżce w styczniu 2013 roku, stawki w

czterostronnych modelach płatności kartami Visa i MasterCard. Nad nowym

systemem płatności pracuje również największa sieć handlowa w kraju -

Biedronka. Na rynku pojawiły się również innowacyjne sposoby akceptacji kart za

pomocą tabletów lub telefonów komórkowych, które nie stosują miesięcznych

opłat stałych ponoszonych przez sklepy za przyjmowanie płatności, a procentową

opłatę (około 2-3% wartości płatności plus niewielka stała opłata od każdej

transakcji), która jest wyższą niż te, jakie obecnie stosują Visa i MasterCard. Te

ostatnie rozwiązania są jednak skierowane przede wszystkim do małych punktów

handlowo-usługowych oraz sklepów o okresowych przychodach.

Wprowadzenie nowych sposobów płatności, a tym bardziej ich szybki wzrost i

popularność, spowoduje rynkowe obniżenie stawek stosowanych w systemach

czterostronnych, co wpłynie na zachęcenie sklepów do większego akceptowania

kart płatniczych.

8. 42% liczby płatności ogółem jest o wartości do 20 zł. W przypadku płatności

gotówkowych ten udział rośnie do 49%. Pod względem wartości, płatności do 20

zł stanowią tylko 10% ogółu oraz 15% wszystkich płatności gotówkowych. Dalszy

rozwój obrotu bezgotówkowego powinien koncentrować się na małych sklepach

spożywczych, sklepach osiedlowych, kioskach itp. Najbardziej promowane lub

rozwijane powinny być znane i nowe sposoby płatności dedykowane dla

mikropłatności. Tego typu rozwiązaniem mogą być płatności zbliżeniowe z

użyciem kart, telefonów NFC, telefonów komórkowych z aplikacją karty na


267

przenośnej pamięci lub płatności z użyciem aplikacji płatniczej na telefonie

komórkowym.

Paradoksalnie nasuwać się może również wniosek, że w Polsce rozwiązań

dedykowanych dla mikropłatności jest może zbyt wiele (co najmniej 20 różnych

systemów i metod płatności) i funkcjonują one często w zawężonym obszarze

życia gospodarczego lub lokalnie (transport, parkingi, płatności w internecie,

płatności w wybranych sieciach sklepów, rozwiązania samodzielnie oferowane

przez banki lub we współpracy z operatorami telefonii komórkowej albo innymi

agentami rozliczeniowymi, koncepcje podmiotów niebankowych krajowych i

zagranicznych, płatność z użyciem specjalnych aplikacji, telefonów NFC lub

dodatków do telefonów itd.). Wspomniane metody płatności czasami są

nieinteroperacyjne między sobą lub potrzebują szczególnych wymagań

technicznych do działania. Bardzo trudne jest również upowszechnienie jednego

lub paru sposobów płatności. Wymienione bariery utrudniają osiągnięcie

odpowiedniej skali działania, co często wpływa na nieopłacalność i zanikanie

niektórych koncepcji płatności. Konsumenci mogą też nie mieć czasu na

zapoznanie się ze specyfiką działania każdego rozwiązania.

9. Ogólnie kartami najrzadziej płacą rolnicy, emeryci i renciści, osoby zajmujące się

domem, osoby z wykształceniem podstawowym, mieszkające na wsi i mające 65

lat i więcej. Działania z upowszechnieniem obrotu bezgotówkowego powinny być

nakierowane na wspomniane grupy osób. ZUS we współpracy z wybranymi

bankami promuje wśród emerytów i rencistów otwieranie rachunków

oszczędnościowo-rozliczeniowych i przelewanie na nie świadczeń. Departament

Systemu Płatniczego NBP przeprowadził natomiast badanie postaw i zachowań

finansowych Polaków powyżej 55 roku życia, które obejmowało również wielu

emerytów i rencistów.

10. 21% płatności Polaków, pomimo tego że jest wykonywana gotówkowo, łatwo

może być wykonywana bezgotówkowo, ponieważ dokonują je osoby

korzystające z kart w miejscach akceptujących karty. Spełnione są dwa


268

podstawowe warunki techniczne do płacenia kartami: posiadanie karty przez

osoby i akceptacja kart w sklepach. Udział płatności kartami w ogólnej strukturze

płatności może zatem teoretycznie wzrosnąć do 37%, co jednocześnie znacznie

zwiększyłoby transparentność przeprowadzania transakcji handlowych oraz

utrudniłoby działanie w szarej strefie. Pomimo spełnienia wystarczających

warunków do płatności kartami, Polacy tego nie robią, ponieważ płatność

gotówką jest m.in. dla nich wygodniejsza (38% wskazań Polaków). Obecnie

używane bezgotówkowe instrumenty płatnicze, karty debetowe i kredytowe, nie

są zatem wystarczająco wygodne dla klientów. Konieczne jest wymyślenie i

wprowadzenie nowych, znacznie wygodniejszych sposobów płatności. Pewnego

rodzaju rozwiązaniem kwestii wygody są płatności zbliżeniowe. Inne czynniki,

jakie mogą wpłynąć na aktywizację Polaków, wykonujących wspomniane 21%

płatności gotówkowych, do płacenia kartami, to edukacja w dziedzinie lepszego

zarządzania swoimi środkami finansowymi i edukacja na czym polega płatność

kartą, szczególnie kredytową, ponieważ 20% respondentów obawia się, że kartą

będzie więcej wydawać. Podobna grupa Polaków nie ma zaufania do płacenia

kartą, dlatego wskazana jest edukacja klientów banków na temat bezpiecznego

użytkowania instrumentów bezgotówkowych.

11. Badanie wykazało, że Polacy wciąż uważają gotówkę za szybszy środek płatności

niż karty. Prawie 60 % Polaków twierdzi, że gotówką płaci się raczej lub

zdecydowanie szybciej. Dla około 26% płatność kartą i gotówką trwa tyle samo.

13% osób powiedziało, że płatność kartą jest szybsza. Nowe sposoby płatności

muszą być zdecydowanie szybsze niż płatność gotówką, niemal natychmiastowe.

Nawet bardzo innowacyjnym sposobom płatności bardzo trudno osiągnąć wyższą

szybkość niż płacenie gotówką. Funkcjonujące już metody płatności jak NFC czy

karta zbliżeniowa nie zawsze są szybsze niż gotówka. Płatność gotówką stale

będzie popularna, chociaż nie wyklucza to tego, że ogromny postęp w obszarze

płatności, szczególnie biometrii, może zmienić sytuację w przyszłości. Znaczne

przyśpieszenie płatności kartami można osiągnąć poprzez integrację terminala

płatniczego z kasą fiskalną.


269

12. Najważniejszą funkcją, jaką powinno mieć tzw. podstawowe konto osobiste

(konto osobiste dla każdego), to bezpłatne wypłaty gotówki ze wszystkich

bankomatów w Polsce, na co wskazała połowa respondentów. Bezpłatny dostęp

do wypłaty gotówki z bankomatów jeszcze bardziej jest oczekiwany przez osoby

już posiadające konto osobiste, ponieważ w 55% przypadków wskazywały one,

aby z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego można było bezpłatnie

wypłacać gotówkę ze wszystkich bankomatów w Polsce. Na taką funkcję

wskazało natomiast 39% osób, które nie posiadają konta osobistego.

Wprowadzenie opłaty dodatkowej, tzw. surcharge, w bankomatach nie spotka

się z aprobatą Polaków.

Kolejne trzy pożądane funkcje tzw. konta podstawowego, na które wskazało po

około 30% osób, to brak miesięcznych opłat za posiadanie karty debetowej,

bezpłatne przelewy w bankowości internetowej i nie więcej niż 1 zł opłaty

miesięcznie za prowadzenie konta osobistego. Wielu Polaków oczekuje

bezpłatnych lub niskokosztowych usług bankowych. Respondenci chcieliby

darmowych kart debetowych i przelewów w bankowości internetowej.

Przelewy w bankowości internetowej w większości banków są darmowe.

Dodatkowo zauważyć można, że cechy „konta dla każdego” pokrywają się z

ofertą niektórych istniejących na rynku rachunków bankowych, szczególnie kont

internetowych. W kilku bankach w przypadku przelewania wynagrodzenia na

konto osobiste klienci są zwalniani z miesięcznej opłaty za prowadzenie ROR.

Niektóre instytucje finansowe znoszą lub obniżają miesięczną opłatę za kartę

płatniczą pod warunkiem wykonania określonej liczby płatności kartą lub

dokonania płatności kartą w sklepach na określoną kwotę.

13. Średnia wartość miesięcznej opłaty ponoszonej przez Polaków za prowadzenie

rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w Polsce wynosi 5,1 zł. Polacy o

najniższych dochodach płacą najwyższe opłaty miesięczne za prowadzenie konta

osobistego - 6,3 zł, w porównaniu z 4,5 zł, jakie płacą osoby o najwyższych


270

dochodach. Najwięcej za prowadzenie konta osobistego miesięcznie płacą osoby

w wieku 55-64 lat - 7,8 zł, zaś najmniej - 2,1 zł, płacą osoby najmłodsze.

Średnia wartość miesięcznej opłaty za podstawową kartę płatniczą wynosi 2,8 zł.

Najwięcej za posiadanie karty płatniczej płacą osoby o dochodzie poniżej 1300 zł

(3,5 zł) oraz o dochodzie od 1801 do 2400 zł (4,2 zł). Najmniej za podstawową

kartę płatniczą płacą Polacy o najwyższych dochodach - 2,2 zł. Najmniej za

posiadanie karty płatniczej miesięcznie płacą Polacy w wieku 18-24 lata - 0,8 zł,

zaś najwięcej osoby w wieku 45-54 lata - 4 zł.

Przeważnie najwyższe opłaty za konto osobiste i kartę płatnicza ponoszą osoby

najbiedniejsze i najstarsze, najmniej zaś osoby najbogatsze i najmłodsze.

Nieubankowieni Polacy deklarują, że są w stanie zapłacić miesięcznie za konto

osobiste, bankowość internetową i kartę debetową 2 zł. Spośród osób

nieubankowionych, które odniosły się do wysokości akceptowanych opłat, w 45%

przypadków wskazywały, że oczekują bezpłatnego konta osobistego i karty

płatniczej. 30% osób akceptuje łączne opłaty do 3 zł.

Zauważyć można 4-krotną rozbieżność pomiędzy oczekiwaną wysokością

miesięcznych opłat za podstawowe usługi bankowe deklarowaną przez osoby

nieubankowione - 2 zł, a sumą obecnie występujących średnich opłat za ROR - ok.

5 zł i kartę debetową - ok. 3 zł, tj. łącznie 8 zł. Występujące kosztowe

niedopasowanie może utrudniać zwiększanie wskaźnika ubankowienia w Polsce.

Istnieją jednak w Polsce konta osobiste, szczególnie internetowe, które są

prowadzone bezpłatnie, a miesięczna płatność za kartę debetową często nie jest

pobierana po wykonaniu 3 płatności kartą lub wykonaniu płatności kartą za

określoną kwotę (od 100 do 300 zł).

14. Obecnie upowszechnienie płatności innowacyjnych jest stosunkowo marginalne

w Polsce. Realne zastąpienie dotychczasowych sposobów płatności w punktach

handlowo-usługowych przez innowacyjne sposoby płatności w krótkim czasie nie

jest wysoce prawdopodobne. Rozwój obrotu bezgotówkowego w najbliższej

przyszłości dalej więc będzie zależna przede wszystkim od obecnie znanych

podstawowych elektronicznych instrumentów płatniczych.


271

15. Generalnie 62% Polaków posiadających bankowość internetową korzysta z niej

bardzo często lub często. Z bankowości internetowej w ogóle nie korzysta 18%

Polaków, posiadających do niej dostęp. Najwięcej osób tak nieaktywnych jest

wśród respondentów niemających karty.

Najważniejsza przyczyna niekorzystania z bankowości internetowej to brak

komputera, brak internetu lub brak umiejętności korzystania z internetu, na co

wskazało 35% osób, które mają konto osobiste, a nie korzystają z bankowości

internetowej. Kolejną przyczyną jest brak umiejętności korzystania z bankowości

internetowej (24%). Bariery te są zależne od rozwoju społeczeństwa

informacyjnego w Polsce, dostępności infrastruktury po akceptowalnym koszcie

oraz edukacji informatycznej. Zmiany we wspomnianych obszarach mogą

wpłynąć na upowszechnienie bankowości internetowej.

Najważniejsze ekonomiczne zachęty, które skłoniłyby Polaków do korzystania z

elektronicznej faktury i jej płacenia w bankowości internetowej, to: upust za

płatność rachunkiem w wysokości od 1 do 3%, brak opłat za otrzymywanie

elektronicznej faktury i płatności oraz uproszczenie dokonywania pojedynczej

płatności. Elektroniczna prezentacja i opłacanie rachunków nie jest popularna

wśród Polaków, pomimo tego że została wprowadzona w prawie wszystkich

dużych bankach w Polsce i z reguły jest bezpłatna. Systemy EBPP, np. invoobill

oferowany KIR S.A., funkcjonują w Polsce od co najmniej kilku lat, ale nie są

masowo używane. Prawdopodobnie pozytywna zmiana w omawianym obszarze

może nastąpić po wprowadzeniu atrakcyjnych dodatkowych bodźców

ekonomicznych dla konsumentów.

16. Większość osób posiadających konto osobiste raczej nie jest zainteresowana

płaceniem kartą zbliżeniową za drobne zakupy. Zadeklarowanymi przeciwnikami

jest aż 26% takich osób, zdecydowani zwolennicy to tylko 9% osób posiadających

konto. Nastawienie do kart zbliżeniowych zmienia się wraz ze wzrostem

znajomości kart płatniczych i kart zbliżeniowych. 60% Polaków korzystających z

kart zbliżeniowych jest zdecydowanie zainteresowana lub raczej jest


272

zainteresowana płaceniem kartami zbliżeniowymi. Przeciwnicy płacenia kartami

zbliżeniowymi to 22% osób. Jeszcze większe upowszechnienie kart zbliżeniowych

spowoduje, że opinia na ich temat w społeczeństwie będzie bardziej pozytywna.

Ogólnie 64% Polaków uważa, że karty zbliżeniowe to przyszłościowy sposób

płatności. Zdecydowanie nie zgadza się z tym stwierdzeniem zaledwie 7%

Polaków. Ogromna większość pytanych osób twierdzi zatem, że karty zbliżeniowe

będą coraz powszechniej stosowane.

Generalnie 62% Polaków posiadających konto zdecydowanie lub raczej zgadza się

z tezą, że karty zbliżeniowe są niebezpieczne. Zaledwie 6% Polaków

zdecydowanie nie zgadza się z tą tezą. Pomimo znacznego zainteresowania

kartami zbliżeniowymi wielu Polaków uważa, że są one niebezpieczne, jednakże

można przypuszczać, że wynika to przede wszystkim z nieznajomości działania

płacenia zbliżeniowo i zachowawczej ostrożnej postawy na ten temat.

Największy procent osób, które nie zgadzają się z twierdzeniem, że karty

zbliżeniowe są niebezpieczne, jest wśród osób, które posiadają tego typu karty

(51%). Znajomość w praktyce działania płacenia zbliżeniowego bardzo

pozytywnie wpływa na opinię o nim.

Właściwym działaniem w celu rozwoju kart zbliżeniowych jest zarówno

zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa posiadania i płacenia kartami,

jak i odpowiednia edukacja konsumentów odnośnie zalet kart z funkcją

zbliżeniową. Ważna jest również odpowiednia edukacja klientów jak posługiwać

się kartami zbliżeniowymi.

17. Osoby posiadające karty płatnicze, najczęściej mają jedną kartę płatniczą, są już

ubankowione, zatem nie są im obce zagadnienia związane z usługami bankowymi

lub płatnościami bezgotówkowymi. Jednakże aż 25% osób, które posiadają kartę

płatniczą, nie wykonało nią żadnej płatności w ostatnim miesiącu. Jest to bardzo

duża grupa osób, dlatego powinna być ona zachęcana korzyściami

ekonomicznymi przez sektor bankowy do aktywnego korzystania z płatności

kartami. Zmiana taka jest przede wszystkim w interesie banków, ze względu na

długoterminowe przyszłe korzyści finansowe. Wzrost obrotu bezgotówkowego


273

poprzez uaktywnianie osób już płacących kartami jest również korzystny dla

finansów publicznych państwa, ponieważ utrudnia działanie w szarej strefie, co

może prowadzić do zwiększenia wpływów podatkowych.

Przypuszczać można, że pracownikom banków będzie znacznie łatwiej i przede

wszystkim ekonomiczniej uaktywniać tę grupę osób, niż wprowadzać do

początkowego etapu obrotu bezgotówkowego osoby nieubankowione.

18. 14% właścicieli rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych nie ma karty

płatniczej. W celu dalszego upowszechnienia posiadania i następnie korzystania z

kart płatniczych przez tę grupę osób należy, najlepiej nieodpłatnie, wydać takim

klientom karty płatnicze na przykład na rok, aby osoby te mogły poznać, na czym

polega płatność kartą płatniczą. Jeszcze lepszą ofertą jest wprowadzenie dla

takiej grupy atrakcyjnego programu polegającego na zwrocie części wartości

zakupów opłaconych kartami płatniczymi.

19. Zauważyć można bardzo silną zależność pomiędzy poszczególnymi stopniami

zaawansowania korzystania z obrotu bezgotówkowego. Te grupy Polaków, które

są najbardziej ubankowione, zwykle najczęściej posiadają karty płatnicze,

najintensywniej z nich korzystają i mają dostęp do bankowości internetowej.

20. Wprowadzenie opłat dodatkowych za płacenie kartami płatniczymi w punktach

handlowo-usługowych (tzw. surcharge w punktach handlowo-usługowych)

spowoduje spadek obrotu bezgotówkowego, wzrost liczby wypłat gotówki w

bankomatach i oddziałach bankowych oraz wzrost liczby płatności gotówką w

sklepach i za usługi.

Teoretycznie powszechne, choć w praktyce raczej ograniczone stosowanie

surcharge przez poszczególne sklepy, wprowadzenie dodatkowych opłat za

posługiwanie się kartami w sklepach zmniejszy obrót kartami, co jednocześnie

zwiększy obrót gotówkowy. Sytuacja taka będzie ograniczała efekty rozwoju

obrotu bezgotówkowego oraz dotychczasowe działania podejmowane m.in.

przez NBP.


274

Z drugiej strony wprowadzenie tego typu opłat zwiększyłoby znacznie siłę

przetargową akceptantów w stosunku do agentów rozliczeniowych i mogłoby

doprowadzić do obniżenia opłat za przyjmowanie płatności kartami przez

akceptantów (MSC). Wprowadzenie surcharge w sklepach za płatność kartą

zwiększyłoby też transparentność kosztów z tym związanych.

Wprowadzenie opłaty za płacenie kartą w sklepach nie będzie powszechne,

ponieważ:

- jest dobrowolne,

- wprowadzenie tego typu opłat może zniechęcić obecnych i przyszłych klientów

do robienia zakupów w danym sklepie, co spowoduje utratę przychodów sklepu

(20% Polaków będzie szukała sklepów, w których nie ma tego typu opłat),

- w nieznanej liczbie sklepów obecne opłaty za przyjmowanie płatności kartami

są raczej akceptowane,

- przyjmowanie płatności kartami dla sklepów jest też korzystne dla sklepów i

wliczone w koszty prowadzenia biznesu,

- w krajach, które umożliwiły wprowadzenie opłat dodatkowych za płatność

kartą w sklepie, opłata miała ograniczony zasięg. W Holandii surcharge na karty

debetowe w 2007 r. stosowało 20% sklepów akceptujących karty debetowe, na

transakcje do 10,1 EUR (70% sklepów ogółem akceptowało karty debetowe, stała

opłata wynosiła przeciętnie 0,24 EUR). Surcharge na karty kredytowe stosowało

13% sklepów przyjmujących płatności kartami kredytowymi (ogólnie 28%

sklepów akceptowała karty kredytowe). Surcharge na karty debetowe najczęściej

występował w handlu spożywczym, stosowało go 44% sklepów (76% sklepów

ogółem akceptowało karty debetowe). Opłaty dodatkowe za płatność katami

debetowymi i kredytowymi wprowadzały najczęściej małe sklepy. W Australii w

2007 r. około 23% dużych akceptantów i 10% małych sklepów stosowała opłaty

dodatkowe za płatność kartami.

Stosowanie opłat dodatkowych za płatność kartą w sklepach (surcharge) będzie

miało więc w praktyce raczej ograniczony zasięg.

Wprowadzenie opłat za płacenie kartami kredytowymi w sklepach zwiększyłoby

konkurencyjność kart debetowych.


275

21. W przypadku wprowadzenia w Polsce opłaty w wysokości 1 zł za wypłatę

gotówki z obcych bankomatów 45% Polaków będzie szukała bankomatu, w

którym nie ma tego typu opłat, a 11% wypłaci gotówkę z oddziału swojego

banku. Wprowadzenie opłaty 1 zł nie ma negatywnego wpływu na około 26%

respondentów. 8% Polaków przejdzie od razu do obrotu bezgotówkowego,

ponieważ nie będzie wypłacało gotówki z bankomatów, tylko będzie

bezpośrednio płaciło kartami w sklepach. 18% Polaków będzie wypłacała

gotówkę z takiego obcego bankomatu i płaciła 1 zł opłaty. Niewiele, bo 5%

Polaków, zrezygnuje z karty płatniczej lub konta osobistego.

Wprowadzenie tego typu opłaty ma generalnie negatywny wpływ na klientów,

ponieważ będą tracić czas na szukanie bezpłatnych bankomatów i płacić za tego

typu wypłatę gotówki z obcych bankomatów. Negatywny wpływ będzie też na

banki, ponieważ wzrośnie im liczba wypłat gotówki w kasach oddziałów

bankowych. Niewielu Polaków przewiduje też, że zrezygnuje z karty płatniczej

lub konta osobistego i całkowicie przejdzie do obrotu gotówkowego.

Z drugiej strony tego typu opłaty za wypłatę gotówki z obcych bankomatów

mogą mieć również pozytywny wpływ na banki, ponieważ spadnie im liczba

wypłat gotówki w bankomatach obcych (będą mniej płaciły opłaty interchange za

wypłatę gotówki) oraz wzrośnie liczba osób płacących bezpośrednio kartami, a

nie jak dotychczas gotówką, w punktach handlowo usługowych (wzrosną im

przychody z tytułu opłaty interchane za płatności kartami w sklepach).

W przypadku operatorów bankomatów można przewidywać negatywny dla nich

skutek powszechnego wprowadzenia tego typu opłaty w bankomatach,

ponieważ klienci będą unikać tych bankomatów, jeśli będą z ich perspektywy

obcymi bankomatami (utrata przychodów operatora bankomatów z opłaty

interchange za wypłatę gotówki), na rzecz bankomatów banku, w którym mają

konto osobiste, lub operatora bankomatów, z którym taki bank ma umowę o

bezprowizyjnej wypłacie gotówki dla klienta. Część osób zrezygnuje z wypłat

gotówki w obcych bankomatach, ponieważ będzie płaciła bezpośrednio kartami

w sklepach (utrata przez operatora bankomatów wpływów z opłaty interchange


276

za wypłatę gotówki). Część Polaków także zrezygnuje z korzystania z obcych

bankomatów i będzie wypłacała gotówkę z oddziałów bankowych.

Po wprowadzeniu takiej opłaty popularność obcych bankomatów z dodatkowymi

opłatami za wypłatę gotówki zauważalnie spadnie wśród klientów, co spowoduje

jeszcze mniejsze wpływy dla właściciela bankomatu i jednocześnie pogorszenie

dochodowości tego bankomatu. Wystąpi zatem sytuacja odwrotna od

oczekiwanej przez właścicieli bankomatów. Dalsze utrzymanie bankomatu będzie

jedynie ekonomicznie uzasadnione po podwyższeniu opłaty za wypłatę, która to

jeszcze bardziej odstraszy klientów i spowoduje dalszy spadek przychodów z

danego bankomatu. Występować będzie pewnego rodzaju bezpośrednie

powiązanie zachowań, które to bardzo trudno będzie zmienić lub odwrócić w

przyszłości. Konsumenci zniechęceni przez opłaty do danego miejsca lub

bankomatu raczej nie będą do niego wracać.

22. Poziom otrzymywania wynagrodzenia przelewem na konto osobiste zbliża się do

poziomu nasycenia, ponieważ wynosi ponad 82%. Do tego dochodzą osoby

prowadzące działalność gospodarczą oraz rolniczą, gdyż mają i korzystają z

rachunków bankowych. Wśród osób posiadających konto osobiste udział ten

rośnie do ponad 87%. Do dalszych pozytywnych zmian w tym zakresie nie jest

konieczne wprowadzenie regulacji nakazujących otrzymywanie wynagrodzenia

na rachunek bankowy, ale wskazane byłoby zrównanie pod względem prawnym

gotówkowego i bezgotówkowego sposobu otrzymywania wynagrodzenia.

23. Banki zdominowały sposoby zapłaty za zakupy w sklepach internetowych i na

aukcjach internetowych w Polsce poprzez przelew w bankowości internetowej.

Podobnie jest tylko w nielicznych krajach na świecie: Holandii, Niemczech i

Austrii. Jest to sytuacja odwrotna do tej, jaka najczęściej występuje na świecie,

gdzie dominują płatności kartami płatniczymi. Wynika to przede wszystkim z

wprowadzenia przez banki e-przelewów oraz ich agregacji przez niebankowych

agentów rozliczeniowych działających w internecie. Nie jest natomiast wiadomo,

jak długo taki status quo utrzyma się. Powstawanie krajowych instytucji

płatniczych, wchodzenie zagranicznych instytucji płatniczych do Polski oraz


277

rozwój innowacyjnych sposobów płatności w internecie, oferowanych przez

podmioty niebankowe, może w niedługiej przyszłości stanowić bardzo dużą

konkurencję dla banków.

24. Wskazane jest dalsze prowadzenie akcji edukacyjnych dla osób nieposiadających

konta osobistego i kart płatniczych. Edukacja potrzebna jest również osobom już

korzystającym z kart płatniczych i bankowości internetowej, ponieważ istnieje

bardzo duża przestrzeń do zintensyfikowania płatności kartami, internetowymi

przelewami i korzystania z elektronicznego przedstawiania i płacenia rachunków

(EBPP). Ogromne możliwości są również w zintensyfikowaniu zwykłych płatności

kartowych w POS-ach, zwłaszcza mikropłatności, które nadal są wykonywane,

również przez posiadaczy kart, w gotówce.

zwyczaje płatnicze polaków

Documents