Φιλοσοφία :

Προσωκρατικοί

Προκοπίου Κατερίνα

Φίλος + σοφία = φιλοσοφία

Γεια σας, είμαι η Σοφίακαι θα σας ξεναγήσω στον κόσμο

της φιλοσοφίας!

τυχαίο; … δε νομίζω!

Η φιλοσοφία ασχολήθηκε με προβλήματα που σχετίζονται

με • τον κόσμο• τον άνθρωπο• το θεό

Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία γεννήθηκε στις πόλεις της Μ. Ασίας κατά τον 6ο αι πΧ και αναπτύχθηκε σε

διάφορες πόλεις της Μεσογείου μέχρι τον 6ο αι μΧ.

Αρχαϊκήπερίοδος(6ος αι

πΧ)

Κλασική περίοδος

Ελληνιστική

περίοδος

Ρωμαϊκήπερίοδος

Μεσαιωνική

Βυζαντινήπερίοδος(6ος αι

μΧ)

Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία γεννήθηκε στις πόλεις της Μ. Ασίας κατά τον 6ο αι πΧ και αναπτύχθηκε σε

διάφορες πόλεις της Μεσογείου μέχρι τον 6ο αι μΧ.

Δηλαδή τέρμα, Ότι Όμηρο διαβάσαμε, διαβάσαμε.

Τώρα βάζουμε κάτω τη λογική μας και προσπαθούμε να βρούμε την αρχή, το πρωταρχικό στοιχείο του κόσμου!

Με τους Προσωκρατικούς φιλοσόφους έχουμε τη μετάβαση από το μύθο στο λόγο. Προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τον κόσμο με τη

λογική (ορθολογική εξήγηση) και όχι με βάση το μύθο, τη θρησκεία, την παράδοση.

Όχι μόνον!Τους Προσωκρατικούς

• εκτός από τη φύση και το σύμπαν τους ενδιαφέρει και

• η ηθική συμπεριφορά του ανθρώπου • καθώς και η κοινωνική και πολιτική οργάνωση της πόλης.

Μμμμ!!είχαν πολλά

ενδιαφέροντα!

Όχι μόνον!Τους Προσωκρατικούς

• εκτός από τη φύση και το σύμπαν τους ενδιαφέρει και

• η ηθική συμπεριφορά του ανθρώπου • καθώς και η κοινωνική και πολιτική οργάνωση της πόλης.

Μμμμ!!είχαν πολλά

ενδιαφέροντα!

Επειδή έζησαν πριν το Σωκράτη

από το 600 έως το 501 πΧκατά τον 6ο αιώνα πΧ,στην Αρχαϊκή εποχή.

Γεωμετρικήεποχή

Αρχαϊκή εποχή

Κλασική εποχή

Ελληνιστική

εποχή

Ρωμαϊκή εποχή

Βυζαντινή εποχή

Νεότερηεποχή

Γιατί τους λέμε προσωκρατικούς;

Τους προσωκρατικούς τους ονομάζουμε και «φυσικούς

φιλοσόφους», επειδή ασχολήθηκαν κυρίως με τη φύση και τα φυσικά

φαινόμενα.Αναρωτήθηκαν από πού

γεννήθηκαν όλα όσα βλέπουμε γύρω μας;

Οι προσωκρατικοί έβλεπαν τις αλλαγές

που συνέβαιναν διαρκώς στη φύση.

Πώς μπορεί κάτι να αλλάζει μορφή και να

γίνεται κάτι άλλο;;

Πώς το χώμα γεννά δένδρα και

λουλούδια;;

Πάσχισαν να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόμενα με τη βοήθεια της

παρατήρησης, δίχως να καταφύγουν στους μύθους. Έτσι

απελευθέρωσαν τη φιλοσοφία από τη θρησκεία και έθεσαν τα θεμέλια

του επιστημονικού τρόπου σκέψης και της ανάπτυξης των

φυσικών επιστημών.

Πίστευαν όλοι ότι πίσω από τις αλλαγές κρυβόταν ένα πρωταρχικό στοιχείο και

το αναζητούσαν.Προσπάθησαν να διακρίνουν κάποιους αιώνιους φυσικούς

νόμους.

Ποιοι ήταν;

Ο Θαλής, ο «πατέρας της φιλοσοφίας» από τη Μίλητο

θεώρησε αρχή του κόσμου το νερό

και έκανε πρώτος χρήση της αναλογίας!

Ο Θαλής, ο «πατέρας της φιλοσοφίας» από τη Μίλητο

θεώρησε αρχή του κόσμου το νερό

και έκανε πρώτος χρήση της αναλογίας!

Ο Θαλής, ο «πατέρας της φιλοσοφίας» από τη Μίλητο

θεώρησε αρχή του κόσμου το νερό

και έκανε πρώτος χρήση της αναλογίας!

Ο Θαλής, ο «πατέρας της φιλοσοφίας» από τη Μίλητο

θεώρησε αρχή του κόσμου το νερό

και έκανε πρώτος χρήση της αναλογίας!

Αρχή όλων των πραγμάτων είναι το νερό

Όπως τα πλοία δε βουλιάζουν στη θάλασσα, κατ’ ανάλογο τρόπο και η γη δεν πέφτει,

επειδή πλέει στο νερό.

ΘΑΛΗΣ

Η γη πλέει σα σανίδα πάνω στο νερό

Δικέ μου!

Έφτιαξα διαστημόμετρο που

ορίζει την απόσταση των πλοίων από τη στεριά.

Υπολόγισα το ύψος των πυραμίδων μετρώντας τη σκιά τους τη στιγμή

ακριβώς που η δική μου σκιά ήταν ίση με το πραγματικό μου ύψος.

Έχω τη Μικρή Άρκτο σημάδι για να βρίσκω το

βορρά.

Πςςςς!μεγάλε είσαι ένας σοφός!

Το 585 πΧ προέβλεψα με ακρίβεια την ολική

έκλειψη ηλίου

Οι σεισμοί είναι αποτέλεσμα του κλυδωνισμού της γης από την

ταραχή του νερού!

Η άποψη αυτή άνοιξε το δρόμο στη σύγχρονη θεωρία της

διολίσθησης των ηπείρων, που ερμηνεύει τη γένεση των

σεισμών!

Ο Αναξίμανδρος από τη Μίλητο πίστευε ότι αρχή όλων είναι το άπειρο,

έφτιαξε ένα ηλιακό ρολόι, μια ουράνια σφαίρα και

σχεδίασε χάρτη της γης.

Αρχή όλων όσα υπάρχουν είναι το άπειρο

Αφού όλα τα πράγματα του κόσμου μας έχουν ένα τέλος, θα πρέπει αυτό το κάτι από το οποίο προέρχονται και στο οποίο καταλήγουν

όλα, να είναι δίχως τέλος, δηλαδή άπειρο.

Το άπειρο είναι αγέννητο, άφθαρτο και η κίνησή του είναι αιώνια, εξαιτίας της οποίας χωρίστηκαν το ζεστό και

το κρύο και γεννήθηκε το υγρό. Από αυτό ξεχώρισαν το χώμα, ο αέρας και η φωτιά. Από τη φωτιά ξεπετάχτηκαν τα

άστρα.

Υπάρχουν αναρίθμητα κοσμικά συστήματα το ένα δίπλα στο

άλλο στον ατέλειωτο χώρο

Χάρτης Γης

Γεωκεντρικό σύστημα

Η γη είναι κυλινδρική και δε στηρίζεται πουθενά, βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος, απέχοντας ίσα

από όλα τα σημεία του.

Μμμ! Ενδιαφέρουσα άποψη,

Αναξίμανδρε!Μου ανοίγεις το δρόμο για να

διατυπώσω τη θεωρία του ηλιοκεντρικού συστήματος.

Κοπέρνικος (1473—1543)

Τα πρώτα πλάσματα ήταν ιχθυόμορφα και σταδιακά προσαρμόστηκαν στο αέριο

περιβάλλον. Ο άνθρωπος εμφανίζεται στο τέλος αυτής της εξελικτικής

βαθμίδας.μπλου!

Η άποψη αυτή ανοίγει το δρόμο

για τη θεωρία της εξέλιξης των

ειδών.

Λέτε κάποτε να γίνω

άνθρωπος;;;;;;Μπλούμπλού

Πάντως αυτή η άποψη του

Αναξίμανδρου άνοιξε το δρόμο για τη θεωρία της εξέλιξης των ειδών!!

Ο Αναξιμένης (570-526 πΧ) από τη Μίλητο

θεωρεί αρχικό στοιχείο του κόσμου τον αέρα

Ο αέρας είναι το κυρίαρχο στοιχείο της φύσης, όταν συμπυκνωθεί γίνεται

νερό, όταν το νερό συμπυκνωθεί γίνεται γη, για να μετατραπεί τελικά

σε λίθο.

Η φωτιά είναι αραιωμένος αέρας!

Όπως η ψυχή μας, που είναι αέρας, μας συγκρατεί, ένα πνεύμα και αέρας

περιέχει και συγκρατεί τον κόσμο όλο.

Η γη στηρίζεται στον αέρα, αιωρείται επάνω του

όπως τα φύλλα στον άνεμο.

Αναξιμένη, κλείσε την πόρταπουντιάσαμε!!!!!

Φύσα αεράκιΦύσα με!!

Ο «σκοτεινός» Ηράκλειτος (540-480 πΧ)από την Έφεσο πίστευε ότι η

ουσία όλων των όντων είναι η φωτιά

Όλα ανταλλάσσονται με φωτιά και η φωτιά με όλα.

Αυτός ο κόσμος είναι και θα είναι αιώνια ζωντανή φωτιά που

ανάβει κατά μέτρα και σβήνει κατά μέτρα.

άουτς!!!

Εννοεί την ενέργεια που η φυσική

επιστήμη σήμερα δέχεται ότι υπάρχει σε όλα τα άτομα και προκαλεί την κίνηση!

Όλα βρίσκονται αδιάκοπα στο πέρασμα από μια κατάσταση σε μια αντίθετη «ο τσακωμός (έρις) είναι η δικαιοσύνη του κόσμου

και ο πόλεμος είναι ο πατέρας όλων των όντων»

Πατήρ πάντωνΠόλεμος!

Ουφ!Τι ζέστη

είναι αυτή!!!

Έσκασα!

Και όταν λέει πόλεμο εννοεί τη σύγκρουση των αντίθετων

δυνάμεων τόσο στη φύση όσο και στην κοινωνία, που προκαλεί σε όλα

την αλλαγή.Δηλαδή αυτό που υποστήριξαν πολύ αργότερα, ότι η

κοσμική αρμονία συνεπάγεται σύγκρουση!

Ερεύνησα τον εαυτό μου.

Ο χαρακτήρας του ανθρώπου

είναι η μοίρα του.

Δεν μπορείς να μπεις δύο φορές στο ίδιο

ποτάμι.

Τά πάντα ῥεῖ, μηδέποτε κατά τό αὐτό μένειν.

Επιτέλους λίγη

δροσιά!!!

Όσοι μιλούν μυαλωμένα πρέπει να στηρίζονται στην κοινή

λογική που συγγενεύει με το θείο νόμο, από τον οποίο

απορρέουν όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι.

Ο λαός πρέπει να υπερασπίζεται το νόμο

όπως τα τείχη της πόλης.

Ο Εμπεδοκλής (499-434 πΧ)ήταν από τον

Ακράγαντα της Σικελίας.

Το ένα δημιουργείται από τα πολλά και τα πολλά από το ένα. Σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχουν τα τέσσερα κοσμικά

στοιχεία (= ριζώματα), η φωτιά, το νερό, η γη και ο αέρας και οι δύο κινητήριες δυνάμεις, η Διαμάχη (=

Νείκος) που διαχωρίζει τα στοιχεία και η Φιλία (= Φιλότης) που τα ενώνει.

Είναι ο πρώτος που έκανε το διαχωρισμό ύλης (=4 ριζωματα)

και ενέργειας (=Φιλία – Διαμάχη) και

υποστήριξε ότι η ύλη δεν κινείται από μόνη

της.

Πιστέψτε με αλλιώς θα

πηδήξω στον κρατήρα της

Αίτνας!!!

Ένα τόσο δα κομμάτι της ζωής

βλέπουν οι άνθρωποι όσο

ζουν…ποιος τάχα καυχιέται πως βρήκε το όλο;

Οι αισθήσεις μας είναι περιορισμένες, όμως αν τις χρησιμοποιήσουμε σωστά σε

συνδυασμό με τη λογική μπορούν να μας οδηγήσουν

στη γνώση και στην αλήθεια.

Ο Πυθαγόρας από τη Σάμο έδρασε στη

Νότια Ιταλία

Ο Πυθαγόρας από τη Σάμο έδρασε στη

Νότια Ιταλία

Οι αριθμοί είναι η αρχή, η πηγή και η ρίζα των

πάντων.

«το τετράγωνο της υποτείνουσας ενός ορθογώνιου τριγώνου ισούται με

το άθροισμα των τετραγώνων των δυο κάθετων πλευρών».

δηλαδήα2 = β2 + γ2

Υποτείνουσα!!!Μήπως να τη

λέγαμε κατωτραβούσα;

;

Ο Ξενοφάνης από την Κολοφώνα της Ιωνίας ίδρυσε την ελεατική σχολή στην Ελέα της

Κάτω Ιταλίας.

Η θρησκεία είναι έργο των ανθρώπων. Στους θεούς ο

άνθρωπος εικονίζει τον εαυτό του.

Καλά εε;Φτυστός ο Δίας

είμαι!!

Οι Αιθίοπες λένε ότι οι θεοί τους είναι μαύροι, οι Θράκες ότι οι δικοί τους θεοί είναι

γαλανομάτηδες και κοκκινοτρίχηδες.

Κανείς δε γνωρίζει την αλήθεια (το σαφές). Πιθανή γνώση μονάχα

υπάρχει για όλα τα πράγματα.

Ένας θεός, ο μέγιστος ανάμεσα στους θεούς και στους ανθρώπους καθόλου όμοιος με τους θνητούς στο σώμα ή

στο πνεύμα…βλέπει, σκέφτεται και ακούει ολόκληρος.

Δεν είναι δίκαιο να προτιμούν τη δύναμη από τη συνετή σοφία, που εξασφαλίζει την ευδαιμονία της

πόλης.

Ναι, ναι καλά καταλάβατε. Διαφωνώ με τον Όμηρο ως προς τον ανθρωπομορφισμό

των θεών. Επίσης πρόλαβα τους

Εβραίους και μίλησα πρώτος για το μονοθεϊσμό!!

Κι αυτά που σας λέω εγώ μην τα δένετε κόμπο…

υποθέσεις είναι κι αυτά,

δεν είμαι και θεός!

Ο Δημόκριτος (460-370 πΧ) από τα Άβδηρα

ανέπτυξε την ατομική θεωρία και έγινε διάσημος

για την εξήγηση των φυσικών φαινομένων.

Τα όντα αποτελούνται από αναρίθμητα σωματάκια που δεν μπορούν να χωριστούν γι αυτό

λέγονται άτομα (< τέμνω). Τα άτομα χωρίζονται το ένα από το

άλλο με το κενό.

Μην τον αποπαίρνεις. Θα μελαγχολήσει.

Σεβασμός, είναι ο θεμελιωτής της ατομικής

θεωρίας!

Συμβατικά υπάρχει το γλυκό, συμβατικά το πικρό, συμβατικά το θερμό, συμβατικά το

ψυχρό, συμβατικά το χρώμα. Στην πραγματικότητα υπάρχουν μόνο τα άτομα

και το κενό.

Φτάνει πια με το «συμβατικά»!!!

Μην το επαναλαμβάνεις, το καταλάβαμε, οι αισθήσεις μας δε μας προσφέρουν

την αληθινή γνώση για τα πράγματα!!!!

Ώρες ώρες γίνεσαι κουραστικός!

Ο άνθρωπος που θέλει να έχει ψυχική γαλήνη (ευθυμία) δεν

πρέπει να επιδιώκει πράγματα που ξεπερνούν τις φυσικές του

δυνάμεις.

Και μην ξεχνάτε η ψυχική γαλήνη

οδηγεί στην ευδαιμονία!

Σύμμετρη ζωή!!!

Αφού γνωρίζω το μυστικό της

ευδαιμονίας, γιατί πάσχω από

μελαγχολία;;;

Ο άνθρωπος που θέλει να έχει ψυχική γαλήνη

(ευθυμία) δεν πρέπει να επιδιώκει πράγματα που

ξεπερνούν τις φυσικές του δυνάμεις.

Την ψυχική γαλήνη τη φέρνει στους ανθρώπους η

συγκρατημένη διασκέδαση και η

σύμμετρη ζωή, δηλαδή η τήρηση του μέτρου.

Οι άνθρωποι έπλασαν το είδωλο της τύχης για να δικαιολογήσουν την αβουλία τους. Γιατί σπάνια η τύχη

αντιμάχεται τη φρόνηση, αλλά τα πιο πολλά στη ζωή τα κατευθύνει η

συνετή οξυδέρκεια.

Πρέπει να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με όσους βρίσκονται σε χειρότερη θέση από εμάς και να

αρκούμαστε σε αυτά που έχουμε.

Αν έχεις τύχη διάβαινε

Μια καλά κυβερνημένη πόλη, όπου οι πολίτες έχουν ενεργό συμμετοχή στα κοινά, είναι η

μεγαλύτερη εγγύηση. Όταν διατηρείται σώα, διατηρούνται σώα κι όλα τα υπόλοιπα, ενώ όταν

καταρρέει, καταρρέουν μαζί της τα πάντα. Η ατομική ευδαιμονία εξαρτάται από την ευδαιμονία

της πόλης.

Δημοκρατικόςο Δημόκριτος!!

Ο Παρμενίδης (540-480 πΧ) από την Ελέα της Κάτω Ιταλίας εξέθεσε τη φιλοσοφία του στο

ποίημα «Περί φύσεως».

Βρρμμμ!!

Καλώς όρισες, νέε, θα σου δείξω • την οδό της αλήθειας, που οδηγεί στη γνήσια γνώση της πραγματικότητας και • την οδό της δοξασίας, της πλάνης.

Όντως, θεά Δίκη, βρίσκομαι στον

κόσμο του όντος (=της

αλήθειας)!!!

Η αλήθεια προσεγγίζεται με τη σκέψη (λογική) και

όχι με τις αισθήσεις!

Ό,τι λέγεται και νοείται πρέπει αναγκαία να είναι· γιατί υπάρχει μόνο το είναι , το μηδέν (το τίποτε) δεν υπάρχει.

Οι Ελεάτες φιλόσοφοι, μεταξύ των οποίων και ο Παρμενίδης, ασχολήθηκαν με το ερώτημα, πώς ένα στοιχείο μπορεί να αλλάξει

ξαφνικά μορφή και να γίνει κάτι εντελώς διαφορετικό. Ασχολήθηκαν δηλαδή με το πρόβλημα της Μεταβολής.

Ο Παρμενίδης δε θεωρούσε δυνατή καμία απολύτως μεταβολή. Έβλεπε βέβαια ότι στη φύση διαρκώς όλα άλλαζαν. Με τις αισθήσεις του

αντιλαμβανόταν αυτές τις μεταβολές, αλλά δεν μπορούσε να τις

φέρει σε αρμονία με αυτά που του υπαγόρευε η λογική του.

Οι αισθήσεις δίνουν μια λανθασμένη εικόνα του κόσμου, μια εικόνα που δεν

ταιριάζει με όσα μας λέει η λογική μας. Είναι καθήκον μου να αποκαλύψω όλες τις ψευδαισθήσεις που μας δίνουν μια λαθεμένη εικόνα της πραγματικότητας.

Όπως είπε και η θεά«η αλήθεια

προσεγγίζεται με τη λογική και όχι με τις

αισθήσεις»

Κι εγώ που νόμιζα ότι ήμουν

ο πρώτος ορθολογιστής!

Ντεκάρτ (1596-1650 μΧ)

Μεταφυσική;;;;;

Αρχίζω και τη χάνω! Πού έβαλα το

βιβλίο της φιλοσοφίας;

Ο Παρμενίδης είναι ο εισηγητής της μεταφυσικής, γιατί ταύτισε τη σκέψη με το είναι (το ον). Επίσης είναι ο

πρώτος ορθολογιστής, επειδή προώθησε τη λογική

έρευνα για την ανακάλυψη της αλήθειας.

Ορθολογιστής;;;;

Διέκρινε έναν κόσμο πραγματικότητας απέναντι

σε έναν κόσμο φαινομενικότητας, όπως έκαναν πολύ αργότερα ο Καντ και ο Σοπενχάουερ.

Βρρμμμ!

Μεταφυσική ή οντολογία: κλάδος της φιλοσοφίας που

προσπαθεί να ερμηνεύσει την φύση της πραγματικότητας του όντος και του κόσμου.

Ορθολογισμός είναι κλάδος της φιλοσοφίας που αποδέχεται ως αφετηρία της γνώσης τη λογική.

άρα 1. Οι Προσωκρατικοί ήταν οι

πρώτοι κοσμολόγοι. Προσπάθησαν να βρουν την αρχή και τη δομή του κόσμου με τη λογική (ορθολογική ερμηνεία του κόσμου), την παρατήρηση και την

έρευνα.

Μερικοί από αυτούς εξήγησαν την αρχή του

κόσμου με υλικά στοιχεία

νερ

ό

αέρας

φωτιά

αριθμός

ρίζωμα

Άλλοι πάλι εξήγησαν την αρχή του κόσμου με

αφηρημένες έννοιες

άπειρο

άτομο

αριθμός

ρίζωμα

Άλλοι πάλι εξήγησαν την αρχή του κόσμου με

αφηρημένες έννοιες

2. Οι Προσωκρατικοί εξέφρασαν τον προβληματισμό τους για τη

γνώση και τα όριά της.

Ποια είναι η σχέση της γνώσης

με την αλήθεια και την πλάνη;

Ποια είναι τα όρια της γνώσης;

Ποια είναι η σχέση της

γνώσης με τις αισθήσεις και το

νου;

Δε τους φτάνει ο κόπος να

κατακτήσουν τη γνώση,

προβληματίζονται και για τη

φύση της Έλεος πια!

3. Οι Προσωκρατικοί διερεύνησαν το θέμα των ηθικών αρετών και το

συνέδεσαν με την ατομική και κοινωνική ευτυχία. Μίλησαν για τη φρόνηση, την αυτογνωσία, την

αυτάρκεια και τη μετριοφροσύνη στη ζωή του ανθρώπου.

Η σοφία εξασφαλίζει την ευδαιμονία της πόλης.

η ψυχική γαλήνη

οδηγεί στην ευδαιμονία!

Η ατομική ευδαιμονία

εξαρτάται από την

ευδαιμονία της πόλης.

Μια καλά κυβερνημένη πόλη, όπου οι πολίτες

έχουν ενεργό συμμετοχή στα κοινά, είναι η

μεγαλύτερη εγγύηση.

4. Οι Προσωκρατικοί διερεύνησαν την αξία του

νόμου και της δημοκρατίας καθώς και τη σχέση νόμου-δικαιοσύνης στο πλαίσιο της

πόλης –κράτους.

Ο λαός πρέπει να υπερασπίζεται το νόμο

όπως τα τείχη της πόλης.

Οι Προσωκρατικοί διατύπωσαν έννοιες πολύ σημαντικές για την εξέλιξη της

κοινωνίας και του πολιτισμού.

δημοκρα

τίααρχή

ύλη

άπειρο

κίνηση

αριθμός

αρετή μεταβολή

δικαιοσύνη

μέτρο

φρόνηση

Ψυχική γαλήνη

αυτογνωσία

γνώση αλήθεια

αυτάρκεια

μετριοφροσύνη

νόμος