ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 6 1

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.11.09

ЦАСТАЙ

-7° -10°

УЛС ТӨРЕрөнхий сайд У.Хүрэлсүх ТНБД нарт хууль сахих үүрэг өгөв.Өвс тэжээлийн аюулгүй нөөц бүрдүүлэхэд 4.5 тэрбум төгрөг гаргана.УИХ-ын Төсвийн байнгын хороо дэргэдээ хараат бус зөвлөлтэй болно.Дипломат болон албан паспорт эзэмшигчид Литва улс руу визгүй зорчино.Ирэх оны эхэнд газрын тосны үйлдвэр байгуулах тендерийг зарлах боломжтой гэв.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1154.63 нэгж болж, 0.14 хувиар өсөв."Эрдэнэс Тавантолгой" компани 7.3 сая тонн нүүрс экспортлоод байна. ББСБ-ын чанаргүй зээлийн хэмжээ оны эхнээс 21.5 хувиар өсчээ.Азийн улс орнууд дэлхийн эдийн засгийн 40 хувийг бүрдүүлж байна. Европын төв банк банкуудын чанаргүй зээлийн хэмжээг бууруулах шаардлагатай гэв.

НИЙГЭМТусгай дуут болон гэрэл дохио хэрэглэсэн 156 зөрчилд 16 саяын торгууль ногдуулжээ.21 сургууль болон 79 цэцэрлэг агаарын чанарыг сайжруулах төхөөрөмжтэй болов.ЕБС-ийн сурагчдын нэгдүгээр улирлын амралт өнөөдөр дуусна.Онцгой байдлын байгууллагын гурван үеийн чуулга уулзалт маргааш болно.Сүхбаатар аймгийн нэгдсэн эмнэлэг Молекул биологийн лаборатортой болов.

ДЭЛХИЙДональд Трамп БНХАУ-д анх удаа төрийн айлчлал хийхээр хүрэлцэн ирлээ. Швед АНУ-аас агаараас эсэргүүцэн хамгаалах Patriot систем худалдаж авна. Саудын Арабын эрх баригчид хунтайжийн 800 тэрбум ам.долларын хөрөнгийг хураав. Дэлхийд япон хоолны газрын тоо сүүлийн арван жилд тав дахин өслөө.

2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Fitch: Монгол Улсын Засгийн газрын шинэ бондын үнэлгээ “B-”Шинээр бонд гаргасан нь гадаад эрсдэлийг бууруулсан гэж тус агентлаг мэдэгдлээ. > 11

С.Дэмбэрэл: Төсвийн орлогын төрлийг нэмэгдүүлэх ёстойЗэс, нүүрсний үнийн өсөлтөөр төсвийн гол төсөөллөө хийсэн байна. >2

Хятад смартфон Европын зүг

ОПЕК газрын тосны эрэлтийг өөдрөг төсөөлөв

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnZindaa.mnDorgio.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Улс орныг удирдана гэдэг нь хувийн эрх ашгийг умартахыг хэлнэС.Нарангэрэл

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2454.37 369.86 41.57

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

99.3500.03%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

12700.05%

1152.630.34% 100.39

0.03%

68950.49%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Түүхийн үнэт баялаг болсон олон бүтээл хилийн чанадад гарч, асар өндөр үнээр зарагддагийн нэгэн жишгээ нь Өндөр гэгээний “Ногоон дарь эх” 3.4 сая гаруй евро хүрсэн юм. Ийм хосгүй үнэт зүйлсийн эзэн гэдгийг минь мэдүүлж өгсөн урт гартнууддаа талархъя. 3

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

МЭНДЧИЛГЭЭСэтгүүл зүйн салбарын

эрхмүүд, Өдөр тутмын сонинуу­

дын удирдлага, сэтгүүлч, нийтлэлчид ээ,

Монголын өдөр тутмын сони нуудын холбоо Дэл­хийн сонины холбооны албан ёсны гишүү нээр батламжлагдсан Мон голын сэтгүүл зүйн салбарын түүхэн үйл явдлын гэрч болж буй Та бүхэнд халуун баяр хүргэе.

Энэ үйл явдал нь нэг талаас Монгол Улсын

хэвлэл мэдээллийн салбар олон улс, дэлхийн хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөнийг илтгэж буй, нөгөө талаас олон улсын сэтгүүл зүйн хэм хэмжээ, ёс зүйг баримтлан мөрдөх, үүрэг хариуцлага хүлээх, хөгжлийн шинэ шатанд дэвших боломжийг нээж байгаад баяртай байна.

Хариуцлагатай сэтгүүл зүй нь засаглалд гарч буй алдаа дутагдлыг илчлэх, дээд түвшний авлигын талаар олон нийтэд мэдээлэл хүргэж, шударга ёсыг шаардах индэр, дуу хоолой болж, нийгмээ эрүүлжүүлэхийн төлөө цуцалтгүй тэмцэгч, үлгэрлэгч байх естой. Ингэж чадах аваас эрүүл, шударга нийгмийн эд эс болж, жинхэнэ утгаараа Дөрөвдэх засаглал хэмээн хүндлэгдэх болно.

Улс орон, ард түмнийхээ өмнө төдийгүй дэлхий ний тийн өмнө үүрэг хариуцлагаа батламжлуулж буй Та бүхэнд Дөрөв дэх засаглал хэмээх нийгмийн өмнө хүлээсэн онцгой үүрэг хариуцлага, эрхэм алдраа нэр төртэйгөөр өндөрт өргөж явахыг хүсэн ерөөе.

Монголын өдөр тутмын сонины сэтгүүлч, нийтлэлчид, нийт сэтгүүл зүйн салбарынхны маань үзэг хурц, үнэний төлөөх дуу хоолой ямагт шударгуу байх болтугай.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ

Төрийн ордон, Улаанбаатар хот2017 оны 11 дүгээр сарын 09­ний өдөр

ХАЛТМААГИЙН БАТТУЛГА

Тэдэнд талархъя

зардлын хувьд гүйцэтгэлээр нь “шахах” ажлыг Сангийн яам тууштай хийх, нэгдсэн төсөв ба орон нутгийн төсвийн харьцааг оновчтой болгох, төсвийн тогт­вортой байдал, сахилга бат гэд гийг зөвхөн нэгдсэн төсөв дээр бус орон нутгийн төсөвт бас зайлшгүй шаардлага, шалгуурууд бий болгох ёстой. Ингэж байж л төсвийн сахилга бат, тогтвортой байдал хэвтээ төдийгүй босоо чиглэлээр хэрэгжих бодит бо­ломж той болно. Өнөөдрийн байдлаар төсвийн сахилга батыг зөвхөн Сангийн яам хариуцаж байна. Төсвийн ерөнхийлөн захи рагч нар үүнд анхаарал хандуулахгүй байна шүү дээ. Угтаа бол төсвийн сахилга бат, улсын өрийн хэмжээнд төс­вийн ерөнхийлөн захирагч нар анхаарах ёстой.

-Ирэх оны төсвийг чам-бай руулах боломж байгаа юу. Сангийн яам тодотгол хийх замаар төсвөө сайжруулах боломжтой хэмээн үзэж байх шиг байна?

­Хууль эрх зүйн орчноо байнга өөрчлөөд байх нь буруу. Чилийн туршлагаас судлаад 2009 онд Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийг баталсан. Гэхдээ Чилийн туршлагаас нэг ололттой зүйлийг орхигдуулсан. Тэр нь төсвийн тогтвортой байдлыг алдагдуулахгүй байх механизм юм. Өнөөдрийн байдлаар УИХ­ын Төсвийн байнгын хорооны дэргэд төсвийн шинжээчдийн багийг бүрдүүлэхээр ярьж байна. Энэ бол Чилийн туршлага. Манай улс одоо л ярьж эхэллээ. Төсвийг хэзээ, ямар тохиолдолд тодотгох талаар эрх зүйн орчин хангалтгүй байна. Тиймээс л жилд дуртай үедээ 2­3 удаа тодотгол хийж байна. Төсвийг жилд нэг удаа тодотгож болно. Тодотгол хийх нөхцөл, шаардлагыг нь хуульчлах ёстой.

Төсвийн алдагдлаа 3­4 нэгжээр бууруулж 5­6 хувь болгох, өрийн тогтвортой байдлын үзүү лэлтүүд, ДНБ­ий тооцоогоо дахин нарийвчлан тооцох, 2018 оны төсвийн хөрөнгө оруулалтаа дэд бүтэц, зам гэхээсээ илүү өр хүүдийн бодит орлогыг нэ­мэг дүүлэхэд зарцуулах ёстой юм. Мөн мал, малын түүхийн эдийн зах зээлийг дэмжих, бизнес эрх лэгчдийнхээ санхүүгийн хүр­тээмжийг нэмэгдүүлэх, 29.6 хувь болчихсон ядуурлаа бууруулах чиглэлд анхаарах нь чухал. Хэрэв ирэх оны төсвөө ийм байдлаар баталж чадвал ОУВС­ийн тус­ламжтайгаар өрийн дарамтаа багасгаж, удирдлагаа сайжруулж, мөнгөний бодлого илүү уян хатан, зохицсон төлөвтэй байлгах боломж бүрдэнэ.

Мэдүүлгийг хянуулахаар ирүүлсэн шалтгаан(1822)

Албан тушаалын ангилал, зэрэглэл дэвших 642

Нийтийн албанд шинээр томилогдох 492

Шилжин томилогдох 635

Жинхлэн томилогдох 33

2000 400 600 800

Сүүлийн хоёр жил ажил эрхлээгүй 9

Албан тушаалын ангилал, зэрэглэл буурах

9

Зөрчил арилгасан 1Эрхлэх асуудлын чиг үүрэг

өөрчлөгдөх 1

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761)

Улс төр

Малчдаас нэг хувийн хөрөн гийн албан татвар авах нь зөв

УЛСТӨРЧ ЯРЬЖ БАЙНА

Б.Даваатогтох@datoZGM

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Хуулиараа энэ сарын 15­ны дотор баталсан байх ёстой ирэх оны төсвийн төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг УИХ хийж байна. Хэрэв хуулийн хугацаанд 2018 оны төсвийг батлахгүй бол парламент бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ тарахаар хуульчилсан. Магадгүй хуга­цаандаа амжаад төсвөө ба тал сан ч дутуу дулимаг төсөв гарах эрсдэлтэй юм. Ингэснээр жилдээ нэгээс хоёр удаа тодотгодог хуульч лагдаагүй тогтолцоо энэ удаад ч хадгалагдах магадлалтай. Энэ талаар УИХ­ын гишүүн асан С.Дэмбэрэлтэй ярилцлаа.

-УИХ ирэх оны төсвөө хуулийн хугацаанд амжиж баталж чадах болов уу?

­Хуулийн хугацаанд ам жуу лаад баталдаг шүү дээ. Хэлэлцүүлгийг яаралтай хийж, энэ сарын 15­ны дотор ирэх оны төсвөө баталж таарна. Харин дөрвөн удаагийн хэлэлцүүлгийн үр дүнд ямар чанар гарав гэдэг л чухал.

-Ирэх оны төсвийн төсөл хэр чамбай болсон бэ. Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар өмнөх Зас-гийн газрын боловсруулсан төсөлд шинэчлэл хийх хугацаа байсангүй гэх тайлбарыг өгч байна?

­2018 оны төсвийн төсөлд анализ хийж үзсэн. Нэгдүгээрт, төсвийн орлогын төрлийг нэ мэг дүүлэх асуудалд сайн ажиллаж чадаагүй байна. Ор­логын төлөв лөлт дээр анхаа рах ёстой байсан. ААНОАТ төлдөг 90 мянга орчим аж ахуйн нэгжийн ихэнх нь Х тайлан гаргадаг. Эсвэл алдагдалтай ажилласан хэмээн тайлагнадаг. Монголын бизнесийн болон тат варын орчинд реформын шинж тэй өөрчлөлт хийгдээгүй, төрөөс үр дүнтэй бодлого, арга хэмжээ хэрэгжүүлж чадаагүйн тод илэрхийлэл. Хамгийн гол нь 2018­2020 оны хугацаанд дөрөв, 6.6, 4.6 хувь өснө гэж төсөөлж буй ДНБ­ий өсөлтийг татвар төлөгчдийн ийм архагшиж тогтсон бүтэцтэйгээр хангах хэрэг үү. Учир нь энэ бүтцийг дараагийн гурван жилд ийм тийм бодлогоор ингэж тэгж өөрчилнө, үүний үр дүнд төсвийн орлогын бүтэц, хэмжээ ингэж өөрчлөгдөнө гэсэн утгатай нэг ч

С.Дэмбэрэл: Төсвийн орлогын төрлийг нэмэгдүүлэх ёстой

өгүүлбэр төсвийн төсөлд алга. Ийм хандлага, байдалтай байхад зэс, нүүрсний үнийн өсөлтөөр голдуу төсөөллөө хийгээд татвар төлөгчид, аж ахуйн нэгжүүдийн болон өрхүүдийн эдийн засгийн өсөлтөд хүртээмжтэй, тогтвортой эдийн засгийн өсөлт хангагдаж чадахгүй.

НӨАТ­ын орлогын хувьд ха рь цангуй гайгүй дүр зураг харагдаж буй. Гэвч НӨАТ­ын урамшууллын асуудлыг иргэдийн азтай эсэхтэй холбож буй хөшүүрэг сүүлийн үед эдийн засгийн утгаа алдлаа. Хамгийн их азтай иргэн хэн бэ гэхээсээ илүү энэ урамшууллын хөшүүргийн татвар төлөгчдийн суурийг өргөжүүлэх сэдэл санааг нь голлох ёстой.

-Төсвийн орлогын төрлийг нэмэгдүүлэх ямар боломж байгаа вэ?

­Малчдаас нэг хувийн хөрөн­гийн албан татвар авах ёстой. Ингэснээр улсын төсөвт 135 тэрбум төгрөг төвлөрөх тооцоо бий. Энэхүү татварын орлогыг малчин, малтай өрхүүдэд, тэдний авч буй зээлийн хүүг бууруулах, 2014 оны сүүлчээс эхлэн одоо болтол үргэлжилсээр байгаа мал, малын түүхий эдийн зах зээлийн үнийн уналтаас хамгаалахад зарцуулж болно. Өөрөөр хэлбэл, зорилтот шинжтэй татвар болгож тусгай сан үүсгэвэл мал аж ахуйн секторын хөгжилд бодитой хувь нэмэр, өөрчлөлт болно. Энэ ху римтлагдсан мөнгөн дээр төрөөс төсөвт суулгаж жил бүр зарцуулдаг ноосны урамшуулалын 20­24 тэрбум төгрөг, бусад холбогдолтой татаас, эх үүсвэрийг нэмж нэг удаагийн санхүүжилтээр төр 135 тэрбумын хөрөнгө оруулалт хийснээр нийт 270 тэрбум төгрөгийн сан үүснэ. Энэ хэмжээ гээр мал аж ахуйн секторт үр ашигтай хөрөнгө оруулалт болж очино.

Малтай болон малчин өрхүүдийн амьжиргааны эерэг өөрчлөлт, малын зах зээлд сэргэлт гарна.

-Засгийн газар төсвийн зар-лагыг хангалттай танаж чадсан уу?

­Төсвийн зарлагын хувьд томоохон шинэчлэл хэрэгтэй. Сангийн Сангийн шинэ сайд үүнийг мөдхөн хэрэгжүүлэх биз. 192 мянган төрийн албан хаагчид тус бүр 300 мянган төгрөгөөр бодож, 55 тэрбум төгрөгийн нэг удаагийн тэт­гэлэг байдлаар тараана гэсэн Засгийн газар, ОУВС­ийн шийдвэр гайхал төрүүлж байна. Төрийн үйлчилгээний албаны олонх, төрийн жинхэнэ албаны цөөнхөд энэ бэлэн мөнгө нэг удаа мэдэгдэх нь ойлгомжтой. Гэвч зугуухан нэмэгдэж буй инф ляц, түүний дотор эрэлтийн инфляцид яаж нөлөөлөх талаар Монголбанкныхаа санал бодлыг сонссон юм болов уу.

Ямар ч байсан, 2018 оны төсөвт хөрөнгө оруулалт нь эдийн засагт шууд өгөөжөө өгөх тө сөл, хөтөлбөрүүдийг эрэмблэх зайлшгүй шаардлагатай. Урсгал

ЗГМ ТОВЧХОН

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ЗГМ: ГРАФИК

АТГ 1822 мэдүүлэг хүлээн авчээ

Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуулийн дагуу нийтийн албанд томилогдохоор нэр дэвшсэн этгээд хувийн ашиг

сонирхлын урьдчилсан мэдүүл­гээ АТГ­аар хянуулах үүрэгтэй. Тэгвэл АТГ энэ оны гуравдугаар улирлын байдлаар 1822 хувийн ашиг сонирхлын урьдчилсан мэдүүлэг хүлээн авчээ. Үүнээс долоо болон наймдугаар сард хүлээн авсан мэдүүлгийн тоо харьцангуй бага байна. Тайлант хугацаанд тус газарт хянуулахаар ирүүлсэн мэдүүлгийн 642 нь

албан тушаал ангилал, зэрэглэл дэвшихээр, 635 нь шилжин томилогдохоор, 492 нь нийтийн албанд шинээр томилогдохоор хянуулжээ. Засгийн газар солигдох бүрт мэдүүлэг гаргагчдын тоо огцом нэмэгддэг юм. Нийт 1822 мэдүүлгийн 1533 нь буюу 84.1 хувийг нийслэлээс, харин 289 буюу 15.9 хувийг аймгуудаас ирүүлсэн байна.

Томилогдох албан тушаалын ангилал(1822)

Төрийн тусгай 698

Төрийн үйлчилгээ 234

Төрийн захиргааны 525

Төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд 172

2000 400 600 800

Төрийн улс төрийн 128

Ажлын алба 47

Бусад 16

Төрийн бус байгууллага 21 сар

1673

890

1190

768

859

618 531 604

688

5 сар2 сар 6 сар3 сар 7 сар4 сар 8 сар 9 сар

Мэдүүлгийн тоо, сараар(7821)

900

1,100

1,300

1,500

1,700

700

500

Удирдах Гүйцэтгэх

Томилогдох албан тушаалын төрөл(1822)

1014

808

» ЗАСГИЙН ГАЗАР Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх БНЭУ-ын Элчин сайд Суреш Бабуг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын үеэр Энэтхэг, Монголын хооронд шууд нислэгтэй болох талаар санал солилцов. Шууд нислэгтэй болсноор бизнес, аялал жуулчлал хөгжих төдийгүй хөрөнгө оруулагчдыг татна хэмээн үзэж байгаа аж.

» БАЙНГЫН ХОРООУИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны хуралдаанаар 2017 оны төсвийн тодотголд тавьсан Ерөнхийлөгчийн хоригийг хэлэлцсэн ч хүлээн авсангүй. Ерөнхийлөгч татвар төлөгчдийн хуримтлуулсан 55 тэрбум төгрөгийг зөвхөн төрийн албан хаагчдад зарцуулах МАН-ын бодлого хүнийг үндэс угсаа, боловсрол, ажил төрлөөр нь ялгаварлахыг хориглосон Үндсэн хуультай зөрчилдөж байна хэмээн үзсэн юм. » ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА Гадаад харилцааны яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Д.Даваасүрэн Нидерландын Хууль зүй, аюулгүй байдлын яамны Ерөнхий захирал Ж.Робберсе тэргүүтэй төлөөлөгчидтэй уулзлаа. Монгол Улсын иргэд Нидерландын Вант Улсад суралцах, сургалтад хамрагдах, худалдаа бизнесийн зорилгоор зорчих хууль ёсны боломжийг өргөжүүлэх санал солилцов. » ТОО

119.5Тэрбум төгрөг. Нийгмийн даатгалын сангаас олгож буй бүх төрлийн тэтгэврийг 2018 онд нэмэгдүүлэхээр төсөвлөжээ. Энэ хүрээнд нийт 400 гаруй мянган хүний тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэхэд 119.5 тэрбум төгрөг, Нийгмийн халамжийн сангаас тэтгэвэр авдаг 62.7 мянган хүний тэтгэвэр, 50.3 мянган хүний асаргааны тэтгэмжийн хэмжээг нэмэгдүүлэхэд 17.8 тэрбум төгрөг нэмж тусгажээ. » УУЛЗАЛТ БНБУ-ын Соёлын сайд Боил Банов Элчин сайд Д.Батсайханыг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтаар хоёр талын соёлын харилцаа, уг салбарт 2017-2021 онд хамтран ажиллах Засгийн газар хоорондын хөтөлбөрийн хэрэгжилт, соёл урлагийн байгууллагууд болон музей хоорондын хамтын ажиллагааны талаар ярилцав.

» ЗАСГИЙН ГАЗАРМал аж ахуйн салбарын өвөлжилтийн бэлтгэл хангасан тухай Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Б.Батзориг Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулав. Хөрөнгө, санхүүжилтээс шалтгаалан ихэнх аймаг өвс, тэжээлийн аюулгүйн нөөцөө хангалтгүй бүрдүүлсэн учир хуульд тусгасны дагуу 4.5 тэрбум төгрөгийг яаралтай шийдвэрлэхийг Сангийн сайдад даалгав.

НӨАТ-ын урамшууллын асуудлыг иргэдийн азтай эсэхтэй холбож буй хөшүүрэг сүүлийн үед утгаа алдлаа.

Тодотгол хийх нөхцөл,

шаардлагыг нь хуульчилъя

Б.ТогтохЗГМ

АТГ ©

Нийтлэлчийн булан

2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761) 3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Монголын үнэт өвийг зөөгөөд барах нь ээ

Монголын хулгайч нарт хандан “муусайн хулгайч” гэж хараал урсгалгүйгээр энэ удаа тэднийг шууд өмөөрч байна гэхэд хаашаа юм, гэхдээ талархаж байна гэдгээ өчсү. Яагаад вэ? гэвэл тэдгээр “урт гартнуудын” дуулиантай цуврал ажиллагаа болгоны дараа миний танин мэдэхүйн хүрээ төдий чинээ тэлдэг юм. Монгол эх орноо ямар их үнэ цэнэтэй өв соёл, түүхийн ховор нандин эд өлгий, олдворын эрдэнэсийн сантай болохыг яг үнэндээ над шиг сайн мэддэггүй хүн маш олон байдаг болохоор талархал маань тэднийг ч төлөөлж байгаа шүү гээд хэлчихвэл нэг их зарга

Тэдэнд талархъябайсныг нь мань мэт монголчууд хожим мэдээд дэмий баахан харамссан. Тухайн үед Боловсрол соёл,шинжлэх ухааны сайд байсан Л.Гантөмөр Францын талд хандан “Манай энэ үнэтэй ховор өвийг бүү зараач” хэмээн гуйсан ч үр дүнд хүрээгүй юм. Сотэби компанийн зүгээс “Бид энэ бурханг зарсан нь хууль зөрчсөн аливаа үйлдэлгүй. Хувь хүнээс худалдаж аваад дуудлага худалдаанд гаргасан” гэсэн тайлбар өгсөн байдаг. Манай нэг хулгайч туугаад л гадагш гаргачихсан хэрэг. Ингэж хардах үндэс бий. Эл “Ногоон дарь эх”­ээс гадна Сотэби компанийн дуудлага худалдааны каталогт Занабазарын хийц дэгээр бүтээсэн зургаан бурханг 2005 оноос хойш зарсан гэж бүртгэсэн байсныг манай холбогдох хүмүүс харсан агаад Монголоос хувь хүнээс авсан хэмээн гарал үүслийн товьёогт нь бичсэн байжээ. 2013 онд Германд мөн л алтадсан гурван Будда бурхны баримлыг тус бүр 75 мянган ам.долларын үнэд хүргэж зарсан байсан. Тэгэхээр хэрэв эл бурхдыг хэн нэгэн хулгайлж, гадагш гаргаагүй байсан бол мань лав ийм үнэ цэнэтэй бүтээл Монголд байдаг байсныг мэдэхгүй,танин мэдэхүйн хувьд таг харанхуй өнгөрөх байсан нь лавтай.

ТАЛАРХАХ ШАЛТГААН 2.2007 онд Нью­Йоркт болсон

дуудлага худалдаан дээр XIII зууны үеийн ховор эдлэлүүдийг өндөр үнэ хүргэн зарж байхтай таарсан монгол бизнесмен Чингис хааны хоёр ширхэг алтан зоосыг 1.6 сая ам.доллараар

худалдаж авсан байдаг. Азтай тохиолдлоор Монголдоо буцаж ирсэн тэдгээр зоосыг нүдээрээ үзэх надад олдсон завшаан одоо монгол хүн бүрт бий. Эл зоосыг эх орондоо авчирсан эрхмийн хэлснээр аанай л эрх дархтай хулгайчдын гараар дамжин энэхүү үнэ цэнэтэй өв гадагш гарсан байсан гэсэн. Энэ бүхний дараа Монголд маань Эзэн Чингис хааны үеэс өдгөө цагийг хүртэлх төрөл бүрийн алт, мөнгөн зоосны арвин үзмэртэй болохыг таньж авсан. Бахархсан. Зоосоор тогтохгүй гайхамшигтай ямар ховор живэр бүтээл байдгийг танин мэдэх хорхойд автсан. Хулгайч нарын үйлдэл намайг ийм амттай “хообийтой” болоход шууд тусалсан байгаа биз.

ТАЛАРХАХ ШАЛТГААН 3.Өнгөрсөн онд буюу 2016 оны

тавдугаар сард Бээжингийн нэгэн том зочид буудалд болсон эртний эдлэлийн дуудлага худалдаанаас Анхдугаар богд Өндөр гэгээний өөрийнх нь дүр болох 52 см өндөр алтан шармал цутгамал бурханг 73 сая 25 мянган юаниар дотор газрын нэгэн иргэн худалдаж аван, хувийн цуглуулгаа арвижуулсан байсан. Мөн 500 жилийн өмнө монголчуудын зурсан түүхийн хосгүй гэрч болох “Монгол Улсын уул усны зураг” хэмээх зургийг 80 сая юаниас эхлэн дуудаж зарсныг бид мэднэ. Чухам ямар үнэд хүрснийг нь нууцалсан байсан. Харин эл зургийн нэрийг хята­дууд өөрчлөн “Дундад зууны Төв Азийн газрын зураг” хэмээн нэрлэж энд тэндхийн үзэсгэлэнд дэлгэдэг болсон юм билээ.Түүнчлэн Швейцарийн

Эндээс би хулгайг “шанээл” үнэртүүлж, “шиншийла” хө­дөр сөн, “салмаандар” жийж, “мэрсэдээс” хөлөглөсөн эфирийн хийгээд рекламны царайтай, албаны “чухал гарууд” эр, эмийн ялгаагүй харин ч нэг хийдэг болохыг мэдэж авсан бөлгөө.

Хархорины Эрдэнэзуу хийдээс алдагдсан Галданзуу хэмээх хосгүй бүтээл, Дорноговийн Цагаан дэлгэрийн хийдээс алдагд сан Занабазарын хийц бүхий бурхад, мөн Шанхын хийдээс алдагдсан олон зуун сая төгрөгөөр үнэлэгдэх зэс хөөмөл, шашны эд хэрэглэл... гээд дурдаад байвал тун урт жагсаалт гарахаар юм байна. Эцсийн эцэст хулгайч нар надад Монгол Улсын төрийн бодлого ерөөсөө хулгайг дэмжихэд чиглэдэг юм байна гэдгийг тодоос тод ойлгууллаа.

Улсын хэмжээнд ямар гээчийн үнэт өв эрдэнэс хэдий хэмжээтэй, тоо ширхэгтэй хаана хаана хадгалагдаж байгааг монгол хүн бүр үүх түүхтэй нь мэддэг байх ёстой. Малчин хотон дахь хониныхоо тоог мэдэхгүй байж хэд нь алга болж, хэд нь үхэж үрэгдсэнийг яс тооцож чадах уу? Түүн лүгээ ямар гээчийн үнэт өвтэйгээ бид мэдэхгүй, танихгүй болохоор хэн дуртай нь зөөгөөд

“Коллер аукшн” компанийн албан ёсны www.kollerauktionen.ch цахим хуудсанд гарал үүсэл нь Монголын хаягтай эртний уран дархчуулын хийсэн дахин давтагдашгүй хийц бүхий 20 гаруй бүтээл зарагдсан гэж бичсэн байна. Эндээс санаа авч хөөцөлдсөөр Монголын түүхийн жинхэнэ уурхай болсон эртний булш, бунхнууд тоногдож, хулгайлагдаад бараг дуусаж байгааг олж мэдээд харамслаа. Өмнөговийн Номгон сум дахь эртний булш, хиргисүүрээс юу ч үлдээлгүй хулгайлан тонож урагшаа зөөснийг хэр олон хүн мэддэг юм бол. Ер нь ийм эртний булш бунхныг тоолж бүртгэсэн бүртгэл Монголд огт байдаггүй барагцаалж баримжаалсаар өдгөө хүрсэн байдаг юм байна. Хэрвээ “сайн эрчүүдийн” үйлдэл өдөөгөөгүй бол ямар их зүйлээ монголчууд алдсаар байгааг, юутай үнэ цэнэтэй Эрдэнэсийн сантай болохоо, яаж дундарсаар буйг нь мэдэхгүй тууж явах байж.

ТАЛАРХАХ ШАЛТГААН 4.2003­2011 оны хооронд

Монголбанкны ажилтан хэсэг нөхөд хулгайн хэрэгт шалгагдан бөөн асуудал үүссэнийг санаж байна. Эрүүгийн цагдаагийн Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэс болон, Улсын мөрдөн байцаах газрын Зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэс хамтран шалгасаар цагаан захтай нөхдүүд бүлэглэн Монгол Улсын Эрдэнэсийн сангаас найман жилийн хуга­цаанд 18 кг алт туусан болохыг нь нотлон тэднийг зохих газруудад илгээчихсэн юмдаг.

барах нь байна шүү дээ.Бидний сайн мэдэх Лувр,

Эрмитажаар жишээлэхэд дэлхийн улс орнууд үнэт зүйлсээ нийтэд ямагт дэлгэж, таниулж байдаг. Тэгэхдээ найдвартай хамгаалалт дор.Тэнд юу, ямар гээчийн гайхамшгууд байдаг болохыг бүгд мэдэх хойно алдагдах нь бага. Алдагдсан ч дэлхийд танигдсан бүтээлүүд хойно эргүүлээд олоод авах боломж их.

Харин яагаад Монголын Эр­дэ нэ сийн санд болон му зейд хад га лагддаг үнэт хөрөн гө, эд өлгийг нийтээс нууц лан, харам­ласаар ирснийг ойлгодоггүй байлаа. Хэдий хэмжээгээр хүн мэдэхгүй байна төдий хэрээр тэр бүтээлийг завшин хулгайлах боломж гарч ирдэг болохоор аргагүй байж. Монгол Улсдаа ганц Үндэсний түүхийн музейн үзмэрүүдээс байсхийгээд л алга болчихоод олон жилийн нүүр үзсэн шүү дээ. Гэтэл яасан гээч. Тэр болгон олонд дэлгээд байдаггүй ховор үзмэр, үнэт зүйлсийг хариуцдаг байсан н.Энхбат хэмээх эрх мэдэлтэн хулгайлж гадагш гаргаад зарж үрээд байсан нь илэрсэн. Жинхэнэ эх буюу ориг бүтээлийг хулгайлахдаа загварыг нь орлуулан үлдээхээ мартдаггүй байсан учир тэр нөхөр бариг­дахгүй удсан байж. Монгол хүн бүр хулгайд алдагдаад буй бүтээлүүдийг сайн мэддэг байсан бол тэр ингэж чадах байсан уу?

Чононд хонь хадгалуулахын ийм үлгэр амьдрал дээр зөндөө гарсан. Арван хар нүглийг тэвчих сахилтай хувраг хүн сүм хийдийнхээ шүтээнийг “мартаад” тэр чигтээ аваад явчихсан тохиолдол ч байна.

Дэлхийд улс орноо таниулах нэрээр үзэсгэлэнд зориулж авч гарсан үзмэрүүдээс хэд нь буцаж ирдгийг авч гарсан эрх мэдэлтнээс нь өөр хэн ч хэлж мэддэггүй юм. Монголын үнэт эдлэл, үзмэрүүдийг дарга, даам лууд сорчлон хулгайлсаар дуусаж байна хэмээн Үндэсний түүхийн музейн ажилтан халаг­лаж байна билээ.

Улсын хэмжээний музейн 70 хувь нь зориулалтын бус бараг л айлын амбаараас долоон дор байр савтай гэж байна. 2012 онд Улаанбаатарт болсон Төвөд судлаачдын хуралд оролцсон гадна дотнын судлаачид Богд хааны ордон музейн үзмэрийг найман тэрбум еврогийн үнэтэй хэмээн анх удаа үнэлсэн байдаг. Бид л мэддэггүй болохоос дэлхий дээр ийм их үнэт үзмэртэй музей тун цөөхөн.

Төр засгаас илүүтэйгээр монгол хүний оюун ухаан, гарын ур дүйгээр бүтээгдсэн үнэт өвийн үнэ цэнийг ойлгуулж, хамгаас онцгойгоор хадгалан хамгаалах цаг болсныг ямагт сануулдаг “хүндэт” хулгайч нарт талархаж байна. Та нарын “ачаар” Монгол минь юутай гайхамшигтай билээ хэмээн эрхгүй бодох юм аа.

Эртний булш, хиргисүүрийг

тонож урагшаа зөөснийг хэр олон

хүн мэддэг юм бол

Ш.ДаваадоржЗГМ

Монголын өдөр тутмын сонинуудын холбоо Дэлхийн сонинуудын холбоонд албан ёсны, бүрэн эрхт гишүүнээр элссэн нь Монголд тогтмол хэвлэл үүсэн хөгжсөн 100 гаруй жилийн түүхэнд, Мон­голын сэтгүүл зүйн салбарт тохиолдож буй тэмдэглэлт, томоохон үйл явдал юм. Тиймээс Монгол Улсын Их Хурлын нэрийн өмнөөс болон хувиасаа Монголынхоо нийт сэтгүүлчдэд, Монголын өдөр тутмын сонинуудын холбоонд чин сэтгэлийн халуун баяр хүргэе.

Далан жилийн түүхэн зам­налтай, таван тивийн 120 гаруй орны 18 000 гаруй хэвлэлийн байгууллага эгнээнд нь багтдаг олон улсын хэмжээний мэргэжлийн том байгууллагын гишүүнээр Монголын өдөр тутмын сонинуудын холбоо элсэн орсноор Монголын сэтгүүл зүй, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, монгол сэтгүүлч­дэд дэлхий рүү дэвшин гарах нэгэн том гарц нээгдэж байна гэж хэлж болно.

1913 онд Нийслэл хүрээнд “Шинэ толь” хэмээх сонин бичиг хэвлэгдэн гарсныг Монголын

тогтмол хэвлэлийн түүхийн эхлэл гэж үздэг. Ийнхүү монголчууд сонинтой болсон нь, улмаар хэвлэл мэдээлэл хөгжин төлөвшсөн нь манай ард түмний хувьд мэдлэг соёл хүртэх, хүмүүжин боловсрох, дэлхий ертөнцтэй танилцах, шинэ ирээдүй, хөгжил дэвшилд тэмүүлэх сайхан боломжийг олгосон билээ.

Монгол Улсын түүхийн сүүлийн 100 гаруй жилийн хөгжил дэвшил, бүтээн бай гуу­лалт, ардчилсан шинэтгэлийн ололт амжилт бүхэн сонины хуудсанд хадгалагдан үлдсэн.

Монголын сэтгүүл­чид бол байн гын онц гой байдалд нийг­мийн салхи, шуургыг сөрөн тэмцдэг эрэлхэг дайчид юм. Сахилга хариуцлагатай, а з жаргалтай, шударга нийгмийг цогцлооход та бүхний хувь нэмэр чухал үүрэгтэй.

Монголын сэтгүүл зүй тун галаг, нийгэм дээ үр өгөөжтэй байхад гадаад хамтын ажиллагаа туйлын чухал гэдэг нь тодорхой. Монголын “Өдөр Тутмын Сони­н у уд ы н Холбоо”

“Дэл хийн Сонинуудын Холбоо”­д гишүүнээр элсэн орж байгаа нь Монголын ардчилал, чөлөөт хэвлэлийн түүхэнд нэгэн шинэ хуудас нээсэн том алхам боллоо гэж үзэж байна.

Энэ нь “Өдөр Тутмын Сонинуудын Холбоо”, Монголын сэтгүүл зүй, сонин хэвлэл дэлхийд үнэлэгдэж байгааг нотолсон чухал үйл явдал юм. Тиймээс эрүүл нийгмийн төлөө үзэг барьсан нийт дайчиддаа, Монголын өдөр тутмын сонины холбоонд халуун баяр хүргэж их үйлсэд нь амжилт хүсье.

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙ САЙД У.ХҮРЭЛСҮХ 2017 оны 11 дүгээр сарын 09

Улаанбаатар хот

Мэндчилгээ Мэндчилгээ

Тиймээс сонин бол Монголыг харах толь юм.

Дэлхийн сонинуудын холбоонд Монгол Улсын Өдөр тутмын сонинуудын холбоо гишүүнээр элссэн үйл явдал нь Монгол орон дэлхий ертөнцтэй хөл нийлэн алхаж байгаагийн нэгэн илрэл, Монголын хэвлэл мэдээлэл дэлхийн жишиг, стандартаар хөгжих, тэдэнтэй

дуу хоолойгоо нэгтгэх, хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын хараат бус байдлыг бэхжүүлэх, хэвлэлийн бизнесийн үр ашгийг дээшлүүлэх, дэлхийн хэвлэлийн шинэ чиг хандлага, шилдэг технологиос Монголын сонин хэвлэлийн салбарынхан суралцах сайхан боломж олгоно гэдэгт найдаж байна.

Монгол Улсын төрийн эрх барих дээд байгууллага Улсын Их Хурал Дэлхийн сонины холбооны бүрэн эрхт гишүүн Монголын Өдөр тутмын сонины холбоотой эрх зүйт төрийг төлөвшүүлэх, хууль ёсыг дээдлэх, хэрэгжүүлэх, сурталчлах, мэдээлэх зэрэг олон чиглэлээр цаашид тууштай хамтран ажиллах болно.

Төр­ард түмнийг холбох гүүр болсон Монголын Өдөр тутмын сонинуудын холбооны гишүүн байгууллага, тэдгээрт ажиллаж буй сэтгүүлчдэдээ сайн сайхны ерөөл өргөж, үг нь үнэн, үзэг нь хурц байхыг хүсэн ерөөе.

заалхай гаргахгүй гэж найдлаа. Ачийг ачаар хариулдаг ёсоо бодсон ч ганц удаа ийн талархал дэвшүүлэхэд яагаад болохгүй гэж. Энд тэндхийн жуулчин гийчин, зочин төлөөлөгч зориод ирэхэд нүдийг нь хужирлаж, сонирхлыг нь татах олигтой ганц шавар баримал ч үгүй шүү хэмээн бусдын адил эх орон, элгэн саднаа “муулан” бухимдаж байсан нүгэл гэм надад маш ихээр байдаг байлаа. Энэ гэм нүгэл чинь хилс юм шүү эх орон, элгэн садан монголчуудын маань бүтээсэн, туурвисан гайхамшиг ямар онцгой хийгээд арвин, энэ бүхнийг зүгээр нэг харсан үзсэн болгонтойгоо харьцуулшгүй үнэ цэнэтэй гэдгийг надад ямар ч сургууль, багш, эрдэмтэн мэргэд, ном сурах бичгээс илүү Монголын маань нөгөө “урт гартнуудын” арми ойлгуулж, танин мэдүүлэх юм даа.

ТАЛАРХАХ ШАЛТГААН 1. Хамгийн ойроос, эдүгээ

санаанд байгаагаас нь эхлэн жишээ татаадахъя. 2015 оны гуравдугаар сард Парис хот­ноо Сотэби компанийн зохион байгуулсан дуудлага худал­даагаар Монголоос гаралтай гэх хүрэл цутгамал бурханг 200 мянган еврогоос эхлэн үнэ хаялцуулсаар 3.467.500 евро буюу одоогийн ханшаар арав шахам тэрбум төгрөгөөр Тайванийн нэг иргэн худалдаж авсан нь дэлхий дахинаа шуугиан тарьсан. Дөрвөн цаг үнэ хаялцуулсны эцэст зарагдсан тэрхүү гай­халтай бүтээл Монголынхоор барахгүй хүн төрөлхтөнд Азийн Миклеанжело хэмээгдсэн суут Занабазарын “Ногоон дарь эх”

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ДАРГА М.ЭНХБОЛД 2017 оны 11 дүгээр сарын 09

Улаанбаатар хот

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761)

Нийгэм

0 0 7 6 1

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Даваатогтох

Утас: 99901637

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Э.ЭнхбаатарУтас: 99903578

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

ubinfo.mn

Дугаарын удирдагчБ.Энхжаргал

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

Цас, мөсөн дээр халтирч унасан шалтгаанаар тусламж авсан иргэдийн тоо

ГССҮТ©

Байгаль эхийн хайр хишиг хотын бидэнд баяр баясал биш, гай барцад авчирдаг нь гачлантай. Бороо орвол нийслэл тэр чигээрээ усанд автаж, хэн хүнгүй зутарна. Харин цас орохоор халтиргаа гулгаа нь дийлдэхээ больж, хүн, машингүй сандралддаг байдалтай олон оныг элээв.

Энэ жилийн тухайд анхны их хэмжээний цас даваа гарагт орж, хот бүхэлдээ цагаан хөнж лөө нөмрөв. Үүнтэй зэрэгцээд халтирч унан гэмтсэн иргэдийн хөлд Гэмтлийн эмнэлэг дарагджээ. Өнгөрсөн даваа гарагаас эхлээд Гэмтэл согог, судлалын үндэсний төвийн ачаалал 50 хувиар нэмэгдсэн тухай албаны хүмүүс хэлж байна. Сонирхуулахад, одоогоос нэг жилийн өмнө буюу 2016 оны арваннэгдүгээр сарын 6­нд тус эмнэлэгт нийт 186 хүн ирснээс 16 нь цас мөсөн дээр халтирч унасан иргэд байв. Тэгвэл энэ оны арваннэгдүгээр сарын 6­н буюу цас орсон өдөр нийт 238 хүн тус эмнэлгийг бараадсан бөгөөд үүний 38 нь цас, мөсөн дээр халтирч унан, хүнд, хөнгөн гэмтэл авчээ. Хамгийн аюултай нь мөнөөх хүмүүсийн 47.5 хувь буюу 18 нь “хугарал” гэсэн онош той гарсан байна. Харин энэ сарын 7­ны мягмар гарагт дээрх шалт­гааны улмаас 42 хүн тус эмнэлэгт ирсний 18 нь өндөр настан байв. Цас дагтаршиж, хатуу­рахын хэрээр гэмтсэн хүний тоо нэмэгдсэнийг та анзаарсан байх.

Хөл, гар, дунд чөмгөө хугал­сан хүмүүс ядаж л хэд хоног ажилдаа явж чадахгүй, цаашлаад эм тарианы мөнгө гээд өчнөөн их

Нийслэлчүүд гэмтлийн эмнэлгийг дүүргэх нь

зардал гарч байгаа нь ойлгомжтой. “Ердийн үеийнхээс ачаалал

бараг 50 хувиар нэмэгдсэн. Шалтгаан нь ердөө халтиргаа гулгаатай холбоотой. Ихэвчлэн өндөр настай өвөө, эмээ нар хөл, гараа хугалаад ирж байна. Мөн савж унаснаас болоод тархиндаа гэмтэл авсан хүн цөөнгүй ирлээ. Бид шуу, шагайны хугарал зэрэг засагдахуйц гэмтэл байвал хү­лээн авах дээрээ анхны тусламж үзүүлж, зөвлөгөө өгөөд явуулдаг. Харин дунд чөмөгний хугарал зэрэг хүнд гэмтэл байвал заавал хэвтүүлж эмчилдэг. Ер нь ирсэн хүмүүсийн 40­50 хувь нь хэвтэн эмчлүүлж байна” хэмээн ГССҮТ­ийн хүлээн авахын резидент эмч Б.Төгөлдөр хэлэв.

Тус эмнэлэг насанд хүрэгчдийн хоёр, гар сарвууны нэг гээд нийт гурван тасагтай. Нэг тасаг нь 35­40 хүний ортой юм байна. Гэвч сүүлийн өдрүүдэд ачаалал эрс нэмэгдсэнээс болоод зарим өвчтөнөө коридорт хэвтүүлэхээс аргагүйд хүрчээ.

Хүмүүс гудамж талбайд хал­тирч унахаас гадна автома шины осолд өртөж, ГССҮТ­ийн ачаал­лыг нэмсээр байна. Хоёрхон өдрийн өмнө гэхэд нэг дор тавуулаа автын осолд өртөж, бөөнөөрөө хэвтсэн тохиолдол гарчээ. Тиймээс замын нөхцөл байдлыг бодолцон хөдөлгөөнд болгоомжтой оролцохыг албаны хүмүүс сануулж байв.

Цас, борооноор ингэж зутардаг манайх шиг улс тийм ч олонгүй байх. Ганц удаа цас ороход л гуч, дөчөөрөө гэмтэж бэртэн эмнэлэг бараадна гэдэг тун харамсалтай. Гэхдээ үүний цаана жижиг бэртлээ үл тоон эмнэлэгт очоогүй хүн олон бийг бодолцох хэрэгтэй. Хэрэв хүмүүс ямар нэг байдлаар бэртсэн л бол яаралтай эмнэлгийн тусламж авах шаардлагатайг эмч

нар зөвлөсөн юм. “Манайхан гүргэр хүмүүс

шүү дээ. Бага зэргийн гэмтлийг барагтай л бол тоохгүй, гэрээ­рээ эмчлэх гэж оролддог. Гэтэл нөгөө гэмтэл дараа илүү хүнд­

рэх магадлалтай. Жишээ нь, яс нь хугарсан байлаа гэхэд бороолоод эдгэчихдэг. Энэ тохиолдолд дараа нь хагалгаа хийхэд маш хүндрэлтэй байдаг. Тиймээс гэмтсэн л бол 24 цагийн дотор эмнэлгийн тусламж авах хэрэгтэй. Иргэдэд өгөх хамгийн гол зөвлөгөө энэ л байна” хэмээн Б.Төгөлдөр эмч сануулсан юм.

Уг нь зайлуул, тохижилтын хэдэн ажилтан цас цэвэрлээд байгаа л харагдах юм. Гэхдээ

багаж хэрэгсэл нь үнэхээр өрөвдөлтэй. Аль 20 жилийн өмнө нэг төмөр бариад дагтарш­сан цас нүддэг байсан, одоо ч хэвээрээ. Ийм байхад хот тэр чигээрээ мөсөн гулгуур боло­хоос ч аргагүй. Түүнчлэн, замын цэвэр лэгээний ажил хотын төвийн хэдэн гудамж талбайд л дорвитой өрнөж буй. Харин захын хорооллоор бол байдал үнэхээр аймшигтай. Цасыг нь тэр даруй цэвэрлээгүйгээс болж дагтаршиж, жинхэнэ утгаараа мөсөн гулгуурын талбай болно. Ийм зам дээр хүн халтирч унахаас ч аргагүй.

Тиймээс С.Батболд дарга та нөхцөл байдалд онцгой анхаарч, шуурхай арга хэмжээ авахгүй бол таны удирдаж буй хотын иргэд бөөн бөөнөөрөө ГССҮТ­ийн үүдэнд дугаарлан зогсож магадгүй болоод байна шүү. Ядаж байхад энэ жил олон жилийн дунджаас их цас орно гэсэн цаг агаарын мэдээ байна. Орсон цасаа “тоолоод” суух биш, тэр даруйд нь арга хэмжээ аваад байвал ГССҮТ­ийг бараадах олны цу­ваа бага ч атугай цөөрөхсөн.

Цас орсноос хойш тус эмнэлгийн ачаалал 50 хувиар нэмэгджээ

Г.Баярсайхан @bayarsaikhanZGM

ОРОН НУТАГ» СҮХБААТАРНийтийн эзэмшлийн зам талбайн цасыг цэвэрлэх ажил аймгийн хэмжээнд ид үргэлжилж байна. Сүхбаатар тохижилт үйлчилгээ ОНӨҮГ-ын 16 ажилтан, нэг ковш машин тус ажилд дайчлагджээ. Хүн хүч, багаж хангалттай ч техникийн хувьд дутмаг байгааг албаны хүн хэлэв. “Урд шөнийн цас тэгш талбайд дунджаар 10-15 см унасан. Манай байгууллагын хувьд цас цэвэрлэх багаж хэрэгсэл хүрэлцээтэй. Харин техник үнэндээ муудсан. Ажиллаж байгаа ганц ковш машинаа л бүх зүйлдээ ашиглаж байна. Өнөөдөртөө цасаа цэвэрлэж дуусна. Замын цас хайлуулах бодис ирвэл маргаашнаас цацаж эхэлнэ. Өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг хангах төсвийн хүрээнд нийт 55 тонн бодис татна. Үүнийг энэ жилдээ хүргэх төлөвлөгөөтэй байгаа” хэмээн Сүхбаатар тохижилт үйлчилгээ ОНӨҮГ-ын дарга Б.Мөнхгэрэл хэллээ.

» ДУНДГОВЬЦагаандэлгэр сумынхан шинэ шатахуун түгээх станцтай болохоор зэхэж байна. Ингэснээр иргэд шатахуун авахаар зэргэлдээ аймаг, сумыг зорихоо болих юм. Тус суманд "Петровис" ХХК-ийн ШТС үйл ажиллагаа явуулдаг ч зөвхөн А80 шатахуунаас өөр төрлийг худалддаггүй юм.“Шатахууны нэр төрлийг нэмэгдүүлж өгөхийг сумын өмнөх удирдлагуудаас удаа дараа хүссэн ч хүн ам цөөн, аймгийн төвөөс хол, зах зээлийн багтаамж багатай суманд нэмэлт хөрөнгө оруулалт хийхгүй гэдэг хариуг сонссоор ирсэн. Тиймээс сумын Засаг даргаар томилогдсон даруйдаа шатахуун түгээх газрыг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гэсэн иргэдийн саналыг ажил хэрэг болгохоор зорьж байна. Бидний хүсэлтийг “Хөрс сервис” ХХК хүлээн авч, шатахуун түгээх салбар нэгж байгуулахаар ажиллаж байна” гэж сумын Засаг дарга Д.Буджав ярилаа.

» СЭЛЭНГЭХүдэр сум энэ жил төсөвт төвлөрүүлэх татварын орлогоо давуулан биелүүлжээ. Тус сум байгалийн дагалдах баялаг болох төрөл бүрийн жимс, самар, ан амьтан ихтэйгээрээ бусад сумдаас ялгардаг. Энэ жил хуш модны самар ихээр ургасан байна. Орон нутгийн удирдлагуудын зүгээс байгалийн баялгаа ашиглах боломжийг иргэддээ олгон, үүгээрээ дамжуулан орон нутгийн төсөвт нэлээд хэмжээний мөнгө хуримтлуулж, татварын орлогоо 1.6 тэрбум төгрөгөөр давуулан биелүүлсэн байна.Хүдэр сум 2017 оныг “Байгаль хамгаалал, бүтээн байгуулалтын жил” болгон зарласан. Үүний хүрээнд 32 төрлийн ажил хийхээр төлөвлөж, бүгдийг нь амжилттай хэрэгжүүлжээ. Тухайлбал, сумын төв дундах 0.8 км урттай бетонон хучилттай авто зам, “Жимсхэн” 23-р цэцэрлэгийн өргөтгөлийн ажлуудыг хийж гүйцэтгэн энэ сарын 2-нд хүлээлгэн өглөө.

» ХӨВСГӨЛМөрөн сумын Нисэх багийн орчимд Дэлгэрмөрөн голын усанд хоёр хүн живж байна гэсэн мэдээллийн дагуу аймгийн Онцгой байдлын газрын Эрэн хайх аврах салбарын бүлгийн дарга, Онцгой байдлын ахлах дэслэгч Л.Ганзоригоор ахлуулсан зургаан хүний бүрэлдэхүүнтэй аврах баг шуурхай ажиллаж, тэднийг аварчээ.“Бид дуудлага авснаас хойш зургаан минутанд багтаж очсон. Биднийг очиход хоёр хүн Дэлгэрмөрөн голын усанд бие биенээсээ зууран, усан дээр хөвж байлаа. Уснаас гаргах үед хоёулангаас нь архи үнэртэж байсан. Мөн голын эрэг дээр архины шил байсан. Бид шуурхай ажилласнаар амийг нь аварч, эмнэлэгт хүлээлгэж өгсөн” хэмээн ахлах дэслэгч Л.Ганзориг ярилаа. Мөрөн сумын харьяат 55 настай Н, 57 настай М нар голын хажууд архи ууж байгаад маргалдан хоорондоо ноцолдсоор ус руу унаж, ийнхүү амь насаа алдах шахжээ.

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

2016 он

2017 он гарснаас хойш (XI сарын 7 хүртэл)

0-15 нас

484

259

1761

797

16-44 нас

1614

714

45-аас дээш

3859

1770

Нийт

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Цас, борооноор ингэж зутардаг манайх шиг улс тийм ч олонгүй

байх

5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761)

Сурталчилгаа

Албадан дуудлага худалдааНийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газраас дараах үл хөдлөх эд хөрөнгө, орон сууц, барилга байгууламжийн АНХНЫ албадан дуудлага худалдааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 24­ний өдрийн 10 цагт тус газрын байранд зохион байгуулна. Оролцогчдыг 2017 оны 11 дүгээр сарын 23­ны өдрийн 14.00 ­ 17.00 цагийн хооронд Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын нэг цэгийн өрөөнд бүртгэнэ. Хугацаа хоцорсон хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүйг анхаарна уу.

Бүртгүүлэхдээ дуудлага худалдааны дэнчинг Нэг цэгийн үйлчилгээний кассанд тушааж баримтын нэг хувийг авчирна. Хаяг: Сүхбаатар дүүрэг, 5 дугаар хороо, Үндсэн хуулийн гудамж­3, Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар

Цахим хаяг: http://www.nshga.cd.gov.mn, www.facebook.com/pages/Нийслэлийн­Шийдвэр­Гүйцэтгэх­Алба

Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газраас дараах үл хөдлөх эд хөрөнгө, орон сууц, барилга байгууламжийн 2 ДАХЬ албадан дуудлага худалдааг 2017 оны 11 дүгээр сарын 24­ний өдрийн 10 цагт тус газрын байранд зохион байгуулна. Оролцогчдыг 2017 оны 11 дүгээр сарын 23­ны өдрийн 14.00 ­ 17.00 цагийн хооронд Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газрын нэг цэгийн өрөөнд бүртгэнэ. Хугацаа хоцорсон хүсэлтийг хүлээн авах боломжгүйг анхаарна уу.

Бүртгүүлэхдээ дуудлага худалдааны дэнчинг Нэг цэгийн үйлчилгээний кассанд тушааж баримтын нэг хувийг авчирна. Хаяг: Сүхбаатар дүүрэг, 5 дугаар хороо, Үндсэн хуулийн гудамж­3, Нийслэлийн шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх газар.

Цахим хаяг: http://www.nshga.cd.gov.mn, www.facebook.com/pages/Нийслэлийн­Шийдвэр­Гүйцэтгэх­Алба

НИЙСЛЭЛИЙН ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭР ГҮЙЦЭТГЭХ ГАЗАР

НИЙСЛЭЛИЙН ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭР ГҮЙЦЭТГЭХ ГАЗАР

Хоёр. Хашаа байшин, газар

Хоёр. Хашаа байшин, газар

Албадан дуудлага худалдаа

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761)

Зах зээл

Хүүхэд хүргэх бизнес хүчээ авч байна

Хотын их түгжрэл дунд хүүхдээ сургууль, цэцэрлэгт нь хүргэж өгнө гэдэг цаг хугацаа шаардсан ажил. Ялангуяа эцэг, эх нь хоёул ажил хийдэг гэр бүлд том бэрхшээл. Гэхдээ энэ бэрхшээлийг тун аятайхан шийдэх бизнес манайд нэвтэр­сэн нь хүүхэд хүргэх үйлчилгээ. Завгүй эцэг эхчүүдэд зориулсан энэ бизнес дэлхийн олон улсад хөгжсөн. Ялангуяа, Uber­ийн онлайн захиалгын үйлчилгээ хүрээгээ тэлсэн нь энэ биз­нест том хөшүүрэг болжээ. Тухайл бал, Энэтхэгийн Zum ком па нийн орлого энэ онд 5.5 сая ам.доллараар өссөн. Тус ком панийн автомашиныг нэг удаа дуудахад 16 ам.доллар бөгөөд 15 минут тутамд зургаан ам.доллар нэмж авдаг юм байна. Харин АНУ­ын компаниуд цагт дунджаар 12 ам.долларын төлбөртэй байдаг аж.

Манайд хүүхэд хүргэх үйл­чилгээ 2012 оноос нэвтэрч эхэл­сэн. Гэвч одоо л хөлөө олж эхэлж буйг энэ үйлчилгээг эрх лэгчид хэлж байна. Тухайлбал, “Доко кидс” анх 2013 онд байгуулагдаж, гурван жилийн хугацаанд тур­шилтаар ажиллажээ. Харин энэ жилээс үйлчлүүлэгчдийн тоо нь нэмэгдэж буй аж.

Тус компанийн үйлчлүү­лэгч дийн ихэнх нь бага ангийн хүүхэдтэй эцэг, эхчүүд. Мөн цэцэрлэгийн багачууд ч цөөнгүй. Гэр, сургууль хоорондын зай, замын түгжрэл зэргээс шалтгаалж үйлчлүүлэгчтэй үнэ хөлсөө тохирдог юм байна. Тухайлбал, Буянт­Ухаагаас хотын төв рүү хүргэх бол сард ойролцоогоор 300 мянган төгрөгийн үнэтэй. Хэрэв сургуульд нь хүргэж, авбал төлбөр нь нэмэгддэг аж.

“Доко кидс” одоогоор гурван суудлын автомашинаар үйлчилгээ үзүүлж байгаа ч цаашид энэ тоог нэмэхээр төлөвлөж байгаа гэв.

Харин ижил үйлчилгээ үзүүл­дэг “Халиун кидс сервес”­ийн хувьд хоёр сонголттой. Хэрэв

Завгүй эцэг, эхчүүдэд зориулсан үйлчилгээ 100 мянган төгрөгөөс эхэлдэг

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Компаниуд эцэг, эхчүүдтэй гэрээ байгуулахдаа гэнэтийн ослын болон бусад даатгалд хамруулдаг. Мөн жолооч нартаа хурд хэтрүүлэхгүй байх, аль болох түгжрэлгүй замыг сонгож явахыг шаардаж, багачуудыг зориулалтын суудалд зорчуулдаг аж.

хүүхдийг ганцааранг нь зөөх бол сарын төлбөр нь 250­280 мянган төгрөг. Харин ойролцоо амьдардаг бусад хүүхэдтэй хамт хүргэх бол төлбөр нь хямдарч, 100­140 мянган төгрөг болдог аж.Хэрэв таны хүүхэд дугуйланд сурдаг бол төлбөр нь нэмэгдэх юм байна. Тус компани “Приус 30” авто машинаар үйчилдэг байна.

Гэхдээ завгүй эцэг, эхчүүдийн цагийг хэмнэдэг энэ бизнест нэг сул тал бий. Сурагчдын ам­рал тыг дагасан улирлын шинж чанартай. Өвлийн хэдэн сард энэ үйлчилгээ хамгийн их эрэлттэй байдаг бол зуны улиралд зогсдог. Энэ бизнесийг дангаар нь эрхэлнэ гэдэг тун эрсдэлтэйд тооцогддог. Тиймээс такси үйлчилгээ болон автомашины түрээсийн компаниуд үүнийг бизнесийнхээ нэг хэсэг болго сон байдаг. Тухайлбал, манайд хүү хэд хүргэлтийн үйлчилгээ үзүүлдэг “Sixt” компани автомашин түрээсэлж, худалддаг. Харин дээр дурдсан “Доко кидс” энэ үйл чилгээг аялал жуулчлалтай хавсрахаар төлөвлөж байна. “Өнгөрсөн гурван жилд эдийн

засаг тааруу байсан учраас үйлчлүүлэгчийн тоо сайнгүй байсан. Харин энэ жилээс хүмүүс их сонирхож байна. Гур ван жилийн дараа манай үйл ажил­лагаа тогтворжино гэж харж байгаа. Бид гэрээ байгуулах­даа хүүх дийг хаанаас, хэдэн цагийн үед хүргэж өгөх вэ гээд үйлчлүүлэгчтэйгээ сайн тохирч, танилцдаг. Хүмүүс нэгнээсээ сон соод манайд хандах нь элбэг” гэж тус компанийн захирал Ц.Дашдорж өгүүлэв.

Эцэг, эхчүүд хүүхдээ сургуульд нь үдэхдээ хамгийн их санаа зовдог хүндрэл бол замын хөдөл­гөөн. Хэдийгээр бага ангийнхан биеэ даах насанд хүрсэн ч авто осолд өртөх магадлал өндөр. Тиймээс ийм бизнес эрхэлдэг компаниуд эцэг, эхчүүдтэй гэрээ байгуулахдаа гэнэтийн ослын болон бусад даатгалд хамруулдаг юм байна. Мөн жолооч нартаа хурд хэтрүүлэхгүй байх, аль болох түгжрэлгүй замыг сонгож явахыг шаардаж, багачуудыг зориулалтын суудалд зорчуулдаг аж. “Энэ бизнест шинэ санаа гэхээс илүү олон жилийн туршлага, найдвартай байдал

Автомашиныг жаахан болхи­дуу тайлбарлавал “дөрвөн дугуй­тай, дотор нь хүн суудаг, мотор нь түлшээр ажилладаг, өөрөө явагч техник хэрэгсэл” гэж тодорхойлж болно л доо. Гэвч энэхүү товч, зарим талаараа бүдүүлэгдүү тодорхойлолтод алдарт Bugat­ti аргагүй нэг ахадна гэдэгтэй

АВТО ЗАХ ЗЭЭЛ

Газраар нисдэг ганган шувуу

усан нүдтэй, цусан зүрхтэй, унаа машинд хорхойтой хэн ч санал нэгдэнэ.

Товчхондоо Bugatti­ийн инже­нерүүд хүн төрөлхтний мөрөөдөл болсон Bugatti­ийг угсрах биш бүтээнэ гэж ярьдаг юм. Үнэхээр ч гар нь алт, сэтгэл нь сувд болсон тэд үүнийгээ дүрслэх урлагийн

хүртэл хурдалдаг бол үүнээс хоёр дахин хурд мэдрүүлэх “галзуурал” бол Bugatti. Элдэв тойруу өгүүлбэрээс татгалзаж, шууд л хэлчихье. Bugatti бол дэлхийн тэрбумтнуудын “нисдэг таваг”, “тийрэлтэт пуужин”, “сөнөөгч онгоц” юм. Соёлт хүн төрөлхтөн хэдхэн хормын дотор 410 км цагийн хурд авдаг Bugat­ti шиг автомашин тун цөөхнийг бүтээгээд байгаа билээ. Тийм ээ, Bugatti бол бурхан чөтгөр хоёр гэдэг шиг, айдас, гайхамшиг хоёр хосолсон төмөр “араатан”, бас гоо сайхан. Үхэхээс бусдыг үзэж, үхэр цам харайхыг харсан Bugat­ti­ийн туршилтын нисгэгчид хүртэл хурдны заалтын зүүг 410 км/ц хүргэж чадалгүй, тоор­мосолж байсан удаатай. Тиймээс Bugatti унадаг хүнийг жолооч биш, нисгэгч гэж нэрлэх нь бий.

Монгол мөнгөөр 4,5 тэрбум төг рөгт хүрэх Bugatti­ийн жо­лооч нар түүний эвдрэл гэмтэлд санаа зовох огт хэрэггүй. Учир нь Bugatti­ийн бүхий л эд анги, тэдэнд тулгамдаж мэдэх асууд­лыг толгой компани нь агаарын хиймэл дагуулын тусламж­тайгаар өдөр, цаг, хором бүр хянаж байдаг. Хэрэв машинд ямар нэг саатал гарахаар байвал үйлдвэр лэгч нь хэрэглэгч рүү утсаар сануулж, мэдэгддэг. Эв дэрч гэмтвэл дэлхийн аль ч өнцөгт очиж засаж өгдөг. Гайхмаар биш гэж үү?

Монгол Улсын хилийг давсан анхны төмөр хүлэг бол Ford. Богд хааны захиалгаар Ford­ийн үйлдвэрт хийсэн машин 1912 оны есдүгээр сард Тяньжинд, 1913 онд говийн бартаатай замыг туулан Хүрээнд ирсэн гэдэг. Энэ унаа 32 өдрийн турш 5310 км замыг туулан Хүрээнд ирсэн түүхтэй.

Өдрийн сайныг сонгон машинаа хүлээн авахаар болсон Богд хаан Ford­ийн төлөөлөгчийг долоо хоног хүлээлгэсэн аж. Тэрбээр төрийн түшмэдүүдээ цуглуулан зоог бариад ордны гаднах хашаандаа машиныг асаан үзүүлэх сургууль хийлгэсэн байна. Үүний дараа эд анги болон бусад зүйлсийг сайтар тайлбарлуулаад “шилэн форд”­оо авч үлджээ.

АНУ­ын Детройт хотоос усан замаар гараагаа эхэлж, Хятадаар дамжин, Монголын нийслэл Хүрээнд “хөлөөрөө” ирсэн энэ машин дэлхийд говь цөлийг туулсан анхны суудлын тэрэг болсон юм.

Тяньжинээс Хүрээ орох замд машины арын дугуйнд арьсан утсаар хамгаалалт хийсэн бол урд дугуйнд ямар нэг хамгаалалт байсангүй. Хожим нь “Замд дугуй хагарах зовлон үзээгүйгээр үл барам, дугуйг нэмж хийлэх ч шаардлага гараагүйд бид ихэд баярлаж билээ” хэмээн Ford­ийн төлөөлөгч дурсан ярьсныг АНУ­ын нэрт археологич Рой Чэпман Эндрьюс 1921 онд гаргасан “Монголын тал нутгаар” номдоо дурдсан байдаг.

ТҮҮХ

Монголын анхны автомашин

бүтээл мэт үзэж, тэр хэмжээгээр өөрсдийгөө ч уран бүтээлчид гэж санадаг. Тодруулбал, энэ машины эд анги, сэлбэгийг яг л сансрын “Шатлл” хөлөг бүтээх гэж буй мэт Европын шилдэг үйлдвэрүүдээр тусгайлан захиалж хийлгэдэг юм.

Хүн өндрөөс унахад гурван секундийн дотор 52 км цаг

хамгийн чухал. Улаанбаатар хотын аль замаар явбал хичээ­лээс хоцрохгүй очих вэ, яавал хүүх дийг аюулгүй зорчуулах вэ гэдэг хамгийн чухал нь” гэж ийм бизнес эрхлэгч өгүүлэв.

Харамсалтай нь манайд энэ үйлчилгээний эрэлт байгаа ч хууль эрх зүйн зохицуулалтгүй өнөөг хүрчээ. Хүүхэд хүргэх үйлчилгээний зөвшөөрлийг зөвхөн автобусанд өгдөг. Хэрэв суудлын автомашинаар үйлчлэх бол заавал шар өнгөтэй байхыг шаарддаг юм байна. Энэ нь автомашины түрээс, худалдаа эрхэлдэг газруудад хүндрэлтэй учраас зөвхөн эцэг, эхчүүд тэй гэрээ хийж, албан ёсны зөвшөөрөлгүй үйл ажил­

лагаа явуулдаг гэж хэлж болно. Түүнчлэн, монголчуудын хувьд шинэ үйлчилгээ тул төлбөрийн хувьд тохиролцохгүй, үл ойл­голцох нь цөөнгүй аж. Хэдийгээр зах зээл нь байгаа ч эрх зүйн зохицуулалт, эдийн засгийн байдлаас хамаарч тус үйлчилгээ хөгжихөд багагүй хугацаа шаардагдахаар байна.

АНУ, Европын орнуудад энгийн хэрэглээ болсон байдаг. Хэрэглэгчийн цаг завыг хэмнэ хийн тулд онлайнаар захиалга авдаг компаниудын тоо ч өсөж буй. Тухайлбал, Их Британийн Лондон хотод үйл ажиллагаа явуулдаг Taxi­code компанийн цахим хуудас болон аппликэйшныг ашиглан хүүхдийн тоо, явах чиглэл, өдөр, цагийг оруулснаар хэдэн төгрөг төлөхийг эцэг, эхчүүд өөрсдөө тооцож болно. Манайх шиг жолооч нар биш хүүхэд асрагч болон сувилагч мэргэжилтэй хүмүүсийг ихэвч лэн ажиллуулдаг аж. Европт 10­50 мянган ам.доллартай байхад ийм үйлчилгээ эрхлэх боломжтой, хямд өртгөөр бүтдэг бизнес гэж үздэг.

• Гэр, сургууль хоорондын зай, замын түгжрэл зэргээс шалтгаалж үйлчлүүлэгчтэй үнэ хөлсөө тохирдог.

• Хэрэв хүүхдийг ганцааранг нь хүргэх бол сарын төлбөр 250-280 мянган төгрөг. Харин ойролцоо амьдардаг хүүхдүүдтэй хамт явах бол 100-140 мянган төгрөгийн үнэтэй.

• Өвлийн хэдэн сард энэ үйлчилгээ хамгийн их эрэлттэй байдаг бол зуны улиралд зогсдог сул талтай.

Энэ үйлчилгээнд зах зээл бий ч хууль эрх зүйн

зохицуулалтгүй өнөөг хүрчээ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

дэлгэрүүлэгч Fairmined.org цахим хуудасны онцолсноор ёс зүйтэй олборлосон алтны хэрэглэгч болох гоёл чимэглэл, технологи үйлдвэрлэгчдийн тоо жил тутам 10 гаруй хувиар тэлж буй аж. Үүнээс гадна хувь хүмүүс ч эко алтан гоёлын гол хэрэглэгчид. АНУ­ын нэгэн хос эко алтны олон улсын сертификаттай болсон Баянхонгор аймгийн Баян­Овоо сумын ХАМОДХ ТББ­аас хуримын алтан бэлзгийн түүхий эдээ захиалж авсан талаар Б.Алтанбагана сонирхуулсан юм.

Дэлхий даяар 100 сая орчим хүн бичил уурхай, гар аргаар ашигт малтмал олборлож, амьжиргаагаа залгуулдаг тухай Fairtrade Interna­

Эко алт, шударга олборлолтын талаар ШХА­ийн Тогтвортой бичил уурхай төслийн үндэсний зохицуулагч Б.Алтанбаганаас дараах зүйлсийг тодрууллаа. Тэрбээр ёс зүйтэй олборлолтын гэрчилгээ авахад 208 шаардлага хангадаг хэмээв.

-Эко алт гэж ямар олбор-лолтыг хэлээд байна вэ?

­Олборлох үйл ажиллагаандаа хууль зөрчөөгүй, байгаль ор­чинд сөрөг нөлөө багатай, хүүх дийн тэвчишгүй хөдөлмөр болон хөдөлмөрийн мөлжлөг

ашиглаагүй, хариуцлагатай, ёс зүйтэй олборлосон алтыг эко гэж нэрлэдэг. Латин Аме рикийн Колумб улсад төвтэй Хариуц лага­тай бичил уурхайн холбооноос шударга олборлолтын стандарт боловсруулсан. Үүнийг бид Монгол Улсад нэвтрүүлээд ажиллаж байна. Энэ стандартыг Баянхонгор аймгийн Баян­Овоо сумын ХАМОДХ бичил уурхайн ТББ үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлсэн. Үндсэндээ Монголд эко алт байгаа гэж үзэж болно. Энэ стандартыг нэвтрүүлэхийн тулд 208 шаардлага хангасан.

-Зөвхөн үндсэн ордоос л эко олборлолт хийдэг үү. Шороон орд дээр нэвтрүүлэх боломжтой юу?

­Аль алинд нь нэвтрүүлж болно. Гэхдээ стандартад бэлтгэх явц наанадаж жил гаруйн хугацаа

шаарддаг. Тиймээс манай улсын хувьд шороон ордын нөөц харьцангуй бага байгаа тул төдий л тохиромжтой бус. Латин Америк, Африкт бол шороон ордын жишээ их.

-Технологийн талаар тодорхой тайлбарлахгүй юу?

­Хүдрээ тээрэмдэж бутлаад шороо болгодог. Шороогоо сэгсрэх ширээн дээр асгаж, татах хүчний тусламжтай алтаа шороо болон бусад дагалдах элементээс ялгадаг. Нарийн түвэгтэй технологи бол биш. Харьцангуй энгийн талдаа. Одоохондоо Монголд боломжтой технологи нь энэ. Уг нь дэлхий дахинд байгальд ээлтэй, гарц өндөртэй технологи хөгжөөд байна.

-Хаягдал ихтэй юу?­Технологийн горимоо баримт­

лаад явбал сэгсрэх ширээ 20 хувийн

л хаягдалтай. Тоног төхөөрөмжийн элэгдлээс хамаараад энэ тоо бага зэрэг ихэснэ. Гэхдээ уснаас өөр ямар ч химийн бодис хэрэглэдэггүй технологи.

-ХАМОДХ бэлтгэлээ хэзээнээс эхэлсэн бэ?

­Ерөнхийдөө 2014 оноос эхэлж 2015 онд гэрчилгээгээ авсан. Жил бүр гаднын аудитын байгууллагаар үйл ажиллагаагаа үнэлүүлдэг. Энэ жил гурав дахь жилдээ сертификат нь баталгаажсан.

-Энэ хугацаанд хэчнээн кг эко алт олборлосон бэ?

­2016­2017 онд хоёр кг эко алт экспортолсон. Ойрын хугацаанд дахиад хоёр кг­ийг экспортлохоор бэлтгэж байгаа. Энэ онд таван кг эко алт экспортлохоор Герман дахь худалдан авагчтайгаа гэрээ байгуулсан.

-Алтны худалдааны далд

сүлжээгээр дамжаагүй гэж ойлгож болох уу?

­Тийм. Германы “Трейд гоулд” байгууллагатай гэрээ байгуулж, дэлхийн зах зээлийн ханшийн 99 хувьтэй тэнцэх үнээр нийлүүлж байгаа. Эко алтны нэг кг тутамд 6000 ам.долларын урамшуулал олгодог. Үүний гуравны нэг нь хариуцлагатай олборлолт, үлдсэн нь химийн бодис ашиглаагүйнхээ төлөө авч буй урамшуулал юм.

-Шударга олборлолтын эерэг үр дүн мэдээж их байгаа байх?

­Байгаль орчинд ээлтэй үйл ажиллагаа явуулах ёстой гэсэн хандлага маш сайн төлөвшиж байна. Мэдээж алтны ханш сүүлийн хэдэн жил өндөр байгаа тул амьжиргаанд нь нэмэр болж байгаа. Нөгөөтэйгүүр, хариуцлагатай үйл ажиллагаа явуулснаар нутгийн иргэд,

удирдлагын зүгээс ч эерэгээр хандаж байна. Мөн нөхөн сэргээлт хийгээд, татвараа төлснөөр тухайн газраа ашиглах баталгаа улам л нэмэгдэж, сайн түүх бүтээж байгаа.

-Цаашид та бүхний орол-цоо гүйгээр хариуцлагатай ол бор лолт нэвтэрнэ гэсэн баталгаа хэр байна вэ?

­Орон нутгийн удирдлага хариуцлагатай бичил уурхайг хөгжүүлэх талаар маш их анхаарал хандуулах болсон нь сайшаалтай. Үүнийг сүүлийн үеийн олон хурал, уулзалтаар мэдлээ. Тухайлбал, Ховд аймгийн Засаг дарга бүрэн бүрэлдэхүүнээр ХАМОДХ дээр очиж туршлага судалсан. Төв аймгийн Засаг дарга ч хүсэлтээ илэрхийлсэн. Энэ мэт туршлага судлах аялал ид өрнөж байна. Ирэх онд ч үргэлжлэх байх.

түүчээлсэн гэдэг. Харин 2016 онд Риогийн Олимпийн нээлтийн үеэр Кенийн хөнгөн атлетикийн алдарт тамирчин Кипчоге Кейно эко алтаар урласан “Олимпийн лавр” шагналын эзэн болсон билээ. Олимпизмын үзэл санааг сурталчлах үйлсэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсных нь төлөө түүнд олгосон энэхүү шагнал олимпийн нээлтийн арга хэмжээний хүндтэй агшнуудын нэг байсныг уншигч та санаж буй биз ээ.

Өдгөө эко алтыг дэмжихээр Microsoft, Kering гээд дэлхийн 130 брэнд дуу хоолойгоо нэгт гэж, компанийн хариуц­лагын нэг хэсэг болгоод байна. Хариуцлагатай уул уурхайг түгээн

Уул уурхай

2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761) 7ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Б.Алтанбагана: Алтны кг тутмыг 6000 ам.доллараар урамшуулдагЗГМ: ТОДРУУЛГА

Олимпизмын бэлгэ тэмдэг, дэлхийн 130 шилдэг брэнд ёс зүйтэй алтыг сонгожээ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Монголын алт “ногоон” болжээ гэсэн мессеж дэлхий даяар тархсаныг та анзаарсан уу. Цианит натри, мөнгөн усгүй технологиор олборлож, нөхөн сэргээлт, татвар төлөлт, нийлүүлэлт нь ил тод, шударгаар явагдсан монгол алт Герман, АНУ­ын үйлдвэрлэгчдэд хүрчээ. Олимпизмын бахархалт эрхмүүд, Нобелийн шагналтнууд, гоёл чимэглэлийн уран дарх­чуудын сонгох болсон “ногоон” алтыг монголчууд үйлдвэрлээд эхэлжээ гэсэн үг. Нунтаг шороо, чулуун хүдрээс ёс зүйтэй ол­борлосон алтыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж эхэлсэн түүх тун саяхных. Гэхдээ “Эко алтны зах зээл бага боловч хурдтай тэлж байгаа” хэмээн Швейцарын хөгжлийн агентлаг (ШХА)­ийн Тогтвортой бичил уурхай төслийн үндэсний зохи цуулагч Б.Алтанбагана ярилаа.

Эко хэмээн өргөмжилж буй алтны хэрэглээг Швейцарын тансаг зэрэглэлийн гоёл чи­мэглэлийн Chopard брэнд дэлхий нийтэд анх түгээжээ. 2013 онд Каннын кино наадамд оролцсон эрхмүүд эко алтаар урласан цувралаар гоёсноор хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөр шингээгүй, байгаль орчинд хортой технологи ашиглаагүй, нийлүүлэлтийн ил тод сүлжээ бүхий хариуцлагатай уул уурхайн төлөө дуу хоолойгоо нэгтгэсний илрэл байсан юм. Үүний дараа 2015 онд Колумбын бичил уурхайчдын олборлосон алтаар Нобелийн энх тайвны шагналыг урласан нь эко алтны үзэл санааг

Ёс зүйтэй олборлосон алтны хэрэглэгч болох гоёл чимэглэл, технологийн үйлдвэр-лэгчдийн тоо 10 гаруй хувиар тэлж буй.

tional байгууллагаас мэдээлжээ. Тэд дэлхийн нийт алтны 10 хувийг нийлүүлдэг боловч ажиллах хүчний 90 орчим хувийг бүрдүүлдэг. Харин манай улсад энэ тоо 60­100 мянгад хэлбэлздэг гэх албан бус судалгаа бий. Үүний арав гаруй хувь нь бичил уурхайн зохион байгуулалтад орсон байдаг. Тэдний 80 хувь буюу 5000 орчим нь алт олборлож, аж амьдралаа тэтгэж буй. Гэвч алтны худалдааны албан сүлжээг мэддэггүйн улмаас хөдөлмөрийн үр шимээ шударга хүртэж чаддаггүй, эрх нь зөрчигдөх үзэгдэл одоо ч бий. 2017 онд ШХА­ийн Тогтвортой бичил уурхай төсөл, Татварын ерөнхий газар, Сорьцын хяналтын газар болон Монголбанктай хамтран алтны нийлүүлэлтийн албан ёсны сүлжээний талаарх сургалт явуулж, найман аймаг, нэг дүүргийн нийт 900 гаруй бичил уурхайчныг хамруулжээ. Гэтэл нийт оролцогчдын 80 хувь алтны нийлүүлэлтийн албан сүлжээний талаар тодорхой мэдлэггүй байсан нь сургалтын дараа явуулсан санал асуулгаас тодорхой болсон байна.

Хүн төрөлхтний эв нэгдэл, тогтвортой хөгжлийн гэрэл гэгээ шинэ мянгантай зэрэгцэн бичил уурхайн гүнд тусаж эхэлснээр эко алтны эрин эхэлсэн түүхтэй. 2017 онд алтны нийлүүлэлтээр 17 дугаарт бичигдсэн Колумб улсын чийглэг ширэнгийн гүнээс түгсэн шударга олборлолт өдгөө тал нутагт нутагшаад багагүй хугацаа өнгөрч байна. Дэлхий даяар долоон байгууллага эко алтны сертификаттай бөгөөд тэдний нэг нь хонгор нутгийн ногоон хөндийд үйл ажиллагаа явуулдаг ХАМОДХ ТББ юм. Орон нутагт татвараа төлж, олборлолт хийсэн газраа нөхөн сэргээж, байгальд ээлтэй технологи ашиглаж буй тэдний туршлагыг бусад уурхайд нэвтрүүлснээр алтны нийлүүлэлтийн төвлөрлийг сааруулах, албан бус сүлжээг ил тод болгоход чухал алхам болох юм.

ЭКО АЛТНЫ ТӨЛӨВ

Эко алт олборлодог байгууллага

Ойрын хугацаанд 20 бичил уурхайгаар бүл нэмнэ

Дэлхий даяар 2014 оноос хойш шударгаар олборлосон 400 кг алт худалдаалжээ

Брэнд эко алтны худалдан авагч

шууд бус үр ашиг

400 кг

7

130

1.5 сая $

Эко алтны урамшуулал

шууд ашиг

6800 14500

ШХА ©

Д.Сумъяабазар: Тусгай зөвшөөрөл наймаалцахыг хязгаарласан

Энэ онд хайгуулын 30 зөвшөөрөл олгосон

Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн ТЭЗҮ-г боловсруулж эхлэв

ЦАГ ҮЕ

ХАЙГУУЛ

БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТ

-Хайгуулын тусгай зөвшөөр-лийг сонгон шалгаруулалтаар олгодог болно гэх мэдээлэл явж байна?

­Хайгуулын зөвшөөрлийг өргөдөл ба сонгон шалга руу­лалтаар олгоно гэсэн хоёр ху вил бар хэлэлцэж байна. Өргөдлөөр буюу цахимаар олго­сон нь олон асуудал дагуулсан.

Сангийн яамны зүгээс төсвийн орлогыг бүрдүүлэх, далд эдийн засгийг ил болгохын тулд нээлт­тэй сонгон шалгаруулалтаар явуу лах нь зөв гэж үзэж байгаа. Мөн сонгон шалгаруулалтын хуульд өөрчлөлт оруулж, хариуц лагатай, ил тод уул уурхай болох эхний алхмыг хийх нь зүйтэй гэдгийг Засгийн газрын түвшинд хэлэлцэж байна. Ашигт малтмал, газрын тосны газрын зүгээс холбогдох хуульд өөрчлөлт оруу лах хуулийн төсөл боловсруулсныг УИХ­д өргөн барьсан байгаа.

-Тэгэхээр хуульд өөрчлөлт оруулж байж хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгох журам гарна гэсэн үг үү?

­Хуулийг Эдийн засгийн байн гын хороо эхний шатны хэлэлцүүлгээр баталсан. Нээлт­тэй сонгон шалгаруулалт явуул на, сонгон шалгаруулалтын дүрэм, журмыг боловсруулна гэж тусгасан. Гэхдээ гишүүдийн зүгээс нээлттэй дуудлага худал­даа нь гаднын томоохон аж ахуй

нэгжүүд хүч түрээд авахвий гэж болгоомжилж байна. Энэ бол зүй ёсны асуудал. Гэхдээ үүнийг журмаар зохицуулах боломж бидэнд байгаа.

-Өргөдлөөр олгосноор сал-барын бус аж ахуйн нэгжүүд хайгуулын тусгай зөвшөөрөл эзэмших шалтгаан боллоо гэсэн. Үүнийг сайн шалгасан уу. Өргөдлөөр олгохдоо мэр-гэжлийн бус компанид өгсөн юм уу, эсвэл тусгай зөвшөөрлийн наймаа явагдсан уу?

­Хуульдаа эцсийн эзэмшигч хэн байх, тусгай зөвшөөрлийг шилжүүлэх нэрээр халхавчилж наймаа арилжаа явагдаад байгаа асуудалд тодорхой хязгаарлалт хийсэн.

Монгол Улс энэ онд ашигт малтмалын хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгохоор 90 талбайд 14 удаагийн сонгон шалгаруулалт зарлаж, 30 лиценз олгожээ. Үүнээс улсын төсөвт 14.2 тэрбум төгрөг төвлөрүүлсэн тухай АМГТГ мэдээллээ.

Сонгон шалгаруулалтаар хө рөнгө оруулагч сонирхоо­гүй талбайнуудыг өргөдлийн жур маар олгох талбайн жаг­саалтад оруулсан байна. Тусгай

зөвшөөрөл олгохдоо тухайн компанид өгөх 100 онооны 45­ийг нь санал болгосон үнийн дүн, 55­ыг нь техникийн үзүүлэлтүүдийг харгалзан үзсэн гэдгийг албаныхан мэ­дээллээ. Мөн цаашид компани төлөвлөсөн ёсоор тухайн хай­гуулын талбайдаа хөрөнгө оруулалт хийгээгүй бол тусгай зөвшөөрлийг төр буцаан авах журмыг боловсруулах нь зүйтэй гэсэн санал гаргалаа.

Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийг дамжуулах шугам хоолойн хамт барьж байгуулах нарийвчилсан ТЭЗҮ­ийг боловсруулж эхэлсэн талаар Засгийн газраас мэдээллээ. Харин ирэх оны эхний улиралд газрын тосны үйлдвэр байгуулах тендер зарлах боломжтой гэж БНЭУ­ын Элчин сайд Суреш Бабу Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхэд бараалхах үедээ онцолсон байна. Монгол Улсын хувьд Энэтхэгийн

Засгийн газраас нэг тэрбум ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл авахаар болсон юм. Энэ хүрээнд газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгуулахаар төлөвлөж байна. Мөн мэдээллийн технологийн аутсорсингийн төв байгуулах төсөл гэх мэт бусад төслүүдийг хэрэгжүүлэх техникийн баг Улаанбаатарт ирж байгаа талаар Энэтхэг улсаас Монгол Улсад суух Элчин сайд Суреш Бабу мэдээллээ.

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Шударга олборлолтын шинэ найдвар

Монгол – 1

Перу – 1

Боливи – 2

Колумб – 3

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761)

Лавлах

Билгийн тооллын 21Намрын адаг цагаан нохой сарын дөрвөн ногоон мэнгэтэй цагаан хулгана өдөр.Үс засуулбал: Өвчин ирнэНаран ургах, шингэх: 07.56-17.25Барилдлага: Хотол чуулганШүтэн барилдлага: ХүрэлцэхүйСуудал: Ус

(Өмнөх дугаарын хариу)

8

9

79

1

3582

9

3

5

1

4

28

7

37

6

1

5

38

149857362

932165748

528643971

674289513

763921485

815734629

356418297

487392156

291576834

ЗГМ: СҮДОКҮ

ЗУРХАЙ

ҮЗВЭР

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

БОЛОВСРОЛ

ЗАМ, ТЭЭВЭР

Цэцэрлэгийн гэр бүлэг нээгдэв

Говь-Алтай аймаг руу шууд нисдэг боллоо

Баянзүрх дүүргийн 13 дугаар хорооны 172 дугаар цэцэрлэг дэргэдээ гэр бүлэгтэй боллоо. Гэр бүлгийг Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын Тамгын газар, НҮБ­ийн Хүүхдийн сан болон ‘’Ариг’’ банк, Нидерланд улсын ‘’ING’’ банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгчийн газартай хамтран байгуулж, нээлтээ хийсэн юм.

Нээлтийн арга хэмжээнд дүүр гийн Эдийн засаг хөгжлийн асуудал хариуцсан төслийн удирдагч­Засаг даргын орлогч Д.Уламбаяр, Нийгмийн хөгжлийн хэлтсийн дарга С.Сувд­Эрдэнэ болон албаны хүн оролцов.

Говь­Алтай аймгийн шууд нислэг өнгөрсөн гуравдугаар сараас хойш зогсоод байсан юм. Үүнээс болж эмнэлгийн яаралтай тусламж авах, шуудан үйлчилгээ, тоног төхөөрөмж тээвэрлэх зэрэг агаарын тээврийн үйлчилгээг тогтмол ашигладаг байгууллагууд Ховд аймгаар дамжих нөхцөл бүрдээд байв. Тэгвэл ирэх өвөл Говь­Алтай аймгийн чиглэлд дотоодын агаарын тээвэрлэгч нь Иргэний нисэхийн ерөнхий газрын зүгээс нислэгийг татаас олгох зарчмаар нөхөн олговортойгоор тогтмол нислэг гүйцэтгэх боллоо.

Б.Сэлэнгэ ЗГМ

THE CORPORATE HOTEL & CONVENTION CENTRE

“Чингис Хаан" одонт дуучин Г.Ариунбаатарын “Монгол сонгодог III” тоглолт энэ сарын 10, 11-нд 19.00 цагт болно.

УДБЭТМонгол-Японы дипломат харилцааны 45 жилийн ойд зориулсан олон талт үйл ажиллагааны төгсгөлийн арга хэмжээ болно.

Аргын тооллын арваннэгдүгээр сарын 9, Бархасвадь гараг. Бил-гийн тооллын 21, Өглөгт охин одтой, цагаан хулгана өдөр.

Өдрийн наран 07.56 цагт мандан, 17.25 цагт жаргана. Тухайн өдөр бич жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба үхэр, луу, хонь нохой жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр найз нөхдийг түшиж элдэв үйлийг түргэн бүтээх, бүтээл туурвил эхлэх, бизнес эхлэх, цар ихтэй үйлийг эхлэх, бясалгал хийх, доодсыг асран өглөг, хандив өргөх, лусыг тахих, хүүхэд үрчлэн авах, хур оруулах, дарханы үйлд сайн. Улааны үйл, төлөг тавих, морь уралдах, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар зүүн зүгт одогсод мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР

УВС -2o

-15o

ХОВД -1o

-13o

ЗАВХАН -6o

-20o

БАЯНХОНГОР -5o

-14o

ГОВЬ-АЛТАЙ -6o

-18o

ӨВӨРХАНГАЙ -6o

-10o

АРХАНГАЙ -5o -12o

ХӨВСГӨЛ -3o

-14o

БУЛГАН -4o

-12o

ТӨВ -7o

-11o

ДУНДГОВЬ -4o -9o

ӨМНӨГОВЬ-2o

-4o

ГОВЬ-СҮМБЭР -3o

-7o

ДОРНОГОВЬ 2o

-6o

СҮХБААТАР -3o

-10o

ХЭНТИЙ -7o

-17o

СЭЛЭНГЭ -2o

-6o

ОРХОН -4o

-8o

ДАРХАН-УУЛ -2o

-7o

ДОРНОД -1o

-7o

БАЯН-ӨЛГИЙ -1o

-11o

XI.11 -4o

-15o 9 м/с

7 м/с

Үүлшинэ

XI.10 -6o

-17o 7 м/с

6 м/с

Багавтар үүлтэй

XI.09 -7o

-10o 12 м/с

10 м/с

Цастай

XI.13 -13o

-19o 8 м/с

6 м/с

Үүлшинэ

XI.12 -8o

-12o 10 м/с

9 м/с

Бага зэргийн цастай

Өмнөх дугаарын хариу / 11.08

БОСООГООР:2. Нэгэн төрөл могой3. Засгийн газрын авто баазад үйлчилж асан ОХУ-ын автомашин4. Өвөрхангай аймгийн харьяат түүхийн ухааны доктор

5. ӨМӨЗО-ны аймаг6. Зэвсэг8. Үндэсний хөгжмийн зэмсэг11. Хүргэн бэрийн хамаатан13. Есөн эрдэнийн нэг

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Каталончуудын бахархал болсон, Бразил хөлбөмбөгчин6. ОХУ-ын мотоцикль7. Гариг эрхэс8. Улсын эзэн

9. АЯ эгшиг (чимээ)10. Хивсний түүхий эд11. Шоглосон нэр12. Агталсан эр хонь14. Жимсний архи15. Солонгоосын мөнгөний нэгж

Х

ДО

НД

А

УЙ

Г

ӨТ

ӨА

С

МИ

АИ

АРА

Ж

Ө

ОА А

АЛ

Ш

УД

А

Р СА

И

А

ДӨ

Ө

РӨ

АМ

И

ВА

Л

ВБ

К Р

И АИЛП

Г

Т

СИ

1 2

6

3 4 5

7

8

9 10

11 12 13

14 15

“Forbes 400” жагсаалтаас Уилбур Россыг хасав

Хятадад биткойн амь бөхтэй байна

Хөрөнгийнхөө хэмжээг худал мэдүүлсэн Уилбур Россын нэрийг Forbes 400-гаас хаслаа. > 10

Хятадын эрх баригчдын хориг биткойны арилжааг биржийн бус зах зээлд өргөжүүлж өгөв. > 10

Хятад смартфон Европын зүг

ОПЕК газрын тосны эрэлтийг өөдрөг төсөөлөв

Хятад, Энэтхэг хоёр Азийн шатдаг хийн үнийг өсгөвДэлхийн бөмбөрцгийн умард хагас өвлийн бэлтгэлээ базааж буйн ачаар шатдаг хийн үнэ өслөө. > 10

Луиз Лукас, Ян Ин-ЖиДотоодын төдийгүй хөгжиж

буй зах зээлийн хэрэглэгчдийг талдаа татаж чадсан Хятадын гар утас үйлдвэрлэгч нар Европ тивийг онилж байна. Дэлхийн хамгийн үнэтэй юникорн байсан Xiaоmi компани Испанид нийлүүлэх “олон зуун мянган” гар утсаа тээвэрлэхэд бэлэн болгов.

Тус компани Huawei, Oppo, Vivo зэрэг нутаг нэгтнүүдтэйгээ хүч хавсран чанарлаг хийц, хямд үнээр түрээ барьж дэлхийн зах зээлд Apple, Samsung­ийн эзэлдэг байр суурийг сулруулж дөнгөсөн. Статистикаас үзвэл, Хятадын ухаалаг утас үйлдвэрлэгчдийн түрэлт гавшгай хурдацтай байгаа. Huawei компанийн бүтээгдэхүүн дэлхийн ухаалаг утасны зах зээлд эзлэх хэмжээ энэ оны гуравдугаар улиралд 9.8, Аpple­ийнх 11.7 хувь байжээ. Гэтэл уг улирал нь Аpple­ийн үйлчлүүлэгчид шинэ загварын iPhone худалдан авч байсан

борлуулалт ихтэй үе юм. Өрнөд Европ нь Xiaomi­гийн

хувьд эргэлтийн цэг болж байгааг тус компанийн глобал тэлэлтийн удирдагч, Мадридад очихоор бэлтгэж буй Ван Сян тайлбарлав. “Испани бол хөгжингүй зах зээлд нэвтрэх манай эхний буудал” хэмээн ноён Сян мэдэгдлээ.

Хятадын ухаалаг утас үйлд­вэрлэгч Vivo компани Европ тивд хөл тавих эхний алхмаа ОХУ­аар сонгожээ. Xiaomi, Vivo, Oppo компанийн бүтээгдэхүүн Энэтхэгийн зах зээлд аварга амжилт олж, ноёлох байр суурьтай болж авсан. Xiaomi ч урьд нь хийж амжаагүйгээ нэг мөсөн хэрэгжүүлэх лут төлөвлөгөөтэй. Эдгээр компани хөгжингүй зах зээлд нэвтрэх замаа засахын тулд патент худалдан авах, онлайн худалдаа, маркетинг хэрэгжүүлэх арга өргөн хэрэглэж байна.

“Бидэнд байгаа нэг давуу тал бол интернет ертөнцөд хил хязгаар байдаггүй явдал. Европ

тив бүхэлдээ технологитой холбоотой. Иймд бид Испанийн зах зээлд хэдий чинээ сайн ажиллаж чадна, Европын бусад улсад төдий чинээ хялбар нэвтэрнэ. Бүх зүйл ердөө цаг хугацааны асуудал” хэмээн ноён Ван тайлбарлав.

Урьд нь Xiaomi­д патентын асуудал гол бэрхшээл болдог байсныг тэрбээр дурдаж байлаа. “Гэхдээ сүүлийн гурван жилд бид патентын салбарт үлэмж дэвшил гаргасан. Нийт 16 мянгаас 18 мянган патентын мэдүүлэг гаргаад байгаа. Дээр нь бид дэлхий даяар 4800 патентын эзэмшигч нь. Үүнд Intel, Nokia­гаас авсан патент ч багтана” хэмээн тэрбээр өгүүлсэн юм.

Бусад зах зээлд ажилладаг шиг Xiaomi Европын улсуудад онлайн болон бо дит дэлгүүр аль алийг нь ажиллуулахаар төлөвлөжээ.

Харин Vivo, Huawei хоёр ивээн тэтгэх, сурталчилгаандаа оддыг ашиглах аргаар далайн чанадын худалдан авагчдыг

талдаа татахаар чармайдаг. Huawei жүжигчин Скарлетт Йохансонтой хамтран ажиллаж, Vivo спортын уралдаан тэм­цээнийг ивээн тэтгэж байна. Энэтхэгийн крикетийн Indian Premier League­ийг 2015 онд ивээн тэтгэсэн тус компани 2023 оны FIFA World Cup­ыг ч тэтгэхээр болсон юм.

“Бидэнд гадаадын зах зээл тун чухал” хэмээн Vivo­гийн олон улсын бизнес хариуцсан дэд ерөнхийлөгч Алекс Фэн тайлбарлав. Vivo компани ирэх оны эхнээс Африкийн зах зээлд бүтээгдэхүүнээ борлуулах төлөвлөгөөтэй.

Гар утаснаас олдог орлогынхоо талаас илүүг хилийн чанадаас олдог Huawei компани Испани, Итали, Герман зэрэг Европын зах зээлд хэдийнэ өөрийн байр суурьтай болсон. GfK­ийн судалгаагаар тус компани өнгөрсөн онд өрнөд Европын зах зээлийн 15 орчим хувийг атгаж байв.

Анжил РавалЭрчим хүчний бодлогыг илүү

цэвэр түлшинд чиглүүлж, цахил­гаан хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгсэл зэрэг шинэ технологийг ахиу нэвтрүүлэх хүчин чармайлт дэлхий нийтийг хамарч байгаа. Гэвч ирэх 20­30 жил газрын тосны хэрэглээ өсөх тооцоог ОПЕК гаргалаа.

Мягмар гарагт гаргасан тайлангаас үзвэл 2016 онд өдөрт 95.4 сая баррель байсан дэлхийн газрын тосны хэрэглээ 2022 онд 102.3 сая баррель болж өсөхөөр байгаа юм. Хэтийн урт хугацаа буюу 2040 он гэхэд газрын тосны хэрэглээ өдөрт 111.1 сая баррель болж нэмэгдэнэ.

Жил тутам нийтэлдэг World Oil Outlook тайланд Хятад, Энэтхэг болон тогтвортой хөгжиж буй бусад улсад эрэлт өсөх тооцоонд тулгуурлан дээрх тоог гаргасныг ОПЕК тайлбарласан юм.

“Өргөжсөөр байгаа дундаж анги, өссөөр байгаа хүн ам, цэцэглэж буй эдийн засагтай хөгжиж буй орнуудад газрын тосны эрэлт ихэс­нэ” хэмээн тус байгууллага үзжээ.

Богино хугацаанд авч үзэх тохиолдолд газрын тосны үнэ уналт, эдийн засгийн тогтвортой хөгжлөөс шалтгаалан хөгжингүй улсуудад ч эрэлттэй байх дүр зураг гарч байна. OECD буюу Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллагын гишүүн улсуудад ирэх хоёр жилд газрын тосны хэрэглээ өснө.

ОПЕК­ийн гишүүд болон тус картелаас тусдаа ОХУ зэрэг олборлогч улсуудын газрын тосны сайд нар 2018 онд олборлолтоо танах хамтын тохиролцоо байгуу­лахаар уулзах гэж буй үед уг тайлан гарлаа. Гурван жил үргэлжилсэн уналтын эцэст өндийж буй газрын тосны үнийг бүрэн сэргээхийн тулд

тохиролцоонд оролцогч улсууд хэрээс хэтэрсэн олборлолтоо багасгах арга эрэлхийлж байна.

“Нийлүүлэлтээ өргөжүүлэх бодолтой оролцогч бидний дунд байхгүй” хэмээн ОПЕК­ийн ерөн хий нарийн бичгийн дарга Моха мад Баркиндо мягмар гарагт Вена хотноо тайлбарлав.

Хэдийгээр нийт эрэлт өсөх хандлагатай ч газрын тосны хэрэглээ буурна гэж тус бай­гууллага тооцоо гаргажээ. Үүнд 2017 онд өдөрт 1.5 сая баррель байсан олборлолт 2022 онд өдөрт 810 мянга, 2040 онд 300 мянган баррель болж тус тус буурна.

Хөгжиж буй улсууд газрын тосноос хамааралтай хүнд үйлдвэрлэлээ өөрчилж, эрчим хүчний үр ашигтай бодлого баримтлан, зам тээврийн дэд бүтцэд цахилгаан хөдөлгүүрт автомашины хэрэглээ ихсэх нь түүхийн газрын тос олборлох хэмжээ буурах нөхцөл хэмээн ОПЕК тайлбарлаж байна.

Тус байгууллагын тооцоогоор цахилгаан хөдөлгүүрт автомашин хэрэглээнд эрчимтэй нэвтрэх 2040 онд газрын тосны эрэлт өдөрт ердөө 108 сая баррель болтлоо буурах ажээ.

Сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээ хурдацтай өсөж байгаа ч нийт эрчим хүчний салбарт газрын тосны эзлэх хувь хэмжээ 2040 онд ердөө 30 хувиар багасна хэмээн ОПЕК таамаглав. Мөн 2016 онд өдөрт 57 сая баррел байсан ОПЕК­т үл хамаарах улсуудын олборлолт 2022 онд 62 сая баррель болж өснө. Энэхүү өсөлтийн 60 хувь нь АНУ­д дангаараа оногдох юм. “АНУ­ын газрын тос ны үйлдвэрлэл урьд нь тооцоолж байснаас эрчтэй байгаа”­г ОПЕК өгүүлж байна.

Xiaоmi компани Huawei, Oppo, Vivo зэрэг нутаг нэгтнүүдтэйгээ хүч хавсран чанарлаг хийц, хямд үнээр түрээ барих аргаар дэлхийн зах зээлд Apple, Samsung-ын эзэлдэг байр суурийг сулруулж дөнгөсөн.

2017 оны III улирал

Xiami 4.1 Xiami 7.0LG 3.6 LG 3.5

Samsung 20 Samsung 20.6

Vivo 5.7 Vivo 7.1

Oppo 6.8 Oppo 8.4

Huawei 8.8 Huawei 9.8

Apple 1.2 Apple 11.7

Хятадын үйлдэрлэгчидДэлхийн гар утасны зах зээлд (хувиар)

Counterpoint ©

2016 оны III улирал

Бусад42.7

Бусад35.4

Линдси ФортадоХөрөнгийнхөө хэмжээг хоёр

тэрбум гаруй ам.доллараар өсгөж худал мэдүүлсэн АНУ­ын худалдааны сайд Уилбур Россын нэрийг Forbes сэтгүүл тэргүүн баячуудын жагсаалтаас хасав. Энэ нь сүүлийн 13 жилд анх удаа тохиолдож буй хэрэг болов.

Нийтэд арилждаггүй хаалт тай хувьцааны наймаагаар хөрөн­гөжсөн, 79 настай ноён Росс АНУ­ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын засаг захиргаанд нэр дэвшихдээ 700 сая ам.долларын хөрөнгөтэй хэмээн бүртгүүлжээ.

Гэтэл АНУ­ын хамгийн баян 400 эрхмийг тодруулдаг "Forbes 400" жагсаалтад тэрбээр ердөө жилийн өмнө 2.9 тэрбумын хөрөнгөтэй тэрбумтнаар бичигдсэн юм. Тоо буурсны учрыг Forbes сэтгүүл ноён Россоос тодруулахад хөрөн ­гийн хөө ихэнхийг өөрт нь үл хамаа рах траст сангуудад харьяа лагд даг хэмээн өчсөн байна. Тэрбээр нийт хөрөнгөө 3.7 тэрбум орчим ам.доллар хэ мээн Forbes­д мэдэгдсэн атлаа далд мөнгөнийхөө баримтыг дэлгээгүй байж. “Бүтэн сар судалсны эцэст Forbes учрыг нь оллоо. Ийм мөн гө угаасаа байхгүй. Ноён Росс биднийг мэхэлсэн болол­той. Forbes­т 2004 оноос хойш тохиолдоогүй өсгөж, бууруулж, хуурамчаар бүрдүүлдэг мэдээл­лийн шинэ жишээг ноён Росс гаргалаа” хэмээн тус сэтгүүл тайл барлав.

Forbes­ийн мэдээлэл “нэрээ нууцалсан хуучин ажилтнаас нийлүүл сэн дутуу дулимаг барим­тад тулгуурласан тул хариу өгөх шаардлагагүй гэж үзэж байгаа”­гаа АНУ­ын худалдааны яамны төлөөлөгч мэдэгдлээ. “Сайд Росс АНУ­ын худалдааны яам ны албан ёсны зөвлөх, ёс зүйн ажилт­нуудтай зөвлөлдөж хуу лийн дагуу шаардлагатай баримт бичгийг бүрдүүлсэн. Ташаа мэдээлэл нийтлэгдсэнд бид гүнээ харамсаж байна” хэмээн төлөөлөгч нэмж өгүүлсэн юм.

Ноён Росс хөрөнгө оруулагч нартаа оруулсан нийт мөнгө­

"Forbes 400" жагсаалтаас Уилбур Россыг хасав

групп­Интернет санхүүгийн аюулгүй байдлын экспертүүдийн үндэсний хорооны тайланд дурд жээ. “Хятадын биржүүдэд байдал өөрчлөгдсөнөөр уян хатан, хөр вөх чадвартай зах зээл болох OTC арилжаа эрчээ авлаа” хэ­мээн санхүүгийн технологийн BTC Media компанийн Ази дахь салбарын тэргүүн Жон Риггинс тайлбарлав.

Хятад хөрөнгө оруулагч нар мобайл мессежийн апп ли кэйшн ашиглан, биржийн орол цоо­гүй гээр арилжаа явуулдаг. Бит койны OTC гүйлгээг анхлан Tencent­ийн мобайл мессежийн WeChat аппликэйшнээр хий дэг байсан юм. Хожим нь хянал таас зайлсхийхийн тулд хэрэглэгч­дийн ихэнх нь нууцлал хавьгүй найдвартай Telegram хэмээн шифрлэлттэй аппликэйшн ашиг­ладаг болжээ.

Цахилгааны үнэ хямдаас нь болоод Ганьсу муж, Өвөр Монголын өөртөө засах оронд биткойн үүсгэх олон эгнээ угсраа компьютер ажиллуулдаг олбор­логчдыг Хятадын эрх баригчдын арга хэмжээ хүнд байдалд орууллаа.

Хятадад биткойн амь бөхтэй байна

BBM©

Габриэл ВилдауХятад хөрөнгө оруулагч нар

биткойны арилжаа эрхэлж, ICO буюу зах зээлд шинээр гаргаж буй виртуал валютыг худалдан авсаар байгаа. Энэ нь шифрлэсэн мөнгийг нийтийн хэрэглээнээс гаргахаа хэдхэн долоо хоногийн өмнө зарласан Бээжинг бодлогошруулж байна.

Эрэлт Хятадад хамгийн их тул тус улсын виртуал валютын биржүүдийг хаах нь биткойны хэрэглээ буурахад хүргэнэ хэмээн ажиглагчид таамаглаж байсан юм. Гэтэл байдал эсрэгээр эр­гэж криптовалют худалдан авах, борлуулах явдал OTC буюу биржийн бус зах зээлийн ажил­лагаа болж хувирлаа.

Хамгийн алдартай криптовалют болох биткойн сүүлийн хэдэн долоо хоногт удаа дараа аварга амжилт тогтоосон. Биржүүдийг хаахаас өмнө буюу есдүгээр сарын эхээр биржийн бус зах зээл дэх биткойны арилжаанд юанийн эзлэх хувь сард дунджаар таван хувийн өсөлттэй байсан юм. Түүнээс хойш уг өсөлт 20 хувьтай болж хувирсныг БНХАУ­ын төрийн дэмжлэгтэй судалгааны

Хятадын ОТС зах зээл хэдэн зуун мянган ам.доллараар үнэ­лэгдэх шинэхэн олборлосон биткойныг борлуулж дийлэхүйц хөрвөх чадвартай болж хараахан амжаагүйг зарим ажиглагч анхаа руулав. “Юаньтай холбоо­той ажиллагаанд хүн хүч, хө рөн гө зарцуулах шаардлага тулгарч байгаа учраас Хятадын олборлогчдын ирээдүй бүрхэг” хэмээн Хонконг дахь ICO андеррайтер, биткойны биржийн үйлчилгээ эрхлэгч Gatecoin компанийн зах зээл хариуцсан захирал Томас Глюксман тайл­барлав. Олборлогч нарт “Нэг бол үйл ажиллагаагаа өөр газарт шилжүүлэх, эсвэл ОТС зах зээлд гарах гэсэн хоёр л арга бий” хэмээн тэрбээр өгүүллээ.

Хятад хөрөнгө оруулагч нар тулгарч буй хаалт саадыг үл харгалзан шинээр криптовалют гаргах ажиллагаагаа үргэл­жилсээр. Биткойн юм уу өрсөлдөгч криптовалют болох этерумыг хятад хөрөнгө оруу лагч нар одоо ч гадаадын плат фор­муудад тулгуурлан худалдаж авдаг. Гэтэл гадны ихэнх ICO платформ эх газрын Хятадын зохицуулалттай зөрчилдөхөөс зайлсхийж “үйлчлүүлэгчээ хэн болохыг таньж ажиллах” тогтол­цоо хэрэгжүүлж эхэллээ. Зарим нь вэбсайтынхаа хятад хэлтэй хувилбарыг устгажээ.

Хятадын эрх баригчид шинээр криптовалют гаргах ажил­лагааг хориглосон нь биткойны эрэлтийг түр хугацаанд өсөх нөхцөл бүрдүүллээ. “Хятадад шинээр криптовалют гаргасан бүх байгууллага хөрөнгө оруу­лагч нартаа биткойн юм уу этерумаар эргүүлэн төлбөр хийхийг шаардаж байгаа. Энэ шаард лага л биткойны эрэлтийг айхавтар өсгөчихлөө” хэмээн биткойны түрийвч, мэдээлэл, үнийн аппликэйшн хөгжүүлдэг Хонконгийн Bitcan компанийн захирал Сэнди Лян тайлбарлав.

үед Хятадын үндэсний нефтийн корпорац (China National Petro­leum Corporation) дотоодын зах зээлийн ханган нийлүүлэгч нараа хамгаалалтад авахаар бэлтгэж байна.

“Үйлдвэржсэн мужуудад агаа­рын бохирдлыг багасгахын тулд оршин суугчид төдийгүй аж үйлдвэрийн үйлчлүүлэгч нарыг байгалийн хийн хэрэглээнд тэнц­вэртэй шилжүүлэх нь амжилтын үндэс” хэмээн Сидней дахь Royal Bank of Canada­гийн шинжээч Бен Уилсон тайлбарлав.

Хятадад шатдаг хийн зуны улирлын хэрэглээ өнгөрсөн жилийнхээс 30 хувиар өссөн. Харин шатдаг хийн нийт хэрэглээ жилийн өмнөх үеэс 18 хувиар ихэссэнийг тус банкны судалгаа харуулж байна. Хэрэглээг дагал­дан БНХАУ­ын шатдаг хийн им порт ч нэмэгджээ.

Хятадад шатдаг хий хадгалах багтаамж дутагдалтай тул олон жилийн дунджаас хүйтэн өвөл болох тохиолдолд хэрэглээ нь ирэх хэдэн сард ихсэж таарна.

Одоогийн урт хугацааны гэрээ тус улсын эрэлтийг бүрэн хангаж чадахааргүй байгаагаас эрх

Хятад, Энэтхэг хоёр Азийн шатдаг хийн үнийг өсгөлөө

Уилбур Росс хөрөнгөө 3.7 тэрбум ам.доллар хэмээн Forbes-д мэдэгдсэн ч “далд” мөнгөнийхөө баримтыг дэлгээгүй.

баригчид ирэх 2018 онд импортоо ихэсгэхээр төлөвлөжээ.

“Анх Хятадыг хэт их хэм жээ­гээр гэрээлсэн гэлцдэг байлаа. Гэтэл хэрэг дээрээ 2018 онд тус ул сад ний лүү лэлт хомсдох төлөв тэй” хэ мээн ноён Воган тайл бар лав.

Энэтхэгт нүүрсний нийлүүлэлт хангалтгүй байгаагаас шатдаг хийн эрэлт ихэссэн. Хөрш Пакис­танд шинээр нээгдэх шатдаг хийн терминал тус улсын импортод түлхэц өгнө. Энэ онд өсгөж төлөвлөсөн ханган нийлүүлэлт тооцооноос бага байгаа нь ч эрэлт ихсэх нэг шалтгаан боллоо.

АНУ­ын Мэрилэнд дэх Ков Пойнтын, ОХУ­ын Арктикийн Ямал дахь Novatek­ын шатдаг хий нийлүүлэх терминалаас ачаа тээврийн эхний ээлж энэ оны эцсээр хэрэглэгч нартаа очих ёстой. Эдгээр шинэ төслийн ханган нийлүүлэх хурдац эрэл тээ гүйцэж чадах эсэх нь тодорхойгүйг Wood Mackenzie анхааруулсан юм.

АНУ­д шатдаг хийн Henry Hub бенчмарк нэг сая BTU нь гурав орчим ам.дол­лараар үнэлэгдэж байна.

Эмико ТеразоноХятад, Энэтхэгт эрэлт ихэс­

сэнээс Азийн шингэрүүлсэн байгалийн хийн үнэ сүүлийн 10 сарын үнэмлэхүй түвшинд өсөөд байна. Уг өсөлт нь дэлхийн бөмбөрцгийн умард хагас өвлийн бэлтгэлээ базааж буйн илрэл боллоо.

Энэтхэгт нүүрс дутагдаж, Хятадад хотуудын агаарын бохирд лыг багасгахын тулд нүүр­сийг шатдаг хийгээр орлуулах арга хэмжээ авч байгаатай уялдан шингэрүүлсэн түлшний эрэлт ихсэв.

“Урьд нь зун дуусаж, өвөл эхлэхээс өмнө зах зээл түр намж даг байлаа. Гэтэл Азид ихсэж буй эрэлт энэ намрыг онцгой болголоо. Ирэх 4­6 долоо хоногт эрэлт бүр өснө” хэмээн шингэрүүлсэн байгалийн хий үйлдвэрлэж тээвэрлэгч GasLog компанийн ерөнхий захирал Пол Воган тайлбарлав.

Азийн шингэрүүлсэн шатдаг хийн спот үнийг тодорхойлогч S&P Global Platts­ын Япон­Солонгос индекс мягмар гарагт нэг сая BTU (британи дулааны нэгж) нь 9.35 ам.долларын үнэтэй байлаа. Нэгдүгээр сараас хойших үнэмлэхүй өсөлт болж буй уг үнэ нь жилийн өмнөх үеийнхээс даруй 30 гаруй хувиар өндөр байна.

Өвлийн ханган нийлүүлэлт шахуу байгаагаас шингэрүүлсэн шатдаг хийн дотоодын зах зээлийн үнэ өссөнийг Wood Mack­enzie­гийн Ази, Номхон далайн бүсийн шатдаг хийн судалгаа хариуцсан Керри Энн Шэнкс өгүүлсэн юм.

Бээжин халаалтад шатдаг хий түлхүү хэрэглэх зорилгоор аж үйлдвэрийн үйлчлүүлэгч нарт нийлүүлэх хэмжээг нь бууруулах төлөвлөгөөтэй. Энэхүү түвэгтэй

нийхөө хэмжээг өөрийн болгон мэдүүлэх замаар хөрөнгөө “өс­гөсөн” хэмээн Forbes үзэж байна. Тэрбээр анх 2004 онд нэг тэр бум ам.долларын хөрөнгөөр Forbes 400 жагсаалтад багтсан юм.

АНУ­ын Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас өөрийг нь сайдад дэвшүүлэх хүртэлх хугацаанд нийт хоёр тэрбум ам.долларыг

дамжуулан эзэмшдэг. Naviga­tor­ийн үйлчлүүлэгч дотор шатдаг хийн Sibur компани багтдаг. Тус компанид ноён Путиний хүргэн Кирил Шамалов хувьцаа эзэмшдэг билээ.

Forbes сэтгүүл АНУ­ын хам­гийн баян 400 эрхмийг 1982 оноос хойш жил бүр шалгаруулж иржээ.

Нью Жерси муж улсад мэндэлж,

Йелийн коллеж, Харвардын бизнесийг сургууль дүүргэсэн ноён Росс нь Ротшильдын бан­кинд дампуурлын хэрэг эрхэлсэн мэргэжилтнээр ажиллаж байв. Түүний 1997 онд үндэслэн байгуулсан WL Ross & Co­г 2006 онд хөрөнгө оруулалтын Invesco компани өөртөө нэгтгэсэн юм.

траст сангуудад шилжүүлснээ ноён Росс тайлбарласан. Тэгэх­лээр энэ их хөрөнгийг тэрбээр мэдүүлээгүй болж таарав.

Энэ долоо хоногийн эхээр задарч Paradise Papers нэрээр алдаршсан, оффшор санхүүгийн олон сая баримт бичиг дотор ноён Росс ОХУ­ын Ерөнхийлөгчийн садан төрөл эзэмшдэг компанитай

бизнесийн харилцаа бүхий ачаа тээврийн компанийн хувьцаа эзэмшдэгийг баталсан баримт илэрсэн. Уг баримтаас үүдэн ноён Россод нэр нүүрээ аврах хэрэг гараад байна.

Тэрбээр Нью Йоркийн хө­рөн гийн биржид бүртгэлтэй Navigator Holdings­ийн хувьцааг хэд хэдэн оффшор байгууллагаар

Азийн шингэрүүлсэн шатдаг хийн үнэ

(нэг сая BTU-д оногдох үнэ)Platts, Япон, Солонгос индекс

2015 16 17

10

8

6

4

Эдийн засаг

2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761) 11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ЗГМ ТОВЧХОН

Ам.доллар 2,454.08

Евро 2,845.26

Япон иен 21.56

ОХУ рубль 41.48

БНХАУ юань 369.74

БНСУ вон 2.20

ВАЛЮТЫН ХАНШ

БАЙР СУУРЬ

» АРИЛЖАА

0.14 Хувь. Монголын хөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс лхагва гарагт 1154.63 нэгж болж, 0.14 хувиар өсөв. Ингэснээр зах зээлийн үнэлгээ 2.2 их наяд төгрөгийг давлаа. Энэ өдөр 52 компани арилжаанд оролцож, 27 компанийн хувьцааны ханш өсчээ. Үүнээс “Жуулчин говь”-ийн хувьцаа хамгийн өндөр буюу 15 хувиар өссөн байна.Засгийн газрын үнэт цаасны хоёрдогч зах зээлийн арилжаагаар 1094 ширхэг үнэт цаас арилжжээ.

» БАНК, САНХҮҮ

5.9 Хувь. Банк бус санхүүгийн салбарын зээлийн өрийн үлдэгдлийн 5.9 хувийг хугацаа хэтэрсэн зээл эзэлж байна. Чанаргүй зээлийн хэмжээ оны эхнээс 21.5 хувиар өсчээ.

» УУЛ УУРХАЙ

6.89 Сая баррел. Монгол Улс энэ оны эхний 10 сард нийт 6.38 сая баррель газрын тос олборлож, түүнээс 6.3 сая баррелийг нь экспортолжээ.

» ДААТГАЛ

15 Их наяд төгрөг. Даатгалын салбарынхан улсын хэмжээнд жилд ойролцоогоор 15 их наяд төгрөгтэй дүйцэхүйц хэмжээний эрсдэлийг дааж ажилладаг гэв.

» АЗИ

60 Хувь. Ази тивд өнөөдөр 4.4 тэрбум хүн буюу дэлхийн нийт хүн амын 60 орчим хувь амьдарч байна. Сүүлийн жилүүдэд Азийн улс орнууд дэлхийн эдийн засгийн 40 хувийг бүтээдэг болсон.

» ДЭЛХИЙ

900 Тэрбум. Европын төв банк бүсийн банкуудын чанаргүй зээлийн хэмжээг бууруулах шаардлагатай хэмээн үзэж байна. Тус бүсийн банкуудын чанаргүй зээлийн хэмжээ 900 тэрбум еврод хүрчээ.

Их Британийн орон сууцны үнэ 8-10 дугаар сард улирлын дүнгээр 2.3 хувиар өсчээ. Үнийн өсөлт ийнхүү нэгдүгээр сараас хойших дээд цэгтээ хүрсэн нь үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэргүй байдал үүссэнийг баталлаа гэж албаныхан үзэж байна.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

2018 он эдийн засгаа өөд нь татах хариуцлагатай жил

Б.Баяртогтох @bayartogtokhZGM

Санхүүгийн зах зээлийн 95 орчим хувийг дангаар бүрдүүлж буй банкны салбарт хууль эрх зүйн орчны шинэчлэл хийх хэрэгцээ, шаардлага байсан.

MSE АLL индекс(нэгжээр)

2017 9/2017800

900

1,000

1,100

Олон улсын үнэлгээний “Fitch” агентлаг Засгийн газрын шинээр гаргасан ам.долларын бондын үнэлгээг "B­" гэж эцэслэн тогтоолоо. Өөрөөр хэлбэл, аравдугаар сарын 15­нд гаргасан урьдчилсан үнэлгээгээ хэвээр үлдээсэн байна. 800 сая ам.долларын “Гэрэгэ” бондын үнэлгээ Засгийн газрын зээлжих зэрэглэлтэй ижил түвшинд байгаа

аж. Мөн цаашдын төлөвийг тогтвортой гэж “Fitch” агентлаг үзэж байгаа юм. Шинээр бонд гаргаж, ирэх онд хийгдэх бондын эргэн төлөлтийн асуудлыг шийдвэрлэсэн нь гадаад эрсдэлийг бууруулсан гэж тус агентлаг мэдэгдлээ. Мөн Олон Улсын Валютын Сангийн хөтөлбөрт хамрагдсан нь дунд хугацаандаа зээлжих зэрэглэлийг нь дэмжих боломжтой гэж “Fitch” агентлаг үзэж байгаа юм. Гэхдээ дунд хугацаандаа өрийн дарамтыг бууруулах нь уул уурхайн

томоохон төслүүдээс ихээхэн хамааралтай гэж мэдэгдэв.

Өнгөрсөн хугацаанд зээлжих зэрэглэлийг даган томоохон долоон банкны зэрэглэл буурсан. Энэ нь хувийн хэвшлийн гадаад зах зээлээс харьцангуй хямд эх үүсвэр босгох боломжийг давхар хумиад зогссонгүй тодорхой бус байдлыг үүсгээд байв. Тодорхой бус байдал нь манай улсыг гадаад эх үүсвэрийн болон төлбөрийн чадварын хямралд түлхэж, эдийн засгийн хүндрэл рүү чирэх эрсдэлтэй.

Эдийн засагч Б.Найдалаатай ирэх оны төсөв, мөнгөний бодлого, банкны салбарын хууль эрх зүйн орчны шинэчлэлийн хүрээнд ярилцлаа.

-Ирэх оны төсөв, мөнгөний бодлогыг хэлэлцэж батлах өдрүүд хаяанд ирчихлээ. Таны харж байгаагаар 2018 онд ямар сорилт, бэрхшээл бидний өмнө байна вэ?

­Улс төрийн ямар нэгэн сонгууль ирэх жил тохиохгүй. Энэ нь эдийн засагт эрүүл, зөв бодлого хэрэгжих чухал цаг хугацаа болж байна. ОУВС­гийн хөтөлбөрт хамрагдсантай холбоотойгоор юу хийх, юуг хийж болохгүй нь тодорхой болчихсон. Тиймээс хүлээсэн эрх, үүргийнхээ хүрээнд Монгол Улс байгаа боломж, нөөцөө бүрэн дүүрэн ашиглах шаардлагатай. Ингэснээр эдийн засаг дунд болон урт хугацаанд тогтвортой

Төсөвт хандах хандлагыг өөрчлөх хэрэгтэй

хөгжих, одоогийн багахан ололтоо бэхжүүлэх хөрс суурь бүрдэх юм. Богино хугацаанд төгрөгтэй харьцах валютын ханш тогтвортой байх төдийгүй нүүрсний экспорт ихээхэн саарахгүй болов уу. Инфляцын дарамт бага байх нь.

-Мөнгө, төсвийн бодлогын уялдаа холбоог сайжруулах талаар их олон жил ярьж байна. Тодорхой ахиц, дэвшил өнгөрсөн хугацаанд гарсан уу?

­Төсвийн сахилга бат алдагдсан. Үүнийг мөрдүүлэх хууль, тогтоомж амьдрал дээр хэрэгжсэнгүй. Харин ОУВС­гийн өмнө хүлээсэн үүрэг, хариуцлага эргээд төсвийг эрүүлжүүлэх, төсөв, мөнгөний бодлогын уялдаа холбоонд тодорхой ахиц, дэвшил гаргаж мэдэхээр байна.

-Банкны салбарт хууль эрх зүйн шинэчлэл зайлшгүй хийх ёстой юу. Банкны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар сая хуулийн төслийг нь УИХ-д өргөн мэдүүллээ.

­Тийм ээ. Санхүүгийн зах зээлийн 95 орчим хувийг дангаар бүрдүүлж буй банкны салбарт хууль эрх зүйн орчны шинэчлэл хийх хэрэгцээ, шаардлага байсан. Энэ хүрээнд ирэх жил хуулийн шинэчлэл багагүй хийгдэхээр харагдаж байгаа. Эдгээр ажлын үр дүнд банкны салбарт бодитой

томоохон өөрчлөлтүүд гарах болов уу гэсэн хүлээлттэй байна.

-Эдийн засгийн төлөв бай-дал ямар байна вэ. 2018 оны мөнгөний бодлого эдийн засагт хэрхэн нөлөөлөх бол. Ер нь

эдийн засаг сэргэж байгаа үед бодлогын хүүгээ бууруулах хэрэгтэй юу?

­Төсөв, мөнгөний бодлого хоорондоо уялдах дүр зурагтай байгааг дурдсан. Үүнтэй холбоо­тойгоор мөнгөний бодлогоо хэт тэлэхгүй байх. Өөрөөр хэлбэл, Монголбанк тусгай хөтөлбөр хэрэгжүүлэхгүй гэж харж байна. Харин эдийн засгийн тогтвортой байдлыг улам бэхжүүлэхэд цаашид бодлогоо хандуулахаар байгаа. Мөн бодлогын хүүгээ одоогийн түвшинд хадгалах, магадгүй ялимгүй бууруулах боломж, нөхцөлийг эрэлхийлэх орон зай төв банкны өмнө гарахыг үгүйсгэхгүй. Ирэх жилийн мөнгөний бодлого инфляцын дарамтгүй эдийн засгийн өсөлтөд чиглэж байна.

-Банкны салбарын “эрүүл мэнд”-эд ямар өөрчлөлт гара-хаар байна вэ?

­Хугацаа хэтэрсэн болон чанар гүй зээлийн үзүүлэлт өндөр дүнтэй хэвээр байна. Энэ нь эдийн засагт сайн үзүүлэлт биш. Банкны салбарын бүтцийн өөрчлөлт, хууль эрх зүйн орчны шинэчлэлтэй холбоотойгоор дээрх байдал сайжрах боломж­той. Монголбанк банкуудын өөрийн хөрөнгийн шаардлагыг нэмэгдүүлж байна. Энэ нь тухайн банк тэлж, томор гэсэн бодлогын

шаардлага гэж ойлгож байгаа. -Ипотекийн зээлийн эрч

саараад байна. Монголбанк тус орон сууцны хөтөлбөрөөс гарч, Засгийн газарт бүрэн шилжүүлэхээр болсон. Гэвч орон сууцны зээлд хамрагдах хүсэлтэй иргэд маш олон байна. Эрэлт, хэрэгцээ их боловч эх үүсвэр хангалттай биш байгаа. Засгийн газарт 100 хувь шилжүүлсэн нөхцөлд илүү олон өрх байртай болох боломжтой юу?

­Ипотекийн зээл нийгмийн захиалга болсон сайн хөтөл­бөрийн нэг. Гэвч эх үүсвэр нь зах зээлийн жамаар бус Монголбанк төгрөг хэвлэх замаар санхүүжүүлж ирлээ. ОУВС­гийн зүгээс Засгийн газарт шилжүүлэх нь илүү оновчтой гэж үзсэн. Үүний дагуу төв банк дээрх өөрчлөлтийг хийж байна. Засгийн газарт орон сууцны хөтөлбөрийг даатгах нь зөв. Цаашид уг хөтөлбөрийг санхүүжүүлэхэд засаг их мөнгөтэй эсвэл олон улсын зах зээлд хямд мөнгө босгох хэмжээний чадавхитай байх ёстой. Бодит хөрөнгө дээр тулгуурлах нь илүү үр ашигтай. Нөхцөл байдлыг харахад, ипотекийн зээлийг одоогийн түвшинд барих бололтой.

-2018 оны төсөвт бодит өөрчлөлт хэр байна вэ. Тоон үзүү лэлтээс илүү чанар, агуул-гын хувьд дэвшил гарсан уу?

­Төсвийн алдагдлыг бууруу­лахын тулд тооны ард дахь агуулгыг сайжруулах ёстой. Цаас үйлдвэрлэх бус асуудлаа эрэмбэлэх нь чухал. Одоо бол бүгдэд нь хүртээх гэсэн зарчим баримталж байна. Энэ нь төсвийн үр нөлөөг багасгадаг. Үүнийг өөрчлөхгүй бол хариуцлага сайжрахгүй. Эдийн засаг хүнд, өрийн дарамт өндөр байгаа гэх боловч төрийн албаны зардал буурсангүй. Зардлаа танахын тулд төрийн албаны шинэчлэлийг эхлүүлэх ёстой. Төсөв нь бод­логын төлөвлөлт байдаг. Сайтар төлөвлөж байж хөгжлийн тул гамдсан асуудлаа шийднэ. Түүнээс тоо өөрчиллөө гээд асуудал өөрөө шийдэгдэхгүй. Төлөвлөлт тааруу байх нь бизнесийн орчинд сөргөөр нөлөөлж байдаг. Тэгэхээр төсөвт хандах одоогийн хандлагыг өөрчлөх хэрэгтэй байна. Төсвийн менежмент чухал.

ЗЭЭЛЖИХ ЗЭРЭГЛЭЛ

Fitch: Монгол Улсын Засгийн газрын шинэ бондын үнэлгээ “B-”Э.Анхбаяр Шинжээч

БНХАУ­ын гадаад валютын нөөц аравдугаар сард 3.1 их наяд ам.доллар болж өслөө. Энэ нь 2014 оны зургаадугаар сараас хойш хамгийн урт хугацаанд буюу есөн сар дараалан өссөн үзүүлэлт болж байна.

Хэдий ийм боловч сарын өсөлт 700 сая ам.доллар байсан нь энэ оны хамгийн бага өсөлтөд тооцогдож байгаа юм. Энэ он гарснаас хойш гадагш чиглэсэн

валютын урсгал БНХАУ­ын санхүүгийн системд гол эрсдэл болж байна. Гэхдээ хөрөнгийн урсгалд тавих хяналт үр дүнгээ өгч, эдийн засагт итгэх итгэл сэргэснийг аравдугаар сарын статистик үзүүлэлт баталлаа. Цаашид өсөлт тогтворжиж, эдийн засгийн бүтэц сайжирснаар гадаад валютын нөөц тогтвортой түвшинд хадгалагдана гэж холбогдох албаныхан тооцоолж байна.

Он гарснаас хойш юанийн ханш ам.долларын эсрэг 4.9 хувиар чангараад байгаа юм.

ХӨРШ

БНХАУ-ын валютын нөөц 3.1 их наяд ам.доллар болж өсөв

Б.ДөлгөөнШинжээч

• Улс төрийн ямар нэгэн сонгууль ирэх жил тохиохгүй. Энэ нь эдийн засагт эрүүл, зөв бодлого хэрэгжих чухал цаг хугацаа болж байна.

• Бодлогын хүүгээ одоогийн түвшинд хадгалах, магадгүй ялимгүй бууруулах боломж, нөхцөлийг эрэлхийлэх орон зай төв банкны өмнө гарахыг үгүйсгэхгүй.

• Нөхцөл байдлыг харахад, ипотекийн зээлийг өсгөх бус одоогийн түвшинд барих бололтой.

Ирэх хоёр жилд газрын тосны эрэлт анх тооцоолж байснаас бага хурдаар өснө гэж OPEC­ийн гишүүн орнууд үзэж байна. Гэхдээ 2040 он гэхэд газрын тосны эрэлт өдрийн 111.1 сая баррель болж нэмэгдэх тооцоо гарсныг

2017 оны төлөвийн тайландаа дурджээ. Мөн газрын тосны хэрэглээ ирэх 20 жилд 46 хувь болж зургаан хувиар өснө гэж салбарын шинжээчид таамаглаж байгаа юм. Гэхдээ цахилгаан автомашины хэрэглээ нэмэгдвэл олон улсад газрын тосны эрэлт 2030­2040 оны хооронд ориглдоо хүрээд эргээд буурах магадлалтай гэж OPEC­ийн гишүүн орнууд

үзсэн. Нийт автомашины 25 хувь нь цэнэг хураагуураар ажилладаг болбол өдрийн газрын тосны эрэлт 109 сая баррель болж буурахаар байгаа юм. Үүнээс гадна такси дуудлагын үйлчилгээ үзүүлдэг "Uber"­тэй адил компаниуд олширсон нь газрын тосны эрэлт буурах шалтгаан болох магадлалтай гэж "OPEC"­ийн шинжээчид үзэж байна.

ДЭЛХИЙ

Газрын тосны эрэлт өдрийн 111.1 сая баррель болж нэмэгдэнэД.Эрдэнэтуяа Шинжээч

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2017.11.09, ПҮРЭВ ~ №215 (761)

Эдийн засаг

Олон улсын зах зээлд ам.дол ларын ханш суларлаа. “Bloomberg”­ээс тооцдог ам.дол ларын спот индекс гэхэд 0.1 хувиар буурав. Тухайлбал, ам.дол лартай харьцах еврогийн ханш гэхэд 0.1 хувиар суларч, 1.1598 нэгжид хүрсэн байна. Үүн тэй зэрэгцээд ам.доллартай ур вуу хамааралтай алтны ханш чан гарлаа. Тус металлын ханш 0.3 хувиар чангарч, унци нь

1278.66 ам.долларт хүрлээ. Үүнтэй зэрэгцээд зэсийн ханш Нью­Йоркт 0.5 хувиар буурч, фунт нь 3.05 ам.доллартай тэнцсэн байна. Энэ нь сүүлийн дөрвөн долоо хоногийн доод цэгт тооцогдож байгаа юм. Тэрчлэн сүүлийн өдрүүдэд чангараад буй West Texas төрлийн газрын тосны ханш 0.4 хувиар суларч, баррель нь 56.99 ам.доллартай тэнцлээ.

Алтны ханш чангарав

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНООАПУ ХК APU 757.27 2.44% 11/8/2017ГОВЬ ХК GOV 23560 -0.17% 11/8/2017МИК ХОЛДИНГ ХК MIK 11020 0.18% 11/8/2017МАХ ИМПЕКС ХК MMX 2483 -0.72% 11/8/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 560 -0.14% 11/8/2017ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 23000 -2.13% 11/8/2017СҮҮ ХК SUU 216.64 0.65% 11/8/2017ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 9510 -0.83% 11/8/2017АДУУН ЧУЛУУН ХК ADL 2911 5.85% 11/8/2017БАГАНУУР ХК BAN 2796 10.34% 11/8/2017МОГОЙН ГОЛ ХК BDL 6900 14.71% 11/8/2017БИ ДИ СЕК ХК BDS 1329 2.23% 11/8/2017УБ-БҮК ХК BUK 420 -14.30% 11/8/2017АРИГ ГАЛ ХК EER 4039 9.16% 11/8/2017ХАЙ БИ ОЙЛ ХК HBO 62 0% 11/8/2017ГЕРМЕС ЦЕНТР ХК HRM 153 -1.29% 11/8/2017

▲▼▲▼▼▼▲▼ ▲▲▲▲▼▲

◄►▼

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1280.76 0.43% 11/8/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 930.8 0.59% 11/8/2017

МӨНГӨ SIA унци 17.05 0.65% 11/8/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 308.75 -0.05% 11/8/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 61.59 -1.83% 11/8/2017

WTI ТОС CLA баррель 57.08 -0.21% 11/8/2017

БРЕНТ COA баррель 63.71 0.03% 11/8/2017

БЕНЗИН XBA 180.64 -0.49% 11/8/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 3.119 -1.05% 11/8/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 0.21% 11/8/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 94.8 -1.61% 11/8/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 14.64 -0.54% 11/8/2017

БУДАА RRA центнер 11.49 -0.22% 11/8/2017

БУУДАЙ WA бушель 425.25 -0.47% 11/8/2017

КАКАО CCA тонн 2157 0.84% 11/8/2017

КОФЕ KCA фунт 125.35 0.52% 11/8/2017

Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▲

▲

▲

▼

▲

▼

▲

▼

▼

▲

▼

▼

▼

▼

▲

▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 6767.781 -18.66 -0.27% 11/8/2017DAX INDEX DAX 13376.01 -3.26 -0.02% 11/8/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 16131.79 +39.58 +0.25% 11/8/2017S&P/ASX 200 AS51 6016.265 +1.93 +0.03% 11/8/2017S&P 500 INX 2590.64 -0.49 -0.02% 11/8/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3415.46 +1.89 +0.06% 11/8/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 23557.23 +8.81 +0.04% 11/8/2017TOP 20 MSETOP 21194.06 +220.61 +1.05% 11/8/2017FTSE 100 UKX 7514.4 +1.29 +0.02% 11/8/2017HANG SENG HSI 28907.6 -86.74 -0.3% 11/8/2017NIKKEI 225 NKY 22913.82 -23.78 -0.1% 11/8/2017

▼▼▲ ▲▼▲▲▲ ▲▼▼

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

74.24 -0.67% 11/8/2017

0.019 -5% 11/8/2017

6.75 1.89% 11/8/2017

0.017 13.33% 11/8/2017

0.013 -7.69% 11/8/2017

4.9 -1.01% 11/8/2017

4.06 -0.73% 11/8/2017

0.195 11.43% 11/8/2017

0.7 4.48% 11/8/2017

0.3 -3.33% 11/8/2017

▼

▼

▲

▲

▼

▼

▼

▲

▲

▼

ГАДААД ХУДАЛДАА

“Азийн хур баян охид” буюу “Ultra Rich Asian Girls” нэртэй нэвтрүүлгийг та үзэж байсан уу. 20­30 насны хятад бүсгүй чүү­дийн талаар өгүүлэх энэ нэвт­рүүлэг хэсэгтээ л дэлхий нийтийн нүдийг унагаж, шохоорхлыг төрүүл сэн. Чинээлэг охидын амьд ралын хэмнэлийг харуул­сан тус реалити шоу Хятадын хө рөн гөтөн давхаргын хэтийдсэн тансаглалыг нийтэд дэл гэсэн юм. Тус цуврал дахь охидын амьдрал товчхондоо тосонд умбаж, торгонд хөлбөрсөн. Уран нарийн үнэт эрдэнэс, алдартай брэндийн хээнцэр загвар, хурд, хүчний гайхамшиг болсон төмөр хөлөг, дарвуулт завь, тан саг зоогийн газар, үнэтэй зочид буудал... “Ultra Rich Asian Girls” нэвтрүүлэг хэдхэн бүс­гүйн түүхээр хэтийдсэн тансаг­лал, хэрэглээ шүтсэн галзуур­лыг харуулж, тухайн үедээ шүүмжлэл, шохоорхлын аль алийг нь дагуулж байлаа.

Бэлтэй хөршийн хаялгаБидэнд хэд бол хэдийг тушаа хад бэлэн хө рөн гөтний дав харга урд бий болов

Г.Байгал @baigalZGM

Хамгийн гол нь дэлхий дахинд багагүй шуугиан тарьсан энэ нэвтрүүлэг Хятадын “хэтэвч” хэрхэн зузаарч, хүмүүсийнх нь амьжиргаа яаж дээшилс­нийг дэлхий дахинаа батлан харуулсан. Цэнхэр гарагийн хамгийн олон хүн амтай орны нэг болох энэ улс өдгөө дэлхийн тансаг зах зээлийн томоохон хэрэглэгчийн нэг болчихоод байна. Dior, Louboutin, Chanel, Lambos, Ferraris гээд тансаг зэрэглэлийн брэндүүдийн орлогын гол зах зээл нь Хятад.

Тус улсын эдийн засгийн өсөлт эрчимжсэн сүүлийн 10 гаруй жилийн хугацаанд урд хөр­шийн олон иргэн хөрөнгөжиж, хөлжжээ. Тодруулбал, жилийн 19.8 мянган ам.доллар буюу 50 сая орчим төгрөгөөс дээш орлоготой өрх өнгөрсөн жилүүдэд 11 саяар нэмэгдсэн байна. Үүгээр зогсохгүй тус улсад гурван долоо хоногт нэг тэрбумтан төрдөг гэх тооцоог UBS банк гаргаж, урд хөр шийг тэрбумтнуудын өлгий хэмээн нэрлэсэн байх юм. Ийн хүү Хятадын хүн ам улам хөрөн­гөжсөөр. Цаашид ч чинээлэг болон дундаж давхаргын өрхийн тоо өсөх төлөвтэй.

BCG Focus­ийн тооцоогоор сарын 1800­3200 ам.долларын орлоготой дундаас дээш орло­готой өрхийн тоо 2030 он гэхэд 150 саяд хүрнэ. Энэ зуур сарын 3200 ам.доллараас дээш орло­готой өрхийн тоо 50 саяд хүрэх

тооцоо бий. Өөрөөр хэлбэл, урд хөршийн дундаж болон чинээлэг өрхийн тоо бараг 200 саяд хүрэхээр байгаа аж. Ингэснээр тус улс зөвхөн хүн амын тоогоор дэлхийд дээгүүрт бичигдээд зогсохгүй хэрэглээгээрээ ч цахиур хагал саар байх нь.

Ийнхүү урд хөршийн иргэд хөрөнгөжиж, бэл бэнчин суухын хэрээр хэрэглээ нь улам дээшилж байна. Үүгээр ч үл барам тус улсын макро эдийн засгийн удаашрал хүртэл хятад иргэдийн

худалдан авалтыг хумьж дөнгөсөнгүй. БНХАУ­ын макро эдийн засгийн ерөнхий өсөлт саарч, зарим эрэлт удааширч байхад тус улсын хэрэгчдийн зарцуулалт улам хүчирхэгжсээр.

Өөрөөр хэлбэл, манай улсын хамгийн том хэрэглэгчийн ху­далдан авах чадвар нэмэгдсээр байна. Монгол Улс хилийн чанадад экспортолж буй нийт бараа бүтээгдэхүүнийхээ 70 хувийг зөвхөн урд хөршид худалддаг. Үүнээс үзэхэд Хятад

улс бол яах аргагүй Монголын “хэтэвч” юм.

Манай гол худалдан авагчийн хэрэглээ ийн өсөн дэвшиж байхад бид энэ өсөлтөөс ямар ашиг хүртэж байна вэ. Хэрэглэгчээ судлахгүйгээр бизнес эрхлэх хэрэггүй гэсэн алтан дүрэм бий. Тэгвэл хамгийн том худалдан авагчийнхаа худалдан авалт, хэрэглээг тооцохгүйгээр экспор­тын өсөлт, эдийн засгийн хөгж­лийн талаар ярих болох уу.

Иймд Хятадын хэрэглээний талаар тоо үзүүлэлтийг тандъя. Тус улсын хэрэглэгчийн зар­цуу лалт өдгөө дөрвөн их наяд ам.доллараар хэмжигдэж буй. Ирэх 3­4 жилд 1.5­2 их наяд ам.доллараар нэмэгдэж, 6.5 их наяд ам.долларт хүрэхийг Boston Consulting групп тоо цоолжээ. Энэ нь дэлхийн тэргүүлэх гүрнүүд болох Их Британи эсвэл Германы хэрэг лэгчдийн зарцуулалтыг гурав нугалсан дүн.

Харин Хятадын “хэтэвч” зу­заар сан өнгөрсөн жилүү дэд хэрэглээ нь хэрхэн өөрч лөгд­сөнийг харцгаая. Boston Consult­ing группийн тооцоогоор Хята­дын хэрэглээ боловсрол, эрүүл хүнс, аялал гэсэн гур ван салбарт эрчтэй тэлэх тоо цоо той. Хятадын зах зээлд хамгийн эрэлттэй та­ван бүтээгдэхүүнд ухаалаг утас, өдөр тутмын хувцас болон гутал, гар цүнх, хөнгөн зууш багтсан байна. Үүнээс гадна гоо сайхны бүтээгдэхүүн, цахил гаан хэрэг­сэл, санхүүгийн үйлчил гээний эрэлт улам нэмэгдэх төлөвтэй. Хятадын статистикийн товчоо­ны мэдээллээр урд хөршийн хотын оршин суугчид эрүүл хүнс, аялал, амралт зугаалгад мөнгө зарцуулах хамгийн их сонирхолтой байгаа аж. Мөн урд хөршийн онлайн зах зээлийн хамгийн эрэлттэй бүтээгдэхүүнээс хүүхдийн органик хүнс, будаа, цай эрэлттэй байдаг аж. Манай худалдан авагчийн хэрэглээ ийм байна.

Тэгвэл эдгээр бүтээгдэхүүний алийг нь монголчууд үйлдвэр­лэж, өмнөд хөршид нийлүүлэх боломжтой вэ. Монголчуудын БНХАУ­д ний лүүлдэг бүтээг­дэхүүн уул уурхай голлосон хэдхэн төрлийн түүхий эдээс

хэтрэхгүй гэж үү.Уг нь бэлчээрийн мал аж ахуй

эрхэлдэг монголчууд экологийн цэвэр хүнс, байгалийн гаралтай органик бүтээгдэхүүнийг урд хөршид нийлүүлэх боломж бий. Дээрээс нь аялал жуулчлал бол бидний тэдэнд худалдах бас нэг экспорт. Үүнээс өөр үйлд вэрлэлд ч боломж нээлттэй.

БНХАУ-ын чинээлэг болон дундаж орлоготой өрхийн тоо(саяар)

2005 2010 2015 2020 2025 2030

сарын орлого 800-1200 ам.доллар

1800-3400 ам.доллар

3400 ам.дол ла раас дээш

0

50

100

150

Томоохон орнуудын хүн амын хэрэглээний төлөв (их наяд ам.доллараар)

АНУ

2016 оны байдлаар 2021 оны төлөв

БНХАУ Энэтхэг Япон Герман Британи Франц0

5

15

20

12.8

15.72.9

4.4

6.11.8

1.3

2.10.8

2.8

3.30.5 0.4 0.1 0.2

1.8

2.2

1.71.8

1.41.6

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

2014

149

8

14

1211

11

10

Хятадаас хамгийн их орлого олдог

брэндүүд(орлогод эзлэх

хувиар)

Гол нь бид Хятад улсын шаард лагыг хангах нь чухал байна. Тус улсын дундаж худалдан авагч аас гадна хэтэвч зузаантай дунд болон дундаас дээш орло го той иргэдийг онилж чадвал хэд бол хэдийг тушаахад бэлэн хөрөнгөлөг давхарга урд талд бэлэн байна. Ганцхан тоо дур дахад, НҮБ­ын Хүнс, хөдөө аж ахуйн байгууллагын (FAO) тоо цоогоор Хятадын дунжаас дээш давхаргын айл өрхүүд чанартай, эрүүл хүнс хэрэглэх хандлагатай байгаа нь тодорхой харагдана.

Ийм өргөн боломж, өндөр өсөлт байсаар байхад бид зөвхөн Хятад руу гаргах нүүрсний хэмжээгээ яаж нэмэх вэ гэдгээ л бодсоор суух уу.

Алтны ханш сүүлийн нэг сард(ам.доллараар)

1,279.2011/08

1,270.00

1,280.00

1,290.00

• Хятадын хэрэглээ боловсрол, эрүүл хүнс, аялал гэсэн гурван салбарт эрчтэй тэлэх тооцоотой.

• Урд хөршийн иргэдийн хэрэглээ дээшилж буй энэ үед монголчуудын БНХАУ-д нийлүүлдэг бүтээгдэхүүн уул уурхай голлосон хэдхэн төрлийн түүхий эдээс хэтрэхгүй гэж үү.

• Boston Consulting группээс тооцоолжээ. Энэ нь дэлхийн тэргүүлэх гүрнүүд болох Их Британи эсвэл Германы хэрэглэгчдийн зарцуулалтыг гурав нугалсан дүн.

South China Morning Post©