№147 (28086)13 МАУСЫМБЕЙСЕНБІ2013 ЖЫЛ

6-бет5-бет3-бет

Бїгінгі нґмірде:

Уыз жырєа ўйыєан ел

Ќымыздыѕ бəсі сырадан

неге тґмен?Астана адымы

(Соңы 10-бетте).

(Соңы 4-бетте).

Фарида БЫҚАЙ,«Егемен Қазақстан».

Бұрындары облыс орталығындағы темір жол вокзалының басы Ресей жаққа баратын пойыздардың бағытын үздіксіз хабарлап жататын. Бұл күндері сол бір дауыстар келмеске кетті. Қазір вокзал ба-сына барсаңыз Астана, Алматы, Семей, Дегелең, Қызылорда, Өскемен, Шар, Шымкент, Қарағанды, Таразға баратын пойыздарға отырғызу басталды... деген

хабарландырулар тынымсыз айтылып жатқанда, тыңдап тұра бергің келеді. Енді, міне, Павлодардан шығатын пой-ыз Түркістанға дейін барады. Жақсы жаңалықты естіген солтүстіктің жұрты жазғы демалыстарында оңтүстікті аралай-мыз деп, билет алудың кезегінде тұр.

Киелі жеріміз – қасиетті Түркістанға бару бір арман еді, пойыз бағытының ашылғаны тамаша жақсылық, дейді ке-зекте тұрғандардың бірі, зейнеткер, ар-дагер ұстаз Бағжамал Ағыман апайымыз.

Ал жұртшылықтың Түркістанға рухани мақсат жолындағы сапарға баруларына облыстық əкімдік пен «Сарыарқа ком-паниясы» серіктестігі арасындағы өзара ынтымақтастық меморандумы себепкер болды.

Облыс орталығындағы темір жол вокзалында жақында «Павлодар – Түркістан» бағытындағы пойыздың жолға шығуына арналған тұсаукесер рəсім өтті. Облыс əкімі Ерлан Арын жиналған бар-ша жұртшылықты құттықтады. Күнара

«Павлодар – Түркістан» бағытында жүретін жүрдек пойыз Астана, Қарағанды, Тараз, Шымкент қалаларынан өтіп, қасиетті Түркістан жеріне 35 сағатта жетеді. Пойыздың сыртқы көрінісі қандай əсем болса, іші де таза əрі жайлы. Пойыз 12 вагоннан тұрады. Жайлы купе вагондардың бағасы 10 мың теңге болса, жалпы вагондардағы орындардың құны 6200 теңгені құрайды.

Сөйтіп, алғашқы күні пойызбен Түркістан жеріне құрамында ардагерлер,

өнер адамдары, Ассамблея мүшелері, жас-тар бар барлығы 65 адам барып қайтты.Түркістан жеріндегі мəдени бағдарлама аясында олар Арыстан баб, Қожа Ахмет Ясауи кесенелеріне тағзым етті. Енді əрбір павлодарлық тұрғын киелі Түркістанға сая хат жасай алады.

Павлодар облысы. ––––––––––––––––––

Суреттерді түсірген Валерий БУГАЕВ.

Ел тынысы: мың бір мысал

Павлодардан Тїркістанєа пойыз ќатынай бастайтын боладыБір ќиырдан... бір ќиыр!

Мəжілістің кешегі жалпы отырысында ел Президентінің «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамсыздандыру туралы» Заңның 11-бабы 1-тармағы бойынша қарсылығы қаралды. Оған Президент Əкімшілігінің Басшысы Кəрім Мəсімов қатысып, заң жо-басы бойынша сөз сөйледі. Мемлекет басшысы ұсынған жаңа редакцияны палата депутаттары, Мəжілістің парламенттік фракциялары бірауыздан қолдады. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан».

Парламент 2018 жылдан бастап əйелдердің зейнет жасын кезең-кезеңімен ерлермен теңестіруді көздейт ін з аңның 11 -бабы 1-тармағы бойынша Президент қарсылығын еңсере алмады. Яғни,

Елбасының ұсынысы қолдау тап-ты. Енді заңдық құжат бірден Мемлекет басшысының қол қоюына жіберілетін болады. Қаржы жəне бюджет комитетінің төрайымы Гүлжан Қарағұсованың сөзіне қарағанда, егер палата Президент қарсылығына қарсы болса, онда заңдық құжат Сенатқа

жолданып, жоғары палатаның пікірі сұралатын еді.

П р е з и д е н т б ұ ғ а н д е й і н Парламенттің қос палатасынан өткен заң жобасының норма-сына қатысты өз қарсылығын білдірген болатын. Онда Елбасы əйелдердің зейнет жасын кезең-кезеңімен ұзартуды 2014 жылғы 1 қаңтардан емес, 2018 жылғы 1 қаңтардан бастауды ұсынған-ды. Елбасының тапсырмасына сəйкес, бала күтімі демалысы кезінде жұмыс істеуші əйелдердің міндетті зейнеткерлік салымы-на мемлекет есебінен қосымша төлемақы қамтамасыз етілуі тиіс. Жəне де азаматтардың міндетті

Жанайқай

Таєы да... тґѕкерілдіЕржан БАЙТІЛЕС,«Егемен Қазақстан».

Журналистер жиі қолданатын жауыр мақал бар. «Айта-айта Алтайды, Жамал апай қартайды». Десек те, біздің дəл қазіргі жағдайымыз Жамал апайдан ары болмаса, бері емес. Неге? Бұрнағы күні Шиелі – Тайқоңыр тасжолының 113 шақырымында күкірт қышқылын тасып бара жатқан «Хова» автокөлігі төң-керіліп қалды. Соның салдарынан 34 тонна күкірт қышқылы төгіліп, 450 шаршы метр аумаққа шашыл-ды. Көлік «Саяттранссервис» ЖШС-не тиесілі екен.

Жыл басынан бері бұл орын алып отырған нешінші жағдай екенінен жаңылдық. Айта-айта аузымыз талды. Жаза-жаза саусағымызға сүйел пайда болды. Бірақ еш нəтиже жоқ. Осыдан бір ай бұрын ғана мына «Саяттранссервиске» қарасты бір көлік аударылған. Енді, міне,

30 күнге жетпейтін уақытта тағы біреуі төңкеріліп, ауаны ластап, экологиялық ахуалы онсыз да сын көтермейтін аймақты ластап жатыр.

Көліктердің бірінен соң бірі аударылып, күкірт қышқылының қайта-қайта төгіліп жатқаны неліктен екенін түсіндіретін бір пенде жоқ. Сұрасаң, техникалық ақауға аудара салады. Сонда осындай улы затты таси -тын техникалардың жағдайын тексеретін бір орган жоқ па? Егер олардың көліктері техникалық талаптарға сəйкес келмесе, неге бұл іспен шұғылданады? Неліктен оларды аталған ша-руадан шығарып тастамайды? Əлде «Қазатомөнеркəсіп» ком-паниясына бəрі бір ме? Экология жəне қоршаған ортаны қорғау министрлігінің адамдары қайда қарап отыр?

Қоршаған ортаны ластаған мекемеге біз айтқан министрлік мынадай айыппұл салыпты,

жазаға тартыпты дегенді естісек, құлағымыз керең болсын. Санаға зіл батпан салмақ салатын сауалдарға мардымды жауап жоқ. Бұл не сонда? Ауа ластана берсін, сол ауамен тыныстаған халық уланса улансын деген пиғыл ма? Ай сайын күкірт қышқылын төгіп, жазаланбай жүре беретін «Саяттранссервис» сияқты меке-мелер кімнің шікірасы? Бұл елде оларға тоқтау салатын ешкімнің болмағаны ма?

Қараптан-қарап отырып қамығасың. Қолды бір-ақ сілтегің келеді. Бірақ күкірт қышқылын жұтып отырған жұрт есіңе түскенде, есіңнен адасқандай күй кешесің. Уланғаны үшін оларға ешкім ешқандай өтемақы төлеп жатқан жоқ. Төлемей-ақ қойсын, ең болмаса сол мекемелерге тоқтау салса ғой. Бүгінгі біздің арманның сиқы осы. Қайтесіз енді?..

Қызылорда облысы.

Əмірхан АЛМАҒАНБЕТОВ,«Егемен Қазақстан».

Мемлекеттік хатшы Марат Тəжин Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың үздік ғылыми жұмыстарға сыйлық тағайындау қажет тігін тапсырғанын атап өтіп, оның барлық талапқа сай болуы тиістігін қаперге ал ды. Сондай-ақ, секцияның ұсы-ным дары мен мемлекеттік

ғы лы ми-техникалық сараптама қоры тындысы туралы комиссия хат шысы – Білім жəне ғылым вице-министрі М.Орынханов ха-барлама жасады. Мұнан өзге, медициналық, биологиялық жəне ауыл шаруашылығы ғылымдары, қоғамдық-гуманитарлық ғы лым-дар, техникалық жəне гео графиялық ғылымдар, физика-математикалық ғылымдар жөніндегі ұсынымдар таныстырылды.

Сонымен бірге, отырыста ко-миссия сыйлықты алуға ұсы-нылған жұмыстардың алдын ала іріктеуден өткен тізімін бекіту тура-лы шешім қабылдады. Ол кеңінен қоғамдық талқылау үшін «Егемен Қазақстан» жəне «Казахстанская правда» газеттерінің таяудағы нөмірлерінде жарияланатын бо-лып ұйғарылды.

Секция жетекшілеріне екінші кезеңде комиссия отырысында айтылған ұсыныстарды, сондай-ақ, бұқаралық ақпарат құрал-дарындағы талқылауларды еске-ре отырып, алдын ала іріктеуден өткен жұмыстарды қарастыру жəне одан əрі қарау үшін алдағы 10 тамызда қосымша материалдар-ды ұсыну тапсырылды.

Їздік єылыми жўмыстар Мемлекеттік сыйлыќты иеленеді

Кеше Ақордада Мемлекеттік хатшы Марат Тəжиннің төрағалығымен ғылым мен техника саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығын алу үшін ұсынылған жұмыстар бойынша комиссия жанындағы секция ұсынымдары мен мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама қорытындысы қаралды.

АҚПАРАТТАРаєыны «Саламатты Қазақстан»

пойызы Қостанай облысы аудандарын аралап, тұр ғын-дарды медициналық тексе-руден өткізуде. Бірқатар аза-маттардың ем алуына квоталар бөлінді. Енді денсаулық пойы-зы Қостаңай өңірінен Ақмола облысына бет алмақшы.

Оралда Ресей күніне орай мерекелік концерт қойылды. Шара барысында көрші елдің жетістіктері мен қарым-қатынасы атап өтілді. Жалпы, Батыс Қазақстан об-лысы Ресейдің бес бірдей айма-ғымен шектеседі. Сондықтан əлеуметтік-экономикалық тұр-ғыдағы мəселелерді бірлесіп атқаруға мүмкіндік жасалған.

Астанада төрт айда 6919 сəби дүниеге келген. Бұл өткен жылдың сəйкес ке-зеңі мен салыстырғанда, 15,9 пайыз ға артық. Елордаға кө шіп келушілер саны артуы нəти -же сінде осындай жоғары көр-сеткіш қалыптасып отыр.

Елімізде тікұшақ құ-рас тыратын қазақстандық-ресейлік кəсіпорын салу жос-парлануда. Егер жоба сəтті жүзеге асырылса Ка-226Т əмбебап тікұшағы желді еле-мей, 8 мың метр биіктікке көтеріле алады екен. Əзірге жаңа кəсіпорын салу жөніндегі бизнес жоспар жан-жақты пысықталу үстінде.

Олимпиада чемпио-ны Александр Винокуров атындағы спорт сарайы са-лынады. Сондай-ақ, Солтүстік Қазақстан облысында кəсіби велоклуб құру мəселесі қа-растырылуда.

Мұғалімдердің ең бек-ақысын төлеу жүйесі жаңар-тылады. Бұл іс ұстаздардың біліктілігіне байланысты жүзеге асырылғалы отыр.Олар арнайы курстан өтіп, білім деңгейінің қаншалықты екенін дəлелдеуі тиіс.

Алматыда 12-15 мау-сым аралығында спорттық киім, құрал-жабдық көрмесі өткізіледі. Оған алыс-жақын шетелдерден 40-тан аса компа-ния келеді деп күтілуде.

«ҚазАқпарат», Tengrinews, «Қазақстан жаңалықтары»

агенттіктерінің хабарлары бой-ынша дайындалды.

10 пайыз зейнетақы аударымына жұмыс беруші есебінен қосымша 5 пайыз төлем енгізілетін бо-лады. Жəне де міндетті кəсіби зейнетақы салымын кезең-кезеңі-мен тағы да 5 пайызға көбейту қарастырылатыны белгілі болып отыр. Бұл өз кезегінде айрықша жəне зиянды өндірістерде жұмыс істегендердің жағдайына оң əсерін беруі тиіс.

Талқылау барысында Мəжі ліс-тегі парламенттік фракция өкілдері сөз алып, өз ұстанымдарын ортаға сал ды. Нұротандық депутат Нұр-тай Сабильянов Елбасының «Қа-зақ стан Республикасында зейнет-ақымен қамсыздандыру тура-лы» Заңды қайта талқылау үшін Парламентке қайтаруы ұтымды шешім болғандығын ерекше ата-ды.

Гүлзейнеп СƏДІРҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан».

– Бүгін біз тек Алматы қалалық денсаулық сақтау саласында ғана емес, республика өміріндегі өте маңызды оқиғаның куəсі бо-лып отырмыз, – деді тұсаукесер рəс імінде Алматы қалалық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Жанат Қасымжанова. – Елбасымыз өзінің Жолдауында: «Бізге елге қажетті технологиялар трансферті жəне оларды пайдала-ну үшін білімді де білікті маман-дар қажет» делінген болатын. Иə, қазіргі заманғы медицинаны транс-плантациясыз елестету мүмкін

емес. Бүгінде мүшелерді ауысты-ру адам өмірін сақтап қалудың бірден-бір жолы болып табыла-ды. Əрі медицина қауымдастығы мүшелерді трансплантациялау ғасырдың бағыт-бағдары екенін мойындап отыр.

Сондай-ақ, қаланың бас дəрі-гері Қазақстанда ең алғашқы до норлық бүйректі ауыстыру 1979 жылы 17 сəуірде, қазіргі А.Н.Сызғанов атындағы Ұлттық ғылыми хирургия орталығында табысты өтіп, 1978 жылдан 500-ден астам донорлық бүйрек жəне гетеротопикалық бауыр трансплантациясы жасалғанын, ал Қазақстанда 2009 , 2010

Алматыда еліміз бойынша тўѕєыш мамандандырылєан осындай бґлімше ашылдыЕстеріңізде болса, 2012 жылғы 12 қыркүйекте Алматыдағы №7 қалалық клиникалық ауруханада тұңғыш рет бір уақытта бүйрек пен ұйқы безін ауыстыру операциясы жаса-лып, Қазақстан бүйрек пен ұйқы безіне трансплантация жа-сайтын əлемдегі төртінші ел атанған болатын. Бұған дейін медицинадағы мұндай үлкен жетістікке АҚШ, Оңтүстік Корея, Италия елдері ғана қол жеткізгенін ескерсек, аталмыш транс-плантациялар өткізу – елімізде медицина саласының даму жағдайының интегралды көрсеткіші екенін атап айтуымыз керек. Міне, осындай күрделі операция жасалған қалалық ау-руханада, кеше елімізде тұңғыш маманданған транспланта-ция бөлімшесі салтанатты түрде ашылды. Айтулы оқиғаға отандық медицина саласының корифейлері, республикалық ғылыми орталықтар, емдеу мекемелерінің басшылары, сондай-ақ медицина қауымдастығының өкілдері қатысып, ортақ қуанышымызды бөлісті.

жылдары жалпы саны 12, 2012 жылы 13 бүйрек, 2011 жылы алғаш рет бауыр, ал 2012 жылы жүрек алмастырылғанын тілге тиек ете кетті. Əрине, мүшелерді транс план тациялау – бұл өте жоғары маманданған опера-ция бол ғандықтан, бұған дейін ол республикалық клиникалар деңгейінде жасалды. «Егер Ден-сау лық сақтау министрлігінің бұй рығымен қалалық клиникалар

арасынан тек №7 аурухана ем-деу мекемелерінің арасындағы тізімге еніп, 2012 жылдан бүгінге дейін 28 бүйрекке туыстық транс-плантация, оның бірі аралас – бүйрек пен ұйқы безіне жасалуы – оңтүстік астанадағы денсаулық сақтау саласының бүгінгі деңгейін көрсетсе керек», деп атап өтті Жанат Кəкімсейітқызы.

Президент Їндеуіндегі ўсыныстар депутаттар тарапынан ќолдау тапты

Трансплантация Жағымды жаңалық

13 маусым 2013 жылwww.egemen.kz2

ЗЕЙНЕТАҚЫ РЕФОРМАСЫ – УАҚЫТ ТАЛАБЫОл биліктен ілкімділікті, жўртшылыќтан тїсіністікті талап етеді

Елімен етене Елбасы

Тегінде не нəрсенің де се-беп-салдары болатыны даусыз ғой. Парламентке жаңа заң жо-басын ұсынушылар да белгілі бір себепке жүгінеді. Оның сал-дары қандай болатындығына алдын-ала талдау жасайды. Ал зейнетақы жүйесі тура-лы жаңа заңды ұсы ну шылар халық арасындағы түсінік жұмыстарын жүргізуде осы жа-ғы на көп мəн бере қоймағаны анық. Оны Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев зейнетақы реформа-сы жөніндегі үндеуінде ашып айтты.

Жаңа заң жобасына түсінік берушілер əйелдердің зей-нет жасын біртіндеп 63 жасқа жеткізу əлем елдерінің көбінде бар деген тар ауқымдағы пікірмен шек-теліп қалды. Бұл əрине, көпші ліктің арасын-да екіұдай пікір қалыптастырды. Тіпті кей əйел-ана лардың ренішін өз пайдасына қарай тартқылауға бейім топ тар дың ел ішінде қоғамдық пікір тудырғысы, сөйтіп, еліміздің ішкі тұрақтылығына сына қаққысы келетіндігі де байқалып қалды. «Əрі тартса арба сынады, бері тарт са өгіз өледінің» кебі келгелі тұрғанда, зейнетақы жүйесін ре формалаудың түпкі мəнін Ел ба сы Нұрсұлтан Назарбаевтың Үн деуінен ұғындық.

Шындығында, зейнетақы ре фор масының астарында тəуелсіз еліміздің экономикалық, қаржылық əлеуетін əлсіретпеу мақсаты жатыр екен ғой. Біз оны қайдан білейік? Оны бізге кім ашып айтып еді? Енді көкейімізде үміттен гөрі күдігімізді молайтқан көкейкесті мəселенің түпкі мəніне терең бойлай бастадық. Бүгінгі зейнетақы жүйесі қалыпты үрдіспен іске асы-рыла берсе, 2014-2024 жылдар аралығында тек зейнетақыға төленетін қаржының өзі 3 триллион теңгеге өспек екен. Бұл əрине, ел бюджетіне едəуір салмақ түсіретіндігі өз ал-дына, тəуелсіз мемлекетімізді зейнетақы

төлеуге қауқарсыз етпек. Өзін Отанының нағыз патри-оты сезінетін қай адам елінің экономикалық, қаржылық т ұ р ғ ы д а н қ а у қ а р с ы з болғанын қалайды дейсіз?

Міне, Елбасы зейнетақы реформасының қажеттігіне б а й л а ныс ты о сынд ай маңызды де рек терді жай-ып салғаннан кейін өзім шынымен де ойланып қал-дым. Бастапқыда зейнетақы жобасын ұсынушылар дəл осылай ұғындырғанда , бəрін де түсінетін едік қой. Өйткені, мен де тəуелсіз Қазақстанымның əлемдегі бə секеге қабілетті 30, тіпті 20 елдің қата рында болуына,

экономикасы өркен жайған, қаржылық əлеуеті артқан, бір сөзбен айтқанда, қуат ты мемлекет ретінде таны луына ті лекші жанның бірімін. Қа зақ станның кемелденген, қуатты, көшбасшы мемлекет болуы кейінгі ұрпағымыздың келешегі үшін, бақуатты өмір сүруі үшін қажет.

Мен де бала өсіріп отырған анамын. Рас, өзімнің ертерек зейнетке шыққаным жақсы-ау, алайда, балаларымның болашағы бұ лыңғыр болғанын қаламаймын. Бозторғай да балапаны үшін жанын беруге əзір болмай ма? Сол секілді, мен де бауыр етім – балаларым Қазақстандай қуатты елде тұрса, өз Отанының өркендегеніне мақтанып жүрсе деймін ғой. Бəрі нен де жеке бастың қамын емес, елдік мүддені, елдің тыныштығын ойлағанымыз дұрыс секілді. Мұ ны өзге замандастарым да қол дайтынына сенемін.

Бибінұр ЛАМҒАЛИЕВА,ағылшын тілін тереңдетіп оқытатын техникалық гимназия директорының

орынбасары.

Атырау облысы.

Осылай айтса, Осылай айтса, тїсінетін едік ќойтїсінетін едік ќой

Анаєа деген Анаєа деген ќўрметті ќўрметті аѕєардыќаѕєардыќ

Менің анам биылғы жылдың аяғында зейнет жасына тола-ды. Сондықтан өзі құралыптас басқа да замандас құрбылары секілді анашымның да құрметті демалысқа шығуына толық заңдық жəне моральдық құқы бар. Дегенмен, ол кісі өткен жолы маған жұмысын одан əрі жалғастыра бе-руге ықыласты екенін айтып еді. Оның бұл шешімі бір жағынан мені таң қалдырып тастағаны да рас. Менің көкейімдегі сауалдың төркінін тез ұға қойған ол маған: «Ерғалижан, өзіңнің істеп жүрген қызметіңнен лəззат алудың не екенін түсінесің бе? Бұл өте ғажайып сезім. Бұл сені ешуақытта шаршатпайды. Қосымша дем, күш-қуат береді. Кəсіпорын басшы-лары ұзақ жылдар бойы атқарып келген технологтық қызметіме жоғары баға беріп, əлі де бірнеше жыл істей тұрсаңыз қайтеді де-ген ұсыныс білдірді. Өзім нің ішкі ойым да осындай еді», деп үн қатты.

Еңбек адамды ешуақытта қар-тайт пайды. Қашанда сергек көңіл күй де жүруіне жəрдемдеседі де-ген қағиданы ұстана білген анам егер дереу зейнеткерлікке шығып кетсе біздердің моральдық тұрғыдан да , материалдық тұрғыдан да əжеп тəуір зиян шегіп, ұтылысқа шыға тынымызға көзімізді жеткізді. Сен жалғыз емес с і ң . Артыңнан ер г ен қарындасың бар. Грантқа іліне алмадың деп мен сені кінəлай ал-маймын қарағым. Құдайға шүкір, алып жүрген қомақты жа ла-қымның арқасында əзірге оқуың-ның ақшасын төлеуде кідіріс пен қиындыққа ұшырай қойған жоқ-пыз. Əкең өмірден ертерек кетіп қалды. Дегенмен, құдайға шүкір, біреуден ілгері, біреуден кейін күн кешіп жатқанымыз еңбек етіп жүргенімнің арқасы. Осы арқылы

жинақтаушы зейнетақы қорымды да толықтырып жүргенімді тү-сінетін шығарсың, деп сыр бөлісті анам менімен. Егер мен осы бас-тан қырық мың теңгенің о жақ бұ жағындағы зейнетақы мөлшеріне қарап қалсам жағдайымыз сөз жоқ, бұдан əлдеқайда төмен бо-лар еді, деп жалғастырды анашым бұдан кейінгі жүрек толғанысын.

Қазақстанда да, Ресейде де əйелдердің орташа ғұмыр жасы ерлермен салыстырғанда шама-мен сегіз-он жасқа жоғары екенін ешкім жоққа шығара алмайды. Қимыл-қозғалыс – бұл өмірдің өзі, деген екен бір ғұлама. Осы қағиданы өміріне серік ете білген менің анашым əйелдердің алпыс үш жастан зейнет демалысына шығуы қалыптасқан жағдайға сəйкес келетін , əрі əділетті қадам деп санайды. Оның үстіне

зейнетақы жүйесін іске асырудың көкейге қонымды жолын көрсетіп берген Елбасы Нұрсұлтан Назар-баев тың қазақстандықтарға арна-ған үндеуін қуана қолдаған, бұған дəн риза болған адамның бірі – менің анам.

Сөз соңында тек анам ғана емес, бұған өзім де разымын дегім келеді. Мен зейнет жасына жеткен шағының өзінде еңбегін еселей түсіп, осы арқылы өзіне де, өзі өмір сүріп отырған қазақстандық қоғамға да пайдасын тигізуді мұрат тұтқан анамды мақтаныш ете аламын.

Ерғали САҒИДУЛЛИН,Қазақ ақпараттық жəне телекоммуникациялық

университетінің студенті.

Батыс Қазақстан облысы.

Разымын, ќуанамын

Елбасы Нұрсұлтан На зар баев-тың «Қазақстан-2050» Стра те гиясы – қалыптасқан мемлекеттің жа ңа саяси бағыты» атты Жолдауында əйел азаматтарға «Сіздер – отба-сы ның, демек, мемлекеттің тіре гі-сіз дер» деген жоғары баға берді. Бұл ата-бабамыздың ғасырлар бойы ұстанып келген жəне бүгінгі зайыр лы қоғамымыздың басты құн-ды лығы саналады. Ақ жаулықты аналарымыздың еңбегін еліміздің болашақта қандай болатынымен байланыстырған Нұрсұлтан Əбіш-ұлы: «Біз бұдан əрі де елімізде əйел дердің рөлі артуы үшін барлық жағ дайды жасайтын боламыз», деп тəлімді түйін жасады.

Жұрттың бəрі риза еді. Ас та-ры терең пайым болатын. Көз ге көрінбейтін жəне онысын сез дір-мейтін əйел азаматтарға қоғамның, ұжымның, бала-шағаның құрметі арта түсті. Сөйтіп жүргенде, соңғы айлардағы зейнетақы жүйесіне қа тысты сөздер жүйкеге тие бастағанын қай терсіз . Ауыл-ауылда, отырыс-жиын дарда артық əңгімелер көбейді. Əрине, жаңа зейнетақы жүйесінің қажеттілігін түсінетіндер жоқ емес, бірақ, олардың өз уақытынан ертерек жүргізілмекші өзгерістерді арқау еткен əңгімелері жұртшылықты селт еткізбеді. Заң жобасының Елбасы тарапынан Парламентке қайтарылуы мойнымыздан жүк түскендей əсерге бөледі.

Елбасының жаңа жүйенің 2018 жылдан бастап біртіндеп жүзеге асатындығы туралы шешімі, əйел қауымына ғана емес, қазір жұ-мыс істеп жүрген барша азамат-тарға берілген қосымша мүмкіндік деп бағалануда. Бізде, əлі де бол-са, зейнеткерлікке шығып алып, «ана ныкі көп, менікі аз» сияқ ты сөз дерді қаузататындар бар шы-лық. Сондықтан, жалпы, зей нет-ақы жөніндегі түсінікке жауап-кер шілікпен қарайтын уақытымыз жетті. Əркімнің аянбай еңбек етуі, табыс табуы, қор жинап, ұл-қызының қамын жеуі өз Отанына, қоғамына жасаған перзенттік қызметі де болып табылады.

Болат ЖАНƏДІЛОВ,Көкшетау қаласының

құрметті азаматы, дəрігер.

Ақмола облысы.

– Мақаш Байғалиұлы, ең əуелі осы жалпы қартаю де-ген ұғымды бір зерделеп алсақ қайтеді?

Бұл дегеніңіз демография-лық үдеріс. Бұл жалпы адамзатқа тəн ғаламдық үрдіс. Бұдан ешкім шет тұра алмайды, құтылып та кете алмайды. Демография халық-тар дың өсуі десек, сол халық-тардың да құдды бір жеке адамдар-дай балалық шағы, есею шағы жəне қартаю кезеңі болады. Біз-дің халқымыз уақыт өткен сайын соған қарай қадам басып, жа қын-дап келе жатыр. Қартаюды тоқ-тату мүмкін емес, бірақ тежеуге болады. Үлкен үдеріс ретіндегі халықтардың қартаюын қандай нəрсе тежейді? Оны тежеудің бірден-бір табиғи амалы бала туу. Оны жаңа туған балалар мен жас тар санының көптігі ғана тежейді. Жасөспірімдердің саны көп болса, халық та неғұрлым жас. Қарттар өмір сүре береді, бірақ халықтың орташа жасы қартаймайды.

– Олай болса, қазақ халқы қазіргі кезде қандай деңгейде, жасарып келе ме, əлде қартайып бара ма?

Мен осы мəселе жөнінде ғы-лыми еңбек жазғанмын. «Гло ба-лизация демографии» деп аталады. Осының ішіндегі «Ха лықтардың қартаюы» дейтін тарау да тал-дау жасағанмын. Адамзат бала-сы қартаюдан ешқайда кетпейді. Біз дің қазақ халқы бір кезде қат-ты қартаюға ұшыраған еді. Ол ашаршылық пен соғыстан кейін-гі жылдарда. Неге десеңіз, ашар-шылықта бала-шаға қырылып кетіп, көктей солды. Соғыста жас жігіттеріміз азайды. Сондықтан, халқымыз қартайып кетті де, соғыстан кейін қайтадан жасару жолына түсті. Бұл үдеріс те жай көзге байқала бермейді. Сөйтіп біздің қазақ халқы 1945-тен ба-стап 1965 жылға дейін жиырма жыл бойы жасару жолында жүрді. Жасармасақ, құрып кететіндей жағдайымыз бар еді.

– Ал енді Қазақстан қазір қар-таюдың қандай деңгейінде тұр?

Қазақстан халқы, оның ішінде қазақтар қартаюға əлі алыс деп айта аламыз. Біз жас та емеспіз, қарт та емеспіз, есею кезіндеміз. Есеюдің өзі де кəрілікке баратын жол ғой. Бірақ та нағыз қартаю біздің Қазақстан үшін, қазақ халқы үшін осы ғасырдың аяғында ғана келеді. Президентіміз дұрыс ай-тып жатыр. Қартаюды тежеу ісін қазірден бастап қолға алған жөн. Экономикамызды осындай заманауи үрдістерге икемдеп, зейнетақы реформасын жөндеп жасап алмасақ, қартаятын кезде қалтамыздың түбі тесік болып, жұмыс істейтін ешкім қалмай, бас-қа елдерге тəуелді болып қалуымыз да кəдік.

– Сонда зейнетақы мəселесі мен демографиялық өсімнің ара-сында тікелей байланыс бар боп шыға ма, қалай өзі?

Əлбетте, бұлар бір-бірімен өзектесіп жатқан мəселелер. Мен зейнетақыны реформалауға бай-ланысты Президент сөзінің орыс-шасын да, қазақшасын да ба-рынша зейін қойып тыңдадым. Халқымызға қартаю үдерісі болашақта келе жатқанын Елбасы ерекше зердесімен анық аңғарып, дəл ұққан. Біреулер айтуы мүмкін: Қазақстанда жұрттың бəрі бірдей қартайып жатқан жоқ, бəрі бірдей жас емес деп.

– Шынында да, қартайып жат қан кімдер?

Айтайын. Қазақстанда ең кəрі ұлт украиндар, содан кейін немістер, содан кейін белорус-тар, орыстар, поляктар, сосын өзіміздің татарлар. Осы татарлар неғып тез қартайып жатыр? Себебі, олардың арасында бала туу мүлдем төмендеп кеткен. Еуропалық, əйт-песе орыстық демографиялық рух оларды да иектеп алған. Ресейдің

өзін алайық, жылына 700-800 мың, миллионға дейін бала туып отырса да, төменге кете береді. Ол неден десеңіз, туған балалар өлгендердің санынан аз. Жай ғана қарапайым есеп. Ұлттың табиғи өсімі тек туу мен өлімнің айырмасынан құ ра-лады. Ал келімді-кетімді көші-қон табиғи өсімге жатпайды. Сон-дықтан, қартаюды тежеу үшін біз дің қазаққа «беби-бум», яғни демо графиялық дүмпу қажет.

Мен қара домалақтар көбейсін деп неғып осы «беби-бумды» ай-налып келіп айта беремін? Бұл қартаюды тежеп, шегеріп тас тай-ды. Айталық, елу жылдан кейін ке летін қартаюды 75 жылға, 100 жыл ға шегеруі мүмкін. Егер қа зір біз де бала туу көбейсе, хал қымыз-дың қартаюы да алыстай түспек.

– Ал енді табиғи өсім болуы үшін əлеуметтік тұрғыдан, мем -ле кет тік тұрғыдан қандай ық-пал ды шаралар жасалуы керек?

Əрине, осы орайда мем-лекеттік саясат бар. Елбасының зейнетақы реформасына байланыс-ты мəлімдемесінде де оның кейбір ұтымды тетіктері айтылды. Бала туу кезеңі еңбек өтіліне енгізілуі керек дейді. Бұрын бұл жəйт өтілге енбей қалатын. Баланы туу мен емізуге, күтіп-өсіруге үш жыл береді. Міне, осыны өтілге кіргізу керек деп айтып жатыр. Бұл əйелдерге деген тікелей қолдау. Демографиялық өсуге, сөз жоқ, септігін тигізеді. Сонымен бірге, Елбасы Үкімет пен Ұлттық банкті, депутаттар мен басқа да лауазым иелерін, шенеуніктерді халықтың өсу жəне даму үдерісіне байып-тап үңілмейді деп дұрыс шенеді. Олардың осы жайлардың мəнісін демографтардан сұраған мыса-лын да өз басым білмейді екенмін. Еңбек ететін, тау қопарып, тас қазып, жайпап жұмыс істейтін жастар болмаса, ертең елді кім асырайды, табысты кім таба-ды, бюджеттің, зейнетақының қаражат қазанын кім толтырады? Мысалға Еуропа мен Американы алайық. Бүкіл Еуропа Африкадан, Азиядан жұмыс қолын тасиды. Өйткені, қарапайым қартайған еуропалықтар істей алмайтын нəрсені Африканың қайратты да жас, жігерлі адамдары, арабтар, біздің өзбектер барып істеп береді. Жұмысты істесе, жас істесін.

– Демек, халықтың демо-гра фия лық тұрғыдан жаса-руы жұмыс күшінің болуын қамтамасыз етеді дейсіз ғой?..

Былтыр елімізде 381 мың бала ту ды. Осы балалар 2083 жылы 70-ке келіп қартаяды. Зейнет жа-сында болады. Ер-əйелі бірдей. Міне, сол кезде соларды күтетін кейін туатын балалар емес пе. 142 мың адам қайтыс болды. Сонда өткен жылы 239 мың адамға өскен болып шығамыз.

– Осы өсім халықтың жаса-руына септігін тигізе ме?

Əрине, тигізеді. Бізде мұндай өсім болмаса, баяғыда-ақ Ресей сияқты демографиялық құрдымға кетіп қалар едік. Бізді ұстап тұрған осы өсім. Сондықтан да мен бала туыңдар, ұлтжанды болмасаң да ба-лажанды болуға тиіссің деп өсиет айта жүремін. Өйткені, ұлтжанды болу əркімнің маңдайына жазыла бермейтін ұлық қасиет. Ал бала-жанды болу кім-кімнің де қолынан келеді. Ол табиғи нəрсе. Қазақтар осыны ұран етіп алуына болады.

Бұрын əке-шешесін қар тай-ғанда баласы асырайды деп айта-тын. Ол кезде, əрине, зейнетақы жоқ еді. Зейнетақы деген не? Қар тайған адамға мемлекет ар-найы жинақталған қаржыдан кө мек береді . Сол қаржыны халықтың неғұрлым қуатты, қа-рымды, жас бөлігі қамтамасыз етеді. Мемлекет табыс табу үшін, ор тақ қазан қаржысын жинақтау үшін жұмыс күші, жас жұмыс қол дары неғұрлым көбірек болуы керек. Ол өз кезегінде халықтың табиғи өсімінен құралады. Ер

Халыќтыѕ ќартаймауыныѕ Халыќтыѕ ќартаймауыныѕ басты амалы – демографиялыќ ґсімбасты амалы – демографиялыќ ґсім

Жалпы, демографиялық үрдістер, табиғи өсім, халықтың қартаймауы, оның құрамында жастардың үлес салмағы неғұрлым көбірек болуы елімізде кеңінен талқыға түсіп жатқан зейнетақы реформасының мəселелерін шешу орай-ында аз рөл атқармайтыны анық. Бұл жай осы мəселеге қатысты Елбасы Үндеуінен де көрініс тапты. Осыған бай-ланысты біз Орталық Азия университетінің құрметті ректо-ры, саясаттану ғылымдарының докторы, белгілі демограф-ғалым Мақаш ТƏТІМОВКЕ жолығып əңгімелескен едік.

адамдар үшін еңбек өнімділігін тасқындататын нағыз өнімді кезең 30 бен 45-тің арасы. Бұл ұр-пақтың үлес салмағы аз болса, жағ-дайымыз қиындай түспек.

– Осы ретте шет жұрттың, Еу ропа мен Американың тəжі-ри бесі қандай?

Америка барлық есігін ашып тастады. Қаралар да, са-рылар да, қоңырлар да соларға жұмыс істеп жатыр. Олар жас күштер. Сондықтан, Американың экономикасы гүлденуде. Бүгін гастербайтерлерді қуалап жатқан Ресей ертең аула сыпырушы таба алмай қалуы мүмкін. Менің демография деп, бала туыңдар деп дабылдатуым содан. Бұл əншейін айтыла салған жай сөз емес. Мұның бəрі болашақтың қамы. Былтыр туған 381 мың ба-ла қашан қартаяды деп тегін ай-тып тұрған жоқпын. Əрбір жаңа туған бала еліміздің қарттығын да қамтамасыз етеді. Қанша ақылды халық болсаң да, жапондар сияқты өнертапқыш, немістер сияқты ыждағатты болсаң да, бəрібір қуатты жас толқының болмаса өркениет өріне шыға алмайсың. Демография өз дегенін істейді, көздегенін алады.

Халықтың саны, халықтың да-муы кəдімгі жеке адамның өмірі сияқты. Туады, өседі, есейеді, көбейеді, содан кейін қартаяды. Ешкім кəріліктен қашпайды. Абай да айтқан: «Кəрілікті жамандап өлім тілеп, Болсын деген жерім жоқ жігіт арсыз», деп. «Кəрі сый-лаймын деп ниет қылсаң, Көрпені қалың төсеп, майды тура», деп Шал ақын да айтқан. Қарттықтың қызығы өзіне бөлек. Қазақ та кəріліктен қаша алмайды. Бірақ осы кəрілікті кішкене артқа қарай шегіндіріп жылжытып тастау қолымызда. Балаларды көбейту арқылы осы кəрілікті гүл жайна-тып, даналығын пайдалануымыз керек. Халықтың өмірі жеке адам. Мысалы, қазақтың өзі бір жеке адам. Қазақ жас болды, қартайды, қайтадан жасарды.

– Сонда қазақтың қазіргі ор-таша жасы қаншада?

Қазақтың жасы 27-де. Қа-зақ стандағы орыстардың орташа жасы – 39. Байқап қарасаң, 27 дегеніміз жас жігіт. Əлі үйлене де қойған жоқ. Ал 39-дағы орыс əйелі туатын баласын туды, тумаса сол бойы қалады, əрі қарай қартаяды. Жалпы, қазақстандықтардың жа-сы 30-дың айналасында. Өзбек, ұй ғыр, күрдтер бізден де жас. Əсі-ресе, көп балалы отбасын үрдіске ай налдырған өзбек диаспорасының орташа жасы 25-те ғана.

– Осылардың ішінде ұзақ ғұ-мыр сүретін кімдер екен?

Біздің Қазақстанда ең ұзақ жа-саушылар өзбек пен ұйғыр, тəжік əйелдері. Ең аз өмір сүретіндер орыс, украин, белорустардың ер-кектері. Алдыңғылар 74-75 жыл жасайды, соңғылары қазіргі кезде 63-64-ке ғана келеді. Осының өзі-ақ көп жайдан хабар бергендей. Ал қазақ қартайды деп айту обал болады. БҰҰ-ның анықтамасы бойынша, халықтың қартаюы үшін оның құрамындағы 60-тан асқандардың үлесі 10 пайыздың үстінде болуы керек. Олай болса, халықтың қартаймауының басты амалы демографиялық өсім екенін тағы да қайталап айтамын.

Əңгімелескен Қорғанбек АМАНЖОЛ,

«Егемен Қазақстан».

АЛМАТЫ. Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.

13 маусым 2013 жыл www.egemen.kz 3

– Жəнібек Сəлімұлы, Мемлекет басшы-сы Нұрсұлтан Назарбаевтың еліміздің аста-насын жасыл желекке көмкерілген көрікті Алматыдан бұрынғы Ақмола, қазіргі Астана қаласына көшіру туралы шешімі қандай қажеттіліктерден туындағаны туралы белгілі бір деңгейде айтылып келеді. Дегенмен, осы маңызды мəселеге тағы бір тоқталып өткеннің артықтығы бола қоймас деп ойлаймын.

– Қазақстан Республикасының Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың ел астанасын – Алматыдан Сарыарқа төсіне көшіру жөніндегі тарихи шешімі Қазақ елінің тəуелсіздігін нығайту, болашағына кең жол ашу үшін мəні мен маңызы

өте зор екені сөзсіз. Нақты айтқанда, астананы көшіру бастапқы кезде-ақ Қазақстанды гео-саяси жағынан

нығайтуға бағытталды. Оның ішінде еліміздің экономикалық, сондай-ақ қауіпсіздік мəселелері бірінші кезекте тұрды.

Əрбір мемле кеттің бүгіні мен бо лашағы оның эко номикалық тұр ғыдан дамуына, экономикалық əлеуетіне тікелей бай ланысты. Осы жағынан қарастырғанда, астананы ауыстыру еліміздің экономикасын əрі қарай дамытуға аса тиімді əрі қолайлы еді. Өйткені, Ақмола еліміздің географиялық орталығында, тоғыз жолдың торабында орналасқандықтан Қазақстанның өнеркəсіптік дамуын арттырып, еңбек ресурста-рын тиімді пайдалануға, тұрғындарды жұмыспен көптеп қамтамасыз етуге ықпал етпек-ті. Міне, бүгінде сол мəселелер ойдағыдай шешімін та-уып жатыр. Астана еліміз экономикасының алыптарының қатарына қосылды.

Қазіргі жаһандану заманында, сондай-ақ өткен кезеңдерде ел қауіпсіздігін қамтамасыз ету мəселесіне ерекше маңыз беріліп келді, беріле де бермек. Жалпы, ол еліміздің астанасының ор-наласу жағдайына да қатысты. Елбасымыз осы мəселені – тəуелсіз мемлекеттің астанасы өз республикамыздың аумағының орталау тұсында орналасуға тиіс екендігін əуел бастан мұқият ой-ластырып қойған екен.

Президент ел астанасын ауыстырудың мəнін өз халқынан жасырған жоқ: «Ашығын айтайын, бұл шешімнің біздің ұлттық қауіпсіздігімізге тікелей қатысы бар, – деген еді Нұрсұлтан Назарбаев Алматыдан Астана қаласына ресми түрде аттанар кездегі жиында сөйлеген сөзінде. – Мыңдаған жылдар бойы ата-бабаларымыз мекен еткен қасиетті қазақ жерінің бір бөлігін – аяулы Сарыарқаны саяси саудаға салып, дархан дала-мызды дау-дамайға айналдырғысы келетіндер бар кезде, солтүстіктегі шұрайлы өңірге суық көзінің сұғын қадайтындар бар кезде біз мына жылы жерде, əсем қала – Алматыда тыныш оты-ра алмас едік. Біз Алатаудың бауырына сыймай кеткен жоқпыз, қайта жер жəннаты Жетісуды қимай-қимай кеттік. Тарихтың қатал талабы осындай болды».

Мемлекет басшысының астананы көшіру туралы тарихи шешімі елімізде тұрақтылық пен этносаралық келісімді нығайтуға жасалған өміршең қадам болды. Бүгінде елордада мемле-кет құраушы қазақ халқы мен өзге этностардың достық пен ынтымақта өмір сүруіне, ел дамуының локомотивіне айналған Астана қаласының өсіп-өркендеуіне үлес қосып келе жатқандығы соның айқын көрінісі болып табылады.

– Сіз 1997-1998 жылдары Ақмола облы -сының əкімі қызметін атқардыңыз. Сол кезде Ақмола қаласына қоныс аударатын мемлекеттік органдарға ғимараттар əзір -леу, қызметкерлерді жатын орындармен қамтамасыз ету жұмыстары қызу жүріп жат-қан шақ еді...

– Иə, солай болатын. Елбасының Ақмола облысының əкімі қызметіне тағайындап, аса маңызды тапсырмалар берілуін қызмет жолымда маған жүктелген ең жоғары жауапкершілік жəне үлкен сенім деп білемін. Қазіргі кезде де солай деп есептеймін. Көшер алдында немесе көш келерде кез келген адам алдымен өзінің тұратын үйін, баспанасын дайындауы тиіс. Ал жаңа астанаға қоныс аудару еліміздің тарих жылнамасына ұлы көш ретінде жазылып қалды.

Парламентке, Үкіметке, көптеген мемлекеттік атқарушы орталық органдарға орналасатын үй-жайларды əзірлеу, қызметкерлерді жатын орын-дармен мүмкіндігінше қамтамасыз ету, басқа да толып жатқан жұмыстарды белгіленген уақытта жүзеге асыру міндеті қойылды. Елбасымыз əлем мойындаған аса көрнекті стратег басшы ғой. Осы шаруа-жұмыстардың барлығын Нұрсұлтан Əбішұлы алдын ала жоспарлап, оларды аста-наны көшіру мəселесімен айналысатындардың əрқайсысына жеке-жеке тапсырды, тапсыр-ма ретінде жүктеді. Сонымен бірге, Президент астананы көшіру жөніндегі мемлекеттік комис-сия құрды. Бұл комиссияға екі үлкен тапсыр-

ма жүктелді. Біріншісі – жаңа астанаға көшіп келетін мемлекеттік органдарға орын-жай əзірлеу жəне қызметкерлерге жатын орындар дайындау. Екіншісі – Алматы қаласындағы мемлекеттік органдарды Ақмолаға көшіру мəселелерін ұйымдастыру.

– Ал Ақмола облысының əкіміне, яғни сізге қандай міндеттер жүктелді?

– Облыс аумағындағы қалалар мен елді мекендердің, оның ішінде Ақмола қаласы да бар, əлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсарту тапсырылды. Бұған қоса, жаңа астанамыздың инфрақұрылымын – коммуникация желілерін жетілдіріп, қаланы жылумен, ыстық жəне суық сумен қамтамасыз ету, тағы басқа да проблемалар-ды шешу жүктелді. Бұл жұмыстарды жеңіл-желпі жүзеге асырып қана қоймай, оны ел астанасының деңгейіне сəйкес дайындау міндеті қойылды. Бұл жұмыстар айтуға ғана оңай еді. Алдымызға қойылған міндеттер мен тапсырмаларды орындау үшін күні-түні жұмыс істеуге тура келді.

Мемлекет басшысы облыстағы, оның ішінде жаңа астанадағы жағдайды жіті назарда ұстап отырды. Бұл бізге де үлкен жауапкершілік жүктеді. Қалада шешімін күткен күрделі пробле-малар да жетерлік еді. Əсіресе, астананы қысқы маусымға əзірлеу, əуежайға күрделі жөндеу жүргізу қатты мазалайтын. Сонымен бірге, біраз жыл бойы күрделі жөндеу көрмеген жылу-энер-гетика орталығын қалыпты жұмыс істейтіндей дəрежеде пайдалануға беру, əуежайға күрделі жөндеу жүргізу кезінде тəулігіне 3 мың тоннаға жуық асфальт-бетон жеткізіп тұру жеңіл бола қойған жоқ.

Жұмысы қауырт осындай күндердің бірінде, қаладағы жұмыс барысымен танысып жүрген кездегі мына бір көрініс əлі есімде. Ол кезде об-лыс басшылығына жаңадан тағайындалған бола-тынмын. Қазіргі Республика даңғылы тек орыс тілінде ғана «Проспект целинников» деп атала-тын. Осы көшеге күрделі жөндеу жүргізілуде екен. Ірілі-ұсақты тастар шашылып жатыр. Облыстық бағыныстағы Ақмола қаласының əкімі Аманжол Бөлекбаев еді. «Мына тастарды екеуміз жинап үлге реміз бе?» – дедім Əбекеңе. Аманжол іскер, жа уапкершілікті жете сезінетін азамат қой. «Жə -ні бек Сəлімұлы, саспаңыз. Бəрі орнына келеді, бұл өз бабымен жүріп жатқан шаруа», деген еді сонда.

Өзім куə болған мына тарихи жағдайды жиі есіме аламын. Бұл 1997 жылдың 20 қазаны еді. «Қазақстан» телерадио корпорациясы сол күнге Алматы мен Ақмола қалаларының ара-сында телекөпір өткізуді жоспарлаған екен. Корпорация басшылары мені осы телекөпірге шақырды. Ақмолада біраз жұмыстардың атқарылып жатқаны рас. Телекөпір барысын-да оларды айтып беруге болады. Бірақ, бір психологиялық кедергі бар болатын. Өйткені, Ақмола қаласына еліміздің астанасы ретінде əлі ресми мəртебе берілмеген, қала əлі де облыс орталығы болып есептелетін. Сонда Ақмоланы қандай қала деп айтамыз?

Тікелей эфирге төрт сағаттай уақыт қалды. Арада шамалы уақыт өткенде Алматыдан теле-фон соғылды, артынша Президенттің Жарлығы факспен келіп түсті. Елбасы жаңа ғана «Ақмола қаласын Қазақстан Республикасының астанасы деп жариялау туралы» Жарлыққа қол қойыпты. Ерекше қуандық. Осылайша біз телекөпірді қазақстандықтарға Президент Жарлығын жеткізуден бастаған едік.

– Жəнібек Сəлімұлы, Мемлекет басшысы өзінің «Еуразия жүрегінде» атты кітабында сізге: «Облыс əкімдігіне қаланы жəне осы өңірді жақсы білетін Ж.Кəрібжанов тағайындалды.

Оған шаруашылық міндеттерімен қоса, өзіндік бір «топонимикалық тапсырма» да берілді... Ол менің тапсырмамды, соның ішінде осыны тəп-тəуір орындап шықты», деп баға берген екен. Егер құпия болмаса, ол қандай тапсыр-малар еді?

– Кеңес Одағы кезінде еліміздің солтүстік өңірлеріндегі елді мекендердің, ондағы көшелердің 90 пайыздан астамы орысша атау-мен аталып келгендігі жасырын емес. Бұл Ақмола облысы мен Ақмола қаласына да тəн еді. Осы орайда Елбасы елді мекендер мен көше атау-ларын қазақшаландыруға мəн беру керектігін ескерткен-тін. Сондықтан мəслихаттардың келісімімен облыстағы 7 ауданның, сондай-ақ Ақмола қаласындағы 31 көшенің аты қазақшаға өзгертілді.

– Өзге этнос өкілдері басым қоныстанған аймақта бұған қалай қол жеткізілді?

– Тəуелсіздік алғанымызға алты жылдай болса да, сол кездің өзінде бұл аймақта кешегі кеңестік кезеңнің салқыны əлі де сезіліп тұрған еді. Біздер облыстық, қалалық мəслихаттар депутаттарының арасында түсінік жұмыстарын барынша жүргізумен қатар, облыстық жəне қалалық баспасөз беттерінде ономастикалық саясаттың талаптарын түсіндіретін мақалалардың жиі жариялануын қадағалап отырдық. Бір мысал келтірейін. Облыста Балкашин деген аудан бо-латын. Ауданның жергілікті халыққа көп қысым көрсеткен патша генералының атымен аталуы тəуелсіздік жағдайында еш қисынға келмейтін еді. Осы ауданда қазақтармен бірге, өзге этнос өкілдері де көп тұратын. Міне, солар аудан атын өзгертуге қарсы болды.

Бұл өңірдің бұрынғы атауы Сандықтау екенін айтып қанша түсіндірсек те, алған беттерінен қайтпай қойды. Өткен тарихқа жүгінуге тура келді. Ізденудің, зерттеудің нəтижесінде Г.Потаниннің кітабынан Омбы генерал-губернаторының өкілі Балкашиннің тек қазақтарға ғана емес, сонда тұрған орыстарға да зəбір көрсеткені жөніндегі деректі таптық. Аудан тұрғындары қатысқан жиында осы деректі алға тартып, аудан атау-ын не үшін өзгерту қажеттігін дəлелдеп бердік. Аудан халқы түсінді, ешкім қарсы болған жоқ. Осылайша, аудан Балкашиннен құтылып, Сан-дықтау аталған еді.

Көпшілік арасында түсінік жұмыстарын жүргізудің арқасында қоғамдық пікір бірте-бірте тарихи атауларды қалпына келтіруге, келмеске кеткен кеңестік кезеңнің жалауын желбіретіп тұратын елді мекендер мен көше аттарынан арылуға қарай ойыса бастаған болатын. Бұлар сол жылдары бұрынғы Ақмола, бүгінгі Астана қаласына да тəн еді.

Астанамыздағы көше атауларына қатысты тағы бір мысал келтірейін. Қазіргі Абылай хан даңғылы мен Кенесары көшесін білесіздер. Қателеспесем, бұл көшелер бұрын Студенческий жəне Карл Маркс деп аталатын. Осы көшенің Ақбұлақ өзеніне дейінгі бір бөлігін Абылай хан даңғылы, екінші бөлігін Кенесары көшесі деп атауды ұсындым. Біздің қазақ қызық қой, кейбіреулер: «Абылай хан атындағы көше қаланы жарып өтуі керек, оны неге шолтитасыңдар», деген пікірлер айтты. Түсіндіруге тура келді. Əсілі, Кенесарыны Абылай ханнан бөліп қарауға болмайды. Бірінің бірі жалғасы ғой. Екіншіден, Абылай хан даңғылына жалғастырып, Кенесары атына көше беру жөнінде тектен-текке ұсыныс жасап отырған жоқпын. Өйткені, Кенесары көшесі сол кезде қалалық саябақтың маңайына барып тірелетін. Сол жерде кезінде патшалық Ресейдің əскери бекінісі болған екен. Кенесары бастаған жасақтар сол əскери бекіністі екі-үш рет жаулап алып, өртеп жіберіпті. Кенесары батырға көше атын берудің осындай тарихи мəні бар.

– Жəнібек Сəлімұлы, 1997 жылдың 9 желтоқсанында Алматыдан ресми түрде аттанған Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаев мінген «Боинг» ұшағы сол күні сағат 16.40-та Ақмола əуежайына келіп қонған еді. Қарсы алушылардың арасын-да сіз де болған екенсіз. Сонда жиналған қауым қандай əсерде болды?

– Елбасының идеясымен ел астанасын Алматыдан бұрынғы Ақмола, қазіргі Астана қаласына көшіруді қазақстандықтардың басым көпшілігі қолдады. Ауа райы салқындау бол-са да, əуежайда қарсы алушылардың көңіл-күйі өте көтеріңкі болды. Ол түсінікті де. Содан бергі кезеңде елордамыз барлық жағынан өркендеді. Əлем жұртшылығына танылды. Ірі халықаралық жиындар өткізілетін орталыққа айналды.

Сол жылдары біз қатардағы облыс орталығының бірін бірер жылдың ішінде еліміздің астанасына айналдырған Елбасының қажыр-қайратына, күш-жігеріне қайран қалушы едік. Нұрсұлтан Əбішұлы Ақмолаға жиі келіп, кейде тіпті, өндірістік сипа-ты басымдау жиындарды да өткізіп тұратыны бізге жігер беретін. Жауапкершілігімізді арттыра түсетін.

– Əңгімеңізге рахмет. Əңгімелескен

Əлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ,«Егемен Қазақстан».

ЕЛОРДА – ЕЛБАСЫНЫЅ ЕРЛІГІ

Тарихи шешімніѕ мəні мен маѕызы

Кезінде Аќмола облысыныѕ əкімі ќызметін атќарєан мемлекет жəне ќоєам ќайраткері Ж.С.КƏРІБЖАНОВПЕН əѕгіме

Айгүл СЕЙІЛОВА,«Егемен Қазақстан».

Кеше форумның ресми ашылуына Премьер-Министрдің орынбасары Ербол Орынбаев, Білім жəне ғылым министрі Бақытжан Жұмағұлов, Назарбаев Университетінің президенті Шигео Катсу қатысты. Жиын барысында Премьер-Министрдің орынбасары білім беру саласын-да еліміздің əлемдік тəжірибелерді белсенді түрде жинақтап, Орталық Азия мен ТМД елдерінде жəне Еуразия аймағында ғылыми жаңалықтардың экспорттық орталығына айна-луды көздейтін ниеті бар екенін айтты.

«Біздің бұл талпынысымыздың ең жарқын көрінісі – Назарбаев Университеті. Назарбаев Университетi жаңа инновациялық кластердiң ядросына айналды. Қазiргi уақытта кластердiң бiрiншi кезеңiн iске асыру бағытында сауда-саттық кеңселері, бизнес-инкубаторлар, iлкi тех-нопарк құрылып үлгердi. Сонымен қатар, мұнда индустриялық хай-тек алаңы iске қосылды. Ұлттық, халықаралық компаниялардың қолдауымен аталмыш алаңда өндiрiстiк инфра-құрылымдар мен ғылыми бөлiнiстер ашылмақ", деп атап өттi Е.Орынбаев. Оның айтуынша, бiлiм беру саласын дамытудың 2020 жылға арналған мемлекеттiк бағдарламасы болашақта Қазақстанда бiлiктi əрi кəсiби мамандарды даяр-лауды қамтамасыз етедi, сонымен қатар, елдiң тұрақты экономикалық дамуына кепiл болмақ.

«Қазақстан үкiметi елдің білім беру саласын молынан қаржыландыруда. Бұл мемлекеттің əлеуметтік шығындары қатарына жатпайды, шын мəнінде экономикалық инвестициясы болып табылады. Форум барысында еліміздің бiлiм беру саласын жаңғыртудың замана-уи тетiктерi жасалады деп есептеймiн», деп түйiндедi сөзiн вице-премьер.

«Көшбасшылық феномені мемлекетті қалып -тастыруда мықты рөлге ие. Мен екі аспектіге назар аударғым келеді. Бірінші – жаһандық үдерістерде университеттердің өз басының көшбасшылығы. Алдыңғы қатарлы универ-ситеттер білім мен ғылым жəне инновацияда дамудың бағыты мен аумағын анықтап қана қоймай, əлем елдерінде элита қалыптастыруды қолға алатын кез келеді. Еуразия аймағы жоғары білім əлемінде жаһандық, күшті бəсекелестікке дайын ба деген сауал тастағым келеді. Жəне мұндай бəсекелестіктің соңы неге алып келеді, ол біздің жоғары білім мектептеріміздің келбетін жақын онжылдықтарда өзгерте ала ма?

Екіншіден, жоғары білім топ-менеджер -лерінің көшбасшылығы. Бұл көшбасшылардың рөлі соңғы кезде түрлі талдаулардың нысанына айналуда. Олар қоғамды алаңдатып отырған мəселелерді, яғни сапа, қажеттілік, еңбек нарығымен байланысты шешуге қабілетті ме?» деген Б.Жұмағұлов бұл мəселелердің фо-румда талқыланатынына сенім білдірді. Ол, сонымен қатар, еліміздің дамыған отыз елдің қатарына қосылу үшін «Жасыл» экономикаға көшу тұжырымдамасын қабылдағанын, ал оны жүзеге асыратын бірден-бір катализатор ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін өткізу екенін баяндай отырып, Еуразия экономикалық одағын қалыптастыру да жүйелі түрде іске асып жатқанын, оның ішінде нарық тауарларын, қызметін жəне еңбек күшін біріктірудің маңызы жоғары екенін баса айтты.

«Біз Еуразия жəне бүкілəлемдік кеңістік

аясында академиялық саланы біріктірудеміз. Жақын болашақта əрiптестiктiң тағы бiр фор-масы ретiнде Елбасы Н.Назарбаевтың бас-тамасымен мемлекеттiк университеттердiң бiр бөлiгi шетел жəне отандық инвесторлар консорциумдарының сенiмдi басқаруына берiледi. Бұл негiзiнен техникалық бағыттағы университеттерге байланысты болмақ. Қазiр осы жұмыспен белсендi түрде айналысуда-мыз", дедi Б.Жұмағұлов. Министр соңғы кезде ғылым саласында мамандарды даярлауға көп көңіл бөліне бастағанын, соның арқасында ғалымдардың қартаю үдерісі мен сандарының азаю үдерістеріне тосқауыл қойылғанын, яғни ғылымда мамандардың елеулі түрде көбейгенін мəлімдеді. «2020 жылға қарай PhD докторан-тура мамандарының санын 4 есеге арттыруды жоспарлаудамыз. Осы тұрғыда бiздiң жоғары мектебiмiз өрлеу үстiнде деп нық сеніммен айтуға болады», деді ол.

Форум қонақтары арасында алғашқы ба-яндама жасаған АҚШ-тағы «Бэбсон» жəне «Олин» колледждері Қамқоршылық кеңе сінің мүшесі, профессор Ричард К.Миллер уни вер-ситеттердің көшбасшылығы, басқарылуы мен жауапкершілігі тұрғысында əңгіме өрбітті. Ал, оның баяндамасына пікір білдірген Жоғары оқу орындары қауымдастығының президенті Рахман Алшан: «Біз дамыған елдердің тəжі-рибелеріне əрқашан қызығушылықпен қарай-мыз. Оларды талқылау бір жағынан пайдалы. Соңғы кезде көптеген үрдістер пайда бол-ды. Көптеген мəселелер өзекті. Білім беру тұрғысынан айтсақ, бізге орташа білім беретін жоғары оқу орындары керек емес. Жоғары оқу орындары өз аттарына сай болуы керек. Өздеріңіз де білесіздер, соңғы кезде елімізде оңтайландыру жүріп жатыр. Ұлттық универси-теттер мен салалық университеттерге басымдық берілуде. Ал, білімді игеру тұрғысынан ай-тар болсақ, академиялық еркіндік, демокра-тияландыру сияқты өзекті мəселелер бар. ЖОО ректорларының көшбасшылығы деген-де, Жолдасбеков, Сағынов, Арыстанбеков, Əубəкірова сияқты ректорлардың аттары ауызға ілігеді екен. Бірақ, əттеген-ай, дегізетін тұстар да жоқ емес. Мықты ғалымдардың барлығы мықты менеджер бола алмайтынын естен шығарып жатамыз. Есесіне ол адамның ғылымда да, басшылықта да орны білінбей қалуда. Əрине, мəселе көп. Біз үшін ең маңыздысы – алға қарай жылжуымыз. Инновацияға, жинақылыққа ұмтылыс көңілді көншітеді», деді Р.Алшан.

Форум барысында отандық ғалымдар мен шетелдік қонақтар «Білім беру сапасын қамта-масыз етудегі мемлекеттің рөлі», «Оқыту нəти-желерін бағалаудың ғаламдық құралдары», «Білім беру саласындағы стратегиялық көшбас -шылық», басқа да бірнеше сессияларда өз пікірлерін айтуға, баяндама жасауға мүмкіндік алды. Форумның айрықша іс-шарасы ретінде еліміздегі білім беру реформасы бойынша халықаралық ғылыми-зерттеу топтарының баян дамасы еніп отырған «Қазақстандық білім беру жүйесіне шолу» деп аталатын арнайы сес-сия болмақ. Белгілі шетелдік жəне қазақстандық ғалымдар мен сарапшылар еліміздегі білім беру жүйесін реформалау проблемаларын бүгін талқылайтын болады.

––––––––––––––––––Суреттерді түсірген

Ерлан ОМАРОВ.

Астана адымыНазарбаев Университетінде Жоғары білім беру көшбасшыларының екінші еуразиялық форумы өтуде. Іс-шараға білім беру саласының көшбасшылары мен топ-менеджерлері, жетекші ғалымдар мен зерттеушілер, əлемнің 30 елінен келген білім, ғылым саласының өкілдері мен саясаткерлер қатысуда.

13 маусым 2013 жылwww.egemen.kz4

Қазақстандық қоғамды да мы-тудың ең күрделі кезеңдерінде Елбасы елінің тағдыры үшін жау ап-тылықты əрқашан өзіне алғанына жəне алып жүргеніне əрі бірден-бір дұрыс шешім қабылдайтынына бүкіл ел сан мəрте куə болғандығын да депутат сөз реті келгенде тіл ге тиек ете кетті. Үкімет əрбір қазақ-стандық отбасына қатысы бар осы заң жобасының мəн-мағы на-сын халыққа жеткізіп жəне зей-нетақы заңнамасына өзгерістер енгізу арқылы барша қазақстандық зейнеткерлердің жақсы тұрмысына берік кепіл болатынын түсіндіруі тиіс еді, деді депутат.

Ал Мəжілістегі ҚКХП фрак-ция сының өкілі Владислав Косарев Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің нағыз халықтың Президенті екендігін тағы да дə-лелдеді дегенді айтты. Сонау қиын-қыстау 90-шы жылдарда да солай болған еді, қазір де Пре-зидентіміз азаматтардың, қара-пайым əйелдердің мұңын естіп, дəл солай жасады. Депутат осы ретте Президенттің бұл ұсынысы Қазақстан əйелдерінің мүддесін қорғауда өте маңызды шешім екен дігін тағы бір ескерте кетті. Сон дықтан да фракция Мемлекет бас шысының ұсынысын толық қол дап отыр.

«А қ ж о л » ф р а к ц и я с ы зейнетақы заңнамасы бойынша Президент бастамасын толық

қолдайды деген ұстанымын пар-тия төрағасы Азат Перуашев жеткізді . Фракция жетекшісі əйелдердің зейнет жасын 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап кезең-кезеңімен арттыру жəне жұмыс істейтін əйелдердің бала тууына байланысты демалы-сы кезінде мемлекет есебінен қосымша төлемдерді жүзеге асы-ру бастамасын толық қолдаймыз дегенді айтты. Оның пайымын-ша, бұл жұмыс берушілердің өз қызметкерлерінің əлеуметтік деңгейін жақсартуға қатысты жауапкершілігін арттырады.

Сондай -ақ кешегі жалпы отырыс та «Қазақстан Респуб-ликасының Ұлттық кəсіпкерлер палатасы туралы» заң жобасы да қолдау тапты. Аталған заң дық құжат бойынша Премьер-Ми-нистрдің бірінші орынбасары – Өңірлік даму министрі Бақыт-жан Сағынтаев баяндап берді. Оның сөзіне қарағанда, Ұлттық кəсіпкерлер палатасы Үкіметтің сенімді жəне білікті серіктесіне айналады. Үкі мет «Атамекен» ода-ғымен бір лесіп, Ұлттық кəсіпкерлер пала тасына міндетті мүшеліктің тұжырымдамалық үлгісін əзір-ле ген. Аталған үлгі кəсіби-тех-никалық білім, əсіресе, ауылдық өңір лер мен моноқалалардағы ша-ғын бизнесті кешенді сервистік қол дау, сыртқы экономикалық қыз мет салаларында мемлекеттік ор гандардың кең өкілеттіктері мен функциялары құрылатын Ұлттық

кəсіпкерлер палатасына беруді қарастырады.

Депутаттар «Қазақстан Рес-пуб ликасының кейбір заңнамалық актілеріне автожол саласын ре-формалау мəселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар ен гізу туралы» заң жобасын да қолдап, екінші оқылымда ма құл-дады. Реформалау шеңберінде республикалық маңызы бар авто-көлік жолдарын күтіп ұс тау ды қазіргі күні жол қызметін атқа-рып отырған «ҚазАвтожол» АҚ жүзеге асырып, ол компания ал-да ғы уақытта да ұлттық оператор ретінде басқаруды жалғастыра беретін болады.

Əйтсе де саладағы мемлекеттік саясатты іске асыру, жалпы пай-да ланудағы автомобиль жолда-рын жоспарлау, нормативтік-құқықтық актілер мен стандарт-тарды енгізу, жол құрылысының сапасына бақылауды күшейту ша-раларын Көлік жəне коммуникация министрлігі жүзеге асырады. Ал ұлттық оператор автомобиль жол-дарын салу, қайта жаңарту, жөндеу мен ұстау жұмыстарын ұйым-дастырып, бақылайды. Ақы лы ав-томобиль жолдарындағы төлемдер жинауды жүзеге асырады.

Бұдан басқа, депутаттар заң жобаларына қорытынды əзір леу, жұмысты жалғастыру, Мə жі ліс пен Сенат арасындағы келіс пеу шілікті еңсеру сияқты көптеген мəсе-лелерді қарап, тиісті шешімдер қа былдады.

Ќазаќстан – биік беделді ел

Нұрбай ЕЛМҰРАТОВ,«Егемен Қазақстан».

Ауқымды шараның шымыл-дығын Премьер-Министрдің орын-басары – Индустрия жəне жаңа тех-нологиялар министрі Əсет Исе кешев ашты. Ол өз баяндама сында еліміздің тау-кен металлургиясын өндіру ісінде қол жеткізген табыстарына тоқталып, саладағы мем лекеттің саясаттың нақты ұста нымдары мен басым бағыттары туралы əңгімеледі. Еліміз түрлі металдар өндірісінде жақсы көр сеткіштерге қол жеткізді. Соны мен қатар, өндірістердегі тех-ника-технологияны жаңартып, жұ-мыс орындары жаңғыртылуда. Ма-мандарымыздың біліктілігін мез-гілімен арттырып, сапалы кадр лар дайындау бір ізге түсіп келеді, деді Ə.Исекешев.

Халықаралық конгресте «Əлем-дік экономиканың тұрақ сыздығы жағдайында тау-кен металлур-гия кешенінің технологиялық өсу келешегі» деген тақырыпта əңгіме өрбіді. Тақырыпқа орай Австралия, Германия, Қазақстан, Қытай, Ре-сей, Түркия, Ұлыбритания мен Фран цияның мамандары баяндама жасады. Ал шара аясында ұйым-дастырылған көрмеге 6 елден 33 компания келіп қатысты. Жалпы, шараға 700-ге жуық делегат кел-ген. Олардың қатарында бірқатар елдердің ресми делегаттарының мүшелері мен өкілетті елшілері,

мемлекеттік сауда миссияларының өкілдері бар.

Конгрестің жаһандық міндеті технологиялық жаңа өндіріс ошақ-тарын құрып, қалыптастыруды кү-шейтіп, өнеркəсіптік өңдеуді те-реңдетіп, Қазақстанды Орталық Азия ның жетекші мемлекеті ретінде та ныстырып, көрсету болып отыр. Ұйымдастырушылар бұл үдеден шыға да білген сияқты. Оны шетелдік баяндамашылардың сөзінен аңғару қиын болмады. Тау-кен металлургия-сы кешені ел өнеркəсібінің негізгі секторларының бірі екендігі баршаға аян. Елдегі негізгі қорлардың – 42, еңбек ресурстарының 37 пайызы осы саланың еншісінде. Сондай-ақ, саланың ел экспортындағы жал пы ауқымы 35 пайызға жетіп жығы лады. Ал кешен құрамындағы кəсіп орын-дар əлемнің 30-дан астам еліне ме-талл өнімдерін жеткізіп береді екен.

Қазақстанның ТМК күндері еліміздің əлемдегі тау-кен ме тал-лургиясы өнеркəсібіндегі же тек ші ел-дермен инновациялық шо ғыр лануын əрі қарай жалғастырудағы бірден-бір ерекше жол болып тұр. Осындай үлкен міндет межесіне бағытталған халықаралық ша ра ға еліміздің 8 ірі компаниясы демеушілік жасап отыр. Демеу ші лердің басында «ENRC» жəне «Қазцинк» компаниялары тұр. Жиында Еуразиялық табиғи ресурс-тар корпорациясы (ENRC) атынан конгрестің пленарлық отырысын-да корпорацияның бас атқарушы

директоры Феликс Вулис сөз сөйледі. Тау-кен өндірісі саласын да қол-

жетімді пайдалы қазба бай лық-тарының азаю үрдісі байқалады. Ком паниялар шикізат сапасы мен тау-кен жəне геологиялық жағ-дайлардың нашарлауын сезінуде. Зерттелген пайдалы қазбалардың да саны кемуде, деді корпорация басшысы. Сондықтан, өнім бəсе-келестігін сақтау үшін Еуразиялық табиғи ресурстар корпорациясы жаңа шешімдер іздестіруде. Нə-тижесінде, қолда бар өндірісті кеңей тіп, жаңа кəсіпорындар салу-ға компания соңғы бес жылда 1 млрд. АҚШ долларын жұмсаған. Сондай технологиялардың бірі – циклдік-ағындық аршу технология-сы. Осы технологияның негізінде «Еуразиялық энергетикалық кор-порация» АҚ-тың «Шығыс» кені-шінде №1 циклдік-ағындық аршу кешені салынды. Оның құны – 90 млн. доллар. Оны іске қосқаннан бері еңбек өнімділігі 20% ұлғайған. Егер 2009 жылы ол бір адамға 20 мың текше метрді құраса, 2012 жылы 23 мың текше метрге жетіпті.

Ағымдағы жылдың мамыр ай-ында №2 циклдік-ағындық аршу кешенінің құрылысы бастал-ды. Жобаның жалпы құны 195 млн. АҚШ долларын құрайды. Құ ры лыс тың аяқталу мерзімі – 2015 жыл. Бұйыртса, сол кезде 200 қазақ стан дық жұмыспен қам-тамасыз етілетін болады. Сондай-ақ,

Соколов-Сары бай кен өндірістік бірлестігінде Со колов жəне Са ры-бай карьерлерін қайта құру мен Соколов жер асты кен орнын кеңейту жұмыстары жүргізіліп жатыр. Ал, Сарыбай, Қашар карьерлерінің оңтүстік бөліктерінде құрылыс жұмыстары жүргізілуде. «Қазхром» компаниясының Дөң кен байы-ту комбинатына тиесілі шахтаның екінші кезегі салынып жатыр. Шах-та да хром кенінің ерекше үлкен қо-ры бар. Бірақ жердің геологиялық құрылысы өте күрделі. Сондықтан оны игеруге арнайы технология қарастырылды. Əлемдік шахта құры-лысы көшбасшыларының тех ноло-гиясы өткелге өту жыл дам ды ғын 2-2,5 есеге дейін арттырды. Ком па-ния осы технологияны игеруге отан-дық мамандарды оқытуда.

Тау-кен өндірісін дамыту ғы лы-ми ұстанымды қажет ете ді. Осы ған орай, ENRC өзінің Ин жи ни ринг-тік-зерттеу орталығын ашты. Орта-лықтың жақын болашақ тағы жос-пары – кен байыту про цестерінің тиім ділігін арттыру. Əйткенмен, тау-кен саласы үшін ғы лыми зерттеу лер жасайтын институттарды мем лекет-тік қолдау да аса қажет, деді Феликс Вулис. Ол кəсіптік-техни калық білімі мен еңбек өтілі бар жастарға жо ғары оқу орындарына оқуға түс-кенде жеңілдіктер беруді қайта жан-дан дыру керек екенін де айтты.––––––––––––––––––

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ.

Тау-кен ґнеркəсібініѕ кемелдену кезеѕіТау-кен ґнеркəсібініѕ кемелдену кезеѕі

Кеше Тəуелсіздік сарайын-да Тау-кен металлургиялық кешені күндері басталды. Металлургтерге арналған екі күнде салаға қатысты бірқатар іс-шаралар ұйымдастырылды. Атап айтқанда, «Astаna Mining & Metallurgy» 4 халықаралық тау-кен металлургиялық конгресі, саладағы өнеркəсіп жұмысшыларының ІV съезі, сондай-ақ «Алтын Гефест» ұлттық салалық байқауы өтеді. Онда тау-кен металлургиялық кешені компаниялары мен мамандарының өткен жылғы жұмыстары бағаланып, лайықтыларына марапаттау-лар беріледі.

Бұл спикерлердің пар ла мен т-аралық деңгейдегі алғашқы кез де-сулері болып табылады. Жүздесу барысында тараптар Қазақстан-Словакия ынтымақтастығының өзекті мəселелерін сөз етіп, екі елдің сауда-экономикалық жəне əлемдік саясаттағы өзара қимыл-əрекетіне баса назар аударды.

Нұрлан Нығматулиннің атап өткеніндей, бүгінгі күні Қазақ-стан Президенті Нұрсұлтан

Назар баевтың əлемдік қоғамдастық үшін маңызды жəне ауқымды бас тамаларының арқасында біз-дің еліміз маңызды мəселелер талқыланатын халықаралық үн қа-тысу алаңына айналып отыр.

Павол Пашка Президент бас-шылығымен биік беделге ие болған Қазақстанның даму қарқынын өте жоғары бағалады. «Сіздердің елдеріңіз барлық деңгейде өзіндік салмағы бар, даму қарқыны бүкіл

əлемнің назарынан тыс қалмайтын ел», – деді мəртебелі мейман.

Парламентаралық ынты мақ-тастық тақырыбына да жеке көңіл бөлініп, екі ел спи кер лері салалық парламенттік коми тет-тер мен достық топтары арқылы заңнамалық органдар арасындағы ықпалдастықты кеңей туге қызы ғу-шылық білдірді.

Тараптар біздің елдер ын ты-мақ тастығын одан əрі, əсіресе, пар ламентаралық деңгейде та-бысты дамытудың мүмкіндігі зор екеніне сенім білдірді, деп хабарлады Мəжілістің баспасөз қызметі.

Қазақстан Парламенті Мə жі лі сінің Төрағасы Нұр лан Нығматулин Словакия Ұлттық Кеңесінің Төрағасы Павол Пашкамен кез десіп, парламентаралық ынты мақ -тастықты нығайту мəселелерін талқылады.

Қанат ЕСКЕНДІР,«Егемен Қазақстан».

Еркін де ашық сипатта өткі-зілген басқосуда кішігірім кəсіптен бастап, үлкен бизнес-ке дейінгі жолда бизнестің жас өкіліне керекті барлық кеңестер мен нақты тəжірибелер терең қозғалды. Заманға сай істі сауат-ты жүргізіп, нақты жетістіктерге жету үшін білімді болумен қатар, жаңа технологияны дұрыс қолданып, əрбір бизнес өкілдің инновациялық даму жүйесі жөнінде ой-орамы мықты болуы

керек. Міне, бизнестің алдыңғы буыны мен жас өкілдерінің ара-сында қозғалған тақырып та, ұран да осы болды.

Бауыржан Қыдырғалиұлы жастар алдында Елбасы Нұр-сұл тан Назарбаев бүгінгі таңда мемлекетті көркейтетін жəне еліміздегі тұрақтылықтың нық бо луына ықпал ететін шағын жə-не орта бизнестің дамуы үшін барлық жағдайды жасап отыр-ғанын, сондай-ақ, отандық пар-тиялардың өкілдері мен жергілікті ат қарушы орындардың жауапты мамандары жер-жерде Елбасы

тап сырмасының орындалуын қа-таң қадағалап отырғанын жеткізді.

Сонымен қатар, партия Төраға-сының орынбасары өз сөзінде Павлодар жеріндегі «Нұр Отан» партиясының бөлімшесі қолданып отырған тиімді тəсілді де айтып өтті. Мəселен, павлодарлық жас кəсіпкерлер өз кəсібін бастау үшін қаржы көзін қалай іздеу, бизнес-жоспар жасап кəсіпті ілгерілету мен жаңа жұмыс орнын ашу жөнінде кеңес алып қана қоймай, олардың ісін бастау үшін инвестор тауып беру жүйесі де жақсы жолға қойылыпты.

Кездесу барысында Б.Байбек партияның қоғамдық қабылдауына жастардың көптеп келетіндігін, былтырғы жылы республи-ка бойынша жастар тарапынан тоқсан мыңға тарта ұсыныс түссе, биыл тек 3 ай ішінде 50 мың

Маєыналы да пайдалы басќосуАлматы қаласында «Жас Отан» жастар қанатының ұйымдастыруымен «Жетістік формуласы» атты бизнес-мəслихат болып өтті. Бизнестің жас өкілдерінің игі бас-тамасына «Нұр Отан» халықтық-демократиялық пар-тиясы Төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбек қатысты.

Əбдірахман ҚЫДЫРБЕК,«Егемен Қазақстан».

Кеше Үкімет үйінде Премьер-Министр-дің орынбасары Ербол Орынбаевтың төраға-лығымен «Жұмыспен қамту-2020» бағдар-ламасының орындалу барысын прокура-тура органдары, Қаржы полициясы жəне Республикалық бюджеттің орындалуын ба-қылау жөніндегі есеп комитетінің тексеру қорытындылары қаралған отырыс өтті. Онда негізгі баяндаманы Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрінің міндетін уақыт-ша атқарушы Тамара Дүйсенова жасады.

Республикалық бюджеттің орындалу-ын бақылау жөніндегі есеп комитетінің мə лі метінше, «Жұмыспен қамту-2020»

бағдарламасына бөлінген қаржыға қатысты 39,1 миллиард теңгені құрайтын заң бұр ма-лау шылықтар орын алған. Оның 98,1 пайы-зы процедуралық сипатта болса, 1,8 пайызы жер гілікті атқарушы органдардың бюджет қар жысын мақсатсыз жұмсау дерегімен бай-ланысты болып отыр.

Ал қалған қаржы бағдарламаның əртүрлі бағыттары бойынша жаратылған. Алайда, ведомство басшысы шалағай жасалған жос-пар қаражаттың жүйесіз жұмсалуына себеп болғанын да назардан тыс қалдырмады.

Есеп комитеті мамандарды кəсіби қай-та оқыту бағыты бойынша бөлінген 4 мил-лиард 484 миллион теңгенің дұрыс жұм сал-мағанын, оқу шығындары өте жоғары екенін айтты. Бірақ, бір адамға қанша қаражат

жұмсалатынын, берілетін жалақыдан бас-тап, сатып алынатын əдістемелік құралдарға кететін шығынға дейін есептеп, бізге Білім жəне ғылым министрлігі калькуляция шығарып берді. Біздің ойымызша, олардың көрсеткен шығыны да, біздің ережелеріміз де дұрыс, – дейді Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрінің міндетін уақытша атқарушы Тамара Дүйсенова. Сондай-ақ, ол аймақтардағы аталған бағдарлама негізінде жұмыс жүргізу ережелерін бұзу фактілері бойынша да қаржының мақсатсыз жұмсалу деректеріне тоқталып өтті.

Жиынды қорытындылаған Премьер- Министрдің орынбасары Ербол Орынбаев көтеріліп отырған мəселелер бойынша тиісті орындарға нақты тапсырмалар жүктеді.

жастың тіркелгенін тілге тиек етті.Мəслихатқа жиылған жастар

алдында Ресейдің Санкт-Петербург қаласында өз кəсібін бастап, қазірде Таяу Шығыс, Германия, Үндістан жəне Қазақстан секілді бірқатар ел дің рыногын қамтамасыз етіп отырған «Арман» ООО-ның пре-зиденті, Ресейдің белді бизнес-мендерінің бірі Серікбай Бисекеев өзінің жетістікке жету шеберлігімен бөлісті.

Бұдан өзге, Алматы мен Атырау жерінде жанармай бекеттерін аша отырып, келе-келе мұнай өнім-дерін қайта өңдеу ісімен айналы-сатын мүмкіндікке қол жеткізген «Алтын Қыран» компаниялар тобының бас директоры Исламбек

Салжанов, еліміздегі интернет-бизнес ассоциациясының дирек-торы Константин Горожанкин, «BCC Invest» компаниясының қаржы директоры Рүстем Қарымов, «Centermarketing» бизнес-жүйе-сінің бас директоры Данияр Нұр-ғазиндер өз кəсібін жаңа бастау-шы жас буын алдында бизнестегі тəжірибелері мен идеяларын жария етіп, қазіргі кезде іспен айналыса жүріп білім жинақтауды да дағдыға айналдыру керектігін алға тартты.

Билік партиясы басшыларының бірімен жəне алыс-жақын шет ел-дерде жемісті еңбек етіп жүрген белді бизнесмендермен өткен кез-десу жас буын өкілдері үшін аса мағыналы да пайдалы болды.

АЛМАТЫ.––––––––––––––––––

Суреттерді түсірген Айтжан МЫРЗАНОВ.

Ќаржы жўмсаудаєы олќылыќтар

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан».

Брифингті ашқан ОКҚ ресми өкілі Алтай Əбибуллаев: «Білім беру жүйесін алдағы уақытта жетілдіру жөнінде министрліктің алдына қойған міндеттері қандай, 2013-2014 жаңа оқу жылынан біз не күтеміз – осы тақырыптағы үнқатысу үшін біз Білім жəне ғы-лым министрлігінің жауапты хат-шысы Əлия Ғалымованы шақы рып отырмыз», деп брифингке ша қы-рылған лауазым иесіне сөз берді.

Журналистерге министрлік тарапынан атқарылып жүрген жұмыстарды таратып айтып бер-ген Əлия Қайратқызы өткен жолы Елбасының дəрігерлер мен мұға лім-дерді қаптап кеткен қағаз толтыру-мен қолдарын босатпай қойдыңдар деген сынының қорытындысындай, ендігі жерде ұстаздар қауымы тап-сыратын есептердің формасы 467-ден бірден үш есеге азайғанын, яғни 166-ға түскенін айтты. Ал сала бойынша жаһандық бəсекелестікке қабілеттілікті айқындауда еліміздің өз көрсеткіштерін жақсартқанын

тілге тиек еткен жауапты хатшы оның 2011 жылғы 36-шы орыннан 2012 жылдың қорытындысы бой-ынша 32-ші орынға көтерілгенінен хабардар етті.

Сондай-ақ брифинг барысында журналистер назарына ұсынылған ендігі бір мəселе ұстаздардың кəсіби біліктіліктерін арттырудағы атқарылған істер болды. Мəлім етілгендей, өткен жылы 7884 пе-дагог өз білімдерін жетілдіріпті. Үстіміздегі жылы тағы 10 000 адам білімін жетілдірмек екен. Жəне кəсіптік білім жетілдірудің мұғалім жалақысына да едəуір əсері бар көрінеді. Курсты тəмамдаған пе-дагог арнайы біліктілік емтиханын тапсырып, оның нəтижесіне бай-ланысты 30, 70 тіпті 100 пайызға дейін еңбекақыға қосымша ала ала-ды. Мəселен, 18 сағаты бар, жоғары санаттағы мұғалім курста жеткен табысына сəйкес орташа есеппен 122 286 теңге табыс табады.

Ə.Ғалымова əрі қарай оқу-білім ордаларын қаржыландырудағы жаңалықтармен де бөлісті. Ол бой-ынша бастауыш, орта жəне жалпы орта білім беруде қаржыландыру

қағидаты жан басына , яғни оқушыға арналып есептелетін бола-ды. Осылайша мектепке бөлінетін қаржы мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру арқылы шешіледі. Мұнда білім берудегі мемлекеттік тапсырысты (білім беру үдерісін қаржыландыруды) Білім жəне ғылым министрлігі, ал білім беру ортасының тіршілігіне қажетті қаржыландыруды жер гі лік-ті атқару органы мойнына алады.

Алдағы оқу жылында еліміз бойынша Ақмола, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан жəне Оңтүстік Қазақстан облыстарының 50 мектебінде осы жан басына шағып қаржыландыру қанатқақты жоба ретінде қолға алын-бақ көрінеді. Жəне сынақ алаң дары ретінде ауылдық, қалалық ор та мек-тептермен қатар, лицейлер, гим-назиялар да қатысып, жалпы саны 40 мыңнан астам оқушыны қам ти тын бо-лады, деді жауапты хат шы. Сондай-ақ, еліміздегі мек теп терде электрондық оқыту жүйе сін ендірудегі атқарылған жұмыс тар да журналистер наза-рына ұсынылды. Атап айтқанда, 2011 жылы 44 білім ұясы 2753 ком-пьютермен, 591 ноутбукпен, 88 көпфункциялы құрылғылармен, 44 принтер, 186 планшет, 810 классмейт-пен қамтамасыз етілсе, 2012 жылы ол бірнеше есеге артып, 537 оқу орны жабдықталыпты.

Фарида БЫҚАЙ,«Егемен Қазақстан».

Алдағы тамыз айында аудандық маңызы бар қалалар, ауылдық округтер, ауылдық округтің құрамына кірмейтін кенттер мен ауылдар əкімдерінің сайлауы өтетіні белгілі. Осы маңызды шараға орай облыс орталығында еліміздегі аталған деңгейдегі сай-лауды ұйымдастыру мен өткізу мəселелері жөніндегі семинар-кеңес өтті.

Семинар-кеңесті өткізуге Орталық сайлау комис-сиясы хатшысының орынбасары Владимир Фосс, ұйымдастыру бөлімінің аға инспекторы Қуаныш Мəметов келді. Бұл күні облыс орталығында өткен осы шараға аудан, қала əкімдері, аудандық, қалалық мəслихаттардың хатшылары, аудандық, қалалық əкім аппаратының жетекшілері, аудандық, қалалық сай-лау комиссияларының төрағалары мен хатшылары, облыстық сайлау комиссиясының мүшелері қатысты. Сондай-ақ, шараға облыстық прокуратура, ішкі істер, салық департаменттерінен, экономика жəне бюджеттік жоспарлау, мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттік басқармаларынан өкілдер шақырылды.

Семинар-кеңесте жиналғандар алдында сөз сөйлеген Владимир Фосс алдағы өтетін сайлаудың маңызын, оны қалай өз деңгейінде ұйымдастырып өткізу қажеттілігін жан-жақты баяндап берді. Яғни, басты мақсат – жергілікті жерлерде өтетін əкімдерді сайлау науқанына барынша ашықтық, жоғары жауапкершілік керек екендігі айтылды. Ел Президентінің «Аудандық маңыздағы қалалар, ауылдық округтер, ауылдық округ-ке кірмейтін кенттер мен ауылдар əкімдері сайлауын өткізудің бірқатар мəселелері туралы» Жарлығына сəйкес, облыс аумағындағы ауылдарда ауыл əкімдері сайланады. Сайлау биылғы жылдың 7 тамызында өткізіледі, деп белгіленіпті.

Сондықтан маңызды шараны өз дəрежесінде ұйымдастыруға орай алдағы уақытта облыста тағы да бірнеше семинар-кеңестер өткізіледі екен. Ал, бұдан бұрынғы сайлауларда да өзінің біліктілігімен, білімділігімен танылған Əлия Сабырханова басқаратын облыстық сайлау комиссиясының бұл сайлауда да жауапкершіліке сай қызмет атқаратынына сенім білдірілді.

Павлодар облысы.

Алда тўрєан міндеттер ауќымдыАлда тўрєан міндеттер ауќымдыКеше Қазақстан Президентінің жанындағы Орталық ком-муникациялар қызметі орталығында кезекті брифинг өтіп, ондағы басты тақырып – қоғамымыздағы мемлекеттік білім беру саясаты болды.

Сайлауєа дайындыќ басталдыСайлауєа дайындыќ басталды

(Соңы. Басы 1-бетте).

Президент Їндеуіндегі Президент Їндеуіндегі ўсыныстарўсыныстар

13 маусым 2013 жыл www.egemen.kz 5 Алыстағы ағайын

Ґзендерін оѕтїстіктен солтїстікке бўрудаҚытай өзіндегі өзендерді оңтүстіктен елдің солтүстігіндегі құрғақшылық аумақтарына бұру жөніндегі жобаның алғашқы кезеңін аяқтады. Билік төрт ай бедерінде аса ірі Янцзы, сондай-ақ Хуайхэ, Хуанхэ жəне Хайхэ өзендері суларының бір бөлігін солтүстікке бұратын арналар желісін тұрғызбақ болып отыр. Осылайша елдегі ең ірі Янзцы өзені суының бір бөлігі Хуанхэ

өзенінің арнасы арқылы Солтүстік Қытайға жеткізілетін болады. Осы маршрут бойынша жылына шамамен 1,5 млрд. текше метр су жеткізілмек. «Өзендерді бұру» жобасының жалпы құны 81 млрд. долларды құрайды. Осы бағыттағы барлық жұмыстарды 50-60 жыл-да аяқтау жоспарланған. Белгіленген аралықта 1,3 мың шақырымдық арналар тартылмақ.

Екі Корея бір-бірімен байланысын їздіПханмунджом байланыс арнасы Солтүстік жəне Оңтүстік Корея арасында келіссөздер болмайтыны туралы хабарланған күннің ертесіне байланысын үзді. Біз таңертеңгі сағат 9-да байланысқа шығуға тырысқан едік, бірақ Солтүстік жауап бермеді,

деп мəлімдеді Оңтүстік Корея өкілі. Солтүстік жəне Оңтүстік Корея арасындағы байланыс желісі

үстіміздегі жылдың 11 наурызында үзіліп, екіжақты кездесу өткізуге уағдаласылған күннің ертеңінде, яғни 7 маусымда қайта жалғасқан болатын. Ал 11 маусымда Оңтүстік Корея келіссөздерге қатысушы солтүстік өкілдерінің санын азайту туралы шешім қабылдағаннан кейін КХДР Сеулге делегаттар жіберуден бас тартқан еді. Алты жылдан соңғы министрлер деңгейіндегі екі ел арасындағы екі күндік келіссөздер Сеулде 12-13 маусым күндері өтуі тиіс болатын.

Тасќыннан келген шыєын теѕдессізГерманиядағы су тасқынынан келген шығын көлемі 12 млрд. еуро деп бағаланып отыр. Ал зардап шеккен-дерге сақтандыру компаниялары төлейтін өтемақы сомасы 2,5-3 млрд. долларды құрамақ. Зардап шеккен аудандардағы көптеген тұрғындардың сақтандыру полистері де жоқ көрінеді.Бұған дейін сарапшылар нөсер жаңбырлар туындатқан табиғат

апатынан келген экономикалық шығынды 6 млрд. еуро деп бағалаған еді. ГФР канцлері Ангела Меркель су тасқынынан зар-дап шеккендерге федералдық бюджеттен 100 млн. еуро көлемінде көмек көрсетілетініне уəде берді. Соңғы мəліметтерге сүйенсек, Дунай өзеніндегі су деңгейі төмендей бастаған. Есесіне Эльба өзені бұрынғысынша елдің солтүстік-шығысына əлі де қауіп төндіріп отыр. Орталық Еуропада топан судан қаза тапқандар саны 18 адамға жеткенін айта кетейік.

Əлемдегі еѕ жылдам пойыз сыналдыЖапонияда қазіргі кездегі əлемдегі ең жүрдек пойызды алғаш рет сынақтан өткізу үдерісі табысты аяқталды. «Маглев» пойызы сағатына 584 шақырым жылдамдықпен жүруге қабілетті. Алайда, алғашқы сынақ барысында сағатына 500 шақырым жылдамдықпен жүруге ғана қол жеткізілген. Адам таңғаларлық жылдамдық магнитті жастық есебінен жүзеге

асырылады. Пойыз рельстерге еш жері тимей, магниттің үстінде жүйткиді. Ол тек аэродинамикалық қарсылық нəтижесінде ғана тежеледі. Ал алғашқы сынақ Яманаси префектурасында 5 вагон-нан тұратын пойыз құрамымен өткізілген. 2027 жылы мұндай пой-ыз Токио мен Нагоя арасын байланыстырады деп жоспарланыпты. Аталған қалалар бір-бірінен 350 шақырым жерде жатса, пойыз оны 40 минөт ішінде еңсере алады.

Əйелімен ажырасу əдетке айналєандайРесей президенті Владимир Путиннің зайыбымен ажырасып жатқаны туралы ақпараттың бүгінде шындыққа айналғаны белгілі. Бұл əдет бүгінде əлемдегі жоғары лауазым иелерін шырмай бастағандай. Бұған Чехия премьер-министрі Петр

Нечастың зайыбы Радкамен ажырасу туралы шешімі нақты дəлел болып табылады.Чехиялық ерлі-зайыптылар мұндай шешімге 25 жыл

отасқандарына қарамастан барып отыр. «Біз отбасылық өмірімізді үйлестіруге ұмтылдық, бірақ одан еш нəтиже шықпады. Сондықтан ажырасқан жөн деп шештік. Алайда, бір-бірімізге де-ген сыйластығымызды сақтап қалуға тырысатын боламыз», дейді Нечас. Олардың 4 баласы болса, екі кенже қыздары əлі кəмелетке толмапты. Премьердің сөзіне қарағанда, олар аналарымен қалады, ал ол қыздарының білім алуларына көмектеседі.

Жер бетіндегі еѕ ќарт тўрєын кґз жўмдыЖердегі ең ұзақ жасаған тұрғын ретінде Гиннестің рекордтар кітабына енгізілген жапониялық Дзироэмон Кимура 116 жасында қайтыс болды. Ол табиғи себеп-термен көз жұмған. Дзироэмон Кимура 1897 жылдың 19 сəуірінде туыпты. Мұның алдындағы ең ұзақ жасаған тұрғын ретінде Даниядан

АҚШ-қа қоныс аударған Кристиан Мортесен саналып келген-тін. Ол 1998 жылы қайтыс болған еді. Ал Кимураның қазасынан кейін Гиннестің рекордтар кітабының нұсқасы бойынша əлемдегі ең көп жасаған адам атағы келесі бір Жапония тұрғыны Мисао Окавеге ау-ысты. Бұл кейуана 115 жаста. Осы жерде атап көрсететін бір жəйт – Гиннестің рекордтар кітабына өзінің жасын құжатымен дəлелдей алған адам ғана енгізіледі.

Интернет материалдары негізінде əзірленді.

ШАРАЙНАƏлем жаѕалыќтары

Ќысќа ќайырып айтќанда: Соңғы тəулікте Түркияның Ыстамбұл қаласындағы Таксим

алаңында ереуілшілер мен полиция арасындағы қақтығыс қайта жалғасты. Билік алаңды қалай да тазалауға күш салмақ. Ал ел премьері Реджеп Тайып Ердоған ереуілшілер жетекшілерімен кез-десу өткізбек.

Австрияның бітімгершілік əскерлері Голлан биіктігін тастап шыға бастады. Биіктіктегі 380 солдаттың 20-сы қазірдің өзінде Израиль аумағына келіп кірген. Алғашқы 60-80 бітімгерші отанына бүгін оралуы тиіс. Мұндай шешімді сондай-ақ Канада мен Жапония контингенті де қабылдаған. Мұндай шұғыл шешімдерге бітімгершілерге шабуылдардың жиілеп кеткені себеп болып отырса керек.

Финляндияның қорғаныс министрлігі Ресейдің екі əскери ұшағы елдің əуе кеңістігін бұзды деген күдік білдірді. Кеше осындай ресми мəлімдемені Финляндияның қорғаныс министрлігі таратты. Дабыл қағылып, елдің əскери-əуе күштерінің ұшақтары аспанға көтерілген. Оқиғаның басқа егжей-тегжейі нақтыланбайды.

– Гүлмира Жақсыбекқызы, «Шетел қа зақтарының өнері» атты ха лық аралық ғылыми жоба – кімнің идеясы?

– Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасы бойынша құрылған Дүниежүзі қазақтары қауымдастығының алыс жəне жақын шетелдегі қазақ өнерінің сақталуын қадағалап, даму үдерісін артты-рудағы атқарар рөлі орасан зор. Елбасының өзі ғылыми жəне мəдени қауымнан бұл мəсе-ленің аса үлкен жауапкершілікпен, ынтамен шешілуін талап етіп отыр. Соның бір айғағы десек болады, шеттегі қазынаны қайтару үшін ғылыми-зерттеу жобасы дүниеге келді. Мұның аясында Ресей, Өзбекстан, Қара-қалпақстан, Моңғолия, Таулы Алтай, Қытай мемлекеттеріне жүргізіліп жатқан ғылыми экспедициялардан əкелінген құнды деректер мен ноталық үлгілер бай мəдени мұрамызды одан сайын толықтыра түсеріне үміттіміз.

– Зерттеу жұмыстарына атсалысқан азаматтар болды ма?

–Өзбекстан, Қарақалпақстан жерле-рінде болған іссапарымызда белгілі өнер қайраткерлерімен, көнеден дамып келе жатқан жыраулық дəстүрдің белгілі өкілдерімен танысып, сұхбаттасып, сол өңірдің мəдениетінің кəсіби деңгейіне көз са-лып, музыкалық өнердің əркелкі бағыттары мен жанрларына назар аудардық. Осының өзі біз үшін үлкен олжа еді.

– Өзге жерлерде сақталған үлгілердің мұндағыдан қандай айырмашылығы бар?

– Өлшеусіз өнердің бірі – жыраулық Сыр бойында кемеліне келіп, арнасына толып, қасиеті биіктей түсті. Бұған өзек болған бұл жердің сұлу табиғаты, шалғынды нуы, күміс суы еді. Шырқалған əн, жыр, көмейден құйылған əуен, күмбірлеген күй асқар шың-дардан асып, бес қала – Бұхара, Нөкіс, Үргеніш, Хожелі, Төрткөл, Хиуа, Шымбай əуендеріне ұласып, Еуразия құрлығының бір бөлшегін құрады.

Осы уақытқа дейін қазақ музыкасының, дəлірек айтқанда, қазақтың музыкалық фольклорының бip ғана қырына назар ауда-рылып келгені анық. Мысалы, əн-күйлердің таза музыкалық туынды ретіндегі жанрлық сипаты, iшкi кұрылым-бітімі, орындалу ерекшеліктері жайлы көп еңбектер жарық көрді. Алайда, қазақтың аса бай музыкалық фольклорының тағы бір бағыты – сөзбен, шешендік өнермен байланысты, əн-күймен байланысатын жыр, толғау, аңыз, бата, терме, желдірме, жоқтау, беташар сияқты көптеген жанрлар музыка зерттеушілердің назарына түсе бермеді. Сондай көзқарастың салдары-нан шетелдегі қандастарымыздың қыруар мұрасының осы уақытқа дейін жиналмай келгені өз алдына үлкен өкініш.

Осы барған сапарымызда Өзбекстан, Қарақалпақстан өңірінің ақын-жыраулық өнері мен олардың кейбір қолдағы бар өлең-дердің ырғақтық табиғаты жəне ладтық-интонациялық құрылымына талдау жүргі-зіліп, жыршылық өнердің кəсіби деңгейі анықталды.

Қазақ дəстүрлі сөз өнерінің түп тамыры көне замандарға барып тірелетіні белгілі. Дəуіріне сай дамыған мəдениеті, төлтума дəстүрлі өнері болған бабаларымыз орта ғасырдың өзінде (V-VIII ғас.) мəңгі өлмес мұралар жасады. Ғылымда «Орхон-Енисей жазулары» аталатын, түркі тайпаларының байырғы қоныс-мекендерінде көне руна жазуымен тасқа қашалып қалдырылған бұл құнды ескерткіштер адамзат мəдениетінің даму тарихындағы ең елеулі мұралардың бірі болып саналады.

Түркі қағанаттары құлағаннан кейін (VIII ғас.) сақарадағы дəстүрлі өнер орталығы қазіргі Қазақстан жеріне – Жетісу мен Сыр бойына ауысады. Дəл осы кезеңде Арис-тотельден кейін екінші ұстаз атанған Əбу-насыр əл-Фарабидің шығуы кездейсоқ емес. Бұл дəуірде жасалған дəстүрлі өнер мұра-ларының тың үлгілері өлкеде ешқашан толас-тамаған соғыстар кезінде жойылды, енді біразы уақыт шаңы астында іс-түзсіз жоғалды.

XV ғасырдың ортасынан бастап қазақ атымен аталған мəдениет өркен жаяды. Көне, ортақ арнадан бөлініп, қазақ халқының дəстүрлі өнері қалыптасады. Қазақ мəдениеті қазіргі Қазақстан жерін жайлаған тайпа-лар туғызған бай рухани қазынадан нəр алды, ежелгі дəстүрлерді дамыту, тың тақырыптарды игеру нəтижесінде кемелденді. Кезінде қазақ сөз шеберлігін, шешендік өнерін жоғары бағалаған қазақ даласы-на жер аударылған ғалым-зерттеушілердің пікірлері үлкен ойға қалдырады. Мысалы, Адольф Янушкевичтің: «Осыдан бірнеше күн бұрын өзара екі топтың сөз шарпысы-на куə болып, Демосфен мен Цицеронның атын да естімеген дала шешендерінің ділмарлығына қол соғып едім, ал, бүгін əн мен жыр толғаған ақындардың талантына қайран қалып отырмын... Жабайы варвар дегеніңіз осы ма?! Ғұмыр бойы мал соңында салпаңдау маңдайына жазылған, болашағы көмескі халқыңыз осы ма?! Жо-жоқ! Ақиқаты басқаша! Жаратушы бойына осыншама

қабілет дарытқан халық цивилизациядан қалған емес. Көшпелі тірлік кешкен номад қазір өзіне қомсына қарайтын халықтар арасындағы құрметті орын иеленер күн де туар...» деген сөзін алыңыз.

Сонымен қатар: Г. Мейендорф, М. Аткин-сон, Дж. Мак-Гахан, Р.Карутц, А.Алек торов, А.Брем, П. Мелиоранский, Д.Клеменц сияқты орыс жəне батыс Еуропа ғалымдары, саяхат-шылары мен этнографтары қазақ хал қының дəстүрлі өнеріне жоғары баға берген.

– Дəстүрлі өнерді дамыту жайы ата-қоныстың өзінде өте маңызды мəселенің біріне айналып отыр. Ал шет жердегі, Өз-бекстандағы жыраулық мектептің ахуалы қандай жағдайда екен? Ондағы «алтынның сынықтары» қалай сақталыпты?

– Экспедиция барысында осы өңірдің жыраулық өнерінің тарландары Тұрғанбай Жанабаевтың орындауында «Қоштасу», «Еламанды мақтау», «Жаманнан қаш», «Төрт қараның саңлақтары», Төлеген жыраудың орындауында «Отандастарыма», «Туған жерім», «Таныстыру», Ренат Бек-жүрсінұлының «Едіге батыр», «Өзім ту-ралы», «Жақсы болса ағаңыз» (Нау рыз-бек жыраудың жыры), «Ұстазға арнау» сияқты əр тақырыптарға жазылған Нау рыз-бек, Құдайберген, Əбубəкір Кердері жы-раулардың, Ақан Серінің термелерін, Мұ-рат Мөңкенің толғауын тыңдап, үлкен əсер алдық. Қарақалпақстанның жас, дарын-ды жырауларының арасында аты шыққан Жəнібек Пиязов «Едіге батыр», «Алпамыс батыр» дастандарынан қомақты үзінділерді жырлап бергенде керемет сезімге бөлендік.

– Өзіңізге осы жыраулардың ішінде əсіресе кімнің өнері ерекше əсер қалдырды?

– Қарақалпақстанның жыраулық өнерінің дамып, өркендеуіне Хожелі қаласының тұрғыны Тұрғанбай Жанабаевтың шығарма-шылығы айрықша əсер еткен екен. Қазақ ауыз əдебиетіндегі батырлар жыры, тари-хи, лиро-эпостық жырлар, жоқтаулар, жы-раулар поэзиясы, толғаулар, термелер, т.б. осы өлшемдегі үлгілерінің түр-түрлерін біліп қана қоймай, батагөйшілдік, түс көру, ырым айту, табиғат құбылыстарына, өзге де жайларға қарай болжамдар жасау (абыздық қасиеті) дарындылығына бөленген ақын. Ел қорғау азаматтық тақырыптарға, табиғат көріністеріне арналған өлең-жырлары көзге түсіп, көне дəуір жырауларына тəн көркемдік тəсілдерді қолдануымен ерекшеленеді. Көпшіліктің айтуы бойынша Тұрғанбай жырау ең алдымен ұстазы, Сыр өңірі көне жыраулық өнерінің құрыш қорытпасындай Базар жырау секілді сөз зергері ретінде халыққа танылған. Туындылары адам көңілін дөп басар мірдің оғындай өткірлігімен, аз сөзге көп мағына сыйғызатын нақтылығымен, қиыннан қиыстырған көркемдігі жəне қуатты серпінділігімен ерекшеленеді. Өкінішке орай жыраудың денсаулығы мен жасына қарай (73) көптеген өзіндік əуендері жазыл-май қалған, таспа бейнелері сақталмаған, мақамы нотаға түсірілмеген. Ел аузында көбісі ұмытылған. Осы мəселені экспеди-ция кезінде шешу біраз қиындық туғызды. Бірақ оның жарыққа шыққан үш кітабында əртүрлі тақырыпқа жазылған көптеген философиялық жəне лирикалық жырлары, нақыл сөздері, фольклорлық туындылары кеңінен орын алды. Бұл шығармалардың көбісі қазақтың ауызекі поэтикалық жəне музыкалық фольклорындағы туындылар тəрізді мəнерлеп айту (речитация) форма-сында айтылады.

– Мұны көпке ұғынықты тілде не деп айтады?

– «Речитатив» музыкалық сөйлем арқылы мағыналы, толымды туындыларда

адамның көңіл-күйін, оның бай эмоциялық палитрасының толықтығын көрсететін құрылым қатарына жатады. Мысалы, «Ерлерім бар мақтаулы» жырының шумақтары мына-дай болып келеді:

«Атам қазақ баласы,Халқы үшін қан төгіп.Қабырғасы қайысқан,Солай да болса айтайын.Озып шыққан, – дейді, – жұрт,Талай-талай сайыстан,Сондықтанда қазақтың,Төбесі биік ғарыштан,Осыларды баяндап,Алдарыңа тартуға,Арнап келдім алыстан.Жұрт пəлен-түген десе де,Қалғам жоқ əлі шабыстан,Жырау деген дыбыстан,Домбыра алып қолыма.Айттым өлең тынбастан,Он бірімде бет ашқам,Содан бері келемін,Айтып өлең тынбастан...», сияқты екпінді

ырғақпен жалғасып соңы:«...Жалғыз Қорқыт болмаса,Бұл өлімнен кім қашқан.Қай ақымақ болады,Қəлім саған жетер деп,Жақынына жармасқан,Саудагерлер болады,Бір тиыны кем болса,Сауда шерік досымен,Күн-түн жатып дауласқан.Осылайша санасқан,Ақырында араз боп,Иттей болып таласқан,Тату болса ағайын,Біріне-бірі қарасқан», деп татулық-

бірлікті дəріптеген халықтық өнегемен аста-са аяқталады.

Жырау Т.Жанабаевтың бір тума өлеңдері туған өлкесінің ғажайып табиғатына арналған. Оның арасында «Мекенім» атты жыры бы-лай бітеді:

«...Көктемі қара жаңбыр, қысы қарлы,Сексеуіл, қоянсүйек, мəуесімен,Жусан, селеу раңы малға дəрі.Батысында керілген «Сүгенарым»,Жан жүре алмас тоғайлық жалғыз-жарым.«Итқыры» бар, «Шағырлы», «Сарыбай

құм»,Аттарын да ұмыттық қанша санын.Кіндік кесіп туылған сонда тəнім,Біле бермейді кейбіреу мұның мəнін». Лирикалық өлең түрі терме жанрын-

да жазылған бұл шығармада речитатив белгілері қысқаша музыкалық əуеннің тез жылдамдықта, бірқалыпты ырғақта жиі қайталануымен ерекшеленеді. Бұл туын-дының ерекшелігі речитативтік мəне р леу формасының əуендік түрі арқылы анық-талуында. «Мекенім» жыры нақыл сөз үлгісінде айтылып, өнегелі, нұсқалы сөздер-дің тізбегінен құралған. Термеге тəн дəстүрлі жеті, сегіз буынды жыр үлгісінде жазылған.

Бай эмоционалды ішкі сезім əлемін суреттейтін маңызды құралдың бірі ретінде мəнерлеп айту бірнеше ғасырлар бойы өзінің қалыптасу жəне даму кезеңдерінде бірқатар ғалым-зерттеушілердің наза-рын қызықтырған. Əйгілі музыкатанушы М.Ахметованың айтуы бойынша: «Терме – қазақтың музыкалы-речитативті əн фор-масы ретінде кең тынысты бастапқы кіріспе интонациясымен басталады. Шығарманың негізгі өзегі сөз мəтінін мазмұндауға қарай бағытталған қысқа, анық, тұрақты ырғақты, жиі қайталанатын музыкалық фразадан құралған. Қайталау үдерісінде бұл құрылым вариациялық өзгерістерге ұшырайды. Кейде I бөлімнің ортасында жылдамдық одан сайын өсіп, даму шегінде жаңылтпашқа айналады».

– Киелі өнерді пір тұтқан мұндай тағы кімдерді кездестірдіңіз?

– Бейбітшілік өмірді, атамекен, туған елін, батырлық тақырыпты əрі нəзік лириканы жырлаған Тұрғанбай жырау артына мол мұра қалдырып отыр. Оның бізге орындаған жыр-лары табиғат аясындағы, ауылдас, жолдас-жора, таныстарының болмысын, тіршілігін, қоршаған ортасын бейнелеуге арналғандай болып көрінгенмен, жырау шығармалары əдетте нақыл, қанатты сөздерден құралған философиялық толғаулар түрінде келеді. Онда өзінің заманы жайында түйгендерін, мораль, этика жайындағы ойларын баяндай-ды, өзекті қоғамдық мəселелерді көтереді.

Өзбекстанның жыраулық өнерінің тағы бір өкілі бұхаралық Төлеген жыраудың өмір жолы, шығармашылығы жастарға үлкен үлгі. Ол он екі жасынан ақын, əнші əрі композиторлығымен ерекшеленген жан. Асқақ рухы, берік ұстамы, өмірлік мұраты орындаған туындыларынан кеңінен танылады. Ойлы да сырлы жыраудың толғауларының, термелерінің тақырыбы, мазмұны жағынан көркемдік ерекшеліктері тұрғысынан өте қомақты.

– Осы арада білгіміз келетіні – оларды өзбек ағайындардың қолдап-қолпаштауы қалай екен?

– Өзінің ұзақ шығармашылық өмірінде Бұхараның мол жерін түгел шарлап, өз елінің əйгілі жыршысы ретінде танылып, жұрттың сүйіспеншілігіне бөленген жырау бүкіл өмірін осы салаға арнаған десек, артық айт-паймыз. Ел өміріндегі елеулі оқиғалардың барлығы да ақын-жыраудың өнернамасында өзінің көркемдік шешімін табады. Сол себепті жыраулық өнердің қадір-қасиетін мұндағылар да өте жақсы түсінеді.

Төлеген жырау өз дастандарында, өлеңдер мен күйлерінде халық мұңын ғана емес, оның сырын, рухын төгіп жырлайды. Бірде тари-хи тереңдікке бойласа, бірде философиялық пайымдармен орағыта толғайды. Төлеген жыраудың өлең-жырларын, хисса-дастанда-рын келесі ұрпаққа жеткізу музыкатанушы ғалымдардың парызы деп санаймын.

«Көңілді қыз» атты күйі 1964-65 жыл-дары шыққан. Бұл шығарманың шығу та-рихы акынның жас шағымен байланысты. Əдемі қызбен танысқан Төлеген жырау бұл күйді соған арнаған. Бұхара қаласында осы шығармаға «Шоқ қыз» деген ат берілген.

«Таныстыру» деп аталатын термесі – Өзбекстан, Тəжікстан жəне Түркіменстан Республикаларында болған сапарларында өзімен таныстыру кезінде орындалатын жыр. Бұл – жас шағында шығарған туындысы.

Осы өңірде тағы бір дарабоз жырау Ренат Бекжүрсінұлының шығармашылығымен та-нысып, оның ақындық, сазгерлік дарынды -лығының куəгері болдық. Жырау 1976 жылдың 24 сəуірінде Қарақалпақстанда туған. Мұрасының жетекші тақырыбы – қазақтың атақты ақыны Наурызбек шығармаларының өрісін кеңейтіп, оларды насихаттап, ұлт қауымының жаңаша келбетін суреттеу.

Ренат бауырымыз қалың бұқара көңі-ліндегі мұң мен нала, ыза мен кек, арман мен мұратын көркем сөз арқылы мейлінше кең сəйкестіріп, шығармашылық тұлғасы мен азаматтық бейнесін келістіре көрсете білетін тұлға. Ұстазы Наурызбек жырау секілді Р.Бекжүрсінұлы көркем сөздің асқан шебері, жырларындағы əшекейлі сөзі кестелі өрнектерге ұқсас. Адам баласына ол ортақ ізгілік, адамгершілік, ата-ананы құрметтеу, жар мен перзент сүю, досты бағалау, еңбек пен өнерді қадір тұту сияқты құндылықтарды ша-быттана жырлайды. Өзі жазған жырларының көбісі жоғарыда айтылған мəнерлеп айту формасында орындалады. Бірақ басқа жырау-лардан айырмашылығы мақамдарының аса əуезділігінде, əуендік əсемдігінде.

– Ата-бабадан қалған нақыл сөздің мəн-мағынасына жастар жағы қалай құлақ тү-руде? «Ат тұяғын тай басар» демекші, жа-лынды жырды жалғастырушылар бар ма?

– Осындай топқа қосылатын кейінгі толғау алыбы, жас жыраудың бірі – Жəнібек Пиязов. Ол 1992 жылы Нөкіс қаласында туған. Ол дəстүрлі ақындарға ұқсамайды. Шығармаларының мазмұны мен тақырыбы – эпикалық дастандарды жаңа бір фор-матта интерпретациялау. Бұл тұрғыдан жас қобызшы-жыраушының бойындағы əртістік қабілеттерінің, көркемдік əшекейлеу əдістерінің молырақ ашылып орын алғанын мойындау керек. «Алпамыс батыр» даста-нынан үзіндіден Алпамыс батырдың Құлтай бабаға жылқы сұрап барған жерін орындаған кезде Жəнібек дауыс мүмкіндіктерін көрсе-те білді. Сонымен қатар, «Айға шап», «Шер-бейна», «Жан жан», «Солқым», «Беглер», «Тан атар», «Ерман» жəне «Сыбай» атты орындаған күйлері қобызды жетік меңгерген виртуоздықтық, техникалық шеберліктің көрсеткіші ретінде, ұлттық колоритке толы шығармалардың топтамасына кіреді. 2012 жылы Ж.Пиязов Қорқыт атындағы түркі халықтарының дəстүрлі орындаушылық өнерінің фестивалінде 2-ші жүлдеге ие бол-ды. Бұл қомақты іс-шара Астана қаласында Мəдениет жəне ақпарат, Білім жəне ғылым министрліктерінің қолдауымен, Юнус Амре атындағы Түрік мəдениет орталығы мен Ұлттық өнер университетінің атсалысуымен жүзеге асты.

– Қорыта келгенде, бұл жоба арқылы халыққа танылмаған талай талантты ар-шып алған екенсіздер ғой. Ендігі жерде оларды елдің рухани игілігіне айналдыра-тын күн де алыс емес шығар?

– Өзбекстан, Қарақалпақстан өңірінің ақын-жыраулық дəстүрі қазақтың əдеби-музыкалық өнерінің бір тармағы ретінде ұлттық мəдениет імізд ің сарқылмас өзегі екеніне көзіміз толықтай жетті. Қарақалпақстан өңірі ежелден əн мен күйдің, өлең мен жырдың мекені болғандықтан, бұл өңірдің төлтума өнер өкілдері Ұлы даланың ажырамас, бөлінбес бір бөлігі, халықтың ру-хани өмірінің негізгі өзегін құрайды.

Бұл өнер түрі болашақта да өзінің түбегейлі болмысын тауып, халқымыздың мəдени мұрасының талассыз мəйегі болып табылатыны сөзсіз.

ƏңгімелескенҚарашаш ТОҚСАНБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Бүгінгі таңда Қазақстанның бай мəдени мұрасына халықаралық деңгейден үлкен қызығушылық, ерекше тартымдылық бар екені сөзсіз. Еуроатлантикалық жəне еуразиялық қарым-қатынасқа қол жайған халықтың бүкіл дүние жүзіне тарағаны көпшілікке мəлім десек, бұл тұрғыдан М.Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институтының Елбасы қолдауымен жүзеге асырылып отырған «Шетел қазақтарының өнері» атты ғылыми-зерттеу жобасы шетелдегі қандастарымыздың өнері мен мəдениетімен танысуға сара жол ашып отыр. Сондай мақсаттың бірі ғалымдарымызды Өзбекстан мен Қарақалпақстандағы қандастарымыздың ақын-жыраулық дəстүріне бастап барды. Осыған байланысты өнертану ғылымының кандидаты, М.Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институтының музыкатану бөлімінің меңгерушісі, Композиторлар одағының мүшесі Гүлмира МҰСАҒҰЛОВА көршілес елге сапары туралы айта келіп, сыртта халқымыздың əлі қаншама қазынасы шынайы иесін күтіп жатқанын жеткізді.

Уыз жырєа ўйыєан ел

13 маусым 2013 жылwww.egemen.kz6 Толғандырар тақырып

Сатыбалды СƏУІРБАЙ, «Егемен Қазақстан». Айгүл БƏЙМЕНОВА, журналист.

Соңғы жылдары елімізде азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында серпінді жобаларға инвестиция құйып, субсидия бөлу мəселесі оң шешімін табу-да. Алайда, жылқы шаруашылығы, қымыз өндірісі Үкімет тарапынан айрықша қолдауды, ерекше көзқарасты қажет етіп отыр. Біздің облыс өңірінде де қымыздың қадір-қасиетін жете бағалап, кəсібін нəсібіне айналдырып отырғандар бар. Мəселен, өткен жылы облыс бойынша 400-500 тонна қымыз өндірілген. Ақтөбе қаласында, Алға, Əйтеке би, Байғанин, Қарғалы, Ойыл, Шалқар, Ырғыз аудандарында бие байлап, қымыз ашытып отырған отбасы-лар бар. Бұл облыс халқына шаққанда не бо-лады. Көңілге медеті, əйтеуір, қымыз өндіруді қолға алушылар қатары жыл санап көбейіп келе жатқаны.

Қымыз өндірушілерге мемлекет тарапы-нан қомақты қолдау көрсету болашақтың еншісінде. Ал əзірше бұл көмек бие сүтінің бір литріне 60 теңге субсидия төленумен ғана шектеліп отыр. Өткен жылы облыс бойын-ша 57,0 тонна қымызға субсидия төлеу үшін квота бөлініп, жылқы ұстап отырған алты шаруашылық 3420,0 мың теңге көлемінде суб сидия алған екен. Бірақ субсидияны жыл-қы ұстауды кəсіп еткен кез келген адам ала алмайды. Облыстық ауыл шаруашылығы бас қармасы бастығының орынбасары Əнуар Маха новтың айтуынша, биылдан бастап суб сидия алудың жаңа ережелері бекітілді. Биыл қаңтардың біріне берген мəліметі бой-ынша, шаруашылығында 35 бас биесі болса, бір жылда орта есеппен 20 бие сауып отыр-са, қымыз өндіретін цехы бар болса, ол цехы вете ринарлық талаптарға сай келсе, жылқышы жоғарыда айтылған жеңілдіктерге қол жеткізе алады.

– Облыс бойынша 80 мыңға жуық жылқы бар. Соның 35 мыңдайы бие. Жылқы өсіріп отырған шаруашылықтардың бəрі бірдей қымыз өндірісімен айналысады деуге болмай-ды. Оны тек санаулы шаруашылықтар ғана қолға алып отыр. Əйтеке би ауданындағы «Шыңғыс», Алға ауданындағы «Абылай» жəне Байғанин ауданындағы «Қостемір» шаруа қожалықтарының қымызы қазір об-лыс орталығының тұрғындары үшін таны-мал бола бастады. 60 бас бие байлап отырған «Абылайдың» қымызы өткен жылы 20 тоннаға жетті. Күніне орта есеппен 100-150 литр сүт сауатын шаруашылықтың болашағы зор. Ал «Қостемірдің» қымызына келсек, бұл шаруашылықта 13 бие сауылады. Қожалықтың қожайыны Сабытай ақсақалдың жоспары мықты. Əзірше жылына 4,5 тонна қымыз өндіріп отырған жылқышы күніне 25 литр сүт сауатынын айтып отыр. Жаз айларында осы «Қостемірдің» қымызы қаладағы «Анвар», «Дина», «Дастарқан» супермаркеттерінде са-тылады, – дейді Əнуар Маханов.

Оның айтуынша, қымыздың отаны Қа-зақстан екеніне төрткүл дүниені түгел мойын-дататын нақты құжат жоқ. Сусынның құрамын ғылыми тұрғыда дəлелдеп берген зертхана да, ата-бабаларымыз жасаған технология бой-ынша айнытпай ашытып отырған қазақ та жоқ. Осы үшеуі болмаған жағдайда «қымыз – қазақтікі» деп қанша рет жарияға жар салғанмен, əлемді мойындату мүмкін емес.

Ата-бабамыз қымыз жасаудың ұлттық озық технологиясын ұрпағына өсиет етпе-ген деуге болмайды. Тек оны еске түсіруге құлшынып отырғандар сирек.

– Негізінен қымыз өндірісін жолға қою үшін, оның толық қазақтікі екенін дəлелдеп шығу үшін бұл шаруа мемлекеттік деңгейде қолға алынып, Үкіметтің араласу-ын қажет етеді. Ол үшін арнайы бағдарлама да болуы керек. Жақында қабылданған «Агробизнес-2020» бағдарламасы жылқы шаруашылығына ден қойып отыр. Мысалы, егер кəсіпкер осы бағыттағы шаруаға тоғыз мың теңге шығындар болса, оның үш мың теңгесін Үкімет кəсіпкердің қалтасына қайтарып төлейді. Бірақ бұл қымыз өндірісін дамыту үшін əлі де жеткіліксіз, əрине. Оны дамыту үшін Үкіметтен қаржыландырылатын арнайы бағдарламалар керек. Мəселен, «Сыбаға» бағдарламасы арқылы ір і қараның тұқымын асылдандырып отырған шаруашылықтарға қаралған мүмкіндіктерді жылқы шаруашылығына да бағыттаса, түйінді шешуге бір табан жақын болар едік. Ал өзіміздің өңірге келетін болсақ, біздің облыстың оңтүстік аудандарында жылқы жəне түйе шаруашылығын жолға қоюға əбден болады. Оған жайылым жер жеткілікті. Енді жергілікті жерлердегі əкімдіктер тарапынан тұрғындарға мал баққанға бітетінін түсіндіріп, жылқы малын ұстайтын шаруашылықтарға Үкімет тарапынан қандай жеңілдіктер

қаралғанын айту керек. Мысалы, жылқысы аз шаруашылықтар субсидияны бірігіп алула-рына болады, – дейді Əнуар Маханов.

Статистикалық мəліметтерге сүйенсек, біздің елде адам басына 31 литр сыра өндіріледі екен. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы қай мемлекетте сыра өндірісі адам басына 17 литрден асса, ол елдің тұрғындарына денсаулығын күтпейтін ұлт, құрып бара жатқан жұрт деп қарайды. Бұл біздің сыраға қызыққан қазақтың осы бетімен кете берсе, өз тамырына өзі балта шабуы ғажап емес екенін дəлелдеп тұр. Қазір «ба-бадан қалған сусын екен-ау» деп қымызға қызыға бастағанымызда, саптаяқ толы сы-радан сабаға піскен қымыздың мың сан рет артық екенін түсінгенімізде, қолда барды ұқсата алмай жатқан жайымыз жəне бар...

М ə р т ө к а у д а н ы н д а ғ ы « А л ғ а б а с » серіктестігінің басшысы Самат Сəдуанов

сүт өнімдерін шығару өндірісінің қыр-сырын толық меңгерген адам. Ол кезінде қымыз өндірісіне де қызығушылық танытыпты. Бірақ бастапқы, ежелгі технологиясы сақталған нағыз қымыз өндірудің оңай еместігін түсініп, «қазақ қасиетті деп білген биенің сүтін бы-лапыттау бекершілік» деген тоқтамға кел-ген. Бие байлаған қанша үйден дəм бұйырса да, шаруашылық директоры əлі күнге дейін Ақтөбе өңірінен дəмі тіл үйіретін керемет қымыз ішіп көрмепті.

– Қымызды ата-бабаларымыз ашытқан тех-нологиядан айнытпай жасау керек. Цех ашып отырған талай адамның қымызының дəмін татып көрдім. Нағыз қымыз қолдың жұмысы, ал оны техника баппен дайындайды деген сенімсіздеу əңгіме. Рас, қымыз танымайтын адамға жарай беретін шығар, бірақ ол жасалу технологиясы бұзылған қымыз болып шығады. Жұрт Ресейде, Еуропада қымыз өндіріп жатқанын айтып шулап жүр. Мен көрдім олардың қымызын. Қазақтың қымызына жетпейді! Тұзтөбеге қарай шығатын жолда Ершат деген ауыл бар. Сол жерде цех ашып, қымыз сатып отырған шаруашылықты көрдім. Орыстардың простоквашасы сияқты ашытқы ғана, оны қымыз деуге келмейді.

Негізінен, жылқы шаруашылығымен айна-лысу сиыр баққаннан оңай əрі материалдық шығыны жағынан есептер болсақ, тиімді де. Қазір бізде 800 бас сауын сиыр бар, сүттің литріне 10 теңгеден субсидия алып отырмыз. Ал бие сүтінің литріне Үкімет 60 теңге төлейді, дейді Самат Сəдуанов. Шаруашылық директорының ойынша, жылқы шаруашылығымен айналысуға мал ұрлығының көбейіп кеткені тағы да қолбайлау болып отыр. Ол Ресейдің селоларымен шека-ралас орналасқан ауылдардың жылқыларын жыл сайын барымташылар айдап кетіп, шека-ра асырып жіберетіні жұрт арасында «жылқы баққан тиімсіз шаруа» деген пікір туғызып отырғанын айтады. Ол елде қымыз өндірісін дамытып, оны жалпыхалықтық сусынға ай-налдыру үшін Үкімет тарапынан мықты қолдау, мықты жарнама керек дейді. Халық арасында оның денсаулыққа пайдасы тура-лы үгіт-насихат үздіксіз жүруі тиіс. Мəселен, Америкада «Кока-кола» тұңғыш рет шыға бастаған 1928 жылдары алғашқы екі жыл қатарынан жарнама мемлекет деңгейінде тегін жүрген екен. Қазір “Кока-коланы” жер бетінде білмейтін ел жоқ.

Жоғарыда қымыздың түрлі ауруларға ем екенін айтып өттік. Əсіресе, туберкулезге қымыз тіптен таптырмас ем екені əлдеқашан дəлелденген. Қазір Ақтөбе облыстық тубер-кулезге қарсы күрес диспансерінде 400-ден астам адам стационарлық ем қабылдап жатыр.

Оған аудандарда ашылған диспансерлік бөлімшелерде, арнайы санаторийлерде ем-дом қабылдап жатқан науқастарды қосыңыз. Қымыз туберкулезге қарсы күресте спецификалық препараттардың əсерін күшейтуге себепші бола алатын қасиетке ие екені ғылыми тұрғыда дəлелденіп отыр. Ендеше, қымыз науқастарға ем-домына қоса беріліп жатса, ем күткендегіден əлдеқайда нəтижелі болмас па еді. Себебі, жақсыға бізден бұрын қол созуға үйренген Еуропа төріндегі немістер, өзіміздің құдайы көршіміз орыстар əлдеқашан қымыз өндірісін дамытуға шындап кіріскен. Олар тек қана бірыңғай қымызбен емдейтін 40-50 емдеу-сауықтыру орнын ашып қойғандарын айтып, күллі Еуропаға жарнама-лап жатыр.

Қазір Германияда қымыз өндірушілер одағы бар көрінеді. Бельгия, Австрия, Италияда жылқы шаруашылығымен айналысқан фер-

мерлер қымыз жасай бастады. Ресейде 200-ге жуық қымыз ашытатын цехтар мен шаруашылықтар бар. Ресейдің олимпиа-да сияқты күрделі додаларда ел намысын қорғауға шығатын спортшылары ағзасын түрлі психологиялық соққылардан кейін қайта қалпына келтіру үшін, салмақ тастап-көтеру үшін, зат алмасу процесін жеделдету үшін қымыз ішеді екен. Олар 2008 жылы қымызды Бейжің Олимпиадасына да алып барыпты.

Жалпы, ТМД бойынша қымызды мəскеуліктер көп пайдаланады екен. Мəскеу тұрғындары тəулігіне 15 тонна қымыз ішетін көрінеді. Мəскеу маңында қымыз жасаушы-лар аз болмаса да, Ресейдің орталық қаласына қымыз негізінен Башқұртстаннан жəне Қырғызстаннан жеткізіледі екен.

Германияда жылқы фермасын ашып, қымыз ашытып, біздің ұлттық сусынымыз-ды күллі Еуропаға насихаттап, таратып отырған неміс кəсіпкері Ганс Цольман ту-ралы жазған бұқаралық ақпарат құралдары оны «аңыз адамға» айналдырып жіберді. Ол бүгінде шаруашылықта 600 бие сауып, қымыз ашытады, бие сүтінен жасалған ба-лалар тағамдарын дайындап сатады. Сосын бие сүтінен балмұздақ, денеге, бет терісіне арналған кремдер, сабын, түрлі косметикалық өнімдер жасайды. Бүкіл Еуропаға қымыздың қандай сусын екенін танытып отыр. Енді бізге қымыз ашытуды да өзгелерден үйрену қалғаны ма, сонда?

Қалай дегенде де, ұлттық сусынымыз қымыздың қадірін арттыратын кез жетті. Əйтпесе, «есіктен кіріп, төр менікі» деп күнделікті тұтынушылық артып бара жатқан сыраның жастардың денсаулығын құртып, ұлтымыздың тамырына балта шабуын əлсірете алмаймыз. Қазір қай қалаға барма, сыраханаға сүрінесің. Оның орнына қымызханаларды көбейтудің жолдарын осы бастан қарастыру керек. Сондай-ақ, қымызбен, шұбатпен емдейтін орындарды да көбейткен жөн. Əрине, ол үшін халықтың ұлттық сусындарымызға деген қызығушылығын оятып, жарнамалық-насихаттық жұмыстарды да жандандыру уақыт талабы болмақ. Өркениетті елдер тəжірибесі осыны көрсетуде. Қымыздың бəсі сырадан төмен болып бара жатқанын жасырудың реті жоқ. Қымыз өндірісін жолға қою туризмді дамытуға да серпін берер еді. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» көлік дəлізінің бойында қымызханалар қызмет көрсетіп тұрса, шетелдіктердің қызығушылығын ту-дыруы да мүмкін ғой. Қымызды ұлттық брендімізге айналдыруды тезірек қолға ал-маса болмайды.

Ақтөбе облысы.

Ертеректе кезекті іссапардан келген менің əріптестерім таң-дайларын қағып, бір ғажап азамат-пен танысқандықтарын айтып еді. Біріншіден, ол азаматтың өз болмы-сы деректі киноға сұранып тұрған тұлға екенін, екіншіден, оның бет-пішіні мен кескін-келбеті, мінез-құлқы, адами ой толғаныстары экранға сұранып тұрғанын сүйсіне жеткізді. «Такая колоритная фи-гура! Удивительно многогранный человек!» деп орыс тілінде бер-ген мінездеме де осы күнге дейін есімде. Енді сол туралы айтатын уақыт келген секілді. 1995 жылы Қарағанды облысының Шет ауда-нында республикалық «Салбурын» атты бүркітшілер жарысы өткізіледі деген соң жолдастарыммен бірге мен де бардым.

Күн қыс, қақаған аяз. Ақсу-Аюлыдан жиырма шақырымдай қашықта жатқан Тасбаз қыстауына бульдозер салған тар жолмен түс ауа жеттік. Алғашында маған кағажу жатқан елді мекен сияқты көрінді. Екі үй, қалғандары қора-қопсылар. Сəл əріректе ұзыннан созылып жатқан шөп маялары мен ауылшаруашылық техникалары. Əйтеуір, көзге түскен көріністерден ерекше б ір жинақылық пен тəртіптің бар екені аңғарылады. Кездескен адамдардың ішінен «та-ныс» кейіпкерді үздіге іздей баста-дым. Көп ұзамай тани кеттім! Батыр пішінді адам сол ғой деп ойладым. Солай болып та шықты.

– Тілеуқабыл, – деп таныс-тырды өзін. Қарсы үйден біраз адамдар шығып бізбен аманда-сып жатыр. Бақсақ, олар ертең болатын бүркітшілер жарысына келген құсбегілер екен. Танысып, білістік, көбімен осы күні де анда-санда кездесіп тұрамыз. Алматы облысының Сөгеті елді мекенінде де бүркітшілер сайыстары өтіп тұрады. Оқтын-оқтын онда да ба-рып жүреміз.

Атқа мінген қазаққа бүркіт ұстаған, шіркін, қандай жараса-ды! Тоқтаған жерді көп тамашалап тұруға Тілекең мүмкіндік берген жоқ, кідіртпей үйге шақырды. Кіре-берісте тамақ қамымен əбі гер болып жүрген апайды Тіле кең: «Бəткен (Бəтимə), осы үйдің балаларының анасы, біз бағынатын бастық», деп таныстырды. Əзілдеп сөйлейтіні байқалып қал ды Тілекеңнің. Нағыз қазақи тұр мыс: төселген сырмақ пен құрақ көрпелер керемет. Дөңгелек үстелдің үсті: бауырсақ, құймақ, бал қаймақ, қатырма шелпектер мен шақ-шақтар, жент пен қоспа сияқты ұлттық тағамдарға толы. Тілекең басқа азаматтардың бұл үйде бұрын болғанын білдіріп маған: «Шəй кел-генше, жүріңіз, үй ішін көрсетейін», – деп он бөлмелі шаңырақты та-ныстыра жөнелді. Есімде қалғаны, қонақ бөлмесі еңселі екен. Бөлмеде ешбір жиһаз жоқ, тек төсеніштер мен жиналған көрпе, жантайып жатуға арналған жастықтар. Жаңа ғасырмен сабақтастырып тұрған тек «үй кинотеатры» аталатын үлкен теледидар қондырғысы. «Бұл қонақтарға арналған бөлме, шетелден келген дипломаттар, аңшы-туристер осында демала-ды, сіздер сиқатты (сияқты деген сөзді Тілекең осылай айтады екен) қадірлі азаматтар да тыныстанады», деп Тілекең, қосалқы бөлмелерді көр сетті, монша, душ, əжетхана – бəрі үй ішінде екен. Шынын айту керек, мұндай қолайлы тір лікті қазақ қыстауларында көп кез-дестірмеппін өз басым бұған дейін.

Шай үстінде Тілекең біздің ішімізде сайрап отырған сауал-дарға жауап бергендей болып, өзін тереңірек таныстырды.

– Қарағанды политехникалық институтын бітіргеннен кейін құрылысшы-инженер болып істедім. Комсомол, партия сала-ларында да айтуға тұрарлықтай қызметтер атқардым. Аудандық комсомол комитетінің бірінші хат-шысы, аудандық партия комитетінің

бөлім меңгерушісі , облыста нұсқаушы дегендей. Қайта құру за-маны басталды. Бұл тіпті мен үшін құланның қасынуы мен мылтықтың атылуы бір сəтте болғандай əсер етті. Өзімді өзім толыққанды дербес сезінуге, бағынышсыз тірлікке жол ашылғандай болды. Оның үстіне қайта құрудың негізгі заңдарының бірі – «Шаруашылық қожалықтар туралы» заңы шықты. Жезқазған мен Қарағандыны тастап, туған жер қайдасың деп осында келдім. Бала кезімдегі сағынышпен өмі-рімнің жалғасы осы жерде өтеді деп шештім. Бəтимə мен ұлдарым қолдады. Алғашында 500 гектардай жерге ие болып «Азат» серік тестігін құрдым. Несие алып шаруаны бас-тап кеттім, – дейді ол.

Əңгіме барысында, əр күні көз көрген көріністер мен естіген ақпараттардан Тілеуқабыл Есім-бекұлының «Азат» шаруа шы-лы ғында техниканың түр-түрі бар екенін, ескі мал қораларын жөндеуден өткізіп фермаға айнал-дырғанын, екі жерден бұрғылап жерасты суын шығарғанын, 14 шақырымдық жеке меншік электр жолын салғанын, аудан орта лы-ғы нан «Бүркіт» кафесін ашып, тұр ғындарды жаңа дайын далған тағамдармен: ет, сүт, көкөніс сияқты күнделікті дастар қанға қажет тамақ түрлерімен қамтамасыз ете бастағанын, аудан орталығындағы бір асхананы жалға алғанын, бүркітшілікпен айналысып бүкіл республика құсбегілерінің сайысын ұйым дастыра бастағанын білдік.

«Салбурын» жарысы өтетін жерге тепсеңге шықтық. Қыстаудан тысқары жерде екен. Бəрі ресми жарыстағыдай. Əр бүркітшінің сандық нөмірлері, төрешілік жа-сайтындар, бүркіттің алғырлығын сыннан өткізетін аңдар (түлкі, қарсақ, кей тұста пайдаланатын жасанды тұлыптары) – бəрі де ретімен қарастырылған. Біз сайыс көріністерін кинотаспаға түсіріп алуға бекіндік. Түске дейінгі уақытта сайыстың негізгі жоспар-лары бітті. Сайыс өте қызық өтті, қатысушылар мейлінше зер салып, үлкен құмарлық танытты.

– Аң аулау, табиғатқа шығып жалғыз өзім далада серуен-деп жүруді бала кезімнен жақсы көретінмін. Адам да табиғаттың бір баласы ғой. Сол кезде, шіркін-ай, қыран құс салып саятшылық жаса-са ғой, деген ойға көп шоматынмын. «Мылтықсыз мерген» атану арма-ны мені Алматыға жетеледі. Онда «Сұңқар» деп аталатын шаруашылық б а р ы н е с т и т і н м і н . А т а қ т ы құсбегілер Əбілхақ Тұрлыбаев, Сəрсебек Дəулетбақовтардың ақыл-кеңесін алдым, баптаған бүркіттерін көріп тəнті болдым. Олардың əңгімелерінен саятшылық халқы-мыздың мұрасы, ұлттық ерек шелігі екеніне көз жетіп, сенімім ұлғайды. Бүркітке үлкен бап қажет екенін түйсіндім. Сол құс патшасы: «Мені адамзат қолына түсіре көрме. Түсе қалған жағдайда тоғыз ұлы, тоқсан айғыры бар жанға тап қыл», дейтін көрінеді. Тоғыз ұл дегені, бүркіт ешқашан көзден де, көңілден де ұмыт қалмауы тиіс. Тоқсан айғыры дегені, оны бабында ұстап ұшырып тұру керек. Қыран құстар ұшатын биіктік жағынан тек ұшақтарды ғана алдына салады. Өзінен басқа құс атаулының биіктеуін аса ұнатпайды. Енді ойлап көріңіз, қырандар 6 мың метр биіктікке дейін самғай алады. Құсбегілік тек өнер емес, қыран құсты жойылып кетуден сақтаймыз. Мысалы, Арқа өңірінде лашын құсты көруге зарсың. Ителгі, қаршыға, тұрымтай мүлде жойылып кетудің аз-ақ алдында тұр. Табиғаттың ула-нуы аз əсер тигізіп отырған жоқ. Шетелге оп-оңай шығып кетіп жатқаны қан ша! Қазақ пен қыран құстың ота ны Қазақ елі дегім келеді! Ме нің көптеген ұсыныстарым жо-ғары жақта сарғайып жатыр. Жа-ратушының берген құс баптау бай-лығы екенін түсіне қоятын адам аз.

Құсбегіліктің халықаралық қатынасқа қандай ықпалы бо-луы мүмкін? Дипломаттар, əрине, өзінің елші болып тұрған мем -ле кетінің мəдениетін, жергі-лікті халықтың салт-дəстүрін, руха ни құндылықтарын біліп-тануға мүдделі. Əрине, қазақ десе оның қыран құспен, арғымақ ат-пен жақындығы алдымен еске түседі. Оны Қазақстанда қайдан көруге болады? Біз танысқан кез-де бұл мақсатқа жету тек қана Тілеуқабыл Есімбекұлының, басқа да санаулылардың көмегімен ғана іске асатын еді. Қонақтар бөлмесінде екі-үш альбомдағы фотосуреттер керемет. Қонаққа келіп, астына ат мініп, қолына бүркіт ұстап саят жасаған шетел елшілерінің де суреттері молы-нан. Кешке қарай үйдің алдына үш салт атты келе қалды. Сөйтсек, екі голландиялық пен оларға жөн көрсетіп жүрген Тілекеңнің ұлы Абай екен. Бұлардың келгеніне үш-төрт күн болыпты. Тілеке бұлармен Австрия мемлекетінде болған қыран құстардың халықаралық сайысына барғанда танысыпты. Оның құсбегілігі туралы сол жолы көп материал жинап, шаруашылық жетістіктерін зерделеп бір деректі фильм түсіріпті. Ол теледидар-дан анда-санда көрсетіліп тұрады. Сол фильмдегі бір көрініс əке мен баланың əңгімесіне арналған еді. Сонда біз Тілекеңнің өмірін ғана емес, ісін жалғастырушы Абай екенін сезгенбіз.

Тілеке Алматыға келсе бір жоба көтеріп əкеледі. Ол БҰҰ-ның комиссияларымен қарым-қатынаста. Конкурстары мен тендерлеріне қатысып, көбінесе ұтып алып тұрады. Соңғы кез-де Астана қаласында 2017 жылы ЭКСПО бүкілəлемдік көрмесі өтеді деген жағымды хабарды ел қуанышпен қабылдағаны белгілі. Ол көрменің девизі «Болашақтың қуаты», альтернативтік «жасыл» энергетиканы дамыту тақы ры-бы на айналған. Ал Тілеу қа был Есім бекұлы өзінің Тасбаз қыс та-уына гибридтік станса (желдің қуаты, күннің жылуымен жұмыс істейтін) қойып алғалы қашан. 9 киловатт энергия беретін бұл стан-са қыстаудың бүкіл тұрмыстық-өндірістік қажетін өтеп тұр.

«Енді басқа энергия көздері бізге қажет емес», дейді Тілекең. Қара ғанды облыстық əкімшілігі бұл феноменді (басқаша айтуға келмейді) бүкіл облысқа тарату ке-рек деген тапсырма беріп жатқан көрінеді. Республиканың басқа облыстары да хабарласып жатыр дейді Тілекең. «Бір зырылдауық пен шыныларды жайып тастап электр шамын жандырып едім, бүкіл республикаға ақылды болып көрініп қалдым», дейді өзіне тəн əзілге басып. Оның алдында БҰҰ-ның Даму бағдарламасының бір жобалар конкурсын ұтып алып, қазақтың сайын даласында еңбек ететін əрқилы қызмет қажеттілігіне жарайтын жылжымалы үй үлгісін жасап «өндірістік үлгі» ретінде қолданысқа тапсырғаны жəне бар.

Бүгінде бір белеске шы ғып отыр ған Тілеуқабыл Есімбек ұлы-ның электронды адресі мен ғалам-тордағы сайты арқылы хабарлас-са осы айтылғандар туралы көп ақпарат ала алады. Əсіресе, уақыт пен заман туралы терең ойларын білу ерекше əсерге бөлері анық. Көңілі жүйрік, ойы ұшқыр, жүріс-тұрысы ширақ, күнделікті өмірі жоспардан жоспарға ұласып жатқан осы бір аяулы азаматтың ұмтылысы ұлтқа үлгі болғандай.

Сламбек ТƏУЕКЕЛ, Қазақстанның еңбек сіңірген

қайраткері.Қарағанды облысы,Шет ауданы,Ақсу-Аюлы ауылы.

Ќымыздыѕ бəсі сырадан неге тґмен?

Қымыздың емдік қасиетін бұл күнде күллі əлем мойындап болды. Атам қазақ қымыздың қырық түрлі дертке ем екенін əлдеқашан білген. Ресей, Германия, Франция қымыз ашытуды игеріп, қазір оны рынокқа шығаруға қызу кірісіп жатыр.Еуропа елдерінің өзі қымыздың адам ағзасына пайдалылығын түсініп, оны жасаудың əдіс-тəсіліне қызығушылық танытып отырған кезде ұлттық брендті ұлықтамай, бағаламай жүрген біз ғана. Шынын айту керек, біздің өңірде осы қымыз дайындау кенжелеп қалған сыңайлы. Қалалықтар облыс орталығында қаптаған сыраханалардан сусындарын басады, қымызхана деген атымен жоқ. Рас, аудандық жерлерде бірен-саран қымызхана ашып отырғандар бар. Бірақ, ол кімге жеткендей. Қазір жас жігіттерді былай қойғанда, қазақтың қолаң шаш сұлулары да сыраны сылқытып отырғанын көресің. Жəне сондай қаракөз қандастарымыздың қатары көбейіп бара жатқаны қынжылтады. Мұны айтып отырғанымыз, ұлттық сусынымыз – қымыз бен шұбаттың қадіріне жете алмай жүрген жоқпыз ба деген ой келеді санаңа. Ақтөбеде қымыз өндірісін жолға қоюға мүмкіндіктер бар ма?

Ќўсбегі

Атамекен

13 маусым 2013 жыл www.egemen.kz 7Қостанай қаласының іргесіндегі осы аттас ауданға қарасты Заречный ауылында «Арғымақ» заманауи ипподромы ашылды. Жылқы десе ішкен асын жерге қоятын, бəйге десе делебесі қозатын жұрттың бұл көптен бергі арманы еді. Жақсыны көрмекке ағылған адамда есеп жоқ. Осы ауылда «Қазақ тұлпары» асыл тұқымды жылқы зауыты орналасқан. Бүгінде құрылғанына 125 жыл толып отырған бұл шаруашылықты нарық қос өкпеден қысқан 90-жылдары Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі келіп көріп, оның дағдарыстың иірімінде кетіп қалмай, аман қалуына ықпал еткен болатын. Бүгінде асыл тұқымды жылқы зауытында селекциялық жұмыстар жүргізіледі. Ғалымдар даланың батырларына жалын төсеген қазақтың Қазанатын қалпына келтіруді мақсат етіп отыр.

Нəзира ЖƏРІМБЕТОВА,«Егемен Қазақстан».

«Қазақ тұлпарындағы» сəй-гүліктерді аламан бəйгелерге дай-ындайтын орын да тарлық ететін. Міне, енді барлығы 34 гектардан аса жерді алып жатқан, 14 ат қаз-қатар шабатын екі мың метрлік ай-налма жұмсақ жолы бар ипподром-да қандай дайындық жұмысын жүргізуге, қандай деңгейдегі жа-рыс өткізуге болады. Көрермендер жайласатын 800 орындық, табло экраны, комментатор мұнарасы, видео камерамен жұмыс істейтін орын бар, мəрені көрсететін құрылғы да ұмыт қалмаған. Бұл заманауи озық бəйге алаңы фран-

цуз ат спорты индустриясының орталығы болып саналатын Нормандиядағы Довиль қаласында орналасқан ипподром жобасымен салынды. Онда негізінен ат шаба-тын жолдың құрылысына аса мəн берілді. Жұмсақ əрі тегіс жол-да аттың құлауы, жарақат алуы барынша азаяды. Мамандардың айтуынша, ол Америка Құрама Штаттарындағы дүбірлі құнан бəйгелер өткізілетін Чечил Даун ипподромындағы жолға тең келме-се де ұқсайды. Американың басты ипподромына ұқсастық жолдың ұзындығы мен шеңберлене жасалған, ат бұрылуға қолайлы бұрыштардан көрініп тұрады.

– Ат спортының түрлері Ұлы даланы жайлаған қазақ хал-қының сүйікті ұлттық ойыны, жалпы түркі жұрты мəдениеті мен дəстүрінің нысаны іспеттес. Жаңа ат спорты кешені біздің атбегілер мен шабандоздардың кəс іпт ік жағынан дамуына жағдай, жоғары деңгейде жарыс-тар ұйымдастыруға мүмкіндік туғызатын болады, – деді облыс əкімі Нұралы Сəдуақасов қазіргі заман талаптарына сай салынған ипподромның ашылу салтана-тында.

Биылғы жылы ақпанда Қос-танайда классикалық ат жарыс федерациясы құрылған бола-тын. Оны облыстық Ішкі істер департаментінің бастығы Тілеген Мəткенов басқарады. Қазір мой-ыны озық елдерде ас спортының дамуына аса мəн беріледі. Ол ауыл шаруашылығында тағы б ір сектордың құрылуына , адамдарға жұмыс беру жəне туризмнің өркендеуіне ықпал етеді. Мамандардың айтуына қарағанда, бəйгеге жарататын асыл тұқымды бір ат 8 адамға жұмыс береді, атбегілердің, асыл тұқымды жылқы ұстайтындардың еңбекақысынан бөлінетін салық жылына 11 миллион доллар-ды құрайды екен. Ат спорты дамығанда ауыл шаруашылығында

26 мың адам жұмыс орнын таба-тын болады. «Арғымақ» ипподро-мы алдағы уақытта облыс өңірінде осындай табыстарға қол жеткізеді деген сенім мол. Ипподромның құрылысына кеткен 10 милли-он теңгедей қаржы осында өткен бəйгелерде еселеніп қайтатын болады.

Қостанайлық атқұмарлар мен атбегілер дайындаған Шаңжұқпас, Босс, Құйын, Шахеризада атты сəйгүліктер республикалық бəйге-лерде талай рет облыс даңқын аспанға көтерген болатын. Соңғы жылдары облыста ат спортына деген ынтызарлық тіпті күшті. «Арғымақ» ипподромы халықтың ұлттық мəдениеті мен дəстүрін

жаңғыртудың, жас ұрпақты ұлттық рухта тəрбиелеудің тамаша кепілі болмақ.

Ипподромның ашылу салта-натында облыстағы Классикалық ат жарыс федерациясының президенті Тілеген Мəткенов ат спортын дамыту үшін тек облыс-та ғана емес, республикада əлі де көптеген жұмыстар жүргізу қажеттігін айтты. Кеңес дəуірі кезінде Қазақстанда 40 иппо-дром болатын. 90-жылдарғы экономикалық қиын кезеңде оның ешқайсысы да керек болмай қалды. Ал қазір Қазақстанда жаңа талаппен салынған небəрі 6 иппо-дром ғана бар екен. «Арғымақ» ипподромы олардың қатарына жетінші болып қосылды.

«Арғымақ» ипподромы об-лыста ат спортын озық елдер дəрежесінде дамытуға жасалған қадамның бірі болады. Оның ашылу құрметіне Қостанай көрермендері 1000, 1600 жəне 2000 метрлік қашықтықтағы құнан, дөнен жəне аламан бəйгені тамашалады. Бұл бəйгелерге жүзқаралы сəйгүлік қосылды. Ат жарыс түрлерінің барлығы да халықаралық стандарттар-ды сақтай отырып өткізілді. « А р ғ ы м а қ » и п п о д р о м ы сыйлығына тігілген «Джип» жүрдек машинасын 1600 метр қ а ш ы қ т ы қ т ы к ө з д і а ш ы п -жұмғанша шауып өткен Ақтөбе облысының «Мұғалжар» атты құнаны алып кетті. Ал аламан бəйгеден алдына қара салмай суырылып келген Солтүстік Қазақстан облысының сəйгүлігі «Сұлтанды» қосқан «Болатай Есенғалиев» жауапкершілігі шектеулі серіктестігіне жеңіл ав-томобиль сыйға тартылды.

Жаңа ипподромның ашы-луымен бірге, облыс өңіріндегі ат спорты маусымы да басталды. Жаздай-күздей қостанайлықтар талай бəйгені тамашалары хақ.

ҚОСТАНАЙ.

Атшабар

CӨЗ СОЙЫЛƏЗІЛ - ОСПАЌ, СЫН - СЫЌАЌ

Фотоəзіл«Вокруг смеха»

журналынан алынды.

Мїйісті жїргізетін Берік САДЫР

Ауылдыѕ айтќыштары

Ќызыќ болып жатыр!Пай-пай!Денсаулықтың жаңа жүйесі –Тамаша!Ескі-құсқыдан арылған –Жаңаша!Емделгенді – аттай қылады,Зауыттан шыққан –Жаңа заттай қылады!Алайда, Аздап сандаласың,Жаныңды шүберекке,Теңгеңді –Орамалға түйіп қарманасың.Мəселен,Аяғы ауыр келін,Тамшылатып терін,Ауруханаға келді ме?Ауыл ауданға шаптырады,Ол жер қарап қалмай, Келесі ауданға «лақтырады».Өйткені, Класы жоғары сəл,Шамалы жинаған соң əл,Келінді облысқа жолдайды.Өйтпейінше тууға болмайды,Онда – Парталы! дейді.– Парталсыз тарт ары, – дейді.

* * *Осындай əуресі бар демесең,Жүйеңіз – неткен ерен ед!Келіндер жолда босанып,Қызық боп жатыр –Керемет!

Толар емес араныБалпан,Береді, алады,Келеді, барады,Талай сатыдан өтті,Төрге де жетті.Бұл орыны – жайлы,Ойлағанындай – майлы.Жемтік жеуді меңгергенӨзінікін дəйім жөн көрген.Кадрды қудалап,Алады, салады,Содан пайда табады,Араласады тендерге,Ол жерден де тамады...Елдің қамын жегендей,Жұлқынады, шабады,Ойлағаны – қымқыру,Құлқыны мен тамағы.

* * *Тірлігі оның тым қызу,Толар емес араны,Алдағы ісі беймəлім, Болашағы қараңғы...

Нұрмахан ЕЛТАЙ,Қызылорда облысы.

Ес біліп ақыл тоқтатқан кезімде əкем атама қарата: «Əттең, əкемсің!..Əйтпегенде айтар едім-ау!» – деп бір кіжініп алды да, – Жасым келді-ау, ата сақалым аузыма түсті-ау деп бір сəт ойласа қайтер екен. Кей қылығына қарап қарның ашады. Желп-желп, кей тірлігі шалдікі емес шаланікі... Ішірткісін ішіп алып гөй-гөйлегенінде «əкем еді» дегеннен біржола бас тартқың да келіп

кетеді... Келін бар-ау, немере де есейді демейді... Ойпыр-ай, кейбір құрдастары сияқты салмақты да салиқалы қалыпқа түсер кезі болар ма екен! Аталы сөз айтып, көргенді қылық танытар əкеден айналып кетпейсің бе! Əттең, əкемсің, əйтпегенде айтар едім! – деп бармақ тістеп бақалшы болғаны бар.

Сөйткен атам да бақилық болған. Зулаған уақыт, мен əкемнің жасына келіп, əкем атамның кейпін киген...

«Тартпасаң тумағыр» деген бар, қартайғанында əкем атамның «кейпін» киген...

Бір күні əкемнің əкі рең қылығы өтіп кеткен бо-луы керек, оңашада: «Əттең, əкем сің, əйтпегенде кері кеткен қылы ғын бетіне басар едім-ау! Қылығы қылық емес, қарап отырып жының келеді. Кемпірімен керілдескені былай тұрсын, көрші-көлем, туыс-жекжатпен де ит пен мысықтай... Желп-желп, көп қылығы шалдікі емес нағыз шаланікі... Ата сақалы аузына түскенде де арағын қоймаудан өткен өлермендік жоқ екен. Ішірткісін ішіп алғандағы кейпін көрсең... Баз кешіп безіп кетуге бармын. Тек төрінен көрі жақын кезінде тастап кету обал-ақ. Ойпыр-ай, салиқалы да салмақты қалыпқа түсер кезі бола ма екен! Жөнімен қартайып, бедел-қасиетін сақтай білген

əкеден айналасың ғой. Əттең, əкемсің, əйтпегенде айтар едім-ақ!» – деп өкіреңдеппін.

«Өгізге туған күн бұзауға да туады» де-ген бар.... Бір күні балам арағына тойып келіп: «Əттең, əкемсің!» деп бастап... айтпағаны жоқ, ит терімді басыма қаптасын кеп... Əй, ит-ай, ай-тарын айтса да, қылжияр алдындағы сөзі «Əттең, əкемсің, əйтпегенде айтар едім!» болды.

Қайтейік, басқа түссе баспақшыл деген... Бағанадан бергі бұл «тегін концертті» – ес біліп, ақыл тоқтатқан немерем зейін қоя тыңдап отыр екен... Бұған да шүкіршілік...

Ерсұлтан МАҒЖАН.АЛМАТЫ.

ҐГІЗГЕ ТУЄАН КЇН...

*Парақор – алса сауығатын, алма-са ауыратын дімкəс.

* Ж а ғ ы м п а з – с а й т а н н ы ң сапындағы пенде.

*Мансапқор – қулықты мініп, сұмдықты жетелеген жолаушы.

*Арызқой – ақты қарамен шимай-лайтын шатпақ.

*Сəнқой – сыртқы бейнесін ғана əрлейтін «шебер».

*Баға – күн сайын өсіп, күшейіп тұратын «толағай».

*Өсекші – «шығармасын» ауыздан ауызға тез таратып алатын «автор».

*Жұлдыз ауруы – жас əншілерге ғана тиесілі кесел.

* А с а б а – ж а т т а ғ а н ы н а н жаңылмайтын көкек.

*Мақтаншақ – үрлеген сайын ісіне беретін шар.

* И і н і н е т а р т қ ы ш б а с т ы қ – на ғашы, жиен, ағайынын, құ-да-жекжатын, дос-жаранын түк қалдырмай түгендейтін «шежі реші».

*Су жаңа қазақ – бірнеше шет тілінде сөйлей алатын, ана тілін ұғынуға көнбей қалатын кержақ.

*Сапасыз тұрғын үй – құры-лысшыларға ұнайтын, пайдалануға берілген соң аз жылда құлайтын ғимарат.

Жүніс ҚОҚЫШҰЛЫ. Алматы облысы.

СОЛАЌАЙ СҐЗДІК

Оята салыѕдарАқтаудың автостансасында бір жеңіл

мəшинемен екі-үш жігіт «Өзенге» жүрейін деп тұрғанда қастарына бір қарт келіп, «мені де ала кетіңдер» дейді. Жастар шалды отырғызып алыпты.

– «Жетібайға» жеткенде оятарсыңдар, – деп əлгі кісі мəшинеге отырған бойда ұйықтап кетіпті.

Жастар əңгімелесіп отырып, шалды оятуды ұмытып, «Өзенге» қарай өтіп кетеді. Ол «Жетібайдың» ар жағында жетпіс шақырымдай, соған жақындап қалғанда естеріне түсіп: «Қап, ұят болды-ау, қой, қайтайық, шалды «Жетібайға» апарып тастайық», – деп, мəшинені кері бұрады.

«Жетібайға» қайтып келіп, шалды оятады. Қария найқалып тұрып, қалтасынан шақшасын алып, аузына насыбайын салыпты. Содан кейін:

– Насыбайды мына Ақтауда салам ба дедім де, қой, «Жетібайға» жеткесін салайын деп, оятуды сұрағанмын. Тіпə! Ал енді тартыңдар «Өзенге»! – деп тағы қисая кетіпті.

Жыр мен «Р»Жыр айтатын Бұрқан деген кісінің бір кемшілігі бар – «р»-ға тілі

келмейді. Осы əріпті шайнап, былдырлатып айтады екен. Сондықтан да ол жыр айта қойса, кейбір тыңдаушылар күледі. Содан жыр айтудан қаймығатын көрінеді.

Бір тойда оған «жыр айт» десе, айтпай қойыпты. Сонда бір қуақы жолдасы қағытып:

– Əй, Бұрқан, сен ұялма, жырыңды айта бер, «р»-ды мен айтып отырайын, – деген екен.

Сержан ШƏКІРАТ.АҚТАУ.

К ешқұрым саябақта келе жатқанмын. Адамдар

жоқтың қасы, қараңғылық қоюлана түскен мезгілде бір өзің ғана болғандықтан, аздап үрейлене де бастайды екенсің... Осы сəт арттан алшаң басқан

«аттың» жүрісі естілгендей бол-ды... Бұрылып қарасам, нағыз «ат», еңгезердей пенде төніп-ақ келеді!

Қ о р ы қ п а с а м д а . . . з ы т а жөнелдім. Е, не жағдай бол-май жатыр... Жақында осындай саябақта бойжеткен қыздар сы-ра-пырасын ішіп отырса, бойы екі метр бір «еңгезердей бокс-тан чемпион» ұр да жық біреу өтіп бара жатып, бұларға алара қарапты... Не бопты дейсің ғой?.. Ана нəн неме бойжеткендердің бөт ел кемен бастан ұрғ а н соққысынан сілейіп құлап, екі жеті ауруханада жатып, беті бері қарапты. Сөйтсе, ол «чемпион» емес, қарапайым композитор екен.

Мұның ұр да жық əумесер ме, композитор ма, қыздар оны

қайдан білсін... Қазір адам танып білер заман да емес, қилы-қилы пенделер де бар емес пе.

Жуырда бір əжей зей нет-ақы сын ала сала осы саябақ арқылы дүкенге қарай бағыт алмай ма... Аңдығандай бір, екі

«əпербақан» қарсы ұшырасып: «Апай кітапхана қайда екен?» деп төнбесі бар ма! Көргені көп, көнгені аз əжей тілге келмей-ақ əлгі екеуін қапшығындағы газба-лонмен сеспей қатырыпты.

...Мен де безіп келемін, ана «адам жегіш те» қалысар емес... Нəн терекке тақап қалған екенмін, жалт бұрылып жанай өте шығып едім, ана пəлекет екпінін те-жей алмай терекке соқтығысып, шалқасынан құлағаны...

П ə т ш а һ а р т е р е к к е маңдайымен соғылғандықтан аз-маз ес-түссіз жатып барып тілге келіп:

– Сонша қашқаныңыз не? Əмияныңызды түсіріп алдыңыз... Соны бере қояйын десем... – дейді.

Е, қилы-қилы адамдар бар емес пе...

Газеттен оқығаным есіме түсіп тұрғаны... Бір жігіт көл жағалап

келе жатып суға «тұншығып» бара жатқан қызды көріп жалма-жан секіріп кеп кетсін... Барын салып қызды құтқарып алқынып жағада жатса, əлгі қыздың əке-шешесі келіп:

– Суға түсіп, бас ауруына ем қабылдап жүрген қызымды шошындырғаныңыз не! – деп дүрсе қоя берсін. Əкесі есерсоқ неме екен, ентігіп жатқан бұны төмпештеп ұрып есін аударып тас тапты.

...Өзімді өкшелеп қуғанға жа-ным ашып:

– Сіз «композитор» емессіз бе? – деп əзілдесем:

– Е, иə, композитормын, – деп менің рахметімді күтпей-ақ кете барғаны. Ойлап тұрмын: «Адамдар қилы-қилы, алдымен берген əмиянымды қарап алай-ын» деп ашып көрсем, іші тола ақша... менікінде майда-шүйде ғана болатын... Менікі ескі, мы-нау жап-жаңа!..

...Осы тұста ұятым оянып: «Өзіңдікі еместі қайтарғаның жөн!» деп дүрсе қоя беріп: «Ұзап кетпей тұрғанда қуып жетіп қайтар!» дейді.

Осы тұста өзіме-өзім: «Ал қуа жөнелдім делік!.. Ал қуып жеттім делік!.. Ал осы қылығым үшін анадан «алғыс» аларыма кім кепілдік бере қояды екен!..» деп ақылға тоқтап, қуа жөнелуге тоқтам қойдым. Өйткені, ал-дымда не күтіп тұрғанын қайдан білейін. Мына заманда қилы-қилы адамдар бар емес пе...».

Аударған Бақтыбай ЖҰМАДІЛДИН.

ЌИЛЫ-ЌИЛЫ АДАМДАР

БАР ЕМЕС ПЕ...Анатолий ТРУШКИН.

ТаңғалмаИншалла,Біздің кейбір кеңшарда –Бұрынғы СПТУ-мен ГПТУ-лар –Қазір ЖОО-ға айналды.Сондағы валет-дамкаларМұндағы ТҰЗ-ға айналды.

Кінəмшіл қонақСоғымға егер шақырсаң:– Тағы кімдер бар? – деп тексереді.Сосын өзі бəрінен кеш келеді.

Ал шақырмасаң:– Асыңнан ауыз тимедік, – деп,Үйіңе бес келеді.

Ісі түскенде Саған ісі түскендеТабаныңды жалайды. Ал егіні піскенде Шекесінен қарайды.

Бəкеш АЙСИН.Қостанай облысы.

Əйелі:– Кеше дїкеннен не кґргенімді айтайын ба? Кїйеуі:– Менде ондай аќша жоќ.

Ќорылдап ўйыќтап бара жатќан кїйеуі əйеліне:– Болды, теледидарды ґшірші. Əйелі: – Есіѕ дўрыс па, біз кинотеатрда отырмыз єой...

Балыќ аулауєа кетіп бара жатќан кїйеуі əйеліне:– Ќандай балыќ ўстап əкелейін?– Бəрібір, біраќ ґткен жолєы дїкеннен емес, басќа жерден

алшы...

Əйелі кїйеуіне:– Тамаєым дəмді ме екен?– Жоќ, мыќты екен.– Мыќты дегеніѕ ќалай?– Ќа сыќты тў р єы зып ќ о й с аѕ

ќўламайды...

Отбасындағы «ошаған»

– Iм-м-м... Саған қалай түсiндiрсем екен... Мəселен, моншаға екi адам келдi делiк. Оның бiрi – тап-таза. Екiншiсi көптен монша бетін көрмеген. Ал моншада бiр-ақ шелек су бар, одан басқа су жоқ. Ең алдымен бұлардың қайсысы жуынуы керек?

– Əрине, екіншісі жуынуы керек. – Онда су да былғанып қалады ғой. – Таптым, əуелi таза адам жуынуы керек те, содан кейiн... – Таза адамға жуыну не үшiн керек, ол онсыз да тап-таза емес

пе?! – Ой, бəрi бытысып, шатасып кеттi ғой... – Мiне, балам, осылай бытысқан, шатасқан нəрсенi “филосо-

фия” деп атайды.

– Əке, “философия” деген не нəрсе? Соны түсiндiрiп берiңiзшi маған.

Өңір өмірі

13 маусым 2013 жылwww.egemen.kz8

Оралхан ДƏУІТ,«Егемен Қазақстан».

Қашанда «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасының тірлігі бұрқ-сарқ қайнап жатады. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты жұмыспен тұрақты жəне нəтижелі қам туға жəрдемдесу арқылы халықтың табысын артты-ру, тиісінше өздігінше жұмыспен қамтылған, жұмыссыз жəне аз қамтылған азаматтар-ды жұмыспен қамту шараларының белсенді түрлеріне тарту арқылы жұмыссыздық жəне кедейлік деңгейін төмендету екені анық.

Бағдарламаның «Еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыру» бағыты бойын-ша шалғайдағы перспективасы жоқ ауыл тұрғындарын жəне балалар үйінің тəр-биеленушілерін, жетім балалар мен ата-анасының қам қорлығынсыз қалған бала-ларды экономикалық белсенді аймақтарға көшіріп, жұмысқа орналастыру көзделген.

2011-2012 жылдары Шымкент қа ласында 480 отбасыға арналған 6 көп қабатты тұрғын үйдің құрылысы жүргізілді. Осы мақсатқа 2655,1 млн. теңге бөлініп, игерілген.

2012 жылдың 21 қара шасында құрылыс жұмыстары аяқталған №3 үйге 30 отбасы қоныс аударып, ең бекке жарамды азаматтары жұмыспен қамтылды. Өткен аптада Шымкент қаласының «Нұрсəт» шағын ауданында тағы да осындай қоныс аударушыларға арналған 63 пəтерлі көп қабатты үй пайдалануға берілді. Бағдарлама аясында салынған бұл үйге Отырар, Шардара аудандарынан, Арыс, Түркістан қалаларынан қоныс аударған отбасыларға пəтерлердің кілттері табыс етілді.

Сондай-ақ, қоныс ауда рушылардың жаңа ме-кенжайында əлеуметтік жəне жұмыспен қамту мəселелері шешімін табуда. Көшіп келетіндердің мектеп жасын дағы 68 оқушы баласы «Нұрсəт» шағын ауданындағы №80 орта мектепте оқитын болады. Мектепке дейінгі жастағы 30 жасөспірім

қалалық білім бөлімі арқылы қолданыстағы тəртіпке сəйкес балабақшаларға орналастыры-лады. Жəне еңбекке қабілеттілері Шымкент қаласының кəсіпорындары мен мекемелеріне жұмысқа тартылады, олар үшін бүгін бос жұмыс орындары дайын. Атап айтқанда, «Гелиос» ЖШС, «Беркут – Мика» ЖШС, «Sodexo Kazakhstan» ЖШС, «Шымкент жол жөндеу шаруашылығы» ЖШС, т.б. кəсіпорындардан жұмыс орындары ұсынылды. Сонымен қатар, «Байтерек Л Б» ЖШС, «LTD Тұрмыс» ЖШС, «Зерде-Фито» ЖШС жəне «Отау-Строй» ЖШС-лармен 110 əлеуметтік жұмыс орнын ашу туралы шарт түзілді.

«Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасы шеңберінде тағы да 4 көп қабатты тұрғын үй салынуда. Бұйыртса, алдағы маусым-шілде айларында пайдалануға беріледі деп жоспар-лануда.

Оңтүстік Қазақстан облысы.

Жўмыс орындары дайын

Оңдасын ЕЛУБАЙ,«Егемен Қазақстан».

Академик Зəки Ахметов! Бұл есім зиялы қауым өкілдерін бы-лай қойып, көпшілікке жақсы таныс болса керек. Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты,ҚР ҰҒА академигі, филология ғылым -дарының докторы, профессор Зəки Ахметовтің аты соңғы кездері көп айтылмай, оның əдебиетке қосқан орасан еңбегі мен адами қасиеттері жайлы сирек ести бастаған едік. Енді Алтайдың ақиық азама-ты арамызға оралғандай бол-ды. Мамыр айының аяғында Өскемендегі С.Аманжолов атын-дағы Шығыс Қазақстан мем-лекеттік университетінде көрнекті əдебиеттанушы-ғалым ның ту-ғанына 85 жыл толуына арналған «Зəки Ахметовтің ғылыми мұрасы жəне ғылым мен білімнің заманауи мəселелері» атты республикалық ғылыми-тəжірибелік конферен-ция өтті. Оған Бішкек қаласынан, еліміздің барлық облыстарынан филолог ғалымдар, докторанттар, магистранттар мен ізденушілер, өңірдегі орта мектептің ұстаздары қатысты.

Конференцияны ШҚМУ-дің бірінші проректоры, филология ғылымдарының докторы, профес-сор Бауыржан Ердембеков ашып, ғалымның зерттеу жұмыстарының қазақ əдебиеті мен теориясы мəсе-лелеріне, қазір гі əдебиеттанудағы

д ə с т ү р м е н ж а ң а ш ы л д ы қ , көркемдік шеберлік, поэтика, əдеби байланыстар мəселелеріне арналған шығармаларының ерек-ше орын алатынына тоқталды.

– Алланың шапағатына бөле-нетін адамдар болса, оның бірі мен бірегейі Зəки аға, – деп бас-тады сөзін «Нұр Отан» ХДП Шығыс Қазақстан облыстық филиалы төрағасының орынба-сары Түсіпхан Түсіпбеков. – 23 жасында ғылым кандидаты, 37 жасында ғылым докторы, ал 55 жасында академик атанған ағамызға жерлестері кезінде ау-дан орталығы Қасым Қайсенов атындағы кенттен бір көшенің есімін берген. Алайда, акаде-мик ағамызды əспеттеу əлі де ескерусіз келе жатыр. Ғалымның атын жаңғыртатын уақыт жетті.

Конференцияда Зəки аға-ның шəкірті, Шəкəрім атын-дағы Семей мемлекеттік универ-ситетінің гуманитарлық-заң факультетінің деканы, фило-логия ғылымдарының докто-ры, профессор Арап Ес пен бетов «Ғұлама мұрасы», Алма тыдағы Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің кафедра меңгерушісі, ғылым докторы, профессор Темірхан Тебе генов «Əлем өркениеті əде биеттануының ғұламасы», «Алаштану» орталығының дирек-торы, ғылым кандидаты Тұрдығұл Шаңбай «Академик Зəки Ахметов жəне қазақ əдебиетінің теория-сы мен методологиясы» деген тақырыптарда баяндама жаса-ды. Академиктің жиені, Риддер қаласындағы мектеп-гимназияда

тарих пен қазақ əдебиетінен сабақ беретін Алма Айымбекованың жүрекжарды лебізі жиналғандарға қатты əсер етті.

– Зəки аға əкесімен бірге 4 жа-сында Ұлан ауданынан Риддерге қоныс аударады. Осындағы 7 жыл-дық қазақ мектебін тəмамдаған соң əрі қарай білімін жалғастырады. 2006 жылғы 18 қазанда қалалық мəслихат кезінде ағам оқыған мек теп-гимназияға оның атын бе-ру жөнінде қаулы шығарған. Өк-інішке орай, содан бері 7 жыл өтсе де нəтиже жоқ, баяғы жартас – бір жартас. Қазақстан ғылымының өркендеуіне өлшеусіз үлес қосқан Зəки ағаға Өскеменде бір көше беретін уақыт жеткен сияқты, – деді Алма Айымбекова.

К о н ф е р е н ц и я к е з і н д е «Маржан сөздің зергері» атты к ө р м е ұ й ы м д а с т ы р ы л ы п , ғалымның өмірі мен шығар-машылығына арналған «Ал-тайдан ұшқан тастүлек» бей-нефильмі көр сетілді. Содан кейін университет ғалымдары мен ұстаздары академикке арнап шығарған 4 кітаптың тұсаукесерін өткізді. Ол жаңадан академиктің атындағы шығармашылық зерт-ханада болды. Конференция қорытындысында жиналғандар Ө с к е м е н н і ң б і р к ө ш е с і н академиктің ес імімен атау жөнінде шешім қабылдады.

ӨСКЕМЕН.

Академик есімін ўмытпайыќ

Лот № 1.Ақтау қ., 15-шағын аудан, № 67б

ғимараты мекенжайы бойынша орна лас-қан, жалпы ауданы 19,33 шаршы метр мемлекеттік тұрғын үй емес қордың жайы. Теңгерім ұстаушысы – «Халыққа қызмет көрсету орталығы» РМК.

Мақсатты белгіленуі: банктік операция-ларды жүзеге асыру.

Жалға беру мерзімі: тендер нəтижесі бекітілген күннен бастап 30.04.2016 ж. мерзімі бойынша.

Осы лот бойынша кепілді жарна мөлшері – 8366 (сегіз мың үш жүз алпыс алты) теңге. Жалдық төлемнің бастапқы бағасы – 16731 (он алты мың жеті жүз бір) теңге.

Лот № 2.Ақтау қ., 15-шағын аудан, № 67б

ғимараты мекенжайы бойынша орналас-қан, жалпы ауданы 3,0 шаршы метр мемлекеттік тұрғын үй емес қордың жайы. Теңгерім ұстаушысы – «Халыққа қызмет көрсету орталығы» РМК.

Мақсатты белгіленуі: банктік операция-ларды жүзеге асыру.

Жалға беру мерзімі: тендер нəтижесі бекітілген күннен бастап 31.05.2014 ж. мерзімі бойынша.

Осы лот бойынша кепілді жарна мөлшері – 1300 (бір мың үш жүз) теңге. Жалдық төлемнің бастапқы бағасы – 2597 (екі мың бес жүз тоқсан жеті) теңге.

Тендер 28.06.2013 ж. сағат 10.00-де өткізіледі.

Өткізілу орны: Ақтау қ., 9-шағын аудан, № 23 əкімшілік ғимарат.

Кепілді жарнаны аудару деректемелері: Маңғыстау мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің депозиттік шоты, ЖСК № KZ980705012170175006, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетінде, БСН 120240022666, СТН 430100285379, төлем тағайындау коды 171, Кбе 11, мекеме коды 2170175, БСК KKMFKZ2A.

Тендерге қатысуға өтінімдер мына мекен-жай бойынша қабылданады: Ақтау қ., 9-шағын аудан, № 23 ғимарат, 206-бөлме, тел. 8(7292)421655, 8(7292)421657. Өтінімдерді қабылдау ақпараттық хабар-лама жарияланған күннен басталады жəне 27.06.2013 ж. 10 сағат 00 минутта аяқталады.

Тендер өткiзу шарты жəне жеңімпазды таңдау өлшемі:

Тендерге қатысушылар тендер өткiзу ту-ралы хабарламада көрсетiлген мөлшерде, мерзiмде жəне тəртiпте, жалға берушiнiң депозиттiк шотына кепiлдi жарна енгiзедi.

Бір кепілді жарна бір нысанның тендеріне қатысуға мүмкіндік береді.

Тендерге қатысушылар:1) тендерге өзi немесе тиiстi түр де ресiм-

делген сенiмхаттың негізiнде өзiнiң өкiлдерi арқылы қатысады;

2) тендерге шығарылатын ныса-ны бойынша қосымша мəлiметтердi, нақтылауларды тегiн алады;

3) нысанды алдын ала тексеріп қарайды;4) өзінің құқықтары бұзылған кезде

сотқа жүгiнеді;5) тендер басталғанға дейін кемінде

үш күн бұрын бұл туралы жалға берушіге жазбаша хабарлап, қатысуға берген өзінің өтінішін қайтарып алады.

Егер өтініштерді қабылдау мерзiмiнiң аяқталу сəтiнде бiр ғана өтiнiш тіркелген болса (екiншi жəне келесi тендерлердi қоспағанда), тендер өтпедi деп танылады. Өткізілмеген тендер туралы шешім тиісті хаттамамен ресімделеді.

Тендер өтетiн күнi отырыста тендер комиссиясы тендерге қатысушылардың ұсыныстары бар ішкі конверттердi ашады жəне олардың ұсыныстарын жариялай-ды. Конверттердi ашу алдында комиссия олардың бүтiндiгiн тексередi, бұл ішкі конверттерді ашу хаттамасында тіркеледі.

Конверттердi ашу жəне ұсыныстарды жариялау кезiнде тендерге қатысушылар немесе олардың уəкiлеттi өкiлдерi қатыса алады.

Тендер комиссиясы ұсынылған ұсыныс-тардың тендерлiк құжаттамада қамтылған талаптарға сəйкестiгiн тексередi. Егер берілген ұсыныстар тендерлiк құжаттамада қамтылған талаптарға сəйкес болмаған жағдайда, көрсетiлген ұсыныстар одан əрi қарауға жатпайды жəне мұндай өтiнiш бер-ген тұлға тендерге қатысушы мəртебесiн жоғалтады, бұл конверттерді ашу хатта-масында тіркеледі.

Тендер комиссиясының шешiмi бой-ынша нысан үшін жалдау ақысының ең жоғары сомасын ұсынған жəне тендерлік құжаттамаға сəйкес барлық

құқықтар мен міндеттерді қабылдаған тендерге қатысушы тендер жеңiмпазы деп танылады

Үмiткер тендерге қатысу үшiн жалға берушi белгiлеген мерзiмде:

үмiткердiң тендерге қатысуға келiсiмiн жəне оның тендер шартын орындау мен шарт жасасу жөнiндегi мiндеттемелерін қамтитын тендерге қатысуға өтiнішті;

2) желiмделген конвертте тендердiң шарты бойынша ұсыныстарды;

3) заңды тұлғалар үшін – салыстыру үшін міндетті түрде түпнұсқасын ұсына отырып, мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің, құрылтай құжаттардың (құрылтай шарты мен жарғы) жəне салық төлеуші куəлігінің көшірмелерін не көрсетілген құжаттардың жəне нотариал-ды куəландырылған көшірмелерін;

жеке тұлғалар үшін – салыстыру үшін міндетті түрде түпнұсқасын ұсына оты-рып, жеке кəсіпкерді мемлекеттік тіркеу туралы куəліктің, жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың, салық төлеуші куəлігінің жəне үй кітапшасының көшірмелерін не көрсетілген құжаттардың нотариалды куəландырылған көшір-мелерін;

4) акционерлік қоғамдар үшін – бағалы қағаздарды ұстаушылардың тізілімінен үзінді-көшірмені;

жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін – серіктестікке қатысушылар тізілі-мінен үзінді-көшірмені (серіктестікке қаты сушылардың тізілімі жүргізілген жағдайда);

5) шетелдік заңды тұлғалар үшін – қазақ жəне орыс тілдеріне нотариалды куəландырылған аудармасы бар құрылтай құжаттарын;

6) кепілді жарнаның аударылғанын рас-тайтын төлем тапсырмасының көшірмесін;

7) өтініш беру сəтіне салықтық берешегі жоқ екені туралы салық органының анықтамасын беруі қажет.

Тендер нысандары бойынша құжат-тармен мына мекенжай бойынша танысуға болады: Ақтау қ., 9-шағын аудан, № 23 ғимарат, 206-бөлме. Тендерлік құжаттама белгіленген тəртіпте тіркелген тендер қатысушыларына ұсынылады.

Қосымша ақпаратты мына телефон бойынша алуға болады: 8 (7292) 421657.

Республикалық меншік нысандарын сату Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 9 тамыздағы № 920 қаулысымен бекітілген Жекешелендіру нысандарын сату қағидасына сəйкес жүзеге асырылады.

Электрондық аукционға сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша мына республикалық меншік нысанда-ры қойылады:

1. «Ваз 21099 20» маркалы автокөлік, м/н Z 590 АА, 2003 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 3788744, қорап № XTA21099033556624, баланс ұстаушы – «Астана қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті (қаржы поли-циясы)» ММ, мекенжай: Астана қаласы, Бейсеков к-сі, 2/1. Алғашқы бағасы – 240 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 200 000 теңге, ең төменгі бағасы – 131 303 теңге, кепілді жарна – 36 000 теңге.

2. «Ваз 21150» маркалы автокөлік, м/н Z 361 АU, 2001 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 3193629, қорап № XTA21150023066234, баланс ұстаушы – «Астана қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті (қаржы поли-циясы)» ММ, мекенжай: Астана қаласы, Бейсеков к-сі, 2/1. Алғашқы бағасы – 185 000 теңге, бастапқы бағасы – 925 000 теңге, ең төменгі бағасы – 101 213 теңге, кепілді жарна – 27 750 теңге.

3. «Ваз 2115» маркалы автокөлік, м/н Z 734 RD, 2005 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 4118313, қорап № XTA21150053961446, баланс ұстаушы – «Астана қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті (қаржы поли-циясы)» ММ, мекенжай: Астана қаласы, Арқалық к-сі, 2/1. Алғашқы бағасы – 267 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 335 000 теңге, ең төменгі бағасы – 146 074 теңге, кепілді жарна – 40 050 теңге.

4. «Ваз 2115» маркалы автокөлік, м/н Z 733 RD, 2005 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 4128749, қорап № XTA21150053974135, баланс ұстаушы – «Астана қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті (қаржы поли-циясы)» ММ, мекенжай: Астана қаласы, Арқалық к-сі, 2/1. Алғашқы бағасы – 267 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 335 000 теңге, ең төменгі бағасы – 146 074 теңге, кепілді жарна – 40 050 теңге.

5. «Daewoo Nexia» маркалы автокөлік, м/н Z 738 RD, 2005 жылы шығарылған, қозғалтқыш № G15MF935342B, қорап № XWB3L3BD5A182821, баланс ұстаушы – «Астана қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті (қаржы поли-циясы)» ММ, мекенжай: Астана қаласы, Арқалық к-сі, 2/1. Алғашқы бағасы – 252 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 260 000 теңге, ең төменгі бағасы – 137 868 теңге, кепілді жарна – 37 800 теңге.

6. «Toyota Land Cruiser» маркалы автокөлік, м/н Z 799 RN, 1996 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 0190301, қорап № JT111PJ8007008254, баланс ұстаушы – «Қазақстан Республикасы мемлекеттік фельдшерлік қызметі» РММ, мекенжай: Астана қаласы, Сейфуллин к-сі, 56/2. Алғашқы бағасы – 878 000 теңге, бастапқы бағасы – 4 390 000 теңге, ең төменгі бағасы – 480 349 теңге, кепілді жарна – 131 700 теңге.

7. «Toyota Land Cruiser» маркалы автокөлік, м/н Z 077 UD, 1999 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 1FZ0064654, қорап № UZJ1000048990, баланс ұстаушы – Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы «Мемлекеттік резиденция-лар дирекциясы» РМК, мекенжай: Астана қаласы, Бейбітшілік к-сі, 61 а. Алғашқы бағасы – 2 255 000 теңге, бастапқы бағасы – 11 275 000 теңге, ең төменгі бағасы – 1 370 777 теңге, кепілді жарна – 338 250 теңге.

8. «Mercedes Benz S 430 L» мар-калы автокөлік, м/н 242 ADM, 2000 ж ы л ы ш ы ғ а р ы л ғ а н , қ о з ғ а л т қ ы ш № 1 1 3 9 4 1 3 0 1 0 8 5 4 7 , қ о р а п № WDB2201701A061967, баланс ұстаушы – Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы «Мемлекеттік резиденция-лар дирекциясы» РМК, мекенжай: Астана қаласы, Бейбітшілік к-сі, 61 а. Алғашқы бағасы – 1 501 000 теңге, бастапқы бағасы

– 7 505 000 теңге, ең төменгі бағасы – 821 190 теңге, кепілді жарна – 225 150 теңге.

9. «Volkswagen Touareg» маркалы автокөлік, м/н 169 ADM, 2007 жылы шығарылған, қозғалтқыш № BHK033779, қорап № WVGZZZLZ7D078771, баланс ұстаушы – Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы «Бүркіт» мемлекеттік авиакомпаниясы» РМК, ме-кенжай: Астана қаласы, Аэропорт к-сі, 40. Алғашқы бағасы – 3 764 000 теңге, бастапқы бағасы – 18 820 000 теңге, ең төменгі бағасы – 2 059 265 теңге, кепілді жарна – 564 600 теңге.

10. «Damas Dlx» маркалы автокөлік, м/н Z 162 RD, 2004 жылы шығарылған, қозғалтқыш № F8CB139784KA1, қорап № XWB7T11YD4A068007, баланс ұстаушы – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі «Транфузиялогия ғылыми-өндірістік орталығы» РМК, ме-кенжай: Астана қаласы, Керей-Жəнібек хандар к-сі, 10. Алғашқы бағасы – 235 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 175 000 теңге, ең төменгі бағасы – 128 567 теңге, кепілді жарна – 35 250 теңге.

11. «Газ 3110 101» маркалы автокөлік, м/н Z 872 AL, 2002 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 40620D23089995, қорап № XTH31100021134651, баланс ұстаушы – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі «Транфузиялогия ғылыми-өндірістік орталығы» РМК, ме-кенжай: Астана қаласы, Керей-Жəнібек хандар к-сі, 10. Алғашқы бағасы – 231 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 155 000 теңге, ең төменгі бағасы – 126 379 теңге, кепілді жарна – 34 650 теңге.

12. «Уаз 39629» маркалы автокөлік, м/н Z 460 AL, 2002 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 421800*20602020, қорап № 39620020107451, баланс ұстаушы – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі «Сот медицинасы орталығы» РМҚК, мекенжай: Астана қаласы, Желтоқсан к-сі, 44. Алғашқы бағасы – 261 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 305 000 теңге, ең төменгі бағасы – 142 792 теңге, кепілді жарна – 39 150 теңге.

13. «Уаз 39629» маркалы автокөлік, м/н Z 474 СО, 2002 жылы шығарылған, қозғалтқыш № 20035825, қорап № 39620020210793, баланс ұстаушы – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі «Сот медицинасы орталығы» РМҚК, мекенжай: Астана қаласы, Желтоқсан к-сі, 44. Алғашқы бағасы – 330 000 теңге, бастапқы бағасы – 1 650 000 теңге, ең төменгі бағасы – 180 541 теңге, кепілді жарна – 49 500 теңге.

Электрондық аукционға қатысу-шыларды тіркеу хабарлама жария-ланған күннен бастап жүргізіледі жəне 2013 жылдың 1 шілдесінде сағат 10.00-де аяқталады.

Кепілді жарна «Астана қаласының мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті» ММ-ның мына депозиттік шотына төленеді: KZ880705012170181006, БСК KKMFKZ2A, БСН 120340010824, «Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитеті» ММ банкіне, СТН 620300352948, КБЕ–11, КНП-171.

Департаменттің депозиттік шоты-на кепілді жарнаның уақытылы түсу мақсатында қабылдау аяқталғанға дейін үш күн кешіктірмей төлеуге кеңес береміз.

Электрондық аукционға қатысу үшін мыналарды:

1) жеке тұлғалар үшін: жеке сəйкес-тендіру нөмірін (бұдан əрі – ЖСН), тегін, атын, əкесінің атын (бар болған жағдайда);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сəйкестендіру нөмірін (бұдан əрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, əкесінің атын (бар болған жағдайда);

3) кепілді жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп-айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (пошталық ме-кенжайы, телефоны, факс, е-mail);

5) ұлттық куəландырушы орталық бер-ген ЭЦҚ-ның жарамдылығы мерзімін көрсете отырып, Тізілімнің веб-порталында алдын ала тіркелу қажет.

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде Тізілімнің веб-порталына енгізілген деректерді өзгертеді.

Электрондық аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін мына құжаттардың:

1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың, сондай-ақ банк-тен ағымдағы шоттың бар-жоғын растай-тын анықтаманың; заңды тұлғалар үшін: жарғының, заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің не заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтаманың, сондай-ақ банктен банктік шоттың бар-жоғын рас-тайтын анықтаманың;

2) қатысушының кепілді жарна сомасын аударғанын растайтын банк белгісі бар төлем құжатының;

3) заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куəландыратын құжаттың, сон дай-ақ заңды тұлғаның өкілі паспор тының не-месе оның жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмелерін қоса бере отырып, электрондық аук ционға қатысуға нысан бойынша қатысушының ЭЦҚ қойылған (сканерленген) электрондық өтінімді (бұдан əрі – электрондық өтінім) Тізілімнің веб-порталында тіркеу қажет.

Шетелдік заңды тұлғалар қазақ жəне/немесе орыс тілдеріндегі нотариалды куəландырылған аудармасы бар құрылтай құжаттарының электрондық (сканерлен-ген) көшірмелерін ұсынады.

Электрондық аукционға қатысушылар электрондық аукцион басталғанға дейін бір сағат ішінде аукцион залына ЭЦҚ мен аукцион нөмірін пайдалана отырып кіреді. Электрондық аукцион жекешелендіру нысанының бастапқы құнын аукцион залында автоматты түрде орналастыру жолымен сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген Астана қаласының уақыты бойынша басталады.

Сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша электрондық аукцион:

1) егер электрондық аукцион бас-талған сəттен бастап бес минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі элек-трондық аукционда жекешелендіру ны-санын сатып алу ниетін растамайтын бол-са, жекешелендіру нысанының бастапқы бағасы қағидаға сəйкес белгіленген қадамға азаяды;

2) егер баға азайғаннан кейін бес ми-нут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру нысанын сатып алуға ниетін растамайтын болса, жекешелендіру нысанының соңғы жарияланған бағасы белгіленген қадаммен азаяды.

Жарияланған баға бойынша жекеше-лендіру нысанын сатып алуға ниетін бірінші болып растаған қатысушы сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша электрондық аукцион жеңімпазы болып та-нылады жəне осы жекешелендіру нысаны бойынша электронды аукцион өткізілген болып танылады;

3) егер жекешелендіру нысанының бағасы белгіленген ең төменгі мөлшерге жетсе жəне қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру нысанын сатып алу ниетін растамаса, онда электрондық аукцион өткізілмеген болып танылады.

Əрбір сатылған жекешелендіру ны-саны бойынша электрондық аукцион нəтижелері туралы электронды хаттамамен ресімделеді, оған сатушы жəне жеңімпаз ЭЦҚ-ны пайдалана отырып, электрондық аукцион аяқталғаннан кейін жиырма төрт сағат ішінде Тізілімнің веб-порталында қол қояды.

Электрондық аукцион нəтижелері туралы хаттама электрондық аукцион нəтижелерін жəне жеңімпаз сатушының жекешелендіру нысанын сату бағасы бой-ынша сатып алу-сату шартына қол қою міндеттерін белгілейтін құжат болып та-былады. Астана қаласы, Əуезов көшесі, 14 мекенжайында, жеңімпазбен сатып алу-сату шартына электрондық аукцион өткізілген күннен бастап күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде қол қойылады.

Бұл ретте, электрондық аукционның жеңімпазы салыстыру үшін түпнұсқаларын міндетті түрде көрсете отырып көрсетілген құжаттардың көшірмелерін не болмаса но-тариалды куəландырылған көшірмелерін сатушыға ұсынады. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырылғаннан кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады.

Аукцион өткізу туралы қосымша ақпаратты www.gosreestr.kz сайтта жəне мына телефондар арқылы алуға бола-ды: 8 (7172) 32-13-33, 32-44-82.

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМААстана қаласының мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті 2013 жылғы 3 шілдеде сағат 10.00-

ден сағат 17.00-ге дейін www.gosreestr.kz Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында республикалық меншік нысандарын сату бойынша электрондық аукционды өткізу туралы хабарлайды.

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ! Маңғыстау мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті «Халыққа қызмет көрсету орталығы»

РМК теңгеріміндегі тұрақжайларды жалға беру бойынша тендер өткізеді

Мына қазіргі өмірдің бар құндылығы ақшамен ғана бағаланып тұрған заманда 6 миллиард доллар-ды қалтаға басып, шетел асу, онда сайрандап өмір сүру қазақстандық қашқын банкир Мұхтар Əбілəзовтің асқан алаяқтығының шек-тен шыққандығынан туындаған жайт болып отыр. Бірақ оның бұл алаяқтығы алысқа жібермей етегіне айырылмастай қылмыстық іс болып жабысты. Сонан «Байтал түгіл бас қайғы» дегендей, енді күнделікті көрер жарығының өзі азайып, нақты түрмеге тоғытылар уақыттың да таяғанын сезгендей аласұруда.

Өйткені, еліміздің əділ заңы бойынша қолымен істеген қылмысын кез келген адам мой-нымен көтеруге тиіс. Ал Əбілəзов не істемеді дейсіз? Соның бір парағын айтар болсақ, кезінде

«БТА Банк» бойынша ғана Мұхтар Əбілəзовтің алаяқтық істері ел-ден шығып, шетел асты. Сөйтіп, алғашында Қазақстандық банктің Мəскеудегі Кутузов даңғылында ғимараттары пайда болды. Бұл ғимарат жөнінде «БТА Банк» АҚ пен «АИСТ» ЖШС 2008 жылдың 7 қарашасында келісім жасаған.

Бұл құжат бойынша, «АИСТ» ЖШС 24 миллион долларды несие ретінде «БТА Банктен» алып, Кутузов даңғылындағы 1464 шаршы метрлік ғимарат пен компанияның 100 пайыз үлесін үш айдың ішінде рəсімдеп, кепілдікке қоюы керек бола-тын. Бірақ «АИСТ» кепілдікке қою жөніндегі міндеттемелерін орындаған жоқ, ал несиеге алған ақшаны оффшорлық компаниялар арқылы шетел асырып жіберді.

Өйткені, несие берілген кезде «БТА Банктің» де, «АИСТ» ЖШС-ның да иесі Мұхтар Əбілəзов болатын. Осылайша, Мұхтар Əбілəзов бастаған қылмыстық топ «БТА Банк» пен «Темірбанк» несиелерін өздерінің фирма-ларына үлестірген. Яғни, екі банктің қаражатын да, жоғарыда айтқанымыздай, аяусыз шашып талан-таражға салған.

О н ы ң ү с т і н е , о л 2 0 0 8 жылдың қараша-желтоқсан ай-ларында Ресейдегі «БТА» «Ресей Банкінен» 24 миллиард рубль алып, ол қаражатты валютаға айырбастап, бір күндік фир-малар арқылы шетел асырған. Оның «Евразия» деп аталатын инвестициялық-өнеркəсіптік то-бы «Согаз» сақтандыру тобына «Волна» деп аталатын бизнес-орталығын 140 миллион долларға сатып жіберген.

Əлемге əйгілі «БТА Банкті»

1992 жылдан бері Украина да жақсы біледі. Қазақстандық «БТА Банк» пен «БТА Банк Украинаның» арасында украиналық банктің 39,99 пайыз акциясына қатысты дау өршіді. Қазақстан жағы сатып алған акцияны өз қолында ұстап қалу үшін банктің атын да өзгертпекші болды. Осылайша, ТМД төңірегіндегі салмақты банктердің бірін талан-таражға салған Мұхтар Əбілəзовтің кесірінен қазір көршілес елде ұзаққа созылған даулы əңгімелер шегіне жетті. Қашқын банкирдің ұсталатын уақыты жетті. Жақында ғана Италияда қашқын олигарх отбасымен жасырынып жатқаны анықталғанда, əттеген-ай, оның өзі болмай қалды. Өйткені, өзгелерді сатып үйренген сатқын банкир-ге, жеме-жемге келгенде, отба-сын да отқа тастап кету қиындық келтірмеген секілді.

Алмас БОЛАТОВ.

Онда енді Отан жоќ Қылмыс пен жаза

Қазақстандық тарап ЭКСПО көрмесін өткізуге қол жеткізгеннен кейін жасалған жұмысы жəне Тіркелім құжаттамасын даяр-лау барысы жөнінде есеп берді. Отандық делегация құрамында Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің бірінші орынба-сары, ЭКСПО-2017 Халықаралық мамандандырылған көрмесінің комиссары Рəпіл Жошыбаев, «Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ-тың басқарма төрағасы Талғат Ермегияев бар.

Бұл Астананың жеңімпаз қала ретіндегі бірінші тұсаукесері, онда Мемлекеттік комиссия жəне Ұлттық компанияның құрылуы мен олардың міндеттері туралы; жобаны қаржыландыру мəселесі; халықаралық қатысушы ел-дермен жұмыс жүргізу бойын-ша іс-шаралар кешені; көрмені

өткізгеннен кейінгі ЭКСПО объектілерін пайдалану жоспары сынды ақпарат берілген.

Өз сөзінде Р.Жошыбаев ХКБ-ға мүше елдер өкілдеріне был-тыр қараша айында елімізге дауыс беріп, барынша қолдау көрсеткені үшін алғыс айтты, Бельгияға əділ бақталастық үшін ризашылығын білдірді. Сондай-ақ ол: «Қазақстан өз тарапынан 2017 жылы ЭКСПО көрмесін сəтті өткізуге барлық мүмкіндіктер жасайды. Біз ЭКСПО көрмесіне қатысушы шетелдерге жəне көрмені тамашалауға келуші адамдарға барынша жақсы жағдай жасауға тырысамыз. ЭКСПО-ны мемлекетіміз халықаралық көрмелер тарихында өз атын алтын əріппен қалдыратындай дəрежеде өткізуге ниеттіміз», деп атап өтті.

2013 жылы құрылған Ұлттық компания қазіргі кезде негізгі деректерді жиып, көрмені

жоспарлау үстінде, сонымен қатар ЭКСПО-ны өтк ізген елдердің тəжірибесі зерделе-н уде , Э КСП О -2017 көрме кешенінің үздік эскиз-нобайы-на халықаралық байқау жария-ланды. Үстіміздегі жылдың қазан айында ЭКСПО-2017 көрмесінің Тіркелім құжаттамасы Халықаралық көрмелер бюросы-на ұсынылады деп жоспарлануда. 2014 жылдың маусымында Бас Ассамблеяның 155-і сессиясында Астана ХКБ-ның жалауын ресми түрде алатын болады. Дəл осы жылы құрылыс жұмыстары баста-лып, қатысушы елдерді көрмеге шақыру бағытындағы белсенді іс-шаралар жүзеге асырылады.

Еліміз қазір бүкілəлемдік маңызы бар тарихи оқиға қ а р с а ң ы н д а т ұ р . « А с т а н а ЭКСПО-2017» Ұлттық компания-сына халықаралық көрмені өткізу бойынша үлкен жауапкершілік жүктелді. Біз мүмкіндігімізше

көрмені əрбір қазақстандық аза-мат жəне шетелдік қонақ пен ту-рист үшін қызықты əрі пайдалы боларлықтай ұйымдастыруға ты-рысамыз», деді Т.Ермегияев.

2013 жылдың 30 мамырын-да Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен «жа-сыл» экономикаға көшу жөніндегі тұжырымдама қабылданды. Бұл Қазақстан халқының əл-ауқатын, өмір сүру сапасын арттыруы жəне елдің əлемнің неғұрлым дамыған 30 елінің қатарына енуі үшін негіз қалайды. Осы орайда ЭКСПО көрмесі «жасыл» экономикаға өтудің басты түрткісіне айналмақ.

ХКБ-ның 153-і Бас Ассам-блеясының отырысында Қазақ-стан делегациясынан өзге ЭКСПО-2020 Халықаралық көр-месін өткізуге үміткер мемлекет-тер Ресей (Екатеринбург), БАƏ (Дубай), Түркия (Измир), Тайланд (Аютайя) жəне Бразилия (Сан-Пауло) өздерінің баяндамаларын ұсынды. Үстіміздегі жылдың қараша айында бұлардың да тағдыры шешілетін болады, ХКБ-ға мүше елдер жасырын дауыс беру арқылы 2020 жылы ЭКСПО көрмесін өткізу құқығына ие бо-латын қаланы таңдайтын болады.

«Егемен-ақпарат».

ЭКСПО есебі2013 жылдың 12 маусымында Қазақстан Парижде (Франция) Халықаралық көрмелер бюросының (ХКБ) 153-і Бас Ассамблеясы сессиясының жұмысына қатысты.

13 маусым 2013 жыл www.egemen.kz 9«Каспий Құбыр Консорциумы –Қ» акционерлік қоғамы

ҚЕХС бойынша жылдық қаржы есептілігі

Қаржы жағдайы туралы есеп (миллион теңге)

31 желтоқсан: 2012 жылғы 2011 жылғы

Негізгі құралдар 210 266 150 641 Жоба шығындарына төленген аванс 4 883 8 812 Өтеуге жататын ҚҚС 5 968 1 804 Материалдық емес актив 342 350 Тауар-материалдық қорлар 958 971 Басқа айналымнан тыс активтер 1 305 254 Айналымнан тыс активтер 223 722 162 832 Тауар-материалдық қорлар 1 791 1 557 Өтеуге жататын ҚҚС 2 416 1 145 Өтеуге жататын қосымша салықтар 1 383 - Саудалық дебиторлық берешек 30 - Басқа айналымдық активтер 908 1 104 Өтеуге жататын табыс салығы - 1 038 Ақша қаражаттары 7 949 11 537 Айналым активі 14 477 16 381 Активтер жиынтығы: 238 199 179 213 Жарғылық капитал (2012 ж. 31 желтоқсандағы мəлімет бойынша 1.000.000 қарапайым акция тіркеліп, айналымға шығарылған; номиналдық құны - бір акция үшін 0.52 АҚШ доллары) 57 57 Қайта бағалау қоры 39 832 34 841 Бөлінбеген пайда 2 080 526 Аралық несиенің адал құнын түзету 11 177 - Өзге резерв 1 088 506 Акционерлік капитал 54 234 35 930 Ұзақ мерзімдік несие 125 175 116 570 «КТК-Р» компаниясы берген аралық несие 15 989 - Пайдаланудан негізгі құралдарды шығару шығындарын жаба-тын резерв 497 1 393 Құрылыс шарттары бойынша ұстап қалу 5 819 210 Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері 13 234 10 119 Ұзақ мерзімді міндеттемелер 160 714 128 292 Кредиторлық берешек пен есептелген міндеттемелер 16 052 12 386 Салық бойынша міндеттемелері 3 652 29 Байланысты тараптардан алынған аванстар 2 597 2 576 Пайдаланудан негізгі құралдарды шығару шығындарын жаба-тын резерв 950 - Қысқа мерзімді міндеттемелер 23 251 14 991 Акционерлік капитал жиынтығы жəне міндеттемелер 238 199 179 213

ҚЕХС бойынша жылдық қаржы есептілігі Жиынтық табыс туралы есеп

(миллион теңге) 31 желтоқсанда аяқталған жыл

2012 жыл 2011 жылТабыс - мұнай тасымалдау қызметі 35 230 34 837 Мұнай тасымалдау қызметінің өзіндік құны (17 737) (12 255) Жалпы жəне əкімшілік шығындар (5 231) (4 002) Басқа шығындар (3 024) (294) Операциялық шығындар (25 992) (16 551) Негізгі құралдарды қайта бағалау шығыны (3 168) - Ұзақ мерзімді займдар бойынша пайыздық төлем жасау шығыны (3 628) (5 624) Өтеуге жататын қосымша салықтар 1 950 836 Пайыздық табыс жəне басқа табыстар 70 282Бағам айырмашылығы залалы, нетто (103) (179)

Басқа табыстар мен шығыстар (4 879) (4 685) Салық салуға дейінгі пайда 4 359 13 601 Табыс салығы бойынша шығындар (2 930) (3 558) Жылдық таза пайда 1 429 10 043 Басқа жиынтықты табыс: Негізгі құралдарды қайта бағалау 6 395 - Капиталға жатқызылған мерзімі ұзартылған салық (4 073) - Аралық несиенің адал құнын түзету 13 971 - Өзге резерв 582 324 Жыл бойынша мойындалған өзге жиынтықты табыс 16 875 324 Жылдық жалпы жиынтықты табыс 18 304 10 367

ҚЕХС бойынша жылдық қаржы есептілігі

Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп (миллион теңге)

31 желтоқсанда аяқталған жыл2012 жыл 2011 жыл

Салық салынғаннан кейінгі пайда 1 429 10 043 Айналым капиталының өзгеруіне дейінгі ақша қаражатының қозғалысын сəйкестендіру үшін түзету: Ағымдағы салық шығыстары 4 035 3 354 Мерзімі ұзартылған салық шығыстары /үнемдеу (1 105) 267 ҚҚС қорларындағы өзгерістер - (165)Қайта бағалау шығыны 3 168 - Тозу жəне амортизация 12 881 7 422 Ұзақ мерзімді займдар бойынша пайыздық төлем шығындары 3 628 5 624 Қолданылмаған бағам айырмашылығы (нетто) 90 179 Салықтық айыппұл 1 281 184 Қосымша салықтарды өтеуден түсетін басқа пайда (1 950) (833) Басқа шығындар 155 110 Айналым капиталындағы өзгерістерге дейінгі операциялық қызмет бойынша ақша қаражатының қозғалысы 23 612 26 185 Төленген салықтар (2 801) (3 889) Өтеуге жататын ҚҚС өзгерістері (5 476) (1 779) Тауар-материалдық қорлар өзгерісі (207) (269) Басқа айналымнан тыс активтердің өзгерісі (1 008) (201) Саудалық дебиторлық берешек өзгерісі (30) - Кредиторлық берешек пен есептелген міндеттемелер өзгерісі 750 759 Басқа айналым активтерінің өзгерісі 211 379 Басқа қысқа мерзімдік міндеттемелердің өзгерісі 2 136 (31) Негізгі құралдарды пайдаланудан шығару міндеттемелерінің өзгерісі - 27 Алынған аванстардың өзгерісі (19) 150 Ақша қаражатының операциялық қызметке байланысты таза қозғалысы 17 168 21 331 Жұмсалған капиталдық шығын (54 034) (37 408) Ақша қаражаты қозғалысына қатыспайтын баптарды түзету 4 155 1 111 Ақша қаражатының инвестициялық қызметке байланысты таза қозғалысы (49 879) (36 297) Ақша қаражатының қаржылық қызметке байланысты таза өзгерісі («КҚК-Р» компаниясы берген аралық несие) 29 075 - Ақша қаражатының таза өзгерісі (3 636) (14 966) Бағам өзгерістерінің ақша қаражатына жəне оның баламала-рына əсері 48 (43) Шектеулі ақша қаражатына ауыстыру - 1 200 Ақша қаражатының жəне оның баламасының бастапқы қалдығы 11 537 25 282 Өзге резерв - 64 Ақша қаражатының жəне оның баламасының соңғы қалдығы 7 949 11 537

ҚЕХС бойынша жылдық қаржы есептілігі

Акционерлік капитал өзгерістері туралы есеп (миллион теңге)

Жарғылық

капиталҚайта бағалаудан

түскен пайдаАралық несиенің адал

құнын түзетуБөлінбеген пайда/

шығын (нетто)Өзге резерв Барлығы

2010 жылғы 31 желтоқсан 57 35 150 - (9 783) 182 25 606 Қайта бағалау қорын беру (266) - 266 - - Құбырдың 0-116 км учаскесін пайдаланудан шығарудың құнын түзету

- (43) - - - (43)

Жылдық табыс - - - 10 043 - 10 043 Өзге жиынтықты табыс - - - - 324 324 Жалпы жиынтықты жылдық табыс - (309) - 10 309 324 10 324 2011 жылғы 31 желтоқсан 57 34 841 - 526 506 35 930 Негізгі құралдарды қайта бағалау - 6 395 - - - 6 395 Мерзімі ұзартылған табыс салығы - (1 279) - - - (1 279) Қайта бағалау қорын беру - (125) - 125 - - Аралық несиенің құнын түзету - - 13 971 - - 13 971 Мерзімі ұзартылған табыс салығы - - (2 794) - - (2 794) Жылдық табыс - - - 1 429 - 1 429 Өзге жиынтықты табыс - - - - 582 582 Жалпы жиынтықты жылдық табыс - 4 991 11 177 1 554 582 18 304 2012 жылғы 31 желтоқсан 57 39 832 11 177 2 080 1 088 54 234

Бас директор Брунич Николай Григорьевич Бас есепші Лебидько Татьяна Леонидовна

ТƏУЕЛСІЗ АУДИТОРЛАР ЕСЕБІ«Каспий Құбыр Консорциумы-Қ» акционерлік қоғамы акционерлеріне

Біз «Каспий құбыр консорциумы-Қ» акционерлік қоғамының (бұдан əрі – Компания) қаржы есептілігіне аудит жүргіздік. Қаржы есептілігінде Компанияның 2012 жылғы 31 желтоқсандағы қалпы бойынша жасалған қаржылық жағдайы туралы есеп жəне жиынтықтық пайда есебі, акционерлік капитал өзгерісі есебі мен көрсетілген күнмен аяқталған жылдағы ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп, сонымен бірге есеп саясатының негізгі ережелерін қысқаша баяндау жəне басқа түсіндірме ақпарат келтірілген.

Қаржы есептілігін дайындаудағы басшылық жауапкершілігіКомпания басшылығы осы есептіліктің Қаржы есептілігінің халықаралық стандарттарына сəйкес дұрыс дайындалуы жəне сенімді ұсынылуы үшін, басшылықтың бағалауына сəйкес, жөнсіз əрекеттер

немесе қателіктер жіберу салдарынан туындайтын елеулі бұрмалаусыз қаржылық есептілік дайындау мен оны сенімді ұсынуды қамтамасыз етуге арналған ішкі бақылау жүргізу үшін жауап береді.Аудиторлар жауапкершілігіБіздің міндетіміз жүргізілген аудит қорытындылары бойынша осы қаржылық есептілікке қатысты аудиторлық тұжырым жасау. Біз аудитті Халықаралық аудит стандарттарына сəйкес жүргіздік. Аталған

стандарттарға сəйкес аудит жүргізуде кəсіптік этика нормалары сақталуға тиіс, аудит қаржы есептілігінде елеулі бұрмалану болмайтынына сенімді жағдайда жоспарланып, жүргізілуге тиіс. Аудит құрамында қаржылық есептіліктегі сандық деректер мен түсіндірмелерге қатысты аудиторлық дəлелдеме табуға бағытталған процедуралар қарастырылған. Процедуралар таңдалуы біздің

аудиторлық кəсіби пайымдауымызға, оның ішінде қаржы есептілігінде жөнсіз əрекеттер немесе қателіктер жіберу салдарынан туындайтын елеулі бұрмалау болуы тəуекелдерін бағалауымызға байланыс-ты. Аудитор тəуекелдерді бағалауда нақты жағдайға лайық аудиторлық процедуралар тағайындау мақсатында қаржылық есептіліктің дайындалуы мен сенімді ұсынылуын қамтамасыз ететін ішкі бақылау жүйесін қарастырады, бірақ компанияның ішкі бақылау жүйесінің тиімділігі жөнінде пікір білдіру аудитордың міндетіне жатпайды. Сонымен қатар, аудит қолданылатын есептеу саясаты қағидаларының дұрыстығы мен басшылықтың есептеу бағаларының лайықтығына, қаржылық есептіліктің ұсынылуына жалпы баға беруге тиіс.

Аудит барысында алынған аудиторлық дəлелдемелер бізге өз аудиторлық тұжырымымызды білдіруге жеткілікті жəне тиісті негіздеме береді деп санаймыз.Аудиторлар тұжырымдамасыБіздің тұжырымдауымыз бойынша, қаржы есептілігі «Каспий құбыр консорциумы-Қ» акционерлік қоғамының 2012 жылғы 31 желтоқсандағы қаржылық жағдайын толық жəне барлық елеулі аспектілер

бойынша білдіреді, сондай-ақ, қаржы есептілігінің халықаралық стандарттарына сəйкес, аталған күні аяқталған жыл ішіндегі оның қызметінің қорытындысы мен ақша қаражатының қозғалысын көрсетеді. Аудитордың біліктілік куəлігі №0000553 2003 жылғы 24 желтоқсанда берілген.

Пол Кон Аудит бойынша серіктесЕвгений Жемалетдинов Аудитор/ «Эрнст энд Янг» ЖШС Бас директоры

Қазақстан Республикасы аумағында аудиторлық қызметпен айналысу үшінҚазақстан Республикасы Қаржы министрлігінен 2005 жылғы 15 шілдеде берілгенМемлекеттік лицензия сериясы «МФЮ-2 №000000327 ақпан 2013 жыл

«Эрнст энд Янг»ЖШСҚазақстан, Алматы, Əл-Фараби д-лы, 77/7, «Есентай Тауэр» ғимараты

Тел.: +7 (727) 258 59 60 Факс: +7 (727) 258 59 61

Әрбір еркек әл-қуатының мықты болуына онша мән бермейтіні рас. Келе-келе оның салдарынан қолайсыз жағдайдың көрініс табатыны да жасырын емес. Өйткені, оған себеп те бар. Алдымен ақша тауып мәшине, пәтер сатып алуға ұмтыласың. Тағы сондай өмірлік түйткілдер алдыңнан шыға береді. Сөйтіп жүргенде, елуден асып кеткеніңді де сезбей қаласың. Міне, осы шақта опынып отырасың. Мұндайда тығырықтан шығудың жолы бар ма? Әрине бар. АЛИКАПС табиғи құрамы күрделі жағдайдан құтқаруға таптырмас көмекшіге айналып, түйткілді шешуге жәрдемдеседі. Оны жыл сайын 1 курсынан өтіп ішсеңіз, қалған 11 айда өзіңізді өте жақсы күйде сезінесіз.

ЖІГЕРІҢДІ ЖАНИДЫ

АЛИКАПС – құрамында ешқандай химиялық қоспа жоқ табиғи құрал! Оған сезімге өзіндік әсер ететін қуатты афродизиак пен шөп сығындысы кіреді. Бұл - ұзын жапырақты эв-риком тамырының сығындысы және ергежейл і пальма мен дамианның жапырақтарының табиғи құрамдарынан жасалған сығынды. Көп ғасыр бойы бұл өсімдік еркектердің

жігерін жанып, күш-қуатын молайту үшін пайдаланылған екен. Ол кез кел-ген жастағы ер-азаматтардың көңіл-күйін жақсартып олардың өмірге деген құштарлығын арттырады. Өзіңізді жақсы қалыпта ұстағыңыз келсе, онда бір ай ішінде күніне бір капсуласын қабылдасаңыз жеткілікті.

Дәріханалардан сұраңыздар!

Шұғыл желідегі тегін телефон: 8 (800) 080-59-59 (жұмыс уақыты: 08:00-23:00)Алматы қаласындағы анықтама телефоны: (727) 297-59-59 / www.riapanda.ru

ЖАРНАМА. БАД. Дәрі-дәрмек болып табылмайды. Пайдаланар алдында мамандармен кеңесіңіз. СГР № RU.77.99.11.003.E.044808.10.11 от 31.10.2011

АЛИКАПС – ЖІГЕРІҢІЗДІ ЖАНИТЫН ХИМИЯЛЫҚ ҚОСПАСЫ ЖОҚ ТАБИҒИ ҚҰРАЛ! ОНЫҢ ҚҰРАМЫНА АФРОДИЗИАК ПЕН ШӨП

СЫҒЫНДЫСЫ (маяк) КІРЕДІ.

Астана қаласы əкімдігінің «Мемлекеттік филармония» МКҚК ұжымы Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық халық аспаптары оркестрінің концертмейстері, мəдениет қайраткері

Жанар Өтегенқызы ЕРМАҒАМБЕТОВАНЫҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты марқұмның туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

«Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық» РМҚК ұжымы «ЗТМО» РМҚК Шығыс Қазақстан облыстық филиалының директоры Жанат Қаукенқызы Өмірғалиеваға қызы

Раушан Кенжебекқызы КЕНЖЕБЕКОВАНЫҢмезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып шын ниеттен көңіл айтады.

«KAZGOR» жобалау академиясы белгілі сəулетші, ғалымМарат Ғалиақпарұлы СЕЙДАЛИННІҢ

қайтыс болуына байланысты марқұмның туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Конкурсты өткізу туралы хабарландыруҚазақстан Республикасы Қаржы министрлігі (жұмыс органы) мынадай ме-кенжай бойынша орналасқан: 010000, Астана қаласы, Жеңіс даңғылы, 11

(электронды мекенжай: minfi ngovkz@gmail.com), Қазақстан Республикасы Үкіметінің 20013 жылғы 8 мамырдағы № 474 қаулысымен бекітілген

Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының жыл сайынғы сыртқы аудитiн жүргiзу үшiн аудиторлық ұйымды таңдау қағидаларына сəйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының 2013-2014 жылға жыл сайынғы сыртқы

аудитін жүргізу үшін тəуелсіз аудиторды таңдау бойынша конкурсты өткізу туралы хабарлайды.

Сыртқы аудитті жүргізу мерзімі мен аудиторлық қорытындыны ұсыну 2014 жыл үшін 2013 жылғы 1 наурызға дейін жəне 2015 жыл үшін 2014 жылғы 1 наурызға дейін.

Конкурстық құжаттама пакетін мына мекенжай бойынша: Астана қаласы, Жеңіс даңғылы, 11, 819-бөлмеде сағат 9.00-ден 18.00-ге дейін қолма-қол алуға болады.

Конверттерге салынған конкурстық өтінімдерді əлеуетті аудиторлар Астана қ., Жеңіс даңғылы, 11, 819-бөлме мекенжайы бойынша Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік активтерді басқаруды жəне банкроттық рəсімдерді жос-парлау жəне оның əдіснамасы, тиісті бюджеттік бағдарламаларды талдау мен бағалау департаментіне ұсынады.

Конкурсқа қатысуға Қазақстан Республикасында аудитті жүргізуге лицензиясы жəне қаржы институттарына аудиторлық қызмет көрсету саласында кемінде бес жылдық жұмыс тəжірибесі бар тұлғалар жіберіледі.

Конкурсқа қатысушы мынадай біліктілік талаптарына жауап беруі тиіс:1) кəсіби біліктілікке ие болуы, сыртқы аудит жүргізу туралы шарт бойынша

міндеттемелерді орындау үшін қажетті қаржы, материалдық жəне еңбек ресурстары болуы;

2) сыртқы аудит жүргізу туралы шарт жасасу үшін азаматтық құқыққа ие болуы;3) төлеуге қабілетті болып табылуы, таратуға жатпауы, оның мүлкіне тыйым салынба-

уы тиіс, оның қаржы-шаруашылық қызметі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіпте тоқтатылмауы тиіс.

Əлеуетті аудитор дайындаған конкурстық өтінім, сондай-ақ барлық хат-хабар жəне конкурстық өтінімге құжаттар мемлекеттік жəне орыс тілдерінде жасалады жəне ұсынылады. Конкурсқа қатысушы конкурстық өтінімді басқа тілде жасаған жəне ұсынған жағдайда оған нақты (нотариалды түрде куəландырылған) аударма қоса беріледі. Əлеуетті аудитор аудитті жүргізу жөніндегі қызмет құнының жалпы жарияланған сомасының бес пайызы көлемінде ақшалай кепіл заты түрінде кепілді жарна төлеуі тиіс.

Кепілді жарна конкурстық өтінімді ұсынудың соңғы мерзімі аяқталғанға дейін Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің шотына мынадай деректемелер бойын-ша: «Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі» ММ, БИН 201 040 000 013, БИК KKMFKZ2A, № KZ38 0705 0121 7000 1001 банктік шотына, «ҚР Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитеті» ММ аударылады. Кепілді жарнаның қолданылу мерзімі конкурстық өтінімнің қолданылу мерзімінен кем емес.

Осы конкурстың жеңімпазы деп танылған конкурсқа қатысушы Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының сыртқы аудитін жүргізуге Шартты қамтамасыз ету түрінде Шарттың жалпы сомасының бес пайызы көлемінде ақшалай кепіл затын Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің шотына енгізеді.

Шартты орындауды қамтамасыз ету түрінде Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің шотына конкурс жеңімпазының төлеген ақшасын қайтару Шарт бойын-ша жеңімпаздың өз міндеттерін толық жəне тиісінше орындаған жағдайда қайтарылады.

Егер конкурс жеңімпазы Шарт бойынша өзі міндеттерін орындамаса немесе тиісінше орындамаса, онда Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сəйкес Шартты орындауға төленген қамтамасыз етуді ұстайды.

Конкурстық өтінімдерді ұсынудың түпкілікті мерзімі 2013 жылғы 12 шілдеде сағат 18.00-ге дейін.

Конкурстық өтінім конкурстық өтінімдермен конвертті ашқан күннен бастап 45 күн бойы күшіне ие болады.

Конкурстық өтінімдері бар конверттер Астана қ., Жеңіс даңғылы 11, 401 «а» бөлме мекенжайы бойынша 2013 жылғы 15 шілдеде сағат 15.30-да ашылатын болады.

Конкурсты жүргізу жəне оған байланысты құжаттар мен материалдарды рəсімдеу бойынша қосымша ақпаратты түсіндірулерге Астана қ., Жеңіс даңғылы 11, 819-бөлме мекенжайы бойынша Н. Клыгинаға 717627, Ə. Əубəкіроваға 717663 өтініш жасауыңызға болады.

Мүліктің сипаттамасы: - Өндірістік ғимарат жəне имарат түріндегі автобаза (литер А-29,5 ш.м., литер Б-1070,6 ш.м., литер В-73,4 ш.м., литер Д-1829,0 ш.м.) іргелес жер телімімен бірге алаңы - 1,8582 га, орналасқан мекенжайы: Алматы облысы, Қапшағай қ., Железнодорожная к-сі, 25, автокөліктің саны 3 бірлік (ЗИЛ ММЗ-554 автомəшинесі, ЛАЗ автомəшинесі, ВАЗ 21070 автомəшинесі).

Сауда-саттық өткізу күні мен орны: 2013 жылғы 25 маусымда сағат 11.00-де мына мекенжай бойынша: Алматы қ., Абылай хан даңғылы, 51/53.

Сауда-саттыққа қатысу шарты: 2013 жылғы 24 маусымда сағат 18.00-ге дейінгі мерзімде сенім білдірілген тұлғаға өтініш беру керек жəне кепілді жарнаны енгізу қажет.

Қатысушыларды тіркеу 2013 жылғы 14 маусымда сағат 18.00-де тоқтатылады.

Кепілді жарна сомасы: 1 000 000 (бір миллион) теңге.

Сауда-саттық өткізу əдісі: ағылшын.Сауда-саттық бойынша сенім білдірілген тұлға: Гиястинов Самат

Сидикжанович: 8 (727) 259 97 10, ішкі тел. 54-43, 8-702-35-777-85; мекен-жай: Алматы қ., 050004, Абылай хан д-лы, 51/53, Мақатаев к-сі қиылысы, «Нұрбанк» АҚ, 204-бөлме, кепілді жарна сомасын енгізуге арналған банк деректемелері: «НҰРБАНК» АҚ, Алматы қ., Желтоқсан к-сі, 173, телефон: 8 (727) 250 67 77, факс: 8 (727) 261 38 43, СТН 600500050693, БИН 930 940 000 164, БИК NURSKZKX, ағымдағы шот №KZ1484901KZ000133024, төлемнің белгіленуі: сауда-саттықа қатысу үшін кепілді жарна.

Сауда-саттық жеңімпаздары сенім білдірілген тұлғаның талап етуі бойынша сауда-саттықтан сатып алынған мүлік құнын төлеуге өздерінің дəлелдемесін тапсыруы міндетті жəне сенім білдірілген тұлғаның шотына сауда-саттық аяқталған сəттен бастап 5 (бес) жұмыс күні ішінде қажетті соманы енгізуі тиіс. Мүлікті сату ҚҚС-ын есепке алусыз жүргізіледі.

Сенім білдірілген тұлға «Нұрбанк» АҚ-тың мүлкіне сауда-саттық жариялайды ХабарландыруҚарағанды облысының маман-

дандырылған ауданаралық экономикалық сотының 2013 жылғы 5 маусымдағы ұйғарымымен жеделдетілген оңалту про-цедурасын қолдану туралы «Вторпром» ЖШС-ның өтінішін өндіріске қабылдау жөнінде ұйғарым енгізілген болатын.

Жоғарыда аталған азаматтық істі қозғауға қатысты шағымдардың болуы жағдайында, кредиторлар Қарағанды о б л ы с ы н ы ң м а м а н д а н д ы р ы л ғ а н ауданаралық экономикалық сотына жүгінуге құқылы.

Акционерлер назарына!«Акционерлік қоғамдар туралы» ҚР

Заңының 23-бабы 1-тармағына сəйкес «ПКРЗ» АҚ Директорлар кеңесі акцио-нерлерге 2013 жылдың 31 мамырындағы акционерлердің жылдық жалпы жиналысы жай акциялар бойынша дивиденд төлемеу туралы жылдың қорытындысы бойынша шешім қабылдағанын хабарлайды.

«ПКРЗ» АҚ Қаржы есебі 2012 жылғы тəуелсіз аудиторлық «ИНВЕСТ-АУДИТ» Ж Ш С ( М е м . л и ц е н з и я № 0 0 0 0 1 9 6 06.10.2001 ж.) бекітілген жəне www.pkrz.kz орналастырылған.

Вниманию акционеров!В соответствии с п.1 ст. 23 Закона РК «Об

акционерных обществах» Совета директо-ров АО «ПКРЗ» уведомляет о принятии решении годовым общим собранием акци-онеров, состоявшимся 31 мая 2013 года, не начислять дивидендов по простым акциям по итогам года.

Финансовая отчетность АО «ПКРЗ» за 2012 год, подтвержденная независимой ау-диторской организацией ТОО «ИНВЕСТ-АУДИТ» (Гос.лицензия № 0000196 от 06.10.2001 г.) размещена на WEB-сайте: www.pkrz.kz

Назар аударыңыз, түзету!Ақтөбе мемлекеттік мүлік жəне

жекешелендіру департаменті «Егемен Қазақстан» республикалық газетінің 2013 жылғы 8 маусымдағы № 144 санында жарияланған ақпараттық ха-барламасына мынадай өзгеріс енгізіп:

ақпараттық хабарламадағы «ең төменгі бағасы – 5 243 000 теңге» де-ген сөз «ең төменгі бағасы – 5 488 000» теңге деп оқылуын сұрайды.

Егер сіз «Егемен Қазақстан» газетіне жарнама бергіңіз келсе, мына телефондарға хабарласыңыз:Астана тел/факс 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: egemen_adv@mail.ru.

Алматы 273-74-39, ф. 273-73-97. Электронды пошта: gulnurekkz@mail.ru.

ТОО «Оңтүстік Жарық Транзит» объявляет итоги открытого тендера по закупке услуги «обя-зательное страхование работников от несчастных случаев при исполнении ими трудовых (служебных) обязанностей» проведенного 07.06.2013 года в 15.00 часов в г. Шымкент, ул. Энергетиков, 1.

Открытый тендер не состоялся в связи с отсутствием тендерных заявок потенциальных поставщиков.

Дополнительную информацию можно получить по тел: 8 7252 50 58 31.

ХабарландыруАлматы қ.. Алмалы аудандық №2

сотының 2012 жылғы 7 мамырдағы ұйғарымымен «Фирма Алтын» ЖШС (СТН 600900502865) банкроттығы туралы іс қозғалды.

Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының ұйғарымымен «Л-СТРОЙ» ЖШС банкроттығы жөнінде іс қозғалды. Іс мына мекенжайда қаралады: Астана қаласы, Абай даңғылы, 36-үй, 3-қабат.

Определением специализированного межрайонного экономического суда горо-да Астана в отношении ТОО «Л-СТРОЙ» возбуждено дело о банкротстве. Дело будет рассматриваться по адресу: город Астана, проспект Абая, дом 36, 3-этаж.

Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының ұйғарымымен «Авиатранзит-НС» ЖШС банкроттығы жөнінде іс қозғалды. Іс мына мекенжайда қаралады: Астана қаласы, Абай даңғылы, 36-үй, 3-қабат.

Определением специализированного межрайонного экономического суда города Астана в отношении ТОО «Авиатранзит-НС» возбуждено дело о банкротстве. Дело будет рассматриваться по адресу: город Астана, проспект Абая, дом 36, 3-этаж.

Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының ұйғарымымен «СОЛОДОВ ВАСИЛИЙ АЛЕКСАНДРОВИЧ» ЖК банкроттығы жөнінде іс қозғалды. Іс мына мекенжайда қаралады: Астана қаласы, Абай даңғылы, 36-үй, 3-қабат.

Определением специализированного меж-районного экономического суда города Астана в отношении ИП «СОЛОДОВ ВАСИЛИЙ АЛЕКСАНДРОВИЧ» возбуждено дело о бан-кротстве. Дело будет рассматриваться по адресу: город Астана, проспект Абая, дом 36, 3-этаж.

Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының ұйғарымымен «Алан» фирмасы» ЖШС банкроттығы жөнінде іс қозғалды. Іс мына мекенжайда қаралады: Астана қаласы, Абай даңғылы, 36-үй, 3-қабат.

Определением специализированного межрайонного экономического суда города Астана в отношении ТОО «Фирма «Алан» возбуждено дело о банкротстве. Дело будет рассматриваться по адресу: город Астана, проспект Абая, дом 36, 3-этаж.

Астана қаласының мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының ұйғарымымен «Тема НС» ЖШС банкроттығы жөнінде іс қозғалды. Іс мына мекенжайда қаралады: Астана қаласы, Абай даңғылы, 36-үй, 3-қабат.

Определением специализированного межрайонного экономического суда города Астана в отношении ТОО «Тема НС» возбуждено дело о банкротстве. Дело будет рассматриваться по адресу: город Астана, проспект Абая, дом 36, 3-этаж.

«Бауманское-07» ЖШС 2013 жылғы 28 маусымда сағат 10.00-де «Бауманское-07» ЖШС қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын өткізу туралы хабар-лайды. Жиналыс мына мекенжайда өткізіледі: Қазақстан Республикасы, Ақмола

облысы, Егіндікөл ауданы, Бауман ауылы, Бауман к-сі, 8-үй. Күн тəртібі:«Бауманское-07» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, «Алгест Трейд» ЖШС,

«ГИЛМОР» ЖШС жəне «AsiaCredit Bank (АзияКредит Банк)» АҚ (бұдан əрі - Банк) арасында мүлікті кепілге беру шарттарын жасау туралы (төменге қараңыз), кредиттік желі ашу туралы келісімдермен жасалатын Банк алдындағы міндеттемелерді «Алгест Трейд» ЖШС-ның жəне «ГИЛМОР» ЖШС-ның тиісінше орындауды қамтамасыз етуге, осы шарттарға сəйкес Банк «Алгест Трейд» ЖШС-ға 1 200 000 000,00 (бір миллиард екі жүз миллион) теңгені жəне «ГИЛМОР» ЖШС-ға мерзімі 12 айға 1 200 000 000,00 (бір миллиард екі жүз миллион) теңге мөлшерінде кредиттік желіні/заемды ашады/береді, сондай-ақ, кредиттік желі ашу туралы келісімдер де көрсетілген алдағы кезеңде туындайтын барлық міндеттемелерді.

Банкке кепілге берілетін мүлік тізбесі: Атауы: жалпы алаңы 58 207 га жер телімі. Орналасқан жері: ҚР, Ақмола облысы, Егіндікөл ауд., Бауман ауылдық округінің

əкімшілік шекарасында. Жалдаушы/Жер пайдаланушы: «Бауманское-07» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Жер теліміне құқық: жер пайдалануға уақытша ұзақ мерзімді қайтарылатын (жалдау

мерзімі 47 жылға, 08.06.2054 ж. дейін).Банкке кепілге берілетін мүлік тізбесі: Атауы: жалпы алаңы 58 207 га жер телімі. Орналасқан жері: ҚР, Ақмола облысы, Егіндікөл ауд., Бауман ауылдық округінің

əкімшілік шекарасында. Жалдаушы/Жер пайдаланушы: «Бауманское-07» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Жер теліміне құқық: жер пайдалануға уақытша ұзақ мерзімді қайтарылатын (жалдау

мерзімі 47 жылға, 08.06.2054 ж. дейін).«Бауманское-07» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің директоры Василий Васильевич

Грапиняк мырзаға «AsiaCredit Bank (АзияКредит Банк)» АҚ-пен барлық қажетті шарттарға/құжаттарға қол қою құқығын беру туралы.

«Сочинское» ЖШС 2013 жылғы 28 маусымда сағат 10.00-де «Сочинское» ЖШС қатысушыларының кезектен тыс жалпы жиналысын өткізу ту-ралы хабарлайды. Жиналыс мына мекенжайда өткізіледі: Қазақстан Республикасы, Ақмола облысы, Атбасар ауд., Сочи а.

Күн тəртібі:1.«Сочинское» жауапкершілігі

шектеулі серіктестігі, «Вандербик» ЖШС, «ГЕШЕФТ OIL» ЖШС жəне «AsiaCredit Bank (АзияКредит Банк)» АҚ (бұдан əрі - Банк) арасында мүлікті кепілге беру шарттарын жасау туралы (төменге қараңыз), кредиттік желі ашу туралы келісімдермен жасалатын Банк алдындағы міндеттемелерді «Вандербик» ЖШС-ның жəне « Г Е Ш Е Ф Т O I L » Ж Ш С - н ы ң тиісінше орындауды қамтамасыз етуге, осы шарттарға сəйкес Банк «Вандербик» ЖШС-ға 1 000 000 000,00 (бір миллиард) теңгені жəне «ГЕШЕФТ OIL» ЖШС-ға мерзімі 12 айға 1 000 000 000,00 (бір миллиард) теңге мөлшерінде кредиттік желіні/заемды ашады/береді, сондай-ақ кредиттік желі ашу туралы келісімдер де көрсетілген алдағы кезеңде туындайтын барлық міндеттемелерді.

Банкке кепілге берілетін мүлік тізбесі:

Атауы: жалпы алаңы 69 019 га жер телімі.

Орналасқан жері: ҚР, Ақмола облысы, Атбасар ауд. , Сочи ауылдық округі.

Жалдаушы/Жер пайдаланушы: «Сочинское» жауапкершілігі шектеулі серік тестігі.

Жер теліміне құқық: жер пайдалануға уақытша ұзақ мерзімді қайтарылатын (жалдау мерзімі 49 жылға, 08.06.2054 ж. дейін).

2.«Сочинское» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің директоры Виктор Адамович Гофман мырзаға «AsiaCredit Bank (АзияКредит Банк)» АҚ-пен барлық қажетті шарттарға/құжаттарға қол қою құқығын беру туралы.

Бақберген АМАЛБЕК,«Егемен Қазақстан».

Астаналық облыс күн санап көркейіп келеді. Өткен бір жарым айдағы сенбіліктер мен таза бейсенбіліктерге 98 мың адам қатысып, 17300 түп ағаш, 4737 гүлзар отырғызылды. Сонымен қатар, 194 саябақ пен демалыс алаңдары тəртіпке келтірілді.

Əсіресе, көгілдір Көкшетаудың көркіне көрік қосылғандай. Абылай хан, Тəуелсіздік алаңдары бар жасауын тағынып, құлпырып тұр. Орталық саябақтағы

жас өскіндердің балғын жапырақтары жайқалып, сыл-дыр-сылдыр «сыр шертеді». Қаланың төрт қақпасында «Құлагер», «Көкшенің ерке самалы», «Музыка музасы», «Аналардың ақ батасы» сияқты бірнеше эстетикалық композициялар пайда болды.

Сонымен қатар, Көкшетау көз алдымызда гүл қалаға айналып келеді. Қалалық бюджеттен бұл мақсатқа 53 миллион теңге бөлініп отыр. Қазірдің өзінде 14335 шар-шы метрлік отыз түрлі екпе гүл жұпар шашып тұр.

Ақмола облысы.

Кґкшетау кґкорай шалєын ќўшаєында

13 маусым 2013 жылwww.egemen.kz10 www.egemen.kz10

Газет мына қалалардағы:010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС,050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,100008, Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Арко» ЖШС,110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС,030010, Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-полиграфия» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ,080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС,040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы,070002, Өскемен қ., Космическая к-сі, 6/3, «Шығыс ақпарат» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Меншік иесі:“Егемен Қазақстан”

республикалық газеті”акционерлік қоғамы

ПрезидентСауытбек АБДРАХМАНОВ

Вице-президент – бас редакторЖанболат АУПБАЕВ

Вице-президентЕркін ҚЫДЫР

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А.

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 273-73-80.БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru , egemenkz@maіl.kzАлматыда: факс (727) – 273-73-80, электронды пошта – egemalm@host.kz

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:Астана – (717-2) 37-61-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – (712-2) 32-94-07;

Көкшетау – (716-2) 25-76-91;Қарағанды – (721-2) 43-94-72;Қостанай – (714-2) 39-12-15;Қызылорда – (724-2) 27-00-85Орал – (711-2) 28-80-35;Өскемен – (723-2) 25-28-41;

Павлодар – (718-2) 57-18-09;Семей – (722-2) 52-26-86;Тараз – (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 404-36-29;Петропавл – (715-2) 50-72-50.

ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-73-97, gulnurekkz@mail.ru

Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.А

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы

5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне

ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009

Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы200 601 дана.

Нөмірдің кезекші редакторы

Нұрбай ЕЛМҰРАТОВ.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 5 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №78 ek

Осы күндері 30 маусымда Астана төрінде қазақ күресінен өтетін «Қазақстан Барысы» турнирінің финалдық белдесулеріне деген жанкүйерлердің қызығушылығы артып келеді. Ал оған тек облыстық сындардан сүрінбей өткен балуандардың қатысатыны жəне белгілі. Біздің газет осы белдесулерге қатысатын балуандарды таныстыру-ын жалғастырса, бүгінгі кезек Ақмола облысының атан жілік, апайтөс балуандарына тиіп отыр.

Дастан КЕНЖАЛИН,«Егемен Қазақстан».

«Қазақстан Барысы» қазақ күресін дамыту қорының баспасөз қызметінің хабарлауынша, Нұрлан Жамаловты көпшілік Ақмола облысының бас балуаны дейді. Солай деп оны үш жылдан бері атап келеді. Бұл, біздіңше, Арқа азаматтарының жерлесіне берген жай бағасы емес, бұл жұртшылықтың Жамаловтың күресіне көрсеткен құрметі деп білеміз. Өйткені, ол «Қазақстан Барысы» турнирінің финалдық сы-нына облыстың атынан бір өзі үш жылдан бері қатысып келеді.

Арқа десек, көз алдымызға əнші, ақын, жыраулармен бірге, Балуан Шолақ, Иманжүсіп , Қажымұқан сияқты атан жілік, апайтөс балуандар да келетіні белгілі. Біз бүгін сөз етіп отырған Нұрлан Жамалов – солардың жо-лын қуған балуандардың бірі. Үшінші рет қатарынан «Қазақстан Барысының» финалдық сынына жолдама алу, əлбетте, оңай бол-маса керек.

Н ұ р л а н Ж а м а л о в т ы ң д а

басқа балуандар сияқты бүркеншік аты бар. Оны кілемге шыққан қарсыластары «Көкше арланы» деп атайды. Нұрланның жасы 20 маусымда 27-ге келеді. Салмағы – 95 кило, бойы – 188 см. Қазір ол Бекім Жапаровтың қарамағында жаттығады.

– «Ер кезегі үшке дейін» деген аталы сөз бар емес пе?! Осы үшінші мүмкіндігімді сəтімен пайдалан-сам деген ойым бар. Жыл сайын тəжірибе жинап, шеберлігімді

шыңдадым. Енді, соны іс жү зінде дəлелдесем, мақсаттың орын-далғаны деп білемін. Жеке өзім «Қазақстан Барысында» жеңіл салмақты балуандардың алысқа шапқанын қалаймын. Себебі, екі маусымда алыптардың айы оңынан туды. Оның үстіне, ауыр салмақты жігіттердің сəл де бол-са жеңіл салмақтағы балуандарды бағаламай қоятыны бар. Əрине, шын мықтыға тұсау жоқ. Бұл турнирде шын мықты тұғырдан

көрінеді деп үміттенемін, – дейді Нұрлан. Тағы бір айтатын нəрсе, ол самбодан əлем чемпионатының қола жүлдегері. Осы күндері Көкшетау қаласының Ішкі істер басқармасында қызмет етеді.

Ақмола облысының намысын қорғайтын екінші балуанның есімі – Айтуар Абдулов. Айтуар дзюдо-дан Қазақстан құрамасының сапын-да Гран-при турниріне қатысқан. Дзюдо мен самбодан жастар ара-сындағы Азия чемпионатында қо ла жүлдегер атанған. Жақында ғана дзюдодан 23 жасқа дейінгі жастар арасында өткен Қазақстан чемпионатында топ жарған Айтуар «Қазақстан Барысына» тұңғыш рет қатысқалы отыр.

– «Қазақстан Барысы» секілді додаға қатысу мен үшін үлкен абырой. Финалға қазақ күресінің жілігін шағып, майын ішкен тəжірибелі балуандармен қатар жас спортшылар да шықты. Солардың бірі менмін. «Күш атасын танымай-ды» дейді емес пе?! Жас болсам да, мықтылармен айқасуға əзірмін. Бар лығын да кілем көрсетеді, – дейді Айтуар.

30 маусым күні Астанадағы «Сарыарқа» велотрегінде өтетін «Қазақстан Барысы» додасының финалдық турнирінің билеттері сатылымға түсті. Турнирдің бас демеушісі – «Самұрық-Қазына» Ұлттық əл-ауқат қоры.––––––––––––––––––

Суреттерде: Нұрлан ЖАМАЛОВ

пен Айтуар АБДУЛОВ.

Арќа арландары

Бұл Мұхтар Əуезов атындағы Əдебиет жəне өнер институ-ты мен Колумбия университеті қызметкерлерінің бірігіп қолға алған алғашқы басылымы болып табылады. АҚШ-та шыққан бұл қазақ əдебиеті антологиясының құрастырушысы Рафиз Абазов екен. Туындыларды ағылшын тіліне аударған Сергей Лев-шин мен Илья Бернштейн. Қазақ көркемсөзінің айтулы-лары топтастырылған кітап-қа Ғ.Мүсіреповтің «Этно-графиялық əңгімесі», Ə.Ке-кілбаевтың «Күй» (повесть), Т. Əб діковтің «Парасат майда-ны» (повесть), М.Мағауиннің «Тазының өлімі» (повесть), Р. Сейсенбаевтың «Əлем құлаған күн» жəне Д. Амантай мен О. Бөкейдің əңгімелері еніпті. Оған қоса, поэззия өкілдерінен ақиық ақын М.Мақатаевтың, О.Сүлейменовтің, Ф.Оң ғар-сынованың, Иран-Ға йыптың, Ж.Əбдірашевтің, Б.Қана пия-новтың, Ш.Сариевтің өлеңдері де орын алыпты.

Колумбия университетінің профессоры Рафиз Аба сов: Антология – АҚШ оқырман-д а р ы н а қ а з а қ ə д е б и е т і н

та ныстыру мақсатында ұзақ жылдардан кейін қолға алынған игілікті іс. Бұл қазақ əдебиеті əлеміне қысқаша кіріспе болмақ. Алда жалғасын таба беретініне сен ім мол , деп М.Əуезов атын дағы Əдебиет жəне өнер институтының ұжымына риза-шылығын білдірді.

Антологияның тұсаукесеріне белгілі саясат жəне қоғам қай раткерлері, зиялы қауым өкілдері жəне Қытай, Польша, Индия, Ауғанстан, Қырғызстан, Ұлыбритания, Сер бия, Венесуэла, Иран, Пəкстан мемлекеттері ел-шіліктерінің өкілдері қатысты.

Тұсаукесер рəсімінде Фариза Оңғарсынова қазақ тілінен шетел тілдеріне немесе ше-тел тілдерінен қазақ тіліне ау-дарма мəселесін қозғады. Бұл ұсынысты жиындағылар қол-дады. Ал ақын Шөмішбай Са-риев өз ілтипатын жаңа өле-ңімен жеткізді. Университет сту денттері антологиядағы өлең-дерді ағылшын тілінде оқып, жи-налған қауымды бір серпілтіп тастады.

Нұрзада КҮМІСБЕК,Еуразия ұлттық

университетінің студенті.

Ќазаќ əдебиеті антологиясыаєылшын тілінде сґйледі

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде АҚШ-та алғаш рет Сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысовтың қолдауымен шыққан «The Stories of the Great Steppe. «The Anthology of Modern Kazakh Literature». атты қазақ əдебиеті антологиясының тұсаукесері болып өтті.

(Соңы. Басы 1-бетте).

Қазіргі кезде Қазақстанда транс-плантацияға жалпы қажеттілік жыл-дан жылға артып келеді. Мəселен, статистикаға сүйенсек, бүйрек ал-мастыруға 3000, жүрекке – 1146, бауырға – 1000, өкпеге – 235, ұйқы безіне – 233, жүрек пен өкпені кешенді алмастыруға – 314 паци-ент мұқтаж екен. Былтырғы жылы шетелге мүшелер мен тіндерді ауыстыруға 34 пациентке (оның 13-і бала) жолдама берілсе, бүгінгі ашы-лып отырған мамандандырылған бөлімше жыл өткен сайын операция санын арттырып, мүше ауыстыруға мұқтаж адамдардың өмірін сақтап қалуға мүмкіндік тумақ. Өйткені, шетелге барып мұндай күрделі опе-рация жасатуға əркімнің жағдайы көтере бермейді.

Жалпы, трансплантация бұл – күрделі ұйымдастыруды қа-жет ететін «ашық» медицина. Мүшені ауыстыру отасын бі лік -ті мамандардың көмегінсіз өт-кізу мүмкін еместігін ескерсек, ауруханадағы үлкен де табысты жұмыстың басы-қасында жүріп, бастамашысы, əрі ұйымдастырушы болған көрнекті хирург, ғалым дəрігер №7 қалалық клиникалық аурухананың бас дəрігері, медицина ғылымдарының докторы, профессор Болат Баймахановтың жанкешті еңбегін атап өткеніміз абзал.

– Бүгінгі №7 клиникалық ау-руханада болып отырған оқиға – еліміздің медицина саласындағы үлкен жаңалығымыз, əрі қол жеткізген жетістігіміз, – деді отан-дық медицинаның аса көрнекті өкілі, академик Төрегелді Шар-манов. – Сондықтан да бұл

жетіс тікке бүкіл медицина қауымы мақтаныш сезіммен қараймыз. Зады, медицинада мүшелерді ау-ыстыру жоғары технологияны, өте жоғары кəсіби біліктілікті қажет етеді. Жəне мұндай аса күрделі де, жауапты еңбек оңайлықпен, əрі ол əркімнің қолынан келе бермейді. Бұл ретте Болат Бимендіұлының еңбекқорлығын, ұстаздық, əрі ұйымдастырушылық қабілетін, кəсіби біліктілігін, сондай-ақ аза-маттығын баса айтар едім. Болат қашан, қайда болмасын ізденісте жүреді, əрі ол нəтижесіз болмай-ды. Бүгінгі жасап отырған шаруасы соның бір парасы. Олай дейтінім, қалалық аурухана деңгейінде бұрын-соңды болмаған жаңалықты өзі басқарған бір жарым жылға жеткізбей əкеліп отыр. Бұл – ке-ремет көрсеткіш. Осылайша, бүкіл ғылыми жетістіктері, атақтары бар ғылыми орталықтардың ал-дына шығып отыр. Ал мұндай жетістікпен тек мақтану керек.

Шынында да, 15 төсекке ар-нал ған бөлімшеге күрделі жөн-деу жұмыстары жүргізіліп, соң-ғы үлг ідег і құрылғылармен жарақтанған. Ең бастысы, науқас-тарға барлық қажетті жағдай жасалған. Бас дəрігердің айту-ынша, жыл аяғына дейін 40 опе-рация жасау жоспарланып отыр. Жақсылық хабар жатпайды ғой, қазір жұртшылық трансплантация туралы хабардар. Алдағы бір ай көлемінде шетелдік азаматтардың да мүшелерін ауыстырмақ. Өйткені, Беларусь, көрші Қырғызстан мен Тəжікстаннан өтініш келіп түскен. Əрине, бұл ем қазақстандықтар үшін 100 пайыз тегін, ал шетел аза-маттарына ақылы болмақ. Мысалы,

Беларусьте 55 мың, шетелде 200 мың, Ресейде 150 мың доллар көлемінде болса, бізде шамамен 30 мың долларды құрамақ. Ал донор – тек туыстары мен жақындары.

– Мұндай бөлімшенің маңыз ды-лығын айтып жатудың қажеті жоқ. Бүгінде мүше ауыстыру күрделі мəсе ле болып отыр. Соңғы жылда-ры мемлекет тарапынан көп көңіл бөлініп, өте көп көлемде қаржы бөлінуде. Бірақ, мұндай бөлімшелер əлі де жеткіліксіз. Биылғы жылдың 1 қыркүйегінде бауыр ауыстыру операциясын жасауды жоспарлап отырмыз. Оған дайынбыз. Өйткені, жақсы команда жасақталған. Өзім-нің тəрбиелеген шəкірттерім, жұ мыстарын жақсы біледі. Ең бастысы, одан нəтиже шығып, мемлекетімізге де, науқастарға да көмек болуы керек, – деді бас дəрігер Болат Бимендіұлы.

Ең бастысы, бөлімшеде кез келген уақытта операциядан ке-йінгі болатын асқынулар болса ауруханаға қайта жатқызылып, емделеді, əрі бақылауда ұстайды. Өйткені, қазіргі кезде шетелге ба-рып мүшелерін ауыстырып келген пациенттер елге келгеннен кейін қандай да бір жағдай болса, өзімен өзі қалады. Оларға ота жасаған мемлекетке бару – тағы да қыруар ақша. Қазір бөлімше жағдайында оларға да көмек көрсете алатын мүмкіндік туып отыр. Өйткені, біздің мамандардың барлығы дерлік шетелде оқып келген жəне бөлімше заманауи құрылғылармен жабдықталған.

–––––––––––––––––––Суретті түсірген

Берсінбек СƏРСЕНОВ.

Трансплантация

...Ауыл орталығынан бой түзеген бұл балабақша со-нау 80-жылдары салыныпты. Кезінде тек қой шаруашылығын зерттеу орталығы жəне мал шаруашылығы мен ветерина-рия ҒӨО ғалымдарының ба-лалары үшін емес, ауылдың басқа да қара-домалақтары барсын деп бой көтерген бұл балабақшаның ғұмыры ұзаққа бармаған. 90-жылдардың басындағы тоқы рау бал дыр-ғандар ұясын да айна лып өте алмаған. Сол тұстағы қара-жаттың кемшіндігі балалар үйінің есігіне де қара құлып ілуге мəжбүрлеген.

Ел есін жиып, оң-со лы на қарай бастаған тұста Елба-сының тікелей тапсырмасы-мен мемлекеттік «Балапан» бағдарламасы қолға алынғаны белгілі. Осыдан соң ғана қадағалаушы органдар тара-пынан жаппай «жекешеленіп», талапайға түскен талай бала-бақшаға тексерулер жүргізілді. Олардың қатарында біз айтып отырған балабақша да бар-тын. Бар былықтың беті сол кезде ашылыпты.

Бұл туралы Алматы об-лыс тық прокурорының аға көмекшісі Ерлан Ақынбаев мəлімдеді. «Əу басында толып жатқан түсініспеушіліккке тап

болдық. Мыңбаев ауылдық округіндегі дағарадай алып əлеуметтік нысан 0,63 га же-рімен бірге ешбір мекеменің құ зырында жоқ болып шыққан. Тіпті, ауыл басшылары да бұл жəйттен бейхабарлық танытты».

Прокурорлар істі індете ке ліп, «майлы үлестің» ие-сін де анықтады. Ол – Əбді-рахманов деген дəулетті аза-мат болып шықты. Бұл аза-мат осы бір жер учаскесін 2008 жылы жекешелендіріп, Жамбыл аудандық əділет басқармасынан мемлекеттік акт та алып үлгеріпті. Сол жылы бұл ғимарат бар болғаны 217 мың теңгеге саудаланыпты.

Аудандық прокуратураның сотқа жолдаған өтініші біраз құжаттардың, атап айтқанда, жер учаскесін сатып алып-са-ту жөніндегі келісімшарттың, мен шік құқығына беру жө-ніндегі мемлекеттік актінің, техникалық төлқұжаттың кү шін жойды. Соның арқа-сында талан-таражға түс-кен балабақша мемлекет қа-ра мағына қайта өтті. Жам -был аудандық сотының ше-ші мімен қайтарып алу жө-ніндегі өтініш толығымен қана-ғаттандырылды.

«Егемен-ақпарат».

Шамалы аќшаєа сатылєан балабаќшамемлекет меншігіне ќайта ґтті

Елдердің жаһандық бəсекеге қабілеттілік рейтингі (IMD) біздің еліміздің білім беру көрсеткіштері бойынша 2012 жылғы позициясының айтарлықтай жақсарғанын айғақтайды.

Білім беру көрсеткіштері Қазақстан позициясының 58 елдің ішінде 2011 жылғы 36-орыннан 2012 жылы 32-орынға көтерілуіне ықпал жасады.

ЮНЕСКО-ның (ИРО) Білім беруді дамыту индексі бойынша Қазақстан соңғы 6 жыл бойына əлемнің 120 елі ішінде 7 көшбастаушы елдер қатарында келеді.

Legatum институтының Əлем елдерінің өркендеу

индексінде Қазақстан білім беру индикаторлары бой-ынша 120 елдің ішінде орташа əлемдік көрсеткішпен салыстырғанда анағұрлым жоғары нəтижелерге ие.

Бұл көрсеткіштер Қазақстанның Елдердің өркендеу индексіндегі жалпы позициясын жақсартып, 2010 жылғы 50-орыннан 2012 жылы 46-орынға көтерілуіне ықпал етті.

Сонымен бірге білім беру жүйесі 3 жылда 46-дан 43-орынға жылжыды.

«Егемен-ақпарат».

Кґѕіл ќуантарлыќ кґрсеткіштер

Бəрекелді!

Қайбір жылдары Алматы облысына қарасты Жамбыл аудандық жер қатынастары бөлімінің бір шенеунігі кеңес заманында салынған екі қабатты балабақша ғимаратын жарты гектар жерімен қосып болмашы «тиын-тебенге» саудалап жіберген екен. Бұл туралы «Nur.kz» сайты хабарлайды. «Мырзалығы» ұстаған мемлекеттік қызметкердің бұл бассыздығы кейіннен құқық қорғау органдарының талай қызметкерін əуре-сарсаңға салған көрінеді.

Спорт

Шат жїзіѕді мўѕ шалмасын,

бїлдіршін!

Фотоэтюд

Мəселенің мəнісі