Õ¿¿õäèéí õýë ÿðèàã õºãæ¿¿ëýõ хºòºëáºð

Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагад хэрэгжиж байгаа стандартыг сургалт, үйл

ажиллагааны хөтөлбөрөөр дамжуулан хэрэгжүүлнэ. Хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлэх зорилт нь бүлэг

бүрийн хүүхдийн ярианд тавигдах шаардлагын дагуу хэл ярианы чадвар дадлыг олгох хөтөлбөрүүдээр

хэрэгжүүлэхээр тусгагдсан байна. Сургуулийн өмнөх боловсролын байгуулагуудад õýðýãæèæ áóé õºòºëáºð¿¿ä íü íèéãìèéí

õºãæèëòýé óÿëäàí óëàì áîëîâñðîíãóé áîëîí ººð÷ëºãäñººð ирсэн.

Хэл яриаг хөгжүүлэх хөтөлбөр нь өөрийн гэсэн хөгжлийн түүхтэй. •1962 онд “Хүүхдийн цэцэрлэгийн хүмүүжил

сургалтын хөтөлбөрт” 2 сараас 7 нас хүртлэх хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлэх зорилтыг анх удаа тодорхойлсон байна. Үүнээс хойш гарсан хөтөлбөрүүдэд хүүхдийн хэл яриаг хөгжүүлэх асуудлыг улам тодорхой болгон тусгасаар иржээ.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

1. Õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷ íàðò óäèðäàìæ /Ñ.Öýâýãìýä/ 1956

Õýäèéãýýð îðîñ õýëíýýñ øóóä îðчóóëñàí áîëîâч õ¿¿õäèéí öýöýðëýãò õ¿ì¿¿æèë-ñóðãàëòûí àæëûí åðºíõèé чèãëýë, ¿íäñèéã òîäîðõîéëñîí àëáàí ¸ñíû àíõíû õºòºëáºðòýé áîëñîí.

Îð÷óóëàõäàà ìàíàé îðíû íºõöºë áàéäàë, ìîíãîë õ¿¿õäèéí îíöëîãèéã õàðãàëçñàí áîë èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéâ.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

2. Õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí õè÷ýýëèéí ïðîãðàìì 1964

Óëñûí õýìæýýíä ìºðäºõ àíõíû ¿íäýñíèé õºòºëáºðòýé áîëñîí. Áàãà, äóíä, àõëàõ á¿ëãèéí õèчýýëèéí àãóóëãûã ñýäýâчëýí òóñãàñíààð ñèñòåìòýé ñóðãàëò ÿâóóëàõ ñóóðèéã òàâüñàí.

Õè÷ýýëýýñ áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû àãóóëãà, õýëáýð, àðãà ç¿é òóñãàãäààã¿é.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

3. Öýöýðëýãèéí íàñíû õ¿¿õäèéí õ¿ì¿¿æëèéí ïðîãðàìì 1968

Öýöýðëýãò ÿâàãäàõ õèчýýëýýñ ãàäóóðõ õ¿ì¿¿æëèéí á¿õ òºðëèéí àæëóóäûã íàñíû îíöëîãîîð íü ãàðãàñàí. Àãóóëãûã öýöýðëýãèéí á¿ëãèéí áàãà, äóíä, àõëàõ íàñààð ãàðãàñàí.

Ãîëäóó îð÷óóëãà áàéñàí ó÷ðààñ өв уламжлал òàëаасаа ó÷èð äóòàãäàëòàé.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

4. Õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí õ¿ì¿¿æèë ñóðãàëòûí ïðîãðàìì /ðåä. Æ.Ëõàãâàñ¿ðýí/ 1976

Öýöýðëýãèéí ¿éë àæèëëàãààíä áîëîí ìîíãîë õ¿¿õäèéí áèå áÿëäàð, ñýòãýõ¿éí çàðèì ¿ç¿¿ëýëòýýð/ÑÕÓÕ/-ýýñ òóðøèëò ñóäàëãààã ÿâóóëæ, ò¿¿íèé ¿ð ä¿íã àãóóëãûã áîëîâñðóóëàõàä òóñãàñàí.

“Õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí õè÷ýýëèéí ïðîãðàìì”, “Öýöýðëýãèéí íàñíû õ¿¿õäèéí õ¿ì¿¿æëèéí ïðîãðàìì”-ûã íýãòãýñýí.

Àíõ óäàà áýëòãýë á¿ëãèéí àãóóëãûã òóðøèëò ñóäàëãààíû ¿íäñýí äýýð áîëîâñðóóëñàí /Ñóðãóóëüä áýëòãýõ á¿ëýã 63-р òàë/.

Õ¿¿õäýä óíøèæ ºãºõ Ìîíãîë çîõèîëóóäûã àíõ óäàà îðóóëñàí.

Ìîíãîë àðäûí ñóðãàõ òîãëîîìûã òóñãàñàí.

Àðäûí çàí ¿éëòýé õîëáîîòîé àãóóëãà ó÷èð äóòàãäàëòàé òóñãàãäñàí. Á¿ëã¿¿äèéí õîîðîíäûí àãóóëãûã õ¿íä, õºíãºí, çàëãàìæ õîëáîîã á¿ðýí òîãòîîæ ÷àäààã¿é.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

5. Сóðãóóëèéí ºìíºõ íàñíû õ¿¿õäèéí õ¿ì¿¿æèë ñóðãàëòûí õºòºëáºð /ðåä. Ä.Íîííà/ 1986

Ìîíãîë õ¿¿õäèéí õýë ÿðèà ÿëàíãóÿà ¿ãèéí áàÿëãèéã íýìýãä¿¿ëýõ, ìàë àæ àõóéòàé òàíèëöóóëàõ, ÿñëèéí õ¿¿õäýä óíøèæ ºãºõ óðàí çîõèîëûã ñîíãîõ ñóäàëãààã ÿâóóëñàí.

Á¿ëýã á¿ðò ñóäëàõ ìàòåðèàëûí õýìæýý, õ¿ðýý, àãóóëãûã ºðãºæ¿¿ëýí ãóíçãèéð¿¿ëæ, ¿çýõ ìàòåðèàëûí óÿëäàà õîëáîî, íÿãòðàëûã ñàéæðóóëàí ñèñòåìä îðóóëñàí.

ßñëèéí áàãà, äóíä, àõëàõ á¿ëãèéí õ¿¿õäýä îëãîõ àæëûí àãóóëãûã òýäíèé íàñ, õóâèéí îíöëîãò òîõèðóóëàí ãàðãàæ ºãñíººð àíõ óäàà ÿñëèéí õ¿ì¿¿æèë-ñóðãàëòûí õºòºëáºðòýé áîëñîí.

Ñóðãóóëü öýöýðëýãèéí çàëãàìæ õîëáîîã òîãòîîõîä ¿ëýìæ àíõààðч, ñóðãóóëèéí äýðãýäýõ áýëòãýë á¿ëãèéí ïðîãðàìì ãàðñàí.

Ìîíãîë àðäûí áîëîí îðчóóëãûí õºäºë㺺íò òîãëîîìûã á¿ëýã òóñ á¿ðýýð îðóóëñàí.

Ñóðãóóëü÷ëàõ õàíäëàãàòàé /õè÷ýýëèéí òîî íýìýãäñýí/.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

6.Õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí õ¿ì¿¿æèë ñóðãàëòûí õºòºëáºð 1990

Àãóóëãûã á¿õýëä íü ÿëàíãóÿà ìîíãîë àðäûí òîãëîîìûã àëü íàñíû, ÿìàð á¿ëýãò îðóóëàõûã òóðøèí ñóäàëæ, ñóäàëãààíä òóëãóóðëàí á¿ëýã òóñ á¿ðýýð òóñãàñàí.

Áèëýãäëèéí чàíàðòàé ìàòåðèàë îðóóëñàí.

Жилийн ýöýñò õ¿¿õýä ÿìàð ìýäëýã, чàäâàð, äàäал эзэмшсэн байхыг àíõ óäàà òóñãàñàí.

Шèíæëýõ óõààíä ñóóðèëñàí.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

7.Õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí õ¿ì¿¿æèë ñóðãàëòûí õºòºëáºð 1991

Áàãà íàñíû õ¿¿õäèéã õºãæ¿¿ëýõýä óëàìæëàëò ¸ñ çàíøëûã ò¿ëõ¿¿ àíõààðч òóñãàñàí.

Ìîíãîë àðäûí òîãëîîìûí ñóäàëãààã ¿ðãýëæë¿¿ëñýí.

ªìíºõ õºòºëáºðèéí àäèë øèíæëýõ óõààíä ñóóðèëñàí.

Õºòºëáºðèéí íýð õýâëýãäñýí îí

Äàâóó òàë Ñóë òàë

8.Ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûí ¿ëãýð÷èëñýí öºì õºòºëáºð 2000

ѪÁ-ûí áàéãóóëëàãà, áàãø, áàãà íàñíû õ¿¿õýäòýé àæèëëàäàã ýöýã ýõч¿¿äèéí èäýâõòýé, áèå äààñàí, á¿òýýëч ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõ, õºòºëáºðèéã óÿí õàòàí, îëîí õóâèлáàðààð àøèãëàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ñýí.

Ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã õèчýýëä òºâëºðäºã áàéñàí õàíäëàãûã õ¿¿õäýä òºâëºð¿¿ëæ øèíæëýõ óõààíä чèãëýñýí õºòºëáºðººñ òàòãàëçàæ, õ¿¿õäèéí õºãæëèéã òîäîðõîéëîõ чèãëýë¿¿äýýð, òóõàéëáàë, áàãà íàñíû õ¿¿õäèéí ìýäëýã чàäâàð, õàðèëöààíû òóðøëàãûã îþóí óõààí, áèå áÿëäàð, ãîî ñàéõàí, íèéãýìøèõ¿éí чèãëýëýýð,

Õ¿¿õäèéí íàñûã 0-2, 3-5, 6-7 ãýñýí ¿åчëýëýýð

Õºòºëáºðèéí àãóóëãûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿ëãýðчèëñýí ñýäâèéí õ¿ðýýã íàñíû ¿åчëýë òóñ á¿ðýýð áîëîâñðóóëñàí

Õàìðàõ õ¿ðýýíèé õóâüä õ¿¿õäèéí öýöýðëýãèéí áàãø,ìýðãýæèëòýíä òºäèéã¿é áàãà íàñíû õ¿¿õýäòýé ýöýã ýõ õýí á¿õýí àøèãëàõ áîëîìæòîé.

Àãóóëãûã õîò, õºäººãèéí 15 öýöýðëýãò òóðøñàí.

Ñóðãóóëèéí ºìíºõ áîëîâñðîëûí åðºíõèé,ñóóðü, “öºì” àãóóëãûã òîäîðõîéëñîí òóë òîäîðõîé õè÷ýýë, ¿éë àæèëëãààíû àãóóëãà, ò¿¿íèéã ýçýìøèõ àðãà ç¿é á¿ðõýã. Íàñíû ¿å÷ëýëýýð õèéãäñýí òóë òîäîðõîé íàñíû õ¿¿õýäòýé àæèëëàõàä õ¿íäðýëòýé.

Хөтөлбөрийн бүтэц /2013/ /хэл яриа агуулга/

• Хэл яриаг хөгжүүлэх орчин• Үгийн баялаг• Авиан дуудлага• Хэл зүйн байгуулалт• Утгын уялдаатай яриа• Жилийн эцэст эзэмшсэн байх мэдлэг

чадвар, дадал

Хөтөлбөрийн үндсэн зорилго: Хүүхдийг бие бялдар, оюун ухаан, нийгэмшихүй гэсэн бүх талаар нь цогц хөгжүүлэх

Хөтөлбөрийн агуулгын залгамж холбоо /2013/ /хэл яриа агуулга/

Бага бүлэг Дунд бүлэг Ахлах бүлэг Бэлтгэл бүлэгХэл

яриаг хөгжүүлэх орчин

Хүүхдэд төрөл бүрийн даалгавар өгч, насанд хүрэгчид болон үе тэнгийхэнтэйгээ харилцах харилцааг нь дэмжинэ. (хувцасны өрөөнд хэн ирснийг үзээд хэлээрэй, найздаа үүнийг анхааруулж хэлээрэй гэх мэт)

“Сонирхолтой юмс” булан байгуулж зургийн цуглуулга, фото зураг, ил захидал (амьтад, ургамал, тээврийн хэрэгслэл, спорт, төрөлх хот гэх мэт), дуртай номын зураг, эд юмс, танил обьектийн детал хэсгүүдийг харуулахаар бэлтгэх (томруулдаг шил), юмсын зарим нэг шинж чанарыг мэдэх (соронз) гэх мэт.

Ардын уламжлалт зан заншилтай холбоотой эд зүйлс, мини цуглуулга (марк, ил захидал, зоосон мөнгө, тоглоомын цуглуулга, тодорхой материалаар хийсэн эд зүйлс), номын зураг (танил үлгэрийн баатрууд, зураачдын зурсан зураг гэх мэт), ил захидал, фото зураг, түүх дурсгалын газруудын зураг, төрөлх хотын зураг, газрын зураг, дэлхийн бөмбөрцөг гэх мэт.

Шинэ мэдлэг олж авах гэсэн сонирхлыг дэмжих, сургуульд бэлтгэх, танин мэдэхүйн тоглоом, хүүхэлдэйн кино зэргийг яагаад дахин үзэж тоглохыг хүсч байгааг нь тодруулах, юуны тухай ямар зохол сонсох дуртай яагаад энэ зохиол таалагдав гэх зэргээр үзэж харж, сонссон зүйлийнх нь ач холбогдлыг хамтдаа тодорхойлох ярилцах нөхцөлийг нь бүрдүүлнэ.

Үгийн баялаг

Хүүхдийн хамгийн ойр хүрээлэд байгаа эд юмс, орчноо баримжаалан үгийн баялгийг нэмэгдүүлнэ. Эд юмсыг нэрээр нь өнгөөр нь хэмжээгээр нь олж сургана. (багшдаа цайны аяга аваад ир, улаан харандаагаа аваарай , жижигхэн бөмбөгөө өгөөрэй гэх мэт) Юмсын байрлалыг нэрлүүлнэ.(дээд талын мөөгийг хараарай, хажууд зогсоорой гэх мэт)

Хүүхдэд хамгийн ойр хүрээллээс хальж, орчны юмс үзэгдэлд баримжаалан үгийн нөөцийг нэмэгдүүлнэ. Ярианд өргөн хэрэглэгддэг тэмдэг нэр, үйл үг, орон зайн байрлал илэрхийлсэн үгсийг ашиглаж сургана.

Хүрээлэн байгаа ертөнцийн талаарх төсөөллийг нь өргөжүүлнэ. Шинж тэмдгийг тодорхойлсон үгийг бүлэг үгстэй холбон тодорхойлоход сургана.(цагаан – цас, эмчийн халат, цаас, элсэн чихэр) Үгэнд анализ хийх, задлан шинжлэх дасгалыг хийлгэнэ.(хүнсний ногоо – манжин, лууван, төмс гэх мэт) Үгийг утгыг нь ойлгож, яриандаа идэвхтэй хэрэглэхэд тусална.

Ахуй, байгаль, нийгмийн талаарх үгтэй үргэлжүүлэн танилцуулна.Сэтгэл хөдлөл- үнэлэмжийн талаарх үгсийг үргэлжүүлэн мэдүүлнэ.Уран яруу хэрэглүүрийг эзэмшихэд тусална. Үгийн утгыг сонирхох сонирхолыг нь өдөөж, дэмжинэ. Өгүүлэн ярих зүйлээ ярианы зорилготой уялдуулан тодорхой ярих, ярианы хэсгүүдийг зөв ашиглахад чадварыг эзэмшүүлнэ..

Авиан

дуудлага

Эгшиг ба гийгүүлэгч авиаг тод ялгаж дуудах (шуугих, сийгэх, чичиргэнт авианаас бусдыг)2-4 үгтэй энгийн өгүүлбэрийг тод, зөв дуудахӨгүүлэхүйн эрхтнийг ярихад бэлтгэх дасгал тоглоом тоглуулахЯрианы амьсгал хөгжүүлэх, сонсголын анхаарлыг хөгжүүлэх дасгал хийлгэхӨндөр чанга дуу хоолойг ашиглах чадвар төлөвшүүлэх (хэн бэ?, хэн ирэв?, хэн хаалга тогшиж байна гэх мэт)

Өгүүлэхүйн эрхтэнг үргэлжлүүлэн хөгжүүлнэ, дасгалжуулна. Шуугих, сийгэх, чичиргэнт авиаг зөв дуудах чадварыг нь хөгжүүлнэ. Үг ба холбоо үгийг тод, зөв дуудах, өргөлт зогсолтыг зөв хийх чадварыг нь хөгжүүлнэ. Авиалбарын сонсголыг нь хөгжүүлж, үгсийг ялгах, тодорхой авиагаар эхэлсэн үгсийг ялгаж сонсож эхлэлийг тавина. Ярианд уран яруу хэллэг, дуудлага төлөвшүүлнэ.

Авиаг тодорхой, зөв дуудах чадварыг нь бэхжүүлнэ. Адил төстэй дуудагддаг авиаг ялгаж сонсож сургана. С-З, С-Ц, Ш-Ж, Ч-Ц, С-Ш, Ж-З, Л – РАвиалбарын сонсголыг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлнэ. Үгэн дунд авиаг тодорхойлж сурна. (эхэн, дунд, адагт орсон авиа) Уран яруу яриаг хөгжүүлэх талаас нь ажиллана.

Төрөлх хэлнийхээ бүх авиаг зөв ялгаж сонсох, дуудах чадварыг төгс эзэмшүүлнэ. Өргөлт зогсолтыг зөв хийж сургана. Авиалбарын сонсголыг хөгжүүлнэ. Тодорхой авиагаар эхэлсэн үгсийг олж нэрлэхэд сургана. Өгүүлбэр дотроос тодорхой авиагаар эхэлсэн үгсийг олж тодорхойлоход сургана. Үгэн доторх авианы байрлалыг тодорхойлоход сургана.

Хэлзүйн байгуулалт

Нэр үг үйл үгийг холбох дасгал хийлгэх, дээр, доор, дотор хажууд гэх мэт угтвар үгсийг зөв ашиглах,2-4 үгтэй асуух өгүүлбэр хэлэх дасгал хийх (муурхан хаачив? гэх мэт)

Үгэн дээр туршилт (дагавар залгах, өр үгтэй холбох гэх мэт) хийх, үг бүтээхийг нь дэмжих , ганц ба олон тоог илэрхийлсэн нэр үгийг ялгах, энгийн нийлмэл болон хавсарсан нийлмэл өгүүлбэр хэлэх дасгал хийлгэнэ. Нэрлэх, харъяалах, заахын тийн ялгалын үгийг зөв хэрэглэх

Тооны нэрийг нэр үгтэй холбон яриандаа хэрэглэж сургана.(таван алим, гурван хүүхэд)Нэр үгийг тэмдэг нэртэй холбон ярихад сургана. (мэлхий-ногоон гүзээтэй). Үг, өгүүлбэрийн өргөлт, зогсолтыг зөв хийж сурна. Үг үүсэх янз бүрийн арга замтай танилцуулна. (мал- малчин- малчид)Ижил төстэй үйл үгсийн ялгааг мэдүүлнэ.(үсрэх-харайх-дэвхэрэх-цовхорох гэх мэт) Тийн ялгалыг зөв хэрэглэхэд сургана. (надад-намайг) яриандаа энгийн нийлмэл болон хавсарсан нийлмэл өгүүлбэрийг хэрэглэж сургана.

Өгүүлэн ярих яриандаа үгийг ухамсарласан байдлаар хэрэглэх чадварыг нь хөгжүүлнэ. Үгийг өгүүлбэрт зө холбон, хослуулж хэрэглэх чадвар эзэмшүүлнэ. Нэг үндэстэй үгсийг үүсгэх чадварыг эзэмшүүлнэ. Өгүүлбэр, түүний бүтцийн талаар энгийн төсөөлөл төлөвшүүлнэ. Хавсарсан нийлмэл өгүүлбэр бүтээхэд хэрэглэдэг хэлний хэрэглүүр, холбоосыг зөь ашиглахад сургана.(учраас, боловч, яагаад гэвэл, хэрвээ, хэрэв тийм байсан бол гэх мэт)

Утгын уялдаатай яриа

Насанд хүрэгчдийн яриаг ойлгох, багахан хэмжээний сургамжит өгүүллэг үзүүлэн таниулах материалгүйгээр уншиж өгөхөд ойлгодог болгох, энгийн асуултанд (хэн? юу? Юу хийж байна?) хариулах, аажмаар хүндэвтэр асуултанд хариулт өгдөг болгох (юу өмссөн байна? юу авч явж байна? хэнд? Ямар? Хаана? хаашаа? Гэх мэт) өөрийнхөө тухай, дуртай тоглоомынхоо тухай, сонирхсон зургийнхаа тухай ярихыг эрмэлзэж байгааг нь дэмжих,

Харилцан яриаг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлнэ. Ярианд идэвхтэй оролцох, сонсогч хүндээ хандаж, зөв цэгцтэй ярих, асуулт тавьж, бусдын асуултанд хариулах чадварыг нь хөгжүүлнэ. Тараах материал дээр эх бүтээж ярих дасгал хийлгэх, эд юмс, зургийг хараад тодорхойлон ярих, жижиг хэмжээний үлгэр, үлгэрийн хэсгээс уран яруу жүжиглэн тоглох чадвар эзэмшүүлэх

Харилцан яриаг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлнэ. Багшийн асуултанд өөрийн үзэл бодлын үүднээс хариулт өгөхийг нь дэмжинэ. Нөхдийнхөө хариултыг дэмжиж багаа эсвэл хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаагаа эелдэг хэлбэрээр илэрхийлэхэд сургана. Ярилцлагад дарамтгүйгээр оролцох чадварыг нь хөгжүүлнэ. Хэт том биш үлгэр, өгүүллэгийг уран яруу, дэс дараалалтай, утгын уялдаатай ярих чадварыг нь хөгжүүлнэ. Өөрийн туршлага, үйл явдлын талаар өгүүлэн ярих чадварыг нь хөгжүүлнэ. Багшийн өгсөн сэдвийн дагуу жижиг хэмжээний эхийг бүтээлчээр бүтээн ярих чадвар төлөвшүүлнэ.

Харилцан ба хандсан яриаг үргэлжүүлэн эзэмшүүлнэ. Багш хүүхэд, хүүхэд хүүхдийн хооронд товлосон тодорхой хүрээнд харилцан яриаг удирдах чадвар төлөвшүүлнэ. Яриа нь эелдэг, харилцагч хүндээ ойлгомжтой тодорхой байхад сургана. Уран зохиолын эхийг уран яруу, утга агуулгатайгаар өгүүлэн ярих чадварыг нь гүнзгийрүүлнэ. Эд юмс, зургийн агуулга, зургийн цуглуулгийн дагуу дэс дараалалтай эх бүтээн ярих чадварыг эзэмшүүлнэ. Төлөвлөгөөний дагуу эх бүтээхийг нь дэмжинэ. Хувийн туршлагаа ярих чадварыг нь хөгжүүлнэ. Өвдсөн нөхөддөө, хүмүүст захидал хамт олноороо бичих дасгал хийнэ. Рекламны богино текст бодож хэлэхэд сургана. Өгөгдсөн сэдвийн дагуу богино хэмжээний үлгэр, эх бүтээх чадварыг нь хөгжүүлнэ. Энгийн оньсого зохионо.

Жилийн эцэст эзэмшсэн байх мэдлэг, чадвар, дадал

3 нас хүрэх үед идэвхтэй үгийн нөөц 1000-1200 болно. Насанд хүрэгчдийн хэлсэн богино өгүүлбэр, асуулт, анхааруулсан үг хэллэгийг давтан хэлнэ. Насанд хүрэгчдийн ойлгомжтой, энгийн асуултанд хариулт өгнө.Мэдээллээ хуваалцана (манай ангид шинэ хүүхэд ирсэн гэх мэт). Таагүй зүйлээ амаар илэрхийлнэ (ядарч байна, даарч байна гэх мэт). Тоглох ба ахуйн үйлдээ үг яриагаар илэрхийлэн гүйцэтгэнэ. Багахан хэмжээний үлгэр өгүүллэгийг үзүүлэн материалгүйгээр сонсоно.

Үгийн баялаг нь мэдэгдэхүйц нэмэгдэж хүүхдийн хүрээлэн байгаа орчинд байдаггүй үгсийг эзэмшсэн байна. Сэтгэл хөдлөлийн байдлыг тодорхойлсон үгсийг яриандаа идэвхтэй хэрэглэнэ (уйтгартай гунигтай). Ёс зүйн чанарыг илэрхийлсэн үгсийг идэвхтэй хэрэглэнэ.(зальтай, сайхан сэтгэлтэй) Юмсын шинж чанарыг тодорхойлсон үгс, ижил утгатай үгс, адил төстэй дуудагддаг үгсийг ялгаж мэднэ. Өөрийн яриа, үгийн дуудлагыг ухааран ойлгоно. Үгийн эхний авиаг ялгана. Энгийн нийлмэл болон хавсарсан нийлмэл өгүүлбэр зохионо. Цуврал зургийн дагуу үлгэр, өгүүллэгийг насанд хүрэгчдийн туслалцаатайгаар дэлгэрэнгүй детальчлан ярина.

Тоглоомын дүрмийг тайлбарлаж чаддаг болно. Нөхдийнхөө яриаг дүгнэж, өөрийн үнэлгээ өгдөг болно. Нарийн нийлмэл янз бүрийн хэлбэрийн өгүүлбэрийг (шууд ба дам ярианд) яриандаа хэрэглэнэ. Үйл явдал, хувийн туршлага, сэдэвт болон цуврал зураг, зургийн цуглуулга ашиглан загварын дагуу бие даан эх бүтээнэ. Үлгэрийн төгсгөлийг үргэлжлүүлэн зохиож ярина. Жижиг хэмжээний зохиолыг гол үйл явдлыг нь орхигдуулахгүйгээр өгүүлэн ярина. Үгэн дэх авиаг тодорхойлно. Нэр үгийг тэмдэг нэртэй холбон хэрэглэх ба тэмдэг нэрийг адил утгатай үгээр орлуулан сольж хэлнэ.

Хамтын ярианд оролцоно. Асуулт тавьж, асуултанд хариулт өгнө. Үндэслэлтэй хариулт өгөхийг эрмэлзэнэ. Болсон явдал, нөхцөл байдал, үзэгдэл, үйл явцын талаар дэс дараалалтай, утгын уялдаатай, харилцагч хүндээ ойлгомжтой ярина. Тайван, дуугаа өндөрсгөхгүй ярьдаг эелдэг харилцан яригч байна. Ижил утгатай болон эсрэг утгатай үг, төрөл бүрийн хэлбэрийн өгүүлбэрийг яриандаа хэрэглэнэ. Авиа, үе, үг, өгүүлбэр гэсэн ойлголтуудыг ялгана. Өгүүлбэр дэх үгийн дараалал, үгэн дэхь авиан дарааллыг тодорхойлж сурна. Өгөгдсөн авиа орсон үгийг өгүүлбэрээс ялгана, Үгэн дэх авианы байрлалыг тодорхойлно. Багахан хэмжээний зохиолыг өгүүлэн ярих ба жүжиглэн тоглоно. Төлөвлөгөө ба загварын дагуу өөрийн туршлага, эд юмсын тухай, цуврал зургийн дагуу, зургийн цуглуулгыг ашиглан эх бүтээж ярина.

Автор: Чиндилова Ольга Васильевна,Корепанова М. В., Соколова С. В. //www.labirint.ru/books/376121/Хөтөлбөрийн үндсэн зорилго: боловсролын системийн

“Сургууль 2100” үзэл баримтлалтай /концепци/ нийцүүлэн балчир насны болон сургуулийн өмнөх насны хүүхдийг дасан зохицохуйн ба тасралтгүй байх зарчимд тулгуурлан хөгжүүлж, хүмүүжүүлэх

Зорилго: хувь хүүхдийн нас насанд илрэх чадамжийг хамгийн дээд зэргээр нээж илрүүлэх, тэдний хөгжих, хүмүүжих орчин нөхцөлийг нь бүрдүүлэх

Зорилт:•Агуулгыг хэрэгжүүлэхдээ•Хүүхдийн бие хүний шинжийг хөгжүүлэх, хүмүүжүүлэх•Танин мэдэхүйн хүрээг хөгжүүлэх /сэтгэхүй, дүрслэн бодохуй, ой тогтоолт, хэл яриа/•Сэтгэл хөдлөлийн хүрээг хөгжүүлэх•Тоглоомын, практик үйлийн, танин мэдэхүйн, бүтээлч үйлийн болон бусад туршлагыг төлөвшүүлэх •Өөрийгөө танин мэдэх туршлага төлөвшүүлэх

Эдгээр зорилтыг шийдвэрлэхэд хүүхдийн эрүүл мэндийг бэхжүүлэх, хамгаалах, хөдөлгөөний соёлыг хөгжүүлэх, тэднийг хөгжүүлэх материаллаг орчныг бүрдүүлэх нь зайлшгүй шаардлагатай нөхцөл болно.

Хөтөлбөрийн бүтэц, агуулга:Хөтөлбөр нь дараах хэсгүүдээс бүрдэнэ. Үүнд:

1. Ерөнхий зөвлөмж (Хүүхдийн насны онцлог, Сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагын нөхцөлд дасан зохицохуй, Өдрийн дэглэмийн үйл ажиллагаа)

2. Бие бялдар3. Эрүүл мэнд4. Нийгэмшихүй5. Хөдөлмөр 6. Аюулгүй байдал7. Уран зохиолтой танилцуулах8. Танин мэдэхүйн үйл

ажиллагаа9. Харилцаа10. Хөгжим11. Урлаг, уран сайхан

• Хөтөлбөрийн хэл яриа агуулгыг хэрэгжүүлэхдээ:

• зураг үзүүлэх, • уран зохиолтой танилцуулах, • ярилцах, хэлэлцэх, • өгүүлэн ярьж өгөх, • жүжигчлэн тоглох, • номын буланд ажиллах, • сэдэвт, сургах тоглоом тоглуулах

гэсэн сургах үйлийн хэлбэрүүдийг ашиглан зохион байгуулахаар боловсруулсан байгаа нь хүүхдийн хэл яриаг бүтээлчээр хөгжүүлэх, тэдний сэтгэлгээг идэвхжүүлэх чиглэлийг барьсан шинэлэг, мэдлэг бүтээх конструктивист хандлагыг тусгасан хөтөлбөр болжээ гэж үзэж болох юм.

Хөтөлбөрийн хэл яриа агуулга нь:• Уран зохиолтой танилцуулах• Танин мэдэхүй• Харилцаа гэсэн хэсгүүдэд өмнөх хөтөлбөрүүдээс илүү

өргөн хүрээтэйгээр тусгагдсан байна.

Уран зохиолтой танилцуулах хэсэг нь: • Хүрээлэн байгаа ертөнцтэй танилцах, төсөөлөл

төлөвших • уран зохиолын хэлийг хөгжүүлэх• үгээр харилцах /үгийн урлагт сургах/ гэсэн үндсэн хэсгээс

бүрдсэн байна.Танин мэдэхүй хэсэг нь:

• Бодит объектийг ажиглан загварчлан ярих• Ярилцлага өрнүүлэх• Хэлэлцүүлэг хийх• Ажиглалт, туршилт, судлан шинжлэх үйл хийсний үндсэн

дээр утгын уялдаа холбоотой ярихХарилцаа хэсэгт нь:

• Насанд хүрэгч болон хүүхдүүдтэй чөлөөтэй харилцах• Аман ярианы бүхий л элементийг хөгжүүлэх (авиазүй,

үгзүй, өгүүлбэрзүй, утгазүй-харилцан ба хандсан яриа)• Хэл ярианы нормыг практик үйлийн явцад эзэмших

Бага бүлэг3 - 4

Дунд бүлэг4 – 5

Ахлах бүлэг5 – 6

Бэлтгэл бүлэг6 – 7

Хэл яриаг хөгжүүлэх агуулна

Насанд хүрэгчдийн тусламжтайгаар наадгайн тухай өгүүлэн ярих (3-4 өгүүлбэр)Өгүүлэхүйн эрхтний дасгал хийхНасанд хүрэгчдийн ярианы хэмнэл, авиан дуудлагыг даган дуурайж зөв дуудах Үгийг өгүүлбэрт зөв дуудах, зөв дарааллуулан хэрэглэх дасгал хийх

Өгүүлэхүйн эрхтний дасгал хийх Өөрт төрсөн сэтгэгдэл, болж өнгөрсөн үйл явдал, хувийн туршлага, сэдэвт зургийн тухай, тоглоом эд юмсын талаар ярихЖижгэвтэр зохиолыг өгүүлэн ярих, жүжиглэн тоглох, ширээний театр тоглохУншсан зохиолын талаар асуулт тавихТүргэн хэллэг, зугаа үг хэлэх

Өгүүлэхүйн эрхтний дасгал хийхНаадгай, зураг, өөрийн гадаад төрх, өөрийн эерэг тал, өөрийн чадварыг тодорхойлон ярихЗураг дээр, схемийн дагуу, цуврал зургийн дагуу, иж бүрдэл наадгайн дагуу эх бүтээж ярихЭнгийн үгэнд авиан задлал хийхУран яруу хэрэглүүрийг ашиглах дасгал хийх (хурд, хүч, өргөлт зогсолт)Аливаа эд юмсын талаар ярихдаа тэдгээрийн шинж чанар, үүрэг зориулалт, голлох онцлог шинжийг нь тусган төсөөлийн дагуу ярихӨөрийнхөө үйлдэл, хамт олны ажилд оролцсон оролцоогоо мэдээлэх, үйл ажиллагаандаа үнэлгээ дүгнэлт өгөх

Өгүүлэхүйн дасгалНаадгай, зураг, өөрийн гадаад төрх, өөрийн эерэг чанар, чадварыг тодорхойлон ярихЗураг дээр, схемийн дагуу, цуврал зургийн дагуу, иж бүрдэл наадгай ашиглан эх бүтээхЭнгийн үгэнд авиан задлал хийхУран яруу хэрэглүүр ашиглан ярих дасгал хийх (хурд, хүч, дуу хоолойн өнгө, өргөлт зогсолт)Эд юмсын онцлог, үүрэг зориулалт, голлох шинж гэх мэтийг тусган төсөөллийн дагуу ярихӨөрийнхөө үйлдэл, хамт олны ажилд оролцсон оролцоогоо мэдээлэх, үйл ажиллагаандаа үнэлгээ дүгнэлт өгөхҮгэн дэх авианы байрлал, тухайн авиан онцлогийг тодорхойлж авианы дүн шинжилгээ хийх