บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาการประเมนโครงการอบรมพยาบาลพเลยงในครงน ผประเมนไดศกษาและ

รวบรวมแนวคดทฤษฎ ตาง ๆ จากหนงสอ เอกสารและงานวจยทเกยวของเพอเปนแนวทางในการ

ประเมนโครงการ ผลการใชระบบพยาบาลพเลยงสาหรบของพยาบาลวชาชพใหมดงน

1. แนวคดการประเมนโครงการ

1.1 ความหมาย

1.2 วตถประสงคของการประเมนโครงการ

1.3 กระบวนการประเมนโครงการ

1.4 ประเภทของการประเมนโครงการ

1.5 แบบจาลองการประเมนของไทเลอร

2. แนวคดเกยวกบความร

2.1 ความหมาย

2.2 ระดบความร

2.3 การวดความร

2.4 ความรเรองพยาบาลพเลยง

3. แนวคดเกยวกบทศนคต

3.1 ความหมาย

3.2 ปจจยทกอใหเกดทศนคต

3.3 องคประกอบของทศนคตการประเมนทศนคต

3.4 ทศนคตตอวชาชพ

4. แนวคดพยาบาลพเลยง

4.1 ความหมายของพยาบาลพเลยง

4.2 ความหมายของระบบพยาบาลพเลยง

4.3 ความเปนมาของพยาบาลพเลยง

4.4 คณสมบตและบทบาทหนาทพยาบาลพเลยง

4.5 ประโยชนของระบบพยาบาลพเลยง

4.6 โครงการอบรมพยาบาลพเลยง

13

5. แนวคดพยาบาลวชาชพในองคการพยาบาล

5.1 ลกษณะของวชาชพการพยาบาล

5.2 บทบาทของพยาบาลวชาชพ

5.3 หนาทความรบผดชอบของพยาบาลวชาชพใหม

5.4 การพฒนาบคลากรทางการพยาบาล

5.5 การพฒนาพยาบาลใหมในองคการพยาบาล

6. งานวจยทเกยวของ

6.1 งานวจยภายในประเทศ

6.2 งานวจยตางประเทศ

7. กลมการพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ

แนวคดการประเมนโครงการ ความหมาย การประเมนผล นกวชาการดานการประเมนไดใหความหมายของการประเมนผล (Evaluation) ไวดงน

การประเมนผล เปนกระบวนการกาหนดขอบเขตของสงทเกยวของกบการตดสนใจการ

เลอกขอมล ขาวสารทเหมาะสม การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหขอมล (Alkin, 1969)

การประเมนผล เปนกระบวนการของการบรรยาย การเกบขอมล การวเคราะหขอมล

ขาวสาร เพอนาขอมลไปใชประโยชนในการตดสนใจ เลอกทางเลอกทเหมาะสม (Stuffebeam,

1983)

การประเมนผล เปนกระบวนการการตรวจสอบความสอดคลอง (Determining

Congruence) โดยตรวจสอบความสอดคลองระหวาง ผลทไดกบวตถประสงคทกาหนดไว

(Tyler, 1949)

การประเมนผล เปนกระบวนการทกอใหเกดสารสนเทศ เพอชวยใหผบรหารตดสนใจได

อยางมประสทธภาพ (สมคด พรมจย, 2542)

การประเมนผล หมายถง การหาขอมลอยางเปนระบบระเบยบ เปนแบบแผน เพอ

นามาใชในการตดสนใจ โดยเปรยบเทยบกบเกณฑ (ประสทธ พงษเรองพนธ และเรณา

พงษเรองพนธ, 2541)

โดยสรปแลว การประเมนผล หมายถง การตรวจสอบวตถประสงค และตดสนคณคา

ของสงทกระทา โดยเปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐาน

14

การประเมนโครงการ (Program Evaluation) เปนการประเมนวาโครงการทกระทานน

บรรลวตถประสงคทตงไวหรอไม เพอใชเปนแนวทางปรบปรงโครงการ และการดาเนนงานของ

โครงการใหดขน และเพอสรปผลการดาเนนงาน (สมคด พรมจย, 2542) องคประกอบทสาคญของการดาเนนโครงการอบรมทมประสทธผล การพจารณาโครงการอบรมหลกสตรใดวาการดาเนนการฝกอบรมมประสทธผลหรอไม

นนตองพจารณาจากปจจยหลายอยางประกอบกน ชาญ สวสดสาล (2544) ไดสรปองคประกอบ

สาคญทชวยใหการดาเนนการอบรมประสบความสาเรจอยางมประสทธผลไวดงนคอ

1. ผบรหารของหนวยทจดการอบรมเหนความสาคญและใหการสนบสนนในทกดาน

2. ผบงคบบญชาและหนวยงานตนสงกดของหนวยผเขาอบรม ตองคดเลอกคนทม

คณสมบตเหมาะสมตรงตามทกาหนดไวในหลกสตรเขารบการอบรม

3. หลกสตรการอบรม เปนหลกสตรทด ถกตองตามหลกการและมาตรฐาน

4. ผเขาอบรม มคณสมบตตรงตามทกาหนดไวในหลกสตรทกประการ มจานวนผเขา

อบรมทเหมาะสม ทสาคญจะตองใหความสนใจ ตงใจและใหความรวมมอในกจกรรมการอบรม

5. วทยากร มคณสมบตเหมาะสม เชน มความรอบรและมประสบการณในเนอหาท

รบผดชอบ สามารถถายทอดความร โดยใชเทคนควธการทสอดคลองของวตถประสงคของการ

อบรมในแตละหวขอวชา

6. เจาหนาทผรบผดชอบโครงการอบรม หรอคณะทางานจดการอบรม ตองมคณสมบต

ของเจาหนาทฝกอบรมทด รบทบาทหนาท และมความรบผดชอบตอบทบาทหนาท

7. โสตทศนปกรณ มคณภาพอยในสภาพทใชการไดด

8. อปกรณและเอกสารประกอบการอบรม มความทนสมย ถกตอง และเพยงพอ

9. สถานทมความเหมาะสม

10. วธการอบรมเหมาะสมกบหลกสตรวชา ผเขาอบรมและสถานท

11. ระยะเวลาเหมาะสมกบวตถประสงค เนอหาวชา

12. งบประมาณ มการจดสรรทเพยงพอ และเหมาะสม สอดคลองกบวตถประสงค และ

หลกสตรการอบรม

ซงองคประกอบของการดาเนนโครงการอบรมดงกลาวสอดคลองกบปจจยความสาเรจ

ในการเรยนการสอนตามกระบวนการเรยนการสอนของ เพราพรรณ เปลยนภ (2542) ไดเนน

ความสาเรจในการเรยนตามเปาหมายทวางไวขนอยกบองคประกอบ 7 ประการคอ

15

1. ลกษณะของผเรยน ซงไดแก การมวฒภาวะและมความสามารถทางสมองเหมาะสม

ทงวฒภาวะทางกายและความสามารถในการปฏบตงาน มทศนคตทดตอวชาชพ

2. ลกษณะของผสอน ไดแก มสตปญญาและความรด มคณสมบตทางจตใจด ม

ทศนคตทดตองาน มวฒภาวะทเหมาะสม

3. ความสมพนธระหวางผเรยนกบผสอน ตองมปฏสมพนธกน ใชวธการสอนสอดคลอง

กบเนอหาและวตถประสงค จดกระบวนการสอนตามกระบวนการเรยนรของผเรยน

4. เนอหาวชาทสอน มการจดลาดบขนตอน มความหมายตอผเรยน

5. ลกษณะทางกายภาพของสงอานวยความสะดวก ไดแก อาคาร สถานท วสด

อปกรณสอการสอนมครบถวนและทนสมย

6. ลกษณะของกลม มจานวนเหมาะสมไมมากหรอนอยจนเกนไป มทศนคตทาง

เดยวกน มความสามคค และมผนากลมทด

7. อทธพลอน ๆ ทสงผลทงภายในและภายนอกหองเรยน หรอหนวยงา องคประกอบของการประเมนผลโครงการ วบลย บญยธโรกล (2545) กลาวถงการประเมนผลโครงการเพอใหไดขอมลสารสนเทศ

ครบถวน ควรประกอบดวยการประเมนผลตาง ๆ ตอไปน

1. การประเมนผลสมฤทธในการเรยนรของผเขาอบรม

2. การประเมนความเหมาะสมของเนอหาหลกสตร

3. การประเมนความเหมาะสมของวทยากร การนาเสนอและความสามารถในการ

ถายทอดความรของวทยากร

4. การประเมนการปฏบตหนาทของคณะทางานในเรองการอานวยความสะดวกและ

ปฏบตตอผเขาอบรม

5. การประเมนความเหมาะสมของสถานท และโสตทศนปกรณทใช

6. สรปปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะจากผเขาอบรม

การประเมนผลสมฤทธในการเรยนรของผเขาอบรม เปนการตรวจสอบวาผเขาอบรมได

บรรลเปาหมายทกาหนดไวในวตถประสงคของการอบรมหรอไม นอกจากนยงสามารถตรวจสอบ

วากระบวนการถายทอดของวทยากรมประสทธภาพมากนอยเพยงใด ซงสามารถทาไดหลายวธ

การวดทตรงประเดนทสดคอการทดสอบ สวนการประเมนดานอน ๆ ควรประเมนหลงจากเสรจสน

กจกรรมการเรยนการสอน โดยรวบรวมจากความคดเหนของผรวมเขาอบรมสงทตองนามา

พจารณาในแตละประเดนคอ

16

1. การประเมนความเหมาะสมโดยรวม ตองพจารณาถงประโยชนในการนาไปใช

ความเหมาะสมของระยะเวลาทใชในแตละหวขอ ใหความรเพมขนแกผเขาอบรม และมความ

เหมาะสมกบพนฐานความร ประสบการณของผเขาอบรม

2. การประเมนความเหมาะสมของวทยากรและการนาเสนอตองพจารณาถงความ

เหมาะสมของเนอหาทนาเสนอ เมอเทยบกบความรพนฐานและความจาเปนของผเขาอบรม

ความรประสบการณ และความสามารถในการนาเสนอของวทยากร การยกตวอยางประกอบ

การตอบคาถาม การใชภาษาทเขาใจงาย การกระตนความสนใจและการจงใจผเรยน รวมถง

คณภาพของเอกสารและสอประกอบการสอน

3. คณภาพของสถานท โสตทศนปกรณ และการอานวยความสะดวก ตองพจารณาถง

สงแวดลอมและบรรยากาศเหมาะสมกบการเรยนการสอน ขนาดของหอง ระบบแสงเสยงและการ

ปรบอากาศ ระบบโสตทศนปกรณสนบสนนการนาเสนอของวทยากร การตอนรบและการเอาใจใส

ของคณะทางาน การตดตอสอสาร อาหาร เครองดมและอาหารวางทจดใหผเขาอบรม วตถประสงคของการประเมนโครงการ สมหวง พธยานวฒน (2537) ไดกลาวถงวตถประสงคเฉพาะของการประเมนโครงการไว

ดงน

1. เพอประเมนความสอดคลองระหวางเปาหมายและจดมงหมายของโครงการ กบหลกการ

และเหตผลความตองการ และจดมงหมายของโครงการ

2. เพอเปนการประเมนความเหมาะสมของทรพยากร หรอปจจยเบองตนทมอย ไดแก

หนวยงานทเกยวของ งบประมาณ บคลากร อาคารสถานทตลอดจนเวลาและหลกสตรกบแผนงาน

โครงการวามโอกาสบรรลจดมงหมายเพยงใด

3. เพอประเมนความเหมาะสมของการนาแผนงานฝกอบรมไปปฏบตจรง โดยศกษา

จดเดนจดดอยของการดาเนนโครงการ กระบวนการของการประเมนโครงการ กระบวนการประเมนโครงการ แบงออกเปน 6 ขนตอน ดงน (สมหวง พธยานวฒน,

2537)

1. การศกษาและวเคราะหโครงการ เพอใหรจกโครงการทจะประเมนทาใหการประเมน

ตรงเปาหมายยงขน

2. การตงจดมงหมายของโครงการ โดยเนนความสาคญของบคลากรหรอองคการท

เกยวของ

17

3. การออกแบบการประเมนโครงการซงความเหมาะสมของแบบจาลองทใชควรเลอก

ใหเหมาะสมกบจดมงหมายทไดตงไว

4. การสรางเครองมอ เพอมาจดเกบขอมลเกยวกบโครงการในทกดาน

5. การวเคราะหขอมลดวยวธการทเหมาะสม การวเคราะหขอมลเปนการเปรยบเทยบ

กบเกณฑการประเมนวาแตกตางกนหรอไม เพยงใด

6. การวางแผนการเขยนรายงานการประเมนโครงการเสนอตอผรบผดชอบ ประเภทของการประเมนโครงการ การประเมนโครงการแบงไดหลายประเภท ตามแตจะใชเกณฑใดมาเปนหลกใน

การแบง (เยาวด รางชยกล, 2546; สมคด พรมจย, 2542) ซงแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน

1. แบงตามระยะเวลาททาการประเมน

2. แบงตามจดมงหมายของการประเมน

3. แบงโดยยดหลกในการประเมน 1. แบงตามระยะเวลาททาการประเมน 1.1 ประเมนกอนเรมโครงการ (Pre-evaluating) เปนการประเมนวามเหมาะสมของ

โครงการในดานจดมงหมายหรอวตถประสงค เปาหมายและวธการและโอกาสของความสาเรจ

ตามจดมงหมาย หรอความเปนไปไดของโครงการ รวมทงความพรอมกอนการดาเนนงานเพอให

การดาเนนงานราบรนและมขอบกพรองนอยทสด

1.2 การประเมนระหวางดาเนนการ (Implementation Evaluation or Process

Evaluation) เปนการตดตามตรวจสอบและประเมนกระบวนการดาเนนการขณะทโครงการกาลง

ดาเนนอยโดยเปรยบเทยบกบแผนทกาหนดไว เพอปรบปรงแกไขใหการดาเนนงานเกด

ประสทธภาพ

1.3 การประเมนหลงการดาเนนงาน เปนการประเมนวาโครงการประสบผลสาเรจ

ตามแผนทวางไว หรอบรรลวตถประสงคหรอไม เปนการประเมนผลทเกดขนโดยเทยบกบ

วตถประสงค หรอเปาหมายทกาหนด มขอเสนอแนะอยางไร ในการปรบปรงใหโครงการมความ

สมบรณยงขนในอนาคต โดยแบงการประเมนออกเปน 2 ขนตอน คอ ประเมนทนทสนสดโครงการ

และการตดตามผลตอมา โดยเฉพาะการประเมนผลกระทบของโครงการทตองอาศยการทงชวง

ระยะเวลาหนง เชน 1-2 ป เปนตน 2. แบงตามจดมงหมายของการประเมน 2.1 การประเมนความกาวหนาของโครงการ (Formative Evaluation) เปนการ

ประเมนเพอตรวจสอบ ควบคมกากบดแลการดาเนนโครงการในแตละขนตอนของแผนการ

18

ดาเนนการ เปนการศกษาความกาวหนา ปญหา อปสรรค ขอบกพรองของการดาเนนงาน ซงผล

ของการประเมนจะนาไปสการตดสนใจปรบปรงกจกรรม หรอกระบวนการดาเนนงาน จงเปนการ

ประเมนเพอเพมประสทธภาพของการดาเนนงานโครงการ

2.2 การประเมนผลสรป (Summative Evaluation) เปนการประเมนผลเมอสนสด

โครงการ เพอตดสนคณคาของโครงการ โดยการตรวจสอบคณภาพ ความคมคาของผลลพธเทยบ

กบวตถประสงค ผลการประเมนหลงสนสดโครงการจะนาไปสการตดสนใจเกยวกบอนาคตของ

โครงการวาควรจะดาเนนการตอไปอยางไร ควรจะยตโครงการ ปรบปรงบางสวน หรอดาเนนการ

ตอไป 3. แบงโดยยดหลกในการประเมน 3.1 การประเมนโดยยดหลกวตถประสงคเปนหลก (Goal-based Evaluation) เปน

การประเมนวา ทาไดบรรลวตถประสงคของโครงการหรอไม โดยทราบกอนประเมนวา โครงการนม

วตถประสงคอะไรบาง

3.2 การประเมนทมอสระไมยดวตถประสงคของโครงการ (Goal-free Evaluation)

เปนการประเมนผลทเกดขนทงหมด โดยไมทราบวาวตถประสงคของโครงการนมอะไรบาง

นกวชาการไดเสนอรปแบบการประเมน ซงเปนแนวคดสาคญทแสดงใหเหนถง

กระบวนการ หรอรายการประเมนทมความแตกตางกนขนอยกบขอตกลงเบองตน รปแบบการ

ประเมนโดยทวไปนยมแบงออกเปนเปน 2 กลม ดงน (ทวป ศรรศม, 2545)

1. รปแบบการประเมนทเนนการตดสนคณคา (Judgemental Evaluation Model)

เปนรปแบบการประเมนทมจดมงหมายเพอใหมาซงขอมล และขาวสารตาง ๆ เพอชวยผบรหาร

ในการตดสนใจทางเลอกตาง ๆ ไดอยางถกตอง ไดแกรปแบบการประเมนของ สตฟเฟลบม

(Stuffbeam, 1971); อลคน (Alkin, 1969); ครอนบาค (Cronbach, 1972)

การประเมนครงน ผประเมนตองการประเมนผลสาเรจของโครงการอบรมพยาบาลพ

เลยง โดยการตรวจสอบผลทไดจากการดาเนนโครงการวาไดบรรลวตถประสงคทกาหนดไวหรอไม

ผประเมนจงประเมนผลโครงการโดยยดกรอบแนวคดของ ไทเลอร (Tyler, 1949) แบบจาลองการประเมนของไทเลอร ไทเลอร (Tyler, 1949) มความเชอวาเปาหมายของการประเมน คอการสรางประโยชน

สขแกสงคม การประเมนจะมคณคากตอเมอการประเมนนนเปนประโยชนและมคณคาสงสด เมอ

สามารถนาผลทไดไปพฒนาใหเกดประโยชนสงสดสาหรบผทเกยวของมากทสด ไทเลอรไดวาง

แนวคดในการประเมนโดยเปรยบเทยบผลทเกดขนจรงกบผลสมฤทธทคาดหวง ตามวตถประสงค

19

เชงพฤตกรรมทกาหนดไว โดยเชอวา จดมงหมายทตงไวอยางชดเจน รดกม และจาเพาะเจาะจง

แลวจะเปนแนวทางชวยในการประเมน ไดเปนอยางด ไทเลอรไดพฒนาแบบจาลองนขนในป

ค.ศ. 1942 โดยมจดมงหมายเพอการประเมนผลทางการศกษา ประเดนทใชในการประเมน คอ

วตถประสงคซงเปนการตรวจสอบวาผลการดาเนนงานบรรลวตถประสงคทตงไวหรอไม

จะเหนไดวาการประเมนผลตามแนวคดของไทเลอร เปนการวดพฤตกรรมเฉพาะอยาง

กอนและหลงการเรยน (Pre-post Measurement of Performance) และมการกาหนดเกณฑไว

กอนลวงหนาวาความสาเรจระดบใด จงจะถอวาจดมงหมายทตงไวประสบผลสาเรจ ซงการ

ประเมนผลตามแนวคดของไทเลอร นนเหมาะสมสาหรบการประเมนผลสรป (Summative

Evaluation) มากกวาการประเมนผลความกาวหนา (Formative Evaluation) ซงมขนตอนการ

ประเมนดงน

1. กาหนดจดมงหมายทแทจรงหรอวตถประสงคทวไปของโครงการทจะทาการ

ประเมนผลใหได

2. นาจดมงหมายหรอวตถประสงคทวไปของโครงการมาแยกยอยเปนจดประสงคเชง

พฤตกรรม (Behavioral Objective) โดยจดมงหมายเชงพฤตกรรมจะตองเปนขอความทชดเจน

เฉพาะเจาะจง โดยบงบอกถงพฤตกรรมทตองการวดผลภายหลงดวย

3. จดเนอหาหรอประสบการณใหสอดคลองกบจดประสงคเชงพฤตกรรม

4. ทาการทดสอบการเรมโครงการ (Pre-test) ดวยแบบทดสอบทมคณภาพทางการ

วดผลทเชอถอได

5. ดาเนนการตามโครงการทกาหนดไว

6. เมอโครงการเสรจสนลง ทาการทดสอบอกครง (Post-test)

7. ประเมนประสทธภาพโดยการเปรยบเทยบคะแนนจากผลการทดสอบ Pre-test และ

Post-test วามความแตกตางกนอยางมนยสาคญหรอไม

จากขนตอนดงกลาว สามารถเขยนเปนรปโครงสรางของ แบบจาลอง ไดดงรปภาพท 1

20

ภาพท 2-1 แบบจาลองการประเมนตามแนวคดของไทเลอร (Tyler’s Goal Attainment Model)

(Tyler, 1949) จดแขงและขอจากดของแนวคดของไทเลอร (สมบต ทายเรอคา, 2543)

จดแขง จดแขงของแนวคดของไทลอร ทประเมนโดยยดวตถประสงคคอ

จดมงหมาย

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

กาหนดเนอหาของหลกสตร และจดประสบการณ

เลอกวธการ จดการเรยนการสอน

การประเมนผลหลกสตร

ถา X 2 > X1 ?

สนสดโครงการ

ทดสอบกอนเรยน

(X1)

ทดสอบหลงเรยน

(X2)

ยกเลกหรอ ปรบปรงแกไข

เลอกเพอนา ไปใชตอไป

ไม ใช

21

1. ความงาย คองายตอการตรวจสอบความสาเรจของโครงการไดอยางเปนรปธรรม

เพราะวดผลและประเมนผลเฉพาะแตจดมงหมายทตงไวเทานน ซงจะบงบอกวาจดมงหมายเชง

พฤตกรรมนนชดเจนหรอไมเพยงใด

2. สะดวกในการนาไปปฏบต รวมทงงายตอการออกแบบประเมน

3. เปนการประเมนทบรณาการกบแบบการเรยนการสอน โดยใหขอมลทงผเรยนและ

หลกสตร มการนยามมาตรฐานของความสาเรจอยางชดเจน โดยใชวตถประสงคเปนพนฐาน ซง

ตรงกบความตองการและความสนใจของสงคมโดยรวม

ขอจากด ขอจากดของแนวคดของ ไทเลอร ทประเมนโดยยดวตถประสงคคอ

1. กระบวนการการประเมนทมจดเนนตามวตถประสงคอาจถอวาเปนการเนนทม

ขอบขายจากดเกนไป

2. การระบวตถประสงคทสาคญและมคณคาอยางครบถวนครอบคลมผลลพธท

คาดหวงเปนเรองยาก มกจะไมไดประเมนคณคาและความเหมาะสมของวตถประสงค ซงเปนการ

ใหความสาคญกบการประเมนผลปลายทางมากเกนไป

3. ไมสนในการประเมนผลกระทบขางเคยง (Impact) ทสาคญ

4. ไมเนนการมสวนรวมของบคคลทเกยวของ

5. เนนการประเมนผลสรป (Summative Evaluation) ถงจะทาการประเมนหนวยยอย

(Unit) กยงเปนการประเมนผลสรป (Summative Evaluation) ของหนวยยอย (Unit) อยด

แบบจาลองการประเมนตามแนวคดของไทเลอร สามารถใชไดดกบโครงการทมลกษณะ

ดงตอไปน

1. สถานการณแวดลอมคงท ไมเปลยนแปลง หรอเปลยนแปลงชา

2. โครงการทตองการทราบเพยงผลสมฤทธของโครงการเทานน

3. โครงการทมลกษณะเจาะจง

4. วตถประสงคของโครงการครอบคลมผลลพธตามความคาดหวง

ในการศกษาครงน ผประเมนตองการประเมนผลสาเรจของโครงการอบรมพยาบาลพ

เลยง โดยการตรวจสอบผลผลตของโครงการวาไดเปนไปตามวตถประสงคทตงไวหรอไมผประเมน

จงประเมนโครงการโดยใชแบบจาลองของ ไทเลอร (Tyler, 1949)

22

แนวคดเกยวกบความร ความหมาย เวบสเตอร (Webster’s New, 1990) ไดใหความหมายของความรวาเปนขอเทจจรง

กฎเกณฑและโครงสรางทเกดขนจากการศกษาคนหา หรอเปนความรทเกยวกบสถานท สงของ

หรอบคคลทไดจากการสงเกตประสบการณ หรอจากการรายงาน การรบรขอเทจจรงตองอาศย

เวลา

สนนท ศลโกสม (2524) ไดกลาวถงความรวา หมายถง ความสามารถในการคงไวรกษา

ไวซงขอเทจจรง เรองราวรายละเอยดตาง ๆ ตลอดจนประสบการณตาง ๆ ของผเรยน

จากความหมายดงกลาว จงสรปไดวา ความร หมายถง การรเรองราวขอเทจจรง

กฎเกณฑทเกดจากประสบการณ หรอการศกษาคนควา ระดบของความร ประภาเพญ สวรรณ และสวง สวรรณ (2536) ไดกลาวถง ความร ความสามารถและ

ทกษะตาง ๆ ในการเรยนร แบงเปน 6 ชน ดงน

1. ความร เปนความสามารถในการจาหรอระลกได ซงรวมประสบการณตาง ๆ ทเคย

ไดรบรมา

1.1 ความรเกยวกบเนอหาวชาโดยเฉพาะ แบงเปนดงน

1.1.1 ความรเกยวกบความหมายของคาตาง ๆ

1.2.1ความรเกยวกบความจรงตาง ๆ ซงไดแก เวลา เหตการณ บคคล สถานท

1.2 ความรเกยวกบวถทางและวธการดาเนนงานเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะ

แบงเปนดงน

1.2.1 ความรในเรองระเบยบ แบบแผน ประเพณ

1.2.2 ความรเกยวกบแนวโนมและลาดบกอนหลง

1.2.3 ความรในการแยกประเภทจดหมวดหม

1.2.4 ความรเกยวกบเกณฑ

1.2.5 ความรเกยวกบระเบยบและกระบวนการ

1.3 ความรเกยวกบการรวบรวมแนวคดและโครงสราง แบงเปนดงน

1.3.1 ความรเกยวกบหลกการและขอสรปทวไป

1.3.2 ความรเกยวกบทฤษฎและโครงสราง

2. ความเขาใจ (Comprehension) เปนความสามารถในการแปลความ ตความหมาย

และขยายความในเรองราวและเหตการณตาง ๆ แยกไดเปน 3 ลกษณะดงน

23

2.1 การแปลความ เปนการจบใจความใหถกตอง เกยวกบสงทสอความหมายหรอ

จากภาษาหนงของการสอสารไปสอกรปแบบหนง

2.2 การตความหมาย เปนการอธบายความหมายหรอสรปเรองราว โดยการจด

ระเบยบใหม รวบรวมเรยบเรยงเนอหาใหม

2.3 การขยายความเปนการขยายเนอหาทเหนอไปกวาขอบเขตทร เปนการขยายขด

การอางอง หรอแนวโนมทเกนเลยจากขอมล

3. การนาไปใช (Application) เปนความสามารถในการนาความรทไดเรยนมาไปใชใน

รปแบบใหม สถานการณใหม หรอนาความรไปใชในการแกปญหา หรอเปนประโยชนได

4. การวเคราะห (Analysis) เปนความสามารถในการแยกแยะเปนสวนประกอบยอย ๆ

และเปนการมองหาความสมพนธระหวางสวนประกอบเหลานน รวมทงมองหาวธการทมนรวมเขา

เปนระบบ การวเคราะหจาแนกออกเปน 3 ลกษณะ

4.1 การวเคราะหสวนประกอบ เปนความสามารถในการชใหเหนหนวยตาง ๆ ทเปน

สวนประกอบทอยในสงทสอความหมาย

4.2 การวเคราะหความสมพนธ เปนการแยกประสานหรอความสมพนธระหวาง

องคประกอบตาง ๆ เขาดวยกน

5. การสงเคราะห (Synthesis) เปนความสามารถในการนาความรตาง ๆ หรอ

สวนประกอบยอย ๆ หรอสวนใหญ ๆ มารวมเขาดวยกนอยางมแบบแผน หรอมโครงสรางทชดเจน

หรอสรางสงใหม ๆ ขน โดยนาความรเดมมาดดแปลง ปรบปรงใหดกวาเดม จดเปนกระบวนการท

ตองใชความคดความสรางสรรค จาแนกไดเปน 3 ลกษณะ คอ

5.1 การสงเคราะหขอความ เปนการผกขอความขนโดยการพดหรอเขยนเพอสอ

ความคด ความรสก หรอประสบการณไปยงผอน

5.2 การสงเคราะหแผนงาน เปนการพฒนาหรอเสนอแผนการทางานสอดคลองกบ

ความตองการของงานทไดรบมอบหมายหรอทคดทาขนเอง

5.3 การสงเคราะหความสมพนธ เปนการพฒนาหรอสรางชดของความสมพนธเชง

นามธรรมขน เพอใชเปนเครองจาแนกหรออธบายขอมล หรอปรากฏการณบางอยางจากขอความ

เบองตน

6. การประเมนคา (Evaluation) เปนความสามารถในการตดสนคณคาของสงใดสง

หนงอาจเปนผลงาน ความคด การกระทา การแกปญหา วธการทใช ทงในเชงปรมาณและคณภาพ

24

ทสอดคลองกบสถานการณ ซงอาจจะกาหนดเกณฑขนเอง หรอผอนกาหนด จาแนกได 2 ลกษณะ

คอ

6.1 การประเมนตามเกณฑภายใน เปนการประเมนคาความถกตองของวสด

อปกรณ ขอความ เหตการณ ตามคณสมบตระจาตวอปกรณ ขอความ หรอเหตการณทเกดขน

6.2 การประเมนคาตามเกณฑภายนอก เปนการประเมนคา โดยอางองกบเกณฑท

กาหนดไว การวดความร การวดความรเปนการวดสมรรถภาพสมองดานการระลกออกของความจา หรอเปนการ

วดเกยวกบเรองราวทเคยมประสบการณหรอเคยรเคยเหนและทเคยทามากอนแลวทงสน ซง

ผวดสามารถสรางเครองมอทมลกษณะเปนคาถามได ลกษณะคาถามอาจจะแตกตางกนไปตาม

ชนดของความรหรอความจา แตกจะมลกษณะทรวมกนอยประการหนงคอ เปนคาถามทใชระลก

ถงเรองราวและประสบการณทผานมา ทจาไดไวกอนแลวไมวาจะอยในรปของคาศพท นยาม

ทฤษฎ ระเบยบ แบบแผน หรอหลกการตาง ๆ การวดความรมดงน

1. การวดความรเกยวกบคาศพทและนยาม คอ การวดวา “คา” หรอ “กลมคา” หรอ

ความหมายหรอคาแปลของเครองหมาย รปภาพ ตวยอ และสญลกษณตาง ๆ นน คออะไร

มความหมายทวไปหรอความหมายเฉพาะวาอยางไร มคณสมบตอะไร

2. การวดความรเกยวกบกฎเกณฑและความจรง คอการวดวาสตร กฎเกณฑ ความจรง

ขอเทจจรง เรองราว ใจความหรอเนอความสาคญ ๆ ไดมการพสจนหรอยอมรบแลวเปนอยางไร

3. การวดความรในวธดาเนนการ คอ การวดความจาถงกระบวนการ และแบบแผนวธ

งานของเรองราวตาง ๆ เหตการณวาทมมาอยางไร ใชวธการใด มการดาเนนงานเปนขน ๆอยางไร

มไดมงทจะวดถงการนาไปใชปฏบตจรง

4. การวดความรเกยวกบระเบยบแบบแผน คอการวดวา แบบแผน แบบฟอรม จารต

ประเพณทตกลงกนรบตามความนยม หรอตามลทธ ธรรมเนยมประเพณทเคยปฏบตกนมาอยางไร

เขาใจอยางไร

5. การวดความรเกยวกบลาดบชนและแนวโนม คอ การวดความรในเหตการณตาง ๆ

มความเคลอนไหวโนมเอยงไปทศทางใด ตามลาดบเวลาอยางไร และเรองตาง ๆ นนเกดขนกอนหลง

และดาเนนเปนขน ๆ เรยงตดตอกนมาอยางไร

6. การวดความรเกยวกบการจาแนกประเภท คอ การวดเกยวกบการจดประเภทสงของ

เรองราว เหตการณตาง ๆ ตามประเภท ตามชนด ตามลาดบกอนหลงเปนอยางไร

25

7. การวดความรเกยวกบเกณฑ คอ การวดความจาในเกณฑตาง ๆ ทใชในการวนจฉย

และตรวจสอบขอเทจจรงตาง ๆ วาจาไดหรอไม และควรใชกฎเกณฑหรอหลกการใด

8. การวดความรเกยวกบวธการดาเนนงาน คอ การวดวา การไดผลลพธตาง ๆ นน

จะตองใชเทคนคอะไร มวธปฏบตอยางไร มกระบวนการและกรรมวธตาง ๆ ทใชพสจนหรอหา

ความจรงนน ๆ วาตองดาเนนการอยางไร

9. การวดความรเกยวกบความรรวบยอดในเนอเรอง คอ การวดความจาของขอสรป

หรอหลกการใหญของเนอหาไดเนอหรอไม

10. การวดความรเกยวกบหลกการและการขยายหลกการ คอ การวดความจาของ

ขอสรปหรอหลกการใหญของเนอหาไดหรอไม

11. การวดความรเกยวกบทฤษฎและโครงสราง คอ การวดความสามารถในการระลก

ไดและความสมพนธจากทฤษฎและหลกวชาการตาง ๆ มาสรปเปนเนอหาความใหญ ๆ หรอ

รวมกนเปนเรองเดยวไดหรอไม ทฤษฎการเรยนรของกาเย ทฤษฎการเรยนรของกาเย (Gagne’s type of Learning) เพราพรรณ เปลยนภ (2542)

ไดกลาวถงทฤษฎการเรยนรของกาเยวาเปนทฤษฎการเรยนรทมลกษณะเฉพาะและมความ

ผสมผสานระหวาง 2 กลมทฤษฎขางตน ซงกาเย (Gagne, 1977 อางถงใน เพราพรรณ เปลยนภ,

2542) ไดแบงลาดบของการเรยนรออกเปน 8 ขนตอน จาการเรยนรอยางงายไปสาการเรยนรท

ซบซอนโดยการเรยนรขนหนงจะเปนพนฐานของการเรยนรในขนทสงขนไปเปนลาดบ ดงนคอ

1. การเรยนรสญญาณ (Signal Learning) เปนการเรยนรสญลกษณทไมมเครองหมาย

เปนคาพด

2. การเรยนรการตอบสนองสงเรา (Stimulus Lesponse Learning)

3. การเรยนรลกโซ การเรยนทกษะ (Chaining Skill Learning) เปนการแยกแยะและ

เชอมโยงสงเรากบการตอบสนองสงเราดานทไดเรยนรมาแลว

4. การเรยนรความสมพนธเชอมโยงดานภาษา (Verbal Association) ผเรยนสามารถ

เชอมโยงระหวางสงเราทจาไดแลวกบสงเราใหมทมความสมพนธกนไดทาใหสามารถจดจาสงใหม

ไดมากขน และเรวขน

5. การเรยนรการจาแนก (Discrimination Learning) เปนการเรยนรทจะจาแนกความ

แตกตางของสงเรา

26

6. การเรยนรมโนทศน (Concept Learning) เปนการเรยนรทสามารถจดประเภทกลม

ของสงเราไดอยางถกตอง

7. การเรยนรกฎ (Rule Learning) และการเรยนรหลกการ (Principle Learning) เปน

การ เรยนรความสมพนธของมโนทศนตงแต 2 มโนทศนขนไป และสามารถอธบายความสมพนธ

ของมโนทศนนน ๆ ได

8. การเรยนรการแกปญหา (Problem Solving) เปนการใชกฎ และหลกการแกไข

เหตการณไปสเปาหมายทวางไว จากนนผเรยนกจะเกดความรและประสบการณใหม และสามารถ

สรางกฎเกณฑในสภาพการณใหมทแตกตางกนออกไป

ลาดบการเรยนรทง 8 ขนน กาเยไดจดลาดบ 1-4 เปนการเรยนรขนพนฐาน (Basic

Forms of Learning) ลาดบท 5-7 เปนการเรยนรขนทกษะสตปญญา (Intellectual Skills) และ

ลาดบท 8 เปนการเรยนรระดบสง (Higher-order Rules) หรอเปนความสามารถในการใชกลวธ

การคด ซงตองพฒนาใหผเรยนมความสามารถถงขนน

นอกจากน จรพรรณ พรวฒ (2542) และวบลย บญยธโรกล (2545) และ ไดมความเหน

เพมเตมถงความสาคญของสอการสอนตอผลของการเรยนรวาเปนสงทเปนตวกลางในการ

ถายทอดความร ทกษะ และเจตคตใหกบผเรยน ชวยกระตนใหผเรยนมความสนใจตดตามเนอหา

อยางตอเนองเขาใจเนอหาไดงายและรวดเรว เกดประสทธผลการเรยนรไดมากกวา ในการอบรม

สอทใชสวนใหญจะเปนสอสงพมพ เชน เอกสารประกอบการบรรยาย และสอทชวยในการนาเสนอ

ซงปจจบนนสามารถสรางดวยคอมพวเตอรและฉายภาพผานเครอง LCD (Liquid Crystal

Display) วบลย บญยโรกล (2545) ไดกลาวถงผลการวจยเกยวกบสดสวนของความถนดในการใช

ประสาทสมผสเพอการรบรของบคคลโดยทวไปซงเปนประโยชนตอการประยกตสอการสอนให

ผเรยนเกดการเรยนรไดมากขน รอยละ 25 เรยนรไดดโยการฟงเปนหลก รอยละ 35 เรยนรไดดโดย

การใชสายตาในการอาน การสงเกตเปนหลก รอยละ 40 เรยนรไดดโดยการสมผสจบตองหรอลง

มอปฏบตเปนหลกจากผลการวจยดงกลาวแสดงใหเหนวาการใหสมองไดรบขอมลขาวสารจาก

ประสาทสมผสมากกวาหนงอยางพรอม ๆ กนจะชวยเพมสมฤทธผลในการเรยนรไดมากกวาจาได

นานกวา ดงผลทไดจาการวจยตอไปน

จากการอานอยางเดยว จาไดรอยละ 10

จากการฟงอยางเดยว จาไดรอยละ 20

จากการเหนอยางเดยว จาไดรอยละ 30

จากการเหนและฟง จาไดรอยละ 50

27

จากการพดขณะสนทนา จาไดรอยละ 70

จากการพดขณะปฏบต จาไดรอยละ 90

ดงนนการสอนเพอใหผเรยนร จดจาในสงทเรยนรไดมากและนานขนควรใชสอการสอน

ทชวยใหผเรยนไดใชประสาทสมผสในการเรยนรมากกวา 1 อยางพรอม ๆ กน และใชวธการสอน

หลายรปแบบ เชนการเปดโอกาสใหผเรยนไดซกถามแลกเปลยนความคดเหนและมสวนรวมในการ

เรยนการสอน นอกจากการนงฟงการบรรยายเพยงอยางเดยว

สรปไดวาการเรยนรเปนกระบวนการทเกดขนตลอดชวตของมนษย สามารถพฒนาการ

เรยนรเพมขนอยางเปนระบบ ตามหลกการและแนวคดของนกจตวทยาไดเสนอไวเปน 2 กลมใหญ

คอกลมทฤษฎการสรางความสมพนธตอเนองและทฤษฎความรความเขาใจ สวนทฤษฎการเรยนร

ของกาเย เปนทฤษฎการเรยนรทมความผสมผสานกนระหวางทฤษฎการเรยนรทงสองกลมจงเปน

ทฤษฎทถกอางถงมากในการประยกตใช ในการจดการเรยนการสอน นอกจากนนกวชาการดาน

การศกษาไดเสนอองคประกอบตาง ๆ ทชวยใหการเรยนการสอนเกดการเรยนรทมประสทธภาพ

ซงสามารถใชประกอบการประเมนผลโครงการตอไป

จากทกลาวมาสรปไดวาการเรยนรสามารถทาใหบคคลเกดการเปลยนแปลงทางดาน

สตปญญาเกยวกบ ความร ความเขาใจ ความคด ความรทด จะกอใหเกดความสามารถในการ

ปฏบตทดดวย เนองจากการมความรทถกตองเหมาะสม จะทาใหทราบวาจะตองปฏบตอยางไร

ดงนน พยาบาลทมความรเรองพยาบาลพเลยงนาจะสามารถทปฏบตหนาทพยาบาลพเลยงไดด

เชนกน ความรเรองพยาบาลพเลยง แชมเบอรเลน, สเตงเกรวคส และอลเพรต (Chamberlain, Stengrevics, & Alpert,

1990) ไดกลาววา ผททาหนาทเปนพยาบาลพเลยงควรมความรในเรองตอไปน

1. มความรความเขาใจ สามารถนาความรไปใชในการวเคราะหการแกปญหาไดอยาง

เหมาะสม

2. มจตวทยาการเรยนรซงสงผลใหเปนผมการพฒนาตนเองอยางตอเนอง สามารถ

แกปญหาในการปฏบตงานและในชวตประจาวนได

3. ความเปนผมวฒภาวการณเรยนรในวยผใหญ ซงมแนวคดในการตดสนใจ มความร

พนฐานมประสบการณมากพอควร ซงการเรยนการสอนผใหญควรใหอสระดานความคด มการ

แลกเปลยนประสบการณ และความคดเหนซงกนและกน

28

4. ภาวะผนาทสามารถจงใจ ประนประนอม และแกไขขอขดแยงตาง ๆ ไดอยาง

เหมาะสม

5. การวางแผนงาน โดยมจดมงหมายและทศทางทชดเจน

6. การใหคาปรกษาชวยใหคาแนะนาตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม

7. การสอสารและมนษยสมพนธเพอใหมความเขาใจตรงกน ทาใหการปฏบตงานบรรล

วตถประสงค

สรปไดวาพยาบาลพเลยงจะตองมความรความเขาใจในบทบาทของตน จงจะสามารถ

ปฏบตหนาทพยาบาลพเลยงไดประผลสาเรจตามเปาหมาย การจดการเรยนการสอนใหกบพยาบาล

ใหมซงเปนวยผใหญ มวฒภาวะ มประสบการณในการเรยนรพอสมควร ดงนนพยาบาลพเลยงควร

มความเขาใจในเรองการเรยนรผใหญดวย วธการสอนกเปนทกษะทจาเปนอยางหนงของพยาบาล

พเลยง เทคนคการสอนดจะทาใหผเรยนเกดความร ทกษะ และทศนคตทด ในการปฏบตหนาท

พยาบาลพเลยง สงสาคญทจะขาดไมไดคอ การประเมนผลและการใหขอมลยอนกลบ แกพยาบาล

ใหม การประเมนผลและการใหขอมลยอนกลบทด จะเปนกระจกสะทอนภาพใหแกพยาบาลใหมได

อยางด นอกจากนการสอสารและมนษยสมพนธในการทางาน กเปนสงสงสาคญการสอสาร และ

มนษยสมพนธเปนตวประสานในการปฏบตงานของบคลากรในองคการใหประสบความสาเรจ

กอใหเกดความสามคคในหมคณะ ดงนนพยาบาลพเลยงจงจาเปนตองเรยนรหลกในการสอสารและ

มนษยสมพนธทดในการทางานในการจดโครงการอบรมพยาบาลพเลยงในครงน ความรเรอง

พยาบาลพเลยงทจดใหจงเปนเรองของ แนวคด บทบาทของพยาบาลพเลยง การเรยนรในผใหญ

วธการสอน การประเมนผลและใหขอมลยอนกลบ การสอสารและมนษยสมพนธในการทางาน

แนวคดเกยวกบทศนคต แนวคดเกยวกบทศนคต ทศนคตเปนสงทเกยวกบความรสก อารมณ ซงมอทธพลตอ

พฤตกรรมในการปฏบตเปนการสะทอนความรสกของบคคลเกยวกบสงตาง ๆ ความหมาย ทศนคต หมายถง ความรสกสวนทเหนดวย หรอไมเหนดวยตอเรองใดเรองหนง หรอ

บคคลใดบคคลหนง (ราชบณฑตยสถาน, 2546)

ทศนคต เปนความรสกเชอ ศรทธา ตอสงหนงสงใด จนเกดความพรอมทจะแสดงการ

กระทาออกมา ซงอาจจะไปในทางดหรอไมดกได (ลวน สายยศ และ องคณา สายยศ, 2543)

29

ทศนคต หมายถง ระดบความมากนอยของความรสกในดานบวกหรอลบทมตอสงใด

สงหนง ซงอาจจะเปนอะไรกได เชน สงของ บคคล บทความ องคการ ความคด ความรสกเหลาน

แสดงใหเหนถงความแตกตางวาเหนดวยหรอไมเหนดวย (Thurestone, 1946 อางถงใน ลวน

สายยศ และ องคณา สายยศ, 2543)

ทศนคต หมายถง สภาวะความพรอมทางจตใจ ซงเกดขน โดยประสบการณ สภาวะ

ความพรอมนเปนแรงทกาหนดทศทางหรอปฏกรยาของบคคลททตอบคคล สงของและ

สถานการณทเกยวของ (Allport, 1960 อางถงใน ลวน สายยศ และองคณา สายยศ, 2543)

ทศนคตจงมความหมายโดยสรป คอ เปนความรสกของบคคลทมตอสงตาง ๆ หลงจาก

ทบคคลไดมประสบการณตอสงนน บคคลจะแสดงพฤตกรรมออกมาในทศทางใดทศทางหนง

ความรสกของตนเอง ปจจยทกอใหเกดทศนคต 1. ทศนคตเกดจากประสบการณของแตละบคคล โดยการรวบรวมจากประสบการณ

ตาง ๆ ในอดต ซงมนษยจะจาแนกออกเปน 2 ลกษณะ คอ ชอบ-ไมชอบ สนใจ-ไมสนใจ การจาแนก

นจะอาศยหลกเกณฑทแตละคนเกบสะสมจากประสบการณในอดตของตนเอง

2. ทศนคตเกดจากการรบทศนคตของผอนมาเปนของตน การรบทศนคตของผอนมา

นนมกจะเปนในกรณทบคคลนนมความสาคญ เปนทนาเชอถอและยกยองชนชมอยางมาก

3. ทศนคตจากประสบการณทประทบใจมาก ประสบการณบางอยางทประทบใจมาก

ทงทางดานดและดานไมด เพยงครงเดยวกอาจกอใหเกดเปนทศนคตไดอยางรวดเรว

องคประกอบของทศนคต (Rosenberg & Hovland, 1960 อางถงใน ลวน สายยศ

และองคณาสายยศ, 2543)

1. ดานปญญา (Cogmitive Component) ประกอบไปดวยความร ความคด ความเชอ

ทผนนมตอเปาทศนคต ปรมาณของความรมความสาคญในการสรางทศนคตของบคคล

องคประกอบดานปญญา จงเปนพนฐานสวนหนงในการกาหนดทศนคตของแตละบคคล

2. ดานความรสก (Affective Component) หมายถง ความรสกหรออารมณของบคคล

ทมตอเปาทศนคต วารสกชอบหรอไมชอบสงนน พอใจหรอไมพอใจ เปนองคประกอบทสาคญทสด

ของทศนคต มกจะคลอยตามองคประกอบดานปญญา คอ บคคลมกจะชอบ หรอไมชอบ ตาม

ขอมลทเราร

3. ดานพฤตกรรม (Behavioral Component) หรอ ดานแนวโนมของการจะกระทาหรอ

จะแสดงพฤตกรรม สงหนงสงใดตอสงทมทศนคตนน เปนตวทแสดงออกถงทศนคตทแทจรง

30 การประเมนทศนคต ไพศาล หวงพานช (2530) กลาววา การวดทศนคต เปนการวดคณลกษณะภายในของ

บคคล ซงเกยวของกบอารมณ ความรสก หรอเปนลกษณะทางจตใจ คณลกษณะดงกลาวมการ

แปรเปลยนไดงายไมแนนอน อยางไรกตามทศนคตของบคคลทมตอสงหนงสงใดกยงสามารถวดได

การวดทศนคตตองยดหลกสาคญดงน

1. ตองยอมรบขอตกลงเบองตนเกยวกบการวดทศนคต คอ

1.1 ทศนคตของบคคลจะมลกษณะคงท หรอคงเสนคงวาอยชวงเวลาหนง นนคอ

ความรสกนกคดของคนเราทมตอสงใดสงหนงมไดเปลยนแปลง หรอแปรผนอยตลอดเวลาอยาง

นอยจะตองมชวงเวลาใดเวลาหนงทมความรสกตอสงใดสงหนงคงท ซงทาใหสามารถวดได

1.2 ทศนคตของบคคลไมสามารถวด หรอสงเกตไดโดยตรง การวดจะเปนการวด

แบบทางออม โดยวดจากแนวโนมทบคคลจะแสดงออกหรอประพฤตอยางสมาเสมอ

1.3 ทศนคตนอกจากจะแสดงออกในรปของการแสดงออกของความรสกนกคด เชน

สนบสนนหรอคดคานแลว ยงมขนาดหรอปรมาณของความรสกคดนนดวย ดงนนการวดทศนคต

นอกจากจะทาใหทราบทศทางแลวยงสามารถบอกระดบความมากนอย หรอความเขาของ

ทศนคตไดดวย

2. การวดทศนคตดวยวธใดกตาม จะตองมสงประกอบ 3 ประการคอ ตวบคคลทจะถก

วด สงเรา และการตอบสนอง ดงนนในการวดทศนคตตอสงใดกตามสามารถวดไดโดยนา สงเราซง

สวนใหญจะเปนขอความทเกยวกบรายละเอยดในนนไปเราใหบคคลแสดงทาทความรสกตาง ๆ ท

มตอสงนนใหออกมาเปนระดบความเขมของความรสกคลอยตามหรอคดคาน

3. สงเราทจะนาไปใชเรา หรอทาใหบคคลไดแสดงทศนคตทมตอสงใดสงหนงออกมาท

นยมใชคอ ขอความวดทศนคต (Attitude Statements) ซงเปนสงเราทางภาษาทใชอธบายถง

คณคาคณลกษณะของสง นนเพอใหบคคลตอบสนองออกมาเปนระดบความรสก (Attitude

Continuum Scale) เชน มาก ปานกลาง นอย เปนตน

4. การวดทศนคตเพอทราบทศทางและระดบความรสกของบคคลนน เปนการสรปจาก

การตอบสนองของบคคลจากรายละเอยดหรอแงมมตาง ๆ ดงนนการวดทศนคตของบคคลเกยวกบ

เรองใดสงใดจะตองพยายามถามคณคาลกษณะในแตละดานของเรองนนออกมาแลวนาผลซงเปน

สวนประกอบหรอรายละเอยดปลกยอยมาผสมผสาน สรปรวมเปนทศนคตของบคคลนน จงจาเปน

อยางยงทการวดนน ๆ จะตองครอบคลมคณลกษณะตาง ๆ ครบทกลกษณะเพอใหการสรปตรง

ตามความเปนจรงมากทสด

31

5. การวดทศนคตตองคานงถงความเทยงตรง ของผลการวดเปนพเศษกลาวคอ จะตอง

พยายามใหผลการวดทไดตรงกบสภาพความเปนจรงมากทสด

เนองจากทศนคตประกอบดวยองคประกอบ ซงแตละองคประกอบมความสมพนธ

เชอมโยงกนอยางตอเนอง ดงนนการวดทศนคตทองคประกอบใดองคประกอบหนงกยอมบงบอก

ทศนคตของบคคลได ดงท ดวงเดอน พนธมนาวน (2523) ไดสรปวา การวดทศนคตควรวดจาก

องคประกอบทงสามของทศนคต โดยวดทองคประกอบเดยวกนหรอมากกวาองคประกอบกได

กฤษณา ศกดศร (2530) กลาววา การศกษาทศนคตสามารถใชวธตาง ๆ ได 6 วธ ดงน

1. การสงเกต (Observation) เปนการศกษาคณลกษณะ และพฤตกรรมของบคคล

รวมถงปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนเพอคนหาความจรงโดยอาศยประสาทสมผสทงหาของผ

สงเกตโดยตรงทาใหไดขอมลแบบปฐมภมซงพฤตกรรมตาง ๆ ของบคคลนนจะสะทอนใหเหนถง

ทศนคตของบคคลนนไดเปนอยางด

2. การสมภาษณ (Interview) เปนการสนทนาพดคยกนอยางมจดมงหมายเพอใหได

ขอมลตามทวางแผนไวลวงหนา การสมภาษณประกอบดวยผสมภาษณ และผถกสมภาษณ

นอกจากจะไดขอมลตามตองการแลวยงไดทราบขอเทจจรงเกยวกบผถกสมภาษณในดานปฏภาณ

ไหวพรบทวงทวาจา และอปนสยใจคอ

3. การใชแบบวดทศนคตโดยตรง หรอมาตราสวนวดทศนคต (Attiude Scales) ทนยม

กนแพรหลาย คอแบบวดทศนคตของลเครต (The Likert Technique) และแบบวดทศนคตของ

เธอรสโตน (The Thurstone Method)

4. การรายงานตวเอง (Self Report) เปนการใหเจาตวรายงานความรสกทมตอเรองราว

หรอเหตการณนนออกมา วาชอบหรอไมชอบ อยางไร ดวยการพดหรอบรรยายความรสกของ

ตนเองจากประสบการณทผานมา

5. โปรเจคทฟเทคนค ( Projiective Technique) เปนการใชสงเราทมลกษณะไมคอย

ชดเจนกระตนใหบคคลระบายความรสกออกมา เพอจะไดสงเกตดวาความรสกอยางไร ซง

ความรสกของแตละบคคลทมตอสงเดยวกนอาจแตกตางกน

6. สงคมมต (Sociometry) เปนการแสดงใหเหนความสมพนธทางสงคมของบคคลท

อยรวมกนเปนหมคณะ โดยบคคลอนประเมนคาตวเรา และตวเราประเมนคาคนอน

ในการศกษาครงนผประเมนตองการประเมนโครงการอบรมพยาบาลพเลยงวาผเขา

อบรม มทศนคตตอการจดโครงการอบรมพยาบาลพเลยงอยางไรโดยการสมภาษณผเขาอบรม

32

ซงทศนคตจะเปนสงทกาหนดทศทางของพฤตกรรม ถาผเขาอบรมมทศนคตทดตอโครงการอบรม

พยาบาลพเลยง กจะนาไปสการปฏบตหนาทพเลยงทดตอไป ทศนคตตอวชาชพ ปฏพร บญกลา (2526) ไดกลาวถงองคประกอบของทศนคตตอวชาชพพยาบาลไดดงน

1. ความมจตใจพรอมทจะกาวสวชาชพ กลาวคอมความรสกพอใจทจะประกอบอาชพ

พยาบาล ทราบภารกจและหนาทของพยาบาล และมความตองการทจะเปนพยาบาล

2. ทศนคตตอผปวย กลาวคอมความเหนอกเหนใจผปวยและพรอมทจะชวยเหลอเมอม

โอกาส ซงแสดงถงการมทศนคตทดตอวชาชพ

3. บคลกภาพของการเปนพยาบาล กลาวคอมบคลกเหมาะสมกบการเปนพยาบาลม

จตเมตตา กรณา เขาใจความรสกของผอน และภาคภมใจทไดชวยเหลอผทมความทกขจากการ

เจบปวย

4. ความคาดหวงตอวชาชพ กลาวคอมความปรารถนาใหวชาชพการพยาบาลกาวหนา

มมาตรฐานสง และมความพรอมทจะชวยใหสงปรารถนานนเปนความจรง แสดงวามทศนคตทด

ตอวชาชพ

ทศนคตม 2 ทศทางคอ ทศนคตทางบวก หมายถง ความรสกของบคคลทพรอมจะเขา

หาเมอเกดความรสกชอบ พอใจ เหนดวย ตอสงใดสงหนงหรอบคคลใดบคคลหนง สวนทศนคต

ทางลบหมายถงความรสกของบคคลทพรอมจะถอยหนหรอหลกหน เมอเกดความรสกไมชอบไม

พอใจไมเหนดวย สาเหตการเปลยนแปลงทศนคตนนมอยหลายประการ ไดแก องคประกอบดาน

ตวบคคล สมพนธภาพระหวางบคคล การตดตอสอสารกบผอน การไดรบประสบการณเฉพาะดาน

จากแนวคดดงกลาวสรปไดวา ทศนคตเปนสงทเกยวของกบความรสกหรอจตใจ เมอ

บคคลไดเรยนรจะทาใหเกดการเปลยนแปลงทางดานอารมณความรสก ทศนคต คานยม โดยทเมอ

บคคลมความสนใจตอสงหนงสงใด เมอเหนคณคาและประโยชนทตนจะนาไปปฏบตไดจะตความ

ออกมาเปนความเชอมทศนคตทดตอสงนน และจะมผลในการปฏบตทดตอไป ทศนคตตอวชาชพ

ของพยาบาลพเลยงแตละคนทงดานบวกและดานลบ พยาบาลทมทศนคตดานบวกจะแสดงบทบาท

พยาบาลพเลยงไดเปนอยางด สวนพยาบาลทมทศนคตดานลบจะมาสามารถแสดงบทบาทพยาบาล

พเลยงทดได ซงปจจยดานตวบคคล สมพนธภาพระหวางบคคล การตดตอสอสารกบผอนการไดรบ

ประสบการณเฉพาะดานจะมอทธพลตอการเปลยนแปลงทศนคตของพยาบาลพเลยงทงสน

33

แนวคดพยาบาลพเลยง ความหมายของพยาบาลพเลยง จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา มผศกษา และใหความหมายของพยาบาลพเลยงไว

ดงน

อดมรตน สงวนศรธรรม (2535) กลาววาพยาบาลพเลยง คอ พยาบาลวชาชพทไดรบ

การคดเลอกและแตงตงใหเปนพเลยงสาหรบนกศกษาพยาบาลหรอพยาบาลสาเรจใหม เพอทา

หนาทเชอมโยง (Bridge) ความรทางทฤษฎสการปฏบตการพยาบาลโดยตรง สรางประสบการณ

และความชานาญในการปฏบตการพยาบาล และชวยใหเกดความมนใจในการทางาน

ทววฒนา เชอมอญ (2540) กลาววา พยาบาลพเลยง คอ พยาบาลทมประสบการณใน

การพยาบาล และผานการอบรมการเปนพยาบาลพเลยง และมบทบาทหนาทในการเปนคร

ผแนะนา ผสนบสนน ตวแบบ และผใหคาปรกษา

วชญาพร สวรรณแทน (2541) กลาววา พยาบาลพเลยง หมายถง พยาบาลประจาการ

ผมประสบการณการปฏบตงานเปนผเชยวชาญในคลนก มความเตมใจและรบผดชอบ โดยทา

หนาทเปนตวแบบ เปนผสอน เปนผใหคาปรกษาและชแนะแนวทางเปนแหลงทรพยากรบคคล

สาหรบนกศกษาพยาบาลหรอพยาบาลจบใหม

อจฉรา บญหนน (2544) กลาววา พยาบาลพเลยง หมายถง พยาบาลประจาการใน

คลนกทมประสบการณ ความร ความชานาญในการปฏบตงานและเตมใจทาหนาทเปนผสอน

ผใหคาปรกษาและชแนะแนวทางเปนตวแบบและสนบสนนใหพยาบาลสาเรจใหมมการพฒนา

เฉพาะแตละบคคลเพอเขาสบทบาทใหมตามกรอบเวลาและวตถประสงคทกาหนดไว

ศรมา โกมารทต (2549) กลาววา พยาบาลพเลยง หมายถง ผทมอาวโสกวา มความ

ชานาญในการปฏบตการพยาบาล มประสบการณในหนวยงานนน ๆ ทาหนาทในการใหคาแนะนา

สอน สนบสนนเพอใหผรบการชวยเหลอประสบความสาเรจและมความกาวหนาในการประกอบ

อาชพ

Chamberlain et al. (1990) กลาววา พยาบาลพเลยงเปนการสอนงานจากพยาบาลทม

ประสบการณใหกบพยาบาลวชาชพจบใหม โดยพยาบาลพเลยงมบทบาทหนาทในดาน บทบาท

ของผปฏบตการพยาบาล บทบาทของคร บทบาทของผใหคาปรกษา บทบาทของผสนบสนน

บทบาทของผแนะนา บทบาทของนกวจย และบทบาทเปนเพอนผใกลชด ซงทาใหพยาบาลวชาชพ

จบใหม ปฏบตงานดวยความมนใจและมประสทธภาพ

34

กลาวโดยสรป พยาบาลพเลยง หมายถง พยาบาลประจาการในคลนก ทมความพรอม

ทงทางดานคณวฒ และวยวฒ มความชานาญในการปฏบตการพยาบาล มประสบการณในงานท

รบผดชอบ ทาหนาทใหคาแนะนา คาปรกษา สอน เปนแบบอยาง และสนบสนนใหพยาบาล

พยาบาลวชาชพใหม มความมนใจในการปฏบตงาน และมความกาวหนาในการประกอบอาชพ ความหมายของระบบพยาบาลพเลยง นกวชาการและผศกษาวจยเรองระบบพยาบาลพเลยง ใหความหมายไวดงน

ยพาพน ศรโพธงาม (2538) กลาววา พยาบาลพเลยงเปนพยาบาลวชาชพทม

ประสบการณในแตละหนวยงานทาหนาทสอนงานแกพยาบาลวชาชพจบใหม หรอนกศกษา

พยาบาลโดยทาการสอนเปนรายบคคล

จรรยา จารโยภาส (2540) กลาววา เปนกลยทธการบรหารทมแนวคดมาจาก

ความสมพนธเกยวของกนระหวางบคคลในองคการ จงเปนการบรหารงานทมพนฐานมาจาก

ทฤษฎมนษยสมพนธและทฤษฎการเรยนร

ภญญา หนภกด (2540) กลาววา เปนการใชพเลยงทเปนพยาบาลประจาการกบ

พยาบาลจบใหมหรอนกศกษาพยาบาลจบคหนงตอหนง โดยพยาบาลประจาการทาหนาทเปน

ครคอยชแนะแนวทางแกพยาบาลจบใหมหรอนกศกษาพยาบาล เพอใหเกดการเรยนรทม

ประสทธภาพ

วชญาพร สวรรณแทน (2541) กลาววา เปนการทฝายการศกษาและฝายบรการ

พยาบาลรวมกนจดโปรแกรมการเรยนร ในการศกษาภาคปฏบตแกนกศกษาพยาบาล โดยจดใหม

พยาบาลประจาการทมความร ความชานาญทางคลนกจบคปฏบตงานรวมกบนกศกษาพยาบาล

แบบหนงตอหนง เพอชวยเพมพนทกษะการตดสนใจ พฒนาทกษะทางดานคลนกและชวยให

สามารถปรบตวตอสถานการณทเปนจรงทางคลนกได

อจฉรา บญหนน (2544) กลาววา เปนการพฒนาบคลากร โดยการจดใหพยาบาล

ประจาการทมคณสมบตเฉพาะของพยาบาลพเลยง มาเขารบการอบรมหลกสตรการเตรยมความ

พรอมในบทบาทพยาบาลพเลยง เพอมาทาหนาทสอน ใหคาปรกษา บอกแนะ เปนแบบอยางและ

ชวยเหลอในการพฒนาความกาวหนาของพยาบาลสาเรจใหม ในเวลาทแนนอนและจากดตาม

วตถประสงคเฉพาะของการอยรวมกนในบทบาทใหมน

พรทพย แกวสงห (2544) กลาววา เปนการจดโปรแกรมการสอนงานอยางเปนทางการ

ใหกบพยาบาลวชาชพจบใหม ซงพยาบาลพเลยงเปนพยาบาลประจาการทมประสบการณทา

หนาทเปนผสอนงาน ปฏบตเปนแบบอยาง ใหการชวยเหลอ แนะนา สนบสนน รวมทงใหคาปรกษา

35

แกพยาบาลวชาชพจบใหม ใหมทกษะในการปฏบตงานเพมมากขน สามารถปรบตวตอบทบาท

ใหมไดอยางมนใจและมคณภาพ ในการสอนงานใหกบพยาบาลวชาชพจบใหม พยาบาล พเลยง

ตองมความเขาใจในบทบาทหนาท ใหมแนวทางการปฏบตไปแนวทางเดยวกน ดงนน จงมการ

เตรยมการ โดยการอบรมพยาบาลพเลยงเพอใหพยาบาลพเลยง มความรความเขาใจในบทบาท

หนาท และมการถายทอดทกษะ ประสบการณใหกบพยาบาลวชาชพจบใหมไดอยางม

ประสทธภาพ

สรย ธรรมกบวร (2544) กลาววา เปนลกษณะการเรยนการสอนของพยาบาลทมความ

ชานาญดานการปฏบตการพยาบาล ไดถายทอดความร และประสบการณแกผรเรมฝกหดแบบ

หนงตอหนง รปแบบพเลยงตอบสนองตอการชวยพฒนาความสามารถในการปรบตว เพอการ

ปฏบตงานในบทบาทพยาบาลประจาการ

เบญจมาศ แสนแสง (2548) กลาววา เปนการจดโปรแกรมการสอนงานอยางเปน

ทางการใหกบพยาบาลใหม ซงพยาบาลพเลยงเปนพยาบาลประจาการทมประสบการณทาหนาท

เปนผสอนงาน ปฏบตเปนแบบอยาง ใหการชวยเหลอ แนะนา สนบสนน รวมทงใหคาปรกษาแก

พยาบาลวชาชพใหม ซงพเลยงตองแสดงบทบาท 7 บทบาท อาจเปนรปแบบหนงตอหนงหรอราย

กลม ทาใหพยาบาลใหมมทกษะในการปฏบตงานเพมมากขน สามารถปรบตวตอบทบาทใหมได

อยางมนใจและมคณภาพในการสอนงานใหกบพยาบาลวชาชพ

วจารณ พานช (2550) กลาววา เปนเทคนคสาคญในการถายทอดความรเชง

ประสบการณหรอความรฝงลกจากผมประสบการณสงกวาไปยงผดอยประสบการณกวา และเปน

กระบวนการทมปจจยดานความรก ความหวงดหรอความสมพนธทางจตในระหวาง Mentor และ

Mentee และมปจจยดานการเปนพอแบบแมแบบ (Role Model)

Precepting/ Preceptoring หมายถง การสอนงานในคลนกของพยาบาลวชาชพทม

ประสบการณแกนกศกษาพยาบาลหรอพยาบาลจบใหม เพอพฒนาความสามารถทางคลนกและ

ประเมนผลการปฏบตงาน โดยมากพยาบาลพเลยงรปแบบนมกไดรบการมอบหมายจากองคการ

หรอหนวยงานในชวงระยะเวลาสน ๆ เชน 3-6 เดอนแรกของการทางาน (Fawcett, 2002; Fox,

Rothcock, & Skeleton, 1992; Usher, 1990 อางถงใน นนทวน ดาวอดม, 2550)

Mentoring หมายถง กระบวนการทมประสบการณและประสบความสาเรจในการ

ทางานจนเปนทยอมรบ มหนาทถายทอดความร สอน/ฝกงาน เปนแบบอยางทด เปนทปรกษา เปน

เพอน เปนผปกปอง ชแนะ สนบสนน และอานวยความสะดวกใหแกผมประสบการณนองกวา เพอ

ชวยใหมสมรรถนะในการปฏบตงานทางวชาชพ มทศนคตทดตอวชาชพ มความเจรญกาวหนาใน

36

อาชพ และอาจรวมถงการดาเนนชวต โดยไมมกาหนดเวลาสนสด หรออยางนอยประมาณ 6 เดอน

ขนไป (Block & Korrow, 2005; Fawcett, 2002; Hayer, 2005 อางถงใน นนทวน ดาวอดม,

2550)

Morrow (1984) กลาววา ระบบพยาบาลพเลยงเปนการจดการพยาบาลทมประสบการณ

แลวมาทาหนาทสอน ใหคาปรกษา แนะนา บอก เปนแบบอยางและชวยเหลอในการพฒนา

ความกาวหนาของบคคลทเรมหดงาน (Novice) ในเวลาทแนนอน

Chamberlain et al. (1990) กลาววา ระบบพยาบาลพเลยง เปนการจดพยาบาลอาวโส

ทมประสบการณ มาสอนใหคาปรกษา ปฏบตเปนแบบอยาง ปฏบตการพยาบาลทมคณภาพสง

สนบสนน แนะนา ดแลอยางใกลชด แกพยาบาลวชาชพจบใหม ในชวงเวลาทกาหนดไว

สรปไดวาระบบพยาบาลพเลยง เปนกระบวนการการดแลพยาบาลวชาชพใหม โดย

พยาบาลประจาการ ทมทกษะ ความสามารถ ทเชยวชาญในงาน ทาหนาทสอน ใหคาแนะนา

ใหคาปรกษา ดแลอยางใกลชด และคอยสนบสนนใหพยาบาลวชาชพใหมเกดการพฒนาศกยภาพ

ในการปฏบตงานการพยาบาลของตนเองได ความเปนมาของพยาบาลพเลยง รปแบบพยาบาลพเลยง มาจาก Mentor โดย Field (1991) ไดกลาววา พเลยงเรมมมา

ตงแตสมยกรกโบราณ มาจากเทพนยายกรก จากกวทมชอวา Homer (Hormer, 1974) ใน

มหากาพยเรอง Odysser Ulysses โดยมเรองทเปนจดเรมของการเปนพเลยง คอ ยลซสไดให

ความไววางใจแกเพอน เพอดแลลกชายทมชอวา Telemachus ในระหวางทตวเองตองเดนทางไป

รอบโลก เพอนทเขาฝากลกไวกดแลลกเขาเปนอยางด โดยเปนพเลยง เปนพอ เปนเพอน และเปน

คร ซง Telemachus ลกชายของเขาใหความนบถอเพอนของพอ เพราะเปนคนทาให Telemachus

กาวไปสความเปนผใหญ ซงเปรยบเพอนของยลซส เปน Mentor เปนจดกาเนดของคาวา พเลยง

(Mentor) สาหรบวชาชพการพยาบาลไดมจดกาเนดของพยาบาลพเลยงตามลาดบ ดงน Florence Nightingale (1820 - 1910) Vance (1982) พบวา Sir Sidney เปนผมอทธพลอยางใหญหลวงตอชวตของ

Nightingale ขณะทเขาดารงตาแหนงสาคญในการทาสงครามไครเมยของรฐบาลองกฤษ เขาได

เลอก Nightingale ใหจดการกอตงกลมพยาบาลทจะเดนทางไปยงสงครามไครเมย เขาเปนมตร

ผใกลชดของ Nightingale และคดวาเธอเปนเพยงผเดยวเทานนทสามารถจดตงและบรหารงาน

ของโรงพยาบาลในไครเมยได ขณะทอยในไครเมย Nightingale ไดเขยนจดหมายเลารายละเอยด

รวมทงรายงานอยางเปนทางการตอ Sir Sidney เสมอ ความสมพนธดาเนนไปอยางใกลชดเสมอ

37

แมวาจะเดนทางกลบลอนดอนแลวกตาม และเพราะตาแหนงหนาทในคณะรฐบาล Sir Sidney

ทาให Nightingale มอานาจตามไปดวย ซงเปนผลใหอาชพของเธอกาวหนาตอไป Linda Richards (1980 - 1930) Linda Richards เปนพยาบาลคนแรกทจบจากโรงเรยนพยาบาลทตงขนในอเมรกา

จากงานวจยของ Field (1991) จะเหนไดวา พเลยงคนแรกของ Linda Richards คอ หวหนา

พยาบาล ซงเปนพยาบาลทมประสบการณมาก ใหคาแนะนาและสอนใหทราบถงวธการดแลผปวย

รวมถงการทาหนาทเปนตวแบบ และผใหคาแนะนา เพราะ Linda Richards ไดรบแรงบนดาลใจท

จะมคณสมบตการเปนพยาบาลเชนเดยวกบหวหนาการพยาบาล และใหความไววางใจเมอเกด

ภาวะคดไมตกเกยวกบงานพยาบาล คากลาวทวา หวหนาพยาบาลปฏบตตอ Linda Richards

ราวกบเปนลกสาวนน แสดงถงการมความสมพนธอยางใกลชด สวนพเลยงคนทสอง คอ

Dr.Zakrzweska นนทาหนาทเปนผใหการปรกษาในบทบาทคร ผแนะนา และเพอน ผใกลชด

แสดงใหเหนวา บคคลทงสองมอทธพลตออาชพของ Linda Richards Mary Adelaide Nutting (1858 - 1948) Miss Nutting เปนผนาคนสาคญของการพยาบาล เปนคนซงชวยกอตงมลนธดาน

การศกษาดานการพยาบาลขน Miss Nutting พรอมทง Mrs. Jsabel Hampton Robb รวมกน

รบผดชอบคดสรางโครงการ การพยาบาลสาหรบวฒปรญญาตรขนทวทยาลยคร และ Miss

Nutting เปนพยาบาลคนแรกทดารงตาแหนงอาจารยสอนระดบวทยาลย หรอมหาวทยาลยใน

สหรฐอเมรกา Miss Nutting ไดเขามาเรยนท Johns Hopkins Training School For Nurses

ซง Mrs. Hampton เปนอาจารยสอนอย Mrs. Hampton เปนผใหคาปรกษาคนแรกของ Miss

Nutting และยงมอทธพลตอความคดในขณะเปนนกเรยน รวมทงความกาวหนาในวชาชพ

ระยะแรก ๆ ของเธออกดวย

จากการศกษาพบวารปแบบของพยาบาลพเลยงทผานมาเปนลกษณะของความสมพนธ

ทใกลชดกน ระหวางผมประสบการณ และผไดรบการดแล ทงในเรองของการสอน การใหคาปรกษา

คาแนะนา รวมถงการสนบสนนใหเกดความกาวหนาในวชาชพ และจะพบวาผนาการพยาบาลท

ประสบความสาเรจทางดานวชาชพการพยาบาลนน แตละทานมพยาบาลพเลยงเปน ผชแนะ

สนบสนน ถายทอดและปลกฝงความสามารถ รวมถงสนบสนนการพฒนาทางดานวชาชพ คณสมบตและบทบาทหนาทของพยาบาลพเลยง พยาบาลพเลยง เปนบคคลสาคญในการพฒนางานดานการพยาบาลและวชาชพ ดงนน

การคดเลอกบคคลเขามาเปนพยาบาลพเลยงจงเปนสงสาคญอยางยง ซงคณสมบตของพยาบาล

พเลยงควรมดงน (ทววฒนา เชอมอญ, 2540)

38

1. พยาบาลระดบวชาชพ วฒปรญญาตรขนไปมประสบการณการทางานมความรด

มทศนคตทดตอวชาชพ มมนษยสมพนธดและสนใจทจะถายทอดความรแกผอน

2. มความชานาญในการปฏบตการพยาบาล เพราะจากการศกษาพบวาถาพยาบาล

ทเรยนมความร ความสามารถ มทศนะในการปฏบตงานทด จะเปนแบบอยางใหพยาบาลทอยใน

ความดแลใหไดรบประโยชนอยางคมคาในการไดทางานรวมกน

3. มทกษะในการสอนการพยาบาลในคลนก เพราะบทบาททสาคญของพยาบาล

พเลยงอยางหนงคอ การเปนคร

4. ใชเวลาทางานอยางมประสทธภาพ หรอมการบรหารเวลาเปนอยางด

5. มลกษณะความเปนผนา เพราะในบทบาทของพยาบาลพเลยงทจะเตรยมในระดบ

ผนา ถาพยาบาลพเลยงมลกษณะความเปนผนาทดจะมผลเปนแบบอยางทดแกพยาบาลในความ

ดแล

6. สามารถเผชญปญหาและเปลยนแปลงตาง ๆ ได โดยเฉพาะในยคปจจบนยคแหง

โลกาภวฒนมการเปลยนแปลงตาง ๆ มากมาย ทงดานการสอสารและเทคโนโลย คนมการศกษา

มากขน พยาบาลพเลยงในฐานะผนาทางการพยาบาลกตองบรหารและจดการตอการเปลยนแปลง

ตาง ๆ เหลาน ไดอยางมประสทธภาพ

7. แสดงพฤตกรรมททาใหเกดภาพพจนทดในวชาชพ เชน การประพฤตและปฏบตตาง

อยในขอบเขตของวชาชพ มจรยธรรม และจรรยาบรรณในการทางาน เปนตน

8. มความประพฤตดทงดานสวนตวและการงาน

9. มความสนใจในการตดตอสอสาร เพราะจะทาใหเปนคนทนสมยและทนตอ

เหตการณ

10. เตมใจทจะเปนพเลยง และมความเขาใจถงบทบาทและหนาทของการเปนพเลยง

เปนอยางด

Chamberlain et al. (1990) จาแนกบทบาทพยาบาลพเลยงเปน 7 บทบาท คอ

1. บทบาทของผปฏบตการพยาบาล พยาบาลพเลยงตองมความชานาญในการปฏบต

โดยเฉพาะในสาขาทตนรบผดชอบ รอบรในปญหาและสามารถพฒนาการพยาบาลใหอยในระดบ

ด สามารถปฏบตการพยาบาลดวยหลกวชาการ เปนตวอยางแกผอน บทบาทนจะเปนสวนสาคญ

ทจะสงเสรมใหเกดความสาเรจในการปฏบตบทบาทอนของพยาบาลพเลยง และผทอยในความ

ดแลไดรบความร และนาไปเปนแบบอยางทด พยาบาลพเลยงจะตองเปนตวแบบใหกบพยาบาล

ใหม โดยปฏบตใหดเปนตวอยาง หลงจากนนจงเปดโอกาสใหทดลองฝกปฏบตงาน พยาบาล

39

พเลยงทมทกษะในการปฏบตการพยาบาลเปนอยางดยอมมความมนใจในการสอน

2. บทบาทของคร โดยพยาบาลพเลยงจะมบทบาทสอนผทอยในความดแล ทางดาน

การปฏบตงาน และใหความรดานอน ๆ ทจะพฒนาผทอยในความดแลใหกาวหนาไปตาม

เปาหมาย เชน ถาพยาบาลพเลยงดแลปฐมนเทศพยาบาลทใหม กจะเรมสอนตงแตระบบองคการ

การบรหารนโยบาย บทบาทหนาทในการปฏบตงาน การทางานรวมกนเปนทมใหมคณภาพ เปน

ตน

3. บทบาทของผใหคาปรกษา พยาบาลพเลยงเปนผทมความสามารถในการให

คาปรกษาแกผทอยในความดแลในทกเรอง การมทปรกษาทดจะชวยใหผปฏบตงานมความสนใจ

ในการทางาน มความพงพอใจและลดความวตกกงวล โดยเฉพาะพยาบาลจบใหมทขาดความร

และประสบการณนอย พยาบาลพเลยงจะตองเปนผใหความชวยเหลอ ใหคาแนะนาปรกษาตาง ๆ

ใหพยาบาลจบใหมมองเหนแนวทางในการแกปญหา และเลอกวธการแกปญหาของตนไดถกตอง

เหมาะสม รวมทงสามารถพฒนาตนเองไดสงสด

4. บทบาทของผสนบสนน เปนบทบาทหนงของพยาบาลพเลยงทจะสงเสรมสนบสนน

ใหพยาบาลทอยในความดแล มความสามารถพฒนาตวเอง อยางตอเนอง โดยการสนบสนน

กระตนใหเกดความมนใจในตนเอง และสนบสนนใหพยาบาลทอยในความดแลมโอกาสกาวหนา

ซงในการสนบสนนนนพยาบาลพเลยงตองมกลยทธในการนาความรความสามารถของพยาบาล

ใหมออกมาใชมากทสด โดยมการสงเสรมใหมความมนใจทจะใชความร ความสามารถในการ

ปฏบตงาน เชน การเปนผนาทางการพยาบาลในการประชมกอนและหลงการปฏบตงาน ชแนะถง

แหลงอานวยความสะดวกในการหาความรเพมเตม พรอมทงจดหาอปกรณ ตารา เพอสนบสนน

คนควาเพมเตมใหกบพยาบาลใหม เพอใหพยาบาลใหมมความกาวหนา และมความสามารถใน

การพฒนาตนเองอยางสมาเสมอ

5. บทบาทของผแนะนา พยาบาลพเลยงมบทบาท และหนาทแนะนาพยาบาลในความ

ดแลเกยวกบดานวชาชพ การดารงชวตใหเหมาะสมในสงคม ตลอดจนการอยรวมกนในสงคมและ

แนะนาเกยวกบปญหาตาง ๆ ทพยาบาลทอยในความดแลเผชญอย พยาบาลพเลยงควรแนะนา

พยาบาลใหมในการดารงชวตใหเหมาะสมในสงคม

6. บทบาทของนกวจย แมวางานประจาของพยาบาลพเลยงจะไมใชนกวจยกตาม แต

ในฐานะพยาบาลพเลยงตองปฏบตการพยาบาลทมคณภาพสง และเปนผนาทางการพยาบาล

จาเปนตองใชผลการวจย สนบสนน การวจยและลงมอทาการวจยเปน ตวอยางในบทบาทของ

นกวจย มใชเนนการทาวจยอยางเปนทางการเทานน แตเนนการรจกคดวเคราะหอยางมเหตผล

40

โดยอาศยหลกทางวทยาศาสตร และพยาบาลพเลยงทาการคนหาสงทพยาบาลใหมตองเรยนร

และคดเลอกวธการทดทสด เพอใหพยาบาลใหมไดรบประสบการณและสามารถนามาประยกตใช

ในการปฏบตงานได

7. บทบาทเปนเพอนผใกลชด พยาบาลพเลยง และพยาบาลทอยในความดแล จะตองม

จดเรมตนในการสรางสมพนธภาพทดตอกนในบทบาทของพยาบาลวชาชพพยาบาลพเลยงเปน

เพอนผใกลชด ดแลเอาใจใสพยาบาลใหม ครอบคลมถงพฤตกรรมในดานการสรางความสมพนธ

ใกลชด การใหกาลงใจ ใหความอบอนและเปนกนเองอยางสมาเสมอกบพยาบาล จบใหม มการ

สรางบรรยากาศดวยความอบอนจรงใจ มการยกยองชมเชยเมอพบวาปฏบตงานพยาบาลดวย

ความรบผดชอบสง ตลอดจนมการพบปะสงสรรค เพอสรางความคนเคย สรางความสามคคใน

หนวยงาน มการพดคยแลกเปลยนปญหาทงเรองงาน และเรองสวนตว ดวยบรรยากาศทอบอน

เปนมตร

Morton-Cooper and Palmer (2000) กลาวถงบทบาทพยาบาลพเลยงไว ดงน

1. บทบาททปรกษา (Adviser) เปนบทบาททพยาบาลพเลยงปฏบตตอพยาบาลสาเรจ

การศกษาใหมในการใหการสนบสนน แนะนา ใหพยาบาลทสาเรจการศกษาใหมมการปฏบตตน

ในสงทดสนองตอนโยบายและความตองการขององคการ

2. บทบาทผสอนแนะ (Coach) เปนบทบาททพยาบาลพเลยงปฏบตตอพยาบาลท

สาเรจการศกษาใหมในการให คาแนะนา เกยวกบการปฏบตหนาท การประเมนผล การใหขอมล

ยอนกลบ แบบสรางสรรค แกพยาบาลทสาเรจใหมในการปฏบตงาน

3. บทบาทผใหคาปรกษา (Counsellor) เปนบทบาททพยาบาลพเลยงปฏบตตอ

พยาบาลทสาเรจการศกษาใหมใน การใหคาปรกษา ใหความชวยเหลอ รบฟงปญหาทเกดขน

มการพฒนาตนเองและสามารถมองเหนแนวทางในการแกไขปญหาของตนเองอยางอสระ

4. บทบาทผแนะนา/ สรางเครอขาย (Guide/ Networker) เปนบทบาททพยาบาล

พเลยงปฏบตตอพยาบาลทสาเรจการศกษาใหม ในการแนะนาเกยวกบการอยรวมกน ในองคการ

สายการบงคบบญชา คานยม วฒนธรรมองคการ รวมทงการปฏบตตวดารง ชวตใน สงคมและ

วชาชพ

5. บทบาทคร (Teacher) เปนบทบาททพยาบาลพเลยงปฏบตตอพยาบาลทสาเรจ

การศกษาใหม ในการถายทอดความรและประสบการณโดยใชวธการสอนและสาธตเกยวกบ

การปฏบตการพยาบาลอปกรณเครองมอทนามาใช ในการปฏบตงานใหพยาบาลทสาเรจ

41

การศกษา ใหม มสวนรวมในการเรยนรทดลองปฏบต และประเมนผลการเรยนรเพอสงเสรมให

พยาบาลทสาเรจการศกษาใหมมความสามารถ ในการปฏบตงานและมการพฒนาตนเองมากขน

6. บทบาทผอานวยความสะดวกในการเรยนร (Resource Facilitator) เปนบทบาทท

พยาบาลพเลยงปฏบตตอพยาบาลทสาเรจการศกษาใหม ในการจดประสบการณการทางานการ

แลกเปลยน ขอมลขาวสารกบเพอนรวมงานจดหาทรพยากรในการปฏบตงาน ใหการดแลอยาง

ใกลชด และใหความเปนกนเอง แกพยาบาลทสาเรจการศกษาใหม

7. บทบาทผเปนแบบอยาง (Role Model) เปนบทบาททพยาบาลพเลยง ปฏบตตนให

เปนแบบอยางทงในดานคณลกษณะสวนบคคล และวชาชพพยาบาล การกระทาผานกลยทธ

การสอน การสาธต การนเทศในขณะปฏบตงาน

8. บทบาทผสนบสนน (Sponsor) เปนบทบาทหนงของพเลยงพยาบาลทจะสงเสรม

สนบสนนใหพยาบาลทสาเรจการศกษาใหม มความสามารถพฒนาตนเองอยางตอเนองโดยการ

สนบสนนใหเกดความมนใจในตนเอง สนบสนนใหมความกาวหนาในวชาชพ

สายพร รตนเรองวฒนา และคณะ (2541) ไดศกษาถงบทบาทหนาทของพยาบาล

พเลยง ตามความตองการของพยาบาลจบใหม มดงน

1. ชวยสอน ใหความร ชแนะและแนะนา

2. ชวยสรางความเชอมนและความมนใจ

3. เปนทปรกษาในขณะปฏบตงาน

4. ชวยใหความสามารถปรบตวในบทบาทใหมไดอยางด ทาใหวตกกงวลลดลง

5. สรางขวญและกาลงใจ และทาใหเกดความอบอน ไมรสกเหมอนถกทอดทง

6. ใหการชวยเหลอดแลในเรองทไมมประสบการณ

7. ชวยฝกทกษะ

ดงนนจะพบวา บทบาทของพยาบาลพเลยงทแสดงออกตอพยาบาลวชาชพใหม มความ

สอดคลองกบความตองการการดแลจากพยาบาลพเลยง โดยบทบาททสาคญคอ การปฏบตการ

พยาบาลโดยใชกระบวนการหลก การบรหารจดการ และการควบคมงานการพยาบาลเพอใหบรการ

พยาบาลเปนไปอยางเรยบรอย ซงจะกอใหเกดสมพนธภาพระหวางพเลยง และพยาบาลวชาชพ

ใหม ตลอดจนเกดการพฒนาศกยภาพในดานความร ทกษะ และทศนคตทดตอวชาชพ สงเสรมให

พยาบาลวชาชพใหมกาวหนาในวชาชพ

42 ประโยชนของพยาบาลพเลยง พยาบาลพเลยงมผลดอยางยงตอวชาชพการพยาบาล เพราะเปาหมายสาคญมงทการ

พฒนาคณภาพการพยาบาล และสรางความชานาญในการปฏบตการพยาบาล ผลดของพยาบาล

พเลยงสามารถสรปไดดงน (Vance, 1982 อางใน ทววฒนา เชอมอญ, 2540)

1. ผลดตอหนวยงาน ระบบพเลยงชวยสรางบรรยากาศทด ในการทางานรวมกน

สนบสนนใหพยาบาลใหมพฒนาตนเองเขาสระบบงานไดอยางรวดเรว ลดอตราการลาออก โอนยาย

และในระยะยาว ทงในดานการพฒนาคณภาพปฏบตการพยาบาล สรางชอเสยงใหแกหนวยงานและ

สรางความดงดดใจทงผมารบบรการและผมาปฏบตงานดวย

2. ผลดตอการพฒนาบคลากร วธการของพยาบาลพเลยงเปนการนาทรพยากรภายใน

หนวยงานมาใชในการพฒนาบคลากร จงเปนวธการทดทจะชวยประหยดคาใชจายตาง ๆ ซงจะม

ผลตอการลงทนดานบรหารสขภาพโดยรวม เนองจากการบรหารพยาบาล ไดขยายขอบเขตและม

ความเฉพาะเจาะจงเพมมากขน ดงนน การพฒนาบคลากร โดยสวนกลางเพอใหเกดความชานาญ

การพยาบาลเฉพาะทางจงทาไดยา แตรปแบบพยาบาลพเลยงจะเปนวธการทแกปญหานได

3. ผลดตอผบรหารการพยาบาล รปแบบพยาบาลพเลยงชวยใหเกดผลดตอการ

บรหารหลายประการ นบแตการใหโอกาสแกพยาบาลไปเปนพยาบาลพเลยง ซงจะทาใหเขาตอง

พฒนาตนเองทงดานความรและความชานาญ สามารถแสดงบทบาทไดเตมความสามารถ

เกดความสมพนธทดในกลมผรวมงาน นาไปสประสทธภาพของทมงาน และเปนการผสมผสาน

วชาการการปฏบตการพยาบาลเขาดวยกน จงนบเปนวธการทสามารถกระตนแรงจงใจและ

สามารถพฒนาบคลากรโดยรวมไปพรอมกน

4. ผลดตอผเรยน การมพยาบาลพเลยง การมพยาบาลพเลยงรวมทางานกบผเรยน

จะชวยใหผเรยนเรมตนดวยความมนใจ เปนการสรางประสบการณทดในการทางาน ลดความตง

เครยดในการทางาน สามารถเรยนรไดเรวขนและมความอบอนใจ เพราะเปนพยาบาลพเลยงเปน

เพอนรวมงานทด

5. ผลดตอพยาบาลพเลยง การไดรบเลอกใหเปนพยาบาลพเลยงเปนการไดรบ

การยกยองทามกลางผรวมงานและผบงคบบญชา จงเปนความสามารถพนฐานทจะกาวหนาไป

สตาแหนงทสงขน นอกจากนยอมเกดความรสกภมใจทตนเองไดชวยเหลอผอน และคอยดความ

เจรญกาวหนาของผทตนไดชวยเหลอ

การจดโปรมแกรมการสอนงานอยางเปนทางการใหกบพยาบาลใหมซงพยาบาลพเลยง

เปนพยาบาลประจาการทมประสบการณทาหนาทเปนผสอนงาน ปฏบตเปนแบบอยางใหการ

43

ชวยเหลอ แนะนา สนบสนน รวมทงใหคาปรกษาแกพยาบาลใหม ทาใหพยาบาลใหม มทกษะใน

การปฏบตการเพมมากขน สามารปรบตวตอบทบาทใหมไดอยางมนใจและมคณภาพในการสอน

งานใหกบพยาบาลใหม พยาบาลพเลยงตองมความเขาใจในบทบาทหนาทเพอใหมแนวทางปฏบต

ในทางเดยวกน โครงการอบรมพยาบาลพเลยง การฝกอบรมเปนกระบวนการทจะทาใหผเขารบการอบรมเกดความร (Knowledge)

เกดความเขาใจ (Understanding) เกดทกษะความชานาญ (Skill) และเกดทศนคต (Attitude) ทด

เกยวกบเรองใดเรองหนง จนกระทงผเขารบการอบรมเกดการเรยนร หรอเปลยนแปลงพฤตกรรมไป

ตามวตถประสงคของการฝกอบรมอยางมประสทธผล และประสทธภาพ (สมชาต กจยนยง, 2545)

การฝกอบรมบคลากร จะชวยเพมพนความร ความสามารถ ทกษะ และความชานาญในวชาชพ

เฉพาะของบคลากร ตลอดจนเสรมสรางทศนคตทดตองานและองคการ (ยงยทธ เกษสาคร, 2544)

ดงนนในการศกษาครงน โครงการอบรมพยาบาลพเลยง หมายถง โครงการอบรม

พยาบาลพเลยง หมายถง โครงการอบรมทจดขนเพอใหความรเกยวกบเรองพยาบาลพเลยง

ซงประกอบดวยหวขอเรองเกยวกบ แนวคดพยาบาล พเลยง บทบาทพยาบาลพเลยง หลกการ

เรยนการสอนผใหญ วธการสอน การประเมนผลและการใหขอมลยอนกลบ และการตดตอสอสาร

และมนษยสมพนธในการทางาน

แนวคดพยาบาลวชาชพในองคการพยาบาล ลกษณะของวชาชพการพยาบาล วชาชพ (Professional) หมายถง อาชพประเภทใดประเภทหนงทมอานาจและสถานภาพ

ทางสงคม เปนทยอมรบวามความสาคญในสงคม เชน อาชพทางการแพทย กฎหมาย ศาสนา

วศวกรรม และมการสอนระดบมหาวทยาลย ผประกอบวชาชพโดยปกตจะตองมทกษะทางเทคนค

และไดรบการศกษาอบรมจนเปนทรบรองอยางเปนทางการ มหลกฐานแสดงวฒ (ราชบณฑตยสถาน,

2524)

รตนา ทองสวสด (2539, หนา 4-9) ไดกาหนดเกณฑของความเปนวชาชพไววา ตองเปน

อาชพทมลกษณะครบ 6 ประการคอ

1. เปนบรการใหแกสงคม

2. ใชวธการแหงปญญาในการประกอบอาชพ

3. ไดรบการศกษาใหมความรในวชาชพนนเปนเวลานานพอสมควร

4. มเสรภาพในการใหบรการแกสงคม

44

5. มจรรยาบรรณแหงวชาชพ

6. มองคกรวชาชพถกตองตามกฎหมาย

การประกอบวชาชพการพยาบาล หมายถง การปฏบตหนาทการพยาบาลตอบคคล

ครอบครวและชมชน โดยกระทาการตอไปน

1. การสอน การแนะนา การใหคาปรกษาและการแกปญหาเกยวกบสขภาพอนามย

2. การกระทาตอรางกายและจตใจของบคคล รวมทงการจดสภาพแวดลอมเพอการ

แกปญหาความเจบปวย การบรรเทาอาการของโรค การลกลามของโรค และการฟนฟสภาพ

3. การกระทาตามวธทกาหนดไวในการรกษาโรคเบองตนและการใหภมคมกนโรค

4. ชวยเหลอแพทยกระทาการรกษาโรค

ทงนโดยอาศยหลกวทยาศาสตรและศลปะการพยาบาลในการประเมนสขภาพ

การวนจฉยปญหา การวางแผน การปฏบต และการประเมนผล (สภาการพยาบาล, 2541)

การเปนวชาชพนนตองการความร ทกษะ และการเตรยมทเฉพาะ นอกจากนมาตรฐาน

การศกษาและการปฏบตสาหรบวชาชพยงถกกาหนดโดยสมาชกในวชาชพผานองคการของ

วชาชพ สาหรบวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภถกกาหนดโดยสภาการพยาบาล นอกจากน

Miller (1985) ไดกาหนดคณลกษณะของวชาชพทางการพยาบาลไวดงน

1. จะตองมการศกษาในระดบอดมศกษาหรอในมหาวทยาลย สวนการศกษาหลงปรญญา

จะตองเนนการปฏบตเชงวชาชพในขนสงและการคนควาวจย

2. จะตองมสมรรถนะซงไดมาจากความรเชงทฤษฎทสามารถใหบรการพยาบาลแก

สงคมตามขอบเขตความรบผดชอบทกฎหมายของแตละประเทศกาหนด

3. แจกแจงและกาหนดทกษะและสมรรถนะซงเปนขอบเขตทแสดงความชานาญเฉพาะ

ทางการพยาบาล

ดงนน วชาชพจงเปนวชาชพทไดรบการยอมรบจากสงคมวามความสาคญผประกอบ

วชาชพตองมองคความรหรอมหลกการทางทฤษฎ ไดรบการศกษาอบรมในระดบอดมศกษาทม

การรบรองอยางเปนทางการ มจรรยาบรรณในการประกอบวชาชพ มการถายทอดความรและ

ทกษะในการปฏบตงานเพอใหสมาชกมความสามารถในการปฏบตงานแกผรบบรการตาม

มาตรฐานของวชาชพ จะพบวาวชาชพการพยาบาลเปนอาชพทมคณลกษณะครบถวนและเปนไป

ตามเกณฑทกาหนดความเปนวชาชพ คอ วชาชพพยาบาลเปนอาชพทมลกษณะงานดงน คอ

1) เปนงานบรการใหแกสงคม โดยใหบรการแกผรบบรการโดยเทาเทยมกน และมงเนนใหเกดการ

สงเสรมสขภาพ ปองกนโรคหรอการบาดเจบตาง ๆ ดแลรกษาพยาบาล ฟนฟสมรรถภาพและการ

45

ดารงไวซงการมสขภาพทด รวมถงการชวยเหลอใหผปวยสนใจอยางสงบ เพอสนองตอบความ

ตองการของผปวย ครอบครว และชมชน ทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และจต

วญญาณ 2) การใชความรดานการพยาบาลและความชานาญในการดแลผปวยอยางมหลกการ

และเหตผล โดยใชองคความรจากศาสตรเฉพาะทางวชาชพและศาสตรอน ๆ ทเกยวของมา

ประยกตใชในการใหบรการ 3) มระยะเวลาในการศกษานานพอสมควรอยางนอย 4 ป และมการ

จดการศกษาใหสอดคลองกบโรคและสภาพแวดลอมของสงคมทเปลยนแปลงไป รวมถงการศกษา

หลงปรญญามการเนนการปฏบตเชงวชาชพในระดบสง และการคนควาวจยดวย 4) มอสรเสรภาพ

ในการใหบรการ ผประกอบวชาชพพยาบาลสามารถใหการชวยเหลอ และดแลผรบบรการโดย

ตดสนใจไดโดยทนท 5) มจรรยาบรรณแหงวชาชพ กาหนดโดยสมาชกในองคการวชาชพ และเปน

ทยอมรบรวมกนในการปฏบตงาน 6) มองคการวชาชพถกตองตามกฎหมาย คอสภาการพยาบาล

มหนาทตดตามควบคมคณภาพของการใหบรการสขภาพอยางเปนระบบ มประสทธภาพ และเปน

มาตรฐานเดยวกน บทบาทของพยาบาลวชาชพ บทบาททพยาบาลจะแสดงเมอมปฏสมพนธกบผปวยยอมมงเปาหมายใหผปวยดารง

ภาวะสขภาพ และตระหนกถงการปฏบตดแลตนเองใหมสขภาพด การแสดงบทบาททงหมดยอม

ตองอาศยความรความสามารถของพยาบาลในการปฏสมพนธกบบคคลดวยความเขาใจในผอน

บทบาทของพยาบาลเมอสมพนธกบผปวยขณะใหบรการพยาบาลมดงตอไปน

1. บทบาทใหการดแล พยาบาลจะใหการดแลตามแผนการรกษาทกาหนดเมอประเมน

ปญหาของผปวยไดแลว งานการดแลทเปนงานอสระทพยาบาลสงการไดเอง เชน กจกรรม

เพอสนองความตองการพนฐานโดยรวม การดแลความสะอาด การใหความสขสบาย การพดคย

การเปดโอกาสใหระบายความทกข ความกดดน การดแลใหอาหาร สวนงานการดแลทไมเปนอสระ

เชน ดแลผปวยใหไดรบการรกษาตามแผนการรกษา เชน การเตรยมตรวจวนจฉย การใหยา

การเตรยมผาตด การดแลภายหลงผาตด การปฏบตเทคโนโลยตาง ๆ ทงนเพอใหผปวยไดรบการ

แกปญหาสขภาพและสนองความตองการพนฐานโดยรวม ในบทบาทกงอสระทพยาบาลตอง

ปฏบตอาจเกยวของกนกบทมสขภาพ เชน กระตนใหมการฟนฟสภาพ เตรยมกอนรบการฟนฟ

สภาพจากนกกายภาพบาบด รวมมอกบนกสงคมสงเคราะหดแลจตใจผปวยควบคไปกบแพทย

หรอพยาบาลจตเวช เปนตน บทบาทใหการดแลในลกษณะตาง ๆ ขนอยกบสภาพการณของ

หนวยงาน แตบทบาทการดแลทพยาบาลจะลมไมไดคอ บทบาทพยาบาลวชาชพในการสงเสรม

สขภาพใหคนไดรบการสนองความตองการพนฐาน การดแลอาจกระทาดวยตนเอง หรอกระตนให

46

ผปวยปฏบตหรอใหญาตกระทาให ขนอยกบสภาพการณของผปวยเปนสาคญ พยาบาลตอง

ตดสนใจใหมการปฏบตไดอยางเหมาะสม

2. บทบาทคร พยาบาลมหนาทใหความรความเขาใจทถกตองเกยวกบภาวะสขภาพ

และการปฏบตตวทเหมาะสมกบภาวะสขภาพทงในดานปองกนและสงเสรมสขภาพ การดแลรกษา

ขณะเจบปวย การฟนฟสภาพเพอปองกนความรนแรงและความพการ ตลอดจนการปรบตวให

ยอมรบความเปนจรง การมพลงทเพยงพอเพอการดแลตนเอง เปนตน ความร ความเขาใจและ

ทกษะทผปวยจะมไดนนตองอาศยทกษะความเปนครของพยาบาล ในบทบาทครพยาบาลตอง

ประเมนความพรอมและความพรองเพอการเรยนร การวางแผนการสอนสขภาพ การสอนผปวย

และครอบครวทงทเปนการสอนรายบคคลและสอนรายกลม ตลอดจนการประเมนภายหลงการ

สอนใหผปวยบรรลผล คอ มความร ทกษะและกาลงใจทจะปฏบตตวไดถกตองเหมาะสมตอไป

3. บทบาทใหการปรกษาหารอ การปรกษาหาเปนกระบวนการชวยเหลอเพอการ

ตระหนกในภาวะเครยดและปรบตวไดเหมาะสม ไมวาจะเปนทางจตหรอสงคมกตาม ทงนตอง

อาศยการมปฏสมพนธอนดระหวางกนและมงใหเกดการสงเสรมความเจรญเตบโตและวฒภาวะ

ของผปวย พยาบาลจะใหการประคบประคองทงในดานสตปญญา อารมณ และจตใจ และ

ชวยเหลอใหผปวยเกดเจตคตทด มความรสกนกคด และแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม โดยผปวยเกด

การเรยนรและเลอกแนวทางปฏบตไดดวยตนเอง สามารถควบคมตนเองไดอยางเหมาะสม

พยาบาลตองมทกษะในการสอภาษา มความเปนผนาเพยงพอทจะวเคราะหสถานการณ

สงเคราะหขอมลและประสบการณทผานเขามาร ตลอดจนประเมนผลความกาวหนา พยาบาล

ตองเปนแบบอยางของผปฏบตการพยาบาล ไมวาจะเปนการปฏบตกจกรรมตาง ๆ การสอน

การใหความสนใจในความทกขของผอน เปนตน รวมทงการเปนผฟงทด การปรกษาอาจทาเปน

รายบคคลหรอเปนรายกลม และอาจกระทากบครอบครวกได

4. บทบาทผนา การแสดงออกซงความเปนผนาคอการเชญชวนใหผอนสามารถเชอถอ

และปฏบตใหเปนไปตามเปาหมายสขภาพ ทงนยอมหมายถง มความสามารถสอภาษาใหเกด

ความเขาใจทตรงกน โดยเฉพาะในขณะทมความคบของใจเกดขน ใหความเคารพในความเปน

บคคลของผปวย ไมตาหน กระตนใหมการพดและเผชญปญหา ใหแนวทางแกปญหารวมกน

ไมหนปญหาหรอละเลยและใหขอมลปอนกลบทเหมาะสม ปรบใหเกดความเขาใจทดตอกน

ในความเปนผนาพยาบาลตองสามารถใชอานาจทเหมาะสมไมวาจะเปนอานาจ

เฉพาะตวจากคณธรรม ความรความสามารถ อานาจในการชชวน อานาจในการใหรางวลและการ

ลงโทษ ตลอดจนอานาจในตาแหนง นอกจากนพยาบาลยงตองนาแนวคดการเปลยนแปลงเขามา

47

ใชแกสถานการณ ถาสามารถใหเกดการแกปญหาและพฒนาประสทธภาพงาน ลดสงทไมจาเปน

ทงหลายซงทาใหเกดความสนเปลองเวลา แรงงานและเงน

1. บทบาทผจดการ ในการปฏบตการพยาบาลในหอผปวยพยาบาลตองทาหนาท

บรหารพรอมกนไปทงในดานบรหารคน บรหารการพยาบาล บรหารสภาพแวดลอม เชน กาหนด

สายบงคบบญชา จดอตรากาลงมอบหมายงาน วนจฉยสงการ การจดระบบการพยาบาล การใช

กระบวนการพยาบาล การพฒนาระบบการนเทศ การพฒนาทมการพยาบาล ระบบบนทกและการ

สอสารภายในหนวยงานและระหวางหนวยงาน ความสาเรจในการบรหารชวยใหเกดความราบรน

ในการปฏบตการพยาบาลในหอผปวยอยางมาก นอกจากการบรหารใหเกดการปฏบต

กระบวนการพยาบาลแลวยงตองมงเนนพฒนาคนใหมขวญ กาลงใจ พฒนาวชาชพโดยมงเนน

การวนจฉยทางการพยาบาลและการกาหนดโครงการประกนคณภาพการพยาบาลใหมมาตรฐาน

คณภาพทชดเจน เพอพฒนาหนวยงานใหเปนทยอมรบ บทบาทในการบรหารจดการจะมงไปส

เปาหมาย-สขภาพของผปวยและครอบครวเปนหลก และมงความสขความพงพอใจในงานของ

เจาหนาทพยาบาลทกคนในหนวยงาน

2. บทบาทผรวมงาน พยาบาลตองทางานรวมกบทมสขภาพ ผรวมงานทใกลชดทสดคอ

แพทยและยงมนกกายภาพบาบด นกสงคมสงเคราะห พยาบาลจงตองปฏบตหนาทผรวมงาน คอ

มศกดและสทธไมแตกตางกน โดยพยาบาลจะประสานใหเกดความสอดคลองในบทบาททตอง

ปฏบตรวมกน จงตองมทกษะในสมพนธภาพ เรยนรงานและเทคโนโลยทตองเขามาเกยวของกบ

ผปวยทงหมาด และพฒนาทกษะการดแลทสอดคลองกบทศทางการปฏบตการรกษาพยาบาลใน

ทมสขภาพ

3. บทบาททปรกษาและขอคาปรกษา ในกรณทผปวยตองการการดแลทพเศษ

พยาบาลสามารถหาแหลงใหความชวยเหลอทเหมาะสมใหแกผปวย การปรกษาอาจทาเปน

ทางการหรอไมเปนทางการแลวแตสภาพความตองการความชวยเหลอดงกลาว การปรกษาอาจ

กระทาพรอมกบการสงตอ หรอบางครงอาจไมใชการสงตอ เพยงการขอความชวยเหลอเพอการ

ดแลทดทสดสาหรบผปวยตามทพยาบาลไดมองเหนปญหาและแนวทางปฏบตตามแผนการ

พยาบาลสาหรบผปวย

4. บทบาทผเปลยนแปลง พยาบาลสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมของผปวยหรอ

ปรบเปลยนสภาพแวดลอมใหเหมาะสมกบสภาพผปวยทงสภาพแวดลอมทบานและทโรงพยาบาล

การเปลยนแปลงทพยาบาลไดวางแผนกาหนดขนยอมพฒนาความร ทกษะ ความรสก เจตคตและ

อาจเปนพฤตกรรมของผปวยใหเขาลกษณะสขภาพเพอใหผปวยมชวตทปกตสขทสด

48

5. บทบาทผแทนผปวย พยาบาลอาจตองเปนตวกลางระหวางผปวยและครอบครวหรอ

ผปวยและแพทย เพราะพยาบาลทราบขอมลและปญหาของผปวยทงหมด จงสามารถใหการ

ประคบประคองผปวยไดใน 2 ลกษณะ เชน ปฏบตหรอตดสนใจในบทบาทของผปวยโดยตรงหรอ

ใหโอกาสผปวยไดมสวนรวมกนในการตดสนใจเพอวางแผนการดแลตนเองทเหมาะสม การปฏบต

หนาทเปนผแทนมงเพอใหผปวยไดรบการดแลรวดเรว ปลอดภย เชน ตดตอแพทยใหกระตน

ครอบครวใหมารบผปวยกลบไปเยยมบาน ถาแพทยสามารถพดกบครอบครวได ขอรองแพทยให

กระตนผปวยใหเคลอนไหวถาผปวยเชอถอแพทย เปนตน

6. บทบาทผประสานดานศาสนาและวฒนธรรม พยาบาลตองเรยนรลกษณะวฒนธรรม

และศาสนาของผปวยซงมผลตอการประพฤตปฏบตในชวตประจาวน เพอวางแผนการพยาบาลให

สอดคลองและปรบเปลยนใหเขากบระบบความเชอของผปวย ความเขาใจในภมหลงดานวฒนธรรม

และศาสนาจะชวยลดชองวางในการปฏบตกจกรรมในชวตของผปวยและญาตไดมาก ไมวาจะเปน

เรองของการรบประทานอาหาร การพกผอน การปฏบตศาสนกจ การเยยมของญาต หรอการม

ปฏสมพนธกบผอน ตลอดจนการรบการรกษาบางอยางซงอาจขดตอความเชอทางศาสนาของผปวย

ได (ฟารดา อบราฮม, 2535)

บทบาทของพยาบาลในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ทงในโรงพยาบาลและในชมชนม

หลายบทบาท ซงแตละบทบาทอาจจะกระทาไปพรอม ๆ กน ไมสามารถแยกออกจากกนไดอยาง

ชดเจน เชน พยาบาลใหการดแลในเรองความสขสบายกบผปวย แตในขณะเดยวกน ตดตอสอสาร

สอนหรอใหคาปรกษารวมไปดวย บทบาททสาคญของพยาบาล พอสรปไดดงน (สมจต

หนเจรญกล, 2543)

1. เปนผแลเอาใจใส (Care Provider) การดแลเอาใจและใหความสขสบายรวมไปถง

กจกรรมการรกษาไวซงเกยรตยศและศกดศรของผปวย/ ผใชบรการ ซงบางคนอาจจะมองใน

บทบาทของการเปนมารดา แตการดแลเอาใจใสของพยาบาลนนจะตองอาศยความรและความไว

ตอความรสกนกคดและปญหาของผปวย/ ผใชบรการดวย แมวาบทบาทนจะใหความหมาย

เฉพาะเจาะจงไดคอนขางยากแตเปาหมายทสาคญของบทบาทนคอการสอใหผปวย/ ผใชบรการได

เขาใจวาอะไรคอสงทสาคญสาหรบเขาและเพอเปนการสนบสนนผปวย/ ผใชบรการ ซงพยาบาล

กระทาไดโดยการแสดงใหผปวย/ ผใชบรการเหนถงความหวงใยในสวสดภาพของเขา และยอมรบ

เขาในฐานะบคคล ไมใชวตถสงของ

2. เปนผตดตอสอสารและผชวยเหลอ (Communicator/ Helper) การตดตอสอสารทม

ประสทธภาพเปนสงทจาเปนสาหรบพยาบาลวชาชพทใหความชวยเหลอบคคลอนซงรวมถงการ

49

ปฏบตกจกรรมการพยาบาลดวยการตดตอสอสารจะชวยในการสรางความไวเนอเชอใจและการ

รกษาไวซงสมพนธภาพระหวางพยาบาลกบผใชบรการ พยาบาลกบสมาชกในครอบครวของผปวย

พยาบาลกบเพอนรวมงานและมบทบาทสาคญในกจกรรมทกอยางทพยาบาลกระทา

การตดตอสอสารจะชวยเออตอการปฏบตในทกกจกรรมการพยาบาล เชน พยาบาล

ตดตอสอสารใหเจาหนาทสขภาพอนทราบถงปญหา และแผนการพยาบาลและเมอนาแผนการ

พยาบาลไปปฏบตพยาบาลไดบนทกสงทไดกระทาและการตอบสนองของผปวย เพอใหผอนไดรบ

ทราบ ในการสงเวรพยาบาลยงรายงานขอมลตาง ๆ ทสาคญ ซงจะเหนวาพยาบาลจะตอง

ตดตอสอสารกนตลอดเวลา ทงกบเจาหนาทในทมสขภาพกบผปวย/ ผใชบรการและสมาชกใน

ครอบครวดวย

3. การเปนผสอน (Teacher) การสอน หมายถง กจกรรมทผสอนชวยเหลอใหผเรยนได

เรยนร เปนกระบวนการปฏสมพนธระหวางผสอนและผเรยนเพอใหผเรยนเปลยนแปลงพฤตกรรม

ตามทตองการ จดเนนของการเปลยนแปลงพฤตกรรมสวนหนงเกดจากการไดรบความรและทกษะ

ใหม ๆ

กระบวนการสอนประกอบดวย 4 องคประกอบคอ การประเมน วางแผน การนาแผนไป

ปฏบตและการประเมนผล ซงเหมอนกบกระบวนการพยาบาล ในระยะของการประเมนพยาบาล

จะตองหาความตองการและความพรอมในการเรยนร และวธการสอนในระยะปฏบตเปนการ

ดาเนนการตามกลวธ และระยะประเมนผลจะตองวดการเรยนรของผปวย/ ผใชบรการ

บทบาทของพยาบาลในการสอนสขภาพมความสาคญเดนชดมากขนในปจจบน

เนองจากสาเหตของความเจบปวยทเกดจากวถชวตและพฤตกรรมเสยงมมากขน การสงเสรมและ

ปกปองสขภาพจงเปนเปาหมายทสาคญ นอกจากนนการดแลรกษาตนเองและการพงพาตนเองท

บาน ในชมชน จะมมากขน เนองจากตองประหยดคาใชจายในการรกษาพยาบาล และการม

จานวนเตยงในโรงพยาบาลทจากด รวมกบการเจบปวยเรอรง และความพการทตองอาศยการดแล

รกษาตนเอง พงพาตนเองในระยะยาว ประชาชนผปวยและครอบครว ตองการความรและขอมล

ขาวสารในเรองสขภาพและวธการดแลตนเองจากแหลงตาง ๆ โดยเฉพาะเจาหนาทสขภาพอนามย

4. การเปนทปรกษา (Counselor) การใหคาปรกษาเปนกระบวนการชวยเหลอผปวย/

ผใชบรการใหตระหนกถงปญหาทกอใหเกดความเครยด และการเผชญกบความเครยดเพอพฒนา

และปรบปรงสมพนธภาพระหวางบคคลและสงเสรมความเจรญงอกงามสวนบคคล การให

คาปรกษารวมถงการสนบสนนทางดานอารมณ จตใจและสตปญญา การใหคาปรกษาของนกจต

บาบดกบพยาบาลอาจมความแตกตางกน คอ นกจตบาบดใหคาปรกษาบคคลทมปญหาแลว

50

แตพยาบาลใหคาปรกษากบคนทสขภาพดทอาจมความยากลาบากในการปรบตวตามปกต และ

พยาบาลเนนการชวยเหลอบคคลพฒนาความรสกและพฤตกรรมใหมมากกวาการสงเสรม

พฒนาการทางดานสตปญญา พยาบาลกระตนผปวย/ ผใชบรการ ใหมองหาทางเลอก รจกเลอก

พฤตกรรมทมผลดกบสขภาพ และพฒนาความสามารถในการควบคมตนเอง ดแลตนเอง

การใหคาปรกษา ตองใชทกษะในการตดตอสอสารเชงบาบด พยาบาลตองเปนผนาทม

ทกษะในการวเคราะหสถานการณ สงเคราะหขอมลขาวสาร และประสบการณ และประเมน

ความกาวหนาในการสรางสรรคของบคคลและกลม ความสามารถทจาเปนของผนาคอการรจก

ตวเองและเขาใจตนเอง

5. การเปนผพทกษสทธของผใชบรการ (Advocator) หมายถง การเปนปากเปนเสยง

ใหบคคลอน ซงในทน คอการเปนผพทกษสทธของผใชบรการ ซงรวมถงการสงเสรมใหผปวย/

ผใชบรการ ไดรบบรการทดมคณภาพและตอบสนองความตองการของผปวย ในสวนขององคกร

วชาชพทางดานสขภาพ ไดรวมกนออกประกาศรบรองสทธของผปวย 10 ประการ เมอวนท

16 เมษายน พ.ศ. 2541

6. การเปนผนาความเปลยนแปลง (Change Agent) ผนาการเปลยนแปลงอาจ

เปนบคคลหรอกลมทรเรมการเปลยนแปลงหรอชวยเหลอใหบคคลเปลยนแปลงตนเอง หรอ

เปลยนแปลงระบบ ผนาการเปลยนแปลงเปนผทแยกแยะปญหา ประเมนแรงจงใจและ

ความสามารถของผปวย/ ผใชบรการ กาหนดทางเลอก สารวจผลลพธทเปนไปไดจากทางเลอก

เหลานน ประเมนแหลงประโยชน กาหนดบทบาทการชวยเหลอทเหมาะสม สรางและรกษาไวซง

สมพนธภาพของการชวยเหลอ ตระหนกรถงระยะของการเปลยนแปลงและชแนะผปวย/

ผรบบรการใหผานระยะตาง ๆ เหลาน

การสงเสรมการเปลยนแปลงเปนบทบาทสาคญในการใหการบาบดทางการพยาบาล

พยาบาลใชกระบวนการพยาบาลในการชวยเหลอผปวย/ ผใชบรการ ในการวางเปาหมาย

ดาเนนการและคงไวซงความเปลยนแปลง ทงความร ทกษะ ความรสกและเจตคตทสงเสรมปกปอง

สขภาพ ตลอดจนการดแลและฟนฟสภาพตนเองเมอเจบปวย

7. การเปนผนา (Leader) บทบาทของการเปนผนาสามารถนาไปใชในระดบตาง ๆ

ทหลากหลายทงบคคล ครอบครว กลม และชมชน หรอสงคมทใหญขน ในระดบทใชกบผปวย/

ผใชบรการ ภาวะผนาทางการพยาบาล หมายถง กระบวนการสรางสมพนธภาพระหวางบคคลซง

ในกระบวนการนพยาบาลชวยเหลอผปวย/ ผใชบรการในการตดสนใจกาหนดเปาหมายและหา

แนวทางบรรลเปาหมาย เพอปรบปรงสขภาพและสวสดภาพ ภาวะผนาเปนตวกาหนดการปฏบต

51

เชงวชาชพของพยาบาลและชวยใหพยาบาลเจรญเตบโตในวชาชพเปนกระบวนการแลกเปลยน

ขอมลความคดเหน ประสบการณระหวางบคคล ภาวะผนาเปนความพยายามทจะชกจงคนอน

เปาหมายของภาวะผนา แตกตางกนในแตละระดบทนาไปใชและรวมถง (1) การปรบปรงภาวะ

สขภาพของบคคลและครอบครว (2) การเพมประสทธภาพและความพงพอใจในหมพยาบาลทให

การดแล และ (3) การปรบปรงเจตคตและความคาดหวงของประชาชนตอวชาชพการพยาบาล

8. การเปนผจดการ (Manager) ความหมายของการจดการมกจะสบสนกบภาวะผนา

เนองจากภาวะผนามกจะเกยวของกบปฏสมพนธกบกลมในองคกร การจดการ คอ การวางแผน

การใหทศทาง การพฒนาคน การตดตามตรวจสอบการใหความดความชอบ และเปนตวแทน

บคลากร หรอตวแทนองคกรเมอตองการการจดการจงเกดขนในองคกรทมการมอบอานาจให แต

ภาวะผนาไมตองการการมอบอานาจอยางเปนทางการในองคกร พยาบาลจดการในการดแล

บคคล กลมบคคล ครอบครวและชมชน นอกจากนนพยาบาลผจดการยงมอบหมาย กจกรรมการ

พยาบาลบางอยางใหกบผชวยพยาบาล และพยาบาลคนอน ๆ และทาหนาทนเทศและประเมนผล

การปฏบตงานของบคคลเหลาน การจดการตองการความรเกยวกบโครงสรางและพลวตรของ

องคกร ความรเกยวกบอานาจและความรบผดชอบกระบวนการกลม ภาวะผนา ทฤษฎการ

เปลยนแปลง การปกปองสทธ การมอบหมายงาน การนเทศและประเมนผล

9. บทบาทดานการวจย (Research) ในประเทศไทยพยาบาลทจบปรญญาโทจะม

ประสบการณในการทาวทยานพนธมาแลว สามารถทาวจยไดในระดบหนงทเปนการวจยเพอ

แกปญหาหรอปรบปรงคณภาพการพยาบาล ผทจบการศกษาระดบปรญญาโท ถาปฏบตการ

พยาบาลในคลนก จะถกคาดหวงใหการปฏบตการพยาบาลในฐานะผมความรความชานาญ

สามารถวจยหรอนาผลการวจยไปใชในการปรบปรงการปฏบตการพยาบาล และถาการปฏบตการ

พยาบาลมงไปสการปฏบตโดยใชผลการวจย พยาบาลผปฏบตทกคนจะตองทราบถงกระบวนการ

และภาษาทใชในการวจย มสวนรวมในการชประเดนปญหาทตองการการวจย รจกเลอกผลการวจย

ไปใช และไวตอประเดนปญหา การปกปองสทธของผถกวจยพยาบาลทกคนไมจาเปนตองทาวจย

แตทกคนตองอานและประเมนผลงานวจยไดอยางมวจารณญาณเพอสามารถใชผลการวจย

ประกอบการตดสนใจในการปฏบตงาน

จะพบวาพยาบาลวชาชพมบทบาทในการดแลมนษย ซงมความรสกนกคด มการเรยนร

มความจา มการเปลยนแปลงทางอารมณทแตกตางกนออกไป ทงในยามทมสขภาพดและในยาม

เจบปวย โดยรบผดชอบโดยตรงในการใหบรการทางการพยาบาลและการประสานการดแลรกษา

จากทมสหสาขาวชาชพ ดงนน บทบาทการเปนผบรหารงานทางการพยาบาลทสาคญจง

52

ประกอบดวย บทบาทผนาและบทบาทผจดการ ทมความสามารถในการบรหารงานหรอจดการและ

ควบคมการพยาบาลทใหแกผรบบรการถกตอง ครอบคลมความตองการของผรบบรการ ตลอดจน

การบรหารบคลากรทางการพยาบาล และบรหารทรพยากรอน ๆ ทเกยวของกบการบรการพยาบาล

โดยการปฏบตงานในฐานะหวหนาทมการพยาบาล หนาทความรบผดชอบของพยาบาลวชาชพใหม กองการพยาบาล สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข (2540) ไดกาหนดหนาทความ

รบผดชอบของพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในโรงพยาบาลทวไป ของพยาบาลวชาชพ ระดบ 3, 4

และ 5 ไวดงน

1. ดานการปฏบตการพยาบาล หมายถง การใชความรและทกษะพนฐานในการใหการ

พยาบาลโดยตรงแกผปวยและครอบครวในหอผปวย โดยใชกระบวนการพยาบาลเพอวางแผนและ

ใหการพยาบาลแบบองครวม มสวนรวมในการใชมาตรฐานการพยาบาล เพอควบคมคณภาพ ให

ความรวมมอกบทมสขภาพทเกยวของเพอการดแลผปวยและครอบครว และเปนแบบอยางทดใน

การปฏบตเชงวชาชพ โดยมหนาทความรบผดชอบ ดงน

1.1 ใชความรทางศาสตรการพยาบาลและศาสตรทเกยวของในการประเมนปญหา

ใหการวนจฉย วางแผน และใหการพยาบาลผปวยและครอบครว รวมทงผปวยทเกดปญหาฉกเฉน

ไดอยางปลอดภย

1.2 ประสานความรวมมอกบทมสขภาพทเกยวของเพอใหกระบวนการการดแล

ผปวยและครอบครวดาเนนไปอยางมประสทธภาพ

1.3 มสวนรวมในการประชมปรกษาหารอ/ ตรวจเยยมผปวยในหนวยงานทปฏบต

1.4 เฝาสงเกต วเคราะหอาการและการเปลยนแปลงของผปวย และดาเนนการ

ปรกษาพยาบาลวชาชพในระดบสงหรอทมสขภาพทเกยวของ เพอใหความชวยเหลอผปวยได

ทนทวงทกอนทจะเขาสภาวะวกฤตหรอมปญหาซบซอนตามมา

1.5 ควบคมดแลสงแวดลอมใหเออตอการดแลและเหมาะสมทจะเปนแหลงฝก

ปฏบตของนกศกษาในทมสขภาพทกระดบ

1.6 รวมประชมปรกษาหารอกบบคลากรภายในหอผปวยหรอหนวยงานเพอประเมน

ปญหาและรวมหาแนวทางในการแกไขเพอพฒนาคณภาพของการดแลอยางตอเนอง

1.7 จดเตรยมอปกรณเครองมอ และเครองใชทจาเปนในการรกษาพยาบาลใหอยใน

สภาพทพรอมจะใชไดตลอดเวลา

53

1.8 สอนและใหคาปรกษาแกผปวยและครอบครว เพอพฒนาความสามารถการ

ดแลตนเองและการมคณภาพชวตทด

1.9 มสวนรวมในการควบคมคณภาพของการพยาบาลในหอผปวย

1.10 ใหคาแนะนาและชวยเหลอบคลากรดานการพยาบาลทอยในความรบผดชอบ

ในการแกปญหา เพอควบคมคณภาพของการพยาบาล

1.11 เปนแบบอยางทดในการปฏบตการพยาบาล

2. ดานการบรหารจดการ หมายถง การมสวนรวมในการบรหารจดการและดแลภายใน

หอผปวยหรอหนวยงาน เพอใหเกดคณภาพของการใหบรการ โดยมหนาทความรบผดชอบดงน

2.1 มสวนรวมในการสรางทมการพยาบาลทมประสทธภาพ

2.2 มสวนรวมในการวเคราะหปญหา และแกไขอปสรรคทเกดขนจากระบบงาน

บคคล และสงแวดลอม

2.3 มสวนรวมในโครงการตาง ๆ ทเกยวของกบสขภาพอนามย

2.4 ประเมนการทางานภายในหอผปวย

2.5 รวมประชมปรกษาหารอกบผบรหารทางการพยาบาล เพอประเมนคณภาพของ

การใหบรการพยาบาลในหอผปวย

2.6 มสวนรวมในกจกรรมขององคกรวชาชพ

3. ดานวชาการ หมายถง การมสวนรวมในการพฒนาวชาการใหแกบคลากรดานการ

พยาบาล ใหความรแกผรบบรการ รวมทงมสวนรวมในการวจยและนาผลวจยมาใชในการปรบปรง

คณภาพการพยาบาล โดยมหนาทความรบผดชอบดงน

3.1 มสวนรวมในการปฐมนเทศพยาบาลทเขาปฏบตงานใหม และผทเขามารบ

การอบรมในหนวยงาน

3.2 สอนหรอเปนพเลยงใหกบนกศกษาพยาบาลในระดบปรญญาตร พยาบาล

เทคนค หรอผชวยพยาบาล

3.3 มสวนรวมในการจดทาคมอการสอน และการใหความรแกผปวยและครอบครว

ในหนวยงาน

3.4 ใหความรวมมอหรอมสวนรวมในการทาวจยทางการพยาบาล

จากกลาวมาขางตน สรปไดวา พยาบาลวชาชพใหมมบทบาทหนาทในการใหบรการ

พยาบาลทสอดคลองกบบทบาทพยาบาลวชาชพ คอ บทบาทดานการดแลผรบบรการใหครอบคลม

4 มต คอ ดานการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การดแลเมอเจบปวย และการฟนฟสภาพเขาส

54

ความเปนปกตโดยเรว โดยใหแนวคดทฤษฎ กระบวนการพยาบาล 2) บทบาทดานการตดตอ

ประสานงาน เพอใหเกดการดแลรกษาทปฏบตรวมกบทมสหสาขาวชาชพ โดยใชศลปะในการ

ตดตอสอสาร สรางมนษยสมพนธ รวมถงการประสานงานในบคลากรในหนวยงาน และผรบบรการ

ดวย 3) บทบาทดานการบรหาร มการจดวางแผนงาน ควบคณคณภาพการทางาน จดระบบ จดทม

และจดแบงเมอไดรบมอบหมายใหปฏบตบทบาทหนาทเปนหวหนาทม หรอสมาชกทมการพยาบาล

จะตองใหการพยาบาลแบบองครวม ครอบคลม 4 มต ดวยบทบาทหนาทความรบผดชอบดงกลาว

ดงนนพยาบาลวชาชพใหมจงควรมการพฒนาตนเองใหมความรความสามารถเพอทจะปฏบตหนาท

ตามบทบาททไดรบมอบหมายใหเกดประสทธภาพมากทสด การพฒนาบคลากรทางการพยาบาล ปจจบนหนวยงานตาง ๆ ตระหนกถงความสาคญในการพฒนาบคลากร โดยถอเปน

นโยบายทสาคญอยางยง เนองจากบคลากรในหนวยงานมความจาเปนตองมประสทธภาพในการ

ปฏบตงาน ซงวธการพฒนาบคลากรใหเหมาะสมกบความตองการของหนวยงานอาจทาไดหลาย

รปแบบ เชน การศกษาอยางเปนทางการ การฝกอบรม และการพฒนาตนเอง เปนตน

นตยา ศรญาณลกษณ (2545ก) กลาววา การพฒนาบคลากรทางการพยาบาล

ประกอบดวย 2 สวนใหญ ๆ คอ การปฐมนเทศ (Orientation) ผเขาปฏบตงานใหมและการศกษา

ทตอเนอง (Continuing Education) ดงนน การพฒนาบคลลากรทางการพยาบาลจงควรทาให

ลกษณะดงตอไปน คอ

1.1 จดการปฐมนเทศ (Orientation) จดใหมการปฐมนเทศทกระดบขององคการ

ตงแตระดบฝายหรอแผนการพยาบาลระดบหอผปวยแกเจาหนาทใหม เจาหนาทรบโอนหรอยาย

ทกระดบ ทกคน ในการจดปฐมนเทศอาจจดเปนรายบคคลหรอเปนรายกลมตามสภาพผรบการ

ปฐมนเทศ หลกในการปฐมนเทศ ไดแก

1.2 วางแผน หรอโครงการปฐมนเทศแตละครง กาหนดเนอหาในการปฐมนเทศ

วธการ สถานท วทยากร

1.3 เนอหาในการปฐมนเทศควรประกอบดวยนโยบาย วตถประสงคขององคกรและ

สถาบน ระเบยนปฏบตตาง ๆ ของสถาบน การแนะนาสถานทและบคคลตาง ๆ ในสถาบน สวน

เนอหาในการปฐมนเทศของหอผปวย ควรประกอบไปดวยสภาพ ลกษณะของหอผปวย ชนดของ

การบรการ ระเบยบปฏบต การแกปญหาอปกรณเครองใช ระบบการปฏบตงานทสาคญ บคลากร

ในหอผปวย ฯลฯ

55

2. การฝกงานกอนประจาการ (Pre-service Training) มกนยมใชกบบคลากรทจบ

การศกษาใหม หรอบคลากรทไมมความรทางการพยาบาลเลย เชน ผชวยเหลอคนไข (Nurse

Aide) ควรมอบหมายใหมผคอยดแลเปนครฝก หรอหวหนาหอผปวยเปนผดแลฝกงานทจะไดรบ

มอบหมายใหรบผดชอบ อาจใชเวลาในการฝกงานกอนประจาการ ซงแตกตางกนตามความ

เหมาะสม เชน 1 สปดาห, 1 เดอน หรอ 3 เดอน เปนตน

3. การฝกงานขณะปฏบตงาน (On the Job Training) เปนการอบรมฟนฟความรโดย

ฝกภาคปฏบตในดานเทคนคหรอวธใหการพยาบาล อาจเปนความรใหม หรอทบทวนความรเดมก

ได การอบรมนอาจกระทาควบคไปกบการปฏบตงานตามปกต โดยอาจจดตารางเวลาการอบรม

สปดาหละ 1-2 เรอง ในภาคเชาหรอภาคบายของวนปฏบตงาน

4. การจดการอบรม ประชมในหนวยงาน อาจจดไดหลายรปแบบ

4.1 จดการใหความรทางวชาการแกผปฏบตงาน (Inservice Education)

ทเปนความรทวไปและความรเสรมประสบการณในการรบผดชอบในหนาท อาจจดในรปการอบรม

แตละเรองประมาณ 1-2 เรอง แลวแตความเหมาะสมหรอจดเปนการประชมวชาการ ซงใน

ลกษณะนอาจจดอยางสมาเสมอทก 1-2 เดอน หรอทก 3 เดอน ตามความเหมาะสมอยางไรกตาม

ผรบผดชอบงานวชาการควรไดมการวางแผนไวลวงหนาตลอดทงป

4.2 จดการประชมเชงปฏบตการในหวขอเรองหรอประเดนทหนาสนใจ (Workshop)

การจดการประชมวชาการลกษณะน จะมการใหความรทางทฤษฎในระยะเวลาและมการตดตาม

ดานการฝกภาคปฏบต ซงเปนการทดลองฝกภาคสนาม เพอความเขาใจดและเขาใจตรงกน อาจ

จดเปนครงคราวหรอตามความจาเปน ระยะเวลาการจดการแตละครงอาจใชเวลา 3-5 วน หรอ

1-2 สปดาห แลวแตความจาเปน

4.3 การประชมอภปรายทางวชาการ (Conference) อาจจดเปนกลมยอยในแตละ

ตกหรอจดรวมกนทกตกกได การจดประชมอภปรายอาจจดบอยครง เชน ทกสปดาหกได หรออาจ

จดทกครงทมปญหาเกยวกบการปฏบตงาน

5. การอบรมและการศกษาตอเนอง ทางองคการอาจพจารณาสงเจาหนาทไปอบรม

หรอศกษาตอ เพอเพมเตมความรดานวชาการหรอดงาน เพอใหมความคดในการพฒนาและเกด

ความมนใจในการปฏบตงานมากยงขน ในการบรหารจดการเกยวกบการอบรมและการศกษา

ตอเนองนน ผบรหารควรดาเนนการดงน

5.1 ศกษาความตองการในการอบรมและศกษาตอเนองของบคลากรทางการ

พยาบาลทกระดบ

56

5.2 ตงคณะกรรมการดาเนนการ ตงเกณฑในการคดเลอกเจาหนาทไปอบรมและ

ศกษาตอเนอง

5.3 ดาเนนการตามระเบยบของสถาบนในการอบรมและศกษาตอเนอง

5.4 กาหนดใหมการรายงานผลการอบรม และศกษาตอเนองใหหวหนาฝายหรอ

หวหนาแผนกพยาบาลทราบ

จะเหนไดวาการพฒนาบคลากรทางการพยาบาลมความสาคญและจาเปนอยางยงตอ

การเตรยมบคลากรทางการพยาบาลใหมความรความเขาใจและเพมพนทกษะการปฏบตงาน ใหม

ความพรอมในการปฏบตงาน ซงในปจจบนมความยงยากซบซอนมากขน มความกาวหนาทาง

เทคโนโลยมากมาย มอปกรณ เครองมอเครองใชทางการแพทยททนสมยยงขน ทาใหบคลากร

ทางการพยาบาลตองพฒนาตนเองใหทนและพรอมไปกบการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนใน

หนวยงาน การพฒนาพยาบาลใหมในองคการพยาบาล พยาบาลใหมเปนบคลากรทางการพยาบาล ดงนนการพฒนาพยาบาลใหมจงเปนการ

พฒนาบคลากรทางการพยาบาลและพยาบาลใหมเองกตองมการเรยนรดวยตนเองสามารถพฒนา

ตนเองทงในดานทกษะ การปฏบตการพยาบาลและดานวชาการ อนจะทาใหมการปรบปรงตนเอง

ปรบปรงงานในหนาทใหดยงขน

องคการพยาบาลไดมการดาเนนการพฒนาบคลากรทางการพยาบาล โดยมเปาหมาย

เพอเพมประสทธภาพของตวบคลากรและการปฏบตงานการพยาบาล ซงอาจจาแนกวธพฒนา

บคลากรไดดงน (วเชยร ทวลาภ, 2534)

1. ฝกอบรมภายในหนวยงานอยางไมเปนพธการ เชน

1.1 การปฐมนเทศเจาหนาทใหม

1.2 การฝกงานเพอเพมพนทกษะในทางใดทางหนง

1.3 การจดอบรมระยะสน เชน 4-8 สปดาห

1.4 การฝกเพอแนะนางาน

2. การสงเจาหนาทไปอบรมระยะสนทสถาบนอนจดขนเปนครงคราว เชน การสมมนา

การประชมเชงปฏบตการ

3. การอนญาตใหลาศกษาตอภายในประเทศหรอตางประเทศ

57

4. การสนบสนนสงเสรมใหจดประชม อภปรายวชาการดานวชาชพ เชน การตง

Journal Club เพอใหสมาชกไดมโอกาสมาพบปะสงสรรค แลกเปลยนความรและความคดเหน

ความรทางวชาการทไดมาจากการอานวารสารตาง ๆ เปนตน

นอกจากนพยาบาลใหมในฐานะบคลากรหอผปวยควรไดรบการพฒนากจกรรม ดงน

1. การปฐมนเทศ ซงจดกระทาเพอใหพยาบาลใหมสามารถปฏบตงานได วตถประสงค

ในการจดการปฐมนเทศ คอ

1.1 ใหรจกหอผปวยในเรองนโยบาย วตถประสงค ผบงคบบญชา สายงานใน

การปฏบตงาน ระเบยบ กฎเกณฑ และขอบเขตการปฏบตงาน

1.2 ตองการใหผปฏบตงานใหมสามารถปฏบตงานไดดวยความมนใจปราศจาก

ความวตกกงวล และสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดเรว

1.3 ใหรถงบทบาทหนาทของตนเองและเพอนรวมงาน

1.4 เพอใหเกดขวญและกาลงใจในการปฏบตงาน มความรสกเปนสวนหนงของ

หอผปวย

นอกจากการจดการปฐมนเทศแลว หนวยงานควรจะมหนงสอคมอสาหรบบคคลไว

ประจาหนวยงาน เพอสะดวกในการศกษาคนควาเรองตาง ๆ เชน นโยบายปรชญาของหนวยงาน

กฎระเบยบตาง ๆ ระบบการบรหารงาน การจาแนกตาแหนง ขนเงนเดอน สวสดการ รวมทงคมอ

การปฏบตงาน ตาราทคนควาเกยวกบงานทรบผดชอบในหนวยงาน

2. การฝกอบรม ในการจดการฝกอบรมในหอผปวยนน เปนการจดแบบไมเปนพธการ

สวนใหญจะเปนการใหความรในงานทปฏบตหรออบรมทกษะเฉพาะบางอยาง เปนการอบรมขณะ

ประจาการ แบงเปน

2.1 การฝกอบรมเพอเพมพนทกษะทางใดทางหนง

2.2 การฝกอบรมเพอแนะนางาน

2.3 การจดวชาการทว ๆ ไป เพอเพมพนความรตามความตองการของเจาหนาทอาจ

กาหนดใหมเดอนละครงหรอ 2 เดอนตอครง

3. การพฒนาตนเอง คอ การเรยนรดวยตนเองของบคคล เพอใหมความรทางเทคนค

วชาชพ เพอปรบปรงตนเองใหกาวหนาทางวชาการ ดารงชวตอยางมจดมงหมาย มอดมการณและ

สามารถปรบปรงแกไขตนเองใหเจรญงอกงามทงประสทธภาพในการทางานดานปญญาและ

คณธรรม (ชตมา เลศทรพย, 2535 อางถงใน ทววฒนา เชอมอญ, 2540)

58

งานวจยทเกยวของ งานวจยภายในประเทศ ทววฒนา เชอมอญ (2540) ไดทาการศกษาเปรยบเทยบความพงพอใจในงานและ

ความสามารถในการปฏบตงานของพยาบาลใหม กอนและหลงการใชรปแบบพยาบาลพเลยง

สาหรบพยาบาลใหมใหม และเปรยบเทยบความพงพอใจในงานและความสามารถในการ

ปฏบตงานหลงการทดลอง พบวา ความพงพอใจในงานและความสามารถในการปฏบตงานของ

พยาบาลใหมภายหลงใชรปแบบพยาบาลพเลยงสงกวากอนใช และพยาบาลใหมภายหลงการใช

รปแบบพยาบาลพเลยงมความพงพอใจและความสามารถในการปฏบตงานสงกวาพยาบาลใหม

ทไมไดรบการดแลอยางใกลชด

วชญาพร สวรรณแทน (2541) ไดทาการศกษาเปรยบเทยบความรเกยวกบระบบ

พยาบาลพเลยง ความพรอมในบทบาทพยาบาลพเลยงระหวางกอนและหลงใชชดการเรยนรดวย

ตนเอง เรอง การเตรยมความพรอมในบทบาทพยาบาลพเลยง และเปรยบเทยบความรเกยวกบ

ระบบพยาบาลพเลยง ความพรอมในบทบาทพยาบาลพเลยงระหวางกลมทใชชดการเรยนรดวย

ตนเอง กบกลมทปฏบตงานตามปกต ของพยาบาลประจาการหองคลอด พบวาความรเกยวกบ

ระบบพยาบาลพเลยงและความพรอมในบทบาทพยาบาลพเลยงของพยาบาลประจาการหอง

คลอด หลงใชชดการเรยนรดวยตนเอง เรองการเตรยมความพรอมในบทบาทพยาบาลพเลยง

เพมขน และความความรเกยวกบระบบพยาบาลพเลยง และความพรอมในบทบาทพยาบาลพ

เลยงของพยาบาลประจาการหองคลอดในกลมทใชชดการเรยนรดวยตนเอง เรองการเตรยมความ

พรอมในบทบาทพยาบาลพเลยงสงกวากลมทปฏบตงานตามปกต

พรทพย แกวสงห (2544) ไดทาการศกษาเพอพฒนาระบบพยาบาลพเลยงในโรงพยาบาล

อานาจเจรญ จงหวดอานาจเจรญ ผลการศกษาพบวา ความพงพอใจในบทบาทพยาบาลพเลยงของ

พยาบาลวชาชพจบใหมหลงการใชระบบพยาบาลพเลยงอยในระดบมาก กลมการพยาบาล

โรงพยาบาลอานาจเจรญ มระบบพยาบาลพเลยงทเปนรปธรรม ซงทาใหพยาบาลวชาชพจบใหม

ปรบตวเขากบระบบงานพยาบาลไดอยางมประสทธภาพ ทาใหเออตอการพฒนาคณภาพบรการ

พยาบาล

อจฉรา บญหนน (2544) ไดศกษาผลของการฝกอบรมเตรยมความพรอมพยาบาลพ

เลยงตอความพรอมในการปฏบตบทบาทพยาบาลพเลยงโรงพยาบาลบานหม กลมตวอยางคอ

พยาบาลประจาการ จานวน 16 ราย ซงคดเลอกมาอยางเฉพาะเจาะจง ผลการศกษาพบวา

59

คาเฉลยคะแนนความพรอมในการปฏบตบทบาทพยาบาลพเลยงของพยาบาลประจาการ

โรงพยาบาลบานหมหลงการฝกอบรมหลกสตรเตรยมความพรอมพยาบาลพเลยงสงกวากอน

ฝกอบบรม อยางมนยสาคญทระดบ .05

จนทรพร ยอดยง (2545) ไดศกษาวจย เพอสรางรปแบบและศกษาประสทธผลของ

รปแบบการปฐมนเทศเชงระบบพเลยงสาหรบพยาบาลบรรจใหม ของกลมการพยาบาล

โรงพยาบาลชลบร กลมตวอยางคอ พยาบาลวชาชพจบใหม จานวน 32 ราย ผลการวจยขนตอน

การอบรมพยาบาลบรรจใหมและขนตอนการใชระบบพยาบาลพเลยง สวนประสทธผลของรปแบบ

การปฐมนเทศเชงระบบพยาบาลพเลยง พบวา พยาบาลบรรจใหมมการปรบตวดานบทบาทหนาท

ในระดบด ความพงพอใจในงานอยในระดบด สวนความสามารถในการปฏบตงานอยในระดบ

ปานกลาง

ยพา พงษประยร (2545) ไดศกษาผลการใชรปแบบพยาบาลพเลยงสาหรบพยาบาล

ใหมตอความสามารถในการปฏบตงาน เปรยบเทยบความสามารถของพยาบาลใหมทใชรปแบบ

พยาบาลพเลยงกบไมใชรปแบบพยาบาลพเลยง ผลการวจยพบวา ความสามารถในการปฏบตการ

พยาบาลของพยาบาลใหมทใชรปแบบพยาบาลพเลยงสงกวากลมทไมใชรปแบบพยาบาลพเลยง

อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

นวลเพญ เถอนดวง (2546) ไดศกษาผลของการใชระบบพยาบาลพเลยงในโรงพยาบาล

พทธชนราช พษณโลก โดยจดอบรมเชงปฏบตการเรอง การพฒนาระบบพยาบาลพเลยงสาหรบ

พยาบาลวชาชพจบใหมใหพยาบาลพเลยงและหวหนาหอผปวย มความสามารถในการสอนงาน

แกพยาบาลวชาชพจบใหม และนาคมอพยาบาลพเลยงของ พรทพย แกวสงห มาใชกบพยาบาล

วชาชพจบใหมเปนเวลา 8 สปดาห กลมตวอยางคอ พยาบาลวชาชพจบใหม 15 รายผลการศกษา

พบวา ฝายการพยาบาลมระบบพยาบาลพเลยงสาหรบพยาบาลวชาชพจบใหมทเปนรปธรรม

มคมอพยาบาลพเลยงสาหรบเปนแนวทางในการปฏบตทาใหพยาบาลวชาชพจบใหมมความ

พงพอใจ และสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

ดารงศกด สงเอยด (2547) ไดศกษาผลของการใชรปแบบพยาบาลพเลยงตอ

ความสามารถในการปฏบตบทบาทหวหนาทมของพยาบาลสาเรจการศกษาใหม โรงพยาบาล

ธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต เพอเปรยบเทยบความสามารถในการปฏบตบทบาทหวหนาทมของ

พยาบาลทสาเรจการศกษาใหม กอนและหลงการใชรปแบบพยาบาลพเลยง ผลการวจยพบวา

ความสามารถในการปฏบตบทบาทหวหนาทมของพยาบาลทสาเรจการศกษาใหมภายหลงการใช

60

รปแบบพยาบาลพเลยงสงกวากอนทดลองใชรปแบบพยาบาลพเลยงอยางมนยสาคญทางสถตท

ระดบ .05

เบญจมาศ แสนแสง (2548) ไดศกษาการสรางระบบพยาบาลพเลยง สาหรบพยาบาล

ใหมศนยหวใจสรกต ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวา ความพงพอใจของพยาบาลพเลยงกอนการ

ใชระบบพยาบาลพเลยง โดยรวมอยในระดบปานกลาง และความพงพอใจในบทบาทพยาบาล

พเลยงของพยาบาลพเลยงกอนและหลงการใชระบบพยาบาลพเลยง ไมแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถตทระดบ .05

ศรมา โกมารทต (2549) ไดศกษาผลของการใชรปแบบพยาบาลพเลยงตอความสามารถ

ในการปฏบตงานของพยาบาลทสาเรจการศกษาใหม โดยเปรยบเทยบความสามารถในการ

ปฏบตงานของพยาบาลสาเรจการศกษาใหมภายหลงการใชรปแบบพยาบาลพเลยงและกอนใช

รปแบบพยาบาลพเลยง พบวา ความสามารถในการปฏบตงานของพยาบาลทสาเรจการศกษาใหม

ภายหลงการใชรปแบบพยาบาลพเลยงสงกวากอนการใชรปแบบพยาบาลพเลยง

สดจต ไตรประคอง, ชลกร แสนสบาย และอรา แสงเงน (2551) ศกษาผลของระบบ

พยาบาลพเลยงตอการปฏบตบทบาทพยาบาลพเลยง และความพงพอใจของพยาบาลพเลยง

รวมทงปญหาและอปสรรคในการปฏบตบทบาทของพยาบาลพเลยงหลงจากนาระบบพยาบาล

พเลยงมาใชในฝายบรการพยาบาล โรงพยาบาลสงขลานครนทร ผลการวจยพบวา ผลของระบบ

พยาบาลพเลยงตอการปฏบตบทบาทพยาบาลพเลยงตามความคดเหนของหวหนาหอผปวย

พยาบาลพเลยงและพยาบาลใหมอยในระดบดทกบทบาท ความพงพอใจของพยาบาลพเลยง

โดยรวมอยในระดบปานกลาง สวนปญหาและอปสรรคในการปฏบตบทบาทของพยาบาลพเลยง

โดยสรปในระยะ 3 เดอน มประเดนหลก 3 ดาน ดงน ดานแรกภาระงานประจา พบวา พยาบาล

พเลยงมภาระงานประจามาก ทาใหไมมเวลาในการจดประสบการณการเรยนร และดแลทกษะ

ของพยาบาลใหม ดานทสองการปฏบตงานรวมกนพบวาพยาบาลพเลยงไมสามารถขนเวรคกบ

พยาบาลใหมไดจากขอจากดและความเหมาะสมของบคคลากร ภาวะขาดอตรากาลง และสดทาย

คอดานการใชคมอพยาบาลพเลยงในการตงเปาหมายรวมกนกบพยาบาลใหมและการบนทกใน

คมอไมไดปฏบตอยางสมาเสมอ งานวจยของตางประเทศ Gerrish (1990) ศกษาปญหาเกยวกบการเปลยนแปลงบทบาทของพยาบาลทสาเรจ

การศกษาใหมจานวน 10 ราย พบวา มความไมมนใจในคณคาของตนเองในวชาชพ มความขดแยง

61

ในบทบาทการปฏบตงาน รสกมความรบผดชอบในปรมาณงานทมากขน ตองปรบเปลยนไปอย

แผนกแตกตางกนบอยครง เนองจากพยาบาลประจาการขาดแคลน ความรสกทจะกลาตดสนใจ

มนอย รสกขาดประสบการณในการปฏบตงาน ขาดความชานาญในการตดตอสอสาร และรสกขาด

ผคอยใหความชวยเหลอแนะนา

Zey (1984) ไดทาการศกษารปแบบของการใหความชวยเหลอแกผทอยในความดแล

ของพเลยง (Mentor) ผลการศกษาพบวา หนาทของพเลยงมดวยกน 4 บทบาท คอ บทบาทคร

บทบาทผใหการศกษา บทบาทผใหการทวงตง และบทบาทผใหการสนบสนน จากการวจยของ

Zey (1984) สามารถ สรปไดวา พเลยงมผลดสาหรบทผทอยในความดแล เพราะสามารถเพม

โอกาสใหเกดความสาเรจและเพมประสทธภาพในการทางานได

Bass (1985 อางถงใน ทววฒนา เชอมอญ, 2540) กลาววา การเปนพเลยง (Mentor)

หมายถง การทผอาวโสใหคาแนะนาปรกษาแกผบรหารใหม ซงเปนบทบาททสาคญและมคณคา

ของผบรหาร พเลยงจะใหความรและประสบการณทมอยสง และใชตาแหนงหนาทของตนในการ

พฒนาลกนอง การมพเลยงยงชวยเสรมความสมพนธแบบตวตอตวระหวางผบรหารและลกนอง

เปนการพฒนานกบรหารในอนาคต นอกจากนผไดรบการฝกจะเกดการยอมรบนบถอในตวของผท

เปนพเลยง

Shamian and Inhaber (1985) ไดทาการศกษาเกยวกบแนวคดและแนวทางการปฏบต

ของการใชรปแบบพยาบาลพเลยงของผทไดทาการศกษาไวแลวตงแต ป ค.ศ. 1979-1985 จานวน

21 โครงการ โดยศกษาเปรยบเทยบวธการตาง ๆ ของรปแบบพยาบาลพเลยวและทสาคญคอ

วธการอบรมพยาบาลพเลยง เพอชวยผบรหารเตรยมโครงการพยาบาลพเลยงไดเอง ซงสามารถ

สรปประโยชนของรปแบบพยาบาลพเลยงไดวา พยาบาลพเลยงรสกพงพอใจในการสอนงานใน

รปแบบน และทาใหมความกาวหนาในวชาชพ และจากการศกษาครงนผวจยไดใหขอเสนอแนะ

ไววา

1. พยาบาลพเลยงควรใหความสะดวกแกผเรยนตลอดเวลา

2. ควรมคมอบรรยายถงบทบาทและหนาทของพยาบาลพเลยงในหนวยงาน

3. การอบรมพยาบาลพเลยงเปนสงทมความจาเปนมากทสด

4. พยาบาลพเลยงตองมความเขาใจในบทบาทของตนเอง

5. พยาบาลพเลยงควรไดรบผลตอบแทนหรอรางวลในรปแบบใดรปแบบหนง

6. การวจยโครงการเปนสงทจาเปนเพอพฒนาโครงการพยาบาลพเลยงใหดยงขน

62

Powell (1990) ไดศกษาถงบทบาทของพยาบาลพเลยงในพยาบาลวชาชพ เครองมอท

ใชคอแบบสมภาษณแนวลกและการสมภาษณทางโทรศพท พบวา พยาบาลพเลยงมสวนในการ

พฒนาความสามารถและสนบสนนใหเกดความกาวหนาในวชาชพ โดยพยาบาลพเลยงมสวน

สาคญในการกาวจากการเปนพยาบาลวชาชพในระยะแรก จนกระทงเปนผบรหาร

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ในเรองแนวคดเกยวกบประเมนผล

โครงการ แนวคดเกยวเกยวกบการเรยนร แนวคดเกยวกบทศนคต แนวคดพยาบาลพลยงและการ

วจยทเกยวของกบระบบพยาบาลพเลยง เพอใชเปนแนวทางในการประเมนผลโครงการในครงน

สรปไดดงตอไปน

1. การประเมนผลโครงการเปนการพจารณาหรอตคาของโครงการทงเชงปรมาณและ

คณภาพ เพอตดสนคณคาของโครงการนน ซงมหลายรปแบบในการประเมนโครงการพฒนา

บคลากร เรองการอบรมพยาบาลพเลยงสาหรบพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลกาฬสนธ ในครงน

ผประเมนเลอกใชรปแบบการประเมนผลตามแนวคดของไทเลอร ในการเปรยบเทยบผลสรปทได

จากการดาเนนโครงการกบวตถประสงคทกาหนดไว

2. การศกษาแนวคดการเรยนรทาใหเขาใจถงกระบวนการเรยนร เพอใชในการพจารณา

ความเหมาะสม และความสอดคลองในการจดการเรยนการสอน กบความตองการเรยนรทม

ประสทธภาพ ผประเมนเลอกใชทฤษฎการสมพนธเชอมโยงของธอรนไดนซงเปนทฤษฎทเปน

พนฐานของการเรยนร และทฤษฎการเรยนรของกาเย ซงเปนทฤษฎการเรยนรทมลกษณะเฉพาะม

ความผสมผสานระหวางทฤษฎกลมอน ๆ มาใชประกอบในการอภปรายผลการเรยนรในโครงการ

อบรมพยาบาลพเลยงสาหรบพยาบาลวชาชพในครงน

3. การศกษาแนวคดพยาบาลพเลยงจะตองมความรความเขาใจในบทบาทของตน

จงจะสามารถปฏบตหนาทพยาบาลพเลยงไดประสบผลสาเรจตามเปาหมาย การจดการเรยนการ

สอนใหกบพยาบาลใหมซงเปนวยผใหญ มวฒภาวะ มประสบการณในการเรยนรพอสมควร ดงนน

พยาบาลพเลยงควรมความเขาใจในเรองการเรยนรผใหญดวย วธการสอนกเปนทกษะทจาเปน

อยางหนงของพยาบาลพเลยง เทคนคการสอนทดจะทาใหผเรยนเกดความร ทกษะ และทศนะคต

ทด ในการปฏบตหนาทพยาบาลพเลยง สงสาคญทขาดไมได คอ การประเมนผล และการใหขอมล

ยอนกลบแกพยาบาลใหม การประเมนผลและการใหขอมลยอนกลบทด จะเปนกระจกสะทอนภาพ

ใหแกพยาบาลใหมไดอยางด นอกจากนการสอสารและมนษยสมพนธในการทางาน กเปนสง

สาคญ การสอสารและมนษยสมพนธเปนตวประสานในการปฏบตงานของบคลากรในองคการให

63

ประสบความสาเรจกอใหเกดความสามคคในหมคณะ ดงนนพยาบาลพเลยงจงจาเปนตองเรยนร

หลกในการสอสารและมนษยสมพนธทดในการทางาน

ในการจดโครงการอบรมพยาบาลพเลยงในครงน ความรเรองพยาบาลพเลยงทจดใหจง

เปนเรองของแนวคด บทบาทของพยาบาลพเลยง การเรยนรในผใหญ วธการสอน การประเมนผล

และการใหขอมลยอนกลบ การสอสารและมนษยสมพนธในการทางาน

4. การศกษาแนวคด ทศนคตเปนสงทเกยวของกบความรสกหรอจตใจ เมอบคคลได

เรยนรจะทาใหเกดการเปลยนแปลงทางดานอารมณความรสก ทศนคต คานยม โดยท เมอบคคลม

ความสนใจตอสงหนงสงใด เมอเหนคณคาและประโยชนทตนจะนาไปปฏบตไดจะตความออกมา

เปนความเชอมทศนคตทดตอสงนน และจะมผลในการปฏบตทดตอไป ทศนคตตอวชาชพของ

พยาบาลพเลยงแตละคนทงดานบวกและดานลบพยาบาลทมทศนคตดานบวกจะแสดงบทบาท

พยาบาลพเลยงไดเปนอยางด สวนพยาบาลทมทศนคตดานลบจะไมสามารถแสดงบทบาทพเลยง

ทดได ซงปจจยดานตวบคคล สมพนธภาพระหวางบคคล การตดตอสอสารกบผอนการไดรบ

ประสบการณเฉพาะดานจะมอทธพลตอการเปลยนแปลงทศนคตของ พยาบาลพเลยงทงสน

ดงนนการประเมนผลโครงการอบรมพยาบาลพเลยงสาหรบพยาบาลวชาชพใหม

โรงพยาบาลกาฬสนธในครงน ผประเมนจงเลอกใชรปแบบการประเมนผลตามแนวคดของไทเลอร

เปนกรอบแนวคดในการประเมนผลความรเรองพยาบาลของผเขาอบรม โดยการเปรยบเทยบกอน

และหลงการอบรม โดยใชทฤษฎการเรยนรของกาเย ประกอบการอภปรายผลการประเมนดงม

รายละเอยดการดาเนนการประเมนผลโครงการในบทตอไป กลมภารกจดานการพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ กลมภารกจดานการพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ เปนหนวยงานหนงของโรงพยาบาล

กาฬสนธ มขนาด 554 เตยง บคลากรทางการพยาบาลในกลมภารกจดานการพยาบาล

ประกอบดวยพยาบาลวชาชพ 338 คน พยาบาลเทคนค 19 คนมหนาทใหบรการทางสขภาพแก

ประชาชนทงในโรงพยาบาลและชมชน โดยเนนการใหบรการทงเชงรกและเชงรบ นอกจากนยงให

ความรวมมอในการฝกปฏบตของศกษาพยาบาลจากสถาบนตาง ๆ

กลมภารกจดานการพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ ไดกาหนดวสยทศน พนธกจ

เปาประสงคและนโยบายไวเพอเปนแนวทางในการปฏบตงาน ดงน วสยทศน บรการมคณภาพชนนา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

64 ประเดนยทธศาสตร 1. เสรมสรางเอกภาพและความเขมแขงขององคกรพยาบาล

2. พฒนาระบบบรการพยาบาลใหมคณภาพ ไดมาตรฐาน และมงสความเปนเลศ

ทางการพยาบาล

3. สนบสนนใหประชาชนสามารถเขาถงระบบบรการทมคณภาพ มความปลอดภย

ปราศจากภาวะแทรกซอน และสามารถดแลตนเองไดอยางถกตองเหมาะสมและตอเนอง

4. พฒนาศกยภาพบคลากรทางการพยาบาลทกระดบใหเปนผมความร ความสามารถ

มสมรรถนะเพยงพอทจะสนบสนนการบรการพยาบาลขององคกรพยาบาลใหมคณภาพได

มาตรฐาน

5. สรางระบบบรการพยาบาลบนฐานความรทยงยน เปาประสงค 1. สรางความเปนเอกภาพและยดหลกธรรมาภบาลขององคกร

2. พฒนาผนาทางการพยาบาลพรอมบรหารความเปลยนแปลงในองคกรพยาบาล

3. พฒนาระบบบรการพยาบาลใหไดมาตรฐานและมงสความเปนเลศทางการพยาบาล

4. สรางภมคมกนทสามารถรองรบความพรอมในการลดผลกระทบดานสขภาพของ

ประชาชนไดอยางทนการณ

5. บคลากรทางการพยาบาลไดรบการพฒนาสมรรถนะและพฒนาความรตามความ

ตองการขององคกร

6. มการจดการระบบความรดานสขภาพและดานการพยาบาลอยางมเหตผลและยงยน เปาหมายหลก 1. เปาหมายดานการเสรมสรางเอกภาพและความเขมแขงขององคกรพยาบาลจดใหม

การบรหารจดการทด ยดหลกธรรมาภบาล มความเปนอนหนงอนเดยวกน ผลกดนระบบบรการ

สขภาพพอเพยงสการมสขภาพดของประชาชน

2. เปาหมายดานการพฒนาระบบบรการพยาบาลและการสรางเสรมสขภาพทดใหกบ

ประชาชน สรางภมคมกนแกระบบบรการพยาบาลและประชาชน มงเนนการพยาบาลทถกตอง

เหมาะสม ปลอดภย มคณภาพ ไดมาตรฐาน

3. เปาหมายดานการพฒนาระบบบรหารทรพยากรบคคล สงเสรมและพฒนาบคลากร

ในการปฏบตตามหลกวชาชพและตาแหนงหนาท ไดอยางถกตองตามมาตรฐานวชาชพและ

วชาการททนสมย ยดผใชบรการเปนศนยกลาง มเจตคตทมงมนในการพฒนาคณภาพบรการและ

มความสขในการทางาน

65

4. เปาหมายดานการสรางระบบบรการพยาบาลฐานความร สรางระบบการบรหาร

บรการพยาบาลทเนนการใชความรเปนฐานในการตดสนใจ ดวยการสรางวฒนธรรมการวจยและ

การจดการความรในทกระดบขององคกร ปรชญา (Philosophy) กลมภารกจดานการพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธมความเชอวา ผรบบรการแตละคน

มลกษณะเฉพาะทแตกตางกนตามความเชอ คานยม สงแวดลอม และความสามารถในการปรบตว

ดงนน การจดใหบรการใด ๆ จะตองเปนการตกลงรวมกนระหวางผรบบรการกบผใหบรการ

นอกจากน กลมภารกจดานการพยาบาล มความเชอวา คณภาพของบรการเปนผลมาจากคณภาพ

ของการศกษา ดงนน กลมภารกจดานการพยาบาลจงสนบสนนและสงเสรมการพฒนาบคลากร

การศกษาวจย และการจดสภาพแวดลอมใหเออตอการเรยนร และการคนหาความรใหมากทสด

เพอใหสามารถแกปญหาเชงวทยาศาสตรได บทบาทหนาทและความรบผดชอบ กลมภารกจดานการพยาบาลรบผดชอบในการวางแผน ควบคมกากบ ตรวจสอบ

วนจฉยตดสนใจ และประเมนผล การปฏบตงานหนวยงานทอยในความรบผดชอบ ใหการ

สนบสนนการจดการบรการพยาบาล การพฒนางาน การ ฝกอบรม และการใหคาปรกษาทาง

วชาการแกเจาหนาท สนบสนนการจดบรการ การพฒนางานสาธารณสข แกสถานบรการ

สาธารณสขและหนวยงานอน ๆ ทเกยวของประกอบดวยภารกจทจะตองดาเนนการ รปแบบการปฏบตงานของกลมการพยาบาล โรงพยาบาลกาฬสนธ รปแบบการปฏบตงานจะเปนการนากระบวนการพยาบาลมาใชในการปฏบตงาน

ซงประกอบดวย 4 ขนตอนไดแก การประเมนปญหา การวางแผน การปฏบต และการประเมนผล

โดยการปฏบตการพยาบาลในหอผปวยใชลกษณะการทางานเปนทม ซงแตละหอผปวยอาจแบง

ออกเปน 1 หรอ 2 ทม ตามลกษณะของผปวย ลกษณะงานและจานวนของบคลากรทางการ

พยาบาล โดยในแตละทมประกอบดวย พยาบาลวชาชพ พยาบาลเทคนค ผชวยเหลอคนไขและ

คนงาน โดยมกจกรรมการพยาบาลทเกยวของไดแก การรบ-สงเวร การมอบหมายงานเปนทม

การประชมปรกษา การเยยมตรวจ เปนตน

ฝายการพยาบาลมแผนการพฒนาบคลากร สาหรบพยาบาลใหมมการปฐมนเทศโดย

ฝายพยาบาล สาหรบการปฏบตงานในตกรกษาพยาบาล ยงไมมระบบการสอนทชดเจนและไมได

กาหนดตวบคคลททาหนาทในการสอนงานอยางเฉพาะเจาะจง ทาใหพยาบาลใหมขาด

ผรบผดชอบในการดแลทาใหการปฏบตงานผดพลาด ซงสอดคลองกบ จานวนอบตการณความ

เสยงทเกดขน พบวาสวนมากเกดขนจากการปฏบตการพยาบาล โดยเฉพาะการปฏบตการ

66

พยาบาลของพยาบาลใหม อนเปนสาเหตของการรองเรยน รวมถงการฟองรองทางกฎหมาย

จากสาเหตดงกลาว ผบรหารไดตระหนกถงความสาคญของการพฒนาพยาบาลใหมพฒนา

ศกยภาพของตนเองทมอย ฝายการพยาบาลยงไมเคยมระบบพยาบาลพเลยงมากอน จงไดจดใหม

โครงการอบรมพยาบาลพเลยง ใหแกพยาบาลประจาการ เพอใหพยาบาลประจาการสามารถ

ชวยเหลอพฒนาทกษะของพยาบาลใหม ในการปฏบตงาน ใหกาวหนาตามจดมงหมายของ

องคการ และเพอใหทราบวาโครงการอบรมพยาบาลพเลยง บรรลผลสาเรจตามวตถประสงคท

กาหนดไวหรอไม มปญหาและอปสรรคในการดาเนนงานหรอไม อยางไร ตรงตามความตองการ

ของผเขารบการอบรมหรอไม และจะตองแกไขปรบปรงอยางไรเพอใหโครงการเกดประโยชนสงสด

ผประเมนจงสนใจทจะประเมนโครงการอบรมพยาบาลพเลยงในครงน