1.20 tedim ssl edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 ngaihsun in. daniel alian 2, 7, 8,...

65
T-1 1 2 Sabbath School Lesson wD;wdefcsif;bmom yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol yHkESdyfol OD;zkef;Edkif (00354) ref ae*sm uif;apmifhyHkESdyfwdkuf 206 a&Topö mvrf;? &efuif;ûrdUe,f &ef uk ef ûrd U xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol xkwfa0ol OD;apmxDrao (00589) Ouú X jrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf 68 OD;0dpm&vrf;? &ef uk ef ûrd U tkyfa& - 1200 "r®'ge yxrtBudrf K HAN HAN HAN HAN HAN GHAM S GHAM S GHAM S GHAM S GHAM S ABB ABB ABB ABB ABB A A A TH SC TH SC TH SC TH SC TH SC HOOL HOOL HOOL HOOL HOOL L L L AISIAN AISIAN AISIAN AISIAN AISIAN G G G THO SINN THO SINN THO SINN THO SINN THO SINN A A A D D D ANIEL ANIEL ANIEL ANIEL ANIEL Elias Brasil de Souza Elias Brasil de Souza Elias Brasil de Souza Elias Brasil de Souza Elias Brasil de Souza a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom a&;om;aom Daniel Daniel Daniel Daniel Daniel pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; pmtkyftm; odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/ January, February, March 2020

Upload: others

Post on 10-Aug-2020

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

T-1

1 2

Sabbath School Lesson

wD;wdefcsif;bmom

yH kES dyfolyH kES dyfol

yH kES dyfolyH kES dyfolyH kES dyfol

OD;zkef;Edkif (00354)

refae*sm

uif;apmifhyHkESdyfwdkuf

206 a&Topömvrf;? &efuif;ûrdUe,f

&efukefûrdU

xkwfa0olxkwfa0ol

xkwfa0olxkwfa0olxkwfa0ol

OD;apmxDrao (00589)

OuúX

jrefrmjynfowåraeYOykoftoif;awmf

68 OD;0dpm&vrf;?

&efukefûrdU

tkyfa& - 1200

"r®'ge

yxrtBudrf

KHANHANHANHANHANGHAM SGHAM SGHAM SGHAM SGHAM SABBABBABBABBABBAAAAATH SCTH SCTH SCTH SCTH SCHOOLHOOLHOOLHOOLHOOLLLLLLAISIANAISIANAISIANAISIANAISIANGGGGGTHO SINNTHO SINNTHO SINNTHO SINNTHO SINNAAAAA

DDDDDANIELANIELANIELANIELANIEL

Elias Brasil de SouzaElias Brasil de SouzaElias Brasil de SouzaElias Brasil de SouzaElias Brasil de Souza a&;om;aoma&;om;aoma&;om;aoma&;om;aoma&;om;aom

DanielDanielDanielDanielDaniel pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;pmtkyftm;

odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/odu©mawmf&"r®q&m OD;rdk;cdkifidkac:eefrS wD;wdefcsif;jyefqdkonf/

January, February, March

2020

Page 2: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

3 4

ASUNGA OM THUTE 1. Lai simna pan Telcianna ah

(Dec. 28 - Jan.3) .......................................... 72. Jerusalme pan Babylon ah

(Jan 4 - 10) ................................................ 173. Thu Simpan Pulaakna ah

(Jan. 11-17) ............................................... 264. Meikhuk pan Kumpi Innah

(Jan 18-24) ................................................ 365. Kiphatsakna pan Kiniamkhiatna ah

(Jan 25-31) ................................................ 466. Kiphatsakna pan Kisiatna ah

(Feb 1-7) .................................................... 557. Humpite Kuapan Vanmite Kua ah

(Feb 8-14)................................................... 648. Huaihpinung Tuipipan Vanmeii tungah

(Feb 15-21) ................................................. 739. Kihhuainapan Siangthona ah

(Feb 22-28) ................................................. 82 10. Mawh Pulaknapan Hehnep Thapiakna ah

(Feb 29-Mar. 6) .......................................... 91 11. Galphualpan Zawhna ah

(Mar 7-13) ................................................ 100 12. Saklam leh Khanglampan Gamhoihah

(Mar 14-20) .............................................. 110 13. Leivui pan Akisi ah

(Mar 21-27) .............................................. 119

Daniel: Hun Nunung ading Kamsangpa

Kum zalom 19 napan 20 na sung aki lutsuk ciangin,nitumna lam gamte ah ngaihsutna hoih leh pilna hongkhang mahmah hi. Tua pilnate tungtawnin, gal, natna,zawnna leh kialpite beisak thei ding cih lam-etna lianpikinei ciat hi.

Himah leh, kum zalom 20 sung tun taktak ciangin,tua lam-etnate tangtung zolo leh haivai kisa mahmah lelhi. Tuate in, kum zalom 21 sungah, mailamthu peuhmahhoihzaw ngeilo ding cih thu hong telsiamsak zawsop hi.

Leitung mit in, i leitung kisia semsem zaw in,khantoh lam tawm mahmah cih mu zaw uh hi. Mitehuaiham semsem, bawlsiatna, gitlohna, zawhthawhbawlna, suksiatna leh ei leh ei khawng kithat cih khawngte,tanglai pupate mahbangin kibawl ziahziah lel hi. Asangmahmah pilna leh siamnate in, tua bangte pankidaalna hithei napi, siatna bawltheihna dingin zongkizangthei veve hi.

Lamdang sakding khatzong om hetkei. KamsangJeremiah in “Na khempeuh lakah lungsim a khem hatpenhi a, a kisiapha mahmah a hihi. Kua in lungsim theizoding a hihiam?” (Jer. 17:9) leh “Gamkhat leh gamkhat,kumpi khat leh kumpi khat hong kido ding a, muntuamtuamah kial hong tungin, zin hong liing ding hi.” (Mate.24:7).

Bek domlo in, hihbang haksat hunleh “hun nunung”(Daniel 12:9) adingin, tu quarter sinding ahi Daniel laibuneilailai hihang. Daniel laisiangtho bu sungpanin, upnahong thakhauhsak, hong kipsak thupiang taktakte om a,singlamteh tungah Zeisu’ sihding leh hong kumsuk kikding thu cih te dong in kimtakin om hi.

Page 3: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

5 6

Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpiukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon,Media-Persia, Greece, Rome, leh Zeisu’ kumkik khit tehtawntung Pasian’ gam cihte om hi. Eite muhtang mahin, akigenkhol kumpi gamte piangkhin bek thamlo, beikhinzozaw liang hi. Rome leuleu bel, tuni ciangdong Danielgensa bangin omkenkon lai hi. Daniel 2:33, 41 sungahmilimpi khepeek ah omsak hi. Europe gamte leh Romepawlpi mahmah a kikhenkham in hong telsak hi. TanglaiBabylon, Greece leh Rome gam mi masa te’n a theihloh uh,leitung tangthute in, Laisiangtho thumaan a hihna hongtellaknate eite’n theithei hihang.

Hih kumpite tungtang ah, Daniel genkholhnate inthumaan mahmah cih kimuthei hi; khatbek a omlai hongtungpan ding gam: Zeisu kumkik ciang, Pasiantawntunggam hong piang ding cih zong, upna’ng thukipneita hihang.

Daniel laibu in, Seventh-day Adventists pawlpiphadiak bangpen, upna tha hong khauhsak hong kipsakhi. A diakdiak in, Daniel 8:14: “Zingsang leh nitakbiakpiakna tulnih leh zathumvei a cinkhit ciangin,biakinnpi kipuahkik ding hi.” Tua tawh a kituak in, Daniel7:22, 26, 27, vantung thukhenna a kizawh khit ciangin,“Pasian thukhenna hong pulak” tawntung Pasian gamkiphutta ci hi. Leitung kumpi gamte bang hilo in, tuagamkip tawntung ding hi.

Tua banah, mikim in Zeisu tawh naitakin ki omtheicih hong telsak phadiak hi. Kumpi Nebuchadnezzar’mangpan kipan, Humpi’kua pan Daniel’ suahtakna cihtehangin, eite’ sungah Pasian hongteng, hong naoi mmahmah cih hong lak hi; Daniel in Kumpi gilo Belshazzar,“na nuntakna leh na hihna khempeuh a hong uk Pasianna zahtak kei hi” a ci hi(Dan. 5:23).

Tom gen leng, tu quarter sinding Daniel laibu pen,kum tul tampi paikhinsa lai a genkholh hi napi: Topa Zeisu’hong itna leh Ama’ omzia hong telsakpen laibu hi veve laihi.

Elias Brasil de Souza pen, General Conference of Seventh-day Adventists Leitungbup Phualpi ah, Laisiangtho lam pilnazonna lamah (BRI) director pi a hihi. Andrews University pan inLaisiangtholui tangthu lamah, PhD ngah hi.

Page 4: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

7 8

LESSON 1 December 28–January 3

LAI SIMNA PAN TELCIANNA AH

SABBATH NITAAKLAM DEC 28

TU KALSUNG SIMDING: Luka 24:25–27; 2 Pet. 3:11–13;Jonah 3:3–10; Gamlak vakna.14:34;Daniel. 9:23; 10:11, 12.

KAMNGAH: “Philip zong ama kiang va tai a, KamsangIsaiah laibu a simna za a hih manin “Nalaisim a khiatna na thei hiam” ci in a donghhi. (Acts 8:30).

Pawlpi in tu quarter sungteng sin ding ahi, Daniellaibu lai maitangpan hong piangkhia a hihi. I simsukkawmkawm in, telciantheihna dingin, a nuai a tenglungngai in sim kul ding hi.

Amasa in, Zeisu in Laisiangtho buppi leh Daniellaibu’ laigilpi cih phawk masa ni.

Anihna, Daniel kammal luan hoihna in a deihnabulpi hong telsak tuam mahmah hi.

Athumna, a beisa tangthu mawkmawk leh hunnunung thupiang dingte khentel theih ding thupi hi.Hihbang teng in, Daniel laibu leh laibu dangte Isaiah, Amos,leh Jeremiah cihte kilamdanna hong telsak ding hi.

Alina, Daniel genkholh hunthute i simteh, kum-ni(year-day) zangin hun tampi sung huam cih theih kul hi.

Angana, Daniel’ kammalte in genkholhna tebek hiloa, nisim in nuntakpih ding zong hong deihsak cihthuphawkciat ni.

SUNDAY December 29KHAZIH: DANIEL’ LAIBU’ THU LAIGILP

Luka 24:25–27; Johan 5:39; leh 2 Korin 1:19, 20cihte simin. Koi ci daan in, Khazih in Laisiangtho thulaigilin omhiam?

Zeisu pen, Daniel’ laibu a kihel Laisiangtho buppi’thulaigil a hihna pen dotdot kullo lel hi. Gentehna: Alian 1na, kicingtaak lopi mah, Daniel’ thuaksiat nate in, Zeisu’thuaksiatna, vantung nusia in, leitung khuamial uktekhutnuai hong omnate tawh kisuun mahmah hi. Himahtaleh, Daniel leh a lawmte in, Babylon ngeinate lakahgualzawhna a ngah na’ngin, Khazih’ pilna bang pilna kiguanhi. Alian 2 na in, leitung a beisak Suang in Khazih’kumpigam hi a, leitung kumpigam khempeuh a luahdingtawntunggam a hihi. Alian 3na in, Khazih in, a thumaannasemte tawh meikuang sung dong tonkhawm cih honglak leuleu hi. Alian 4na in, “Vantungin uk” cih akitheihna’ng in, kumpi Nebuchadnezzar tawmvei sung akumpi dinmunpan hemkhia ci hi(Dan. 4:26). “Vantunginuk” cihthu in Khazih pen “Mihing’ tapa” (Dan. 7:13), Daniel7 sungbangin, Kumpigam leh ukzawhna ngah ci hi. Alian5na in, Kumpi Belshazzar zualzanna leh zukhamna hangin,ama’tung thukhenna leh, Babylon in Persians khutsung atunna hong lak hi.Hih tangthu in, Khazih leh a vanmite in,Satan leh hun nunung Babylon zo in susia ding cih zonghong lakkhol hi. Alian 6na in, mawhna neilo Danielkithangsiah mahbangin, mawhneilo Zeisu zongSiampilianpa in thangsiah in mawhsak cihte honglak hi.Kumpi Darius nangawn in, Daniel gumnuam napi’ngumzolo, Pilat in zong Zeisu gumnuam napi’n gumzolo cihtehong musak hi(Matt. 27:17–24).Alian 7 na in, Khazih in

Page 5: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

9 10

mihing’ tapa hi a, Amite’ tungah ukzawhna ngah hi cihhong hilh hi. Alian 8na in, Khazih pen vantung biakbuukSiampipa cih hong hilh hi. Alian 9 na in, Khazih pen sagawhbiakpiakna ganno tawh genteh a, Ama’sihna in, Pasian lehamite’ kikal kizopna kipkiksak cih hong lak hi. Alian 10–12 in, Khazih pen Michael hi a, siatna khempeuh do in,Pasian mite’ sihna pan a honkhia galkap Mangpipa hi cihhong lak leuleu hi. Tua a hih manin, Daniel laibu thulaigilin Khazih mahhi cih phawk tawntung ni. A khaanliansimin, Khazih a kawk thute vive helsuk diudeu hi.

Gimna, zia-et haksatnate leh lungnop hauhnatelakah, na nuntakna laigilpi in koici bangin Khazih hitheiding hiam? Banghangin tuabang a hihding thupi hiam?

MONDAY December 30DANIEL’ LAIBU OMDAN

Daniel laibu Aramaic lam thuteng, A lian 2 pan 7(Daniel khenkhat Hebrew pau hi a, khenkhat Aramaic pauhi), a nuai a bangin a khen a khen in kigelh a, thupuaklaigilpi zong ki teltuam zaw ding hi.

A. Nebuchadnezzar’ mangmuhna Kumpi 4 tethu (Daniel 2)B. Daniel’ lawmte meikuang sungpan honkhia (Daniel 3)C. Nebuchadnezzar tungah Thukhenna (Daniel 4)D. Belshazzar tungah thukhenna (Daniel 5)E. Pasian in Daniel Humpi kuapan honkhia (Daniel 6)F. Kumpi 4 tethu Daniel’ mangmuhna (Daniel 7)

Hihbang laigualhdaan in, a deihna bulpi laitasakngiatin, hongtelsak pah hi. C leh D(Daniel 4 and 5): Pasianin Nebuchadnezzar khutsungpan kumpi dinmuntawmveino sung hepkhiatsak a, Belshazzar khutsungpan

hemkhia paisuak hi. Tua aih manin, alian 2 pan 7 dongdeihna bulpi pen, Pasian in, leitung kumpite nangawn uk,kipsak in hemkhia cih hong lak hi. Thupuak khatpeuhpeuh a kitelzawk nadingin, ki genkik phapha hi.Gentehna, Pasian in, Egypt’ mailamthu ding, Pharaohtungah, mang nihtawh hilhkhol hi (Pian. 41:1–7). Mangmasa sungah, bawngthau sagihte bawnggawng sagihte invalhtum hi. Mang nihna sungah, Buhvui hoih sagih penbuhvui hawm sagih in valhtum leuleu hi. Tua mang nihgela deihna kibang hi: Hauh hun kum sagih khit cianginzawnhun kum sagih hong tungding cihna hi.

Daniel’ laibu sungah zong Pasian in genkikkik hi.Genkholhthu thu 4 om a, tuate kigen kik phapha hi.Atawpna ah Pasian bekin ukzawhna aana nei cih, tua thutein hong hilh hi. Genkholhna thute khempeuh pen,muhdaan tuamtuam tawh ki genkhol hi napi: a nuai asazian ombangin, hunkhat sung a thupiang ding teng anamtuamtuam a genkhol hibek hi.

Daniel 2 Daniel 7 Daniel 8, 9 Daniel 10–12Babylon BabylonMedia-Persia Media-Persia Media-Persia Media-PersiaGreece Greece Greece GreeceRome Rome Rome RomePasian gam Vantung Biakbuk MichealKiphut thukhenna siansuah hong dingto

Leithak hongtun

Hihbang hunsaupi thupiang ding genkholna in bang lam-etna lian hong guan naci hiam? Daniel 2:44, Late 9:7–12, 2Pet. 3:11–13.

Page 6: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

11 12

TUESDAY December 31DANIEL IN HUN NUNUNGTHU GENKHOL

Daniel’ kamsaan mangmuhnate leh, laisiangtholuisung kamsang dangte luandaan tawhkitumdang diak hi.Daniel’ kamsaanna pen hun nunung thupiang dingtehiphadiak a, laisiangtholui kamsang dangte a leuleu pentangthu ciaptehna lampian hizaw hi.Hih kamsangtethuluandaan kitumdanna teltheihna in, laisiangthothumaan kitel taktak pan ding hi.

Hun nunung genkholhnate in, tangthu ciaptehnatetawh a kitumdanna a nuai a bangin om hi:

Mangmuhna leh mangmatna. Pasian in hun nunungthupuak a piak ciangin, kamsangte mang mansak in, mangmusak hi. Tangthu lamsang a hihleh, kamsang te’n “Pasiankiangpan kam sang uh hi,”—mangmuhna zong kihel theiveve a,—kamsaanna 1600 veibang sungah, ki tumdannathemthembel omhi.

Limpua tampi Ki Gawmkhawm. Tangthu ciaptehnaah, limpua pawlkhat om a, nisim nuntakna ah zatpahnakhat peuh hi a; hun nunungthu genkholhna a hihleh,mihing muhngeiloh limpua khatpeuh, ganhing, sapi, khaleh kii cihbangte zang hi.

Pasian’ Ukzawhna Ciangtan Omlo. Tangthulamciaptehna ah, Pasian’ sapna mite’n a dawndaan dungzuiin, picinna ngah uhhi. Hun nunungthu a hih leh, ciangtanhomvetlo hi. Hun nunungthu a genna ah, Pasian in Danielhunpan kipan leitung bei dong, kumpi piang ding leh apuukdaan dingte genkhia hi. Hihbang genkholhnate pen,mihing teeltheih hivetlo, Pasian bekin a letkip thupiangtea hihi.

Jonah 3:3–10 simin. Tangthu maw leh, hunnunungthu? Teci lak in. Daniel 7:6 e leh?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Hihbang a tangthu leh mailam thupiangdinggenkholhnate teltheihna in, hamphatna tampi hongngahsak ding hi. Amasa in, Pasian in, lam tuamtuam tawhpupate tungah thu na genngeizo cih hong theisak hi (Heb.1:1). Anihna, hih pilna in, a hoihmahmah leh a telhakmahmah Laisiangtho thusungah hong lawpsak hi.Athumna, hi theihna in, Laisiangtho khiatna hong teltuamsak a, “Pasian thumaan a maantakin hilh” theihna hongpia hi (2 Tim. 2:15).

Hosea 3:4, 5; Amos 8:11; Zechariah 9:1 cihte simlecin; Tulai Khristian pawlkhat te’n, leitungtangthupen,Nisuahna gamlaizangte khawngah tawpding in lam enmawkmawk uhhi. Bangsung kipelh hiam? A tunga tangthulam leh hun nunung thute khentelthei le uh, bangzahnuamtuam dingin na um hiam?

WEDNESDAY January 1PASIAN’ HUNSEHNA

A thupi mahmah lungngaih dingin, Daniel laibusungah, tangthu tawh hunnungthu honglak cihthu telcianin. Thu beisa ente, mailam thukante, thungaihsunphamite’ langdona tawh enkaak leng kitelphazaw lai ding hi.

Thubeisa ente in Daniel sung thupiangte pen,thubeisa vive ci uhhi.

Mailam thukante in bel, hong tangtung laiding thutevive hi ci uhhi.

Thungaihsunte, leuleu in, tangthu sungah ataktakin omlo, khalam thute hilel ci uhhi.

Page 7: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

13 14

Tangthu pute in, hun nunungthu Pasian genkholh-na hi a, kamsangte hunpan kipan leitung beidongthupiangte honglak hi ci uhhi. Daniel’ laibu sinsuksuk leng,a mangmuhna khempeuh in(Daniel 2, 7, 8, 11),tangthu tengvive suutkikik a, muhna thak hong musak hi. Adventistmimasa teleh, EGWhite inzong Daniel leh Mangmuhnagenkholh thute tangthu lampanin telmuh mahmah uhhi.

Gamlak 14:34 leh Ezekiel 4:5, 6 simin. Genkholhnatungtangah “Ni” cih kammal koici kizat hiam?

Daniel’ laibu sinsuksuk leng, genkholhnahunpeuhmah pen kum-ni tawh zang cih muding hihang.Genkholhna ah nikhat cihciang kumkhat cihna hipah hi.Zingsang leh nitak 2300 vei a cihna ahzong kum 2300 hipahhi (Dan. 8:14).Kaal 70 a cihna ah zong, kum 490 cih telpahni maw (Dan. 9:24–27).

Mangmuhna in limpua vive a hih manin, ahungente’n zong limpua a hihi. (2) Tua mangmuhna inhunsaupi sungthu gen a hihmanin, “hunbei dong” a cihliangte bangpen tua bang hipah lel ding hi. (3) Kum-nithupen zong Daniel in kipsak hi. A kician mahmah kaal70 thubel, Kumpi Artaxerxes hunpan Zeisu Messiahhongpian hundong huamsuk hi. Tua a hihmanin Danielgenkholh hunte peuhmah kum-ni thukhun tawh let lengdikthei pen hi.

Genkholhthu te’n, kum zalom peuh, kum tullompeuh huam miaimuai a hihteh, tuate in bangthuakzawhna hong guan naci hiam?

THURSDAY January 2HUNTAWH KITUAKNA NEI DANIEL

Daniel’ laibu pen, a beisa kum 2500 laipek a hikhinmahleh, kum zalom 21 sung a om eite ading zong kituaknanei veve lai hi. Eitawh a kituak thuthum lungngai dihni.

Pasian in eite hong uk gige. Thusia tampi piangtamahleh, Pasian in amite uk gige in, amau ading ahoihpenpen in vaihawmpih den hi. Babylon ah Danielphutkhakte in, Egypt ah Joseph leh, Persia ah Esther tawhkisuun mahmah hi. Hih khangno thumte pen gamdangmilimbia mite’ galmat hipeuh hi. Amau dinmun etpak in,thanemhuai leh Pasian in phawklo cihnophuai mahmahtaleh, Pasian in, amaute thulian mahmah bawl dingin zangzawsop hi. Haksatna, thuaksiatna leh langdonaphuutciangin, Pasian in, Daniel, Joseph leh Esther azatdaan enpha kikkik in. Topa pen eite Topa hi gige lai a,eite’ haksat laitak leh bawlsiat thuak laitak in hong nusialocih phawkden in.

Pasian in tangthu hawl gige. Leitungin mawhnaleh gitlohna dimlua aih manin, lungkham in cihna’ng theiloin omthei hi hang. Daniel’ thupuak in, Pasian in makaihcihi. Daniel a khaanlian khatsim ah, Pasian in tangthu paihawl gige ci hi. Ellen G. White in zong: “Gamte apiankhiatna mihing tangthu, kumpite piangin a puukkiknathute in,tua mite’ pilna siamna tungah zong omhi. Thu apiansak tepen, amau ngaihsut siamna, utna leh lungkiplohna khawngtawh kisai hi. A hihhang, Laisiangthosungah, Pasian in puandalna hong liipkhiatsak a: Mihingtein, amau ngaihsut bangin thuman maw manlo, a sepnakhempeuh ah, a kimulo Pasian in, amau nungvuah nasemkhinkhian a, Ama’ deihna mah picingsak hi” cihi.Education, p. 173.

Pasian in Hunnunungmi’ Etteh ding Mi koih.Daniel leh apawlte pen, amau hunsungin, leitungmimuhdan nangawn ah mikampha hi uh a, etteh takcinguhhi. A’upna uh sinna hongtun ciangin, Babylon deihna

Page 8: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

15 16

zui a Pasian nial ding sangin, Pasian’ kammal tungahdingkip zaw uhhi. A cihtakna uh leh a ki pumpiakna uhtepen, lungdamna thu tangko eite phutkhak ding langdonaleh bawlsiatnate maingat ngamzo dingin tha hongpia hi.Tua banah Pasian tungah thumaan kawm in gamtungahzong ki thumaan thei cih hong hilhlai hi.

Daniel 9:23; Daniel 10:11, 12; leh Mate 10:29–31cihte simin. Pasian in ei mimal mahmah hong lunglut ahihna hih laiasiangtho munte in bang hong lak hiam?

FRIDAY January 3NGAIHSUTBEH DING: “Piangsakpa deihna zuining a cipeuhmah ading inlaisiangtho in lampi hi. Pasian in thumanhong genkhol zo hi; Vanmi leh Khazih tektek hong paisuka, Daniel leh John tungah, asawt lo in thupiang dingte lakhi. Ei honggup nading a thupi mahmah selsim in koihlo hi.Thuman a zong mite ading, lungsim a buaisak lel dingkhawngin laklel lohi. Habakkuk tungtawnin Topa in,‘Nangmah kongmuhsak thukhempeuh, a simnop mahmahdingin gelh in’ Habakkuk 2:2. Thungetna tawh ki aap innasimleh, Pasian’thu kician mahmah lel hi. Lungsimcitakte in thuman khuavak sung hong zuan ding uhhi.‘Thuman mite tungah khuavak hongtang hi.’ Late97:11.Pawlpimite in, a kiseel khinkhian thuman thutak,lungsim takpi tawh a zonkei vua leh siangthona sungahmainawt zolo ding uhhi.” Ellen G. White, KidonaLianpi,laimai. 521, 522.

“Daniel leh a lawmte thu simin. Pumpi deihnazuihtheih ding zia-etna tampi thuak mahleh, Pasianpahtawi teiteizaw uhhi. Siatna kici peuhmah pelhdingkhentat uhhi. Galpa lampi totding nialzaw uhhi. Tua a

hihmanin, Pasian in zong, a thumaanna uh hangin,thaman in thupha tampi piakik hi.” Ellen G. White,Manuscript Releases [No. 224], vol. 4, pp. 169, 170.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Daniel’ laibu sinsuk leng, vangnei thupi khat hongomding hi. Pasian in ukzawhna nei bek hilo in, eitetawh kikimdong hong tuaksuk a, hong kholhpih hi.Gentehna in, Daniel 2 sungah, milimbia kumpikhathopih in mangpia hi. Mikhat’ lungsimsung a luttheihna’ng in, a ihmut laitakin mangmansak cihpen akinaihna kiteh theilo hi. Tua kawmin, a mangmat in,leitung kumpite nangawn Pasian in uk a, nakhempeuh a tawpna tung ding cih hilh hi. Hih thutepanin bang hehnepna leh lam-etna ihngah thei diam?Tua laitak mahin, Pasian in nang kiang tekah om a,na ngaihsut khempeuh hong thei cih naphawk hiam?Singlamteh ah kamciam in banghangin thupi hiam?

2. Na khansung vuah, tangthu leh mailam thupiangdingte cih kammalte kikum un. Laisiangtho sungmundang ah tuabang thute a omlai hiam?

Page 9: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

17 18

T-2

LESSON 2 *January 4–10

JERUSALEM PAN BABYLON AH

SABBATH NITAAKLAM JAN 4TUKAL SUNG SIMDING: 2 Kumpi 21:10–16; Daniel 1; Gal.

2:19, 20; Matt. 16:24–26; 2 Kor.4:17; James 1:5.

KAMNGAH: “Pasian in tua khangno li te, laitheihsiamnaleh pilna thukte a pia hi. Daniel pen mang-muh na leh mangkhiat siamna a pia hi”(Daniel 1:17).

Laisiangtho in a puksa mite thanemna pulakkhiatding zumhuai salo hi. Piancil 3 na pankipan, mihingte’mawhna leh a thamante uh pulak ngiatngiat hi. Tuakawmkal mahin, zia-etna lianpipite zo a, Pasian tungah athumaan teitei zong omhi. A lungtang nathuai mah mahthupiang Daniel sungah omhi.

Daniel’ laibu sim ciangin galhangpa taktak penPasian hizaw cih phawkin. Daniel leh a lawmte cihtaknathu gensialin, Babylon kumpite’ tawh a kitalsik tua khangno4 teng a makaih Pa ki mangngilh kha den hi. Thumaancitak cihpen, eima gam leh leitang ah bel baihlel e. Mi’ gam,mi’ leitang, midang ngeina leh biakna sungah haksa hi. Ahihhangin, Sawltak Paul bangin khattang in a thuakngamnathupen a “uppa a theihman” (2Tim. 1:12) in a muanhang hi.

SUNDAY January 5PASIAN’ UKZAWHNA

Daniel’ laibu simsukpak leng, guallelhna tawh kipanhi. Judah in, Nebuchadnezzar maiah guallel a, biakinn um

leh beel khempeuh Jerusalem pan Shinar gamah puakhiagai uhhi. Shinar cihpen, Piancil 11:2 sung, Babel tausangdinna mun a hihi. Pasian langdona kipatna mun ahihmanin, lim hoihlo hi limlim hi. Babel tausang lamte in,vantung bansak zolo mahleh, Nebuchadnezzar leh ama’pasiante in Shinar munah om in, Israel’ Pasian tungahgualzo hi ci in um uhhi.

Daniel in, Jerusalem’ gual lelhna pen, Babylonkumpi vangliatzawkna hilo a: “Topa in, Judah kumpiJehoiakim pen Nebuchadnezzar khutsungah pia” (Daniel1:2) hizaw ci hi. Sawtlai pekin, Pasian in, Amite’n Amahmangngilh in thuciam a palsat vualeh, gamdangah Sal inkiman ding genkhol zo hi. Babylon kumpi thahatna leh,Pasian in tua tangthu makaih gige cih Daniel in telphamahmah hi. Hih khangno te’n, Pasian’ ukzawhna telluamahmah uh a, Babylonte’ ukna leh zolna khempeuh amaingat zawh na’ng uh tha ngah tuam hi.

2 Kumpi 21:10–16; 2 Kumpi 24:18–20, lehJeremiah 3:13 cihte simin. Banghangin Pasian in, Judahleh Jerusalem, Babylonte’ khutsungah pia hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kum zalom 21 sung to nate maingat laitakin, Daniel’laibu sung a, Pasian’ theihkhol nadan enpha kik dinghihang. Pasian in ukzawhna tawh tangthu hawl beklo in,hehpihna tawh Amite panpih denlai ci in hih laibu inciamteh hi. Sin suksuk leng, Hebrew salmatte ading Pasianin a vaihawmsak mahbangin, hun nunungciang, Amite a

Page 10: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

19 20

dingin, bang langdona peuh hong tungzongin, vaihawmsaklai ding hi.

Na upna hong langdo bangpeuh om a, pawlpua panmaw, pawlsung pan, a hih keileh, nangma pumpithanemna maw? Namai ah hong suak peuhpeuh nazawhzawh na’ng in, Pasian vangliatna koici bangin suangthei ding nahiam?

MONDAY January 6NENNIAMNA NUAIAH UPNA

Daniel 1 simin. Hih khangnote bang zawp dinginkisawl hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Babylon tungcil limlim, Hih khangno 4 te’n, a upnauh hangin tona lianpi maingat pahlian uh hi. Kumpi nasemkisin dingin tuamkep ding kiteelkhia pah hi. Tanglaikumpite in, a galmatte lakpan a hoihpen pawlkhat tengkhiain, amah leh a pasiante nasemsak thei uhhi. Tuate, upnalamah leh leitung lamah a pumpi bup in thaksuaksak zeluh hi. Tuabang dingin Hebrew salmatte min kheelmasapen hi. Amau’ neihsa ahihna lakna in, minthak pia uhhi.Minthak piakna tawh Babylonte ngeina leh lungsim puatheiding cih deihna a hihi. A min masa uh, Israel’ Pasian’minkitamte, namdang pasian minte tawh kheksak uhhi. Tuabanah kumpipa’n ama annek bang nesak nuam talailai hi.Kumpipa’an neekpih cihin thutampi huamsak hi. Kumpipatungah thumaan in kingamh cihna a hihi. Tua ante zong a

pasiante maiah ki aap khinsa hi a, tuate neeksakna zongbiakpiakna thukmahmah a hihi. Kumpipa’ biakna sungahthukimtakin kihelna ci uhhi.

Tua bangin Daniel leh a lawmte’n hihbang tonalianpi phu uh hi. Amau ading in, tua vangliatnate do in,Pasian tungah cihtak theihna ding peuhmahpen,thulamgdang khat apianloh phamawh ta hi. A buaihuai semthukhat in, Babylon khuapi pen mihingte’ gual zawhnamualsuang a ding a hihi. Biakinn hoihmahmahte, huankikhai leh khuapi laizang kantan a luang Euphrates guncihte pen, kuama’ demzawhloh hoihna tawh kidim ziazuahi. Daniel leh a lawmte zongin, tua nopsaknate sungah kibeelpawltheihna hunhoih ngahthei ding uhhi. Hebrewsalmatte hi nawnlo in, kumpi uliante suakthei ding uhhi.Upna nusia in leitung minthanna leh nopsakna tawhkhekzaw dinguh hiam?

Hih tangvalnote in, amau khensatnate, koicibangin pulaak khia uh hiam? Tua bang zolna lianpinathuakkha hiam? A nem dikdek zolna peuh a hihiam?

TUESDAY January 7KHENSATNA KIP

Daniel 1:7–20 simin. Hihtengah thunih in nasemhi: Daniel’ deihteelna leh Pasian’ panpihna hi.Bangthukhun thupi namu hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Page 11: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

21 22

Hebrew salmat tangval 4 te in, a Babylon minthakuh niallouhhi. Amau leh amau Hebrew minpi mah tawh kisaplohbuang hihtheih dang neituanlo uhhi. Kumpipa sabuaitungpan an leh zu cihte bel, amau nialtheih hilel hi. Amau4 teng deihteelna in thupi mahmah hi. Ulian khat in, amin kheelsakthei a hihleh, amah’n ankuang kheelthei hi.Kumpipa sabuai panin aneek noplohna thu nih omhi.

Amasa, Kumpipa sabuai tungah an sianglo omdinghi (Siampi 11).

Anihna, An peuhmah pasiante milim’ maiah a kiaap masak khitteh, kumpipa neek dingin kipuakpan hi.Daniel in, hun mawkbei sakhetlo, zuaulo khemlo in, biaknaupna hangin, hih ante nekloh ding hangsan takin ngen hi(Daniel 1:8).

Daniel leh Babylon ulianpa kihona sungah, a thupipawlkhat omhi. Amasa in, ulian pa a ding haksatna omdingcih telpih ahih manin, hong sin in cihi. Ni sawmsung andang nek kisinna tawh, ulianpa launa beisak ding cihnahi. Anihna ah, huntomno khatsungin a hoihzaw piang dingcih zah in Pasian muang hi. Athumna ah, gah-teh leh tuibek teelkhiatna in, Piancil lai a Pasian hongpiak anbulpi(Pian. 1:29) Daniel in a teel a hihi. Pasian hongpiak anbulpisangin a hoihzaw andang koi ah omlai thei ding hiam?

Pasian in, na hong sepzom theihna dingin, Daniel’teelsiamna in bangzah in thupi hiam? (Dan. 1:9) Eima’deihteelna a thupitzia, bang theihbehna nangah hiam?Pasian muanna in, eite deihteelna bangci huzaap hiam?

WEDNESDAY January 8NINBAANGLO LEH PIL

Daniel leh a pawlte in, Nebuchadnezar deihdaantawh kituak a hihmanun, kumpi innsungah nasem dingin

kiteel uh hi. Kumpipa’ deihna bangin, kumpi inn nasemding peuhmah, “poina neilo” leh “melhoih” ding (Daniel 1:4)ci hi. Dihdih in, biakpiakna ganno leh biakinn nasempeuhmah “poina neilo” (Siampi 21: 16-24; Siampi 22:17-25)ding cihi. Babylon kumpipa in, amah leh amah Israel’ Pasiantawh kikimsak in, a nasemdingte hibangin deih hihtuakhi. Thukhat ah, ngaihsut khaklohpi mah in, Daniel leh apawlte’n, Babylonte nenniamna nuai mahah, Pasian adingin siangtho takin nasemthei uh hi.

Galati 2:19, 20; Mate 16:24–26; leh 2 Korinth 4:17cihte simin. Bangbang zia-etna thuak taleng, thumantakin ki dingtang thei veve cih hih Laisiangtho in hongkoici hilh naci hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Pasian in, a thumaan Hebrew salmat 4 teng pahtawiin, ni sawm a beiciangin, kumpipa ankuang asawkmidangte sangin, amau hoihzaw, cidamzaw thampek uhhi.Tua bangin Pasian in, a nasem 4 teng “laitheih siamnaleh pilna thukte” a pia hi (Daniel 1:17). Hih pilna in, Daniel’kamsang nasepna ah thukician omsak hi.

Pasian in, Babylon kumpi innsungah, anasemte’upna a pahtawi mah bangin, eite’ leitung haksatnate ihphutlaitakin, pilna hongpia hi. Daniel leh a pawlte tungtawnin,kimkot hoihlo kawmkal mahah, ninbaanglo in ki omtheicih honglak hi. Pasian’na sepna dingin, tang-om cihbangkullo ahihna zong hong lak hi. Daniel leh a pawlte in, aombek hilo a, zuauthu, thumaanlo leh phuahtawm thutawhkidim Sang ah pilna sin hi napi un, thumaan citakinomveve uhhi.

Page 12: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

23 24

Koikoi ah teng taleng, thumaan a langdo ngeinaleh mipite in, hongzol taleh, ih up thumaan tungah citakdingin hongto hi. Na minam ngeinate in, hong leh zolnatezongkhia inla, Ke’n bangzah nialzo kahiam cih ngaihsunin.

THURSDAY January 9SITTELNA NUNUNG

Daniel 1:17–21 simin. Tua mi 4 teng gualzawhnatawhtang bang hiam?

(Job 38:36, Paunak 2:6, James 1:5 cihte simbeh in.)

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kumthum sung “Babylonian University” ah Hebrewtangval 4 sang a vakah khit uh ciangin, kumpipa maiah,sittelna nunung vading uhhi. Cidamzaw bek hilo, a pilnauh zong batzawhloh hilai hi. Tua mi 4 teng, kumpipa innsungah nasem dingin kicialpah lian hi. Mangngilhlohdingkhat ah, “pilna siamna” a cihteh, milimbiate aa tampikihel ding hi. Um kei phialmah leh zong, hoihtak kisin insiammahmah uhhi.

Nebuchadnezzar inbel, hihbang lawhcinnatepeuhmah, kumpi ante neekna bekmah tawh piangtheidingin ngaihsun hi. Ahih hangin, Daniel leh a pawlte’n,hihbang lawhcinna sangmahmahte peuhmah, Babylonngeinate in piangsak zolo ding, Pasian bekin piangsakzocih tel sitset uhhi. Pasian in, Amah amuangte vang apiakzia. Media-te, kumpite leh sang dangdangte in,

Pasian’tate suksiat ding hong lauhthawn hangin bangmahlauhuai keeilo hi. Pasian ih muan nakleh, kamphatkamsiat cihte leh haksatna khempeuh ih palzo ding hi. Ihupna hongto a omciangin gualzawhna tawhtang inteelsiamna a hihi.

Daniel 1 ih etciangin, Pasian tawh kisai pilnapawlkhat ih ngah hi. (1) Pasian in tangthu hawl hi. (2)Pasian in, ih kimkot pan ngeina leh mipite hong langdonatepalzawhna ding pilna hongguan hi. (3) Pasian in, Amahlungsim leh nundaan tawh a muangte pahtawi hi.

“Cyrus, Babylonkumpi a suahdong, kumpi inn ah,Daniel ompaisuak hi” Daniel 1:21. Cyrus’ thu a ki pulakpen,salmat mipite adingin lametna lianpi omhi. Pasian in, AmiteJerusalem a ciahkiktheih nadingin, phalna piading, Cyrusteelkhia hi. Daniel’ laibu apatna lamah, guallelhna lehsaltanna ommah leh, a thukhupna lamah innciah kikdinglam-etna pia hi. Hih in eite Pasian ahihi: Haksat penpenhunsungah zong, vantung tawlet honghon in, thuaksiatnaleh gimnate galkhatah minthanna leh nopna omcih hongmusak hi.

Friday January 10NGAIHSUTBEH DING: “Daniel leh a pawlte Babylonah omuha, Egypt ah Joseph a tuncil lai sangin hamphazaw uh; himahleh, nakpi takin ki sittel keei hi. A tualniam Judean inntetawh teh theihloh, khuapilian inn hoih pipite sungah, kumpilianpenpa nasem dingin kihilhna ngah uhhi. A nuamkumpi innsungah kisiat theihna’ng zolna thahat mahmahomhi. Amantakin, amau, Jehovah Pasian abiate in,Babylonte salmat hileltak; Pasian’ innpi sungpan umleh beeltengpen, Babylon pasian biakinn sung tunguh; Israel’

Page 13: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

25 26

kumpipa nangawn Babylon khut sungah thongkia; tua ahihmanin, Hebrew’ biakna sangin, Babylonte biakna in lianzaw,thupi zaw ci in kiphatsakpih uh hi.

Tua bang hunsung in, Israelte’n Pasian’ thukhamnapan lampial a hihmanun, Pasian in, Ama ukzawhna lehsianthona, Ama’ deihnate Babylon tungah pia a, thumanha kulna hilh hi. Hih teci panna Ama’n pia a, a thumaanmite bekmah a kipiathei a hihi.” Ellen G. White, Education,p. 54.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Na khaansung vuah, ngeina tuamtuamte, mipitehong tonate kikum dihun. Bangteng peuh hi a, pawlpibuppi in bangci phuutzawhthei ding hiam?

2. Daniel leh apawlte’n upna a nutsiat dinguh baihlualel hi. Babylonte bel galzote hilel uhhi. Jew miteaihleh guallelte hi. Israelte Pasian sangin Babylon“pasian” liatzawkna “teci” bangdang ompeuhmahlaihiam? Hih santakah, kiptak a dinzawk na’ngun, thaapia bang Laisiangtho mun omhiam? (Jer. 5:19, Jer.7:22–34.)Hihbangte in, Laisiangtho simpha mahmahin, “tulai thumaan” telphat mahmah ding a thupitnahong bangci lak hiam?

3. Cihtakna in, eima a dingbek hilo, cihtakna tawh ihtecipan amute ading nangawn in banghangin thupihiam?

LESSON 3 *January 11–17

THU SIMPAN PULAAKNA AH

SABBATH NITAKLAM JAN 11

TUKALSUNG SIMDING: Daniel. 2:1–16;Sawl. 17:28; Daniel2:17–49;Late 138; John 15:5,Thuhilhkikna 32:4; 1 Pet. 2:4.

KAMNGAH: “Daniel in: ‘Pasian’ min kiphat tawntungtahen; Amah pil in a vanglian hi’ ci inPasian min a phat hi.” (Daniel 2:20).

Greenland tuikulh kimkotah vukkhal a lian a neutamlua hi. Aneute munkhat lamah luangleh, a golte peuhlehluan thei hi. Aneute pen huih semnana ah kiniil a, agolte leuleu tuipi tuiluang in niil hi. Tangthu sungah gamtepiang a puukkik cihte enleng, tuipitungah tua huih lehtuipi tuiluang tawh kibang uhhi. Huihpen, genkholhtheihloh na kikheel mengmengte, gentehna mi’ lungsimkhawngtawh kibang hi. Tua banah, huihpi leh guahpi, akithuah ciangin, hatzaw thampek in, tuipi tuiluang tawhkibang hi.

Pasian’ ukzawhna leh pilna in tuate piangsak hi.EGWhite in, “Aksi te’n ciangtanhsa amau lampi ciatmah azuihuh bangin, Pasian’ deihna in, nawhlua kaailua cihteomlo hi.” Desire of Ages, p. 32. Gamte piangin a puukkiknapen, mi ngaihsutna, gamvai party te deihna leh mikhatpeuh ngongtatna hang khawng hilel napi, Daniel 2 in,tuate khempeuh a hawl a gamtangsak pen, van a Pasianhi cih honglak hi.

Page 14: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

27 28

SUNDAY January 12PASIAN HONG SUNG OMNA

Daniel 2:1–16 simin. Topa’n kumpipa apiak manghangin, Hebrew te’n bang haksatna thuaklawh uhhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Tanglai mite in mang thupi laak mahmah uhhi.Mangtawh thu kilakkholh ciangin, siatna lam vive in kilazawpian hi. Tua hangmahin, Nebuchadnezzar zong, pataumahmah napi, thei nawn hiaulo hi. Babylon mipilte’n, apasiante in hilhthei dingin umuh himah leh, kumpipa’n amang mangngilh khinta ahih manin, amau hihdingomnawnlo hi. A mangsung a muhte genthei leh, a khiatnapen kumpipa lungnoptheih nading genthei ding uhhi.Ngeina omlopi khat a hih manin, tua mang a gentheikeiuh a, “mihing a hilo, pasiante longal, a genthei dingkuamah omlo hi” (Daniel 2:11) cita uhhi.

Patauh leh hehna tawh, Babylon mipil khempeuhthahlup dingin, kumpipa’n thupia ta hi. Hihzah ngongtatna,tanglai in zong omngei nailo hi. Tangthu ciaptehna ah,Darius Iin bum leh aaitawi peuhmah thatlum a; Xerxes in,lei khat kicimh a hihmanin, leibawl engineer teng sihdaanpia hi. Nebuchadnezzar in thupiak a piak laitak pen, Danielleh a pawlte zong sang manlian, kumpi innah nasem dinga kikoih lian hun a hihi. Tua ahihmanin, tua sihdaan amauinzong thuakkha ding uhhi.

A tangthubu bulpi genna bang hileh, Daniel leh apawlteng thatmasa pending hizawsop hi. Daniel zong “pilvangtakin” (Dan. 2:14), mithat dingpa Arioch tawh va-kiho hi.

Kumpipa’n, a mang leh a khiatna gentheih nading huntawmno a piak ding Daniel in ngen hi. A mipilte’n “hun”leinuam cih theipipimah, kumpipa’n, Daniel’ nget “hun”piapah lian hi. Bum leh aaitawi lel mihing in hih thuthukmuzolo ding cih Daniel in telmahmah a; Pasian bekmah intua mang leh akhiatna pulaak thei ding cih thei hi.

Theologians te inPasian “hong sungomna” genzeluh a, piancil laibang a hih nawnloh hangin, Pasian hongnai ommahmah hi. Kumpi Nebuchadnezzar tungah manga piakna hangin, eite sungah Pasian hong sungom a hihnabangci theihtheih ding ih hi hiam?(Sawltak 17:28.)

MONDAY January 13A THUNGETNA

Daniel in a lawm thumteng kaikhawm pahlianinthunget hun la ding, Pasian in tua mang hong lakkei zenzenlehlah sihdaan thuak ding cih genpah hi. Thu lianmahmahih phut ciangin, tua thute a daisakzo dingin ih Pasianliankhop ahihna phawk tawntung ciatni.

Daniel 2:17–23 simin. Bangthu namnih ngenuhhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Thu namnih ngenuh ci hi. Amasa in, tua mang leha khiatna pulaak dingin, Pasian kiangah ngen uhhi (Daniel2:17-19). A thungetna kammalte ki pulaaklo himahleh,Daniel leh a pawlte’n “vantung Pasian in eite honghehpih

Page 15: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

29 30

in, tua thuthukpi genkhia thei in, Babylon gamsung a mipildangte tawh thahna ih thuakkhawm lohna dingin” (Daniel2:18) ci in thu a ngen uhhi. A thungetna uh Pasian insangin, kumpipa’ mang leh a khiatna a hilh hi. Eite’n zong,“vantung Pasian’ hehpihna” ngen leng, Daniel’ thungetnaa sang Pasian in eite Pasian mah hilai hi.

Pasian in a thungetna uh sang a hihmanin,lungdamkoh biakpiakna bawlpah uhhi. Pilna khempeuh’bulpi Pasian hi a, piansak nate leh gamvai khempeuh ukhici in phat uhhi. Pilna hoihmahmah khat ihngahtheih dingomhi. Na tampi Pasian kiangah ih ngenthei zel hi. Ihthungetna hong dawnciangin bang tanvei lungdam ihko ngeihiam?

Zeisu kiangpan damna ngah miphaak sawmte in,lungdamnamel theilo mite omzia honglak hi. Damna ngahsawm lakpan khatbekmah hong paikik in “Pasian’ minphat” (Luka 17:18) hi. Daniel hihdan in, lungdamkohbiakpiakna bekhilo, Pasian omzia zong hong theitelsaklaihi. Thu ihnget ciangin, ei aading ahoihpen in hong bawlsakkhit the, lungdam ihkoh tawntung ding zong kisam hi.

Late 138 simin. Hih lungdamkoh thungetna panin,Pasian tungah lungdam theihna ding bangin honghuhthei ding hiam?

TUESDAY January 14MILIM, KHEN KHATNA

Daniel 2:24–30 simin. Eite ciaptehhuai a thupibangpeuh Daniel in gen hiam? (Johan 15:5.)

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Angetna uh dawnna in, Pasianin mang leh akhiatna lak hi. Daniel inzong, ziakai lo in, kumpipakiangah “van Pasian” in thuthukpi honglak hi ci in genpahhi. Mangthu a gen maa in, kuama phawkkhakloh in,kumpipa alupna tungah ihmu theihetlo cih nangawn pulakhi. Kumpipa bekin a theih ihmut theihlohthu khawng apulaakkhiat theih ciangin, mihing dinmun tawh hi lo,vangliatna in hihthute pulakkhia cih kumpipa in theikhiahi. Daniel in tua mang a pulak kawmin, Nebuchadnezzaraadingin thuhoih hikhollo ahih ciangin, patau demdamsamahin genhi.

Daniel 2:31-49 simin. Nebuchanezzar’ kumpigammailamthu bang om ci hiam?

……………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………

A Mangsungah a vanglian milimpi hi in a lutang“khamcitak, awm leh khutte ngun, a taailam tau, ngaltaklamteng sik, a khe sik leh buan kihel” (Daniel 2:32, 33) inmu hi. Tua laitakin, suangkhat in “milim khe-te dengtan”(Daniel 2:34) a, tua milimpi vutlehvai suak in, huihsungahlengmang hi. Sum a dawldawltawh kibawl milimpi in,adawldawl mahin a piangding kumpite hi a, khatkhit khatkilaih suksuk ding cih Daniel in genkhia hi. KumpiNebuchadnezzar in Babylon gampi bei in, gamdang khatinlaihding a, gamkhat khit khat kilaihlaih khit teh: Pasian’tawntung gamin kiptakin a dangteng laihmang ding cih hongteltheita hi.

Mihing’ nasepnate in tawmveisung bek ahihziaen in. Tua in, Zeisu bek sungah ihneihtheih lam-etna lianhong koici hilh thei naci hiam? (John 6:54, 2 Cor. 4:18)

Page 16: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

31 32

WEDNESDAY January15MILIM, KHEN NIHNA

Mang leh a khiatna simphakik in(Dan. 2:31–49).Pasian in leitung tangthute a theihkholzia hong bangcilak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Nebuchadnezzar’ mangin, Daniel 7, 8 leh 11sungtengah om genkholhnate teltheih nadingin a cialcialin honglak hi. Daniel 2 napen, a piangtawmtawm thutehilozaw hi. Hun nunung thu: hong piangding thute Pasianin mukhol a hong pulaak hizaw hi.

1. Kham Lutang in Babylon hipah (626- 539 BC) hiKhamlobuang sumdangte in Babylon hauhna leh ukzawhnalim pua theilo hi. Laisiangtho in “Kham Khuapi” (Isa.14:4)Na ci a, “Topa khutsungah khamhai khat” (Jer. 51:7;leh Mang. 18:16) saikak in.TangthupupiHerodotusinKham a vumliangna khuapi naci lianghi.

2. Ngun Awm leh Khuttein Media-Persiagam hi (539–331B.C.). Ngun in khamsangin man tawmzaw ahihmahbangin, Medo-persiagamin Babylon hauhna leh hoihnabaanzo ngeilo hi. Tua banah, Persiate in phiangsiahpiakna ah ngunbekmah zanguh ahih manun, nguntawhlim kipuasak hi.

3. Tau Taai Greecetehi (331–168 B.C.). Ezekiel 27:13ah,Greek mite limlim tau summeet bawl hi cihi. Greekgalkapte zongin taugaldal silhin minthang uhhi. Alukhuh, a lumte, a heite tau-ngo kihel cihi. Egypt mi

Psammetichus I napa in,Greek tuipi-misuamte a-zawhgawp lai in, a kigenkholsa a picin nadingin “tuipisungpan tau-mite hongkahto” in muhi ci in Herodotusin genhi.

4. Sik-Ngal in Rome (168 B.C.–A.D. 476) hi. Sik-ngal inRome lim hi a, sik in suksiat a hatmahmah Rome kumpilimpua a, kumpi dangte sangin sawt omzaw lailai hi, ciin Daniel in gen hi.

5. Sik-Buan Khe in a kikhenkhamh Europe hi a(AD 476–Zeisu hong kumkik) hi pahhi. Sik leh buan kihel cihpen,Rome kumpi kikhenkhap khit ciang thupiang ding ahihi. Mi tampi takte in, Europe gawmkik nading, kumpiinnkuante kiteenna khawngtawh hanciamden mahleh,hih genkholhna in, Pasian’ tawntunggam hong piandongki khenkhamsa mahin ompaisuak ding ci hi.

THURSDAY January 16TUA SUANG

Daniel 2:34, 35, 44, 45 simin. Leitung mailamthuding bang hong hilhkholh hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Tua mang mungtup pi in, “hun nunung” a piangdingthute a hihi (Dan. 2:28). Bang zahta hau in thahat mahleh,sik leh buan gamte in, hongpiang ding suang-gam maitaaitevive hilel uhhi. Sik leh buan tepen, mihing bawltawmtevive hi mahleh, suang bel mikhut khoihkhak hetloh in,hongpiang hi. Tomgen leng, gammasa khempeuh beisiangin, suang-gamin kiptawntung ding hi. Tua suang in, Pasian

Page 17: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

33 34

T-3

limpua (gentehna Thuhilhkik. 32:4; 1 Sam. 2:2; Late 18:31) a,Messiah(Late 118:22; 1 Peter 2:4, 7) limzong pua hi. Pasian’tawntung gampen, nadang peuhmah tawh ki limpuasaktheilo hi.

Pawlkhat in, suang-gampen, Zeisu in leitung aomsungin phutzo hi; a lungdamthu in, leitungbup kizeel a,Pasian’gam kiphutzo hi, ci uhhi. Tua suang-gam in, gam 4teng puukkhit, gamkhenkhap hun, khe-peekhun khitcianghipan hi. Zeisu leitung a omhun in, Rome kumpi hunsunghi a, gam 4na hipan hi.

Tua suangin mualpi suak ci hi. “Tua suangtum hongkhangkhang a, mualcia pha in, leitung khempeuh a dimhi” (Dan. 2:35) ci hi. Mual cihteh, Laisiangtholui hunlai inPasian biakinnpi dinna Zion mual hong phawksak hi. Mualpanin a ki lakhia suang in mual suakkik cih lungngai in.Hih mualbel a omsa mualmah hi a, vantung Zion mual hiin, vangtung biak innpi, Khazih in a tawntung gam a phuhna’ng mun hi. Vantungpan hong tuaksuk ding acihJerusalem (Mang 21:1–22:5) in, hih genkholhnatangtungsak ding hi.

Daniel 2 in gam khempeuh hong pulaak khinzohi. Hong piangding gam nunung genkholhnate muandingbangzah in thupi hiam? Banghangin tua genkholh nateuploh ding baih mahmah hiam?

FRIDAY January 17NGAIHSUTBEH DING: Daniel 2 sung a milimpi pen khamleh ngun tawh kibawl hi a, hauhna tawh kipaaikaan hi.Tau leh sik zongpen galhiamte leh umleh beel bawlna intanglai in zang uhhi. Tua a hih manin, milimpi in, mihingte

nasepna lakkhiatna a hihi. A tumdang diakin a limpuakahi, leitung kumpi gamte khatkhit khat kilaih suksukin,hun nunung ciangin kilemlohna omding cihthu a hihi. Tuasuang tumdangna pen “kuama lawnlohpi” (Daniel 2:45)acihteh mihing tha hatna a hilo khat in, mihing nasepsakhempeuh a tawpna tungsak ding cihna a hihi. “Mihingmit tawh muhtheihloh in, vanglian khatpen langdonavanglian khatmah tawh kido gige hi. Tuate khempeuh’nungah, Pasian omgige a, en gige in, Ama’ hoihsakpen intua kidona makaih gige hi” William H. Shea, Daniel: AReader’s Guide (Nampa, ID: Pacific Press, 2005], p. 98.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Leitung haksatna thuaknate khempeuh lakah, Pasianin nasem gige in, nakhempeuh minthanna tawhthukhup ding cih theih ding bangzah in thupi nasahiam? Tuani a tun masiah, thuaksiatnate khempeuha nuamtuamsak thei dingin, nang bang nasem theiding hiam?

2. Daniel leh a pawlte in, a mipihte a suksiatsak milimbiamakaite tawh kinaitak leh thumaantakinnasemkhawm thei cih koici telgentheih ding nahihiam?

3. Mi pawlkhat in kuama lawnlohpi suangpenlungdamnathu leitungbup a kizelhna hi acihuhihtheikhin hi. A hihtheihlohna hangthu tampi lakah,Daniel 2:35 ah, suangtum in milim khepeek adeenciangin, gammasa teng khempeuh kitamzan in,“huihin leenmang khinin, kimu nawnlo” ci hi.Singlamteh khitzawh tuathu piang nailo hi. Pawlkhat

Page 18: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

35 36

leuleu in, suang in pawlpi hi ci uhi. Suang-gam inmihing ukna khempeuh luahding cihthu phawk khalouhhi. Leitung buppi a huam ukzawhna a hihi. Tua hia, Zeisu hong kumkikna bekmah in hih mangtangtungsak ding hi. Banghangin, Zeisu hongkumkikna in, hun nunung a hih suangin milim khe-peek a deenna hithei ding hiam?

LESSON 4 *January 18–24

MEIKHUK PAN KUMPI INN-AH

SABBATH NITAKLAM JAN 18

TUKALSUNG SIMDING: Daniel 3; Mang. 13:11–18; Pai.20:3–6; Thuhilhkik. 6:4; 1 Corinth15:12–26; Hebrews 11.

KAMNGAH: “Ka biak ka Pasian in, meiphualpan honghonkhia zo ding a, Nangma khutpan in zonghong honkhia ding hi, kumpipa aw” (Daniel3:17).

“Tua khangnote in Khasiangtho tawh kidim uh a,gambup mipi maiah, a upna uh pulakkhia in, a nungtaPasianbia ahihlam theisak uhhi. Hihbangin a kipulaknauhpen, amau hihtheihtawp mah hipah hi. Milimbiate maiah, Pasian vangliatna leh nungta ahihna lakna dingin,amau un Pasian zakta masa uhhi. Pasian bekmah pahtawiin bia a hihna uh pulak uhhi. A nuntakna uh suaktapahding himah lehzong, milimbiakna lamah amau a zolzoding bangmah dang omsaklo uhhi. Hih thute in, tulai hunnunung eite zong tangtak in thu hong hilh hipah hi” EllenG. White, In Heavenly Places, p. 149.

Biakna tawh kisai in, tulai pilnakhang a leitungkhangto mahmah leh, mite ngaihsutna khauhpaitheimahmah hunsung in, sihna tawh hong ki tawngphialmahleh zong, laisiangtho in hihbang thu piangding cihgenkhol khinzo hi. Hih tangthu ihsin ciangin, a thumaanPasian’ mite thuakding pawlkhat omding cih hong hilh hi.

Page 19: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

37 38

SUNDAY January 19KHAM MILIM

Daniel 3:1-7 simin. Hih milimpi abawlnop na’ngbangin hanthawn hihtuak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

A mangmat leh milimpi a bawl kikal hun pawlkhatbeiziau hi. Babylon gam beiding a, gandangkhat hongpiangding cih amangpen mangngilh thei hetlo hihtuak hi. Khamlutang bek thangah zolo in, a pumpibup in kham hi ding a,Babylon gam in kiptawntung ding cih ngaihsutna hong neihi.

Hihbang lungsimmah tawh Babel tausang lamte in,Pasian langdona in lamkhinzo uhhi. Nebuchadnezzar zongtuabang lianmah in kiphasak hi. Babylon gam ukpa lehbawlpa ahihna tawh, a gam beimang ding cihpeuhmahsangsiamlo hi. Amah a kipahtawi nopna in, a vangliatnalimlak ding milimpi hong bawl in; a mite ama’ tungahthuman leh manlo khentel hong sawmta hi. Tua milim inkumpikhat aihkeh pasian khatpeuh limpuasak nuam ahihleh hihloh ih theihloh hang, tanglai in, gamvai lehbiaknavai peuhmah helzau gawp cih kitel hi.

Phawkding inah, Nebuchadnezzar in Pasian tawhkimuhtheih na’ng thunih nei hi.

A masa in, Hebrew khangnote sittel a, Babylonmipilte sangin azah sawm pilzaw hi.

A nihna in, mipil dangte khempeuhin, ama’mangphawkkiksak theilo uh a, Daniel in, a mang leh a khiatnazong phawkkiksak theizo hi.

A nunungpen in, Daniel’ Pasian in vanglian Pasiancih theikhinzo hi. Himah leh, tua bang thupiangte in,milimbiakna lamah a ciahkik ding khaktan sakzolo hi.Banghang? Kiphasak. Mawhna dim mihing in, leitungnatepeuhmah amawkna hi a, beimangkhin ding cih thei gegupimah nialveve uhhi. Eite zong “Nebuchadnezzar neute”peuh ihhi mawkmawk thei hi. Eima sepsa natepeuhthupisak zaw in, tawntung adingin tuate in khiatna neilo ahihna ih mangngilh zel thei hi.

Nebuchadnezzar bawlsa thaangte bangin, a pilvangmahmah thaangte sungah ihkiatloh na’ngin, ih koicikidoptheih ding hiam?

MONDAY January 20BIAKDING SAPNA

Daniel 3:8–15 lehMangmuhna 13:11–18 simin.Daniel hunlai thupiang leh mailamah thupiang dingte akinaihna bang omhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Milimpi in Dura zangtam, Akkadian pau in“kawmtawh ki-um” cih khiatna nei munah ding ngelngalhi. Agei a meikhukpi inzong, biakna tau thupisak tuam hi.Babylonte biakpiakna ah tumgingte kitum hi. Tumging namsagih kitum in, picinna, muibutna leh zah-takna lakna ahihi.

Tuhun in, nundanthak, ngaihsutna thak sungah,Pasian kiang ki-aaptaktakna nusia zaw in, Babylonte

Page 20: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

39 40

biakpiakdan peuh kizui mawkmawk hi. Leitung vante inhongzol ciangin, piangsakpa Pasian kiang thumantakin ki-aap ding kiphawk kiksak ding hihang.

Genkholhna calendar bang hileh, leitung hunnunung sungah ih omtek hi. Mangmuhna 13 in, sapi leh amilim bia dingin, leitungmi khempeuh kisam ding ci hi.Tua kipawlna in, “alian aneu, ahau azawng, sila leh silalo,mikhempeuh in, a taltang leh a khut taklamah tuaciaptehna aneihna dingun thupia” (Mang 13:16)cihi.

Mi namguk in tua sapi milim biadinguh a, “aliananeu, ahau azawng, sila leh silalo” cihi. Sapi nambat zong666 hi a, 6 thupisak hi. Nebuchadnezzar bawl milimpi in,hun nunung Babylon bawlding sihdaan limla hipah hi(Daniel 3:1 ah guk leh sawmguk ngaihsun in). Mi khempeuhtheihsa hithute leh, Pasian in ukzawhna tawh leitunglengige ahihna limtak ngaihsun ciatni.

Bia cihpen, mikhatpeuh maiah kuun ziauna leh atungah thuman nabek hipak tuanlo hi. I Topa biakdingsangin a dangkhawng biakna pan pilvangtak a hongkhawlsak thei bang lampi peuh natheih a om hiam?

TUESDAY January 21MEITAWH SITTEL

Hebrewte adingin, milim biakding kumpipa sawlnapen, Jerusalem biakpiaknate simmawh langdona tawhkibang hi. Kumpi innsungah nasemuh a, kumpipa tungaha thuman a cihtak uh mahbangin, Pasian tungah athumancihtakna in, mihingtung thumancihtaknaciangtanh omsak hi. Kumpipa ukzawhna tungah thumancitaknuam uh ahi ta zongin; a pawi sungah kihel zolodinguh hi.

Paikhiatna 20:3–6 lehThuhilhkikna 6:4 simin.Hihmite pen a bang peuhmah in huzap a, hibangindingngam uh kici hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kumpipa thupiakna bangin, tumging atumkhitciang, mipite’n kham milimpi mai ah kuun in biazuaizuai uhhi. Mi thum- Shadrach, Meshach leh Abed-Negotebek in kumpipa’ thupiak nialngam uhhi. Thakhatin,Babylon mite in, hihthu kumpipa kiang tunpah uhhi. Mimawhzongte in, kumpipa hehtheih nadingin (1) Hihkhangno thumte Babylon ulian a suaksak kumpipa mahhi. (2) Jew minamte in kumpipa’ pasian biaksaklo (3)kumpipa tektek in a bawlsa milimpi biaksaklo (Daniel 3:12)ci inmawhsak uhhi. Hehding sangsikin, kumpipa in, tuamithumte a nihveina hun piakik hi. Hih mi thumte’n adinmunte uh ngaihsunin, milim a biaktheih khakleh cihdeihsak in, panpha sakkik hi. A nialvua leh, meikhuksungkilawn ding uhhi. Nebuchadnezzar in zolna uangmahmahtawh thukhup a: “a hong honkhia zoding pasian omin umnahi uhhiam”(Dan. 3:15) cihi.

Mihing thahatna tawh hilo in, thathak tawh“meiphualpi sungpan a hong honkhia thei a omleh, kabiakka Pasian uh hiding a, na khutsung panin hong honkhiading hi. Kumpipa aw, a honghotkhiatkei zenzen lehzong,na pasian lah kabia tuankei ding uh a, na kham milimmai ah zong, ka kuun keiding uhhi, ci in theita in a ciuhhi” (Daniel 3:17, 18).

Page 21: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

41 42

A Pasian un gumthei ding cih thei gige napi un,hong gum hamtang dinghi ci tuanlo uhhi. Kumpipathupiak a nialte meikhukpi sung kilawn ding cih theigige uhhi. Tuabang upna koipan i ngahthei tammaw?

WEDNESDAY January 22A LINA MIPA

Daniel 3:19–27 simin. Bangthu piang? Tuamidangkhatpa kua hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Mi citak Hebrew thumteng meikhuksung a lawtleh,Nebuchadnezzar in, meikhuk sungah a lina mipa a muhciangin, lamdang saluamai hi. Ama theihna ciangtawh, tuaa lina mipa pen “Pasian’ Tapa” (Daniel 3:25) naci hi.Kumpipa’n tampi genzom selo mahleh, a lina mipa kua cihtheilel hihang. Sodom leh Gomorrah kisiat madeuh in,Abraham kiangah kilang a, Jabbok luigei ah Jacob tawhkilai, Moses kiangah sawlbawksung meikuang tawh kilakhi. Amah Zeisu hi a, a sunglutma in, Pasian in mitehaksatna sungah dinpih tawntung a hihna honglak ahihi.

EGWhite in, “Topa’n Amite mangngilh lo hi. Ama’teci-te in meikuangsung a tun uh ciangin, Honpa in,Amahtekmah hong kilangh in, meisungah vak-hialhial lelhi. Topa a omna munah, a sa, avot leh meikuangte thahatnabei hi” ci hi. Prophets and Kings, pp. 508, 509.

Isaiah sungah Topa in “Tuite nakantan ciangin,nang kong ompih ding a, gunte nakantan ciangin, tui in

nang hong tumlo ding hi. Mei kantan in napai ciangin, nakangkei ding a, meikuangte in nang hong kangtumlo dinghi” (Isaiah 43:2) ci hi.

Hihbang tangthute hoih ihsak mahmah hangin,upna hangin bawlsiatna thuak a, lamdang takin akihonkhialo mite tawh kisai in dotna tampitak omthei hi.Tua mite in, Pasian kihtalo kumpite thahlupna a thuakIsaiah leh Zechariah tethu theitel mahmah ding uhhi.Laisiangtho tangthu sungleh tuhun mahmah in, a citakChristian te’n, bawlsiatna a thuak uh ciangin, lamdangtakin hotkhiatna ngahtuanlo in, sihna thuak zawsop uhhi.Hihtengah acitak te’n a lamdang hotkhiatna ngah mahleh,hihbang thute piang mengmeng lo cih phawk in.

A thuman Pasian mite khempeuh in, a lamdangmahmah in hotkhiatna a ngah dinguh pen banghun cianghiam? (1 Corinth. 15:12–26).

THURSDAY January 23TUABANG UPNA I THUSIM

Shadrach, Meshach, leh Abed-Nego tetangthu ih sinciangintheihnophuai thu khat: Hihzah upna khauh, a thusimbang hiam?Milim biakding sangin, meikuangsung kihaltumding banghang in teelzaw thei hiam? Kumpipa thupiak azuihhuaina thutampi takmah omthei ding himah leh, sihding teelzaw uh a, dingkip zaw uhhi.

Hebrews 11 simin. Upnathu bangteng hong hilhhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Page 22: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

43 44

Tuabang upna neihtheih na’ngin, upna banghiamcih theihphot kul hi. Mi pawlkhat in upna tampi nei uh a;Pasian kiangpan a saan zahvei khawng simthei uhhi.Store-saipi a pai uh ciangin, mawtaw khawlna’ng munpeuhthungen mawkmawk uhhi. Mawtaw koih na’ng mun angahvua leh, a upna liat hang kici pah uhhi. Mawtawkhawng a nadimkhin ahihleh, a upna uh picing nailo ahihmanin Pasian in dawnglo ci uhhi. Hihbang upna tepen,Pasian khawng eima deihbangbang a nasawl gawpgawp in,nakhempeuh Pasian in uk, cihkhawng mangngilh hizawa, lauhuai mahmah hi.

Upna taktakpen bel, Daniel leh apawlte bangin,Pasian tawh bangzah kizopna nei a, Pasian bangzah inpummuan cih hizaw hi. Upna maantaktak in, eima pumpideihna khawng Pasian’ deihna suaksak mawkmawk cihbanghilo; Pasian’ deihna sungah eima deihna aap hizaw hi. Hebrewmi thumte in, kumpipa thupiak nial in, Pasian’deihna a teellaitak un, Pasianin amau aading bang koihkhinkhian cihtheikhol tuanlo uh hi. Anungah bangbang a piang zongin,thumaan ah ding ding cih hiphot hi. Hihbang upna pen upnacingtaak a hihi. Pasian kiangah ihdeihthu khatpeuh ihngetciangin, tua laitakin bangthu piangding cih ihthei kei phialzongin, Ama’n ei aading ahoihpen in hong geelsak ding cihupna taktak ih lak ding hi.

Nisim in i upna nasemsak tawntung ding, “neucik”himah leh, upna hong khangsak thei ding leh a lianzawnate hong hihzo sakthei ding, bangte peuh hiding hiam?Na “neucik” te in, banghangin a thupipente hitheimawkmawk hiam?

FRIDAY January 24NGAIHSUTBEH DING:”Hebrew khangno thumte’n Durazangtamah, a phutkhak thute eite ading thupi mahmahhi.

Tuni tuhun in, Pasian’ nasem tampite in, khialhnabawlhetlo sa in,

Satan khutzat mite simmawh ding in, hong ki-aapin, biakna hong ki haza ding hi. Thukham 4na Sabbath akemcing mite tungah hehmahmah dinguh a, sihdaanpiaktuak hi ci in, leitungbuppi ki tangko ding hi.”

“Pasian’mite, a puktheilo upna ah hong kisamdinghi. Ama’tate in, Amah bekmah biaktakcingpa ci dinguh a, biakna maanlo biadingin, nuntakna piakpah dinghiphial mahleh zong, hong zolo ding ci uhhi. A thumaanlungsim sungah, Pasian kammalte khengval in,mawhneipa thupiakte pen, thupi kisalo ding hi.Thongkiatna, sihna ciang tungphial mahleh zong,thumaanmah kimang zaw veve ding hi.” Ellen G. White,Prophets and Kings,pp.512, 513.

KIKUP DING DOTNATE:1. 1 Peter 1:3-9 simin. Banghangin, Pasian in haksatna

thuakmi hotkhiat leh hotkhiatloh nei hiam? Hihdotnate a dawnna kingah nailo zaw hiam? Alamdangmahmahin hong kihonkhia keiphial zongin;banghangin, lungkialo in, Pasian muang veve dingihi hiam?

2. Tua Hebrew mi thumteng sihna na thuakuh hileh,koibang lamsangin tha ihla zaw ding hiam?

3. Hun nunung thupiang dingte telsa ihi a, akua biazawcih ihtheih na’ng, apualam a kilang bang limpeuh aomdiam? Sabbath in bangzah thupi cih hong lakhiam?

Page 23: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

45 46

4. Luke 16:10 simin. Khazih kammal in, upna nuntakpihcihthu ihtelsem nading koicibangin hong huh hiam?

5. Daniel 3:15 simkik in; Nebuchadnezzar in, “Keikhutsungpan honghonkhia ding na pasian uh kua ahiam?” ci hi. Koici dawn ding nahi hiam?

LESSON 5 *January 25–31

KIPHATSAKNA PAN KINIAMKHIATNA AH

SABBATH NITAKLAM JAN 25

TUKALSUNG SIMDING: Daniel 4:1–33; Paunak 14:31; 2Kumpi 20:2–5; Jonah 3:10, Daniel4:34–37; Filipi. 2:1–11.

KAMNGAH: “Pasian honglak na lamdangte bangzah in lianahi hiam? Abawl nalamdangte bangzah invanglian ahi hiam? A tawntung in Pasiankumpi hi ding a, Amah in a tawntungin a ukpaisuak ding hi.” (Daniel 4:3).

Kiphatsakna in mawhna kipatna hi. Vantunginnsung a om Lucifer sungpan hong kipan hi. Pasian inEzekiel tungtawnin, “Na melhoihna nakisaktheihpih khaa, naminthanna in nang hong haitatsak hi. Leilak ka hongdenna a, kumpi dangte hilhkholhna in nang ka hong koihhi”(Ezekiel 28:17).

Kiphatsakna in Licifer puksak a, tua kiphatsaknamite’ sungah hong guan in, Pasian langdona lam leh,kisiatna lamah hong makaih hi. Eite in apuksa mite ihihmanin, ih nuntak nadingin Pasian tungah kingamh ih hihi.Silpiak khatpeuh tawh septheih khatpeuh ih neih leh zong,Pasian kiangpan mah hi veve hi. Tua pipi khawng, a bangkiphatsakpih ih hihiam? Kiniamkhiat mahmah dinghizawsop lo hiam?

Nebuchadnezzar, a kiniamkhiat theih ding hunsawtpi la hi. Meikhukpi sungah mi lina pa a muhkhitnangawn a nundan kheelthei nailo lailai hi. Pasian in,

Page 24: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

47 48

amah, kumpi panin hawlkhia in, ganhingte tawh a omkhopkhit ciangin, a dinmun kitelpan phing hi.

SUNDAY January 26ALIAN MAHMAH BABYLON HILO HIAM?

Daniel 4:1–33 simin. Kumpipa tungah bangthupiang hiam, Banghang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Pasian in Nebuchadnezzar tungah anihna mangpiakik leuleu hi. Tutak in bel a mang mangngilh nawnlohi. Babylon mipilte’n hihtheilo ahihmanun, kumpipa’nmangkhiatna gendingin Daniel teel hi. A mangsungah, vana nawl singkung golpi khat mu a, vanmite’n tua singkungpiphukpaai ding in thupia hi. A bultawng leh a zung bekmahleitung vandaitui lakah nusiacip ding ci hi. Nebuchadnezzarlungkhampipen napen, vanmi in, “Amah in mihing lungsimnei nawnlo in, kum sagihsung ganhing lungsim a nei dinghi” (Dan. 4:16) a cihna mun ahihi. Tua mangin dipkuathuaimahmah ahih manin Daniel in, hihmang a khiatna in,kumpipa aw, nagalte aading hizaw tahen aci hi. Bangbanghitaleh, thumaan takin, tua mang in kumpipa a cihnopnaa hihlam pulakkhia hi.

Laisiangtho hunlai in, singkung pen, kumpi peuh,minam leh gam peuh limpua sak uhhi (Ezekiel 17; 31; Hosea14; Zech. 11:1, 2; Luka 23:31). Tua hi a, singkung golpi in, akiphasak kumpipa cihna hipah hi. Amah’n, a neihsakhempeuh, Pasian kiangpan a hihnathu phawk khalo hi.

Daniel 4:30 encian in. Pasian thuhilhna awlmawhhetlo a hihna, kumpipa in bang kampau hiam?

…………………………………………………………………………………………………….

Kiphatsakna a lauhuai zia in, Pasian tungah ihkingakloh phamawh ahihna hong mangngilh sakzozen hi.Tua mangngilh lengpen, khathu lamah a lauhuai mahmaha hihi.

Na khansung in bang sepzawh peuh nanei hiam?Kiphasak hetlo in, na angtang thei diam? Bang cih ding?

MONDAY January 27KAMSANG PA’N HILHKHOL

Daniel 4:27 simin. Hong piang dingthu a hilhkholbanah, Daniel in, kumpipa banghih ding genbeh laihiam?(Prov. 14:31 enkaak in).

……………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………

Daniel in mangkhia bekhilo in, Nebuchadnezzar asuahtak na’ng lampi laklai hi: “Tua a hihciangin kumpipaaw, kong thuhilhna hong mangin. Mawhna bawl nawnkeiinla, diktakin gamta in. Mizawngte hehpih leteh, tua in asia a na gamtatnasate hong puahsak ding a, nanuamsatoto ding hi” (Dan. 4:27)a cihi.

Nebuchadnezzar in Babylon hoihtak in lampha hi.A huan, tuiguamte, biakinn leh innhoih tuamtuamte inBabylon pen, tanglai na lamdangkhat in kipsak hi. Ahoihmahmah tuate khempeuhpen, zawhthawhthu tawh

Page 25: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

49 50

T-4

salte leh mizawngte’n a sepsak ahihi. Bek thamlo gambuppihauhnate pen, kumpipa gualnopna leh ulianteng’ gualnopnabekin zang uhhi. Nebuchadnezzar kiphatsakna in, Pasian’a theihnading pan khaktan bekthamlo in, mizawngtehaksatna leh kitasap nate phawklo sakzo hi. Pasian inmizawngte awlmawh ding a tuam vilvel in hong hilhzo a,kumpipa mawhna dangdangte genlozaw in, mizawngteawlmawhlohna bekmah kawkpah hi.

Nebuchadnezzar aading thupuak thaklua hi tuanlohi. Laisiangtholui kamsangte in, Pasian’ mite’n mizawngtea simmawh uhmah thuhilh denden hi. Kumpi panin akihawlkhiat nathu mawhnate lakah khat in, mizawngteawlmawhlohna a hihi. Khristiante ading hoihna sangpeninmizawng hehpihna hi a: mizawngte awlmawhlo leh suksiatnain Pasian talsik a langdona ahihi. Mizawngte don peuhleh,nakhempeuh Pasian aa hi a, eite’ neihsa omlo a, hongkepsakbek a hihi. I neihsa tetawh mihuhna pen, Pasian ina neipa hi ci a, pahtawina ahihi. I neihsa khempeuhmanphatna theihna dingin, a neipa Pasian hi cihtheihna ahihi. Tua mun santak lian kumpipa Nebuchadnezzar kiatnamun a hihi. Eite’n zong, Pasian’ukzawhna phawklo innasemsem in, mizawngte ih panpih keileh a kibang ih hihi.

TUESDAY January 28SANGPEN PA’N UK

Kisik in Pasian kiang mawhmaisakna ngetdingsangsik in, Nebuchadnezzar in, gilo kiphasak ahih maninvantung thukhenna thuak hi (Daniel 4:28-33). Ahuansungah a vak ciangin, keima sepsa vive ci in amahlehamah akiphat laitakin, a lungsim hong kisia a, kumpiinnsungpan kihawlkhia hi. Ganhing lungsim hongnei a,ganhingte bangin hong omhi. Tuhun in zong tuabang natnateomthei zel a, “species dysphoria” “ganhing ut” cihna ahihi.

2 Kumpite 20:2–5; Jonah 3:10; leh Jeremiah 18:7,8 cihte simin. Tua mawhna daan pan suahtak theih na’nglampi bang omci hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Nebuchadnezzar in lam haksapi tawnkha hi.Ukzawhna a neihciangin, Pasian tawh kizom khalo hi. Avangliatna teng zawngkhal sakin, ganhingte lakah omsakin, Pasian tung bekmah a kingamh dingcih phawkkiktheihna hunpha ngahkik sak hi. Pasian in a hilhnop athupipen pilna in “Vantung in Uk” (Daniel 4:26) cihthu ahihi.A mantakin, kumpipa’tung thukhenna tawh kisai in, azaizaw Pasian’ deihna khat in, “mun khempeuh a ommihing khempeuh in, a lian Pasian in mite’ kumpi gamahvai a hawm hi cih thei ding uhhi. Amah in, a teelpeuhpeuh,aneupen zong kumpi a suakthei ding hi” (Dan. 4:17) ci hi.

Nebuchadnezzar tungah a kipia thukhun pen tulaihun eite aading zong a hihi. Eite zong “mihing” vive mahihhih manin, ih sinna bulpi ahi “mihingte kumpigamsungah zong Sangpen Pa’n Uk” hi cih ih phawk den dinghi.

Sangpen pa’n ukcih ih theihna bangzah inthupi hiam? Ei’ ukzawhna nuai a omte tungah I nasepdingdan bang hong theisak naci hiam?

WEDNESDAY January 29Vantunglam Ento

Daniel 4:34–37 simin. Bangci, leh banghangin,kumpipa aading nate kikheel hiam?

Page 26: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

51 52

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Pasian in, Nebuchadnezzar pen natna lamdangkhattawh vat himah leh, a lungsim damna piakik hi. Kum sagiha cinh khitciangin, kamsangpa genkholh mahbangin,nakhempeuh kikheelta a, cidamlo kumpipa in vantunglamento hi (Daniel 4:34).

“Kum sagih tawntung, Nebuchadnezzar pen, a mite’nlamdang samahmah uh a; leitung mite mai ah amahkiniamsak hi. Angaihsutna hong ngahkik ciangin,kiniamkhiat in vantunglam Pasian ento a, Vangliankhutin amah satzo cih hong tel hi. Mi honpi mai ah, a mawhnahong pulaak in, Pasian in a hehpihna tawh a dinmunhongpia kik cih tangko hi” Ellen G. White, Prophets andKings, p. 520.

Vantunglam ento leng kikheelna lian hong piangcihpen dotdot kullo hi. A theihna hong lutkik phetin,kumpipa’n pilna khang ing cipah lian hi. Hih tangthu inNebuchadnezzar tangthu hilozaw a, Pasian’ hehpihnatangthu hizaw hi. Kumpipa’n Israel’Pasian pen a nuntaknaTopa in a saan ding thumvei bang taisuah khinzo hi. Asalmatsa Hebrew tangval 4 te’tehpih omlo pilna a muhlimlim in kikheelthei hi (Daniel 1), Daniel in a mang akhiatsaklai (Daniel 2), leh Hebrew tangval 3 meikhuksungpan a ki hotkhiat lai (Daniel 3).

Hizah hotkhiatna a muhkhit nungsang, a kiniamkhiatnopkei laileh, bang cih nawn ding? Lungsim khauhlua ahihmanin, Pasian in, a liveina hun a piakbehlai leh,

kumpipa’ lungsim ngahzo a, kumpi tokhomah tusak kik hi(Daniel 4). Nebuchadnezzar etteh leng, Pasian in, Amah tawhih kinaihtheih nading in, hunkhat khit khat hongpia zelzelhi. Paul in “mi khempeuh in hotkhiatna ngahin, thumana theihkim ding Pasian in deih hi” (1Tim. 2:4) naci hi.

Pasian in nang hong niamkhiatna bangci bangpeuh omhiam? Tuate tungpan bang pilna nangah hiam?Tua thuhilhnate nathuakzel lohna dingin, bangtengkikheel ding nahi hiam?

THURSDAY January 30KINIAMKHIAT IN LUNGDAMTHEI

A kisik Kumpipa’n Tangko: “Amah in leitung mitebangmahin a simkei hi” (Dan. 4:35).Ama’n a thupimahmah bang hih hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Nebuchadnezzar in, Pasian maan sangtakpi cihbangci theih ding hiam? Daniel 4na zong Nebuchadnezzargelh hi kici hi. Tuamunsan pen, kumpipa in a gambupaading in laihawmkhiat a bawl hihtuak hi. Hihlai sungah,amah’n a kiphatsakna, a haigawpna te leh a kiniamkhiattheihna ding Pasian’ nasepna cihte pulak hi. Tanglaikumpite in, amau leh amau kiniamkhiatna lai cihkhawnggelh ngeikhollo uhhi. Kumpi thuciaptehna khempeuhphialin, kumpipa phatnalai khawngpeuh ciaptehna bawlzawuhhi. Kiphatsakna leh ganhing bang omna khawngpulakkhia cihpen kisiktaktak cihna hizaw hi. Tua banah,

Page 27: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

53 54

Pasian’ liatna pulak in, ama’ nuntakzia thute a ciaptehnalaibawl cihpen, Pasian’ nasepna khat hipah hi. Pasian maana muh manin, amah ki-imcip thei nawnlo ta hi. Kumpipathungetna leh phatna late zong (Daniel 4:34-37) sungah oma, ama phutkhak taktakte ahihi.

Kumpipa, tu in mithak taktak hita a, mihingthahatna ki ciangtanhlua cih hong telta hi. Lungdamkohthungetna lianpi khat bawl a, Daniel’ Pasian min phat in“Amah in leitung mite bangmahin a simkei hi” (Dan. 4:35)ci in pulakkhia hi. Mihing te’n, kiphatsak tham nadingbangmah neihetlo cihna hi. Nebuchadnezzar tangthu atawpna lamah, kumpipa kiniamkhiat in, lungdamko,Pasian’ minphat cih peuhmah pen, eite kiphatsak lohna’nghong thuhilhna a hihi.

Pasian in eite nuntakdan hong khelkhel hi.Bangzahta in nakiphasak phial a, mawhna nanei zongin,langdo mite leh mawhnei mite Pasian’tate suahtheih kiknadingin Pasian in hehpihna leh vangliatna tawh kidim hi.

Philippians 2:1–11 simin. Eite sungpan kiphat-sakna ih paihkhiat theih na’ngin, hihlaisiangtho ah bangimu hiam?

FRIDAY January 31NGAIHSUTBEH DING: ”Khatveilai a kiphasak mahmahkumpipa, a kiniamkhiat mahmah Pasian tapa hong suak;a ngongtat, a khengval makaipa, a pilleh hehpihthei kumpihong suakta hi. Vantung Pasian khawng a koziahziahpa,Sangpenpa vangliatna hongtel a, Jehovah Pasian bekmahkikihta ding cih a tangkopa hong suak hi. Kumpite’kumpipa, Tote’ Topa’ in, ukna aananei khempeuh zuihdingthute hilh hi. Liatna taktakpen hoihna sungbekah omhi.

Jehovah in a nungta Pasian ci in sang a, “KeimahNebuchadnezzar in vantung Kumpipa phat in ka zahtak hi,Ama’ septe in thumaan a, Ama’ lampi in thukhenna: akiphasak mite Amah’n niamkhiat thei hi.

Pasian deihnapen, leitung kumpi lianpente’n, Amahphatna pulak ding hi. Hihbangin mipi mai ah, Pasianhehpihna hoihna leh ukzawhna a tangkona pen anuntaksung in asep nunung pen ahihi”E. G. White, Prophets andKings, p. 521.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Kiphatsakna in siatna hong tun a: Pasian langdonalungsim ahihi. Khengval lua nasa tam? Nasaklehngaihsunpha in. Mikhat a kiphatsakna lian semsemleh, midang kiphatsakna deihlo semsem hi. Nakiphatsak zah natheihnopleh nang leh nangkidongpah in. Mi’n kei hong awlmawhloh, hong donlohciang, honghep ciang, hong hopih buahbuah ciang cihkhawng? Mikhat’ kiphatsakna cihpeuhmah, adangkhat tawh a kidem hipahpah hi. Pawisungkhawngah a gamlumpen hi nuam, midang’ ngaihzawleh deihlo pah. Sumbawl nih kilem theilo.” C. S. Lewis,Mere Christianity [New York: Touchstone, 1996], p. 110.

Lewis in nangma lungsimsung a omkiphatsakna hong musak nuam hi.

2. Hih Laisiangtho sungpan ihmuhkhiat pen, Pasian’ukzawhna, aana neihna. Hihthute banghangin telhuaisana hiam? Hih thumaan teltheihna ding in, Sabbathin koibangdan in hong huhthei in na um hiam?

Page 28: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

55 56

LESSON 6 *February 1–7

KIPHATSAKNA PAN KISIATNA AH

Sabbath Nitaklam Feb. 1

TUKAL SUNG SIM DING: Daniel 5, Mang. 17:4–6, Late 96:5,K o l . 1 : 1 5 – 1 7 , R o m . 1 : 1 6 – 3 2 ,Thuhilhsia. 8:11, Mang. 14:8.

KAMNGAH: “Amah in hun leh khuahunte kheel a, kumpitekoih in lah a lakhia hi. Amah in mite tungahpilna leh theihna a pia hi.” (Daniel 2:21).

Daniel 5na ah, mihingte kiphatsakna tepenzumhuaitakin tawplel cih tangthu in Pasian in hong lakzohi. Nebuchadnezar in, hun sawtpimah la hitaleh, pilna ngahlimlim hi. Atuupa, Belshazzar inbel ngahlo hi. Biakinnpihai tepen gualnop bawlna ah simmawh bawl in zang hi.Tuabang simmawhbawlna pen, Pasian talsik in do hipahhi. Belshazzar in a siatna hai, tuabangin dimsakin, Daniel8 sungah kii-neu in Pasian’ biakinnpi bul do a cihbanglianin gamta hi. Belshazzar tungpanin, Kumpi dinmun lakhiain, Ama’mite galte tungah a bawldan dingteng bawlsuksukhi. Tua thupiangte BC 539 kum hi. Zankhat sungin Babylonin, Medopersia te’khutsung tungziau hi. Daniel 2 sungahkham pan ngun a tungsuk a hihi. Leitungvai khempeuhnangawn Pasian mahin uk cih teci a hihi.

SUNDAY February 2BELSHAZZAR’ GUALNOPPAWI

Daniel 5:1–4 leh Daniel 1:1, 2 simkhawm in.Belshazzar in a sia mahmah bang bawl hiam? Ama’ omzia

taktak hong bangci lak hiam? A gamtatnate Revelation17:4–6 tawh saikak in. A kibat dan genin?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kumpipa in biakinnpi hai siangthote zudawnnazatdingin thupia hi. Nebuchadnezzar in, Jerusalembiakinnpi pan hong ciahpihin, ama’ pasian biakinn sungahkoih a, zahtakna piaksak laibuang hi. Tua pipi, Belshazzarin zangkhai bawlmahmah in zudawnna in zang hi.

Tuabangin zu a dawnkawmin, “Kham, ngun, tau, sik,sing leh suang pasiante phat hi” (Daniel 5:4) ci hi. Nanamguk hong pulak ciaptehhuai hi. Babylonte in nambat60 bul-phuh in zangmahmah uhhi. Tuhun ciangin nambat10 bulphuh in i zang hi. A pasiante uh 6 hong pulaklimlimpen, Babylon biakna sungah picinna nambat a hihi.Tua amau upna mah bulphuh in, Nebuchadnezzar mangmilimpi zong bawl a, leivui mun ah sing a zanglel ahihi. Amangsungah Suangtum pen, a nunungpen in hong kilangahihmah bangin, milimte a bawlna vuah zong a nunungpenmah hizel hi. Suangtum in, leitung kumpite tungah Pasianthukhenna lim (Daniel 2: 44, 45) zong a hihi.

Tua gualnop pawipi in, Babylon gam’ hun nununghipah hi. A pawipi uh zongin, tulai hun nunung Babylonading limkhatmah hipah hi. Belshazzar mahbangin, hunnunung Babylon ii numei gilo in leitung gamte akhialhsakna hai tawi hi. Upna maanlo leh biakna maanlotezangin tuhun Babylon in leitungbup lampialsak a (Mang.17:4-6), thukhenna a thuak dingin omsak hi. ThukhennaNi hong tungta ding hi.

Page 29: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

57 58

Ei mipite in Pasian’ ngeina leh thumaan peengsakdingin bangteng peuh i bawl hiam? Tuabangin thumaanpeengsak nasepna khawngpan bangci kidoptheih ding ihhi hiam? Na khaanpihte tawh dawngkhawm un.

MONDAY February 3SAPLOH MIKHUAL KHAT

Daniel 5:5–8 simin. Bangthu piang a, kumpipa’nbang hih hiam? Hihthu leh Daniel 2na bangci kinaih a,banghangin thupi hiam?(Late 96:5; Col. 1:15–17).

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

A beisa Nebuchadnezzar hihmah bangin (Dan. 2:2 lehDan. 4:7), Belshazzar in zong, tua lai lamdang sim dingin,Chaldean mi bumtawi aaitawi temah sampah hi. Pahtawinalianpitak mah piakdingin kamciampah: (1) puansantualtanglai miliante silhte (Est. 8:15) (2) mi thupi hi cih laknakhamkhii(Piancil 41:42); (3) Gambuppii ah ulian 3nahi dingcihte a hihi. Gambup ulian 3na cihpen, tua laitakinBelshazzar’ pa Nabonidus kumpi hi a, nambat khat hipah,a zom Belshazzar amahmah nambat nih, khitteh tua lailamdang simthei pa nambat thumna cihdan a hihi. Ahihhang, tua mipilte’n simtheilo uhhi.

A mawhna teng khit banah, kumpipa’n a lehlaminpilna zonsawm lailai hi. Amau’ pau Aramaic pau teekteeka kigelh hinapi, ngaihsunzo mahmahlo uhhi. Isaiahtungtawnin Topa kammal “Amau mipilte pilna kisia dinga, amau’ thu mutheite’ thumuhtel theihna kiselcip ding

hi” (Isa. 29: 14). Paul in zong hihmunsan a lakkhitteh,“tuhun a mipil, miteite leh thusel a siamte, bangin kimangahi hiam? Hih leitung pilnapen haina a suaksak khitnakilang khinzo hi. Pasianin Ama’ pilna hong zang a, mihingtein amau’ pilna tawh Pasian a theih zawhloh nadingun, abawl hi. A haihuaithu ci in a ngaihsut uh ih thuhilhna aumte Pasian in hotkiatna a piazaw hi” (1Corinth 1:20, 21)cihi.

Thumaan pawlkhat tepen, mawk nutsiat dingpaamaih mahmah ahih manin, Pasian in eite kiangah honglaklak ahihi.

Hong kipia ding thamante in tawmlua mah taleh,a sawtlo in hong tungding ii thaman dingte ngaihsun in.Hih thaman in, hih leitung a a tam mahmah nate tawhkisai in bang honghilh naci a, banghangin tawntung natelamen in omding thupizaw nasa thei hiam?

TUESDAY February 4KUMPINU HONGLUT

Daniel 5:9–12 simin. Kumpinu in, Kumpipa theihsaahi ding, Daniel’thu bang gen hiam? Daniel a omlamzong a theihkhakloh lam bangci ki ciapteh hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kawm tungah lai lamdang khat hangin, a pawipibupbuaigawpzo a, Kumpinu hong lut in, zukhamlua kumpipagamtat danding hong hilh hi. Daniel tawh kisaiphawkkiksak hi. Nebuchadnezzar khanlai pekin amangkhiatte, nalamdang a sepsate, thuthukpi a genkhiatte

Page 30: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

59 60

khempeuh a phawkkik dingin agen hi. Belshazzar in, a Pua Pate bangin pilvang hileh, hih lai lamdang amuhphetin,a khiatna gendingmi theipah lelding hi. Kumpinu hongluta hong huhna pen, kumpipa’n amailamthu nangawnbangmah geeltheilo cihna hipah hi. A kammalte in, tualailamdang a khiathei Daniel omlam a phawklopaBelshazzar a taaigawp tawh kibang hi. Kumpinu in Danielpen, Pasian’ Khasiangtho, khuavak leh a sangmahmahpilna, a kanzaw siamna, mangkhiat siamna, thuhaksatedawntheihna leh aaisante, mitphialsiamte, khongkhaisiamte, leh aksi ente ukpipa a hihna thu pulaksak hi(Daniel 5:11,12).

Hih santakah, Belshazzar in Daniel a mangngilhtheih lamdang mahmah hi. Laisiangtho sungah bel gencianlianlo mahleh, tua hunpen, Belshazzar nuai a nasepkumthumna hi ta (Daniel 8:1, 27) a, mithak hinawnlo hi.Daniel’ kum zong 80 kiim ahih manin, khangno khatpeuhtawh kheknuam zong hithei hi. Daniel’ Pasian tungah kiaap nuamlo zong hithei hi. A hangthu tampitak ommahtaleh, Daniel tangthute mangngilh baihlua mahmah hi.

Romans 1:16–32 simin. Hih tangthu sungtengbekhilo in, tulai hun mahmah in hibang ngaihsutna lehlungsimte omveve cih koici kimuhtheih hiam?

WEDNESDAY February 5KI TAWIKHAI IN LEEKZOLO

Daniel 5:13–28 simin. Kumpipa hun nunung thu,banghang hi ci in, Daniel in, pulak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Bangbang hileh, Daniel mah dotloh phamawh hinapi, uaikaai keei hi. Daniel tungah a lungsim puakziasangin, Daniel’ Pasian tungah a lungsim puakziakilanghsak hizaw hi. Thaman tawh kisai in, Daniel’ dawnnain, ama’ lungsim takpi a pulak, leh, tua lailamdang khiatnahangin, a thamante in bangmah mannei nawnlo cihna zongahihi.

Daniel in, kumpipa, thu thumtawh mawhsak hi.Amasa, Nebuchadnezzar phutkhaksa khempeuhawlmawhlo. A pa bangin kisikkik huai mahmah. Anihna,Belshazzar in biakinn’ haite zudawnna in zang a, a milimtepahtawi. Hihtakah na namguk a pulaak khiatsa simkhinzo hihang. A thumna, “nanuntakna leh nahihna khempeuhhong uk Pasian” pahtawi ding na mangngilh hi (Daniel 5:23)ci hi.

Kumpipa leeklohna teng a suutsuk dikdekkhitciangin, Daniel in lai khiatna genpan hi. Tu’n, tuakawmtung lai kigelhpen, Aramaic pau, kammal thum linlianhi a: MENE: Kisimkhinzo; TEKEL: Tawikhai khinzo;PERES: Ki khenkhamzo ci hi.

Babylon kongpi ah Medo-Persia galkap honte amumipilte in, khiatna thupi neiding cih ngaihsun napi,kumpipa lungnoploh na’ng peuhmah bangmah gennuamlouh hi. Daniel bekmah in, a khiatna a kicing dildel inkumpipa kiangah gen ngam hi. MENE: Pasian in nagamsimkhin a, beisakta hi; TEKEL: Nang hong ki tawikhai in,na leekzo kei hi; PERES: Na gam kikhenkham khin in,Medes leh Persia te kipiazo tahi (Daniel 5:26-28). Lungnopna’ng kam malkhat zong om khalo hi.

Kumpipa tungah, Pasian’ thukhenna manlang-takin hong tungpah hi. Tulai hun, thuman thutangthhukhenna a omloh laitak in, Pasian ih muang thei dinghiam? (Thuhilhsia 3:17; 8:11, Mate 12:36, Rome 14:12.)

Page 31: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

61 62

Thursday February 6BABYLON PUUKNA

Daniel 5:29–31 lehMang. 14:8, Mang. 16:19,Mang. 18:2 cihte simkhawm in. Tuhun Babylon puuknading honglakkhol, Beshazzar’ Babylon puukna pan bangpilna peuh ih sinthei diam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

A mawhna bangpeuh ahi zongin, Belshazzar penpasalvai mahmah bilbel hi. Thusiapi himah taleh, tuabanggending mahin, thaman nangawn a kamciamsa ahihmanin, amah lungkim veve hi. Daniel’ thupuaktethumaan hi cih sangthei a, Daniel’ Pasian zong omtakpicih umta hi. Lamdang takin, nidangin a nialnial kumpipapiak thamante tutungin, Daniel in, sang dihdih hi (Daniel5:29). A hangthubel, tua thamante in bangmah phattuamnapiazo nawnlo tahi. A gam a pukding hita ahihmanin, khiatnanei nawnlo tahi. Ki thunopsakna dan in, kamsangpa in tuathamante sang a, nai tawmvei no sung, gambuppi ulianthumna suak vat hi.

Kamsangpa cihbang linlianin, Babylon puukta hi.Hong nawhtun mahmah; kumpipa leh a miteng zukham ina omsung vuah, gal kisimna omvetlo in Babylon puuk hiauhi. Tang thupu Herodotus in, Persia te’n tuiguampi to uhin, Euphrates gunpi khekang uh a, guntaw leikeu paninkhuapisung lut uhhi ci hi. Tua zan mahin Belshazzar kithathi. Apa Nabonidus in khuapualam paikhia in, kumpithaktekiangah ki aapkhol hi. Tua bangteng in, leitung pian ingamlian penpen, kham lutangpi puukin, omnawnlo tahi.

“Pasian deihna a telthei dingin, Belshazzar zong huntamveipi kipiapia hi. A pu Nebuchadnezzar zong mihinglakpan a kihawlkhiat a muhtangmah hi. Minthannateapiapa mahin lakikzel cih zong a muhsa mah ahihi. Kumpikhat, kumpipan ki hawlkhia in, ganhingte tawh kipawlcihzong thei gige hi. Belshazzar in, gualnop utlua mahmahahih manin, mangngilhloh dingpipi khawng ki mangngilhsakin, Nebuchadnezzar tungah thukhenna a tungsakmawhnate bawl hi. Hun manpha tampi takmah mawkbeisak a, thuman tawh kizopding hun manpha-teawlmawhlo hi” Ellen G. White, Bible Echo, April 25, 1898.

Thumaan tawh kizoptheih na’ng hunhoih ihngahkha hiam? Bang a cihna hiam? Bang dinmun khawngahthumaan tawh kizom ihci ding hiam?

FRIDAY February 7NGAIHSUTBEH DING: Tanglai in Pawipi khaam laangmah-mah hi. Kumpite’n amau liatna lakna in a pawlte uhtawhpawipi khaamuhhi. Hih pawipite’thu aki theihcianloh hang,Medo-Persia te’n Babylon a lak laitakun, Babylonte’n pawipia khaamlaitak ahihi. Babylon in kulh bitmahmah nei,khuapi laizangah Euphrates gunluang ahih manin tuikicing, kum tampi neekkhop ding an om ahih manin, galpataulo uh a, pawikhaam lel uhhi. Galte’n kim-um taleh,Belshazzar patau selo in, pawipi khat kinsap vatlel hi. Topalangdo a gualnop, a lauhuai zia theihsakna hipah hi.Thumaan a sin nuamlo kumpipa pen, Pasianin, Danielzangin, “Na nuntakna leh nahihna khempeuh hong uk,Pasian nazahtak kei hi” (Daniel 5:23) ci in thuhilh hi.

“Gamte tangthute in thu hong hilh hi. Gam khatsim,mimalsim in Pasian in ngiimna hong neihsakciat hi.Mawhna a bawlhetlopa in, mite leh minamte khaukhai

Page 32: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

63 64

(Amos 7:7) tawh hong tehteh hi. Avek un, amailamthupeuhmah amau deihteelna bang hi ding a, Pasian inAdeihna a picin dong ukgige hi” EG. White, Prophets andKings, p. 536.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Sunday ni a dotna pen kikum unla, kipawlna khat inPasian’ thuman koibangin simmawh thei hiam?Bangci dan hiam? Pawlpi in, koibang in ih koih dinghiam?

2. Hih tangthu ih simciangin, hotkhiatna pen theihnatungtawn bek hilo in, ih donkik dandan hi cih na koicimuhtheih hiam? (Dan. 5:22 simin.)

3. Daniel 5:23 sim lecin; Thukhun thupi bangteng namuhiam? Gentehna’n, Pasian langdo vai hong koici hilhhiam? Pasian pen hong piangsakpa bek hila, hongcing hong kem tawntungpa ahihna koibangin honglak hiam?

4. A khiatna zong thei nailopipi Belshazzar pataumahmah hi (Dan. 5:6). Mawhna sungah ki suangtaktak in nuntakzia bang hong lak hiam?

LESSON 7 *February 8–14

HUMPITE KUA PAN VANMITE KUA AH

Sabbath Nitaklam Feb 8

TUKALSUNG SIM DING: Daniel 6;1 Samuel 18:6–9; Mate6:6; Sawltak 5:27–32; Maku 6:14–29; Hebrew 11:35–38.

KAMNGAH: “Tua a hih ciangin vaihawmpi dangte leh gamukpite in Daniel’ nasepna encik in, a mawhnazonding a hanciam uhhi. A hihhangin Danielpen a thuman leh a citakkhat a hihmaninmawhna leh simtatna a muzokei uhhi”(Daniel 6:4).

Medo-Persia te’n Babylon a lakkhituh ciangin,Medes Kumpi Darius in, Daniel’ pilna thei a hih manin, kiukna a thakpuahna ah Daniel kihelsak hi. Kamsangteekpahimah napi, a sepnate ah kuhkal mahmah a hih manin,kumpipa in, ama nuai ah gambup uksak hi. Athu kicing akipulakloh hang, Daniel in hazatna mah phukha zel leuleuhi. Tangthu a tawp ma in, Daniel in, Medo-Persia gamtungahthuman a, Pasian tungah thuman phadiak hi. Tua bangin,Pasian tungah a thumanna in thudangdangte tungah zongthumansak hizawtham hi.

Daniel thuaksa bawlsiatna tepen, tu hun nunungeite aading, etteh takcing lel hi. Tua tangthu in, Pasian’mite thuaksiatna pengding ci hetlo hi. Khamuan ding panin,a sia tawh kidona peuhmah, a pha in zo tawntung ding,Pasian in a mite honkhia cih teci hong lak hi.

Page 33: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

65 66

T-5

SUNDAY February 9A HAZA KHATE

Vantung, hoihmahmahna ah, Lucifer in Khazihhaza hi. “Lucifer in Zeisu Khazih haza hi. Vantungmi te’n,Zeisu’ dinmun man ahi, liatna ukzawhnate zahtakna tawhkunin a biak uhteh, Lucifer zong kuun pongmawk napi’n,a lungsimtawngah, hazatna leh muhdahna omhi” EGWhite.The Story of Redemption, p. 14. Thukham sawmte sungah,hazatna kihel a hih manin, mithahna leh guktaknatemahbangin siahuai mahmah hi (Paikhiatna 20:17).

Daniel 6:1–5, tawh Pian. 37:11 leh 1 Samuel 18:6–9 cihte simkhawm in. Hazatna in bangzah in nasem hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel’uksiamnapen kumpipa’n pakta mahleh, adangte’n haza zawsop uhhi. A mawhna ding zongin pampaihsawm uhhi. A zonzon uhhangin, mu zolo uhhi. “A hihhanginDaniel pen a thuman leh a citakkhat a hihmanin mawhnaleh simtatna a muzokei uhhi” (Dan. 6:4). Aramaic pau in“citak” cih kammal pen “muanhuai” zong hithei lai hi.

Daniel mawhbaanglo: ulian dangte in, amalangkhatah mawhna muzolo uhhi. Amau muhthu khatbel,a Pasian leh Pasian’ thukham tungah, thuman citak cihmu uhhi. Daniel a mawhsakna dingun, Daniel in Pasiandang leh Pasiandang’thu zui in, gam langdo cihtawhmawhsak sawmta uhhi. Daniel omziate a etet uh ciangin,ama’ Pasian thukham tawh gam hong uk ding hi ci uhhi.Hihzah a Daniel cihtak hi zen!

Bang ci bang hazatnate phukha a, nabangci phuuthiam? Hazatna limlim, khalam a dingin a lauhuainabanghang hiam?

MONDAY February 10DANIEL KI THAANGSIAH

Daniel 6:6–9 simin. Hih thupiak ii a nunglam ahbang ngaihsutna omhiam? Kumpipa kiliatsak koicizatsak theih hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kumpi Darius in, a sawtlo a, a paihkik ding thupiak-khat piakhia hi. Tumah lianin a kiphutthak gamthakmakaite’ gamvai kimawlna thaangsungah awk kha hi. Dariusin, gamkee 120 suah in, ukna aana zong tuate tungahhawmsawn hi. Hunsau a dingin kicinlohna tampi hong omhi.Huzaap neipian makaipi khatpeuh in gam satkham zotheihi. Ni 30 sung kumpipa bek zahtakna pia ding cihthu in,kumpipa tungah cihtakna leh zahtakna pia ding cihthu inthuhoih mahmah tawh kibang hi. Makai uliante’n,hihthupen, ukpite, gamkee te leh aana neite khempeuhhuam ci napi’n, Daniel a helloh lamuh kumpipa’n theisaklouhhi. Kumpipa pen pasian bangin bia ding cih nuampongmawk hi. Persian kumpite in, ki pasian sak ngeilo uhhi.Ni 30 sung bekbek, pasiante tung thungetna peuhmah,kumpipa tungtawnlo in ngen theilo ding cih khamna ahihi.Kumpipa’n a ngiimna bulpi uh kantel khalo hi. Gamlangdona khamna ding a kibawl thukhunpen, Danielsuksiat nopna thukhun a hih leltaklam phawk zolo hi.

Page 34: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

67 68

Hih thukhun, thunih in paisak hi. Amasa in,thukhun a palsatmi, humpite’ kua denna ding hi. Hihzahthukhauh a gamvuah omngei nailo a, Daniel’ galte’n abawltuam vilvel uh a hihi. Nisuahna lam gam laizang atangkumpite in, humpite thongsungah khawi uh a, kisapnaa omteh khahkhia zel uhhi. Kumpite’thu manglo khawnga omuh ciangin, a balnen ding humpi zonzon kullo ding acihna uh ahihi.

Anihna, thukhun kikheelthei nawnlo hi. A kikheelthei nawnlo “Medes leh Persia te thukhun” Esther 1:19 leh8: 8 sungah omhi. Greek tangthupu Diodorus Siculus in,kumpi Darius III (Daniel sung a Darius hilo) in, a lungsimkikheel hi napi, sihdaan a piaksa mawh neilo khatpenkhahkhia kik thei tuanlo cihi.

TUESDAY February 11DANIEL’ THUNGETNA

“Thu na ngetuh ciangin,na innsung uhah tumin,kongkhak unla; na muh theihloh uh na Pa uh kiangahngen un; Tua hileh, kuama muhlohna ah na gamtat uh ahongmu na Pa un, note tungah thaman hong pia ding hi”(Matt. 6:6).

Daniel 6:10 simin. Daniel in kuama muhlohna ahthu a ngetkhinkhian loh banghang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel pen gam makai khat, bek hilo, Pasian’nasempa ahihi. Kumpipa thupiakte langkhat ah bangomcih a theizo, amahbek ahihi. Darius a dingin, a thupiak

pen, gambup ki pumkhat na’ng hi mahleh, langdo pawlte adingin Daniel a suksiat na’ng hiziau hi.

Tua khempeuh nungah, thuman taktak in cileng,dawi in Pasian a langdona hileuleu hi. Tualai hun, BC 539lai in, Daniel 7 sung a mangmuhna (553 BC) leh 8 (539 BC)cihte, Daniel in mukhinzo hi. Tua a hihmanin, hihpenleitung vaibek a hilo vannuaihuam kidona a hihlam telluahi. Pasian’ Tapa in leitung kumpite’thu mangmuhna apiakciangin, a khiatna a hilh vanmi (Daniel 7) in, tuahaksatnate thuakzawh na’ng tha pia tawntung hi. A lawmtephutkhakte Nebuchadnezzar thupiakte tungtawn paninzong tha ngahtuam ding hi (Dan.3).

Tua hang mah in, Jerusalem lam nga in, a thungetngeina bangin, nikhat thumvei mah ngen tawntung lel hi.Midang, pasian dang tungah thungenlo ding cihthu ompipimah, Daniel in tua ni sawmthum sungzong ki meelseeltuanlo in thungen veve hi. Gamkee ukte, uliante tampilakah, Daniel amah bekmah kumpi’thu mangloin, mimalin omteutau hi. Ama thunget zelpen, kumpipa thukhunthakpianmapek pan azatsa ngeina ahihi.

Sawl. 5:27–32 simin. Hih hanthotna te kician mahnaven, eite’n, mihingte bawlsa thukhun khatpeuh ihmanloh ciangin, Pasian’ deihna bang a gamta ih hih dingbangci hih ding hiam? (Deihtak ngaihsut ding in, a upnakhial a cihding sangin sihna a teelzaw mite)

WEDNESDAY February 12HUMPITE KUA SUNGAH

Daniel 6:11–23 simin. Daniel in a Pasian tungaha cihtakna in bangzah vanglian cih a pomna in, kumpipa’nbang gen hiam?

Page 35: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

69 70

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Langdo pawlte’n, Daniel thunget manta uhhi-thupiakpalsatna linlian ahihi. Tuathu kumpipa kiangah hong pulakuh a, “tua Daniel, Judah gampan salmatpa” (Daniel 6:13) ciuhhi. Amau muhna ah, kumpipa pahtak mahmahpa pen,“sal” hilel ci uhhi. Kumpipa tungah “Na thupiakna amangnuam kei hi” (Daniel 6:13) a ci uhhi. Tu petmah ciangin,kumpipa’n zong khemthuakin letmat thuhkha ahihlam hongphawkpha hi. Laisiangtho in “Daniel a suahtak theihna dinghanciamin nitum dong a ngaihsun hi” (Daniel 6:14) cihi.Ahihhang, lai omsa mahbangin thudang hihzo tuanlo hi.Medes- Persiante thukhunte in a cihbang lian in hihkulhi. Kumpipa’n zong cih na’ng thei nawnlo in, Daniel humpitekuasung khiatsuk ding, thu pia tamai hi. A hihhang, lam-etna kammal ahi “thuman takin nabiak naPasian in honghonkhia tahen” (Daniel 6:16) ci in vaikhak hi.

Laisiangtho sungah bel, humpite kua sungah Danielin bang cihih cih omtuanlo mah leh, thungen ding cihbeltheihsa hipah hi. Pasian in zong, Daniel cihtaknapahtawina in, vantungmi sawl in kemsak hi. Danielliamhetlo in, a nasep semzom thei dingin omlel hi. EGWhitein, “Humpikua sungah Daniel a khia dingte galte, Pasianin khamhetlo lel hi; vanmi gilote leh leimi gilote’n asepnopna uh semsak lel hi; ahih hang, Pasian in Amitekiciantakin honkhia a, thuman thutak in nasia takingualzawhna ngahsakzaw hi” ci hi, Prophets and Kings, pp.543, 544.

Hih Daniel’ tangthu bel ahoihlam in tawp hi ven, adangte e, Maku 6:14-29 sung khawng, a hoih a tawpkhollo hiven? Na teldan gen in.

THURSDAY February 13TECI PANG

Daniel 6:24–28 simin. Pasian tungtang kumpipa’nbang teci pang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Darius in Pasian phatin, a vangliatna pulak bilbelhi. A thupitna ah, kumpi lianpipi in Pasian’ liatna pulakzen hi. Nebuchadnezzar hun in zong ((Dan. 2:20–23; Dan.3:28, 29; Dan. 4:1-3, 34-37) ah pulak hi. Darius in zong, Danielki hotkhiat a muh ciangin, amasa Nebuchadnezzar sangina nasiazaw in hih hi. A thupiaksa lumletkik in,mikhempeuh in, “Daniel’ Pasian kihta un” (Daniel 6:26) ciin thu a pia hi.

Daniel pen hotkhiatna lamdang ngah ahihi, thumancitak, thusia in bawh, Pasian in thupha pia hi. Hih ihmuhtepen mailam thupiang dingte ah, etteh dingte vive hi: Pasianin Amite honkhia ding a, migilo te’n thaman ngah in Topa’nleitung zo ding hi.

Daniel 6:24. Hih munsan ah bang buaina omhiam?Banghang hiam?

Thubuaisak khat omvat hi. Zite leh tate pen eingaihsutna ciangah, mawhneilo napi’n thuak cihbanginngaihsun hihang. Thumanlo cih koici gencian thei ding ihhihiam?

Amasa in, Kumpipa in, Persian gam thukhun in abawllai in, a innkuan un na ci hi. Tanglai thukhunte in,tayakhan peuhmah innkuan buppi in helhi. Dik hi cihnaa omtheihloh hang, Persia thukhunte’n hibang hilel hi.

Page 36: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

71 72

Anihna ah, E’nbel Laisiangtho ciaptehna ciang beka thei hihang a, kumpipa nasepte ih theihpih kei hi.Laisiangtho in bel Pa/Nu mawhna hang in tate thatlo ding(Thuhilhkik 24:16) ci hi.

Tuabang thutanglote kawmkal ah, bang khamuan-na naneithei diam? 1Cor. 4:5 simin. Bangci hiam?Banghangin thupi nasa hiam?

FRIDAY February 14Ngaihsutbeh Ding: Daniel’suahtakna thute Hebrew 11sungah omhi. “Upna tawh Gual zawhna” a cihte lakah“humpinelkai kamte humcip” (Hebrew 11:33) cihi. Lamdangphamahmah hi. Theihding khat ah, Daniel bang a suaktatebek galhang kicilo a, a suaktalo sihna thuakte (Heb. 11)zong galhangte mah ahi uhhi. Pasian in, sihna tawh ahi a,nuntakna tawh ahi zongin hong zangthei hi. Daniel suahtakmanin, mikhempeuh suakta pahlo ding hi. Zeisu adingupna hangin nuntaknapia mi tampitak omhi. Daniel tungahthupiang a lamdang hotkhiatnapen, Pasian in vannuai buppihong uk cih hong theihsakna a hihi. Amite khempeuhmawhna leh sihna panin hong honkhia lai ding hi.

KIKUPDING DOTNATE:1. Frenchmi Jean Paul Sartrein “mihingte’ pianzia a bul

a bal teltheihna dingin abaihpen lampi in,khatveiciangin Pasian suakding cih theihding hiziauhi” (Jean PaulSartre, Being and Nothingness: APhenomenological Essay on Ontology, Washington SquarePress, 1956, p. 724).Hihthu in kumpipa thaangawknaahangthu bang honglak hiam? Eite bang dinmunpeuhah ih omzongin, pilvangtak in hong kikhemnate,banghangin kidophuai naci hiam? Adang “Pasianbatnopna” bangpeuh a omthei diam?

2. Pasian tungah cihtakna lak dingin koibangin hongkisawlthei dingin na um hiam? Na nasep leh nanuntakna hong sukha thei ding cih a thei khat a hitheidiam?

3. Pasian in Ama deihna picing sak ding in Daniel a zattheihna’ng, Daniel sungah bang om cih namu hiam?Pasian hong panpihna tawh tuabangte nasungahnakhangtosak thei diam?

Page 37: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

73 74

LESSON 8 *February 15–21

HUIHPINUNG TUIPI PAN VAN MEEI TUNGAH

Sabbath Nitaklam Feb 15

TUKALSUNG SIMDING: Daniel 7; 2 Thess. 2:1–12; Rome8:1;Maku 13:26; Luka 9:26; Luka12:8; 1 Tim. 2:5.

KAMNGAH: “Hih leitung kumpi gam, vangliatna leh, liatnakhempeuh, a Lianpen Pasian’ mite tungah akipia ding hi. Amau kumpi za cihmah huninbeingeilo ding a, leitung ukna za a nei khem-peuhte in a thu uh mangin, amaute’ na a semding uhhi”(Daniel 7:27).

Daniel 7 mangmuhna leh Daniel 2 mangmuhna akibang ahihi. Daniel 7na in 2na a zaizaw in pulak hi.

Amasa in, Zanlai in mangmu a, huihpi 4 in tuipikiloksak ci hi. Khuamial leh tui in piansaksate ahihhang,tua piansaksate a subuai khat omtuak hi.

A nihnain, a mangmuh ganhingte in, a siangthologanhingte hi a, piansakna thukham palsatna lim a hihi.

Athumna, tua ganhingte pen ukzawhna aana neici hi: Adam tungah Pasian piaksa ukzawhna aana pen, hihganhing te’n sut hihtuak hi.

Alina, Mihing’ Tapahongpai ding, Pasian ukzawhnaAmahmah in ngahkik ding hi. Adam in Eden ah amansuahsa pen, Mihing Tapa in vantung’ thukhennapanngahkik ding hi.

Atung a Laisiangtho sung gentehna ganhingtepen,a zaizaw a teltheihna dingin limpua vive hibek hi. Athupizaw deuh pawlkhatte pen vanmi in akhiatnagensukpah a hih manin, eite’n zong ihtelpah lel hi.

SUNDAY February 16GANHING LI TE

Daniel 7 simin. Bang thubulpi Daniel kiang kilaka, bang mang mu hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel kiang a kilak ganhing malsimin,Nebuchadnezzar muh milimpi a khenhkhenhte tawh kibanghi. Athu a kicing zaw in honggen ding hi. Milimbia gamtepen, ganhing sianglo tetawh genteh hi. Alina lobuang teng,Daniel in a theihngei ganhingte vive ahihi. Namkhat simin,amau gamtatzia leh tong tawh kumpi khat limpua uh a,simmawhna tawh a kimawk bulhtawm hilo hi.

Humpi: Humpi in Babylon tawh kituak mahmah hi.Kha nei cih zong, innhoih mah mahte leh Babylonte siamnateng cihna hi. Tua humpi a kha kibotkhia a, mibangindingto, mihing lungsim ngahhi ci hi. Babylon gam leh akumpipa a cihnopna ahihi.

Vom: Vom in, Medo-Persia gampi hi a, apumlangkhat sangzaw cih zong, Persia in Media sanginlianzaw cihna hi. A ha kawmah nakguh thum om cih in,

Page 38: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

75 76

Persia te’n, Lydia gam, Babylon gamleh Egypttungah gualzo ding cihna hi.

Kamkei:A tangzang mahmah kamkei in, Alexanderthe Great phuh Greek gam a hihi. Kha li in manlangmahmah cihna hi a, Alexander in, kum tawmveino sungin,leitung phellang zoman a hihna lak hi.

A kihtakhuai leh Ngongtat ganhing: Amasalamtepen kibang cibek a, Alina pen ‘hi’ cipah hi. Amasalamtepen “Humpi bang” “Kamkei bang” cibek napi’n, alina penkibang hi cihetlo in sapi cipah hi. Hih kiitamnei ganhingin, amasate sangin gilo zaw mahmah hi. Tua pen Romegam a cihna hi in, migam sim, that, bawlsia, tuancil gawptakpi mah hi.

Kumtul pawlkhat sungin, hih mihingte’ tangthutehongpiangin beikhin hi. Atung a gamlum bialbual tengtelcian in bang khamuanna peuh nanei hiam?Laisiangtho a muanhuaina hong bangci hilh naci hiam?

MONDAY February 17KII-NEU

Daniel 7:7, 8, 19–25 simin. Alina ganhingpan hongmengkhia, Kiineu’ vangliat na a nei kua hiam?

……………………………………………………………………………………………………..

Zanni in, a gilomahmah ganhing kii sawmneipenbel milimbia Rome cih sinkhin hi hang. Tu’n, kiineuleh a vangliatna ihsin dinghi. Mangmuh lai in, ganhinglina in kii sawm nei, kii thum kibawhkhiatna pan, kiineukhat hongpokhia, tua kiineu in in mihing’ mitnei in“kiphatsakna kam tampi pau” (Daniel 7:8) ci hi. Tua kiineu

in, a lauhuai mahmah sapi ahi milimbia Rome paninhongpiang a hihi. Tua kii in milimbia Rome khansausaka, a vangzong kipsak hi.

Hih kii in misiangthote galin do cih Daniel in muhi. Vanmi in, Hih kiipen kumpi khatmah hi a, langdonanamthum bawlding: (1) Sangpenpa langdo in kiphatsaknakampau ding, (2) Sangpenpa misiangte galin do ding (3) Hunleh thukham kheelsawm ding hi. Ama’n misiangthotezogawp ding hi. Vantungmi in, kiineu gamtat theihhun dingciangtanh sak a: hunkhat, hunte leh hunlangci hi.Kamsangte’n hun acihteh “kum” hi a, hunte a cihleh a kithuap hi a, “kumnih” hi. Tua a hih manin, kum thum lehkumlanghi a, kum-nipaizia tawh etciangin kum 1,260 ahihi. Hih hunsungteng kiineu in Pasian langdo ding a,misiang te bawlsia in, Pasian’ thukhamna kheelsawm dinghi ci hi.

2 Thessalonians 2:1–12 simin. Hitengah Gilopa lehDaniel’ Kiineu a kibatna bangtenghiam? Bang vangliatnapeuh hi ding a, banghang hiding hiam? Milimbia Romesungpan hong piangkhia a, tua hunpan leitung beidong,tuni ciangdong a kiplai vangliatna in bang hiding hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

TUESDAY February 18ZUMH AH KITUU

Ganhing li teng leh, kiineu gamtatna teng amangmuh khit ciangin, Kamsangpa in, Vantung thukhen

Page 39: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

77 78

zumhpi mu hi (Daniel 7:9, 10, 13, 14). Zumhpi a honphetleh, kumpi tokhomte hong kikoih in, Taangkum Pu hongtu hi. Taangkum Pu’ mai ah vanmi a tultul simte in nasemngeingai uh a, thute kikhen in, laibu tezong kihong hi. Athupikhat ah, hih thukhenhun pen, kum 1,260 kiineu’nasepteng a zawhkhit ciang (AD 538 – 1798) hiding a,Pasian’gam a phuhma deuh hiding hi. Mangmuhna sungahzong, thumvei a nuai a bangin ki pulak hi:

Kii-neu Hun (538 - 1798)Vantung Thuhkhen Hun

Pasian Tawntunggam Hun

Daniel 7:13, 14, 21, 22, 26, 27 simin. Tuathukhenna in, Pasian’ mite a ding banghangin hoih hiam?

………………………………………………………………………………………………

Laisiangtholui sungah biakbuk lampan thukhennaomzel himahleh, hihteng a pen tua hilozaw hi. Kiineu bekhiloin, vannuai buppi thukhenna hi a, tawntunggam a uk,Sangpenpa in thukhen ding hi. Daniel 7 sungah thukhennaa kipatna a tawpna cihte kicingtak in gen tuanlo hi. Kiineuin Pasian’ mite a bawlsiatna hangin thukhenna ahihi.Hihtengah, vannuai bup thukhen kipat-hun agennuam hizawhi. Daniel 8 leh 9 ah, tua thukhen kipat-hunpen, MawhphelNi hi a, biakinnpi siansuahna Ni cihthu maikal ah, sinlaiding hihang. Hih sinna panin, Pasian’mite tungah dawpkholhthukhenna omhi cihthu hong tellak hi (Daniel 7:22).

Thukhen Ni ciangin khamuanga omtheih nading,singlamtehah Zeisu’sawpsiangnathu banghangintelhuaisa nahiam? Singlamteh tawhlo in bang lam-etnapeuh ihneithei diam? (Rome 8:1.)

WEDNESDAY February 19MIHING’ TAPA HONGPAINA

Daniel 7:13 simin. Hih Mihing’ Tapa acih kua hia, Koici telgen theih ding nahiam?(Maku 13:26; Mate 8:20; Mate 9:6; Luka 9:26; Luka 12:8)

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Thukhenna a kipatlian leh, a mi thupi penpen khathonglut hi: Mihing’ Tapa ahihi. Kua a hiam? Amasa, Mihing’Tapa in vanmiahihi. Ahihhang, a taktakin, mihing’ngeinaneithuah hi. Amahpen Pasian-Mihing hi a, thukhen dinginhonglut ahihi. Anihna ah, tua Mihing’Tapa vanmeeitungtuangin, anihveina hong kumsukding theikimciathihang. Daniel 7:13 sungah, Mihing’ Tapa in vantungpantuaksuklo a, TaangKumPu’ maiah kipheikhiin ci hi.Athumna ah, Mihing’ Tapa vanmeei tungtuangin, Topa inhong kumsukta ci hi. Hi lim in, tanglai siampiliante, meeiin tuamin, siangthopen munah, Mawhphel Ni in avalutnathu hong phawkkik sak hi.

Mihing’ Tapa pen kumpi hi a, “ukzawhna,minthanna leh kumpiza ngah a hihmanin, minamkimte,minam tuamtuamte, pau namtuamtuamte khempeuh in,Ama’na asem ding uhhi” (Daniel 7:14). Nasem cihpen “bia”zong hithei hi. Daniel 1 pan 7 dongsungah, 9veitak omhi(Dan. 3:12, 14, 17, 18, 28; Dan. 6:16, 20; Dan. 7:14, 27)cihteng hi a, Pasiantungah biakpiakna kihel hi.

Pasian’ thukham kheelsawm ahihmanin, kiineu inPasian tungah biakpiakna susia hi. Hih thukhenna inbiakna maan hong mukiksak hi. Pope bawl biakpiakna in,Pasian leh mipi kikal ah, amau palai in kikoih uhhi. Danielinbel Pasian leh mipi kikalah palai diktaktak pen Mihing’

Page 40: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

79 80

Tapa bekmah hiding hi cihi. Laisiangtho in zong “Pasiankhatbek om a, Pasian leh mite hong kilemsakkik theiKhazih Zeisu bek omhi” (1Tim. 2:5) cihi.

Laisiangtho sungpan Zeisu nuntakzia ihsimsimkhin zo a, Amah thukhenpipa ding cih natheihnain bangci in hong khamuangsak hiam?

THURSDAY February 20SANGPENPA’ MISIANGTHOTE

Hihlai muntengah Pasian’ mite tungah bangpiangci hiam?Dan. 7:18, 21, 22, 25, 27.

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

“Sangpenpa’ misiangthote” cihteh, Pasian’ mitecihna hi. Kiineu in amaute do hi. A Pasian tungvuahcitakuh ahihmanun, papal hunlai in dona thuak uhhi.Christiante in, Rome kumpi hunlai in, nasia takinbawlsiatna thuak uhhi. Ahihhangin, Daniel 7:25 sung abawlsiatnapen, Rome kumpi beikhit, hong pokhia kiineuin misiangthote a bawlsiat dingthu hizaw hi.

Pasian’ mite peuhmahpen, leitung kumpite’n abawlsiat tawntung ding kiphallo hi. Pasian’ gam in leitunggamteng’mun luahta ding hi. Mangsung mahah, Mihing’Tapa tungah “ukzawhna leh kumpiza kipia hi” (Daniel 7:14)ci hi. Vantungmi in akhiatna a genciang, “misiangthote”in gamluah uh (Daniel 7:18) cihi. Adang omtheilo hi. Mihing’Tapa in Pasian’aa ahihmanin, Ama gualzawhna zong Amite’aa ahihi.

Siampilianpa in, Zeisu kiangah, Messiah Pasian’Tapa nahi takpi hiam ci in a dot ciangin, Zeisu in, Late110:1 leh Daniel 7:13, 14 tepan: “Ka hihi, Vanglian Pasiantaklamah Mihing’ Tapa omin, meii lakah a hongpai namuding uhhi” (Maku 14:62) ci in dawng hi. Zeisu in, vantungthumaan tokhomah tu in, eite hong palaisak hi. Khuamialukzawhnate susiacip zo a, Amah a zuante gualzawhnaangah uhhi. Launa ding peuhmah omlo hi. Paul in zong“Eite a hong itpa hangin hihthu khempeuhah gualzo penteihihi. Bangmahin ama’ itna tawh hong kikhensak zo hetloding hi. Sihna nuntakna, vantungmite vantungvangliatnate leitung a om nate, leinuai a om nate, Pasianbawlsa nate khempeuhin, I Topa Zeisu Khazih hangin,Pasian in eite hong itna tawh hong khenzo hetlo ding hi”(Rome 8:37-39) na cihi.

Daniel mangmuhna in, kum tultampi peklai in,leitung tangthute mukholkim dildel hi. Mailam hunadingin, Pasian’ kamciamte ih muantheih na’ng hongbangci huhsa nahiam?

FRIDAY February 21NGAIHSUTBEH DING: Hih tangthute a tungthambekenpakleng, Rome gampen saklam migilo gamte’n simgawpin susia a, Rome khuapi abishop in zong, tua migilogamthumte a suksiatna hangin, ukzawhna aana AD 538kumin hong ngah cihbang hi paklel hi. Rome kumpite’ ki-ukdaan pawlkhat zong zangsuk pah hi. Tuabangin, 1798kum, Napoleon in pope a khiatsukdong mah vangnei uhhi.Hih kumpi in Rome kumpi bei sakpah lianlo in, bawlsiatnateng khawlsak hi. Pope in, Khazih Aiawh hi ing acih banah,Laisiangtho a hilo, upna thukhun pawlkhat bawltawm hi.Misite kikholna, mawh maisakna, mawhsuutna leh

Page 41: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

81 82

T-6

Sabbath pan Sunday ah kheekna cihtepen, hunlehthukham kheelsawm ding acihte hipah hi.

“Mihingin, ama’thahatnabek tawh galpa mai ahdingzolo hi. Mawhbang a puanmah silh in, Pasian’ mai ahmawhna pulak ding hi. I mawhna khempeuh kisik pulakin thumleng, Zeisu in eite ading hong palai sak hi. Ama’nCalvary pitawh hong mawhsakpa hong nolhsak hi. Amathumanna hangin, vannuai leitungah, ukzawhna aanaAman ngah in, a Pa Pasian kiangpan hehpihna hong ngetsakthei hi. Hong mawhsakpa tungah, Amahin, “Topa’n hongtaai tahen, Satan aw. Hihtepen, ka sisan tawh kaleisate hiuh a, meikuang sungpan kateenkhiat singkhuahte a hihi”cihi. Upna tawh Amah abeel mite “Na mawhna tengkongpaihkhiatsak khin a, tu in, nasilhding puanthak kahong pia ding hi” (Zechariah 3:4) ci hi. EGWhite Prophets andKings. Pp. 586, 587.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Sapi linapan hong pokhia kiineu omzia leh vang-liatnate lungngai kik dih in.Pasian’ mite abawlsia a, tuniciangdong a kiplai, Rome gampan hong piangkhia avanglian gamkhatbek bang gam hiam?

Hizahin kician mahmah lel ahih manin, tua kiineupen, Zeisu pianmapek a kum 100 vallai a beikhin, Greekkumpipa hi dinghi cihbang ngaihsutnate ih nutsiattheihna ding tha hong ngahsak tuam hiam?

LESSON 9 *February 22–28

KIHHUAINA PAN SIANGTHONA AH

Sabbath Nitaklam Feb 22

TUKALSUNG SIMDING: Daniel 8; Dan. 2:38;Pian. 11:4; Siam.16;Heb. 9:23–28.

KAMNGAH: “Zingsang leh nitak biakpiakna 2300 vei acinkhit ciangin, biakinnpi kipuah kik dinghi” Daniel8:14.

Daniel 8na pen 548/547 kumlai khawngin Danielin a mangmuh hi. Daniel 7 sung a thukhennathu pen akicianzaw in hong hilhcianna ahihi. Daniel 2 leh 7 tawhkibanglo in, 8napen, Babylon sungpan pusuak in Media-Persia tethu hi a, Babylon puukding hita, Media-Persia te’nmunluah dinguh hita hi. 8na leh 7na bel kibang phialphialuhhi.

Vantung Mawhphel Ni vai bulphuh ahih manin, 8nasungah kammal leh limte tawmkhat kikheek hi. 8na in,vantung biakbukthu bulphuh in, kiciantak in gen hi. 7naleuleu in, vantung thukhenna leh Mihing’ Tapa in kumpiukzawhnathu ngah cih honglak hi. Hih a kisuun mahmah7 leh 8 tegel in, vanbiakbuk kisiansuah, Daniel 8 leh,vantung thukhenzumh muhna Daniel 7 ahi uhhi.

SUNDAY February 23TUUTAL LEH KELTAL

Daniel 8 simin. Hih mangmuhna in bangthu tenghi a, Daniel 2na leh 7na tawh koici kinai hiam?

Hong tung nailo vangliatna omlai hi cihbang upna khawngtawh koici kipelh theih ding hiam?

Page 42: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

83 84

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel 2 leh 7 sungah, kumpite kahtoh leh tuaksukdingvai, limdangtawh mangmuh nakhat omleuleu hi. Hihlimbel Pasian’biakinnpi tawh kizompah lianhi. Hitengah tuutalleh keeltal zang a, mawhphelni, biakinn vaite lehthukhenni tetawh kizom hi. Tuutal leh keltal penbiakinnvai ah sagawh biakpiakna in kizang hi. Mawhphelniin, a nihmahun ki pulak hi. Hih ganhing tegelpen hihmangmuhna sungah, Mawhphelni phawkna dingin akiteelkhia hihtuak hi

A mangsungah, keeltal in munkhempeuh phukawikawi hi: nitumna lam, saklam leh khanglam (Daniel8:4) cihi. Hih gamtatna namthumtepen vangliatna lim hia: “Ama utbangin kiphasak in gamta a, amah a khozodingleh, a thahatnapan a suaktazo ding ganhing khatbeeka omkei hi” (Daniel 8:4) cihi. Vantungmi in, tua keltal pen,Medo-Persian kumpi (Daniel 8:20) hi a, munthum phugawpcihteh a galzawhna munthum teng a cihna hi ci hi.

Tua khitteh, kii golpi anei keltal pen, Greek gamkumpipa Alexander the Great hi (Daniel 8:21) cihi. Tuakeltal in “lei sukha lo” (Daniel 8:5) ci a, manlang mahmahcihna hi. Tua limte pen Alexander in galzawh lamsangahmanlang mahmah a, Daniel 7 sung a kamkei khanei tawha kibang hi. Tua keltel “thahatna khangto semsem a, ahihhangin, a thahatpen laitakin, a kii kitan” (Daniel 8:5) a,tua khit teh, kii li hong po leuleu in, mun tuamtuam kawkhi. Alexander pen, BC 323 kum June kha in Babylon ahhong sih ciangin, galkapmang 4 tengin a gam phel 4 suahin hawm uh a, tua keltal mang tangtung hi.

Daniel 2:38 leh Daniel 8:20, 21 kikal sungtengah,gam li omlakpan gam thumte’ tangthu ih sinzo hi. Hihgenkholhna thute leh a khiatnate a dikzia bangci in hongpanpih thei naci hiam?

MONDAY February 24KII-NEU HONG PIANKHIATNA

Daniel 8:8–12 simpha in. Hih kiineu in koilam ahkikhiin a, banghangin telcianhuai hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kii 4 teng in vantung huih 4 tetungah a kizelhkhitciangin, kii khat tungpan kiineu dangkhat hongpokhiacihi. Hih kiineu vangliatna pen kii 4 lakah khat tungpanhong pokhia cihteh, Alexander’ galkapmang 4 lakpan khat-(huih 4 lakpan khat) a hihi. Alai bulpi bang lian hileh,vantunghuih 4 lakpan khat cihi. Hihpen Greek gampaninmengkhia gam 4 hi ding a, mi telkimdan hileh, MilimbiaRome gam khitteh, Papal Rome ci uhhi. “Hih kiineu inRome gamin, milim a biaklai leh papal hun zong limpua hi.Daniel muhna ah, milimbia Rome in, Jew mite lehChristian masate domasa a, Papal Rome hunpan kipan, tuniciangdong mah tua langdona omlai a, zomtoto lai ding hi”TheSDA Bible Commentary, vol. 4, p. 841.

Laisiangtho in, kiineu in, kipheeikhin a, “khang-lam, nisuahna lam leh thuciamna gamlamah a vangliatnaa lakhi” (Daniel 8:9) cihi. Hih munthum tengin, milimbiaRome ukna munteng ahihi.

Page 43: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

85 86

Hih mangmuhna sungah kii-neu gamtatna vive hia, a tungkhanna lungluthuai mah mah hi. Daniel 7 a kiineutawh zong a kinaih mahmahna:

(1) Kiineu gel neucik a piangkhia (Dan. 7:8; 8:9).(2) Anih tuakun khang in gol (Dan. 7:20, Dan. 8:9.).(3) Anih tuakun bawlsiatna vanglian neituak (Dan. 7:21, 25; Dan. 8:10, 24).(4) Anihtuak un ki liansak, kamsia pau (Dan. 7:8, 20, 25; Dan. 8:10, 11, 25)(5) Anihtuakun Pasian’ mite ngiim (Dan. 7:25, Dan. 8:24)(6) Anihtuakun a nasep dinguh neituak a, kamsang- pa’n zong gensak (Dan. 7:25; Dan. 8:13, 14)(7) Anihtuakun leihun beidong omding (Dan. 7:25, 26; Dan. 8:17, 19)(8) Anihtuakun kisiatna tungding uh (Dan. 7:11, 26; Dan. 8:25).(9) Anunung pen, Daniel 7 kiineu in Pope limciing

ahihmanin, a tungkhan Daniel 8 kiineu zong tuamah bang.Tua a hihmanin Daniel 2 leh 7 sungah vangliatna penmilimbia leh papal Rome hipah hi.

TUESDAY February 25BIAKINNPI DO

Daniel 8:10–12 simin. Hitengah kiineu in,bangcidan gamtatnate gamta kici hiam?

Daniel 8:10 sungah, kiineu in, Babel tau lamte’khalam dinmun kizeelsak nuam hi (Pian. 11:4). “Mite” leh“aksi-te” cih kammalte in, laisiangtholui hunin, Pasianmite limpua ahihi. Israel pen Topa’ mite/galkaphon

(Paikhiat.12:41) kici hi. Daniel in Pasian’mite pen aksi-taang bang (Dan. 12:3) cihi. Vantungnate dotakpi cihna hiloa, Pasian’mite “vantung gam mite” (Phil. 3:20) bawlsia cihnahizaw hi. Kumpite in Christian tampitak mah thatlum uha, tuapen kiineu’ tungdianna a hihi. Hih genkholhna apicinna in, papal Rome leh ama’ bawlsiatna a kizom ahihi.

Daniel 8:11 in “Kumpi” khat, mundangah “MessiahKumpipa” (Daniel 9:25), “Na Kumpipa Michael” (Daniel 10:11)leh “alian Kumpipa Michael” (Daniel 12:1) ci hi. Hih mintepeuhmah Zeisu lo midangtawh kiphu vetlo hi. Zeisu Khazihpen a gensa “Makai” leh vantung a om eite’ Siampi-lianahihi. Pope’makaihna tawh biakna ngeinate pen buaibialbual in, Zeisu’ siampi dinmun bang laksawm mai uhhi.

Daniel 8:11 ah “nisim biakpiakna” cih in zong,leitung biakbuk nasep ahi, gangawh biakna tawhmawhphelnate leh adang zeh te khempeuh hong phawkkiksakna a hihi. Hih zehte tungtawnin, mawhna kimaisak a,mawhna peuhmah biakbukah ki paipih hi. Leitung biakbukzehte khempeuh in, vantung biakbuk a, Zeisu’ naseptenglimpua ahihi. Kamsangte genkhol mahbangin, Papacy in,Khazih Palai hihna pan, siampite palai hisak pong uhhi.Aleh a bulh a biakpiakna tawh, kiineu in, Khazih palainasepna limpua teng simmawh in paai hi.

“Biakna maanpen lei ah a paaikhia hi. A sepnapeuhpeuhah tuakin, thahat mahmah hi”(Dan. 8:12).Zeisuin, keimah thuman thutak kahihi ci in (John 14:6), Pasiankammal in thuman hi cih honglak hi (John 17:17).Popeinzong, Laisiangtho peuhmah paudang in kua mahinletkhia theilo ding ci in kham a, let ding kisam leh zong,

Page 44: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

87 88

pawlpi in mawhpua ding ci in, Laisiangtho thuman tungahmihing ngeinate thupisak zaw uhhi.

Hih sinna in, mihingte ngeinate sangin,Laisiangtho thuman telsitset ding manpha zaw leh thupizaw ahihna hong bangci lak hiam?

WEDNESDAY February 26BIAKINNPI SIANSUAH

Daniel 8:14 nasim ciangin, bangthu piang omhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Kiineu in nasiatakin a suksiat khit ciangin,biakinnpi siansuah na’ngthu gingding hi. Hih thupuak ihtelsiamna dingin, Daniel 8:14 a biakinnpi siansuahna pen,Daniel 7:9-14 a thukhenna tawh kizom hi cih phawkmasani. Tua thukhenna vantungah om a, biakinnpi zongvantungmah ah omhi. Daniel 7na in, mihing a ding inPasian pen thukhenmang a hihna honglak a, Daniel 8nain zong biakinn lampan tuadan mah a hihlam honglak hi.

Leitung biakbuk pen vantung biakbuk suun inkilam hi a, hotkhiatna ngiimna teng a ciing ahihi. Nisimin,mawhneite’n, biakpiakna kengin biakinnpi hongpai uh a,mawh maisakna ngah uh in, tua mawhnate biakinnpi ahkhol uhhi. A sawt ciangin, biakinnpi hong ninta hi. Tuaahihmanin, biakinnpi in hunsehsa khat ciangin, siansuahding hong kisamta hi. Tuani pen, Mawhphel Ni kici inkumkhat khatvei ahihi (Siampi 16 simin).

Biakinnpi in banghangin siansuah kisam hiam?Zeisu tungah a ki aap mawhnate, Zeisu in saang a, vantungbiakbukah “kituah” a hihmah bangin, Israelte mawhna akisiksa khempeuh biakbuk sungah kituah hi. MawhphelNi in, Zeisu sihna lim apua gan tampi go uh a, mawhneitein Mawhphel Ni in dingzo pan uhhi.

Leitung biakinnpi Mawhphel Ni in hizah thupiangahih leh, Vantung biakinnpi ah, Zeisu’ sisan bekmah tawhsiansuah a, Mawhphel Ni in, thukhenna ih paltan zawhnading in bangzahta in thupi zawtham ding hiam? Daniel 8:14sung a biakinn siansuahna in, Vantung biakinn zehtengleitung biakinn ah a ciing hi a, a thupuak bulpi in:mawhneite, mawhmaina ngahna’ng leh, thukhenna maiah dinzawhna dingin, Messiahsisan ih kisam hi.

Hebrews 9:23–28 simin. Zeisu hong kipiak manin,ih ngah hotkhiatna, hih munte’n hong bangci hilh hiam?

THURSDAY February 27HUN CIAMKHOLNA

Daniel 8:13 simin. Bang dotna om a, a zomsimsukciangin teltheihna’ng hong bangci huh hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Zingsang lehnitak 2,300 ading hunciam koibanghiam? Amasa in, Daniel kiangah tuutal leh keltel a kilahkhit,kiineu suksiatna tengin hongzui a, tua mangmuhna in Dan.8: 13na ah dotna khat hongsuak hi. Hih dotnapen,

Page 45: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

89 90

mangmuhna buppi leh adiakin a tawpna lam tawh kisaiphadiak hi. Hih hunciam tepen kiineu gamtatna tengbekkici theilo a, tuutal hunpan kipan kiineu dong, gamtatnakhempeuh huam-gai hi. Tangthu saupi hizaw ding hi.

Mangmuhna bangtanvei sawt ding hiam cih dotna{tuutal-(Media-Persia)}, keltal-Greece} leh kiineu gamtatnatepen, vanmi dangkhat in dawng: “Ni tulnih leh zathumkhit ciangin, biakinnpi kisiansuah ding hi” (Dan. 8:14) cihi.Hih hunciamin, Medo-Persian hun pan kipan, Greek hun,milimbia Rome hun, papal Rome hun dong, kum tulsiminsawt hi. I lesson khatna lai tangthukhiatna bang hileh, hihhunciamna pen, kum-ni tawh simleng, ni 2,300 pen kum2,300 ahihi. Ni 2,300 bekmah hilehbel, kumguk sung-khawng huambek ding a, hun tomnocik sungbek hidinghi. Tua aih manin kum-ni thukhun bekmah tawh picingthei ding hi.

Daniel 8 in hunciam kipathun peuhmah hongpiavetlo a, a beihun dingbel omsam hi. Daniel 9na ah tawmcikhong kidawksak kuau hi (maikaal sinna ah).

Kum 2,300 thupen, Laisiangtho genkholhnakhempeuh lakah asaupen genkholhna ahihi. Ngaihsunlecin kum 2,300! Sawt ngeungau, ei khankhat tawh enkakleng. Pasian nasepna lungduai takin, leitung hunbei dongngakkul ding cih naphawk thei hiam?

FRIDAY February 28NGAIHSUTBEH DING: Daniel 2, 7, 8 sungteng kumpiteomzia a tomcing hi. Biakinnpi siansuah ding vai hongbangci hilh hiam?

Daniel 2 Daniel 7 Daniel 8Babylon Babylon ——Media-Persia Media-Persia Media-Persia

Greece Greece GreecePagan Rome Pagan Rome Pagan RomePapal Rome Papal Rome Papal Rome—— Vantungah Thu kikhen Biakinnpi SiansuahNihveina Kumkikna Nihveina Kumkikna Nihveina Kumkikna

[Khutlo tawh Suangtumpi] [Misiangte’n Gamluah] [Khutlo tawh kisusia]

Laisiangtho munte a kisutna ciang omuh hi. Gamkhempeuh kisun cihciangbek hilo in, kum 1,260 (AD 538-1798) khit a piangpan, Daniel 7 sung a Rome gamkhit cianga piangpan gamin, Daniel 8 sung a om, biakinnpisiansuahna pen direct mahin zilpah lian hi. Tom genleng,Daniel 7 sung vantung thukhenna pen leitung beidongapaisuak ding hi a, Daniel 8 sung a, biakinnpi siansuahnatawh akibang hipah hi. Hihmunah thukhatpen namnihtawh hong kilak a, a nihtuakun, kum 1,260 khit kiineubawlsiatna hunsungin tangtung uhhi.

KIKUP DING DOTNATE:1. Atung a sazian in biakinn siansuah ding, Daniel 7

sung a thukhenna, kiineu hun, kum 1,260 khit cianga tangtung ding, Pasian’ tawntunggam pian madiak apiangding thute hong bangci lak hiam?

2. Daniel 8 sungthute in, khangtangthute, gitlohnasiatnatawh kidim cih honglak hi. Kumpinih lim apua,ganhing 2te in, kidokeei hi (Dan. 8:8–12). Amaukhitciang a hong khang kiineu bel gitloh leh bawlsiatthuah hi (Dan. 8:23–25).Tua hi a, Laisiangtho inthuaksiatna khiamding cituanlo hi. Tuathu hangin,ih kimkotah siatna khang mahmah taleh, Pasianmuantheihna ding hong koici huhthei ding hiam?

Page 46: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

91 92

LESSON 10 *FEBRUARY 29–MARCH 6

MAWH PULAKNA PAN HEHNEP THAPIAKNA AH

SABBATH NITAKLAM FEB 29

TUKALSUNG SIMDING: Daniel 9;Jer. 25:11, 12; 29:10;2Kumpite 19:15–19; Matt. 5:16;James 5:16.

KAMNGAH: “Topa aw, kong thungetna uh hongza inla, kamawhna uh hong maisak in. Topa aw, hongngai inla hongsem in. Mikhempeuh in Pasiannahihlam a theih nadingin, hong ziakai keiin. Hih khuapi leh hih mite naneihsa ahihi.”(Daniel 9:19).

Daniel 9 na in, Laisiangtho sungah thungetnaliankhat ahihi. Sih leh hin thu kawmkal ah, Daniel in, amailamthu peuhmah thungetna bekmah tawh maingat hi.Kumpipa’ mang vai a, alawm thumteng tawh kithatlian dinga omlaitakun, thungetna tawh Pasian beel uhhi (Daniel 2).Kumpi mahin, Pasian dangtawh kizom theilo ding acih laitakzong, Jerusalem lamngaa in, thungen veve hi (Daniel 6).

Daniel 9 thungetna lungngaih ciangin, Daniel 8 azingsang leh nitak 2,300 vei a cihpen phawkhuai hi.Mangmuhna buppi khiatna a gentei hangin, vanminih’kihona hunciam tawh kisai, Daniel in bangmah genlohi “Ni tulnih leh zathum khit ciangin, biakinnpi ki siansuahding hi” (Daniel 8:14). Daniel 9na ah, kamsangpa kiangkitelgen phing a, lungsimtak tawh a thungetna hang ahihi.

SUNDAY March 1PASIAN’ KAMMALMAH THU BULPI

Daniel 9:1, 2 sim lecin, Daniel in genkholhnate asimciangin “laibu tawh katel” ci hi. Bang laisiangthobuci ahi diam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Hih thungetna ih etciangin, Moses leh kamsangdangte’ laibu thuksin mahmahna pan hibangciang a tungzoahihi. Jeremiah’ laizial a simciangin, saltan ding hunpenkum 70 sung (Jer. 25:11, 12; Jer. 29:10)cih theikhia a, hunthupi sung a nungta a hihlam telmahmah hi.

BC 539 kum, Daniel’ thungetnate ngaihsun kikleng, Persia te’n Babylon a lak kum a hihi. Nebuchadnezzarin Jerusalem zo a, biakinn a suksiatpan kipan kum 70 cingdektakta hi. Jeremiah’ genbang hileh, Pasian’ mite innlamciahkik dekdekta uhhi. Pasian kammal muang in, thuthupi khat piang ding a, Pasian kamciamsa bangin, Jewmite innlam zuanin ciahthei tading cih thei gige hi.

Atheihtawp in Laisiangtho sim a hihmanin, amipihte’ mawhna siathuaizia zong thei hi. Pasianthuciamte palsatuh a hihmanun, Pasian tawh kigamla uha, tua hangin salmat a thuaklawh uhhi (Siampi 26:14-45).Pasian hongpiak mangmuhna laite hoihtak simna in, hunciamte hoihtak telphasak in, a mite’ aaiawh in Pasiankiangah a thumsak thei hi.

Leitung hun nununglam ih tungta a, Pasian’kammalte nidang sangin naksim zawk dinghun hita hi.Tua kammalte bekin, hi leitung omzia hong telsakthei hi.

Page 47: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

93 94

Sia leh Pha kidona lianpi zong hong telsak a, siatna akisuksiat khit ciangin, tawntung Pasian’gam kiphut dinghi. Laisiangtho simsemsem, a kiplo leitung’thu telsemsemin, leitungin hongpiak theihloh lam-etna hong neisak hi.

Hih leitung in, amah leh amah bangmah hihtheiloa hihlam, ih Laisiangtho in bangzah hong telsak hiam?

MONDAY March 2HEHPIHNA NGEN

Daniel 9:3–19 simin. Bang siksanin Daniel in,hehpihna ngen hiam?

………………………………………………………………………………………………………

Hih thungetna sungah ciaptehhuai pawlkhat omhi.Amasa in, Daniel’ thungetna peuhmah, Jew mite tungahapiang siatnate a hangthu theikhin a hih manin, tuapeuhmah dong ngeilo hi. Thunget a hanciam semsemnathute in: “Topa Pasian aw, Na nasem kamsangtetungtawnin, kote zuihding thukhamte nongpiak hangin,tuathu ka mang tuankei uhhi” (Daniel 9:10). Daniel in atelzawhlo a cih 8:27 sung a, zingsang leh nitak 2,300 veicihpen ahihi.

Anihna ah, Amite’n mawhna lianpite, siatnalianpite bawlmah taleh, hehpih in a maisak ding, Pasian’hehpihna ngetna ahihi. Hih santakah, avanglian gospelthuhi a, mihing te’n amawhnapan suahtak na’ngin, hehpihnaa zonkei buanguh leh, bangmah hihtheih neilo cih ihteltheihi. Eimah mahmah zong, Pasian mai ah a mimal in dingding ihhihna hong lakna a hihi.

Daniel 9:18, 19 simin.Topa’n a thungetna adawntheih nadingin, bang paulam peuh Daniel in agenhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ thungetna ah theihhuailai khat: Pasian’minphat in ngen hi. Tua pen, Daniel a mimal ading leh amipihte ading zong hi tuanlo a, Pasian aading a hihi (Daniel9:17-19). Pasian’ min pahtawi peuhleh, ngetna kisangpahhi.

2 Kumpite 19:15–19 simin. Hezekiah thungetnaleh Daniel’ thungetna a kisut dante gen in. Mate 5:16 inbangci a, Pasian’min koici phatding ihhi hiam?

TUESDAY March 3PALAI SAKNA MANPHATNA

Daniel 9:5–13 Simin. Daniel in “kote” khialzo ung,a cihcihpen, a mipihlakah amah kihel in hihbang siatnaa tun mawhna bawl cihna hi a, bang thukician om nacihiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ thungetnapen, Laisiangtho sung a, palaithungetna kicianmahmah khat ahihi. Tuabang thungetnain Pasian lungsim sukha a, thukhennapan leh galtekhutsungpanin suah takna ahihi. Pasian in Jew minambup

Page 48: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

95 96

suksiat a sawm laitakin, Moses in palai in suakta uhhi(Paikhiat. 32:7–14;Gamlak. 14:10–25). Keugawtna in gambupa suksiat ding ciangin, Elijah in palai in thungen a, Pasianin guah buakkik hi (1Kumpi 18).

Innkuanpihte ading leh lawmte a ding in,thungetsak leng, Pasianin hong sang in, hong huhthei hi.Khatveivei hong dawngpaklo in sawt thei himahleh, Atate’kisapna cikmah in mangngilh ngeilo hi (James 5:16).

Hihsantakah, Daniel in amite leh Pasian kikalahPalai nasem hi. Laisiangtho a sim kamsangpa in, Pasian’hilhna manglo a, a thukhamte palsatna tawh mawhna lianpibawl cih telmahmah hi. Khalamah amau niamsuk mahmahcih thei in, Pasian in a bawldam dingin thungen hi.Ahihhang kamsangpa in a mipihte mah pulak tangtang a,Khazih in eite hong palai sak mahbang ahihi (John 17).Himah taleh kilamdanna khat omhi: Khazih in “mawhneilo” (Heb. 4:15) a, ama mawhna pulak ding omlo, amaaading mawhmaisakna kisamlo (Heb. 7:26, 27) hi. Hi napiAmah mawhneite dinmun hong lasuk: “eite zong Pasiantawh a kibangin midik ihsuahtheih nadingin, mawhna aneilo khazih pen, eite tangdingin Pasianin mawhnei asuaksak hi” (2 Corinth. 5:21).

“Na a hoih, a siangtho, a thupi leh a ithuaitekhempeuh kaikhawm in, Pasian vantung mite tawhmihing hotkhiat nasepna ah kihelsawm lecin, mawhnalianpi bawl hi ci in hong kinial laiding hi.”—Ellen G. White,Faith and Works, p. 24. Hih kammalte in, Palai ih kisapziahong bangci hilh hiam?

Wednesday March 4MESSIAH’ NASEP

Daniel a palai nasepna ah thubul nihnei hi: mipitemawhna leh Jerusalem guaksuakna ahihi. Pasian in asaanna ah zong hih thuumna nihte mah hipah hi. Messiah

nasepna tungtawnin, mipite’n hotkhiatna ngahding uh a,biakinnpi zong ki zahtak ding hi. Tua thuumna tegelpen,Daniel’ nuntaksung mahin kidawngpah a: Messiah nasepnaa hihlehbel mihing khang tawntung in omding hi.

Daniel 9:21–27 simin. Kaal 70 hunciam sunginbangna kisem ding hiam? Bang hangin Zeisu bekinpicingsak thei hiam?

………………………………………………………………………………………………

1. “Palsatna siansuah nading” Hebrew pau in“palsatna” (pesha), lungsimtak tawh palsatna, a niamzawin a sangzaw’thu nialna (gentehna (Pau. 28:24). Hihkammalpen lai-siangtho sungah zong, mihingte’nPasian’thu nial kici (Ezek. 2:3). Zeisu sisan hangin, galtelangdote himah leng, Pasian’ hehpihna Calvary pan hongluangsuk hi.

2. “Mawhna tawpsak” Akhiatna in “sealtum” hi a,mawhna kimaisakzo hi. Mihing ih puukpan kipan, Pasian’geelna bangin ki nungta zolo himah taleh, Messiah in ihthanemna ah hong panpih hi.

3. “Mawhna kipalai sak” Paul in: “Tua Tapa in,Pasian’ pianzia a kimin a neihna ding, Pasian mahmah ina sehsa ahihi. Pasianin a Tapa zangin, nakhempeuh Amakiangah a kaihkik ding a sehsa ahihi. Tua a hih maninsinglamteh tungah a Tapa a sihna hangin amah tawhkilemkik theihna ding hong omsak ahihmanin, leitungvantung a om khempeuh ama kiang hong tunkik ahihi.”(Col. 1:19, 20). Zeisu bekin hong picingsak zo hi.

4. “Tawntung dikna hong tun” Khazih in singlamtehtungah ei dinmun hong dinsak in, Pasian’maiah “dikna”hong tun hi. Upna hang bekin Pasian dikna ihngah thei hi.

Page 49: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

97 98

T-7

5.”Mangmuhna leh genkholhna sealtum” Khazihhong kipiak ciangin, Laisiangtho lui genkholhna sungah,amawhmaisak nasepna a cihteng picing sak ahihi.

6. “Siangtho bel mun pahtawi” Siangtho bel acihciangin mi hilozaw in mun ahihi. Vantung biakinnpipahtawina ah vantungin, Khazih pen Siampilian in koihhi. (Heb. 8:1).

THURSDAY March 5GENKHOLHHUN CALENDAR

Zingsang leh nitak 2,300 mangmuh tawpna ah,kamsangpa in telzolo hi(Dan. 8:27). Kum 10 khitciangin,Daniel a “telsak” dingin Gabriel hong paisuk hi (Dan. 9:23).Hih a nunung mangmuhna in, kaal 70 hunciam beiciangin,Messiah nasepna picing ding cih hong pulak hi. Kum-Nithukhun bangin, kaal 70 hunciampen, kum 490 mahphading hi. Hih hunciam kipat hunpen, Jerusalemkilamkik ding thu-kipiakna tawh kipan ahihi (Daniel 9:25).Kumpi Artaxexes in BC 457 kumin, tuathu pia hi. Ezramakaihna tawh Jewte in Jerusalem lamkik hong kipanuhhi (Ezra 7). Laisiangtho bangin kaal 70 pen “kikhenkhia”ding cihi. A cihnopnapen, a lianzaw kum 2,300 (Daniel 8)sungpan in, kum 490 kikhenkhia ding cihi. Kum 2,300 lehkum 490 tegel a kipat hun kibang a, BC 457 kum ahihi.Kaal 70 zong khenpi thum in kikhen a, kaal 7, kaal 62, lehkaal sawmsagihna (kaalkhat) cihbang ahihi.

Kaal sagih (kum 49) Jerusalem a kilamhunsungteng hihtuakpen hi. Tua kaal 7 khit ciangin, kaal62 (kum 434) in “Messiah Kumpipa” kiang hong tun hi(Dan. 9:25). Kumpi Artaxerxes thupiak khit kum 483ciangin, AD 27 hita a, Zeisu Messiah kituiphum in, a nasepnadingin Khasiangtho in pahtawi hi.

Kaal 70 hun sungtengin, a thupi mahmah thutepiang hi: (1) “Messiah kithat ding” (Daniel 9:26); Khazihsihna hi. (2) Messiah in “kaalkhat sung mitampi tawhthuciam bawl” (Daniel 9:27); Jew gambup sungah nungzuitetawh a nasep khopna hi a, “kaal nunung pen” AD 27 pan 34dong hi. (3) “kaal-laizang ah, gangawh biakpiaknatekhawlsak ding hi” (Dan. 9:27). A kituiphum khit kumthumleh alang ciangin (Kaal-laizang) Zeisu in gangawh biaknakhawlsak hi- Thukhunthak ahi dingin, Ama’ pumpimahmah a nunungpenin hongkipia in, singlamteh tungahhong kigo ahihmanin, tua pan kipan gangawh biakpiaknatekhawlsak hi. Stephen ki denglum in, Gospel thupha in Jewleh Gentile deidanlo in a ngah hun ciangin, kaal 70 sungaha nunungpen kaal in AD 34 kum beita hi.

Daniel 9:24–27 simin. Messiah’ lam-etna lianlehkamciam sungmah ah, gal, gitlohna leh buainatuamtuamte ihza hi. Tua sih leh nun lauhuaite kawmkalmahah bang lam-etna hongpia thei hiam?

FRIDAY March 6NGAIHSUTBEH DING: Anuai ah, Daniel 9: 24-27 sung a om,kaal 70 genkholh napen, Daniel 8:14 sung om kum 2,300tawh a kipat hun mah ahihi. BC 457 pan kum 2,300 simpahleng, a omlo 0 kum paai leng, AD 1844 pha hi: Aihke’h AD 34(amasa kum 490 paihkhiat 2,300-490 = 1,810) kum 1,810simsuk leng, AD 1844 mahtawh hong cing hi. Tua ahihmanin,biakinn siansuah (Daniel 8:14) hunpen AD 1,844 kum akipan a hihi.

Ciapteh dingin, Daniel 7 leh 8 thute in 1,844 tawhkizo gige hi. Daniel 7 sung a thukhenna, Daniel 8 sung abiakinn siansuahna cihte a kibang vive hi a, kum 1,260khitciang a piang (Daniel 7:25) pan a, Zeisu nihveina hongkumsukkikma, Pasian’ tawntung gam a phuhma hi ding hi.

Page 50: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

99 100

Kum 2300 hunciam tawh kisai etcianna.

2300 Year Prophecy

Kum 490Kum 1810457 B.C.A.D. 34 AD 1844

KIKUP DING DOTNATE:

1.Laisiangtho siamte’ in, Kum 2,300 thu leh Kaal 70thupen, thukhat hilel hi ci uhhi.Banghang hi a, teci nalak theihna ding bangthu namuhiam?

2.Daniel’ palai thungetna tungtawnin, eima palai dingthuna telbeh a om hiam?

3. Christ hong ki pumpiakna bekmah eite lam-etna hi a,kiniamkhiatna, itna leh mi’ mawhna maisak nopnalungsim neihtheih na’ng bang hong huh thei diam? Luka7: 40-47 simin.

4. Daniel’ thungetnate ah Laisiangtho bullet mahmahhi. Agam uh kisusia dikdek a, mite ki salmat gai, khuapiteki suksiatsak hi. Hinapi ama’n mipite inn zuankik theihding lametna nei veve hi. Laisiangtho leh Pasian’kamciamlo koipan lametna ngah mawkmawk ding hiam?Eite zong, Pasian’ kammalpan lametna ih ngahtheihnading bang hong hilh naci hiam?

LESSON 11 *March 7–13

GALPHUAL PAN ZAWHNA AH

Sabbath Nitaklam March 7TUKALSUNG SIMDING: Ephet 6:12; Daniel 10;Ezra 4:1–5;

Joshua 5:13–15; Mangmuhna 1:12–18; Kolose 2:15; Rome 8:37–39.

KAMNGAH: “Lung himawh kei inla, laukei in. Kihangsakin. Pasianin nang hong it hi” (Daniel 10:19).

Daniel 10na pen, a mangmuhna thukhupna lam hitaa, 11 leh 12 tawh kizomto hi. Hih mangmuhna in “kidonalianpi” khat hong pulak ahihi (Daniel 10:1). Daniel 11nain, tua kidonathu pawlkhat kiciantak in honglak a, Daniel10 in, leitung galkidona nungah, kha lam kidona zonghikawm cihthu honglak hi. 10na ih sinkawm in, ih thungetciangin, tua kha lam kidonalian sungah a kihel ihhihlam kimu ding hi. Tuate lakah eiguak hong kipeeksak lo a: eiaadingin, Zeisu in Satan hong dopih gige hi. Tua ih galdopipenpen in, leimite hilozaw a, khuamial vangliatna ahihlamihsin suksuk ding hi.

Daniel khit kum zalom tampi khit ciangin, SawltakPaul in: “Eite’ dopen leitung mite hilo a, vantung huihlak aom ukna, aana aneite, hih leitung khuamial a ukte” a hihi(Ephet 6:12) ci hi. Eite galzawhna dingpen, Singlamteh tungahSatan a zopa, Zeisu bekmah in hong zawhpih thei hi.

Page 51: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

101 102

SUNDAY March 8ANTANG IN THUNGETNA, KHATVEI KIK

Daniel 10:1–3 simmin. Daniel in bang hihkikhiam?

Daniel in ama dahna hun ki sottohnathu genkhollohi. Ahihhang, Babylon pan Palestine ah a ciahkhinphet,Jews mite omzia dung zui in, palai sepkul hi

Ezra 4:1–5 simin. Innlam hongciah Jews mite’nbang haksatna tuakuh hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………Ezra 4:1–5 sungpanin, a biakinn lamkikna ah nakpi

takin langdona phukha uhhi. Siamazih mite in, Persiankumpi zumah thumanlo puakuh ahihmanin, kumpipa’n tualam kik nasep khawlsak hi. Hihbang haksat hunciangin,Pasian in kumpi Cyrus lungsim zo in, phalna a piaktheihnading in, kaalthum sitset Daniel thungen hi.

Hih hun in Daniel kum 90 naita hi. Ama aadingsangin amite leh a haksatnate aading ngaihsunzaw hi.Pasian kiangpan dawnna khatpeuhpeuh hongpai masiahci in, kaalthum cingsitset thungen hi. A thunget sungtenganneek kidaam mahmah a, anlim nelo in, sathau zongkizuutlo hi. Ama’ nopsak na’nglam peuhmah hihlo in, amiteleh Jerusalem aading bek ngaihsutsak hi.

Daniel’nuntak thungetzia ih muhciangin, pilnatampi ihngahthei hi. Amasa in, ihnget bangbang hongkidawng pahpah keiphial zongin, thunget citak khiamlo dinghihang. Anihna ah, mi aading thungethun zong lading

hihang. Mi aading palai sepsak theihna lampi zong omhi.“Job in alawm thumte aading thu angetsak khit ciangin,Topa in, Job citheisakkik” (Job 42:10) cih phawkni.Athumna, Thungetna in Topa Pasian pen asep dingkhatsemsak semsem hi. Tua ahih manin, eite’n, thungetnanamkim ngentawntung ni. Eite’ puakzawhloh haksatna,buaina liante, mai hongkhak haksatnate khempeuh Pasiankiangah thungetna tawh paipih ni (Eph. 6:18).

Daniel 10:12 simin. Pasian, hoihmah e, aci bekhilo in, Pasian nangawn, na a semsakzo thei thungetnatawh kisai bang hong genhiam?

MONDAY March 9KUMPIKHAT II MANGMUHNA

Daniel 10:4-9 simin. Daniel tungah bangthu pianghiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel in a phutkhak teng hong gengen hangin, amamuhte bangzah nasia cihzong ihtheihpih tuankei hi.Mihingtawh akibang (Daniel 10:5, 6) a cihpen in (Daniel 7:13)sung a vantung thukhenna mangsung a “Mihing’ Tapa”mah ahihi. A puanpaksilh pen siampi puan (Siam.16:4) hia, amahin, “vantung galkap Kumpipa” akici (Daniel 8:11)apen a hihi. Kham cihpen siampi lamsang hi a, picinnavangneihna a hihi. Khuaphia, mei, tau leh vang nei awcihtepen vantungmi cihna ahihi. Siampi, kumpi leh galkapvang a neipa cihnopna a hihi. Jericho khuapi a sim madeuh

Page 52: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

103 104

in, Joshua kiangah, hihdan limtawh galkapmangpa hongkilang hi (Joshua 5:13, 14). Tualai ah, Joshua in “Topa’galkapte’ Mangpa” (Josh. 5:13) mu hi. “Mangpa” cihkammalpen Hebrew pau in (sar) hi a, “kumpipa” hi, (Daniel10:21) sung a, Michael tungah kizang ahihi. Daniel lehJohn tegel mangmuhna tegelin, Topa’ Niin mangmu uh ahihmanun, kinaih mahmahna ciang khat omhi.

Daniel 10 a, mangsung a Pasian’ Tapa leh, Joshua5:13-15 sung leh Mangmuhna 1:12-18 sung a teng in;kibatna bangteng nei uhhiam?

………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ genna ah, alawmte zong patau mahmah,amah zong thanemlua in lei ah bokcip ing ci hi. Pasian inbel ompih mahmah hi. Bangzah in patau taleh, amangmuhna ah, Pasian ompihna kilang mahmah hi.Amangmuh khiatna mahbangin, Pasianin mihing tepen,kamsangpa hunpan kipan, Pasian’gam kiphuh nidongtangthute, Ama’n makaih gige ahihna mu zelding hihang(Daniel 11:12).

Daniel’ laibu tungtawn in, Pasian in tangthute ukin makaih tawntung cih ih theih mahbangin, eite mimalaading, Amah’n bang hong hihsak thei diam?

TUESDAY March 10VANTUNGMI KHAT IN LAWNG

Daniel 10:10–19 simin. Vantungmi’n Daniel a lawnsimin bang piang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Pasian’ khuavak in Daniel a tuam ciangin, amahpuuk hi. Vanmi khat hong pai in Daniel lawngin, thapia hi.Atangthu ombangin, vanmi in Daniel thumvei lawng inthapia hi.

A lawn masakna in, Daniel dingto zosak in,vantungpan thapiakna aw “Laukei in, kiniamkhiat dinginnalungsim nakhensat nipan kipan, tuathu natheihtheihnadingin, na thungetna hong zazo hi. Na thungetna bang ahongpia dingin kahongpai hi” (Dan. 10:12) cihi. Daniel’thungetna in van hawkkhia hi. Eite’n haksat mahmahnaihneih ciangin, Pasian in hong kemtakpi hi cih teci ahihi.

Anihveina a lawnna in Daniel pauzosak hi.Kamsangpa’n zong alauna teng Topa mai ah sung in, “Topaaw ka mangmuhna in katha hong zawsaklua ahih manin,ka ci-liing apha theikei hi. A Topa’maia ding sila khattawhka kibang hi. Bangci bangin thu hong genthei ding kahihiam? Husan zawhna ding thatang zong kanei kei hi” (Daniel10:16,17) cihi. Pasian in eite hong hopihbek hilo; eimahmahin kamkaa a, utna, kisapna leh deihnalian ihneihtegenkhiat ngiat ding hong deih hi.

Athumveina a lawnna in thaguan hi. Daniel in amathanemna a telkhit ciangin, vanmi in, Pasian’ kiangpanlungnopna guan a; amah in “lung himawh kei inla, laukei

Page 53: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

105 106

in. Kihangsak in, Pasian in nang hong it hi” (Daniel 10:19)cihi. Daniel’ thungetna dawngding leh, telsiamna apiadingin, tua vanmi a kipaisak ahihi. Chapter 11 na ahongpailai ding mangmuhna zongpen, Jerusalem tawh kisaiDaniel’ lunghihmawhna leh ki aapnate thapia ding ahihi.Ei lamah Pasian hong omnakleh, haksatna kawmkal lakahzong khamuanna ihneithei hi. Ama’ itna tawh honglawngpeuhleh ihmailam lam-etna hongneisak hi.

“Tuni tuhun nisim ihnuntakna ah, vantunghongnai mahmah ding kul hi” EGWhite,The Desire of Ages,p. 48. Vantung leh leitung bangzah kinai cih nangaihsunkha ngei hiam? Hih thumante nalungsim sungah kemkhinkhian in, nanuntakdan bangci naki lamdangsak theidiam?

WEDNESDAY March 11KIDONA LIAN KHAT

Daniel 10:20, 21 sim lecin, Daniel kiangah bangkilak hiam?

……………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………..

Vantung thupuakpa in puandal hawkkhia in,mihingte’ tangthu nungsangah, vannuai galthu lak hi.Daniel thungen ding a kipatleh, vanleh lei khalam kidokipan lian hi. Jew te in Jerusalem a lamkikthei ding phalnapiathei ding Persia kumpite tungah, vanmite buaimah mahuh hi. Daniel 10na pan, Persia kumpi Cyrus ahihlam

ihtheikhia hi. Leitung kumpikhat leltakin bel vantungmikhatzong a kician in langdo zolo hi. Jewte biakinn lamnaCyrus in a khawlkik saktheihna dingin, leitung kumpikhatii nungah, kha nasemkhat omkhinkhian cih honglak hi.Tua bang linliankhat Ezekiel 28 ah, Tyre kumpipa in Satanlimciing a, kumpipa nunglamah, Satan omkhinkhian hicihi. Michael in, Satan leh a mite doding a hongpai pen,Persia kumpipa a dingin bangmah lamdang hetlo hi. Mitein, Jerusalem biakinnpi lamkikna a langdona vuah khalamlangdona zong kihel hi cih honglak hi.

Daniel 10:13 simin. Bang ci bang galkidona omcihiam?

“Satan in, Pasian’mite a bawlsiatna dingin, Medo-Persia kumpite tungah nakpi takin nasem ahihmanin,vanmite’n zong salte tungah nasem uhhi. Tua kidona penvantungbup in lunglut mahmah hi. Daniel tungtawn in, sialeh pha kidonalian tangthu tampi ihtheikhia hi.Kaalthumsung sitset, Gabriel in, khuamial vangliatna tawhkilai a, Cyrus’ lungsim sung a, nasep langdona mukhia in,Khazih mahmah in Gabriel huhding hong paisuk hi. ‘Persiagam a cing vantungmi in, ni sawmnih leh khatsung kei ahong nial hi. Tua ciangin kei a hong huh dingin vantungmiMakai khat ahi, Michael a hongpai hi. Banghanghiamcihleh, Persia gam ah keimahguak bek ka omhi” (Daniel10:13). Pasian’ mite a ding hihtheih khempeuh hihsak khinhi. Gal zong ki zota a; Cyrus leh a tapa Cambysesnuntaksung khempeuh galte kihem uhhi”Ellen G. White,Prophets and Kings, pp. 571, 572.

Page 54: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

107 108

THURSDAY March12A GALZOKUMPIPA

Daniel’ kammal a kician mahmah khatpen “Mihing’Tapa” (Daniel 7:13) leh “van-tung galkap mangpa” (Daniel7:11) a hihi. Ama min Michael(Dan. 10:12) hi a, akhiatna“Pasian tawh akibangpa” a hihi. Amah in Persia kumpipatawh a kido (Dan 10:13) Gabriel huh dingin hongpai hi.Vanmi in tuapa pen “Na kumpipa Michael” (Dan. 10:21) nacihi. Daniel’ laibu tawpnalam 12:1na ah, Pasian’ mite adinga ding Pa Michael kicihi. Jude 9 ah, Michael’thu omkik a,vantungmi mangpa in, Moses luang hong tuhpa Satan tawha kido hi. Mangmuhna 12:7 sungah zong Michael penvantung galkap mangpa, Satan leh a puksa vanmite a zopanaci hi. Tua a hihmanin Michael cihpen Zeisu Khazih loadang hi theilo hi. Persian Empirepi in, mihing nungahmakaipi khat nei gige ahihleh, Pasian’mite in zong,Mangpipa nei uh a, vannuai kidonalian sungah amah’nmakaih tawntung hi.

Kolose 2:15 simin. Zeisu in vannuai kidona ahbangci bangin gualzo thei hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Gilopa tawh ihki maingat ciangin, makaipipa Zeisusungah upna neini. A nasep kipat cil limlim, sehnelgamsungah Satan in, zia-etna pia a, guta buluh dawite tawhkido in, mite khuamial vangliatnapan suakta sak hi.Calvary zuatding hanthawn a kinei, Peter’nung a om tuagilopa mah na zokik hi. Nungzuite kiang kamnunungvaikhakna ah, Satan tungah, a sang pen gualzawhna galdo

in a sihding thu vaikhak a; “Tu in leitung thukhen dinghunhongtungta a, hi leitung a ukpa kilawnkhia ding hi.Leilakpanin kei hong kikhaitoh ciangin, ka kiangahmikhempeuh ka kaikhawm ding hi” (John 12:31, 32) ci hi.

Khatveivei ciangin, ih kimkot sia ihsa theimahmahhi. Gitlohna, ngongtatna, kisiatna leh natna tuamtuamteomkawikawi hi. Si leh sa tawh ahilopa, eite’ galpa in, kimkotpanin hong do hi. Bangzah in galhan taleh phamawhlo hi.Zeisu in eite ading in do a, ih Kumpipa, ih Siampilianpaahihi.

Romans 8:37–39 simin. I Christian nuntaknasungah gualzote hiding cih kamciamna pen eima aataktak bangci hisak thei ding hiam?

FRIDAY March 13NGAIHSUTBEH DING: “Kaalthumsung sitset, Gabriel in,khuamial vangliatna tawh kilai a, Cyrus’ lungsim sung a,nasep langdona mukhia in, Khazih mahmah in Gabrielhuhding hong paisuk hi……Pasian’ mite a ding hihtheihkhempeuh hihsak khin hi. Gal zong ki zota a; Cyrus leh atapaCambysesnuntaksung khempeuh galte kihemuhhi”Ellen G. White, Prophets and Kings, pp. 572.

“Vantung in Daniel bangzahin pahtawi hiam! A patauanasempa thungetna vantungpan za a, lungmuan pia hi.Deihtak in a thungetna a dawnna in, Gabriel in, Persiakumpipa’ lungsim vakhoihsak hi. Daniel’antan thungetlelhunsungtengbel, kaalthum sung sitset hi a, kumpipa’nKhasiangtho nial thapai hi mahleh, kumpipa lungsim a

Page 55: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

109 110

kiheisak ding in, Vantungmi’mangpa taktak hong tuaksukhi” EGWhite, The Sanctified Life p. 51.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Christian tangthu sungah hih thuman amumasapenih hihloh hang, SDA khat ihhihna tawh “KidonaLianpi” sungah ih kihel a, vannuai buppi Khazih lehSatan kido cihzong ih ihtelpha mahmah hi. Mikhempeuh zong kihel cih zong theikim hihang.Pawlkhatte bangin leitung galtaktak sungmah ah eizong kihel ding cihbang liangin genlai uhhi.Kidonalian sungah nakihel dan gendih in. Nangpumpi tekin na phutkhakthu gen in. Midang aphukhate koici huhtheih ding nahi hiam?

2. Ephesian 6:10-18 sim in. Paul in mitheihsa ahi, banggalvan peuh gen hiam? Hih kidonalian adingin, bang“galdalna” peuh hong hilhkhol hiam?

3. Daniel 10:11 ah anihveina (Daniel 9:23) Daniel penhamudot aih ke’h “itluat” ci hi. Hih in vantung lehleitung kizopna hong koici lak hiam? Tulai mite inPasian omlo cih a upna uh tawh bangzah kilamdangnasa hiam? Daniel’ laibu sung thute’n bang lam-etnapeuh hong neisak naci hiam?

LESSON 12 *March 14–20

SAKLAM LEH KHANGLAM PAN GAMHOIH AH

Sabbath Nitaklam March 14TUKALSUNG SIMDING: Daniel 11; Dan. 8:3–8, 20–22; Isa.46:9, 10; Dan. 8:9, 23; Matt. 27:33–50.

KAMNGAH: “Mi pawlkhat in thahna a thuakding uhhi.Tua bangin a pianna thupen beina a tunmateng siang-thosak leh mipha leh misiakhentelna, Pasian sehsa hun a tunna ahihi.”(Daniel 11:35).

Hih chapter ihsin ding ciangin, a thupi pawlkhatsehkhiat phot kul hi. Amasa in, a lian 11 napen, a masiaha genkholhnate khempeuh tomlakna bang ahihi. Alian 2,7, 8, 9 te’ genkholhte pen, tualai hunpan hunbei donghuamsuk hi. Anihna ah, Pasian’ mite a bawlsia den leitungkumpite kilaih zelzel hi. Athumna, hih genkholhnakhempeuh a tawpna hoihden hi. Daniel 2 sung a, milimpia susia suangtum; Daniel 7 sung Mihing’ Tapa inkumpigam ngah; Daniel 8 leh 9 sungah, vantung biakinnpisiansuah zong, Messiah’ nasep cihi.

Alian 11 in thubul thum nei hi. Amasa, Persiankumpite’ beina ding a mailamthu, saklam kumpite inPasian’ mualsiangtho asim ding hun cihte omhi. Anihna

Page 56: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

111 112

ah, saklam kumpite leh khanglam kumpite kidona hangun,Pasian’mite thuakna cihte omhi. Athumna, Saklamkumpipa in, “minthang mualsiangtho” hangin (Daniel 11:45), a sihna ding hun a tunmanin, lungdamna ahihi.Gitlohna tawpsak a, Pasian’gam kiphut ding cih tawh thu akhupsuk hi.

SUNDAY March 15PERSIA LEH GREECE TETHU GENKHOLNATE

Daniel 11:1–4 simin. Daniel sungmahah ihmuhsabang genkholhna hong phawksak kik bangpeuh omhiam?

………………………………………………………………………………………………………

Gabriel in Daniel kiangah, Persia panin kumpithum piang ding cih gen hi. Kumpi 4na in zong zui ding a,tua kumpi in haupenpen in, Greekte phin ding cihi. KumpiCyrus khit ciangin, kumpi 3 mah in Persia uknuam inhanciam ngeipet uhhi: Cambyses(530-522 BC),Smerdistaktak a hilote in (522 BC) leh Darius I(522-486 BC). Kumpi4na pen Xerxes hi a, Esther laibu sungah Ahasuerus ahihi.Amah haumahmah a (Esther 1:1-7)Greek a simna dingingalkaphon lianpitak a nei hi. Tuazah galkap honlianpi penzong, a hangsanzaw leh a tawmzaw Greek galkap te’n azoziau uhhi.

Daniel 11:3na ah Kumpi hatmahmah a cihpenAlexander Alianpaahihlam theihhak nawn hetlo hi. Ama’hunin leitungbup a ukzopa ahihi. Kum 32 a phak ciangin,ukzawhna aana kuamah nutsiat zolo in sileltak hi. A gampena galkapmangte 4 in hawm uh: Seleucus in Syria lehMesopotamia, Ptolemy in Egypt, Lysimachus in Thrace lehAsia gamneu te khenkhat, Cassander in Mecedonia lehGreece cihbangin hawmsem uhhi.

Daniel 11:2–4 leh Daniel 8:3–8, 20–22 simkaakin. Hih munsante in, tua vanglian kumpipen Alexander ahihlam hong bangci lak hiam?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hih minte, nimitte, munte leh tangthute pan bangthuthak peuh ih sinthei hiam? Amasa, genkholhnapeuhmahpen, Pasian gen a hihmanin, tangtung teitei hi.Pasian Kammal mawkkiatlo hi. Anihna, Pasian in tangthu’Topa ahihi. Leitung kumpite a kilaihna dingin, kumpite,aana lente leh gamvai siamte in kumpiluite khia uh a,hong kahto zel uhhi. Pasian in nakhempeuh makaih hicih Laisiangtho sungah om a hihmanin, Ama’ deihnaombangin tua tangthu peite, Ama’gam phuhtheihna dingin,hawl hi.

MONDAY March 16SYRIA LEH EGYPT TETHU GENKHOLHNA

Daniel 11:5–14 sungah bang hong lak hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Alexander the Greatsih ciangin, galkapmang 4 ina gam hawm uhhi. Nihte pen, Seleucus in Syria (saklam)leh Ptolemy in Egypt (khanglam) la uh a, a khangtawntungin a kido ding gamnih pankhia uhhi.

Page 57: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

113 114

T-8

Mi tampite’n, Daniel 11:5-14 sung ah, saklam kumpileh khanglam kumpi kidona gal a cihcihpen hih kumpitegel hi ci uhhi. Genkholhna mahbangin, kiteena tawh kipawlna bawl napi’n, sawt kiplo hi (Daniel 11:6). Tangthusungah, Antiochus II Theos (261-246 BC) Seleucus I tuupain, Egypt kumpi Ptolemy II Philadelphustanu, Bereniceteenpih hi. Tua kilemna zong sawt kiplo veve a hihmanin,a kidona hangin, Pasian’mite in mun hong ngahlawh zawsopuhhi. Daniel 11na in, ama’ hunsung a, a thupi thupiangpawlkhat lak hi.

Gamkhat leh khat mun kituh in kido ngeingai dingcihthu banghangin, Topa in hong lakkholzel hiding hiamcih dotnophuai hi. Ahangthu bel baihlamlel: hih gal kisimtein Pasian’mite sukha hi. Tua ahihmanin, Pasian in amite’phutkhak dingte a hilhkhol ahihi. Pasian pen tangthu’ Topaa hih mah bangin, genkholhte leh tangthu ihzopden kul a,genkholhte zong a genbangin tangtung hi. Greek kumpitehunlai a thukikheel zelte, a kidodo ding agenkholpa Pasianin mailamthu a theilua Pasian ahihi. Muanhuai in uphuaihi. Alian Pasian hi a, mi’ lungsimtawh gel a bawltawmmawkmawk hihetlo hi. Tangthute a hawlbek thamlo in, ihphal nakleh ei nuntakna zong hong hawlsak hi.

Isaiah 46:9, 10 simin. Christiante’ upna thukhunbangzah imu hiam?Bang lam-etna lian peuh a om hiam?Sawmna ih etciangin, Pasianpen itna nei mello, angongtatpi hipeuhmah leh bang aci diam, ngaihsun in.

TUESDAY March 17ROME LEHTHUCIAMNA KUMPIPA

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Greek kumpite khutsungpan Rome kumpitekhutsungah ukzawhna aana a tunna pen Daniel 11:16;“Galdozo ding omnawnlo uh ahih manun a galte uh a ututin a gamta ding uh hi. Thuciam gamah zong lutin, akhutsungah tua gam a omding hi” a cihi. Minthang gamcihpen Jerusalem hi a, tanglai Israelte omna, tua tungahukzawhna ngahthakpen milimbia Rome a hihi. Kii-neu apheidian ciangin, a vaphak pheina in Minthang Gam(Dan.8:9) cihi. Tua laitak leitungbup a ukzo pen Rome kumpimahzong hipahlel hi.

A panpihthei dingin, Laisiangtho mun nengzong omlaihi. “Phiangsiah bawlpa” cih zong Caesar Augustus(Dan.11:20) hi. Ama’ maansungin Zeisu suak a, mihing akisim laitakin Mary leh Joseph zong Bethlehem ah zin uhhi. Hih kumpipa pen “migilo” khat in laih dinghi cih agenkhol hi (Dan. 11:21). Tangthu sungah, Augustus pen, ataseel Tiberius in laih hi. Tiberius pen midang tawh akibanglo “migilo” mahmah cihi.

“Thuciamna Kumpipa” susia ding hi (Dan. 11:22) cihi.Topa Zeisu “Messiah Kumpipa” (Dan. 11:25; Mate 27:33-50)pen Tiberius hun sungin kikhailum hi. Zeisu in“Thuciamna Kumpipa” cihpen, Pasianin na khempeuhtheikhol khinzo cihthu hong tellahna bulpipen ahihi. Hiha genkholh khempeuh tangtung takpi ahih manin, Amahbekmah mailamthu agen dingin muanhuai bek hi.

Leitungthu tampite lakah, Nazareth mi Zeisu,“thuciamna kumpipa” hong kilak sese hi. Leitungvaigamvai buaihuai tampite lakpimah ah banghangin Zeisuin, tuate khempeuh ii thulaigilpi hithei sese hiam?

Page 58: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

115 116

WEDNESDAY March 18AzomVANGLIATNA

Daniel 11:29–39 simin. Milimbia Romekhitciangin bang hongkhang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel 11:29-39 sungah kumpithak khat omhi.Milimbia Rome tawh kizomtosuak a amau gamtatna tampisun himah leh, a kibatlohna ciangkhat zong omveve hi.Laisiangtho in, “amasa tawh kibanglo leh a zomte tawhzongkibanglo” (Dan. 11:29) ding cihi. Etpak in biakna vangliatnahi. Pasian leh amite simding ngiimphadiak hi. Hih kumpipa’gamtatnate enpak leng:

Amasa, amah in “Pasian’mite biakna suksiatding ahanciam ding hi” (Dan. 11: 30). Hih kumpipa in a dodingpen,Pasian’ gupkhiatna kamciamte ahihi.

Anihna, hih kumpipa in “biakinnpi a ninsakding”thaleh ngal piangsak ding a, amau in “nisim biakpiakna”susia ding uhhi (Dan. 11:31). Daniel 8 sungah, Kiineu in,“Pasian’ biakinn” tawphah leh “nisim biakpiakna” a susiahi (Dan. 8:11) cihi. Hi peuhmahpen, Zeisu vantungah anasepna khempeuh tawh kha kidona ahihi.

Athumna, biakinnpi a langdo manin, Pasian’biakinnpi sungah “a muhdahhuai siatna” omhi cihi. TuapenDan.8:13 sung a “muhdahhuai mawhna” a cih kiineulangdona (Dan. 8:13) tawh akibang ahihi.

Alina, hih kumpi in Pasian’mite langdo hi: “Mipawlkhatin thahna athuak ding uhhi. Tua bangin a piannathupen beina a tun mateng sianthosakna le mipha leh

misia khentelna, Pasian’ sehsa hun a tunna ahihi” (Dan.11:35). Hih in kiineu, vantung galkapte do a, aksite alawnkhia hi (Dan. 8:10 leh Dan. 7:25) acihpen hongphawksak hi.

Angana, hih kumpipa in “pasiante sangin ka lianzawa, a Lianpen Pasian sangin ka thupizawlai hi” (Dan. 11:36)ci ding hi. Tua kiineu mah in, “kiphatsakna kam” pau dinghi (Dan. 7:8) Pasian langdo ding hi (Dan. 7:25) cihi.

Kibatna dangdangte genhak khollo napi, Daniel7, 8 sung tua kumpipa kua hi a, kim leh pam langdonatampite lakah, eite ih kipkho theihna ding banghanginthupi hiam?

THURSDAY March 19THUPIANG NUNUNG

Daniel 11:40–45 simin. Bangthu piang hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Anuai a laigual in hihthu hong telsak ding hi:Hun Beina: “Hun beina” cihpen Daniel sungbekah omhi(Dan. 8:17; 11:35, 40; 12:4, 9). Daniel genkhol thute tel-etciangin, hun beina ih cihin, papacy kiatkum 1798 AD pankipan, misiangthote thawhkik ciangdong huam hi (Dan.12:2).Saklam Kumpipa: Leimaitang omdan tawh kizui inSeleucid kumpi khanggui hi phot a, tua khitteh milimbiaRome, a tawpna ah papal Rome ahihi. Leimaitang omdanpena thupipen hilozaw in, khalamah Pasian’mite langdona hang

Page 59: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

117 118

hizaw hi. Tua banah, saklam kumpipa in, Pasian banginomding a, tuapen laisiangtho in Saklam(Isa. 14:13) nacihi.Khanglam Kumpipa: Hihminpen, Gamsiangtho khanglamahEgypt kumpi Ptolemy kumpi khanggui tungah kivawhmasa hi. Genkholhna a phenkhia laisiam pawlkhat in,hihpen Pasian omlo cih upna hizaw ci uhhi. EGWhite inzong, Mangmuhna 11:8na a tellahna ah “Pasian umlote”mah naci hi—TheGreat Controversy, p. 269.Minthang Mualsiangtho: Laisiangtholui hunlai inhihminpen Zion hi a, khapsa gamah Israelte teenna khuapiahihi. Singlamteh khit ciangin, Pasian’mite pen, a minamleh leitang tawh ki ciamteh nawnlo in, Mualsiangtho cihkammal tawh, leitung khempeuh a kizeel hi. Tua ahihmanin thupiangte anuai a bangin kikhia thei hi:(1) Khanglam kumpipa in Saklam kumpipa do: Frenchin papacy leh biakna suksiat sawm hi napi zolo hi.(2) Saklam kumpipa in Khanglam kumpipa simin zo:Biakna tawh a kimakaih papacy in a pawlte tawh Pasianomlo cih upna zogawp in, tuate zong amah tawh pumkhat.(3) Edom, Moab leh Ammon suakta ding: huntawpnalamah Pasian’ mi lakah a kisimlo pawlkhat in honglut dinguhhi.(4) Saklam kumpipa in Mualsiangtho doding hongkithawi mah taleh, amah si ding a, avangliatna kisuk-siatsak in, Pasian gam hong kiphut ding hi.

Pasian leh Amite in, a tawpna ah gualzo teitei dingcihthu tawh, koici bangin ih ki hehnem thei ding hiam?

FRIDAY March 20NGAIHSUTBEH DING: Daniel 11:29-39 sungthu tawh kisaiin Martin Lutherin, a muhdah huai mawhna (Dan. 11:31)

pen, papacy, a thukhun leh a gamtatna hi cihi. Daniel 11,7, 8 teng kizopna pen, Luther leh a dang biakna puahphatekhiatdan ah, papacy leh ama ukzawhna in hih genkholhnapicingsak ci uhhi. Tua tawh kizom in EGWhite in zong“Rome khutnuai pan pawlpite peuhmah suaktatak in sawtki omsaklo hi. Vangliatna a ngahphetleh, a khut zanpahin, ama’ hihna a nial peuhmah susia pah lianlian a, pawlpikhatkhit khat ama’ ukzawhna khutnuai ah lutsak hi”TheGreat Controversy, p. 62.

KIKUP DING DOTNATE:1. Laisiangtho gensa hun nunung Rome gamtatna, mite

ngaihdan telpih mahmah napi zawp khollo in koiciomtheih ding hiam?

2. Daniel 11:33 sim lecin: “Pilna a neite in a pilna uhmidang tampite tawh a neikhawm ding uhhi. A hihhangin tawlkhatsung mi pawlkhat in galsung a sihnaleh meikuang sung a thahna a thuak ding uhhi.”Hihthu in, Pasian’ thumaan mite mailamthu bangpulak hiam? Mi hangsante a ki thahlupma in banghihding cih zong bang hong pulak hiam? Tuni eite ading bang thupuak om naci hiam?

3. Daniel 11:36 simin: “a utbangbangin a gamta ding hi.Pasiante sangin ka lianzaw a, a Lianpen Pasian sanginka thupizawlai hi ci in a kisathei ding hi. Pasian inamah gim a piak mateng tuabangin om ding hi”Kua hong phawksak hiam?

Isa. 14:12–17; leh 2 Thess. 2:1–4 simbeh lai in.4. Daniel 11:27, 29 leh 35 tengah kammal lammo‘edleh

“sehsahun” cih omhi. Pasian in tangthu hawl a hihnabangciang hong gen hiam?

Page 60: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

119 120

LESSON 13 *March 21-27

LEIVUIPAN AKSITE AH

Sabbath Nitaklam March 21

TUKALSUNG SIMDING: Daniel 12;Rome. 8:34; Luka 10:20;Rome. 8:18; Hebrew. 2:14, 15; John14:29; Mang. 11:3.

KAMNGAH: “Apilte ahih uhleh vantung khuavak tawh atangkhawm ding uhhi. Apha in gamtat dingmitampi a hilhte pen aksi bangin a tangtawntung ding uhhi.”( Daniel 12:3).

Daniel’ laibu in, Judea gam Nebuchadnezzar inzogawp a, Babylon ah sal in a matna tawh kipan hi; Hunnunung Babylon pan Pasian’mite a gumkhia dingin Michaelding zong omhi. Pasian in amite a dingin, hun tawpdong anasep dingteng Daniel sungah hong lak hi.

Daniel leh a pawlte’n lengla hi a haksatna tampithuakmahleh, Pasian tungah citak sitset uhhi. Tuabanglianin, hun nunung Pasian’mite’n zong, “mi omkhit in apiangngei nailo gimna” (Daniel 12:1) hongtun cianginthuman cihtak ding ahihi.

Babylon ah Daniel leh a lawmte mahbangin, pilnaciimna tampi nei ding uhhi. Amau ading bekin pilziauhilozaw in, mitampi thuman lamah makaihzo ding uhhi.Pawlkhatte’n thahna zong thuakding uh a, leivui ah a

ciahkik uh hangin, tawntung nuntakna ah ki phongkikveve ding hi. Daniel 12:2na ah “A sisa mi tampite innuntakna ngahkik ding uhhi” cihi.

SUNDAY March 22MICHAEL, EITE KUMPIPA

Daniel 12:1 simin. Kua in tangthu kawng heihiam? Rome 8:34 naleh Hebrew 7:25 tegel in ihtelsemtheihna’ng hong koici huhthei ding hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel a khanlian khatsimin milimbia kumpikhatta omsuksuk hi. 12na ah zong kumpi khatmah tawhkipan a, aihhang adang tawh a kibanglo, galte khutsungpanin Pasian’ mite a honkhia ding kumpipa a hihi.

Daniel 10na ihsinlai in, Tigris gungei a Danielkiang hong kilang vanglianpa in Michael ahihi.Pasian’mite kiangah Pasian aaiawh in hong paisuk hi.Amah (Daniel 7) sung Mihing’Tapa, (Daniel 8)GalkapMangpipa, (Daniel 9)Messiah Kumpipa ci in kilang kawi kawihi. Michael min a khiatna in “Pasian tawh a kibang Pa” hia, Zeisu a hihi.

Michael’hun ciangtanh,ihtheihding thupi mahmahhi. Daniel 12:1na ah “Tua hun” ci hi. Tua a gen hun zongDaniel 11:40-45 genmahtawh kibang hi. Hihhun in, papacykimat kum 1798 pan kipan, hun nunung, misitethawhkikni ciangdong huamsuk hi (Dan. 12:2).

Michael’ nasepna lakpan in “ding” cih kammal (Dan.12:1) tungtawnin, Ama gamtatzia thunih sin ding hihang.

Page 61: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

121 122

Amasa, “ding” cihteh ukding leh galzo dingin kumpipiang cihna hi. Akhiatna in galkaplam cihna hi zawdeuhhi. Michael pen amite a kemcing Galkapmang khat ahihnalak a, kidona lianpi sung tawntung hong makaih hi.

Anihna, “ding” cihteh thukhenna hi leuleu hi.Michael in, vantung thukhenzum ah palaipi in “ding” hi.Amah Mihing’Tapa hi a, TangKumPu’ maiah honglut in,Pasian’mite dawpkholh thukhenna ah panpih hi (Dan. 7:9-14). Tuabangin Michael’ hong pianna leh a dinna in, Amagaldo nasep leh thukhenna cihte a hihi. Amahin,Pasian’galte tungah galzo ding leh, vantung thukhenna maiah Pasian’mite panpih dingin vangliatna neipa a hihi.

Michael in eite aading, tumahmah in hong dingcihin bang khiatna nei a, eibang mawhnei khat adingbang lam-etna ompongpong hiam?

MONDAY March 23LAIBU SUNGAH KIGELH

Daniel 12:1 in “laibu sungah min kigelh” tethugen hi. Bang a cihna hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Michael hong lailut hunpen gimna hunsung ahihmanin kibanpih neilo hi. Langdo paisuak mite kiangpanKhasiangtho a kilakkhiat huntawh kituakpen hi. Minamtetungah Pasian’hehna gimna nam sagihte pen, hun nunungBabylon tungah kibuak ding (Mang 16; Mang 18:20-24) a,khuamial’ vangliatna kikhahkhia ding hi. EGWhite gennaah “Satan in leimi khempeuh nasia takin buaigawpsak dinghi. Vantungmite in amaulet lei kiuli pan a huihte a khah

uhciangin, leitung nate khempeuh kikhahkhia mang dinghi. Jerusalem lui a kisiatlai sangin leitung in lipkhaphuaitakin, kinaksiat mahmah zaw ding hi” TheGreat Controversy,p. 614.

Pasian’mite ahihleh, dawpkholh thukhenna ah,vantung Siampi Lianpa Zeisu nei a, a minte uh laibusungah ki gelhkhin a hih manun, tua haksathun cianginkihonkhia ding hi. Hih laibuthu ihtelphat theihna dingin,Laisiangtho in laibu namnih gen hi. Laibu khat sungah Topatawh a kipawlte’ min kiciamteh a, nuntakna laibuzong kicihi (Paikhiat 32:32; Luka 10:20; Late 69:28; Phil. 4:3; Mang. 17:8).

Nuntakna laibu tawh a kikop in, ciaptehna laibucihzong omlai (Late 56:8; Mal. 3:16, Isa. 65:6)hi. Hih laibutepen, mihingte’ gamtat bangbang a thukhenna laibute ahihi. Min leh gamtatna khempeuh a “ciaptehna” a hihi.Pawlkhat in min leh gamtatna ki ciamteh cih um khollouhhi. Zeisu Khazih tungah hoihtak ih ki aapciangin,nuntakna laibu sungah ihmin kigelh a, mawhna tengthukhenna pan hong paihkhiat sakkik hi. Hih vantungciaptehnate in, thuman thutak hi a, gimna lauhuainatawntungah hong kemdingpa Zeisu tawh ih kipawlkhoptheihna a hihi.

Banghangin Khazih dikna bekmah in ei honghuhthei, ih min zong laibu sungah hong gelhsak theihiam? Khan sungah kikum un.

TUESDAY March 24THAWHKIKNA

Daniel 12:2, 3 simin. Bangthu a gen hi a,banghangin, sihna in telphat dingin thupi sese hiam?

Page 62: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

123 124

………………………………………………………………………………………………………

Daniel in, Laisiangtholui sung a thawhkikna omcihtelciantak in honglak hi. Tuate lakpan a thupi zawdiakpawlkhat sinsukni. Amasa, “ihmu” cihpen, kha nungtaloin pumpi neitheilo hi. Mihing cihpen, pumpi, lungsim, khakhenkhiat theih hihetlo hi. Misi in, thawhkikni mateng,khuaphawklo hi. Anihna, Laisiangtho in, thawhkikniciangin, mawhna nasepsa khempeuh kilumlet gawp dingcihi. Daniel 12:2 in “Leivui” sunga ihmu mite cihkhatomkiau a, tua kammal in Piancil 3:19 ah “Lei” ah naciahding uhhi cihpen kawkkik hi. Adam puklai a sihna pen,kilumlet ding a, amah in tha nei nawnlo ding hi. Paul inzong “Sihna maimang in gualzawhna in khuplet hi” 1 Cor.15:54 ci hi.

Romans 8:18 leh Hebrews 2:14, 15 simin. Sihnakihtakloh nading bangthu peuh a omhiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Sihna in nakhempeuh tawpsak hi mahleh, thumaanmite, sihna in lencip theilo cih kamciam ihnei khinzo hi.Sihna pen a kizocipsa galpa a hihi, Khazih in, hanpan athawhkik ciangin, sihna sikkol teng botsatkhin in, sihnazocipzo hi. Leitung tawmveisung sihna galkhatah, Pasianin,Zeisu tungtawnin hongpiak nuntakna gal-et zawni. Michaelhong “ding” (Daniel 12:1), Ama’mite zong hong dingding uhhi.“Leivui” sungah ihmu mite in, aksi bang tangtawntungdingin hong tho ding uhhi.

Thuaksiatna leh haksatnate kawmkal ah, nitawpniciang thokik ding cih lam-etna ih kihehnem thei dinghiam?

WEDNESDAY March 25AKIKHUPCIP LAIBU

Daniel 12:4 leh John 14:29 simin. Banghangin,Daniel’ laibu atawpdongin khupcip ding ci hiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ laibu a tawpna lamah (Dan.10:1-12:4),kamsangpa in a laizial huntawp dong khupcip dingin kisawlhi. Vantungmi in zong “mite zaulen ding uh a, pilna khangding hi” (Dan. 12:4). Pawlkhatin science lamsang mahmahkhangding hi ci in a khia uh a, pawlkhat leuleu in, tuaDaniel laibu mahmah zongin “zaulen” ding uh ci uhhi.Tangthu ih etkik ciang in, Daniel laibu in, a kitel zolo laibukhatin kum zalom tampi omcip hi. Mun khatkhat te’n sinteiuh hinapi, genkholhnate telzo tuanlo uhhi. Vantungbiakinnpi kisiansuah, thukhenna, kii-neu nasepna, hunciangtanh cihte khawng telzo mahmah lo uhhi.

Protestant hong khantoh ciangin, Daniel’ laibukinak simmahmah hi. Hun beikuan taktak ciangin tualaibu kihong in, kikhupcip nawnlo taktak hi. EGWhite in,“1798 kumpan kipan, kikhupcip nawnlo a, Daniel’genkholhte kitel semsem in, thukhenna hong naita cihzongkitelmahmah tahi” The Great Controversy, p.356. “Kum zalom18 beikuan leh 19 kipatlam pawlin, Daniel’ laibu lehMangmuhna laibu telphatnopna hong khang mahmah hi.

Page 63: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

125 126

Hih genkholhna a sinsin kawmun, Khazih hong paikikdingnai mahmahta cih theikhia uhhi. Amalmal a khehkhiatheimitampi lakpan, Joseph Wolff-England, Manuel Lacunza-America khanglam, William Miller- USA cihte leh,sangnaupang tampitak in, Daniel’ laibu a sim uhciangin,nihveina kumkikding nai mahmahta cih thei uhhi. Tuhunin, hih upna in, leitung buppi linglawngsak zo hi” The SDABible Commentary, vol., p. 879.

Abeisa tangthute leh Daniel genkholh thute nung-etkik theih in, a tangtun daante zong muthei ihhihmanin ihhamphatdaan ngaihsun in. Tuate in Pasian’kamciambangzah hong muangtuamsak hiam?

THURSDAY March 26NGAK HUN

Daniel 12:5-13 simin. Hih laibu koibangin thukhuphiam?

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

Daniel’ mangmuhna nunungpen (Dan. 10:4) Tigris“gun” gei tengah a muh ahihi. Hihteng a “gun” pen Hebrewpau in, ye’or hi a, “Nile” gun hiphadiak hi. Israelte Egyptpana paikhiatpih mah bangin, Pasian in hun nunung a mitehonkhia ding cih lak hi.

Genkholhna hun ciangtanh thum hong pia a:“hunkhat, hunte, hunlang” hi a, “hih nalamdangtebangtanvei sawtlai ding a hihiam?” (Daniel 12:6). Daniel 11

sung a “Na lamdang” acih pen, Daniel 7 leh 8 ii khiatna ahihi. Daniel 7:25, Mangmuhna 11:3, Mang12:6, 14 leh Mang.13:5 cihte ahzong omkawikawi hi. Papacy vangliat hun kum1260 (AD 538-1798) tawhzong kituak a, Daniel 11:32-35 sunga bawlsiatna in hun ciangtanh nei hetlo hi.

Daniel in puanpak silhpa kiangah, “hihte cikciangbei ding hiam” cih a dotna pen, hun ciangtanh dang, Ni1290 leh 1335 ahihi. “Nisim biakpiakna” leh “a muhdahhuaimawhna” tegel tawh kipan hi. Daniel 8 sungbang hileh,“nisim” cihbel, Zeisu’n eite hong thumsakna, tuapen tulainisim biakpiakna tawh kilaih hi. Tua hi a, hihhunpen,Francs Kumpi Clovis in, Catholic pawlpi a suahkum AD508 pan kipan hi. Hih thupiangte in, pawlpi leh gamkipawltheihna piangsak a, hunlaizang sungteng huzaap zohi. Ni 1,290 in 1798 kum, French kumpi Napoleon in popea mat ciangin bei hi. Daniel hun ciangtanh a nunungpen,Ni 1,335, in 1843 kumin bei hi. Hihpen Miller leh apawlte’n, genkholh thute a na suut hun a hihi. Zeisuhongpai tading ci in lam-etna tawh ngakhun a hihi.

Daniel laibu sungah thunih omhi: Pasian’mitekibawlsia a; ki honkhia kik taktak hi. Hihbang thute ingimna ihthuak taktak phial zongin, thuman cihtakzawhna ding hong koici huh hiam?

FRIDAY March 27NGAIHSUTBEH DING: “Genkholhna khempeuh in, thupiangkhempeuh thukhenna lamah makaih suksuk hi. Danniellaibu bang tuabang linlian hi. Ahih hang, hun nunung tawhkisai peuhmah, hun nunung hongtun dong “khupcip” inkisawl hi. Tua hun hongcin mateng, thukhenna zong kipulak theilo hi. Hun nunung hong tunciangin, “mite zaulending a, pilna zong khang mahmah ding hi” (Daniel 12:4) cihi.

Page 64: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

127 128

“Sawltak Paul in zong, ama’ hunlai Khazih hongpainailoh nading a gennaah, “nakpitakin Pasian langpannalianpi leh, hellkhuksung a tungding ahi, a Gilopa hong kilatmatengin tua Ni hong tunglo dinghi” (2Thess 2:3). Tua aGilopa a vangliat hun bei masiah I Topa hongpailo ding hi.“Mawhneipa” a kici “mawhna’ thuthuk”, “kisiatna tapa” tuamigilopa cihpen, papacy a cihna hipah a, kum 1260 sungvanglian ding hi. Tua hunpen AD 1798 kumin bei hi. Zeisuin tuate khempeuh masang in hong pailo ding hi. Paul in,Christian hunkhenna peuhmah 1798 dong kaisuk hi. Tuahunpan kipan eilam hun tengah, Khazih hong paikikdingthu ki tangko pan hi” Ellen G. White, the GreatControversy, p. 356.

KIKUP DING DOTNATE:

1. Hunnunung thupian ding hun ciangtan mawkmawk-na in bang lauhuai hiam? Seh mawkmawk napi’n atangtunloh ciangin, upna bangsuak thei hiam? John14:29 Christ’ kammal sungah, bang kamsangthu oma, genkholhsate koici zat ding cih leh genkholhnamanlote uplohna dingin koibangin kidawmthei dingci hiam?

2. Koibang hunsungin kinungta a, leitung pilna lahsangthei mahmah hiven, ei a ding lah hise lo, tuatein “a piangngeilo gimna” nasia mahmahte hongpiangsak ding cih nangaihsun kha ngei hiam?

3. Monday sinna a dotna nunung pen, nuntakna laibusungah min omte a dingin, “lungdamnathu lehChrist dikna” bekmahin eite lam-etna cihthunakhaansungvuah kikum un.

MORNING WATCHJanuary, 2020

1. Wednesday Hebru 6:182. Thursday 2 Korin 1:203. Friday Late 37:54. Satuarday Paunak 3:26

5. Sunday Paunak 2:6,76. Monday Late 116:27. Tuesday Late 121:48. Wednesday Late 125:19. Thursday Late 123:1

10. Friday Late 130:5 11. Satuarday Paunak 3:1

12. Sunday Late 53:1 13. Monday Malakhi 3:16 14. Tuesday Late 9:1 15. Wednesday Johan 11:25 16. Thursday Late 30:5 17. Friday Mangmuhna 19:8 18. Satuarday Matthai 24:4

19. Sunday 2 Peter 1:5-7 20. Monday 1 Timot1 1:15 21. Tuesday 1 Korin 15:14 22. Wednesday Matthai 3:16,17 23. Thursday Matthai 5:11,12 24. Friday Late 119:44 25. Satuarday Late 38:20

26. Sunday Filippi 1:27 27. Monday Filippi 2:5 28. Tuesday Mangmuhn 2:7 29. Wednesday 1 Timoti 6:12 30. Thursday Late 31:24 31. Friday Johan 11:25

Page 65: 1.20 Tedim SSL Edited - adventistmm.org · 2019-12-29 · 5 6 Ngaihsun in. Daniel alian 2, 7, 8, 11, a nuai a kumpi ukpiite a kizom diudeu in hong laksuksuk hi: Babaylon, Media-Persia,

129 130

MORNING WATCH February, 2020

1. Satuarday Late 119:9

2. Sunday Late 31:243. Monday Mangmuhna 21:1-44. Tuesday Late 70:45. Wednesday Late 69:186. Thursday Late 135:37. Friday Paunak 9:58. Satuarday 1 Johan 4:10

9. Sunday 2 Timoti 3:15 10. Monday Late 111:7,8 11. Tuesday Late 115:11 12. Wednesday Jeremiah 8:22 13. Thursday 2 Peter 3:13 14. Friday 2 Peter 1:19 15. Satuarday Johan 3:16

16. Sunday Johan 3:17 17. Monday Hebru 4:15 18. Tuesday 1 Korin 15:57 19. Wednesday Johan 1:29 20. Thursday Thuhilhna 9:9 21. Friday 1 Peter 1:22 22. Satuarday 1 Korin 12:13

23. Sunday Matthai 7:7 24. Monday Matthai 18:33 25. Tuesday Matthai 25:43 26. Wednesday Johan 5:39 27. Thursday Matthai 4:19 28. Friday Isaiah 58:9

MORNING WATCH March, 2020

1. Sunday Late 86:52. Monday Paunak 18:243. Tuesday Paikhiatna 20:84. Wednesday Johan 14:215. Thursday Matthai 5:66. Friday Hebru 11:17. Satuarday Rom 6:23

8. Sunday Johan 16:33 9. Monday 1 Korin 15:52 10. Tuesday Matthai 5:15,16 11. Wednesday Matthai 25:37-40 12. Thursday Late 118:8,9 13. Friday Luka 10:16 14. Satuarday Matthai 15:6

15. Sunday Rom 10:12 16. Monday Johan 17:25 17. Tuesday Matthai 17:2 18. Wednesday Marku 9:24 19. Thursday Marku 9:33,34 20. Friday 1 Johan 1:9 21. Satuarday 1 Kumpite 18:21

22. Sunday Isaiah 53:6 23. Monday Matthai 26:39 24. Tuesday Marku 12:31 25. Wednesday Late 139:23 26. Thursday Matthai 18:4 27. Friday Johan 11:35,36 28. Satuarday Matthai 5:11

29. Sunday Paunak 3:12 30. Monday Matthai 3:8 31. Tuesday Matthai 26:10