241

Moät chieàu xöa…

traêng nöôùc chöa thaønh thô

Traàm traàm khoâng gian môùi rung ñöôøng tô

Vöông vaán heo may…

hoa yeán mong chôø

OÂi! tieáng caàm ca thu ñeán bao giôø?…

242

THAÏCH SANH

TRUYEÄN COÅ TÍCH TÖØ NEÀN VAÊN HIEÁN LAÏC VIEÄTNguoàn goác truyeän Thaïch Sanh

Trong truyeän Thaïch Sanh, coù nhöõng hình aûnh quen thuoäccuûa nhöõng caâu chuyeän xuaát xöù töø nhöõng neàn vaên minh

khaùc nhau vaøo thôøi coå ñaïi cuûa nhaân loaïi. Ñoù laø hình aûnh coâ ñoïng nhöõngcuoäc ñaáu tranh gian khoå cuûa cha oâng thôøi laäp quoác vôùi thieân nhieân ñeåbaûo veä mình (vôùi maõng xaø tinh); ñeå baûo veä haïnh phuùc vaø con ngöôøi(vôùi ñaïi baøng); ñeå baûo veä moâi tröôøng soáng (vôùi thuûy quaùi). Nhöõng hìnhaûnh naøy ñaõ ñaåy khoâng gian hình thaønh caâu chuyeän vaøo giai ñoaïn toái coåkhi thieân nhieân vöøa laø cuoäc soáng, vöøa laø söï sôï haõi cuûa con ngöôøi.

Ngoaøi nhöõng hình aûnh töông ñoàng deã ñi ñeán ngoä nhaän nguoàn goáctöø nöôùc ngoaøi, thì truyeän Thaïch Sanh coù nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa ngöôøiLaïc Vieät veà noäi dung laãn hình aûnh nhaân vaät. Tröôùc heát, ñoù laø hình aûnhraát aán töôïng cuûa Thaïch Sanh: ôû traàn ñoùng khoá vôùi caùi rìu, vöøa laø coângcuï sinh nhai vöøa laø vuõ khí chieán ñaáu cuûa chaøng. May maén thay! Vôùibao thaêng traàm cuûa lòch söû, caâu chuyeän coå tích ñaày nhaân baûn cuûa daânLaïc Vieät vaãn khoâng maát ñi hình aûnh ñoäc ñaùo cuûa noù, ñoù chính laø caùirìu. Coù moät soá truyeän coå tích thaàn thoaïi khaùc treân theá giôùi – xuaát hieänvaøo thôøi kyø maø con ngöôøi khoâng coøn chæ ñaáu tranh vôùi thieân nhieân maølaø vôùi chính con ngöôøi – thì cuõng coù hình aûnh chieác buùa, ngöôøi emñöôïc sinh ra töø baø dì gheû cuûa caùi rìu. Nhöng caùi buùa trong nhöõng truyeänthaàn thoaïi khaùc, thuaàn tuùy chæ laø vuõ khí chieán ñaáu, chöù khoâng kieâmmoät coâng cuï sinh hoaït nhö Thaïch Sanh (thí duï nhö truyeän “Phaù nuùi cöùumeï” cuûa Trung Quoác, hoaëc hình aûnh caùi buùa cuûa oâng Thieân Loâi trongthaàn thoaïi Vieät Nam vaø Trung Quoác). Veà hình töôïng caùi rìu cuûa ThaïchSanh – lieân quan ñeán thôøi kyø laäp quoác – laø hình aûnh luùc khai sôn phaùthaïch cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Xin baïn ñoïc xem moät ñoaïn trích daãn sauñaây cuûa caùc nhaø nghieân cöùu Vieät Nam hieän ñaïi, ñöôïc trích daãn trongcuoán Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam (saùch ñaõ daãn).

Veà yù nghóa cuûa toäc danh Vieät laâu nay moät soá ngöôøi thöôøng döïatreân daïng Haùn töï hieän ñaïi ( ) coù chöùa boä “taåu” ( ) cuûa chöõ naøyñeå giaûi thích raèng Vieät nghóa laø chaïy, vöôït. Thöïc ra chöõ Vieät trong Haùntöï ñaõ traûi qua nhieàu caùch vieát raát khaùc nhau - ñaây laø moät teân goïi coù töø

243

laâu ñôøi (hoï Vieät Thöôøng, chuûng Baùch Vieät ñöôïc nhaéc tôùi trong söû Baéctöø raát sôùm).

Theo Bình Nguyeân Loäc (1971: 154-157, 784-787), Vieät voán laøteân goïi moät loaïi coâng cuï kieâm vuõ khí raát ñaëc thuø cuûa ngöôøi (tieàn) Vieätcoå: caùi rìu. Khaûo coå hoïc ñaõ tìm ñöôïc ôû khaép nôi trong ñòa baøn cö truùcuûa ngöôøi tieàn Vieät coå raát nhieàu loaïi rìu vôùi caùc chaát lieäu khaùc nhau (ñaù,ñoàng, saét); ôû khu vöïc cuûa ngöôøi Indonesia laø rìu ñaù coù tay caàm (= coùvai, xem hình 3.2a); ôû khu vöïc cuûa ngöôøi Nam AÙ (Baùch Vieät) laø caùc loaïirìu ñoàng hình töù giaùc (hình 3.2b), rìu ñoàng löôõi xeùo (hình 3.2c). Trongngoân ngöõ Nam AÙ coå ñaïi, rìu coù leõ ñaõ ñöôïc phaùt aâm laø yòt hoaëc moät aâmgì ñoù töông töï (3) (caùc truyeàn thuyeát Möôøng vaãn goïi vua Vieät laø vua Yòt(Dòt) hay Yòt Yaøng (Dòt Daøng). Khi tieáp xuùc vôùi ngöôøi phöông Nam, toåtieân ngöôøi Haùn vôùi tính caùch du muïc voán coù ñaõ raát chuù yù ñeán loaïi coângcuï coù theå duøng nhö vuõ khí naøy, coi noù laø ñaëc tröng quan troïng cuûangöôøi phöông Nam neân ñaõ goïi hoï laø boïn Rìu; Yòt ñöôïc phieân aâm theotieáng Haùn coå, roài tieáng Haùn laïi phieân trôû laïi theo caùch ñoïc Haùn - Vieätthaønh Vieät. Chính caùi vaät thaät laø caùi rìu löôõi xeùo coù caùn (hình 3.2d-e) ñaõlaø nguyeân maãu ñeå toå tieân ngöôøi Trung Hoa khi tieáp xuùc vôùi phöôngNam, ñaõ moâ phoûng theo ñoù maø taïo neân chöõ “Vieät” nguyeân thuûy (hình3.2f). Coøn trong tieáng Vieät, chöõ Yòt nguyeân thuûy ñaõ traûi qua nhieàu bieánñoåi ngöõ aâm ñeå coù ñöôïc boä maët cuûa chöõ “rìu” hieän nay cuøng vôùi caû moäthoï caùc töø gaàn nghóa: rìu, reøn, raøo, dao, röïa ... beân caïnh ñoù cho ñeán gaànñaây vaãn coù moät chöõ “Vieät” vôùi tö caùch danh töø chung coù nghóa laø rìu; noùxuaát hieän trong keát hôïp phuû vieät (phuû = buùa, vieät = rìu).

Ñeán thôøi Khoång töû, chöõ “Vieät” ( ) vaãn coøn giöõ ñöôïc kyù hieäu ( ) töôïng hình cho caùi rìu; ngoaøi ra noù coøn ñöôïc boå sung theâm moät

neùt ñaëc tröng quan troïng nöõa laø boä meã ( ) ñeå chæ daân troàng luùa (Kim

Ñònh 1970: 60-61, 82). Ngay caû chöõ “Vieät” hieän thôøi ( ) cuõng coøngiöõ ñöôïc daáu veát cuûa “caùi rìu” ñoù qua söï hieän dieän cuûa boä thích. TheoVeä Tuï Hieàn trong “Ngoâ Vieät thích danh thuyeát” thì chöõ ( )(Vieät, teân

daân toäc) chính laø chöõ ( ) (Vieät) chæ caùi rìu buùa. ÔÛ löu vöïc soângHoaøng Haø, ngay trong caùc di chæ thôøi ñoà ñaù môùi cuõng chöa phaùt hieänñöôïc buùa rìu ... Noù laø do daân toäc xöa ôû Trieát Giang phaùt minh ra ... Chöõ(Vieät) thôøi coå laø töôïng hình caùi buùa. Nöôùc Vieät vì saûn xuaát ra buùa (rìu)neân laáy laøm teân goïi” (daãn theo Traàn Quoác Vöôïng - Haø Vaên Taán 1960:193).

Chuù thích trong saùch ñaõ daãn: ÔÛ ñaây khoâng ñi vaøo nhöõng chi tieátkyõ thuaät voán phuï thuoäc veà boä moân ngöõ hoïc goïi laø ngöõ aâm hoïc lòch söû.

244

Qua ñoaïn trích daãn treân, baïn ñoïc deã daøng lieân heä vôùi xuaát xöùcuûa truyeän Thaïch Sanh; khoâng theå baét ñaàu töø thôøi höng quoác (Ñinh,Leâ, Lyù, Traàn), caøng khoâng theå baét ñaàu töø thôøi Baéc thuoäc. Hình aûnh caùirìu cuûa Thaïch Sanh chöùng toû: caâu chuyeän coù xuaát xöù ngay töø buoåi ñaàulaäp quoác. Tính huyeàn thoaïi coå tích trong truyeän Thaïch Sanh, chöùng toûngöôøi Laïc Vieät ñaõ xuaát hieän töø thôøi xa xöa, töông töï hoaëc hôn haún caùcquoác gia coå ñaïi thuoäc caùc neàn vaên minh khaùc theå hieän qua caùc truyeäncoå tích cuûa hoï.

Caây ñaøn Thaïch SanhMoät hình töôïng giaøu chaát ñaïo lyù vaø nhaân baûn

Neáu caùi rìu vaø caùi khoá laø nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa y phuïc vaø coângcuï trong luùc laøm vieäc cuûa ngöôøi Laïc Vieät buoåi ñaàu laäp quoác, thì nieâucôm nhoû beù vaø caây ñaøn thaàn laø bieåu töôïng sinh ñoäng nhaát cuûa moät cuoäcsoáng vaät chaát khieâm toán vaø taâm hoàn phong phuù cuûa ngöôøi Laïc Vieät,trong giai ñoaïn phaùt trieån toaøn dieän cuûa xaõ hoäi Vaên Lang. Moät thoângñieäp ñaày ñaïo lyù cuûa oâng cha cho ñôøi sau – qua hình töôïng cuûa nieâucôm beù nhoû – ñaõ khuyeán caùo moät söï tieát ñoä caàn coù, maëc duø khaû naêngcuûa noù laø khoâng giôùi haïn. Ñaây laø moät hình töôïng mang tính minh trieátcuûa neàn vaên minh Laïc Vieät: Tính tieát ñoä laøm neân söï phuù tuùc cho cuoäcñôøi.

Nhöng chính hình töôïng caây ñaøn thaàn vôùi thanh aâm huyeàn dieäu.cuûa Thaïch Sanh, môùi thöïc söï theå hieän chaát laõng maïn ñoäc ñaùo giaàu chaát

A B

C

DE

F

245

nhaân baûn vaø söï kyø dieäu ñaït ñeán tuyeät ñænh cuûa caâu chuyeän naøy.

Trong taát caû nhöõng truyeàn thuyeát, huyeàn thoaïi cuûa caùc daân toäctreân theá giôùi haàu nhö khoâng thieáu nhöõng hình aûnh nhöõng thanh aâmhuyeàn dieäu. Töø tieáng saùo cuûa Loäng Ngoïc – Tieâu Söû trong Ñoâng Chulieät quoác, hay nhö tieáng ñaøn taøi töû cuûa Tö Maõ Töông Nhö vôùi khuùcPhöôïng Caàu Hoaøng laøm xieâu loøng Traùc Vaên Quaân. Coù theå giôùi thieäuvôùi baïn ñoïc nhöõng thanh aâm huyeàn thoaïi ñaõ ñi vaøo lòch söû, nhö: tieángñòch u hoaøi cuûa Tröông Löông treân doøng OÂ Giang, khieán loøng quaân Sôûphaûi tan naùt, ngöôøi ñeïp Ngu Cô töï saùt, anh huøng Haïng Voõ phaûi rôi ñaàu;hay cung ñaøn ñaày khí phaùch cuûa Khoång Minh, khieán Tö Maõ YÙ phaûiquay ñaàu chaïy troán trong traän Nhai Ñình; hoaëc tieáng saùo bi phaãn cuûaCao Tieäm Ly beân doøng Dòch Thuûy laøm cho nhöõng anh huøng Yeân quoácphaûi rôi leä, uaát khí vöông traéng trôøi xanh... Tieác thay, taát caû nhöõngthanh aâm huyeàn thoaïi ñoù, ñeàu laø nhöõng giai ñieäu hoøa chaát laõng maïn,nhöng ñaày bi traùng trong cuoäc ñaáu tranh saét maùu cuûa con ngöôøi vôùichính con ngöôøi trong lòch söû.

Nhöng trong tieáng ñaøn cuûa Thaïch Sanh – thuoäc veà neàn vaên minhLaïc Vieät – laø tieáng ñaøn duy nhaát trong nhöõng huyeàn thoaïi veà tieángñaøn, theå hieän tình yeâu bao la cuûa con ngöôøi vôùi chính con ngöôøi. Nhöõngthanh aâm huyeàn dieäu cuûa caây ñaøn thaàn qua taâm hoàn thaùnh thieän cuûaThaïch Sanh, chan hoøa nieàm öôùc mô veà moät cuoäc soáng maø trong ñoù conngöôøi ñoàng caûm vôùi nhau trong tình nhaân aùi. Cung baäc cuûa nhöõngthanh aâm vi dieäu naøy ñaõ baøy toû ñöôïc noãi oan khieân, chöùng minh chocoâng lyù.

Chaát laõng maïn traùc tuyeät ñaït ñeán tuyeät ñænh ôû caâu truyeän coå tíchthaàn thoaïi Laïc Vieät, chính laø hình töôïng thanh aâm chöùa ñaày tình nhaânaùi ñaõ hoùa giaûi ñöôïc chieán tranh vôùi 18 nöôùc chö haàu. Thanh aâm thieânthaàn aáy laø cuûa nieàm mô öôùc vöôn tôùi söï tuyeät myõ cuûa nhöõng giaù tròngheä thuaät – söï toät cuøng cuûa veû ñeïp cuoäc soáng – seõ ñaït tôùi nhöõng rungcaûm vi dieäu trong coõi taâm linh saâu laéng nhaát cuûa con ngöôøi. Tieáng ñaønñaõ khôi daäy töø nguoàn coäi taâm linh tình yeâu cuoäc soáng vaø con ngöôøi –haønh trang maø taïo hoaù ñaõ ban cho moãi con ngöôøi töø thuôû hoàng hoangcuûa nhaân loaïi. Nhöõng chieán binh kieâu huøng, ñaõ buoâng vuõ khí ñeå trôû veàvôùi giaù trò ñích thöïc cuûa cuoäc soáng; ñoù laø söï soáng trong thanh bình vaøloøng nhaân aùi. Ñaây cuõng laø chaân giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang.Hình töôïng saùng taïo ñoäc ñaùo cuûa taùc gia Laïc Vieät trong chuyeän Thaïch

246

Sanh, ñaõ laøm neân söï khaùc bieät vaø khoâng heà coù dò baûn gaàn guõi trongcaùc truyeän coå tích khaùc treân theá giôùi.

Moät giaù trò ñoäc ñaùo nöõa cuûa caâu chuyeän thaàn thoaïi töø neàn vaênminh Laïc Vieät laø ñaõ ñaët trong taâm hoàn con ngöôøi – moät caùch töï nhieânnhö hôi thôû – chaátï laõng maïn cuûa thieân thaàn khi mô öôùc: nhöõng giaù tròngheä thuaät – ñænh cao cuûa vaên hoaù nhaân loaïi – seõ hoaù giaûi ñöôïc noãiñau khoå lôùn nhaát maø con ngöôøi töï gaây ra cho mình, ñoù laø chieán tranh.Ñaây cuõng laø böùc thoâng ñieäp cuûa tieáng ñaøn Thaïch Sanh chuyeån taûi chomai sau. Vaø ñoù cuõng laø giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang – nhaø nöôùcñaàu tieân ñöôïc hình thaønh gaàn 5000 naêm veà tröôùc, keå töø thôøi HuøngVöông thöù I. Ngoaøi giaù trò ngheä thuaät, tieáng ñaøn Thaïch Sanh – quahình töôïng laõng maïn trong caâu truyeän ñaày huyeàn thoaïi naøy – coøn mangmoät giaù trò minh trieát veà thanh aâm chính laø coäi nguoàn cuûa tö duy vaøtình caûm con ngöôøi. Neàn khoa hoïc hieän ñaïi ngaøy caøng nhaän ra raèng:chính thanh aâm coù taùc ñoäng ñeán tö duy vaø tình caûm con ngöôøi. Nhöõngthoâng tin ñaàu tieân maø con ngöôøi chuyeån taûi cho nhau tröôùc khi coù chöõvieát, chính laø aâm thanh.

Phaûi chaêng, xaõ hoäi Vaên Lang ñaõ ñaït tôùi moät ñænh cao veà ngheäthuaät vaø giaù trò cuûa thanh aâm, ñeå laøm neàn taûng cho öôùc mô laõng maïnñaày chaát thieân thaàn trong caâu chuyeän Thaïch Sanh?

NEÀN GIAÙO DUÏC NHAÂN BAÛN THÔØI HUØNG VÖÔNG& TÍNH MINH TRIEÁT TRONG TRANH DAÂN GIAN VIEÄT NAM

Thaïch Sanh laø moät caâu chuyeän coå tích cuûa treû em Laïc Vieät. Ñieàunaøy chöùng toû raèng: oâng cha ta raát chuù troïng vieäc giaùo duïc tình yeâuthöông vôùi nhöõng giaù trò nhaân ñaïo cho con ngöôøi ngay töø thuôû aáu thô –theá heä tieáp noái nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang. Nhöõng böùctranh daân gian Ñoâng Hoà ñöôïc trình baøy döôùi ñaây, phaûi chaêng ñoù chínhlaø nhöõng hình aûnh coøn laïi cuûa söï giaùo duïc ñaày tính nhaân baûn aáy.

Qua nhöõng böùc tranh daân gian cuûa laøng Ñoâng Hoà, baïn ñoïc laïithaáy hình aûnh ñaëc thuø quen thuoäc töø thôøi Huøng Vöông. Ñoù laø con Coùc,moät bieåu töôïng cho neàn vaên minh chöõ vieát cuûa Vaên Lang; con Ruøabieåu töôïng cho phöông tieän chuyeån taûi chöõ vieát ôû thôøi kyø ñaàu laäp quoác(“gioáng ruøa lôùn thöôøng chæ thaáy ôû soâng Döông Töû”, nhö hoïc giaû NguyeãnHieán Leâ ñaõ vieát trong taùc phaåm “Söû Trung Quoác” cuûa oâng). Hình aûnhtrong tranh chuù beù oâm Ruøa, oâm Coùc laø nhöõng hình töôïng raát ñaëc thuø

247

trong vaên hoaù Vieät Nam. Coù theå noùi raèng: khoù coù theå chöùng minh ñöôïcnhöõng hình aûnh naøy ñaõ xuaát hieän ñaâu doù töø moät neàn vaên hoaù khaùc;hoaëc coù theå chöùng minh ñöôïc raèng: nhöõng hình töôïng naøy xuaát hieän töøthôøi Vieät Nam höng quoác. Hay noùi moät caùch khaùc: noäi dung vaø nhöõnghình töôïng naøy ñaõ coù töø moät thôøi raát xa xöa: Thôøi Huøng Vöông, coäinguoàn cuûa vaên hoaù Vieät Nam. Noäi dung cuûa nhöõng böùc tranh Laïc Vieätnaøy, ngoaøi vieäc theå hieän nhöõng giaù trò ñaïo lyù vaø mô öôùc cuûa con ngöôøi,coøn theå hieän söï hoaø nhaäp giöõa con ngöôøi vaø thieân nhieân qua hình aûnhnhöõng ñöùa treû buï baãm – theå hieän söï phuù tuùc vaø tính thô ngaây thieân thaàn– vôùi nhöõng sinh vaät gaàn guõi trong cuoäc soáng.

Chuùng ta cuõng coù theå tìm thaáy yù töôûng ñaày trí tueä vaø nhaân baûnnaøy qua böùc tranh “Chaên traâu”, cuõng cuûa laøng tranh Ñoâng Hoà. Quahình aûnh: chuù beù voâ tö, ngoài ñeø leân nhöõng boâng sen treân löng traâu, saysöa thaû hoàn theo tieáng saùo; con traâu (khoâng heà coù söï raøng buoäc cuûa daâyvaøm) ngoùc ñaàu leân nhö muoán ñoàng caûm vôùi con ngöôøi. Baïn ñoïc coù theåtìm thaáy trong böùc tranh naøy moät noäi dung mang tính minh trieát cuûaPhaät giaùo: tính phaù chaáp (ngoài ñeø leân boâng sen), söï cheáâ ngöï baûn ngaõ(cöôõi traâu) vaø söï hoaø nhaäp chaân tính cuûa con ngöôøi vôùi thieân nhieân.Nhöng töø moät goùc ñoä khaùc, ngöôøi vieát cho raèng böùc tranh “Chaên traâu”khoâng xuaát phaùt töø yù töôûng Phaät giaùo, maø mang moät giaù trò minh trieáttöø neàn vaên minh Laïc Vieät. Hình töôïng chieác laù sen che treân ñaàu chuù beùgioáng hình töôïng cuûa caây neâu: söï vöôn leân daãn tôùi hoaø nhaäp hoaøn toaønvôùi thieân nhieân; töùc laø ñaït tôùi baûn theå cuûa Taïo hoaù. Lôøi chuù thích trongtranh minh hoaï cho yù töôûng naøy :“Thieân thanh loäng suy ñòch“; töùc laø“Trôøi xanh trong tieáng saùo“. Phaûi chaêng tính minh trieát Phaät hoïc coù söïgaàn guõi vôùi tính minh trieát trong xaõ hoäi Laïc Vieät coå, neân coù theå coù söïgiaûi thích rieâng cho cuøng moät hình töôïng ngheä thuaät?

248

CHAÊN TRAÂUTrôøi xanh trong tieáng saùo

Tranh daân gian laøng Ñoâng Hoà

249

Nhöõng böùc tranh daân gian cuûa treû em Laïc Vieät mua veà daùn ñaàytöôøng chôi trong nhöõng ngaøy Teát. Vôùi maøu saéc saëc sôõ vui maét, hìnhaûnh vaø noäi dung tröïc tieáp cuûa nhöõng böùc tranh daân gian Vieät Nammang tính giaùo duïc nhöõng giaù trò nhaân baûn, ñaïo lyù vaø khuyeán khíchvöôn tôùi nhöõng muïc ñích cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi ñöông thôøi: leã trí,nhaân nghóa, phuù quí, vinh hoa; hoaëc tính vui soáng trong lao ñoäng vaø söïyeân bình. Nhöng haøm nghóa saâu xa cuûa nhöõng böùc tranh daân gian VieätNam laïi mang ñaày tính minh trieát cuûa vaên hoaù Ñoâng phöông veà nhöõngöôùc mô thaùnh thieän cuûa con ngöôøi.

LEÃ TRÍTranh daân gian Ñoâng Hoà

250

Trong tranh “Leã trí”, qua hình töôïng con ruøa – phöông tieän chuyeåntaûi tri thöùc döôùi thôøi Huøng Vöông vaøo thôøi kyø ñaàu laäp quoác – chính laøbieåu töôïng cuûa saùch hoïc. Phaûi chaêng, yù töôûng “Tieân hoïc leã” baét ñaàu töøneàn vaên minh Laïc Vieät?

NHAÂN NGHÓATranh daân gian Ñoâng Hoà

251

Trong tranh “Nhaân nghóa”, hình töôïng con coùc chính laø bieåutöôïng cuûa ngöôøi thaøy cuûa chuù beù (“Thaày ñoà Coùc”, vì chæ coù Coùc môùi coùchöõ Khoa ñaåu – noøng noïc – ñeå daïy cho ñôøi). Phaûi chaêng nhöõng yù nieämveà “Toân sö troïng ñaïo”, “Tieân hoïc leã, haäu hoïc vaên” cuûa Nho giaùo,chính laø nhöõng yù töôûng ñaõ coù töø laâu trong thôøi Huøng Vöông? Bôûi vìhình töôïng con Coùc vaø con Ruøa baét ñaàu vaø thuoäc veà neàn vaên minh VaênLang.

Nhöõng daáu aán cuûa neàn vaên minh Vaên Lang coøn ñaâu ñoù trongnhöõng troø chôi treû em löu truyeàn trong daân gian, nhö: OÂ aên quan, KimMoäc Thuûy Hoûa Thoå … nhö laø moät söï giaùo duïc, ñaøo taïo nhöõng theá heätieáp noái neàn vaên minh ñaõ moät thôøi kyø vó.

Chính töø neàn giaùo duïc nhaân baûn aáy, ñaõ taïo neân nhöõng theá heä tieápnoái duy trì neàn vaên hieán Vaên Lang vôùi moät beà daày thôøi gian gaàn 3000naêm trong lòch söû loaøi ngöôøi.

OÂNG KHIEÁT VAØ CHOØM SAO TIEÅU HUØNG TINHBieåu töôïng cuûa neàn vaên minh Khoa Ñaåu

vaø tri kieán vuõ truï quan kyø vó

252

MÎ CHAÂU TROÏNG THUÛY

TAÙC PHAÅM VAÊN HOÏC CUÛA MOÄT THÔØI ÑAÏINOÁI TIEÁP VAÊN MINH VAÊN LANGMî Chaâu - Troïng Thuûy laø moät taùc phaåm vaên hoïchay truyeàn thuyeát lòch söû?

Cuoái thôøi ñaïi Huøng Vöông laø nhöõng cuoäc chieán tranh taønkhoác, lieân mieân ôû nöôùc laùng gieàng. Ñoù laø thôøi Xuaân thu

Chieán quoác ôû Trung Hoa. Nhöõng cuoäc chieán ñaãm maùu vì tham voïngcuûa con ngöôøi ñaõ daãn ñeán söï thu heïp laõnh thoå Vaên Lang laàn thöù hai,bôûi söï chinh phuïc môû roäng laõnh thoå cuûa nhaø Taàn, Sôû. Ñaây laø luùc AÂuLaïc thay theá thôøi Huøng Vöông thöù XVIII – chi toäc cuoái cuøng laõnh ñaïomoät nöôùc Vaên Lang toân troïng nhöõng giaù trò nhaân baûn. Söï thay theátrong hoøa bình naøy, ñaõ taïo ra moät söï tieáp noái vaên hoùa vaø ñeå laïi moät taùcphaåm vaên hoïc baát huû coøn truyeàn laïi ñeán taän baây giôø. Ñoù laø chuyeän tình“Mî Chaâu - Troïng Thuûy”. Ñaây laø moät taùc phaåm vaên hoïc ñöôïc hö caáudöïa treân boái caûnh lòch söû veà cuoäc chieán Nam Vieät - AÂu Laïc.

Töø tröôùc ñeán nay, chuyeän tình Mî Chaâu - Troïng Thuûy vaãn ñöôïccoi laø truyeàn thuyeát lòch söû ñaõ thaàn thoaïi hoùa. Vì vaäy, caâu chuyeän naøyvaãn ñöôïc caùc söû gia quan taâm khai thaùc veà nhöõng ñeà taøi lòch söû lieânquan ñeán thôøi kyø An Döông Vöông – Nam Vieät. Ñoù laø nguyeân nhaândaãn ñeán moät soá sai laàm lòch söû thôøi kyø naøy. Xin thí duï nhö sau: trongÑaïi Vieät söû löôïc (töùc Vieät söû löôïc, dòch giaû Nguyeãn Gia Töôøng, hieäuñính Nguyeãn Khaéc Thuaàn - saùch ñaõ daãn) trong phaàn chuù thích 37 ñöôïcghi nhö sau:

Trieäu Vaên Vöông: con cuûa Troïng Thuûy leân ngoâi naêm AÁt Tî (136tröôùc Coâng nguyeân), ôû ngoâi 12 naêm, höôûng thoï 52 tuoåi.

Nhöng cuõng trong cuoán saùch naøy phaàn chuù thích 26 laïi ghi:“Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö” cuøng nhieàu tö lieäu khaùc cheùp raèng Thuïc

An Döông Vöông leân ngoâi naêm Giaùp Thìn vaø ñeán naêm Quyù Tî thì döùt(257 - 208 tröôùc Coâng nguyeân) ôû ngoâi 50 naêm. Nhöng coù nhieàu chuyeângia söû hoïc hieän ñaïi cho raèng Thuïc An Döông Vöông chæ trò vì töø naêm208 ñeán naêm 179 tröôùc Coâng nguyeân. Nhö vaäy chæ ôû ngoâi ñöôïc 30naêm.

So saùnh tuoåi thoï cuûa Trieäu Vaên Vöông leân ngoâi töø naêm 136

253

tröôùc Coâng nguyeân, ôû ngoâi 12 naêm, thoï 52 tuoåi töùc laø ngaøi sinh vaøonaêm 176 tröôùc Coâng nguyeân. Trong khi ñoù neáu cho raèng caùc chuyeângia söû hoïc hieän ñaïi ñaõ ñuùng veà nieân ñaïi AÂu Laïc maát nöôùc, töùc laø vaøonaêm 179, thì Mî Chaâu vaø Troïng Thuûy khoâng theå soáng ñeå sinh TrieäuVaên Vöông (theo truyeàn thuyeát thì ñaõ cheát khi keát thuùc traän chieán,töùc laø cheát tröôùc khi sanh Trieäu Vaên Vöông 3 naêm?). Chöa noùi ñeánthôøi ñieåm cuûa söû cuõ thì Mî Chaâu – Troïng Thuûy cheát tröôùc khi sinhTrieäu Vaên Vöông laø 32 naêm (?). Sai laàm naøy khoâng phaûi chæ ôû phaànchuù thích trong saùch noùi treân, maø coøn ñöôïc laëp laïi ôû moät soá saùch khaùc.Ñöông nhieân khoâng theå coi ñaây laø söï nhaàm laãn vì loãi chính taû.

Hoaëc cuõng trong cuoán Ñaïi Vieät söû löôïc naøy, taùc giaû khuyeát danhñaõ vieát:

Luùc baáy giôø An Döông Vöông coù thaàn nhaân laø Cao Loã cheá taïoñöôïc caùi noû lieãu baén moät phaùt ra möôøi muõi teân, daïy quaân lính muoânngöôøi.

Voõ Hoaøng bieát vaäy beøn sai con laø Thuûy xin sang laøm con tin ñeåthoâng hieáu.

Sau nhaø vua ñaõi Cao Loã hôi baïc beõo.Cao Loã boû ñi, con gaùi laø Mî Chaâu laïi cuøng vôùi Thuûy tö thoâng.

Thuûy phænh Mî Chaâu mong ñöôïc xem caùi noû thaàn, nhaân phaù hö caùilaãy noû roài sai ngöôøi trình baùo vôùi Voõ Hoaøng. Voõ Hoaøng laïi caát binh sangñaùnh. Quaân keùo ñeán, vua An Döông Vöông laïi nhö xöa laø duøng noû thaànthì noù ñaõ hö gaõy, quaân lính ñeàu tan raõ. Voõ Hoaøng nhaân ñoù maø ñaùnhphaù, nhaø vua ngaäm caùi söøng teâ ñi xuoáng nöôùc. Maët nöôùc cuõng vì ngaøimaø reõ ra.

Ñaát nöôùc vì theá maø thuoäc nhaø Trieäu.

Ñieàu naøy ñaõ chöùng toû raèng taùc giaû Ñaïi Vieät söû löôïc (Vieät söû löôïc)cuõng ñaõ coi chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” nhö laø moät truyeànthuyeát lòch söû, theå hieän ôû yeáu toá noû thaàn. Nhöng raát tieác caâu chuyeännaøy ñaõ bò taùc giaû Vieät söû löôïc caét xeùn thoâ baïo, coù tính haï thaáp giaù trò cuûaMî Chaâu, neân coá tình boû ñi ñoaïn ñaàu vaø ñoaïn cuoái cuûa truyeàn thuyeát:ñoù laø vieäc caàu hoân cuûa Trieäu Ñaø cho Troïng Thuûy laáy Mî Chaâu vaø hìnhaûnh Troïng Thuûy oâm xaùc Mî Chaâu töï töû.

May maén thay, tri kieán cuûa taùc giaû Vieät söû löôïc khoâng qua ñöôïcsöï hieåu bieát baäc thaày cuûa taùc gia Laïc Vieät khi kieán taïo caâu chuyeän.Cho neân söï caét xeùn thoâ baïo vaø xuyeân taïc söï thaät ñaõ taïo neân moät söï

254

gaùn gheùp khieân cöôõng, trong vieäc ñöa hình aûnh noû thaàn beân caïnh söïngaây thô cuûa coâng chuùa Mî Chaâu (bôûi vì laøm gì coù noû thaàn treân thöïcteá). Neáu baïn ñoïc chuù yù moät chuùt thì ôû treân: Thaàn nhaân Cao Loã cheá taïoñöôïc caùi noû lieãu baén moät phaùt ra möôøi muõi teân; ôû döôùi thì ñaõ bieán thaønhcaùi “noû thaàn”.

Nhöng töø moät caùch nhìn vôùi thôøi gian hình thaønh tính baèng thieânnieân kyû, cho raèng: Chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” laø moät truyeànthuyeát lòch söû, ñaõ taïo ra nhöõng maâu thuaãn khoâng theå lyù giaûi. Ñaây cuõnglaø nguyeân nhaân gaây ra söï tam sao thaát baûn cho moät taùc phaåm vaên hoïcnoåi tieáng, do nhöõng maâu thuaãn giöõa tính hö caáu trong vaên hoïc vaø thöïcteá lòch söû. Do ñoù, tröôùc khi phaân tích chuyeän tình “Mî Chaâu – TroïngThuûy” vôùi tö caùch laø taùc phaåm vaên hoïc, vieäc ñaàu tieân laø phaûi minhchöùng truyeàn thuyeát “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” khoâng phaûi laø truyeànthuyeát lòch söû.

Tính hö caáu ñaàu tieân taát caû moïi ngöôøi ñeàu nhaän thaáy laø chieác noûthaàn khoâng theå coù thaät. Hay noùi moät caùch khaùc, hình töôïng troïng taâmtrong caáu truùc cuûa caâu chuyeän laø “noû thaàn” voán khoâng coù thaät. Do ñoù,cuõng khoâng theå coù moùng ruøa thaàn ñeå Troïng Thuûy laáy caép. Nhöng vìcoi laø moät truyeàn thuyeát lòch söû, cho neân ñaõ coù söû gia cho raèng: vieäcTroïng Thuûy aên caép noû thaàn laø moät hình töôïng cuûa vieäc aên caép bí maätquoác phoøng cuûa AÂu Laïc; qua caáu taïo cuûa caùi noû baén ñöôïc moät luùcnhieàu phaùt teân, neân Nam Vieät ñaõ bieát caùch haïn cheá taùc duïng cuûa noù.Ñaây chæ laø moät caùch suy dieãn khieân cöôõng cho moät tình tieát trong noäidung so vôùi keát caáu toaøn boä caâu chuyeän. Vì ñeå laøm ñöôïc vieäc naøykhoâng caàn phaûi coù thaùi töû ñi laøm con tin, maø chæ caàn moät toaùn quaânphuïc kích caûm töû cuõng ñuû thöïc hieän. Do ñoù, cuõng khoâng theå coù vieäcMî Nöông raéc loâng ngoãng raûi ñöôøng cho Troïng Thuûy treân thöïc teá.Coâng chuùa Mî Chaâu – ngöôøi phuï nöõ coù ñòa vò toân quyù nhaát cuûa AÂu Laïc– ñaâu coù theå ngôù ngaån ñeán möùc ñoä: quaân Nam Vieät do chính TroïngThuûy caàm ñaàu ñang taán coâng taøn phaù AÂu laïc (theo caùch hieåu töø tröôùcñeán nay), thì laïi raéc loâng ngoãng chæ ñöôøng cho quaân giaëc ñuoåi theo taønquaân cuûa cha mình. Hoaëc Troïng Thuûy – vò thaùi töû si tình ñi tìm ngöôøiyeâu – ñöôïc gaùn cho laø ngöôøi caàm ñaàu ñaïo quaân Nam Vieät taán coâng AÂuLaïc, laïi tin vaøo söï chæ ñöôøng cuûa coâng chuùa moät quoác gia ñoái ñòch ñeåhaønh quaân truy kích (xin löu yù ñoäc giaû laø thôøi ñieåm lòch söû cuûa cuoäcchieán Nam Vieät – AÂu Laïc xaûy ra sau khi binh phaùp Toân Töû ra ñôøi hôn

255

400 naêm, vaø kinh nghieäm chieán tröôøng ñaãm maùu keùo daøi hôn 600naêm cuûa thôøi Xuaân Thu Chieán quoác tröôùc ñoù).

Söï maâu thuaãn noùi treân, chæ môùi so saùnh veà khaû naêng thöïc teá vôùinoäi dung caâu chuyeän. Nhöng cuõng chính vì söï sai laàm töø caên baûn choraèng “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” laø moät truyeàn thuyeát lòch söû, laøm chonhöõng noäi dung vaên hoïc taïo neân dieãn bieán caâu chuyeän bò thaát thoaùt.Ñieàu naøy ñaõ khieán cho tính caùch Troïng Thuûy trong caâu chuyeän, ñoaïnñaàu vaø ñoaïn cuoái khoâng thoáng nhaát. ÔÛ ñoaïn ñaàu, Troïng Thuûy nhö moätkeû löøa tình bæ oåi. Nhöng ôû ñoaïn cuoái thì vò thaùi töû ñaày quyeàn uy, voõcoâng hieån haùch, ngöôøi keá vò ngai vaøng thoáng trò hai vöông quoác, laïinhaûy xuoáng gieáng töï töû cheát theo ngöôøi yeâu – moät haønh ñoäng cuûangöôøi giaøu tình caûm vaø chung thuûy. Do ñoù, döïa vaøo moät taùc phaåm vaênhoïc ñaày tính hö caáu – ngay töø hình töôïng troïng taâm cuûa taùc phaåm – ñeåtìm hieåu veà tính caùch lòch söû cuûa nhöõng nhaân vaät khoâng thaät, quaû laøgaëp nhieàu khoù khaên. Ñieàu naøy cuõng töông töï nhö vieäc phaân tích taâm lyùcuûa vôï choàng thaàn Dôùt trong thaàn thoaïi Hy Laïp, gaây aûnh höôûng ñeáncuoäc chieán cuûa thaønh Troa.

Tính hö caáu - moät ñaëc tröng cuûa taùc phaåm vaên hoïc - raát roõ neùt vaøcuõng laø tình tieát phuû nhaän vieäc coi “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” laø moättruyeàn thuyeát lòch söû, ñöôïc chöùng toû ôû ñoaïn cuoái cuûa caâu chuyeän. Ñoùlaø: vôùi lôøi nguyeàn cuûa Mî Chaâu, neân sau khi cheát naøng ñaõ hoùa thaânvaøo ngoïc trai ôû bieån Nam Haûi. Vì vaäy, sau naøy khi laáy nöôùc gieángthaønh Coå Loa, röûa ngoïc trai Nam Haûi thì vieân ngoïc laïi saùng leân röïc rôõ.Linh hoàn naøng coâng chuùa AÂu Laïc – quoác gia keá tieáp trieàu ñaïi HuøngVöông – ñaõ minh chöùng cho chính caâu chuyeän tình bi traùng laø moät taùcphaåm vaên hoïc cuûa neàn vaên hoïc truyeàn thoáng, keá tuïc neàn vaên hieán nhaânbaûn cuûa Vaên Lang.

Giaû thuyeát veà söï thaät lòch söûcuûa cuoäc chieán Nam Vieät - AÂu Laïc

Vieäc Trieäu Ñaø cho Troïng Thuûy laøm con tin raát coù khaû naêng thöïcteá. Ñaây laø hieän töôïng thöôøng xuyeân xaûy ra ôû nhöõng quoác gia ñoái khaùngôû phaàn luïc ñòa cuûa Trung Quoác vaø Vieät Nam vaøo thôøi kyø naøy. Theotruyeàn thuyeát Trung Hoa, chính Taàn Thuûy Hoaøng cuõng laø moät keát quaûcuûa moái tình con tin noåi tieáng. Hoaëc sau ñoù, chính Trieäu Vaên Vöông –ngöôøi keá vò Trieäu Vuõ Vöông (Trieäu Ñaø) – cuõng phaûi cho con mình ñi

256

laøm con tin ôû nhaø Haùn.

Nhö vaäy, söï thöïc lòch söû cuûa cuoäc chieán naøy coù theå giaûi thíchtheo moät giaû thuyeát nhö sau:

Nam Vieät bò söùc eùp töø hai phía laø nhaø Haùn ôû phöông Baéc vaø AÂuLaïc ôû phöông Nam. Khi môùi laäp quoác theá nöôùc coøn yeáu, buoäc TrieäuVuõ Vöông phaûi hoøa hoaõn vôùi AÂu Laïc ñeå cuûng coá quoác gia. Ngaøi chöùngtoû thieän chí cuûa mình baèng caùch ñöa thaùi töû laøm con tin. An DöôngVöông – ngöôøi keá tuïc Huøng Vöông – veà nguyeân taéc khoâng theå coângnhaän vöông quoác cuûa Trieäu Ñaø xaây döïng treân vuøng ñaát cuõ cuûa VaênLang. Nhöng ngaøi cuõng chöa ñuû söùc ñeå phuïc hoài laõnh thoå, neân ñaõ chaápnhaän hoøa hoaõn. Ñaây cuõng laø lyù do khieán moät soá trieàu thaàn cuûa ngaøiphaûn ñoái cuoäc hoøa hoaõn naøy vaø boû ñi; nhö tröôøng hôïp cuûa töôùng quaânCao Loã. Khi Trieäu Vuõ Vöông (Trieäu Ñaø) cuûng coá quoác gia vöõng maïnh,ñaõ caát quaân ñaùnh uùp AÂu laïc. An Döông Vöông vì thieáu caûnh giaùc neânbò maát nöôùc. Troïng Thuûy ñaõ bò cheát trong cuoäc chieán, do ñang laøm contin ôû AÂu Laïc. Vieäc ngoïc trai saùng leân khi ñöôïc röûa trong nöôùc gieáng CoåLoa, chæ laø moät yeáu toá thöïc ñaõ ñöôïc phaùt hieän töø laâu trong moät xöù sôûgiaøu ngoïc trai nhö Vaên Lang. Ñaây laø moät thöïc teá ñöôïc ñöa vaøo ñeå taêngyeáu toá laõng maïn cuûa caâu chuyeän, ca ngôïi tình yeâu, phuû nhaän chieántranh.

Chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuyû“taùc phaåm vaên hoïc bi traùng, phuû nhaän chieán tranh, ca ngôïitình yeâu con ngöôøi.

“Lòch söû laø gì? Ñoù chæ laø nhöõng caùi ñinh ñeå toâitreo böùc hoïa cuûa toâi thoâi!”

Alexandre Dumas.

Chuyeän tình Mî Chaâu – Troïng Thuûy laø moät böùc tranh hoaønhtraùng ca ngôïi tình yeâu con ngöôøi, phuû nhaän chieán tranh. Neáu baïn ñoïctìm thaáy yù töôûng nhaân baûn naøy ôû Romeo – Juliette, thì baïn cuõng nhaänthaáy ngay giaù trò nhaân baûn saâu saéc naøy ôû chuyeän tình “Mî Chaâu –Troïng Thuûy”.

Caâu chuyeän mieâu taû moät moái tình thuûy chung son saét cuûa coângchuùa Mî Chaâu vaø thaùi töû Troïng Thuûy. Moät tình yeâu ñöôïc hình thaønhtrong neàn hoøa bình cuûa hai quoác gia laùng gieàng.

257

Troïng Thuûy laø ngöôøi uûng hoä söï lieân minh giöõa hai quoác gia,ñaõ trôû veà nöôùc ñeå tham gia cuoäc chieán choáng laïi söï xaâm löôïc nhaøHaùn theo lôøi cha chaøng. Mî Chaâu ñaõ ñöa noû thaàn cho Troïng Thuûyñeå giuùp quaân ñoäi Nam Vieät choáng xaâm löôïc. Nhöng Troïng Thuûyñaõ bò chính cha chaøng löøa doái. Khi laáy ñöôïc noû thaàn, Trieäu Ñaøñem quaân taán coâng AÂu Laïc. Troïng Thuûy ñuoåi theo quaân vieãn chinhñeå cöùu ngöôøi yeâu. Nhöng khi chaøng ñeán nôi thì taát caû ñaõ tanhoang.

(Ñoaïn vaên treân do ngöôøi vieát phuïc cheá laïi, xin ñöôïc caùc baäc trígiaû boå khuyeát).

Troïng Thuyû ñem quaân baûn boä ñi tìm Mî Chaâu theo ñöôøng loângngoãng traéng öôùc heïn. Ñeán nôi thì ngöôøi yeâu ñaõ cheát. Thaát voïng vaø ñaukhoå vì ñaõ goùp phaàn gaây neân caùi cheát cuûa naøng vaø söï taøn phaù ñoái vôùiquoác gia maø chaøng yeâu meán. Troïng Thuûy ñaõ oâm xaùc Mî Chaâu töï töûtrong gieáng nöôùc Coå Loa ñaày kyû nieäm cuûa moái tình.

Caùi cheát cuûa thaùi töû Troïng Thuûy vì tình yeâu, ñeå laïi ñaèng sauchaøng moät ngai vaøng – bieåu töôïng cuûa quyeàn löïc toái cao vaø phuù quyù toätñænh – ñaõ khaúng ñònh: tình yeâu con ngöôøi vöôït leân moïi söï phuø hoa vaøphuû nhaän chieán tranh, nguyeân nhaân cuûa söï ñau khoå maø loaøi ngöôøi töïgaây ra cho mình.

Neáu nhö chuyeän tình Romeo – Juliette cuûa ñaïi vaên haøoShakespeare cuøng vôùi ñeà taøi naøy, chæ giôùi haïn haän thuø cuûa hai doøngtoäc. Baèng nhöõng thuû phaùp ngheä thuaät, Shakespeare ñaõ chöùng minhcoâng lyù vaø luaät phaùp coù theå ngaên chaën, nhöng khoâng theå xoùa boû ñöôïchaän thuø (hình aûnh cuûa quaân trieàu ñình can thieäp vaøo nhöõng cuoäc traû thuøcuûa hai doøng toäc) vaø chæ coù tình yeâu ñích thöïc cuûa con ngöôøi môùi laønguyeân nhaân cuûa moät cuoäc soáng thanh bình, ñöôïc minh chöùng sau caùicheát keát thuùc thieân bi dieãm tình cuûa Romeo – Juliette. Nhöng ôû chuyeäntình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” coù noäi dung saâu saéc hôn nhieàu. ÔÛ ñaây,cuoäc chieán giöõa Nam Vieät vaø AÂu Laïc ñaõ vöôït ra ngoaøi phaïm vi coâng lyùcuûa moät quoác gia. Ngoaøi quyeàn naêng cuûa thöôïng ñeá thì chính tình yeâucon ngöôøi – qua thieân bi dieãm tình “ Mî Chaâu –Troïng Thuyû“ – ñaõchöùng minh chæ coù tình yeâu laø vónh cöûu.

Khi caû Nam Vieät – Trieäu Ñaø laãn AÂu Laïc ñeàu thuoäc veà tay nhaøHaùn... Haøng ngaøn naêm ñaõ troâi qua, thaønh Coå Loa – baõi chieán tröôøng

258

xöa – nay chæ coøn laø nhöõng doi ñaát ngoån ngang. Thôøi hoaøng kim cuûaNam Vieät vôùi nhöõng voõ coâng vaø nhöõng aâm möu ñen toái, ñaõ chìm vaøoquaù khöù. Nöôùc Nam Vieät chæ coøn laø moät hieän töôïng trong lòch söû cuûa caûVieät Nam vaø Trung Quoác. Nhöng vieân ngoïc mieàn Nam Haûi hoùa thaâncuûa Mî Chaâu vaãn röïc saùng khi gaëp nöôùc gieáng Coå Loa pha hoàn TroïngThuûy. Hình töôïng vieân ngoïc trai röïc saùng nhö muoán minh chöùng chotình yeâu baát dieät cuûa con ngöôøi, phuû nhaän nhöõng cuoäc chieán tranh voânghóa.

Cuøng vôùi ñeà taøi veà tình yeâu vaø chieán tranh ñaït ñeán ñænh cao vaênhoïc ngheä thuaät, coøn coù Iliad & Odissey cuûa Homer. Nhöng tieác thay,ñaây laïi laø moät thieân anh huøng ca bi traùng cuûa con ngöôøi. Tình yeâutrong Iliad & Odissey laïi chính laø nguyeân nhaân bi thaûm cuûa cuoäc chieán,khi nöõ thaàn tình yeâu Aphorodite cho naøng Helen xinh ñeïp laøm vôïhoaøng töû si tình Panis cuûa thaønh Troa.

Coù theå khaúng ñònh raèng: ngay caû vaøo thôøi kyø suy taøn cuûa neàn vaênminh Vaên Lang; neàn vaên minh naøy cuõng coøn ñeå laïi moät taùc phaåm vaênhoïc vôùi ñeà taøi tình yeâu vaø chieán tranh, raát giaøu chaát nhaân baûn hay nhaáttrong theå loaïi chuyeän naøy cuûa neàn vaên minh nhaân loaïi; keå töø thôøi coåñaïi cho ñeán taän baây giôø.

Giaû thuyeát veà thôøi ñieåm xuaát xöùcuûa chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuyû“

Vôùi noäi dung caâu chuyeän ñaõ phuïc cheá vaø trình baøy vôùi baïn ñoïcnhö treân, thì chuyeän tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” khoâng theå hìnhthaønh trong thôøi ñaïi cuûa Nam Vieät. Nhö vaäy, chæ coù khaû naêng thôøiñieåm xuaát hieän caâu chuyeän naøy vaøo ñaàu thôøi Baéc thuoäc ñeán cuoäc khôûinghóa cuûa Hai Baø Tröng. Ñaây laø moät thôøi kyø chöa coù chuû tröông huûydieät vaên hoùa vaø söï ñoàng hoùa khoác lieät. Coù theå chuyeän tình “Mî Chaâu– Troïng Thuûy” xuaát hieän vaøo thôøi kyø chuaån bò khôûi nghóa cuûa Hai Baø,hoaëc khi Hai Baø leân trò vì vöông quoác Vaên Lang cuõ. Theo söû cuõ thìcuoäc khôûi nghóa cuûa Hai Baø ñöôïc söï uûng hoä cuûa nhaân daân ôû caùc vuøngNam Vieät cuõ. Cho neân noäi dung caâu chuyeän coù taùc duïng ñoaøn keát caùclöïc löôïng uûng hoä Hai Baø thuoäc nhöõng mieàn ñaát naøy, voán goác xöa laø cuûaVaên Lang. Mî Chaâu raûi loâng ngoãng traéng – hay xuaát xöù nguyeân thuûycuûa caâu chuyeän laø raûi loâng chim Laïc (Haïc)? Moät hình töôïng keâu goïingöôøi Laïc Vieät tìm veà nguoàn coäi, giaønh laïi ñaát nöôùc cuûa toå tieân, voán

259

ñaày tình yeâu thöông cuûa con ngöôøi.

Nhöng cuõng chính vì vaäy maø caùc trieàu ñaïi phong kieán Baéc thuoäckhoâng theå chaáp nhaän moái tình “Mî Chaâu – Troïng Thuûy” vaø goùp phaànlaøm sai leäch noäi dung taùc phaåm vaên hoïc naøy (coù theå ngoaïi tröø nhaø NamToáng khi saép maát nöôùc vôùi Moâng Coå).

*

* *

Nhöõng taùc phaåm vaên hoïc thuoäc neàn vaên minh Vaên Lang, duø döôùimoïi hình thöùc vôùi noäi dung khaùc nhau: truyeàn thuyeát lòch söû, truyeànthuyeát vaên hoïc hoaëc thaàn thoaïi coå tích, ñeàu coù neùt töông ñoàng ôû tínhnhaân baûn vaø ñeà cao söï hoøa nhaäp tình yeâu con ngöôøi. Ñaây laø moät neùtñaëc thuø, khoù coù theå tìm thaáy ôû noäi dung nhöõng caâu chuyeän dò baûn khaùc.Giaù trò nhaân baûn ñöôïc theå hieän trong nhöõng taùc phaåm vaên hoïc cuûa caùctaùc giaû Laïc Vieät laø moät trong nhöõng yeáu toá chöùng toû raèng:

Ñeå coù ñöôïc nhöõng taùc phaåm traùc tuyeät ñoù, thì neàn taûng xaõ hoäicuûa noù phaûi coù moät neàn vaên hieán ñaït tôùi ñænh cao cuûa giaù trò nhaân baûnvaø moät toå chöùc xaõ hoäi vôùi moät neàn vaên minh töông xöùng, taïo ra söï oånñònh cho cuoäc soáng vaø con ngöôøi.

Nhöõng giaù trò nhaân baûn ñaày tình yeâu thöông con ngöôøi cuûa thôøiVaên Lang khoâng taïo cho ñaát nöôùc naøy nhöõng voõ coâng hieån haùch cuûaAlexander ñaïi ñeá hoaëc vinh quang cuûa Thaønh Caùt Tö Haõn. Neàn vaênminh Laïc Vieät cuõng khoâng heà ñeå laïi nhöõng kyø quan ñoà soä ñaày maùu, moàhoâi vaø nöôùc maét nhö Kim Töï Thaùp, Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh... Nhöngchính nhöõng giaù trò nhaân baûn vaø tình yeâu con ngöôøi trong neàn vaên hieánVaên Lang laø nguyeân nhaân cho söï toàn taïi gaàn 3000 naêm cuûa ñaát nöôùcnaøy. Loøng nhaân aùi vaø tình yeâu con ngöôøi, tuy khoâng phaûi laø nguyeânnhaân thaéng lôïi cuûa moät cuoäc chieán, nhöng laø mô öôùc cuûa con ngöôøi.Nhöõng voõ coâng hieån haùch cuûa cha oâng – quoác gia duy nhaát chieán thaéngquaân Moâng Coå – ngoaøi söï laõnh ñaïo saùng suoát ñaõ goùp phaàn laøm neânchieán thaéng ñoù, phaûi chaêng chính laø söï hy sinh vì tình yeâu cuoäc soáng,voán laø moät truyeàn thoáng coù töï ngaøn xöa?

Haøng ngaøn naêm sau, nöôùc Vieät höng quoác, truyeàn thoáng nhaânnghóa ñoù ñaõ ñöôïc tieáp noái trong lôøi môû ñaàu cuûa “Bình Ngoâ ñaïi caùo” –baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp thuoäc vaøo haøng thieân coå huøng vaên cuûa daân LaïcVieät.

260

Töøâøng nghe,

Vieäc nhaân nghóa coát ôû yeân daân

Quaân ñieáu phaït vì nhaân tröø baïo.

Cho ñeán taän ngaøy nay, huøng khí cuûa ngöôøi Laïc Vieät hoøa chaátlaõng maïn, chan chöùa tình yeâu con ngöôøi vôùi nhöõng truyeàn thoáng nhaânbaûn ñöôïc tieáp noái töø thôøi Huøng Vöông, vaãn coøn theå hieän trong thi caVieät Nam vôùi nhöõng vaàn thô traùc tuyeät:

Aûi Baéc quaân thuø kinh voù ngöïa.

Giaùp vaøng khaên trôû laïnh ñaàu voi.

Chaøng ôi ! Ñieän ngoïc bô vô quaù.

Traêng cheách, ngoâi trôøi boùng leû soi.

Trích baøi thô “Tröng Nöõ Vöông”

Nöõ só Ngaân Giang

Linh hoàn cuûa ñoaïn thô traùc tuyeät cuûa nöõ só Ngaân Giang, nhö hoøanhaäp vôùi söï dieãm leä bi traùng vaø ñaày nhaân baûn cuûa truyeän tình Mî ChaâuTroïng Thuûy vaø nhöõng caâu truyeän töø thôøi laäp quoác. Coù raát nhieàu lieät nöõanh huøng trong lòch söû nhaân loaïi. Nhöng chæ coù Hai Baø môùi coù neùt ñaëctröng, ñöôïc mieâu taû taøi tình, ñaày hình töôïng trong ngoân töø, coâ ñoïng taátcaû söï bi phaãn vaø huøng khí Laïc Vieät chæ trong moät caâu thô: “Giaùp vaøng,khaên trôû laïnh ñaàu voi”. Vôùi 4 caâu thô trong khoå thô cuoái cuûa baøi thôbaát huû, nöõ só ñaõ mieâu taû moät caùch thieân taøi baèng hình töôïng giaùn tieáp,theå hieän söï bi traùng vaø tình yeâu con ngöôøi cuûa vò nöõ Vöông ñaàu tieâncuûa ngöôøi Laïc Vieät. Nhö taát caû caâu truyeän coù töø thôøi Huøng Vöông, maøchaát nhaân baûn vaø tình ngöôøi ñaõ taïo neân söï linh dieäu ñeán möùc huyeàn vicuûa noäi dung. Trong thô cuûa nöõ só Ngaân Giang, söï saùng taïo ngheä thuaätñaït ñeán söï vi dieäu saâu laéng cuûa taâm linh, cuõng töø chaát nhaân baûn vaø tìnhyeâu con ngöôøi. Trong bi phaãn vôùi noãi ñau nhaân theá vì söï tham baïo cuûakeû ñoâ hoä, Hai Baø ñaõ laäp bao voõ coâng hieån haùch vaø ñaït tôùi toät ñænh vinhquang. ÔÛ nôi laàu son, gaùc tía ñaày phuù quí vinh hoa; nhöng ôû ñaáy tìnhngöôøi vaø nhöõng giaù trò nhaân baûn vaãn vöôït leân treân taát caû. Hai caâu thôcuoái ñaày chaát laõng maïn vôùi hình töôïng ngheä thuaät töông phaûn ñaït ñeántuyeät kyõ – giöõa traïng thaùi noäi taâm coâ ñôn taän cuøng vaø söï phuø hoa caonhaát. Chính töø söï töông phaûn naøy ñaõ khaúng ñònh nhöõng giaù trò cuûa tình

261

yeâu con ngöôøi vöôït leân treân taát caû. Hoàn thô mang tình ngöôøi nhö vuùtleân khoâng gian voâ taän, traøn ngaäp trong noãi coâ ñôn taän cuøng, boû laïi ñaèngsau ñænh cao nhöõng mô öôùc phuø vaân cuûa theá nhaân. Caû baøi thô, caû hoànthô, caû coõi taâm linh con ngöôøi nhö ñaõ hoøa vaøo vuõ truï, ñi tìm trong hövoâ, trong thôøi gian voâ taän vôùi söï khao khaùt moät tình yeâu con ngöôøi.

Chaøng ôi!Ñieän ngoïc bô vô quaù.

Traêng cheách, ngoâi trôøi boùng leû soi.

Caâu thô cuoái nhö chæ coøn ñoïng laïi trong theá nhaân moät noãi buoànsaâu laéng, khi hoàn ngöôøi coâ ñôn trong aûo aûnh vaøng son. Caû moät khoânggian bô vô vôùi aùnh traêng buoàn cheách, soi boùng moät hình töôïng cuûa söïtoät ñænh vinh quang, nhöng ñang khao khaùt moät tình yeâu con ngöôøi ñaõkhaúng ñònh chæ coù tình yeâu con ngöôøi vöôït leân treân taát caû.

Traûi qua bao noãi ñau thöông, thaêng traàm theo doøng lòch söû cuûagioáng noøi Laïc Vieät. Nhöõng aùng vaên chöông tieáp noái neàn vaên hieán VaênLang khoâng chæ coøn chaát laõng maïn tröõ tình, maø coøn pha chaát bi traùng –daáu aán cuûa nhöõng cuoäc chieán giöõ nöôùc ñaày gian khoå. Nhöng töø trongsaâu thaúm cuûa taâm linh, ngöôøi Laïc Vieät vaãn khaúng ñònh chaát nhaân baûnvaø tình yeâu con ngöôøi, choáng laïi nhöõng cuoäc chieán tranh phi nghóa.Moät trong nhöõng baøi thô hay nhaát coù noäi dung bi traùng, ca ngôïi tìnhyeâu con ngöôøi, phuû nhaän chieán tranh trong vaên hoïc Vieät Nam hieän ñaïi,phaûi keå ñeán baøi “Maøu tím hoa sim”cuûa nhaø thô Höõu Loan.

*

* *

Thôøi ñaïi Huøng Vöông – moät thôøi ñaïi ñaõ ñöôïc minh chöùng veàtaàm voùc ñoà soä cuûa moät neàn vaên hieán – trong ñoù coù nhöõng taùc phaåm vaênxuoâi coøn laïi ñaõ ñöôïc trình baøy ôû treân. Moät giaù trò töï nhieân cuûa tö duy vaørung caûm ngheä thuaät khaùc, ñoù laø: aâm nhaïc, thi ca vaø hoäi hoïa cuûa thôøiñaïi naøy phaûi ñöôïc chöùng toû. Nhöõng thanh aâm traùc tuyeät cuûa tieáng saùoTröông Chi, tieáng ñaøn Thaïch Sanh ñaõ hoøa vaøo hoàn soâng nuùi. Nhöngnhöõng vaàn thô, phaûi chaêng coøn laïi ñaâu ñoù trong ca dao daân gian VieätNam. Vaø coøn ôû nhöõng truyeän Noâm khuyeát danh coøn löu truyeàn caùchñaây vaøi thaäp kyû, khi theå thô luïc baùt laø theå thô duy nhaát coù ôû Vieät Nam(*); hoaëc coøn aån mình döôùi caùi teân khaùc trong nhöõng coå thö tìm thaáy ôû

* Chuù thích : Trong kinh Trung Dung cuûa Nho giaùo, phaàn môû ñaàu cuõng coù hai caâu coù

262

nhöõng vuøng ñaát thuoäc Vaên Lang cuõ. Veà vaán ñeà ngheä thuaät thôøi HuøngVöông coøn khoaûng troáng lôùn laø aâm nhaïc, hoäi hoïa, kieán truùc, ñieâu khaéc...Nhöng do khaû naêng coù haïn vaø ñieàu kieän thôøi gian hieän nay chöa theåtìm hieåu saâu hôn, neân xin ñaët vaán ñeà ñeå caùc baäc trí giaû quan taâm xemxeùt.

keát caáu gioáng thô luïc baùt (theo “Leàu choõng” - Ngoâ Taát Toá).

263

265

Chöông VIII:SÔN TINH THUÛY TINH

LÔØI BÌNH CUÛA SÖÛ GIA VAÊN LANGVEÀ NGUYEÂN NHAÂN KEÁT THUÙCTHÔØI ÑAÏI HUØNG VÖÔNG

Töø xöa ñeán nay, chuyeän “Sôn Tinh Thuûy Tinh” vaãn ñöôïccoi nhö laø moät caâu chuyeän coå tích giaûi thích hieän töôïng

thieân nhieân vaø cuoäc ñaáu tranh choáng luõ luït cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Nhöngthöïc ra ñaây laø moät truyeàn thuyeát lòch söû. Noäi dung cuûa truyeàn thuyeátnaøy, chính laø lôøi baøn cuûa söû gia Vaên Lang veà nguyeân nhaân keát thuùcthôøi ñaïi Huøng Vöông.

Môû ñaàu cho truyeàn thuyeát “Sôn Tinh Thuyû Tinh” laø moät caâuquen thuoäc, ñaët ra moät meänh ñeà lòch söû tieáp theo ñoù:”Vaøo thôøi HuøngVöông thöù XVIII...”. Ñoù chính laø daáu aán khaúng ñònh giaù trò lòch söû cuûacaâu chuyeän, phuû nhaän caùi nhìn hình thöùc quen thuoäc. Hoaøn toaøn voâ lyùkhi hieän töôïng luõ luït thöôøng nieân, keùo daøi hôn 2000 naêm chæ baét ñaàuvaøo thôøi Huøng Vöông thöù XVIII, tröôùc ñoù laïi khoâng coù? Töø ñoù coù theåkhaúng ñònh raèng: Hieän töôïng luõ luït ñaõ coù töø laâu ôû vuøng chaâu thoå soângHoàng Haø, ñaõ ñöôïc söû duïng laøm baèng côù cho caâu chuyeän ñöôïc löu truyeànvôùi thôøi gian.

Theo keát caáu cuûa caâu chuyeän thì nguyeân nhaân ñeå daãn ñeán dieãnbieán toaøn boä noäi dung sau ñoù laø: Vua Huøng Vöông chæ coù moät ngöôøicon gaùi duy nhaát cöïc kyø xinh ñeïp, ñaõ ñeán tuoåi laáy choàng laø Mî Nöông.Chi tieát naøy chöùng toû ai laø reå vua Huøng thì ñoàng thôøi seõ laø ngöôøi keá vòvua Huøng. (Thöïc teá theo nhöõng tö lieäu söu taàm ñöôïc thì vò vua cuoáicuøng cuûa thôøi Huøng Vöông thöù XVIII coù 20 quan lang vaø 6 Mî Nöông– Truyeàn thuyeát Huøng Vöông - Thaàn thoaïi Vónh Phuù, saùch ñaõ daãn). Coùhai chaøng trai ñeán caàu hoân laø Sôn Tinh vaø Thuûy Tinh, hoaøn toaøn ñoáilaäp nhau veà tính caùch vaø khaû naêng: Thuûy Tinh coù taøi daâng nöôùc, laømmöa laøm gioù gaây baõo toá; Sôn Tinh thì ngöôïc laïi. Hình aûnh hai vò thaànñoái laäp nhau laø hình töôïng cuûa AÂm Döông, theå hieän trong nhöõng vaán

266

ñeà xaõ hoäi (töùc AÂm Döông xung khaéc).

Thuyeát AÂm Döông öùng duïng trong vieäc ñieàu hoøa maâu thuaãn xaõhoäi - taát nhieân thuoäc veà neàn vaên minh cuûa thôøi Huøng Vöông - laàn ñaàutieân ñöôïc nhaéc tôùi trong boä söû töông ñoái xaùc tín cuûa Trung Quoác laø SöûKyù cuûa Tö Maõ Thieân - Traàn Thöøa töôùng theá gia, coù noäi dung nhö sau:

... Hieáu Vaên Hoaøng ñeá sau khi ñaõ quen vieäc nöôùc, trieàu hoäi hoûihöõu thöøa töôùng Löu Boät:

- Trong thieân haï, moät naêm xeùt xöû nguïc hình bao nhieâu ngöôøi?Boät taï loãi noùi:- Thaàn khoâng bieát.Nhaø vua hoûi:- Trong thieân haï moät naêm tieàn vaø thoùc xuaát nhaäp bao nhieâu?Boät laïi taï loãi noùi:- Thaàn khoâng bieát!Boät moà hoâi öôùt ñaãm caû löng vì theïn khoâng bieát traû lôøi nhö theá

naøo. Vua beøn hoûi taû thöøa töôùng Traàn Bình.Bình noùi:- Ñaõ coù ngöôøi lo vieäc aáy.

Vua hoûi:- Ai lo vieäc aáy?Bình noùi:- Beä haï neáu hoûi veà vieäc xöû nguïc hình thì hoûi quan ñình uùy, neáu

hoûi veà tieàn vaø thoùc thì hoûi quan trò tuùc noäi söû.Vua hoûi:- Neáu vieäc gì cuõng coù ngöôøi lo thì ngöôi coøn phaûi lo vieäc gì?Bình taï loãi vaø noùi:- Muoân taâu beä haï! Beä haï khoâng keå thaàn taøi heøn söùc moïn, cho

thaàn taïm giöõ chöùc thöøa töôùng. Chöùc vuï thöøa töôùng treân thì giuùp thieân töûchænh lyù AÂm Döông laøm cho boán muøa thuaän, döôùi thì vaïn vaät thoûathích; beân ngoaøi thì traán aùp, voã veà töù di, chö haàu, beân trong thaân vôùitraêm hoï, laøm cho caùc quan khanh vaø ñaïi phu ai cuõng ñaûm nhieäm toátchöùc vuï cuûa mình.

Hieáu Vaên Ñeá khen phaûi...

267

Trong lòch söû Vieät Nam, yù nieäm veà söï caân baèng AÂm Döông öùngduïng trong nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi laàn ñaàu tieân ñöôïc ghi nhaän trong ÑaïiVieät söû kyù toaøn thö (Nxb Khoa hoïc Xaõ hoäi Haø Noäi 1985, dòch giaû HoaøngVaên Laâu, hieäu ñính Gs. Haø Vaên Taán).

Thaùng 6, haïn haùn.Baáy giôø Traàn Khaéc Chung laøm haønh khieån. Quan ngöï söû daâng

sôù noùi: “Chöùc vuï cuûa teå töôùng, tröôùc heát phaûi bieát ñieàu hoøa AÂmDöông. Nay Khaéc Chung ôû ngoâi teå töôùng, khoâng bieát phoái hôïp ñaát trôøi(33a) cho khí tieát ñieàu hoøa, ñeå ñeán noãi möa naéng traùi thôøi, theá laø quankhoâng ñöôïc coâng traïng gì”. Khaéc Chung noùi: “Toâi taïm giöõ chöùc quan teåtöôùng, chæ bieát coá söùc laøm vieäc gì maø chöùc vuï phaûi laøm, coøn nhö haïnhaùn thì hoûi ôû Long Vöông. Khaéc Chung ñaâu phaûi Long Vöông maø ñoå toäiñöôïc?”. Sau nöôùc soâng to leân, vua ñích thaân ñi xem ñaép ñeâ. Quan ngöïsöû taâu: “Beä haï chaêm söûa ñöùc chính, xem laøm gì vieäc ñaép ñeâ nhoû nhaët?”Khaéc Chung noùi: “Khi daân bò naïn luït, ngöôøi laøm vua phaûi cöùu giuùp taihoïa khaån caáp ñoù, söûa ñöùc chính khoâng coù gì lôùn hôn vieäc ñoù, caàn gìphaûi ngoâi thinh, tö löï hoài laâu baûo laø söûa ñöùc chính?”.

Thuyeát caân baèng AÂm Döông vaø söï vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh öùngduïng trong söï vaän ñoäng xaõ hoäi - sau Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân - coøn thaáyraûi raùc trong nhieàu boä chính söû, truyeàn thuyeát lòch söû hay nhöõng taùcphaåm vaên hoïc vôùi ñeà taøi lòch söû khaùc cuûa caû Vieät Nam laãn Trung Quoác.Nhöng noùi chung ñeàu mang tính huyeàn bí. Bôûi vì, nhö phaàn treân ñaõtrình baøy: thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh thuoäc veà moät neàn vaên minh ñaõbò taøn phaù, haäu theá phaùt hieän, khoâi phuïc. Do ñoù nguyeân lyù lyù thuyeát(Lyù) khoâng hoaøn chænh vaø söï phaùt hieän mang tính chaép vaù, gaàn nhöthuaàn tuùy chæ coù phöông phaùp öùng duïng. Ñoù laø nguyeân nhaân daãn ñeánsöï huyeàn hoaëc hoùa hoïc thuyeát naøy.

Baïn ñoïc coù theå tham khaûo nhöõng noäi dung sau ñaây trong TamQuoác chí, ñeå thaáy ñöôïc söï bieán daïng huyeãn hoaëc cuûa hoïc thuyeát AÂmDöông Nguõ Haønh, do caùch hieåu sai laàm cuûa ñôøi sau. Ñoaïn noùi veà VieânThuaät töï laäp laøm vua coù noäi dung sau:

Vieân Thuaät noùi: “Nhaø Haùn thuoäc Hoûa, Hoûa sinh Thoå. Teân töï cuûata laø Coâng Loä (töùc ñaát treân ñöôøng - Loä baøng Thoå - theo thuyeát AÂmDöông Nguõ haønh öùng duïng troïng moät chu kyø 60 naêm cuûa AÂmlòch, ngöôøi vieát). Ñoù laø ñieàm trôøi öùng vaøo ta thay theá nhaø Haùn”.

Hoaëc khi Taøo Thaùo baøn vôùi caùc möu só dôøi kinh ñoâ veà Höùa Ñoââ coùnoäi dung nhö sau:

268

Nhaø Haùn thuoäc Hoûa, Höùa Ñoâ thuoäc Thoå, Hoûa sinh Thoå, dôøi ñoâveà ñoù khí soá nhaø Haùn seõ kieät vaø Taøo Thaùo seõ thay theá... (Nhöõng noäidung treân ñöôïc theå hieän trong boä Tam Quoác dieãn nghóa - taùc giaûLa Quaùn Trung, dòch giaû Phan Keá Bính, hieäu ñính Buøi Kyû, NxbPhoå Thoâng Haø Noäi ñaõ phaùt haønh vaøo khoaûng naêm 1960 - 1962).

Trong thöïc teá chaúng coù nhaø naøo thay theá nhaø Haùn caû. Caùc troø boùitoaùn vu thuaät huyeàn bí ñöôïc noùi ñeán trong Tam Quoác, keå caû Quaûn Loächæ ñeå cho vui, chæ coù Tö Maõ Ñöùc Thaùo laø ñaùng chuù yù. Thöïc teá nhaø Taánmôùi laø keû thoáng nhaát thieân haï.

Nhöng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh neáu chöa ñöôïc chính thöùccoi laø moät hoïc thuyeát khoa hoïc, thì ít nhaát cuõng laø söï toång hôïp moät quaùtrình nhaän thöùc cuûa ngöôøi Laïc Vieät traûi gaàn 3000 naêm. Hoïc thuyeát naøyñaõ coù söï öùng duïng roäng raõi trong moïi nhu caàu cuoäc soáng con ngöôøi vaøothôøi ñaïi xuaát hieän cuûa noù, khoâng theå laø moät hoïc thuyeát huyeãn hoaëckhoâng theå lyù giaûi. Vaäy thöïc chaát thuyeát AÂm Döông öùng duïng trong vaánñeà xaõ hoäi laø gì?

YÙ nghóa ñaàu tieân cuûa AÂm Döông laø söï phaân bieät. Thuyeát AÂmDöông öùng duïng vaøo toång theå xaõ hoäi laø quan heä giöõa hình thaùi yù thöùcxaõ hoäi vaø nhöõng moái quan heä xaõ hoäi, ñöôïc hình thaønh treân söï phaùt trieånñôøi soáng, kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät vì nhu caàu cuûa con ngöôøi. Hìnhthaùi yù thöùc xaõ hoäi thuoäc Döông. quan heä xaõ hoäi thuoäc AÂm. Söï hìnhthaønh nhöõng moái quan heä xaõ hoäi treân cô sôû phaùt trieån ñôøi soáng kinh teáxaõ hoäi, luoân taïo ra nhu caàu veà hình thaùi yù thöùc cho noù (caân baèng AÂmDöông). Moät thí duï hieän ñaïi cho yù nieäm naøy laø: theo baùo Thanh Nieânphaùt haønh khoaûng thaùng 5-6/1998 ñöa tin coù noäi dung nhö sau:

Moät caëp vôï choàng Hoa Kyø khoâng coù ñieàu kieän sinh con.Mua moät caùi tröùng ñaõ thuï tinh ôû moät cô sôû khoa hoïc (söï phaùt trieånñôøi soáng, kinh teá xaõ hoäi). Thueâ moät ngöôøi ñaøn baø chöûa vaø ñeû duømcho hoï moät ñöùa con (quan heä xaõ hoäi môùi naûy sinh). Chöa ñeán thôøigian sinh nôû, caëp vôï choàng noùi treân ly hoân (xin löu yù caùi tröùng ñaõthuï tinh thuoäc veà caëp nam nöõ khaùc, khoâng phaûi laø cuûa hai vôïchoång naøy). Vaán ñeà ñaët ra: Ai laø cha meï cuûa ñöùa beù saép ra ñôøi?(nhu caàu veà moät hình thaùi yù thöùc caàn coù trong quan heä xaõ hoäi môùinaûy sinh).

Nhö vaäy, trong tröôøng hôïp naøy phaûi coù nhöõng hình thaùi yù thöùc xaõ

269

hoäi töông öùng. Thí duï: hoaëc nhöõng ñaïo luaät, hoaëc laø moät giaù trò ñaïo ñöùchay laø moät quy ñònh, quy cheá naøo ñoù, ñeå giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãnxaõ hoäi nhaèm caân ñoái nhöõng quan heä xaõ hoäi môùi naûy sinh. Ñieàu naøy giaûithích vì sao caân baèng AÂm Döông thuoäc quyeàn naêng cuûa teå töôùng ôû caùcthôøi ñaïi tröôùc. Ñoàng thôøi cuõng chöùng minh quan nieäm cho raèng: AÂmñoäng - Döông tónh ñaõ trình baøy ôû phaàn treân, keå caû vieäc öùng duïng vaøocaùc vaán ñeà xaõ hoäi (So vôùi quan nieäm Döông ñoäng, AÂm tónh nhö caùcnhaø lyù hoïc coå kim quan nieäm). Khi nhöõng moái quan heä xaõ hoäi (AÂm)luoân chuyeån dòch vaø phaùt trieån laø tieàn ñeà cho söï hình thaønh nhöõng hìnhthaùi yù thöùc xaõ hoäi cho noù (Döông).

Qua nhöõng phaàn trình baày ôû caùc chöông treân, baïn ñoïc cuõng nhaänthaáy söï öùng duïng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaøo vieäc ñieàu haønh xaõhoäi, nhö moät heä tö töôûng chính thoáng. Daáu aán cuûa söï öùng duïng naøy –theo coå thö chöõ Haùn – ñöôïc ghi nhaän trong Hoàng phaïm cöûu truø töø thôøinhaø Haï (Ñaïi Vuõ), traûi ñeán thôøi Chu ( Cô töû & Chu Vuõ Vöông), cho ñeánTaàn Haùn vaø maõi sau naøy nhö moät söï tieáp noái lieân tuïc. Nhöng qua daáuaán ghi nhaän trong Ñaïi Vieät söû kyù vaø Söû kyù – Tö Maõ Thieân cho thaáy:ñeàu chæ laø nhöõng tri kieán heát söùc mô hoà vaø huyeãn hoaëc. Trong khi ñoù,söï öùng duïng cuûa hoïc thuyeát naøy trong caùc nhu caàu khaùc cuûa cuoäc soángnhö: thieân vaên, y lyù, lòch soá, döï ñoaùn töông lai … laïi chöùng toû söï saâusaéc, vi dieäu. Tính maâu thuaãn naøy chöùng toû raèng: nhöõng daáu aán cuûa söïöùng duïng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh trong vieäc ñieàu haønh xaõ hoäi,ñöôïc ghi nhaän trong coå thö chöõ Haùn, chæ laø dö aûnh coøn laïi cuûa moät thöïcteá öùng duïng töø thôøi xa xöa cuûa moät neàn vaên minh khaùc ñaõ thaát truyeàn.Ngöôøi vieát ñaõ minh chöùng: Ñoù laø neàn vaên minh Vaên Lang, qua nhöõngdi saûn vaên hoaù coøn laïi.

Thôøi Huøng Vöông vôùi moät neàn vaên hoùa nhaân baûn ñeà cao Ñöùc trò- theå hieän ôû Hoàng phaïm cöûu truø - traûi gaàn 3000 naêm. Maëc duø trongHoàng phaïm cöûu truø chöùng toû thôøi Huøng Vöông ñaõ coù luaät phaùp, nhöngchaéc chaén raát khoan dung. Tröôùc nhöõng maâu thuaãn xaõ hoäi theå hieän ôûsöï xung khaéc AÂm Döông (Sôn Tinh – Thuûy Tinh), buoäc vua Huøng phaûilöïa choïn bieän phaùp cho söï oån ñònh: hoaëc laø cöùng raén vaø thöïc teá hôn(hình töôïng Thuyû Tinh, thuoäc AÂm). Neáu bieän phaùp cöùng raén ñöôïc thöïchieän, seõ ñe doïa nhöõng giaù trò nhaân baûn cuûa neàn vaên hieán maø hoï HoàngBaøng ñaõ daày coâng taïo laäp vaø kieân trì theo ñuoåi gaàn 3000 naêm trongkhuoân khoå cuûa Hoàng phaïm cöûu truø. Hoaëc laø tìm caùch giöõ gìn nhöõng giaù

270

trò cuûa moät neàn vaên hieán sieâu vieät cuûa ngöôøi Laïc Vieät cho con chaùumai sau ( hình töôïng Sôn Tinh, thuoäc Döông – töùc laø nhöõng giaù trò tinhthaàn).

Hình töôïng vua Huøng gaû ngöôøi con gaùi duy nhaát – Mî Nöông –theå hieän söï chaáp nhaän nhöôøng ngoâi cho Sôn Tinh, ñaõ khaúng ñònh giaù tròtinh thaàn cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang khoâng theå töï thay ñoåi baèng chínhnhöõng ngöôøi taïo ra noù. Ñieàu kieän maø vua Huøng ñöa ra cho nhöõngngöôøi caàu hoân coâng chuùa Mî Nöông trong “Sôn Tinh Thuûy Tinh”,chính laø ñieàu kieän maø ngöôøi tieáp noái laõnh ñaïo ñaát nöôùc tieáp theo phaûithöïc hieän.

VOI CHÍN NGAØ - GAØ CHÍN CÖÏA - NGÖÏA CHÍN HOÀNG MAOVAØ COÄT ÑAÙ THEÀ CUÛA AN DÖÔNG VÖÔNG

Ñieàu kieän maø vò hoaøng ñeá cuoái cuøng cuûa doøng hoï Hoàng Baøng –ñoàng thôøi laø vò vua cuoái cuøng cuûa thôøi Huøng Vöông thöù XVIII – ñöa rañeå coù theå cöôùi ñöôïc coâng chuùa (töùc trao Vöông quyeàn) laø sính leã phaûigoàm:

“Voi chín ngaø, gaø chín cöïa, ngöïa chín hoàng mao”. Ñaây chính laø nhöõngbieåu töôïng coâ ñoïng nhaát cho nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hieán Vaên Lang– keát quaû cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ñöôïc taïo laäp qua haøng thieânnieân kyû – maø vua Huøng yeâu caàu ngöôøi keá vò coù traùch nhieäm gìn giöõ.Ñoù laø:

@ Voi chín ngaø: laø hình töôïng cuûa 5 daïng toàn taïi ban ñaàu cuûa Vuõtruï theo quan nieäm cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh laø: Kim, Moäc,Thuyû, Hoaû, Thoå vaø 4 traïng thaùi töông taùc cuûa noù (Töù töôïng) laø: Töôngsinh, töông khaéc, töông thöøa, töông vuõ. toång coäng 9. Ñaây laø söï caáuthaønh caên baûn cuûa heä tö töôûng vuõ truï quan thôøi Huøng, tö töôûng chuû ñaïoxuyeân suoát taát caû moïi giaù trò tinh thaàn trong xaõ hoäi Vaên Lang.

@ Gaø chín cöïa: Keâ nghi – ñaõ ñöôïc nhaéc tôùi trong Hoàng phaïmcöûu truø. Ñaây laø nhöõng thaønh töïu cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ñaõ taïodöïng vôùi moät thôøi gian baèng nöûa lòch söû nhaân loaïi, keå töø khi quoác giañaàu tieân cuûa loaøi ngöôøi ñöôïc thaønh laäp - ñöôïc theå hieän trong vieäc quansaùt vuõ truï, tìm ra qui luaät nhöõng hieäu öùng vuõ truï vaø söï öùng duïng trongcuoäc soáng, xaõ hoäi vaø con ngöôøi ñöôïc baét ñaàu baèng Laïc thö – Haø ñoà cöûucung.

271

@ Ngöïa chín hoàng mao: ngöïa laø phöông tieän chinh chieán, hìnhtöôïng cuûa söï thoáng trò, laõnh ñaïo. Ngöïa chín hoàng mao laø hình töôïngcuûa Cöûu truø Hoàng phaïm: nhöõng giaù trò cuûa moät neàn chính trò nhaân baûntrong theá giôùi coå ñaïi maø nhöõng con ngöôøi ôû thôøi aáy phaûi mô öôùc, ñaõñöôïc nhaéc tôùi raát nhieàu trong caùc tröôùc taùc cuûa Nho giaùo. Trong caâuchuyeän, vua Huøng ñaõ gaû Mî Nöông cho Sôn Tinh laø hình aûnh theå hieänsöï choïn giaûi phaùp trao quyeàn cho ngöôøi keá vò, ñeå tieáp tuïc gìn giöõ nhöõnggiaù trò tinh thaàn cuaû toå tieân maø doøng hoï Hoàng Baøng ñaõ daøy coâng taïodöïng.

Giaûi maõ truyeàn thuyeát “Sôn Tinh Thuûy Tinh” ñaõ goùp phaàn chöùngtoû treân thöïc teá lòch söû, vua Huøng truyeàn ngoâi cho Thuïc Phaùn nhö truyeànthuyeát ñaõ noùi ñeán. Tuy Thuïc Phaùn khoâng thuoäc hoï Hoàng Baøng (hìnhtöôïng con reå trong truyeàn thuyeát “Sôn Tinh - Thuûy Tinh”), nhöng oângñaõ coù coâng cuøng caùc toäc Vieät choáng laïi söï xaâm löôïc cuûa vua Taàn. SônTinh trong truyeàn thuyeát “Sôn Tinh Thuûy Tinh” chæ laø moät hình töôïngkhoâng lieân quan ñeán Taûn Vieân Sôn Thaùnh Nguyeãn Tuaán, con reå thöïcsöï cuûa vua Huøng cuoái cuøng trong thôøi Huøng Vöông thöù XVIII, ngöôøiñaõ daøn xeáp cuoäc chieán Thuïc Phaùn - Huøng Vöông. Phaûi chaêng, vieäclaøm cuûa ngaøi nhaèm baûo veä nhöõng thaønh töïu vaên hoùa cuûa ngöôøi LaïcVieät traûi gaàn 3000 naêm vaên hieán, ñieàu naøy seõ giaûi thích vì sao ngaøi laømoät trong boán vò thaàn hoä quoác cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Vieäc truyeàn ngoâinaøy phuø hôïp vôùi truyeàn thoáng cuûa caùc thôøi ñaïi vua Huøng ñaõ trình baøy ôûtreân (Toå chöùc xaõ hoäi Vaên Lang). An Döông Vöông ñaõ döïng coät ñaù theà.Cho ñeán nay vaãn coøn di tích ôû ñeàn Huøng Phuù Thoï,ï nguyeän gìn giöõ cônghieäp toå tieân vaø nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hieán laâu ñôøi nhaát trong lòchsöû nhaân loaïi. Nhöng tieác thay! Ngaøi ñaõ khoâng thöïc hieän ñöôïc lôøi theà.AÂu Laïc ñaõ maát veà tay Nam Vieät.

Hình aûnh maët bieån môû roäng ñoùn An Döông Vöông ñöùng treânlöng thaàn Kim Quy ñi xuoáng bieån, ñaõ chöùng toû raèng: khi AÂu Laïc maátnöôùc ñaõ kheùp laïi moät thôøi kyø lòch söû vaøng son cuûa neàn vaên minh VaênLang maø thaàn Kim Quy chính laø bieåu töôïng cho neàn vaên minh ñoù.

272

Chöông IX:LÔØI KEÁT

Qua nhöõng truyeàn thuyeát ñaõ phaân tích vaø trình baøy vôùi baïn ñoïc,chöùng toû raèng:

Xaõ hoäi Vaên Lang thôøi caùc vua Huøng coù moät neàn vaên minh ñaïtñeán ñænh cao cuûa vaên minh nhaân loaïi thôøi coå ñaïi vôùi moät laõnh thoå roänglôùn: Baéc giaùp Ñoäng Ñình hoà, Taây giaùp Ba Thuïc, Nam giaùp Hoà Toân,Ñoâng giaùp Ñoâng Haûi.

Nhöõng di vaät khaûo coå töø neàn vaên minh ñoù chöa tìm thaáy, hoaëc seõkhoâng bao giôø tìm thaáy. Nhöng ñieàu ñoù khoâng coù nghóa neàn vaên minhñoù khoâng toàn taïi vôùi söï vó ñaïi nhö ñaõ töøng vó ñaïi. Neàn vaên minh kyø vócuûa Vaên Lang – keát quaû cuûa söï keát hôïp bôûi söùc maïnh cuûa vuõ truï vôùitinh hoa trí tueä cuûa con ngöôøi Laïc Vieät – ñaõ khoâng ñeå laïi cho haäu theánhöõng coâng trình ñoà soä pha maùu, nöôùc maét vaø söï khoå cöïc cuûa conngöôøi nhö Kim Töï Thaùp, Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh... moät thôøi laøm kinhngaïc neàn vaên minh cuûa theá giôùi hieän ñaïi. Nhöng neàn vaên minh ñoù ñaõñeå laïi nhöõng giaù trò tri thöùc voâ cuøng to lôùn, cho ñeán taän baây giôø conngöôøi hieän ñaïi vaãn ñang coøn söû duïng trong thöïc teá. Ñoù laø thieân vaên,lòch phaùp vaø caû moät neàn y hoïc Ñoâng phöông ñoà soä... Cuøng vôùi neàn vaênminh ñoù laø nhöõng giaù trò tö töôûng cuûa neàn vaên hieán nhaân baûn ñaày môöôùc cuûa nhaân loaïi, keå töø khi con ngöôøi töï nhaän thaáy giaù trò cuûa mìnhtrong vuõ truï, ñoù laø tình yeâu con ngöôøi. Chính nhöõng giaù trò nhaân baûn vaøtình yeâu con ngöôøi trong neàn vaên hieán Vaên Lang laø nguyeân nhaân chosöï toàn taïi gaàn 3000 naêm cuûa ñaát nöôùc Vaên Lang. Haøng ngaøy baïn ñangtieáp xuùc vôùi neàn vaên minh töø thôøi Huøng Vöông döïng nöôùc. Ngay baâygiôø khi baïn ñang ngoài beân caïnh taát caû nhöõng phöông tieän hieän ñaïi maøbaïn coù, chæ caàn baïn gôõ moät tôø lòch vaøo moãi buoåi saùng, thì baïn ñaõ tieápxuùc vôùi caû moät quaù khöù cuûa daân toäc Vieät Nam. Neàn vaên minh ñoù,khieâm toán ñeán vôùi baïn moãi ngaøy qua haøng chöõ AÂm lòch.

Xaõ hoäi Vaên Lang ñaõ bò taøn phaù. Kho taøng ñoà soä cuûa neàn vaênminh Vaên Lang laàn löôït trôû thaønh chieán lôïi phaåm cuûa nhöõng trieàu ñaïiphong kieán ñoâ hoä. May maén thay! Chieác chìa khoùa ñeå môû kho taøng ñoùkhoâng thuoäc veà keû chieán thaéng. Nhöõng thaønh töïu cuûa neàn vaên minh

273

Vaên Lang ñaõ hình thaønh vôùi traùi tim, khoái oùc cuûa ngöôøi Laïc Vieät traûigaàn 3000 naêm lòch söû seõ trôû thaønh ñoå coå trong vieän baûo taøng lòch söûtieán hoùa cuûa nhaân loaïi.

Vieát cuoán saùch naøy veà xaõ hoäi Vaên Lang – moät thôøi ñaïi ñaõ luøi saâuvaøo quaù khöù – ngöôøi vieát khoâng ñem laïi moät caùi gì môùi, maø chæ mongñöôïc chia seû cuøng baïn ñoïc söï taâm ñaéc vôùi tieàn nhaân khi truyeàn laïi chocon chaùu töø thuôû caùc vua Huøng döïng nöôùc cho ñeán taän baây giôø, khi caûtheá giôùi ñang böôùc vaøo thieân nieân kyû môùi.

NÖÔÙC VIEÄT NAM COÙ GAÀN 5000 NAÊM VAÊN HIEÁNXin chaân thaønh caûm taï baïn ñoïc.

274

275

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

Truyeàn thuyeát Huøng Vöông – thaàn thoaïi Vónh Phuù

Nxb Sôû VHTT – TT Phuù Thoï 1997

Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö Nxb KHXH 1985

Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam Nxb 1997

Lónh Nam Chích Quaùi Nxb VH 1990

Truyeät coå nöôùc Nam

Söû kyù Tö Maõ Thieân

Thaùi AÁt dò giaûn luïc Nxb VH 1997

Ñaïi cöông Trieát hoïc Trung Quoác Nxb TP HCM 1992

Kinh Thö dieãn nghóa Nxb TP HCM 1993

Kinh Dòch Phuïc Hy Nxb KHXH 1997

Kinh Dòch vaø vuõ truï quan Ñoâng phöông Nxb TP HCM 1992

Chu Dòch vuõ truï quan Nxb Giaùo Duïc 1995

Chu Dòch Nxb VHTT 1996

Chu Dòch döï ñoaùn hoïc Nxb VH 1995

Mai Hoa Dòch soá Nxb VHTT 1995

Hoaøng Ñeá Noäi Kinh Toá Vaán

Hoaøng Ñeá Noäi Kinh vaø suy ñoaùn vaän khí Nxb VHTT 1998

Lòch söû trieát hoïc phöông Ñoâng Nxb TP HCM 1997

Nguyeân lyù thôøi sinh hoïc phöông Ñoâng Nxb VHTT 1996

Ñòa lyù toaøn thö Nxb VHTT 1996

Baøn veà vaïn nieân lòch Nxb VHDT 1995

Lòch söû Trung Quoác 5000 naêm VHTT 1997

Söû Trung Quoác Nxb VH 1996

276

Taâm hoàn meï Vieät Nam (Leâ Gia) Nxb Vaêng Ngheä TP HCM

Veà coäi veà nguoàn (Leâ Gia) Nxb Vaên Ngheä TP HCM

Tieáng noùi noâm na (Leâ Gia) Nxb Vaên Ngheä TP HCM

Lôøi meï (Leâ Gia) Nxb Giaùo Duïc

Cau traàu ñaàu truyeän Nxb Ñoàng Thaùp 1994

Laõo Töû vaø Ñaïo Ñöùc Kinh Nxb VHTT 1994

Hôïp tuyeån truyeän coå tích Vieät Nam Nxb GD 1996

Vieät lyù Toá Nguyeân Nxb An Tieâm Saøi Goøn 1970

Thôøi ñaïi Huøng Vöông Nxb KHXH 1976

Kieán thöùc ngaøy nay soá 314

Thöôïng Thö – saùch ghi cheùp thôøi thöôïng coå

Nxb Ñoàng Nai – 1996

Ñaïi Vieät söû löôïc Nxb TP HCM 1993

Lang thang treân giaûi ngaân haø Nxb Vaên Hoùa Thoâng Tin – 1996

278

THÔØI HUØNG VÖÔNGQUA TRUYEÀN THUYEÁT & HUYEÀN THOAÏI

-----ooOoo-----

MUÏC LUÏC

Lôøi baïch ....................................................................................................... 5LÔØI NOÙI ÑAÀU .............................................................................................. 7PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ......................................................................................... 17

Chöông I:TRUYEÀN THUYEÁT BAÙNH CHÖNG BAÙNH DAÀY

& THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNHBaùnh chöng baùnh daày - Bieåu töôïng cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ...... 23Nhöõng vaán ñeà veà nguoàn goác thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ....................... 28Söï maâu thuaãn trong truyeàn thuyeát vaø thö tòch coå Trung Hoaveà thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ................................................................. 33Söï lyù giaûi baûn nguyeân vuõ truï cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønhtöø neàn vaên minh Vaên Lang ........................................................................ 39

Phuï Chöông: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ NGUOÀN GOÁC KINH DÒCH .............. 45

Chöông II:TRUYEÀN THUYEÁT CON ROÀNG CHAÙU TIEÂN

& LAÏC THÖ HAØ ÑOÀLaïc thö - Haø ñoà tieàn ñeà cuûa khoa thieân vaên hoïc thôøi Huøng Vöông ........... 57Truyeàn thuyeát “Con Roàng chaùu Tieân”Söï khaúng ñònh nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønhvaø Laïc thö Haø ñoà ....................................................................................... 67Lòch phaùp vaø khoa Thieân vaên coå Vaên Lang ............................................... 72Chính söï duøng loái thaét nuùt - Söï öùng duïng quy luaät vuõ truïtrong vieäc ñieàu haønh ñaát nöôùc döôùi thôøi Huøng Vöông ............................... 74

Töû Vi ñaåu soá - Moät ví duï khaúng ñònh tính nhaát quaùn vaø hoaøn chænh cuûa thuyeátAÂm Döông Nguõ haønh vôùi nhöõng vaán ñeà lieân quan .................................... 76Moät heä thoáng chöõ vieát chính thöùc cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ................ 90

279

Chöông III:TRUYEÀN THUYEÁT PHUØ ÑOÀNG THIEÂN VÖÔNG

Söï thu heïp laõnh thoå Vaên Lang .................................................................. 99Söï tieáp thu thuyeát AÂm Döông Nguõ haønhcuûa vaên minh Trung Hoa töø vaên minh Vaên Lang .................................... 108Khoa hoïc kyõ thuaät thôøi Huøng Vöông ....................................................... 111Toå chöùc xaõ hoäi thôøi Huøng Vöông ............................................................. 120Hoàng Phaïm Cöûu Truø - Baûn hieán phaùp coå nhaát cuûa daân Laïc Vieät ........... 126Söï phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi vaø khaû naêng söû duïng tieàn teätrong xaõ hoäi Vaên Lang ............................................................................. 135

Chöông IV:TRUYEÀN THUYEÁT TRAÀU CAU

Huyeàn thoaïi traàu cau vaø neàn vaên hieán thôøi Huøng Vöông ........................ 139

Chöông V:SÖÏ TÍCH DÖA HAÁU

Vaán ñeà noäi dung Söï tích döa haáu ............................................................ 153

Chöông VI:SÖÏ TÍCH ÑAÀM NHAÁT DAÏ

Söï hình thaønh tín ngöôõng vaø y phuïc cuûa daân toäc Laïc Vieät ..................... 161Y phuïc daân toäc thôøi Huøng Vöông ............................................................ 168Y phuïc thôøi Huøng Vöông theo quan ñieåm môùivaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ...................................................................... 198Chöû Ñoàng Töû - Tieân DungTaïo döïng tín ngöôõng thôøi Huøng Vöông ................................................... 201Ñaïo Ñöùc Kinh vaø tín ngöôõng cuûa ngöôøi Laïc Vieät .................................... 203Daáu aán cuûa neàn vaên minh Laïc Vieättrong tín ngöôõng daân gian Vieät Nam vaø Ñaïo giaùo ................................... 210Phuï Chöông:Moät nhaän ñònh khaùc veà truyeàn thuyeát “Nhaát Daï Traïch”vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ...................................................................... 216

280

Chöông VII:VAÊN HOÏC NGHEÄ THUAÄT THÔØI HUØNG VÖÔNG

Chuyeän tình Tröông Chitaùc phaåm vaên hoïc vöôït thôøi gian cuûa ngöôøi Laïc Vieät .............................. 233Thaïch SanhTruyeän coå tích töø neàn vaên hieán Laïc Vieät ................................................. 243Neàn giaùo duïc nhaân baûn thôøi Huøng Vöông vaø tính minh trieát trong tranh daângian Vieät Nam.......................................................................................... 247Mî Chaâu - Troïng ThuûyTaùc phaåm vaên hoïc cuûa moät thôøi ñaïi noái tieáp vaên minh Vaên Lang........... 253

Chöông VIII:SÔN TINH THUÛY TINH

Lôøi bình cuûa söû gia Vaên Langveà nguyeân nhaân keát thuùc thôøi ñaïi Huøng Vöông ....................................... 265

Chöông IX:LÔØI KEÁT .................................................................................................. 272Taøi lieäu tham khaûo ................................................................................... 275Muïc luïc .................................................................................................... 277