1

Leonie van Drunen ABV-FHK Docent Beeldend

Studentnummer: 2512769 KUNST & CONTEXT

DATUM: 11-04-2017

STUDIEVERSLAG 3. SENSES & SENSORS

DOEL STUDIEVERSLAG: Met dit verslag wil ik een aantal kunstenaars en projecten uitlichten op STRP Biënnale 2017. Deze projecten hebben een impact op mij gemaakt en kunnen van invloed zijn, op mijn persoonlijke creatieve ontwikkelingen in de toekomst. Door dit verslag te maken, kan ik mij verder verdiepen in een aantal projecten die ik heb gezien of iets meer over kunstenaars (die me aanspraken) te weten komen. LINK INSIDE STRP BIËNNALE: HTTP://WWW.METROPOLISM.COM/NL/FEATURES/31032_STRPBIENNALE

2

INHOUDSOPGAVE

STRP BIËNNALE 2017 BESTAAT UIT EEN EXPOSITIE VOL INTERACTIEVE

INSTALLATIES, PERFORMANCES, CONCERTEN, EEN TWEEDAAGSE CONFERENTIE

EN WORKSHOPS, IN EN OM HET KLOKGEBOUW OP STRIJP S IN EINDHOVEN.

1.OVER STRP BIËNNALE (DE STUDIEDAG) STRP Biënnale behoort met zo’n 30.000 bezoekers in tien dagen tijd qua bereik tot de top tien van toonaangevende festivals voor creatieve technologie ter wereld. Bezoekers komen inmiddels net zo gretig af op de installaties, performances, lezingen en workshops, als op de muziek. Talentvolle jonge makers presenteren zich naast baanbrekende grote namen. STRP biedt kunstenaars in alle disciplines opdrachten voor nieuw werk en daagt haar publiek uit om niet alleen te kijken en luisteren, maar ook zelf te experimenteren.

Het hybride programma maakt STRP Biënnale uniek voor jong en ouder, leek en professional. STRP kenmerkt zich door een lage drempel, een uitdagend aanbod, een nieuwsgierige aanpak en een internationale uitstraling. STRP is de supergeleider tussen creativiteit en technologie in het DNA van Eindhoven. STRP onderscheidt zich door eigentijdse thema’s te koppelen aan nieuwsgierig publiek en zo de toekomst voelbaar te maken in het nu.

THEMA STRP BIËNNALE 2017: SENSES & SENSORS Het thema van STRP Biënnale 2017 is ‘Senses & Sensors’; zintuigen en sensoren. Senses & Sensors gaat over waarneming. Waarneming van onszelf en de wereld om ons heen en de vele manieren waarop technologie die waarneming beïnvloedt en steeds verder oprekt.1

INHOUD 2.RICKY VAN BROEKHOVEN (onderdeel sensory gym STRP BIËNNALE): .......................................... 3

3.EEN ERVARING OP CONTRACT: BERNHARD LENGER .................................................................... 4

4.MARSHMALLOW LASER FEAST ................................................................................................... 5

5.EIGEN BESCHOUWING ............................................................................................................... 6

1 https://strp.nl/wp-content/uploads/2017/03/170313_Biennale-Programmaboekje_FINAL_RGB_paginas.pdf

3

2.RICKY VAN BROEKHOVEN (onderdeel sensory gym STRP BIËNNALE):

Het eerste wat ik van deze kunstenaar zag was het Hybrid Heart. Hybrid Heart is een machine die aangedreven wordt door de hartslag van de gebruiker. Hij/zij wordt geconfronteerd met het persoonlijke levensgeluid en uitgedaagd om de hartslag te beïnvloeden door de machine te besturen.

Geluidskunstenaar Ricky van Broekhoven ontwierp Hybrid Heart. Hij past natuurlijke krachten en processen toe om geluidstrillingen waarneembaar te maken. In zijn laboratorium/ geluidsstudio bouwt hij prototypes van instrumenten en apparaten waarmee hij unieke objecten en immersieve omgevingen creëert.2 Hier beneden getoond, zijn een aantal video’s om zijn werk te illustreren:

Het tweede werk van de kunstenaar wat ik zag op de Biënnale: Fluid Resonance is een interactief

audiovisueel muziekinstrument dat geluidsenergie gebruikt om golfpatronen te genereren in water.

Het instrument is geïnspireerd op de Theremin, een illuster muziekinstrument uit 1919 dat gezien

wordt als de voorloper van de synthesizer.3 Hier kom ik op terug in hoofdstuk 5. eigen beschouwing

voor verdieping en onderzoek naar deze systemen!

2 https://strp.nl/program/ricky-broekhoven-hybrid-heart/ 3 https://strp.nl/program/ricky-broekhoven/

4

3.EEN ERVARING OP CONTRACT: BERNHARD LENGER

Op de site van de Biënnale kwam ik de volgende tekst tegen: Het is donker in het kantoor. En dan bedoel ik écht donker. Het enige licht in de oneindig zwarte ruimte is een bureaulampje. Er wordt mij vriendelijk, maar dringend verzocht te gaan zitten. Dit is experiment niet geheel zonder risico. Sterker nog, het is levensgevaarlijk. Voordat ik verder mag, moet ik een contract ondertekenen. “The risks include, but are not limited to extreme emotional or physical distress, trauma, physical or emotional injuries, sexual assault or death of the participant.” Ik grinnik even bij ‘sexual assault’ en kijk de man tegenover me aan. Hij verroert geen spier. Verdomme, is dit menes? Waar ben ik in beland? Wat staat me te wachten? En wie is deze man?

Deze bloedserieuze man blijkt Bernhard Lenger, maar op een zonnig terras is de 26-jarige kunstenaar uit Oostenrijk een heel andere persoon. “Dat contract is mooi, hè?,” zegt hij als we het over zijn installatie Culture of Fear hebben, waarmee hij de STRP Award for Creative Technology heeft gewonnen. “Mijn vrienden riepen allemaal dat niemand het ooit zou ondertekenen. Toch heeft bijna iedereen een krabbel gezet. En dat terwijl het me vrij spel geeft. Ik mag alles met je doen! Jij denkt dat het gevaar pas om de hoek komt, maar voor hetzelfde geld steek ik een mes in je rug.” Lenger laat zien hoe makkelijk het is om mensen te manipuleren. “Wat ik zo leuk vind is dat ik de bezoekers niet bang maak. Ik trigger hun fantasieën waardoor ze zichzelf bang maken. Wanneer je zelf bedreigingen gaat inbeelden, dan wordt alles om je heen een bedreiging. Je wordt bezorgd en vervolgens nemen je instincten het over; fight or flight. De adrenaline giert door je lichaam en daardoor voel je je zo ellendig. Daar hoef ik verder niets voor te doen. Ik laat jou geloven dat er iets engs is. De rest doe je zelf.” Tijdens het voorbereiden van Culture Of Fear heeft Lenger het gedrag van populisten onderzocht. Uiteraard Trump, maar ook Marine Le Pen, Geert Wilders en Nigel Farage. “Dagenlang naar filmpjes van deze mensen kijken maakte me gewoon depressief. Eén keer ben ik midden in de nacht gaan wandelen zodat ik mijn gedachten kon verzetten. Maar het was ook heel interessant. De tactieken die Trump en Le Pen gebruiken, gebruik ik ook in mijn installatie: constant herhalen dat er dreigingen zijn. “We weten niet wat deze mensen willen, wat ze van plan zijn. Wees voorzichtig! Het is voor je eigen veiligheid!” Doordat je het blijft herhalen, gaan mensen je vanzelf geloven. Mijn onderzoek naar populisten was essentieel voor het slagen van Culture Of Fear.”

Ondanks de naam van zijn werk, denkt Lenger niet dat half Europa zichzelf thuis opsluit. “We leven nog lang niet in een angstcultuur. Maar het zou naïef zijn om het populisme te negeren. Deze mensen gebruiken angst om hun macht uit te breiden. Maar als ik zou zeggen dat er een angstcultuur heerst, dan zou ik alle mensen negeren die wel het goede proberen te doen. Bijvoorbeeld Alexander van der Bellen, onze nieuwe president in Oostenrijk. In zijn speeches spreekt hij over hoop en mensen samenbrengen. Hij is een van de meest sympathieke en empathische mensen die ik ooit heb horen speken. Daar word ik oprecht heel blij van (K. de Gussem 2017).”4

4 https://strp.nl/bernhard-lenger-is-oke-om-bang/

5

4.MARSHMALLOW LASER FEAST

In virtual reality kun je één worden met de natuur. Met een VR-headset op, verplaats je je in de geheime innerlijke wereld van een gigantische Sequoia boom. Je ontdekt de verborgen innerlijke structuur van de boom en volgt een waterdruppel die de stam doorkruist van wortel tot bladerdak. Groeven in de bast worden enorme steile rotsen, dennenappels lijken net kathedralen. Hoe langer je de boom omhelst, hoe dieper je afglijdt naar treetime: een verborgen dimensie die net voorbij de grens van onze zintuigen ligt.

Marshmallow Laser Feast werkt op het snijvlak van technologie, kunst en wetenschap. Ze creëren ervaringen die mensen op totaal onverwachte wijze onderdompelen en doen verwonderen. Hiervoor gebruiken ze een overvloed aan creatieve disciplines van fotorealistische ervaringen tot robot-gestuurde voorstellingen. In 2013 was hun Laser Forest een van de hoogtepunten tijdens STRP Biënnale.5

5 https://strp.nl/program/marshmallow-laser-feast/

6

5.EIGEN BESCHOUWING Eigen beschouwing kunstenaar en werk 1. Ricky van Broekhoven

De kunstenaar creëert iets ontzettend moois,

het heeft een mega impact op je zintuigen. Maar

na wat onderzoek (zie video links weergegeven)

kwam ik erachter dat het zo vernieuwend of

bijzonder nog niet was om dit effect bij de

toeschouwer te bereiken. Het blijft spectaculair

om te zien maar.. wat de kunstenaar doet:

simpelweg gebruik maken van wetenschappelijk

bewezen reacties in grondstoffen die samen

komen. Het is een logisch effect van

grondstoffen die reageren.

Het bijzondere aan zijn werk is juist het muzikale

aspect en de geluiden die hij zelf toevoegt aan het beeldende werk; zoals je kunt zien in de

bijgevoegde (youtube) video’s in hoofdstuk 2.

Het lijkt me super gaaf om hier in de toekomst tijdens het creëren van beeldend werk en tijdens

interdisciplinaire projectweken iets mee te doen. Het is een goede inspiratiebron als start voor een

samenwerking tussen disciplines.

Beschouwing kunstenaar en werk 2. Bernhard Lenger De kunstenaar laat je een contract ondertekenen (hij mag dan alles met je doen – waarom ondertekend een bezoeker en laat een bezoeker toe om alles met je te mogen doen?) Vervolgens loop je een ruimte in met een bureaulamp aan het einde van de ruimte; het licht gaat uit… Het enige wat nodig was om je bang te maken is het donker. Want dan kun je elke angst inbeelden is zijn punt; het is makkelijker om je bang te maken met je eigen angsten! Je werd makkelijk gemanipuleerd en alles kon ook nog eens gebeuren. Dat is de ultieme psychologische test (in mijn opinie) zonder ook maar iets te hoeven doen (behalve een handtekening) bij een ander ontstaat dit angst effect. Bernhard verteld over zijn onderzoek naar populisten als Donald trump en Geert Wilders. Dat populisten angst gebruiken om macht uit te bereiden. Nu wordt datzelfde gezegd en heb ik hetzelfde gehoord over terrorisme en terroristen. Deze test is voor mij een ‘eye-opener’. Want nogmaals ik vroeg mijzelf af: waarom laten mensen angst toe? Het contract van Bernhard is eigenlijk hetzelfde. Door het contract te ondertekenen geef je je angsten toe (bevestig je angst). En deze worden realiteit op het moment dat je zijn ruimtelijke project in loopt… Mijn bevindingen en mening: probeer te herkennen wanneer mensen je bang maken en onder druk zetten, of dat nu is in artikelen, op het nieuws of internet. En laat angst je leven niet beïnvloeden, want het zit alleen jou vrijheid maar in de weg! Aan het begin van deze minor werd ook gezegd; zie dingen positief in en zie kansen en geen obstakels. Dit kwam nu weer terug.

7

Beschouwing kunstenaar en werk 3. Marsmallow laser feast

Ik vraag me nog steeds af, of dit te maken heeft met een realistische voorbij je eigen zintuigen gaan. Het is prikkelend voor de fantasie en beeldend gezien erg interessant. Het is een goede toevoeging aan de fantasie die in ons hoofd voorbij gaat. Maar dit project is alles behalve realistisch. Het doet me denken aan droomvlucht in de efteling. Het is een show die ons entertaint en vermaakt. Een beleving of attractie. Technologisch gezien zijn er materialen zoals virtuele brillen ingezet om jou de ervaring van binnenuit een boom te geven. Het heeft zeker een esthetische toegevoegde waarde. Maar wat er wetenschappelijk aan zou moeten zijn begrijp ik nog niet zo goed. Misschien het thema; de binnenkant van een boom? Dat zou dan kunnen kloppen. Maar er zijn teveel effecten en elementen aan toegevoegd om wetenschappelijk te blijven. Het is ondanks dat een mooi project, die mooie beelden oplevert.

Betreft de virtuele brillen: Dat is nou echt iets, waar we nog veel mee kunnen doen en waar mensen misschien zelfs baat bij hebben in de toekomst! Denk eens aan mensen die niet mobiel zijn, die zullen hier veel plezier aan hebben en op deze manier een leuker leven tegemoet gaan. We zouden apps kunnen ontwikkelen die hieraan bijdragen, musea zouden dit idee in kunnen zetten om rondleidingen te geven en daarbij kan de ontwikkeling van projecten nog betaalbaar zijn ook. Misschien kan ik het nog weleens inzetten voor educatieve programma’s en lessen. Wie heeft er

tegenwoordig nou geen smartphone? En een virtual reality-bril heb je zo gemaakt… (zie filmpje)

8

BRONNEN:

1. METROPOLISM

HTTP://WWW.METROPOLISM.COM/NL/FEATURES/31032_STRPBIENNALE

2. STRIJP BIËNNALE

https://strp.nl/program/marshmallow-laser-feast/

3. STRIJP BIËNNALE

https://strp.nl/bernhard-lenger-is-oke-om-bang/

4. STRIJP BIËNNALE

https://strp.nl/program/ricky-broekhoven/

5. STRIJP BIËNNALE

https://strp.nl/program/ricky-broekhoven-hybrid-heart/

6. STRIJP BIËNNALE, AUTEUR; VPRO MEDIALAB, GEDOWNLOAD OP 02-04-2017

https://strp.nl/wp-

content/uploads/2017/03/170313_BiennaleProgrammaboekje_FINAL_RGB_paginas.pdf