5 | 2019

UniverzitetDonja Gorica

Glavni i odgovorni urednik: Dragan K. Vukčević

Urednik broja „Ustavni patriotizam u evropskom i crnogorskom kontekstu“: Milan Podunavac

Redakcija: 1. Đorđije Borozan (Podgorica); 2. Ilija Vujačić (Beograd); 3. Dragica Vujadinović (Beograd); 4. Milan Podunavac (Podgorica); 5. Cirila Toplak (Ljubljana); 6. Mirjana Maleska (Skoplje); 7. Asim Mujkić (Sarajevo).

Savjet: 1. John Keane (Sidney); 2. Nenad Dimitrijević (Beograd); 3. Čedomir Čupić (Beograd);4. Olga Breskaja (Vilnius); 5. Ana Krasteva (Sofija, Lyon); 6. Panos Ljoveras (Solun); 7. Đuro Šušnjić (Beograd); 8. Tonko Maroević (Zagreb); 9. Viljam Smirnov (Moskva); 10. Rudi Rizman (Ljubljana); 11. Alpar Lošonc (Novi Sad); 12. Vesna Kilibarda (Podgorica); 13. Stefano Bianchini (Bologna); 14. Hans-Georg Ziebertz (Würzburg);15. Ratko Božović (Beograd).

Sekretar: Nikola Zečević

Dizajn: Mile Grozdanić

Priprema za štampu: Bojan R. PopovićMedeon, Podgorica

Lektura i korektura: Valentina Knežević

Izdavač: HS, UDG

Podgorica,2019.www.humanistickestudije.me

5 | 2019

DRAGAN K. VUKČEVIĆ Uvodna riječ glavnog i odgovornog urednika /5/

DIO I TEMA BROJA: USTAVNI PATRIOTIZAM U EVROPSKOM I CRNOGORSKOM KONTEKSTUMILAN PODUNAVAC Ustavni patriotizam: konstelacije, učinci, ograničenja /9/ALPAR LOŠONC Protivrečne šanse ustavnog patriotizma u Evropskoj uniji /25/PREDRAG ZENOVIĆ Ustavni patriotizam — između ideala i stvarnosti /45/DUŠKO RADOSAVLJEVIĆ Nacionalni saveti u Vojvodini i mogućnosti izgradnje multikulturnog društva u Srbiji /61/

DIO II STUDIJE PAVLE JOVANOVIĆ O državi /73/ RADOVAN VUKADINOVIĆ Nuklearno oružje u posthladnoratovskom svijetu /105/BORO VUČINIĆ Populizam — degradacija vrijednosti i principa evropske ideje /123/VLATKO SEKULOVIĆ Sloboda od straha i bezbednost zajednica /143/MLADEN MRDALJ Politička dinamika, organizacioni problemi i potrebne reforme sistema nacionalne bezbednosti Srbije /157/

DIO III RECENZIJEMAX BERGOLZ Nasilje kao generativna sila. Identitet, nacionalizam i sjećanje u jednoj balkanskoj zajednici, Buybook, Sarajevo — Zagreb, 2018. (Ilija Vujačić) /183/AIDAN NEHIR Hollow Norms and the Responsibility to Protect, Palgrave Macmillan, London, 2019. (Stefan Lakušić) /199/LANA BASTAŠIĆ Uhvati zeca, Kontrast, Beograd, 2018. (Milun Lutovac) /203/

DIO IV IN MEMORIAMProf. dr Radovan Vukadinović (1938–2019) (Olivera Injac) /209/

SADRŽAJ

209

In memoriam

Prof. dr Radovan Vukadinović (1938–2019)

Kada nas napuste najveći, praznina odslikava veličinu njihovog djela i ličnosti. Odlaskom Radovana Vukadinovića, istaknutog profesora i akademskog stvaraoca, ostaje praznina u nauci o međunarodnim odnosima i spoljnoj politici, te drugim srodnim disciplinama, ne samo u regionalnim, nego i u širim, svjetskim razmjerama. Pripa-dao je intelektualnoj eliti, koja je najintenzivnije bila uticajna u biv-šoj Jugoslaviji, a nakon toga svoj autoritet je nastavio da gradi para-digmatičnim stvaralaštvom kao „angažovani posmatrač“ svjetskih procesa, kako je to lijepo istakao njegov prijatelj, prof. dr Radule Knežević, u predgovoru Izabranih djela (CID, Podgorica 2009).Na prolaznost života se čovjek mora navići, ali i pronaći načine da

je prevaziđe, što je profesoru Vukadinoviću polazilo za rukom, kroz pregalački rad erudite i akademskog stvaraoca.

Iako nije živio u Crnoj Gori, profesor Vukadinović je bio vezan za zemlju svojih predaka, u kojoj je pronalazio mjesta, predjele i lju-de s kojima se osjećao porijeklom bliskim, a posebno za svoje Bandi-će, za koje ga je vezivalo međusobno poštovanje i divljenje.

Na Univerzitetu Donja Gorica profesor Vukadinović je pružio izuzetan doprinos na utemeljenju fakulteta Humanističke studije i razvoju studijskih programa „Međunarodni odnosi“ i „Studije bez-bjednosti“. Profesor Radovan Vukadinović je bio prvi dekan Fakul-teta od 2008. do 2011. godine, a nastavio je saradnički odnos na Fa-kultetu do zadnjeg dana.

Najosobenija karakteristika profesora Vukadinovića bila je istak-nuta želja i sposobnost da piše i stvara, jer je vjerovao da se jedino stvaranjem možemo izdići iznad okolnosti i situacija.

Za više od pet decenija stvaranja i akademskoga rada, tačnije od 1963. godine kada je započeo svoju akademsku karijeru na Fakulte-tu političkih znanosti u Zagrebu, profesor Vukadinović je objavio više stotina naučnih i stručnih knjiga i članaka.

Jedna od prvih Vukadinovićevih knjiga, koja je na univerzitet-skim centrima u regionu nezaobilazna literatura, jeste „Međunarod-ni politički odnosi“ (prvo izdanje 1974. godine). Ta knjiga, zajedno sa druge dvije, „Međunarodni odnosi od hladnog rata do globalnog poretka“ i „Teorije međunarodnih odnosa i Teorije spoljne politike“ (jedan tom), predstavlja svojevrsnu sintezu istraživanja međunarod-nih odnosa i centralnu tačku stvaralačkog opusa profesora Radovana

210

Vukadinovića. U Crnoj Gori su ove tri knjige objavljene 2009. go-dine kao „Izabrana djela“ u tri toma, u izdanju izdavačke kuće CID.

Neka od Vukadinovićevih najznačajnijih djela upravo potiču iz najranije faze njegovog akademskog rada, od kojih posebno treba istaći: „Američko-sovjetski odnosi od 1917. do 1976.“ (1976), „Hlad-ni rat i Europa“ (1981), „Nuklearne strategije supersila“ (1985), „Me-diteran između rata i mira“ (1986), „Sigurnost na Jugoistoku Evro-pe“ (1991) i druge.

Razrađenim analitičkim pristupima u obradi tema, kakve su teorije međunarodnih odnosa i spoljne politike, u zreloj fazi stvaralaštva Vu-kadinović je knjigama „Teorije međunarodnih odnosa“ (2005), „Teo-rije vanjske politike“ (2005), „Politika i diplomacija“ (2004) i druge, ostavio riznicu saznanja i sinergiju brojnih pristupa aktuelnih svjet-skih teoretičara, kao i pragmatične smjernice za dalja proučavanja.

Angažovanost profesora Vukadinovića na razumijevanju procesa međunarodne politike, najočiglednije je došla do izražaja u temama kakve su: sovjetsko-američki odnosi, kojima se dugo bavio, zatim nu-klearne strategije velikih sila i nuklearna proliferacija, evroatlantske i evropske integracije, brojna pitanja regionalne bezbjednosti Jugoi-stočne Evrope, strateški interesi velikih sila na Balkanu (Rusija, Ki-na itd.) i drugo. Iz kruga ovog stvaralačkog opusa izdvajaju se knji-ge „Amerika i Rusija“ (Politička kultura, Zagreb 2008) i „Nuklearne strategije i međunarodni odnosi“ (Politička kultura, Zagreb 2006).

Profesor Vukadinović je bio pasionirani filatelist, kao i kolekci-onar umjetnosti, pa su ga njegova posvećenost filateliji i umjetnosti podstakle da poveže strast i znanje, i tako su nastale dvije posebne knjige: „NATO temelj euroatlantskih integracija: filatelistička inte-pretacija“ (Stajer-graf, Zagreb 2012) i „Politički profil Pabla Pikasa: filatelistička projekcija“ (Stajer-graf, Zagreb 2013).

Znao mi je reći, tokom zadnjih godina, da istinski uživa kada mo-že da radi na temama u kojima spaja ono što voli — filateliju, sa onim što najbolje zna, a to je bila međunarodna politika.

Profesorov entuzijazam za rad i stvaranje zadržao se do zadnjih dana života. Knjige koje pripadaju posljednjem ciklusu, a koje su na-stale u saradnji s profesorovom pokojnom suprugom, prof. dr Lidi-jom Čehulić Vukadinović su: „Politika europskih integracija“ (Lje-vak, Zagreb 2011) i „Evropska ideja od Karla Velikog do Evropske unije“ (CANU, Podgorica 2016).

Važno je istaći, sve pomenute knjige su samo fragment impozant-nog djela profesora Radovana Vukadinovića, koji je, takođe, autor ili koautor brojnih naučnih studija, članaka i analiza, koje temat-ski i strukturno ne zavređuju manju pažnju, posebno imajući u vidu širok raspon tema koje obrađuju (međunarodni odnosi, teorije me-đunarodnih odnosa, teorije vanjske politike, evropska bezbjednost, američka vanjska politika).

Profesor Vukadinović je tokom akademske karijere bio gostujući predavač na istaknutim svjetskim univerzitetima: Florida State Uni-versity Tallahassee od 1985. godine, UCLA 1990, George Mason

211

1995, Georgetown 1996, University of Athens 1999–2001. i drugim. Takođe, kao predavač po pozivu, održao je brojna predavanja u uni-verzitetskim centrima i institutima na svim kontinentima (Evropa, Azija, Afrika, Sjeverna i Južna Amerika).

Profesor nije zanemarivao ni stručne aktivnosti, među kojima se posebno izdvajaju njegovi rezultati osnivača i predsjednika „Atlant-skog vijeća Republike Hrvatske“, predsjednika „Centra za međuna-rodne studije“, glavnog urednika časopisa „Međunarodne studije“ (Zagreb) i direktora „Međunarodne ljetne škole Šipan“.

Profesor Vukadinović je 2007. godine, izabran za predsjednika „Hrvatskog pagvaškog društva“ (1974), koje se zalaže za upotrebu civilizacijskih dostignuća (naučnih, tehničkih, umjetničkih) za do-brobit čovječanstva, te nije ostalo nezapaženo po svojoj nezavisnosti i slobodi izražavanja intelektualnih stavova.

Ljetnja škola na Šipanu, koju je profesor pokrenuo 2001. godine kao međunarodnu naučnu konferenciju o evroatlantskom dijalogu i saradnji, te brojnim drugim međunarodnim temama, prepoznata je u univerzitetskim i diplomatskim krugovima kao akademski i struč-ni forum za razmjenu mišljenja. Šipanska škola će za generacije uče-snika ostati zapamćena kao platforma u čije je temelje ugrađena ide-ja i vizija prof. dr Radovana Vukadinovića.

Profesor Radovan Vukadinović je za života postao „institucija“ i naučni autoritet, ostavio je neizbrisiv trag u nauci, a njegovo djelo je bilo i ostaće neiscrpni izvor, inspiracija i podsticaj za istraživače u ovim oblastima.

Čast i privilegija je bilo sarađivati s profesorom Radovanom Vu-kadinovićem i usvajati njegove mudre savjete i znanja.

Prof. dr Olivera Injac