การสื่อข่าวที่ไหวรู้ต่อความขัดแย้ง...

การสอขาวท ไหวรตอความขดแยง

รอส โฮเวรด เขยน วลกษณกมล จางกมล แปล

�

ผสอขาวมออาชพนนไม ไดมงหวงทจะเปน

ผลดปญหาความขดแยงพวกเขามงทจะนำ

เสนอขอมลท ถกตอง ครบถวน และไมลำเอยงเขาขางใครแตบอยครงทการสอขาวทดเชนนชวยทำใหความขดแยงลดลง

รอส โฮเวรด

อดตผสอขาวมอรางวลจากหนงสอพมพ Globe and Mail ในประเทศแคนาดา ขณะนเปนนกวชาการท Langura College เมองแวนคเวอร และเปนทปรกษาดานวารสารศาสตรและ การเสรมเสรางศกยภาพของสอ รวมทงเปนประธานภาคเพอการ พฒนาสอระหวางประเทศทชอวา “Media&Democracy Group” Ross มสวนรวมสำคญกบองคกรตาง ๆ ในการจดการอบรม ผสอขาวในประเทศทมเหตการณความรนแรง เชน กมพชา ศรลงกา เนปาล ซเรย และโซมาเลย เปนตน นอกจากคมอการสอขาวทไหวรตอความขดแยงเลมนแลว Ross ยงมงานเขยนเกยวกบบทบาทของผสอขาวในสถานการณความขดแยงและการสรางสนตภาพ เชน Gender Conflict and Journalism: A handbook for Journalists, Radio Talkshows for Peace Building: A Guide และผลงานลาสดคอ A Global Curriculum for Media and Peace Building Training for Journalists ประวตและผลงานของเขาเผยแพรผานทาง http://www.rosshoward.ca นกวชาการนเทศศาสตร คณะวทยาการสอสาร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน มประสบการณ ผสอขาวสายสงแวดลอมและคณภาพชวต จากหนงสอพมพผจดการรายวนและเดอะเนชน เมอป �549 ไดรบการคดเลอกจากมลนธการศกษาไทย-อเมรกน (ฟลไบรท) ให ไดรบทน Hubert H.Humphrey Fellowship ไปศกษาดงานและพฒนาวชาชพท University of Maryland ประเทศสหรฐอเมรกา เปนเวลา 11 เดอน โดยไดเลอกประเดนศกษาเกยวกบบทบาทสอมวลชนในการสรางสนตภาพและคลคลายความขดแยง วลกษณกมล มความสนใจศกษาและพฒนาองคความรเกยวกบบทบาทของสอในการพฒนาทองถนดานตาง ๆ รวมทงบทบาทในการคลคลายความขดแยงและสรางสนตภาพ ซงเปนทมาของงานแปลชนน และงานวจยเรองลาสดคอ “สอเพอสนตภาพ: จรยธรรม การจดการ และขอเสนอแนะเพอการพฒนา” ขณะนกำลงศกษาระดบปรญญาเอกสาขาวารสารศาสตร ท School of Journalism and Communication, University of Queensland ประเทศออสเตรเลย โดยทำวทยานพนธในประเดนเกยวกบการวเคราะหบทบาทของสอมวลชน ในสถานการณความรนแรงทภาคใต

ผเขยน: Ross Howard

ผแปล: วลกษณกมล จางกมล

คมอการสอขาวความขดแยงเลมนมงนำเสนอแนวทางการประยกตทฤษฎผนวกรวมกบแนวปฏบตทเปนจรงในการสอขาวทมสำนกไหวรตอความขดแยง เพอเปนเครองมอในการทำงานของผประกอบวชาชพสอทอยในพนทเหตการณความขดแยง เปาหมายดงกลาวทำใหคมอนถกเขยนขนมาทงเพอเปนแนวปฏบตในการทำงานประจำวนสำหรบผสอขาวทคนเคยกบการทำงานในสถานการณความขดแยงอยแลว และยงเปนขอแนะนำเบองตนสำหรบผทไมเคยมประสบการณการทำงานในสถานการณลกษณะน ไดดวย คมอฉบบนจดทำขนดวยความรวมมอกนระหวาง องคกรสนบสนนสอระหวางประเทศ (International Media Support - IMS) และสถาบนเพอสอ นโยบาย และประชาสงคม (Institute for Media, Policy and Civil Society – IMPACS) อกทงเปนความรวมมอระหวาง The Center for Policy Alternatives in Colombo และ The Nepal Press Institute in Katmandu ซงเปนสถาบนท IMS และ IMPACS ตองขอขอบคณเปนพเศษ นอกจากน จากการทำวจยและจดอบรมเชงปฏบตการหลายครงในประเทศ โดยผเขยน คอ Ross Howard เปนสวนสำคญททำใหเกดการพฒนาและกลนออกมาเปนแนวคดและเครองมอในการปฏบตทปรากฏในคมอเลมน กลาวไดวาหนงในการจดอบรมเชงปฏบตการซงจดโดย IMPACS-IMS และ The Center for Policy Alternatives ในประเทศศรลงกาในเดอนมถนายน �545 ไดทำใหเกดเนอหาสาระสำคญของคมอฉบบน IMS และ IMPACS มความยนดทไดจดทำคมอนขนมารวมกบองคกรพนธมตร และหวงวาผทอานคมอฉบบน ไมวาจะเปนผทเคยผานการอบรมเชงปฏบตการมารวมกนหรอจะเปนผอานหนาใหม จะพบแนวทางปฏบตทเปนประโยชนและเปนพนฐานสำหรบแนวคดและการปฏบตงานขาวทมสำนกไหวรตอความขดแยงในชวตประจำวน

คำนำ

เชานา ซลเวสเตอร เจสเปอร โฮจเบรก ผอำนวยการบรหาร ผอำนวยการบรหาร Institute for Media, Policy and Civil Society (IMPACS) International Media Support (IMS)

คำนำ การสอขาวท ไหวรตอความขดแยง

4

สารบญ บทนำ: การสอขาวทไหวรตอความขดแยง . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 ทำความเขาใจความขดแยง . . . . . . . . . . . . . . . 6

ความขดแยงคออะไร? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 อะไรเปนสาเหตของความขดแยง. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 ทำความเขาใจ “ความรนแรง” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

การสอขาวกบความขดแยง . . . . . . . . . . . . . . . 8 พลงอำนาจของสอมวลชน . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 บทบาทหนาทโดยจตใตสำนกของสอ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 ทำความเขาใจอทธพลของสอ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 ความขดแยงจะคลคลายไดอยางไร . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 อะไรคอประเดนสำคญทตองวเคราะห . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 ทางเลอกทมากขนหมายถงความขดแยงทลดลง . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1� การวเคราะหความขดแยงสำหรบผสอขาว . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1�

กรณตวอยางการสอขาวทมคณภาพ . . 13 สงทไมควรทำในการสอขาวทมคณภาพ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 องคประกอบของการสอขาวทมคณภาพ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 การสอขาวทเชอถอไดกบประชาธปไตย . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 ความนาเชอถอ ความหลากหลาย และความเปนอสระ . . . . . . . . . . . . . 14

การสอขาวสถานการณความขดแยง : สำนกไหวรของนกวารสารศาสตร . . . . . . . 15 ไมมความจรงทไรการแตงเตม . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 รายการตรวจสอบการสอขาวทแสดงถงสำนกไหวรความขดแยง ของผสอขาว . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 ตวอยางขาวทแสดงถงสำนกไหวรตอความขดแยงของผสอขาว . . . . . . . . . 17

วฒนธรรมในหองขาว . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 ความเปนวชาชพกบความรกชาต . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 การเขาถงอกฝายหนง . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 ตวอยางขาวทแสดงถงสำนกไหวรตอความขดแยงของผสอขาว . . . . . . . . . �0 ความหลากหลายในหองขาว . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . �� รายการตรวจสอบความหลากหลาย . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ��

ส วนท 1

ส วนท 2

ส วนท 3

ส วนท 4

ส วนท 5

สารบญ การสอขาวท ไหวรตอความขดแยง

5

โดยปกตแลวการสอขาวทดและมคณภาพนนกเปนงานทยากอยแลว เพราะขอมลและเวลาไมเคยเพยงพอ ผสอขาวตองทำงานโดยอาศยความรและมาตรฐานทางวชาชพทมอยางเตมทเพอเอาชนะความยากลำบากและสามารถรายงานขาวไดอยางถกตองครบถวนและไมฝกใฝฝายใดฝายหนง บทบาทหนาทพนฐานของการสอขาวหรองานดานวารสารศาสตรกคอ การทำใหสาธารณชนสามารถตดสนใจเรองราวตางๆ ไดโดยอยบนพนฐานของการไดรบขอมลทดและเพยงพอ อยางไรกตาม เมอสงคมถกคกคามจากสถานการณความรนแรงทเกดจากความขดแยง วชาชพวารสารศาสตรกเผชญกบความยากลำบากมากยงขนในการปฏบตหนาท เนองจากฝายทขดแยงกนพยายามทจะควบคมสอ ขอมลขาวสารจงอาจเชอถอไมได หรออาจถกกลนกรองหรอตดทอน ประกอบกบมประเดนความเสยงในความปลอดภยของตวผสอขาว ในสภาวการณเชนน การสอขาวทดและมคณภาพกยงมความจำเปนมากทสดตอสงคม การทจะนำเสนอขอมลขาวสารทนาเชอถอแกสาธารณะในชวงเวลาทเกดสถานการณความขดแยงรนแรงนน จำเปนตองใชทกษะทางวชาชพมากเปนพเศษกวาการรายงานขาวในภาวะปกต ผสอขาวตองมความเขาใจมากขนวาอะไรคอตนตอของความขดแยง และความขดแยงนนจะดำเนนไปหรอจะมจดจบลงอยางไร ผสอขาวจำเปนตองรวาจะไปหาขอมลตนตอและทางออกของความขดแยงเหลานนไดจากทไหน การทผสอขาวใหขอมลขาวสารเหลานแกสาธารณะจะทำใหพวกเขามความรและความเขาใจมากยงขนเกยวกบความขดแยงทอยเบองหลงความรนแรง และมสวนชวยแกปญหาได สงสำคญกคอผสอขาวตองตระหนกวาตนเองมบทบาททสำคญอยางยงในชวงเวลาทเกดความขดแยงในสงคม คมอฉบบนจงเปนการแนะนำเบองตนใหผสอขาวไดเขาใจและตระหนกถงทกษะพเศษในบทบาทดงกลาว โดยมเนอหาทมาจากการอบรมเชงปฏบตการททางองคกรสนบสนนสอระหวางประเทศ (International Media Support - IMS) และสถาบนเพอสอ นโยบาย และประชาสงคม (Institute for Media, Policy and Civil Society – IMPACS) ไดรวมกนนำเสนอใหกบผสอขาวและบรรณาธการทมประสบการณในสงคมทกำลงถกคกคามจากปญหาความขดแยง ทงน เพอใหเปนเครองเตอนใจในการปฏบตหนาทของผสอขาวทเขารวมอบรม สำหรบผสอขาวทว ๆ ไป คมอเลมนสามารถเปนจดเรมตนในการเรยนรทกษะการปฏบตงานและความร ในรปแบบใหมทเรยกวา “การสอขาวท ไหวรตอความขดแยง” (Conflict Sensitive Journalism) ซงจะมสวนสรางความเปลยนแปลงใหกบสงคมทกำลงเผชญกบความขดแยงได เนอหาสวนใหญในคมอเลมน ไดมาจากงานชนสำคญๆ ของผรเรมในการฝกอบรมผสอขาวและการสรางสนตภาพ ไดแก Jake Lynch และ Annabel McGoldrick ซงทำงานท Taplow Court และ conflictandpeace.org และงานเขยนของพวกเขาคอ Reporting the World รวมทงงานเขยน เรอง Reporting for Peace for Internews ของ Fiona Lloyd และ Peter du Toit รวมทงองคกรทสำคญ คอ The Institute for War and Peace Reporting และ Robert Karl Manoff แหง Centre for War, Peace and the News Media และ Malisa Bauman แหง The Media Peace Centre in South Africa และทายสดคอขอมลจากการศกษาวจยของ IMPACS ขอขอบคณผเขารวมการอบรมเชงปฏบตการการสอขาวสถานการณความขดแยงของ IMS ทประเทศศรลงกาและเนปาล และขอขอบคณ The Centre for Policy Alternatives (CPA) ในประเทศศรลงกา และ The Nepal Press Club ในเนปาล Sunanda Desshapriya, Chiranjibi Khanal, Binod Bhattari และคนอน ๆ รวมทงขอขอบคณ IMS IMPACS และองคกรพนธมตรในการเผยแพรแนวคดและงานชนน

การสอขาวท ไหวรตอความขดแยง

บทนำ

6

ผทเปนผสอขาวมออาชพนนอาจจะไมรตววาแทจรงแลวพวกเขาเปนผเชยวชาญดานความขดแยงอยแลว เนองจากสำหรบผสอขาวแลว “ความเปลยนแปลง” คอ “ขาว” และเมอไหรกตามทความเปลยนแปลงเกดขนเมอนนมกมความเหนไมลงรอยกนหรอความขดแยงเกดขนเสมอ ทงทเปนความขดแยงทเกดขนระหวางผทชอบความเปลยนแปลงกบผท ไมชอบการเปลยนแปลง หรอระหวางผทตองการใหมการเปลยนแปลงกบผทตอตานการเปลยนแปลง ดงนน ในการทำงานของผสอขาวจงมกจะเกยวของกบความขดแยงอยเสมอๆ แตผสอขาวจำนวนมากมความรเกยวกบความขดแยงนอยมาก ผสอขาวมกไมรจกสาเหตทแทจรงของความขดแยง หรอไมรวาความขดแยงจะจบอยางไร และไมรวาความขดแยงนนมหลายลกษณะ กวาหาสบปทนกการทต นกเจรจาตอรอง และนกสงคมศาสตรไดศกษาเกยวกบความขดแยงและพฒนาคำอธบายเชงทฤษฎเพอทำความเขาใจความขดแยงเหมอนๆ กบทมการศกษาในศาสตรทางการแพทย ธรกจ หรอดนตร แตพบวาผสอขาวเพยงจำนวนนอยทไดรบการฝกฝนเรยนรเกยวกบทฤษฎความขดแยง ผสอขาวสวนใหญทำหนาทเพยงแครายงานขาวความขดแยงตามทเกดขน เมอเปรยบเทยบกบการรายงานผลทางการแพทย พบวารายงานไมไดระบเพยงแคอาการของผปวยเทานน แตรายงานดวยวาสาเหตของการเกดโรคคออะไรและจะรกษาดวยวธการใด ดงนน ผททำหนาทรายงานขาวความขดแยงจงตองมทกษะและความสามารถเชนนเหมอนกน การมทกษะในการวเคราะหความขดแยงจะทำใหผสอขาวสามารถพฒนาไปสผสอขาวมออาชพทมประสทธภาพและเปนบคคลทมความตระหนกมากยงขน ซงนคอ “การสอขาวท ไหวรตอความขดแยง” (Conflict Sensitive Journalism) ความขดแยงคออะไร? ความขดแยงคอสถานการณทสองคนสองฝายหรอมากกวานนพยายามทจะดำเนนการตามเปาหมายหรอความตองการโดยเชอวาไมสามารถรวมมอกบอกฝายได ความขดแยง (conflict) ทเกดขนไมใชความรนแรง (violence) ทงหมด ความขดแยงถอเปนเรองธรรมดาทเกดขนเมอมความเปลยนแปลง บางคนตองการเปลยนแปลงแตบางคนไมเหนดวย ถาความไมเหนดวยหรอความขดแยงสามารถทจะจดการไดอยางราบรนกถอวาเปนกระบวนการในเชงบวก แตถาความขดแยงไดรบการจดการทไมเหมาะสมกจะนำไปสความรนแรงได ในสถานการณความขดแยงทรนแรงนนผคนจะรสกหวาดหวนในความปลอดภยและความอยรอดของตนเอง แตโดยทวไปเมอเราพดถงความขดแยง เรามกจะนกถงความขดแยงทรนแรง อะไรคอสาเหตของความขดแยง? โดยทวไปแลวความขดแยงเปนสงทคาดการณไดวาจะเกดขนจากสาเหตตอไปน • ความขาดแคลนทรพยากรและมการกระจายอยางไมเปนธรรม เชน อาหาร ทอยอาศย งาน หรอทดน • มการสอสารนอยหรอขาดการสอสารระหวางสองฝาย • กลมทเกยวของมความคดและความเชอระหวางกนทไมถกตอง • ความทกขรอนทไมไดรบการแก ไขมาตงแตอดต • มการกระจายอำนาจทไมเสมอภาค คำถามสำหรบผสอขาว: ตนตอของความขดแยงในประเทศของทานนาจะเกดจากสาเหตอะไร และอะไรททำใหความขดแยงกลายเปนความรนแรง

ทำความเขาใจ “ความขดแยง”

สวนท 1 ทำความเขาใจ “ความขดแยง”

* ยอหนานตดตอนและปรบปรงมาจาก

“Peace Journalism, What is it? How

to do it?“ โดย Annabel McGoldrick

และ jake Lynch สามารถ สบคนและอาน

เพมเตมไดท www.reportingtheworld.

org.uk คลกทเหตการณป 2003 แลวคลก

ท Peace Journalism Training โดยคมอ

สามารถเขาถงไดจากปมขวามอลาง

7

ทำความเขาใจกบความรนแรง ความขดแยงทางกายภาพทรนแรงนนผสอขาวสามารถระบและอธบายไดงาย สงทเกดขนในความขดแยงเชงกายภาพคอ คนและกลมตางๆ ทอยในสถานการณความขดแยงพยายามทจะทำรายหรอเอาชวตซงกนและกน และมคนทตกเปนเหยอ ในขณะเดยวกนกยงมความขดแยงในรปแบบอนๆ อกทเปนภยตอสงคมและความขดแยงเหลานกยากทผสอขาวจะสมผสและอธบาย ความรนแรงทางวฒนธรรม (cultural violence) ความรนแรงในลกษณะนเปนเรองของวธคดของคนกลมหนงมตอคนอกกลมหนงมาเปนระยะเวลายาวนาน อาจแสดงออกในลกษณะคำพด ภาพลกษณ หรอความเชอทกอใหเกดความรนแรงในเชงกายภาพ เชน • วาจาทแสดงความเกลยดชง (hate speech) เปนลกษณะทกลมตางเชอชาตหรอตางวฒนธรรมพด ถงกนในทางท ไมดอยางเปดเผย กลมหนงกลาวหาวาอกกลมเปนผกอใหเกดความเดอดรอนหรอ ปญหาทกำลงเผชญอย และพยายามใชความรนแรงเพอกำจดกลมทถกกลาวหา • การสรางความรสกเกลยดกลวชาตอน (xenophobia) ความรสกแบบนจะทำใหเกดการรบรทผดๆ และกอใหเกดนโยบายทสรางความขดแยงระหวางประเทศ • ตำนานหรอเรองเลาทางประวตศาสตรเกยวกบวรบรษสงคราม (myths and legends of war heroes) การนำเสนอเรองเลาในอดตเกยวกบสงครามและชยชนะเพยงดานเดยวของชาตใดชาต หนงผานเพลงหรอหนงสอประวตศาสตรสามารถเปนตนเหตของความเกลยดชงตอฝายตรงกนขามได • การอางความเชอทางศาสนาเพอกอสงคราม (religious justifications for war) การขาดความ อดกลนอยางรนแรงตอความเชอของผอน ทำใหเกดความขดแยงได • การกดกนทางเพศ (gender discrimination) การออกกฎหมายหรอการกำหนดแนวปฏบตทกดกน ผหญงแตไมกดกนผชาย ถอวาเปนความรนแรงรปแบบหนง ความรนแรงเชงโครงสราง (structural violence) เปนลกษณะของความรนแรงทเปนสวนหนงของกฎหมายหรอประเพณปฏบตของกลมหรอสงคม อนตรายของความรนแรงประเภทนคอเปนความรนแรงทอนญาตใหทำไดโดยชอบดวยกฎหมายหรอประเพณ และเปนความรนแรงทมกถกละเลยหรอมองขามไป เชน • การเหยยดเชอชาตหรอเพศในเชงสถาบน (institutionalized racism or sexism) เชน การออก กฎหมายหรอการปฏบตทไมมความเสมอภาคทางเพศและเชอชาต • ลทธลาอาณานคม (colonialism) การทประเทศหนงสญสนการปกครองตนเอง และตางประเทศ เขามาใชอำนาจในการควบคมกระบวนการตดสนใจทสำคญทงหมด • การกดข (extreme exploitation) เชน ระบบทาส • ความยากจน (poverty) ซงเปนสาเหตใหญทกอใหเกดความขดแยงอนนำไปสความรนแรงของโลก • การคอรปชนและการหาประโยชนเขาพวกพองของผมอำนาจ (corruption and nepotism) กระบวนการตดสนใจของรฐบาลไดรบอทธพลหรอตดสนใจจากการใหสนบน การเลอกทรกมกทชง และความเกยวของทางครอบครวหรอเครอญาต • การกดกนเชงโครงสราง (structural segregation) เชน กฎหมายทบงคบใหคนตองอยแยกกลม แยกพนทซงแยงกบความตองการของพวกเขา ในการรายงานขาวและการวเคราะหความขดแยงนน จำเปนอยางยงทผสอขาวจะตองสามารถจำแนกรปแบบและลกษณะของความรนแรงเหลานให ได เพราะเปนสงทจะทำใหเขาใจตนตอทแทจรงของความรนแรงทางกายภาพ และการยตความรนแรงทางกายภาพเพยงอยางเดยวจะยงไมเพยงพอ เพราะความรนแรงเหลานจะเกดขนอกถาหากความรนแรงเชงวฒนธรรมและเชงโครงสรางยงคงถกละเลย คำถามสำหรบผสอขาว: มความรนแรงเชงวฒนธรรมและเชงโครงสรางในประเทศของทานหรอไม และมการนำมารายงานผานสอหรอไม นอกจากน ความคดเหนของผทไดรบผลกระทบจากความรนแรงดงกลาวไดถกนำเสนอผานสอหรอไม

สวนท 1 ทำความเขาใจ “ความขดแยง”









8

พลงอำนาจของสอมวลชน สงคมสวนใหญพยายามพฒนาวธการทจะจดการกบความขดแยงโดยปราศจากความรนแรง ปกตแลวบคคลทถอวาเปนผมความเปนธรรม เชน ผสงอายในหมบาน ผพพากษา หรอศาลระหวางประเทศจะเปนผ ไดรบการมอบหมายอำนาจใหเปนผตดสนใจเกยวกบการคลคลายความขดแยงทเกดขน ทงน ทกคนตองเคารพการตดสนใจดงกลาว หากการตดสนไมเปนธรรมและไมไดรบการยอมรบ ความขดแยงกอาจกลายเปนความรนแรงได ผประกอบวชาชพหลายแขนง เชน ผใหคำปรกษา ผนำชมชน นกการทต นกเจรจาตอรอง และนกวชาการไดพยายามคดและหาวธการทจะยตความขดแยงทรนแรง กลมคนเหลานคนพบวาความขดแยงทเกดขนไมวาจะภายในครอบครว ระหวางเพอนบาน ระหวางกลมภายในประเทศ หรอระหวางประเทศ จะยตลงไดนนตองมบางสงเกดขนเพอทจะทำใหความขดแยงนนยตลง สงสำคญประการหนงทจะตองเกดขนกคอการสอสาร เพราะการทจะทำใหทงสองฝายสามารถเดนไปสการแกปญหาทไมใชความรนแรงไดกคอ ทงสองฝายจะตองพดคยกน และตรงนเองทวชาชพวารสารศาสตรหรอการสอขาวตองเขามาเกยวของ บทบาทโดยจตใตสำนกของสอ ผสอขาวมออาชพนนไมไดมงหวงทจะเปนผลดปญหาความขดแยง พวกเขามงทจะนำเสนอขอมลทถกตอง ครบถวน และไมลำเอยงเขาขางใคร แตบอยครงทการสอขาวทดเชนนชวยทำให ความขดแยงลดลง ในการทจะชวยคลคลายความขดแยงนนมหลายชองทางดวยกน ซงในกระบวนการสอขาวทด ผสอขาวสามารถทจะมบทบาทสำคญตรงน ได โดยอตโนมตผานกระบวนการทำงานททำเปนประจำ อยแลว ดงน 1.การเปนชองทางในการสอสาร(channelingcommunication) สอมวลชนโดยเฉพาะอยางยงทเปนสอขาวสาร (news media) นนมกเปนสอกลางทสำคญระหวางฝายตางๆ ทขดแยงกน บางครงสอถกใชโดยฝายใดฝายหนงเพอสงสารทคกคามขมข แตในบางครง คกรณความขดแยงสอสารกนโดยผานสอหรอผานผสอขาวเฉพาะคน 2.การใหการศกษา(educating)แตละฝายทอยในเหตการณความขดแยงจำเปนตองรวาเงอนไขและขอจำกดของอกฝายในการสรางความสมานฉนทคออะไร เชน การเมองหรอกลมผลประโยชนทมอำนาจนนสามารถใหความรแกอกฝายเพอหลกเลยงขอเรยกรองการแกปญหา ทำใหการแกปญหางายและรวดเรว 3.การสรางความเชอมน(confidence-building)การขาดความไววางใจซงกนและกนเปนสาเหตทสำคญของปญหาความขดแยง สอสามารถชวยลดความสงสยและความไมไววางใจกนไดโดยเจาะลกขอมลตางๆ และเปดเผยใหมากทสดเพอจะได ไมมความลบใหกลวกน นอกจากน การรายงานขาวทดยงสามารถทจะนำเสนอตวอยางของทางออก จากทอนๆ และอธบายใหเหนถงความพยายามและความเปนไปไดของการสรางความสมานฉนททางสงคม 4.การแกไขการรบรและความเขาใจทผดๆ(correctingmisperceptions)สอสามารถตรวจสอบและรายงานใหทราบถงความเขาใจและการรบรทผดๆ ททงสองฝายมตอกน เพอเปนการกระตนใหฝายทขดแยงทบทวนมมมองและหนหนาเขาหากนเพอลดความขดแยง

การสอขาวกบความขดแยง

สวนท 2 การสอขาวกบความขดแยง

9

5.การสรางความรสกของความเปนมนษย(makingthemhuman)การทำใหแตละฝายรจกตวตนกนมากขนเปนจดเรมตนทสำคญ การสอขาวทดตองสะทอนเรองราวของคนทเกยวของเหลานและอธบายวาเขาเหลานนไดรบผลกระทบอะไรบาง 6.การอธบายผลประโยชนพนฐาน(identifyingunderlyinginterests)ในเหตการณความขดแยงนนแตละฝายจำเปนตองรถงผลประโยชนพนฐานทแทจรงของแตละฝาย การสอขาวทดจะตองซกถามและหาคำตอบทแทจรง มองใหพนผลประโยชนของผนำและเสาะหาผลประโยชนของกลมทใหญกวา 7.การเปนพนทระบายอารมณความรสก(emotionaloutlet)การทจะใหความขดแยงคลคลายไดนน จำเปนทจะตองมชองทางหรอพนทใหฝายตางๆ ไดระบายความรสกโศกเศรา หรอความโกรธ เพราะไมเชนนนอาจทำใหเกดการระเบดความอดอนและทำใหสถานการณเลวรายลง สอสามารถเปนพนททสำคญในการเปดโอกาสใหแตละฝายไดพด แทนทจะใหเกดการถกเถยงอยางซงหนาระหวางฝายตรงกนขาม การโตแยงหลายอยางสามารถตอสทางสอไดแทนการตอสบนถนน และความขดแยงจะไดรบการแก ไขกอนทจะกลายเปน ความรนแรง 8.การกำหนดกรอบในการสอสารความขดแยง(framingtheconflict)การอธบายเหตการณความขดแยงในรปแบบทแตกตางสามารถชวยลดความตงเครยดได ดงนน ในการสอขาวทดทงผสอขาวและบรรณาธการตองพยายามแสวงหาแงมมทแตกตาง ทศนะทเปนทางเลอกอน หรอมความเขาใจในแบบใหม แตยงคงดงดดใหคนสนใจในเรองเดม การสอขาวทดนนสามารถกำหนดกรอบความคดใหมเกยวกบความขดแยงสำหรบคขดแยงทงสองฝายได 9.การรกษาหนาและสรางความเหนชอบ(face-saving,consensus-building)เมอฝายตางๆ ทขดแยงพยายามทจะหาทางแกปญหานน ทงสองฝายตองพยายามลดความหวาดกลวของผสนบสนน ในการรายงานขาวผสอขาวตองใหผนำรกษาหนาไดและสรางความเหนชอบ และตองเขาถงแมแตผอพยพและผอาศยอยแดนไกล 10.การเสนอทางออก(solutionbuilding)ในเหตการณความขดแยงนนแตละฝายมกจะมขอเรยกรองเฉพาะของตนทเสนอขนมา ดงนน ในการรายงานขาวแตละวนสอจะตองพยายามสรป และรายงานใหเหนถงสงทเปนขอเสนอทางออกของปญหา แทนการนำเสนอวาทะเกยวกบความเดอดรอนยงยากซำไปซำมา การสอขาวทดเปนกระบวนการในการแสวงหาทางออกตลอดเวลา 11.การสรางสมดลอำนาจ(encouragingabalanceofpower)เมอมการเจรจาเกดขนทกฝายทเกยวของกบความขดแยงตางกคาดหวงวาพวกเขาจะตองไดรบความสนใจและใหความสำคญอยางเทาเทยมกน การสอขาวทดชวยในการเจรจาตอรอง เพราะการรายงานไมเอนเอยงเขาขางฝายใดฝายหนงนน จะมความสมดลใหความสำคญกบทกฝาย และชวยใหเกดสมดลอำนาจเพอประโยชนในการรบฟงขอรองเรยนและหาทางออก

สวนท 2 การสอขาวกบความขดแยง

“การสอขาวทด เปน กระบวนการ ในการแสวงหาทางออกตลอดเวลา”

10

ทำความเขาใจอทธพลของสอ บทบาทสำคญทง 11 ประเดนดงกลาวนนเปนเพยงแคสวนหนงของกระบวนการลดความขดแยงระหวางบคคลหรอกลม ผสอขาวสามารถทำไดโดยเปนสวนหนงของงานททำอยตามปกตอยแลว หากผสอขาวมความเขาใจถงผลทเกดขนจากการปฏบตงานดงกลาวจะทำใหตระหนกมากยงขนถงความสำคญของบทบาทหนาทของตนเองในสถานการณความขดแยง ผสอขาวตองแสวงหาความจรงทถกตองและนำเสนอโดยเลอกใชถอยคำอยางระมดระวง นอกจากน ผสอขาวตองตระหนกวาบทบาทเหลานมกจะเกดขนในกระบวนการเจรจาตอรองและการเจรจาเพอสนตทเปนการประชมทไมเปดเผย เมอรเชนนแลวผสอขาวจะสามารถรายงานการเจรจาไดอยางเขาใจมากยงขน จากตวอยางทเกดขนในประเทศศรลงกา เมอมการเจรจาครงแรกเกดขน ผเจรจากงวลวาสอมวลชนจะไมเขาใจกระบวนการและอาจสรางความเขาใจผดและทำลายความเชอมนของการเจรจาตอรองได คำถามสำหรบผสอขาว: มบทบาทสก �-3 บทบาทจากทงหมด 11 บทบาททกลาวไปแลวหรอไมทสอในประเทศของทานไดนำไปปฏบต มการรายงานขาวเกยวกบทางออกของปญหามากนอยเพยงใด ผสอขาวไดเรงเราใหผนำของฝายความขดแยงทงสองฝายเกยวกบการนำเสนอรายละเอยดของทางออกหรอไม ผสอขาวไดรายงานความจรงและสงทเปนรากฐานของปญหาทแทจรงหรอไม ความขดแยงจะคลคลายไดอยางไร? สงสำคญทจะตองรกคอการยตความขดแยงนนมหลายทางออก ลองพจารณาถงตวอยางความขดแยงทสมมตขนมาน คอ กลมคนสองกลมขดแยงกนเรองผลสม ตนสมอยในทดนของกลมหนง ในขณะทผลสมลกนอยในกงทยนไปในทดนของอกกลมหนง ทงสองกลมตางอางความเปนเจาของสมผลน ในการแกปญหาความขดแยงนม 4 หนทางทจะทำใหความขดแยงยต ดงน 1. ฝายหนงฝายใดชนะ (One party prevails) • ทงสองกลมตอสแยงชงกนดวยความรนแรง ฝายทแขงแรงกวาไดรบชยชนะไดผลสม ขณะท ฝายทแพกโกรธแคนและผกพยาบาท • มการแตงตงผตดสนทเขาขางฝายใดฝายหนงขนมา ซงผตดสนอาจไดรบสนบนหรอไมเปน ธรรม หรอกระบวนการลาชาและหมดเปลองงบประมาณจำนวนมาก ผทไดรบการตดสนวา แพกไมพอใจ • การจายคาชดเชย ฝายหนงจายคาตอบแทนใหอกฝายเพอทจะไดผลสมมา แตอาจเปนคา ชดเชยทมราคาสง �. การถอนตวออกมา (Withdrawal) • ฝายหนงฝายใดหรอทงสองฝายปลกตวออกไป แตความขดแยงกยงไมไดรบการแก ไขและยง ไมมใครพอใจ • ฝายหนงทำลายผลสมหรอโยนทงไป การทำลายผลสมอาจเปนการใชความรนแรง ทงสอง ฝายตางสญเสยผลสมไป • ทงสองฝายไมทำอะไร ผลสมกเนาไปและทงสองฝายตางกสญเสย

การสอขาวกบความขดแยง สวนท 2









11

3.การประนประนอมทางออกทเปนประโยชนมากกวา (Compromise. A more useful way) • ผาสมผลนนเพอททงสองฝายจะไดแบงสนปนสวนกนได • ปอกสมแลวแบงกนทละกลบสลบไปมาแตละฝายจนกระทงหมด ในกรณนสมกลายเปน ทรพยากรทสามารถนำมาแบงปนกนไดมากขน อาจจะแบงได ไมเทาเทยมกนแตกทำใหทงสอง ฝายพอใจ • คนใหเปนนำสม วธการนทำใหวธการมองผลสมเปลยนแปลงไปจากเดม กลายเปนทรพยากร ทมลคาเปลยนไป นำสมสามารถนำมาแบงปนกนได อาจจะไมเทาเทยมกน แตกทำใหทงสอง ฝายพอใจ 4.การกาวพนกรอบความคดเดมทางออกทแทจรงของความขดแยง (Transcendence. Real resolution of conflict) • ดงใหมคนเขามามสวนรวมในผลประโยชนนมากขน ไมมกลมใดกลมหนงไดรบผลประโยชน จากสมเพยงกลมเดยว เพอนบานทอยในชมชนของคความขดแยงนอาจตดสนใจวาสมผลน เปนทรพยากรของชมชน และกระตนใหทงสองฝายแกปญหาความขดแยงโดยไมใชความ รนแรง • หาสมมาเพมอกหนงผล โดยเพอนบานอาจจะไปหาซอสมมาจากตลาดหรอจากทอน ๆ ในโลก ทมสมเกนความตองการ เพอจะไดเอามาแบงปนใหกบทงสองฝายและชวยทำใหความขดแยง จบลง • สองฝายตกลงเหนพองกน อาจจะโดยการสนบสนนของชมชนในการทจะทำเคกสมขนมา เพอ นำไปขายในตลาดและนำเอาเงนทไดมาแบงกนระหวางสองฝาย ผลสมในสถานการณนถก มองตางออกไปจากเดม ถอเปนทรพยากรททำใหทงสองกลมไดรบผลกำไร • ทงสองกลมเอาเมลดสมมาเพาะปลกและทำสวนสมขนมา และทงสองกลมกกลายเปนผคาสม ทมงคงในชมชนดวยกน นถอเปนทางออกทดและสมบรณแบบทสด กรณสมมตน ไมเพยงแนะนำวาเพอนบานในชมชนสามารถทจะกาวเขามาและบอกกบคความขดแยงวาจะทำอยางไรเทานน แตถอเปนเรองสำคญสำหรบคความขดแยงทจะตองฟงความคดเหนและขอเสนอของคนกลมใหญวามทางออกอยางไร รวมทงขอความชวยเหลอจากชมชนในการกาวไปสทางแกปญหานน อะไรคอประเดนสำคญทตองวเคราะห? สงทเหนไดชดเจนกคอ เราตองมองความขดแยงมากกวามมมองเดยว • เมอตนตอของความขดแยงถกมองวาเปนทรพยากรทตองแบงปนกน เมอนนโอกาสทความขด แยงจะกลายเปนความรนแรงมนอยลง • เมอคนกลมใหญในชมชนเขามาเกยวของกบตอตอของความขดแยง จะกลายเปนความกดดน ไมใหคความขดแยงใชความรนแรงได • เมอมทางเลอกหลาย ๆ ทางในการแกปญหาความขดแยง ความรนแรงกเปนทางออกทไดรบ ความสนใจนอยลง


1�

ทางเลอกทมากขนหมายถงความขดแยงทลดลง ทางหนงทจะเพมทางเลอกในขอพพาทตาง ๆ กคอการดงคนเขามาเกยวของกบสถานการณนใหมากขน เพราะทำใหมความคดเหนตอปญหาทหลากหลายมากขน ทำใหมการแบงปนทางออกทคนพบใหม เมอทงสองฝายอยในภาวะทถงทางตน สมาชกคนอนๆ ในชมชน เชน ผนำทางศาสนา กลมทางธรกจ กลมประชาสงคม ประเทศเพอนบานทเปนมตร หรอองคกรระหวางประเทศ สามารถนำเสนอวสยทศนทแตกตางและวธการแกปญหาทางเลอกอนๆ ได การคลคลายความขดแยงอาจมความซบซอนสง เชนกรณเหตการณในประเทศ โมแซมบค (Mozambique) หลงจากเกดสงครามมาประมาณ 30 ป ความขดแยงระหวางสองกลมในประเทศน ไดรบการแก ไขในปพ.ศ.�535 โดยมวธการคอ • มกลมตางๆ 14 กลม 6 ประเทศ และ 6 กลมองคกรพฒนาเอกชนเขามาเกยวของในการ คลคลายความขดแยง • มผเกยวของและขอเสนอแนะจำนวนมาก ซงทำใหเปนการยากทฝายหนงฝายใดจะกาว ออกไปจากการเจรจาได • ในการเจรจาเพอสนตท โมแซมบคมทงกลมทอยภายในและภายนอกการเจรจา เพอชวยให ทงสองฝายไดสอสาร เตรยมความคดและการโตตอบกนได • ทกฝายเรมตนดวยการหาขอตกลงในประเดนเลกๆ หลงจากนนคอยพฒนาไปสประเดนท ใหญขน การวเคราะหความขดแยงสำหรบผสอขาว สำหรบผสอขาวแลว การวเคราะหความขดแยงหมายถงอะไร • ผสอขาวควรแสวงหาฝายอน ๆ ทเกยวของและความคดเหนทแตกตาง ไมควรนำเสนอ ซำๆ แตเฉพาะขอเรยกรองของฝายผนำเดมๆ • ผสอขาวควรตรวจสอบสงทแตละฝายกำลงแสวงหา และความเปนไปไดทจะถอนตว ประนประนอม หรอการกาวขามกรอบความคดเดม ผสอขาวตองเขยนเกยวกบความเปน ไปไดเหลาน • การวเคราะหความขดแยงทำใหผสอขาวเขาใจวาผเจรจาตอรองกำลงทำอะไรอยและ สามารถรายงานขาวไดอยางนาเชอถอมากขน • การวเคราะหความขดแยงทำใหผสอขาวสามารถระบแหลงขาวทจะไปหาขอมลไดมากขน


“การทผสอขาวใหขอมลขาวสารเหลานแกสาธารณะจะทำใหพวกเขามความร และความเขาใจมากยงขนเกยวกบความขดแยงทอยเบองหลงความรนแรง และมสวนชวย แกปญหา ได”

13

สวนท 3

ในสถานการณความขดแยง ประชาชนตองมขอมลทดเพอเปนพนฐานในการตดสนใจและสามารถ นำไปสการแกปญหาไดดวย ดงนน จงตองอาศยการสอขาวทมคณภาพ ผสอขาวมออาชพทวโลกตางกพฒนาหลกการและมาตรฐานเบองตนเพอทจะทำงานสอขาวไดอยางมคณภาพ แตในหลายพนทผสอขาวตองทำงานอยในสถานการณการควบคมของรฐบาลหรอกลมผลประโยชนทมอำนาจ อยางไรกตาม หากทใดกตามทผประกอบวชาชพขาวสามารถทำงานไดอยางเปนอสระ และสามารถควบคมการทำงานของตนเองได กถอวาเปนมาตรฐานทางวชาชพทด ขณะนมาตรฐานทางวชาชพหรอจรรยาบรรณทางวชาชพของผสอขาวทวโลกมอยมากกวา 50 องคกรมหลกการคลายคลงกน ซงสามารถเขาไปคนควาเพมเตมไดท www.uta.fi/ethicsnet และทนำเสนอตอไปนคอตวอยางหนงจากสมาพนธผสอขาวนานาชาต (International Federation of Journalists – www.ifj.org) สงท ไมควรทำในการสอขาวทมคณภาพ • ใสความหรอหมนประมาท (defamatory) การสอขาวทดจะตองไมโกหกหรอบดเบอนความจรงเกยวกบ บคคล • คดลอกมาจากแหลงอน (derivative) การสอขาวทดจะตองไมคดลอกสงทผอนเคยนำเสนอในทอนมานำ เสนอซำ การคดลอกงานของผอนอาจเปนการนำเสนอซำขอมลทผด ๆ กเปนได • มเจตนารายตอผอน (malcious) วชาชพผสอขาวมอำนาจ การรายงานขาวสามารถทำลายชอเสยงของ ผอนได สามารถทำใหคนตกอยในอนตรายได หรอทำใหสงคมตนตระหนก การสอขาวทดจะตองไมม เจตนารายทจะกอใหเกดอนตรายตอผอน • รบสนบน (corrupt) การสอขาวทดตองไมเกยวของกบเงนสนบน ตองไมมกรณพเศษสำหรบใครคนใด คนหนง การสอขาวทดไมไดมไวเพอขาย องคประกอบของการสอขาวทมคณภาพ 1.ความถกตองครบถวน (accuracy) ขอมลทถกตองถอวามความสำคญมากทสดในบรรดาองคประกอบทงหมด ทกอยางทรายงานไปไมวาจะเปนการสะกดชอ ความจรงทเกดขน หรอ ความหมายแทจรงทถกสอสารออกมาจะตองรายงานอยางถกถวน ผสอขาวทดจะตองมการตรวจสอบหลกฐานและความถกตองของสงเหลานนกอนทนำเสนอออกไปสสาธารณชน ผสอขาวทดตองเรงรบทจะไปหาขาวกอนสงอนใด แตกอนอนนนผสอขาวจะตองไดขาวทถกตองดวย ไมมประชาชนคนไหนอยากพดกบผสอขาวถาเขารสกหวนเกรงวาผสอขาวจะรายงานสงทเขาพดอยางไมถกตอง หรอไมอธบายสงทเกดขนอยางตรงตามความเปนจรง 2.การไมฝกใฝฝายใดหรอความสมดล (impartiality/balance) แทบจะทกๆ ขอกำหนดทางจรรยาบรรณของวชาชพผสอขาวตางกใหความสำคญกบการไมเปนพวกพองหรอการไมเขาขางฝายใดฝายหนงในการรายงานขาว การทจะทำเชนน ได ผสอขาวทดจะตองทำใหมการรายงานขาวทมความสมดล นนคอ การตองมการรายงานขอมลของทงสองฝาย ซงสวนใหญในความขดแยงนนมกจะมสองฝายเสมอ ประชาชนตองการทจะรวาทงสองฝายพดอะไรและมผลกระทบอะไรกบเขาบาง ความสมดลนมความสำคญกบการรายงานขาวพอ ๆ กบความถกตองครบถวน ไมมประชาชนคนใดอยากพดกบผสอขาวทรายงานขาวเพยงดานเดยว

กรณตวอยางการสอขาวทมคณภาพ

กรณตวอยางการสอขาวทมคณภาพ

14

การไมฝกใฝฝายใดฝายหนงยงหมายถงวาผสอขาวมออาชพจะตองไมเปนผนำการเคลอนไหวทางการเมองหรอกจกรรมความเคลอนไหวอน ๆ การสอขาวทเปนกลางจะเปนเกราะปองกนทสำคญใหกบผสอขาวในสถานการณความขดแยง ผสอขาวจะไดรบการยอมรบถาเขาไมเลอกขางในการรายงานขาว 3.ความรบผดชอบ (responsibility) ผสอขาวมพนธะหนาทตอประชาชนทถกกลาวถงในขาว และตอสงคมทผสอขาวรายงานขาวไปใหรบทราบ ผสอขาวมความรบผดชอบในการปกปองแหลงขาว แหลงขาวจำนวนมากไมกลาทจะบอกขอมลกบผสอขาวเพราะเกรงวาจะถกเปดเผยชอ ผสอขาวทดยงจะตองใชวธการทซอสตยในการไดมาซงขอมลขาว ซงนนหมายถงวาจะตองไมละเมดกฎหมายดวย องคประกอบทงสามประการนถอเปนมาตรฐานเบองตนของการทำใหวชาชพผสอขาวไดรบความเชอถอจากประชาชน ซงอาจเรยกวา “การสอขาวทนาเชอถอ” (reliable journalism) การสอขาวทเชอถอไดตองมความถกถวน (accuracy) ไมฝกใฝฝายใด (impartial) และ มความรบผดชอบ (responsible) หลกการนสามารถนำไปใชกบทก ๆ รปแบบของการทำงานในวชาชพขาว ไมวาจะเปนการทำงานขาวทไดรบมอบหมาย การบรรณาธกรขาวหรอการตดตอเสยง การเขยนพาดหวขาว การกำกบ การผลตรายการ หรอการบรหารจดการหองขาว ไมวาในสถานการณทำงานใดผสอขาวตองถามตวเองเสมอวา การทำงานของเรานนเขาขายทจะเปนการสอขาวทเชอถอไดหรอไม การสอขาวของเรามความถกถวน ความไมฝกใฝฝายใด และความรบผดชอบหรอไม การสอขาวทเชอถอไดกบประชาธปไตย การสอขาวทเชอถอไดทำใหวชาชพผสอขาวไดรบการยอมรบและสทธพเศษในรฐธรรมนญและกฎหมายของหลาย ๆ ประเทศ ในมาตรา 19 ของคำประกาศสทธมนษยชนสากล ประชาชนสามารถทจะใชเสรภาพในการสอสารผานการทำงานของสอมวลชน เมอผสอขาวมเสรภาพในการสอสารและมความนาเชอถอ ประชาชนจะสามารถตดสนใจในเรองทเปนผลประโยชนของตนเองไดอยางมขอมลทด นถอวาเปนองคประกอบทสำคญของประชาธปไตย ความนาเชอถอ ความหลากหลาย และความเปนอสระ อยางไรกตาม ประชาธปไตยจะงอกงามและเบงบานไดนน ไมเพยงแตสอมวลชนจะตองมความนาเชอถอเทานน แตตองมความหลากหลายดวย (diverse) ชองทางการสอสารเพยงชองทางเดยวไมเพยงพอทจะทำหนาทนได การมชองทางการสอสารทหลากหลายจะทำใหเกดการแขงขนดานความคดเหน และการรายงานขาวทแตกตางกนกจะถกนำเสนอไปสสาธารณชน สอทนาเชอถอและมความหลากหลายจะตองเปนอสระและไมขนกบใคร (independent) สอมวลชนจะตองเปนอสระจากรฐบาลหรอการแทรกแซงของอำนาจทปดกนการรายงานความคดเหนหรอการรายงานขอมลของกลมผลประโยชนอน ๆ สอมวลชนทเปนอสระจะตองไดรบการสนบสนนจากกฎหมาย ศาล และผออกกฎหมายทเปนอสระ ทจะเปนผปกปองสอมวลชนจากการแทรกแซงตาง ๆ สอมวลชนทเปนอสระตองมขอกำหนดของตนเอง อกทงปฏบตตามกฎหมายและขอบงคบตาง ๆ ทมความสจรตและไมเขาขางฝายหนงฝายใด

ความถกตองครบถวน + การไมฝกใฝฝายใด + ความรบผดชอบ = ความนาเชอถอ

สวนท 3 กรณตวอยางการสอขาวทมคณภาพ

15

สวนท 4

ผสอขาวบางคนกลาววาไมใชหนาทของผสอขาวทจะรบผดชอบตอสงทเกดขนเมอตองรายงานขาว ผสอขาวแครายงานเหตการณความขดแยงเหมอน ๆ กบทรายงานการแขงขนฟตบอล ผสอขาวเพยงแตบรรยายวามอะไรเกดขนบาง แตจรง ๆ แลวแคนยงไมเพยงพอสำหรบการสอขาวในสถานการณความขดแยง ทผสอขาวจะตองมความไหวรตอความขดแยงทเกดขนดวย ไมมความจรงท ไรการแตงเตม (No bare facts) ในปจจบนนผสอขาวหลายคนตางรดวาเราเปนมากกวาผสงเกตการณหรอผรายงานความจรงมออาชพ เราตระหนกดวาคนอนรวาจะสรางความจรงเพอใหเรานำไปรายงานขาวไดอยางไร พวกเขาเหลานมยทธศาสตรเกยวกบสอ (media strategy) พวกเขาเลอกทบอกความจรงเพยงบางสวนกบสอมวลชน เพอทจะใหสอมวลชนสรางอทธพลกบความคดของประชาชนในเรองความขดแยงนน ๆ ผสอขาวทดรวาไมมความจรงใดเปนความจรงทแทและบรสทธ ถาเราเพยงแตรายงานเฉพาะความจรงพน ๆ เกยวกบสถานการณความขดแยงรนแรง ประชาชนกจะเขาใจความขดแยงเพยงแคสถานการณทเกดขนเทานน แตถาเราคนหาขาวทอยเบองหลงของความจรงพนฐานทเกดขน และนำเสนอขอมลเพมเตมตอประชาชน เชน ทางออกทเปนไปได พวกเขากจะเขาใจความขดแยงในอกแงมมหนงทแตกตางออกไป เชน หากเกดเหตการณระเบดรถยนตขนเมอวานน เราตองไมเพยงรายงานและกลาวซำแควาผนำไดพดถงเหตการณนวาอยางไรบาง แตเราตองรายงานวาเหตการณนกระทบกบชวตของประชาชนคนธรรมดาอยางไรบางและตองสอบถามความคดเหนของพวกเขาเกยวกบเหตการณดงกลาว นอกจากน เรายงตองรายงานความพยายามตาง ๆ ทจะยตความขดแยงและตแผขอมลความจรงทมอย การรายงานขาวของผสอขาวอาจกอใหเกดผลในทางรายกบชมชน เนองจากทำใหประชาชนเกดความหวาดกลวหรอสนบสนนใหเกดความรนแรง หรอในอกดานการรายงานขาวอาจทำใหเกดผลในทางทด คอทำใหประชาชนรบรขอมลทดขนและเปนไปไดวาปลอดภยขน เนองจากมการใหขอมลเกยวกบความพยายามทจะลดความขดแยง ซงกคอการสอขาวทเรยกวา “ไหวรตอความขดแยง” ผสอขาวทไหวรตอความขดแยงจะใชวธการวเคราะหความขดแยงและคนหาความคดเหนและมมมองใหมๆ ทเกยวกบความขดแยง และรายงานเกยวกบบคคลทพยายามจะแก ไขความขดแยง มการสงเกตการณทกฝายทเกยวของอยางใกลชด และรายงานวาทผานมาความขดแยงอน ๆ ไดรบการแก ไขอยางไร ผสอขาวทไหวรตอความขดแยงจะรายงานขาวโดยปราศจากการเขาขางฝายใด แตจะใหความสนใจกบการคนหาทางออก ผสอขาวประเภทนจะเลอกใชคำในการรายงานขาวอยางระมดระวง

การสอขาวสถานการณความขดแยง: สำนกไหวรของนกวารสารศาสตร

“ผสอขาวท ไหวรตอความขดแยงจะเลอกใชคำในการรายงานขาวอยางระมดระวง”

การสอขาวสถานการณความขดแยง: สำนกไหวรของนกวารสารศาสตร

16

รายการตรวจสอบการสอขาวท ไหวรตอความขดแยง • หลกเลยงการรายงานความขดแยงโดยนำเสนอเพยงฝายตรงกนขามสองฝาย หาฝายอนๆ ทเกยวของและไดรบผลกระทบ จากความขดแยง และเพมเตมเรองราวความคดเหนและเปาหมายของเขาเหลานน เชน สมภาษณพอคาแมคาเกยวกบ ผลกระทบทเกดขนกบเขาจากการประทวงหยดงาน คนงานทไมสามารถทำงานได หรอสมภาษณผอพยพจากชนบทท ตองการใหความขดแยงยต • หลกเลยงการนยามความขดแยงโดยอางองคำพดของผนำทเรยกรองขอเสนอเดมๆ กาวไปใหพนการใชกลมชนชนนำ เปนแหลงขาว แตใหรายงานคำพดของประชาชนคนธรรมดาทอาจจะมความคดเหนทตองการนำเสนอและแลกเปลยน กบกลมอนๆ ในสงคม • หลกเลยงการรายงานเพยงแตสงททำใหเกดการแบงแยกฝายทขดแยงกน แตใหลองตงคำถามกบทงสองฝายทอาจแสดง จดรวมกน แลวรายงานสงทเปนผลประโยชนและเปาหมายททงสองฝายนาจะรวมมอกนได • หลกเลยงการรายงานทเนนยำถงความทกขหรอความหวาดกลวของฝายใดฝายหนง ใหความสำคญกบความทกขของทก ฝายอยางเทาเทยมกน • หลกเลยงการใชคำทรนแรง เชน การลางผลาญ โศกนาฏกรรม และสยดสยอง เพออธบายสงทกระทำตอกลมตางๆ การใชคำตางๆ เหลานทำใหผสอขาวเสมอนเขาขางฝายใดฝายหนง ผสอขาวตองไมเขยนคำเหลานดวยตนเอง แตอาจจะ อางองคำพดเหลานจากแหลงขาวได • หลกเลยงการใชคำทเราอารมณและมความหมายคลมเครอ เชน การลอบสงหาร (assassination) หมายถงการ ฆาตกรรมผนำประเทศ การสงหารหม (massacre) หมายถง การจงใจฆาประชาชนผบรสทธทปราศจากอาวธ แตถา ทหารและตำรวจถกฆาไมใชคำวาถกสงหารหม การฆาลางเผาพนธ (genocide) หมายถง การฆากลมคนเชอชาตหนง เปนจำนวนมากโดยมงหวงทจะทำลายลางชาตพนธนน อยางไรกตาม ไมไดหมายความวาผสอขาวตองรายงานขาวแบบ ทลดความรนแรงของเหตการณ แตการใชคำทมความหมายรนแรงเชนนตองระมดระวงและใชใหถกตองตรงกบ เหตการณ • หลกเลยงการใชคำ เชน ผกอการราย (terrorist) พวกหวรนแรง (extremist) ผคลงลทธ (fanatic) เนองจากคำเหลาน แสดงใหเหนการเลอกขางเขาฝายใดฝายหนงของผสอขาว และทำใหเหนวาเปนฝายททำใหการเจรจาตอรองเปนไปไมได ใหกลาวถงบคคลอยางทเขาเรยกขานตวเขาเอง • หลกเลยงการใสความเหนปะปนกบขอเทจจรง ถามแหลงขาวคนใดกลาวอางถงสงใด ตองระบชอของแหลงขาวเสมอ ซงจะทำใหเหนวาเปนความเหนของแหลงขาว ไมใชขอเทจจรงทขาวนำเสนอ • หลกเลยงการรอคอยใหผนำของฝายหนงฝายใดเสนอทางออก แตผสอขาวตองสำรวจหาแหลงความคดเหนเชงสนต แลวนำขอมลเหลาน ไปสอบถามกลมผนำแลวรายงานการแสดงความคดเหนตอประเดนดงกลาวของผนำ ในฐานะทเปนผสอขาว “ถอยคำ” “ภาพ” และ “เสยง” ทผสอขาวใชในการรายงานขาวถอเปนเครองมอทมอำนาจทสด เราควรใชเครองมอดงกลาวในการสรางความเขาใจแทนทจะสรางความหวาดกลวและเรองไมจรง

การสอขาวสถานการณความขดแยง: สำนกไหวรของนกวารสารศาสตร สวนท 4

ภาพ

เฮนร

ก แซ

กซเก

รน/บ

เอเอ

ม









17

การรายงานแบบดงเดมกรงสโกเปย, ยพไอ - การเจรจาอยางสนตเพอยตความขดแยงในประเทศมาซโดเนยพงพนาศเมอคนน หลงจากกลมกอการจลาจลชาวอลบาเนยนสงหารหมตำรวจจำนวน 8 นายโดยมการเชอดรางกายเปนชนสวน จากการเปดเผยของโฆษกของกองทพระบวา เหตการณโหดรายทารณนเกดขนทหมบานใกลภเขาทชอวา เวเซย ทกองกำลงตำรวจสายตรวจถกซมโจมตดวยปนกลและระเบดมอ เหตการณครงนทำใหตำรวจ 6 นายไดรบบาดเจบและรถไดรบความเสยหาย 3 คน โฆษกกองทพคนดงกลาวกลาววา หลงจากเสยชวตรางกายของตำรวจถกเชอดเปนชนๆ ดวยมด และศรษะของตำรวจนายหนงถกทบตจนแหลกละเอยด การโจมตดงกลาวถกเชอวาเปนฝมอของผกอการรายกลมกองกำลงปลดปลอยแหงชาตจากเนนเขาใกลกบเตเตโว อาล อารเมต ผนำของกลมกำลงปลดปลอยชาตกลาววาคนของตนเองอาจจะตอสเพอปองกนตนเอง...

ตวอยางการสอขาวท ไหวรตอความขดแยง

การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยงกรงสโกเปย, ยพไอ - เกดการประณามอยางกวางขวางในมาซโดเนย หลงจากทกองกำลงตำรวจสายตรวจตองสญเสยตำรวจไป 8 นาย กลมตวแทนทงสองฝายของชาวอลบาเนยน ซงเปนชนกลมนอยปฏเสธไมเกยวของกบเหตการณฆาตำรวจดงกลาว และเชอวาเปนการกระทำของกลมกองกำลงปลดปลอยแหงชาต อาล อารเมต ผนำของกลมกำลงปลดปลอยแหงชาตปฏเสธการโจมตตำรวจสายตรวจ แตระบวาคนของตนอาจจะตอสเพอปองกนตวเอง อยางไรกตาม รฐบาลมาซโดเนยกลาววา รฐบาลไมไดดำเนนการใดทถงขนาดตองใชอาวธรายแรงเชนปนกลและระเบดมอททำใหรถสามคนไดรบความเสยหาย โฆษกกองทพยงกลาวเพมเตมวารางกายของผตายถกพบวามการตดเปนชนสวนดวยมดและศรษะของตำรวจคนหนงถกตจนยบ...

พจารณาความแตกตางของการรายงานขาวทงสองประเภท การรายงานขาวแบบดงเดม• ขาวนนำเสนอแตดานทไมด เปนขาวความรนแรงและไมไดแสวงหาความเหนจากอกฝายหนง มการประกาศสงท เลวรายทสดนนคอ “การเจรจาเพอสนต...พงพนาศ” • ใชคำทเราอารมณโดยไมจำเปน เชน การสงหารหม การหนศพ โหดรายทารณ มการตอกยำความรนแรงโดยการใช คำ เชน ศพทถกหน • มการเลอกขางอยางชดเจน เพราะมการนำเสนอเหตการณจากคำอธบายของโฆษกกองทพทบอกวาตำรวจสาย ตรวจถกโจมต การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยง• การรายงานขาวครอบคลมมากกวาความรนแรงทเกดขน โดยไดรายงานวาประชาชนประณามความรนแรงทเกดขนดวย • ขาวมการสรางความสมดลโดยการรายงานวา กองกำลงปลดปลอยแหงชาตปฏเสธการโจมตตำรวจสายตรวจแต ยอมรบวามการตอส • มการรายงานขาวถงอกฝายหนงโดยใชชอทเขาเรยกตนเอง คอ กองกำลงปลดปลอยแหงชาต • ความรนแรงทเกดขนไมไดถกปดบงหรอละเลย แตมการนำเสนอโดยเปนการอางถงคำกลาวของแหลงขาว ไมได บอกวาเปนความจรงหรอไม

ตวอยางท 1

สวนท 4 การสอขาวสถานการณความขดแยง: สำนกไหวรของนกวารสารศาสตร

* ตวอยางนคดมาจาก Jake Lynch:

“Reporting the world: The findings.

A Practical Checklists for the Ethical

Reporting of Conflict in the 21st

Century, produced by journalists, for

journalist”, หนา 72-73, งานชนน

สามารถ อานไดจากเวบไซด

www.reporttheworld.org.ok โดยเลอก

ลงก “ Read the online version here”

18

การรายงานแบบดงเดมโยโฮซต, วายเอนเอส - นายกรฐมนตรของโยโฮประนามเหตการณระเบดทกรงโยโฮซต โดยผกอการรายกลมอาต ซงทำใหนกทองเทยวเสยชวต 10 คนเมอวานน นายกรฐมนตรกลาววาเขาไดตงกองกำลงทหารพเศษขนมาหนวยหนงเพอไลลากลม ผกอการสงหารหมแลว เจาหนาทตำรวจกลาววาการระเบดเกดขนเมอผกอการรายกลมลอบสงหารอาตได นำระเบดขนาดใหญเขาไปในสำนกงานการทองเทยวบรเวณจตรสกลางเมอง ผบงคบการตำรวจโจ โบล กลาววาระเบดดงกลาวนาจะซกซอนอยในกระเปาเดนทาง การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยง โยโฮซต, วายเอนเอส – นายกรฐมนตรของโยโฮอางเมอวานนวาระเบดปรศนาททำใหนกทองเทยวจำนวน 10 คนเสยชวตเปนฝมอของกลมขบวนการแบงแยกดนอาต ตำรวจฝายสบสวนสอบสวนยงคงตรวจสอบซากหกพงของจตรสกลางเมองทเกดเหตระเบด ในขณะทนกทองเทยวกำลงลงจากรถทวรทองเทยวทสำนกงานการทองเทยวเมอวานน นายกรฐมนตรกลาวโทษวาระเบดดงกลาวเปนของกลมจดตงอาต ทกำลงตอสกบกองกำลงของรฐบาลในพนทชนบทและเรยกรองรฐบาลแบบสาธารณรฐ กลมกองโจรกอการรายอาต ไดออกแถลงการณเมอเชานปฏเสธการเปนผวางระเบด แตแหลงขาวในรฐบาลระบวามพยานเหนผนำกลมอาต คอ แซม กรน ในยานจตรสกลางเมองเมอวานน ทำใหเชอวาเขาเปนผประสานใหเกดการโจมตดงกลาว.. จากการสมภาษณทางโทรศพทผนำของอาต ปฏเสธวาไมเกยวของกบเหตการณระเบดและบอกวาเหตการณน เปนเรองนาเศราใจ สำหรบรถโดยสารนกทองเทยวนนเพงเดนทางมาจากประเทศใกลเคยงคอ บต ทกำลงมเหตการณสงครามกลางเมองอย...

พจารณาความแตกตางของการรายงานขาวทงสองประเภท การรายงานขาวแบบดงเดม• ขาวเตมไปดวยการกลาวหาและการใสความโดยไมมขอพสจน เปนการเขาขางฝายนายก รฐมนตรแตเพยงฝายเดยว และบอกวาผกอการคอกลมผกอการรายอาต โดยไมไดบอกวา ทราบไดอยางไร • ใชภาษาทเราอารมณ เชน การสงหารหม ผกอการราย กองกำลงลอบสงหาร • มการรายงานขอกลาวอางของตำรวจโดยปราศจากขอพสจน และรายงานโดยใชแหลงขาว ทไมระบชอ ซงแหลงขาวคนดงกลาวไดอางถงพยานทไมไดระบตวตนเชนกนวาเหนผนำ กลมอาตและกลาวหาเขา โดยทไมมขอพสจนใดๆ เลย การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยง• เปนการรายงานเฉพาะสงทรแนชด ขณะทสาเหตของระเบดยงคงเปนปรศนา ใชคำในการ รายงานขาวอยางระมดระวง โดยรายงานวานายกรฐมนตรกลาวอางและกลาวโทษกลม แบงแยกดนแดนอาตวาเปนผกอเหต • รายงานขาวโดยระบชอกลมอาตอยางทพวกเขาเรยกตนเอง และพยายามทจะนำเสนอคำ อธบายและขอคดเหนของทงสองฝาย • ไมใชคำทแสดงอารมณเชน การสงหารหม ไมไดรายงานขอสงเกตและขอกลาวอางของ ตำรวจทไมไดระบชอของพยานทเหนเหตการณ • มการนำเสนอคำอธบายทเปนไปไดอนๆ คอ ระเบดอาจอยบนรถโดยสารนกทองเทยวทมา จากประเทศอนซงมปญหาความขดแยงอย


การสอขาวสถานการณความขดแยง: สำนกไหวรของนกวารสารศาสตร สวนท 4

19

ความเปนวชาชพกบความรกชาต ไมมผสอขาวคนใดทสามารถเปนกลางไดอยางสมบรณ เนองจากผสอขาวกเปนบคคลธรรมดาคนหนงทยงคงยดถอคานยมของประเทศบานเกด ศาสนา และชาตพนธของตนเอง นนจงเปนเหตผลวาทำไมผสอขาวมออาชพจงจำเปนตองมมาตรฐานเรองความถกถวน เทยงธรรม และความรบผดชอบ เพอทจะขจดคานยมและอคตสวนบคคลออกไป อยางไรกตาม เมอเกดความรนแรงขนในสงคม สอมวลชนบางครงกเขาขางฝายใดฝายหนง เชนเหตการณทเกดขนทประเทศเนปาล รฐบาลประกาศสถานการณฉกเฉนเพอรบมอกบการคกคามจากกลมลทธเหมา สอมวลชนสวนใหญเหนดวยและไมไดนกถงวาการประกาศสถานการณฉกเฉนจะทำใหเสรภาพในการสอสารของสอมวลชนตองสญเสยไป และสอมวลชนเองกใชคำพดของรฐบาลในการอธบายกลมวาลทธเหมาเปน ผกอการราย ภายในระยะเวลาอนสน สอมวลชนกลายมาเปนเสยงทเขาขางรฐบาลเพอตอตานกลมลทธเหมา ทำใหผสอขาวยากตอการรายงานอยางเปนอสระและวเคราะหฝายรฐบาลหรอกลมลทธเหมา ผสอขาวเกดการเซนเซอรตนเองและขาดความเทยงธรรม ในประเทศศรลงกา กลมชนชาตพนธหลก � กลมคอ กลมชาวสงหลและกลมชาวทมฬ ทงสองกลมอาศยอยดวยกนในเขตเมองหลวงแตทงสองฝายตางกมสอมวลชนเฉพาะของตนเอง และมกจะไมคอยรายงานสงทเปนเรองเชงบวกของอกฝายหนง สอสรางใหเกดความสงสย ความไมไววางใจ และมโอกาสทจะสรางความ ขดแยงใหเกดขนได เมอกองบรรณาธการขาวรายงานขาวโดยมองทกๆ อยางจากมมมองเพยงขางเดยวเพอทจะตอตานอกฝายหนง จงเปนเรองยากทผสอขาวจะสามารถคดอยางเปนอสระได เพราะผสอขาวไดยอมรบคำอธบายจากมมมองเพยงขางเดยวเพอทจะอธบายสงทเกดขนของทงสองฝาย ถาหากผสอขาวไมพดถงไมรายงานถงขอมลในอกดานหนงแลว เราจะร ไดอยางไรวามอะไรเปลยนแปลงบาง เราจะตองสญเสยความเปนวชาชพวารสารศาสตรทเชอถอได และไมสามารถสอสารและใหการศกษาเพอปดเปาความไมร ไดอกตอไป การเขาถงอกฝายหนง ทางหนงทจะชวยใหผสอขาวมออาชพขามพนขอกดกนตาง ๆ ระหวางฝายตรงกนขามกคอการเสาะแสวงหาเรองราวทเปนความรวมกนของทงสองกลม เชน อาจจะเปนขาวเกยวกบประเดนสงแวดลอมทวๆ ไป โอกาสทางธรกจ ประเดนเกยวกบสขภาพ หรอเทคนคการเพาะปลกแบบใหม นอกจากน ยงรวมไปถงเรองทรายงานถงทางแกปญหาทสามารถสรางความรวมมอกนทงสองฝาย อกทางหนงทจะชวยทำลายกำแพงของทงสองฝายกคอการเขยนเรองเกยวกบอตลกษณทกาวขามความเปนชาตพนธ หรอคนทเปนวรบรษของชาต คนเหลานเปนคนทไดรบการยกยองจากกลมหนงกลมใดหรอจากทองถนเพอเปนภาพสะทอนของประเทศ หรอทางธรกจ หรอการเมองระหวางประเทศ หรอเรองการศกษา วธการทสำคญทสดกคอ การขจดการสรางภาพคนกลมหนงกลมใดแบบตตราประทบ (stereotypes) และขอสมมตฐานออกไปจากขาวให ได การสรางภาพแบบตตราประทบมกจะนำเสนอใหเหนถงความแตกตางไปจากฝายทตรงกนขาม เชน เชอชาต ศาสนา หรอชนชน โดยทำราวกบวาสงนนมความสำคญมาก การรายงานขาวแบบนมกจะตงขอสมมตฐานวาอกฝายหนงมกจะปฏบตเชนนเสมอและไมเคยเปลยนแปลง การสรางภาพแบบตตราประทบนจะกลาวหาความเชอทางศาสนา ชนชน หรอวฒนธรรมของอกฝายวาเปนตนเหตของทกสงทเกดขน การรายงานแบบนมกจะผดพลาดและกอใหเกดอคตและความขดแยง ผสอขาวตองถามตนเองอยเสมอวา เชอชาต ศาสนา หรอชนชนมความสำคญในการรายงานขาวของเราหรอไม ถาไมสำคญกตดทงไปเสย

วฒนธรรมในหองขาว

สวนท 5 วฒนธรรมในหองขาว

�0

พจารณาความแตกตางของการรายงานขาวทงสองประเภท การรายงานขาวแบบดงเดม• รายงานขาวเรมตนดวยรายละเอยดของการเหตการณความรนแรง และกลาวหากลมชาตพนธ มการ รายงานซำๆ โดยใชชอวาเปนกลมชาตพนธ • รายงานขาวโดยใชความคดเหนของตำรวจทไมเปดเผยนาม วาเปนความจรง • รายงานโดยใหรายละเอยดเกยวกบความรนแรง แตไมมการอธบายชดเจนถงเหตความรนแรงดงกลาว • รายงานขาวโดยไมไดแสวงหากลมผลประโยชนอน หรอความคดเหนอนทแตกตาง การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยง • รายงานขาวโดยเขยนความนำอยางพยายามหลกเลยงการใชคำทแสดงอตลกษณของชาตพนธ เนองจาก เหนวาไมใชเปนประเดนสำคญทสด • รายงานใหเหนถงความรนแรงแตอธบายเพมเตมวาผคายาเสพตดเปนตนเหตทแทจรงของความรนแรงนน • รายงานขาวกลาวถงกลมชาตพนธทเกยวของ แตแสดงใหเหนวาพวกเขาตกเปนเหยอ • รายงานขาวโดยพยายามหาแหลงขอมลอน ๆ ทสามารถเสนอทางออกได • รายงานขาวโดยแสดงใหเหนถงความลมเหลวในการแก ไขสถานการณของตำรวจ

การรายงานแบบดงเดมโยโฮซต, วายเอนเอส - การปะทะครงใหมในสงครามกลมชาตพนธของเมองทำใหเยาวชน 7 คน เสยชวตและโกดงสนคาถกทำลายเมอคนวนองคารทผานมา อาวธปนและระเบดมอนำมนเบนซนถกนำมาใชตอสกนระหวางกลมเยาวชนโยโฮและกลมเยาวชนอาตเปนเวลาเกอบ �0 นาท ซงตำรวจนายหนงเรยกวา “การยงตอสระหวางชาตพนธ” ประชาชนผหนงกลาววาชายหนมชาวอาตไดตะโกนวา “พวกเราจะฆาแกใหหมด” ในขณะเดยวกนกไดขวางระเบดมอไปยงรถทมกลมเยาวชนโยโฮโดยสารอยเตมคนซงจอดอยขางนอกโกดงสนคา ประชาชนอกรายระบวาชายหนมคนนนถกกลมโยโฮยงจากหนาตางของโกดงสนคาจนเสยชวต การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยงโยโฮซต, วายเอนเอส – กลมขบวนการคาฝนผดกฎหมายกวนเมองสองกลมยงปนตอสกนเมอคน วนองคารดวยเรองการคายาเสพตดในยานใจกลางเมอง ประชาชนในพนทดงกลาวระบวา การยงตอสททำใหมผเสยชวต 7 คนดงกลาวเกยวของกบ กลมเยาวชนทถกเกณฑมาโดยกลมคแขงคายาเสพตดทตองการควบคมพนทน เจน บราวน ประธานสมาคมประชาชนฝงตะวนออก กลาววาผเสยชวตจำนวน 4 คน เปนกลมเยาวชนโยโฮทถกวาจางใหรกษาความปลอดภยโกดงเกบสนคา ซงประชาชนในพนทเชอวาเปน แหลงกระจายยาเสพตด นายบราวนยงกลาวอกวา กลมผคายาเสพตดอกฝายพยายามทจะยดครองพนทฝงตะวนออก จงได วาจางกลมชายหนมทวางงานชาวอาตมาเปนกองกำลงโดยใชอาวธปน “ตำรวจไมใสใจทจะปราบปรามขบวน สมาชกคนอนๆ ของกลมอาตถกพบเหนวาเปนผโยนระเบดมอใสหนาตางโกดง และอาคารดงกลาวกถกไฟไหม ไดรบความเสยหาย เจาหนาทตำรวจกลาววาทงสองกลมกำลงขบเคยวทำสงครามเชอชาตอยในพนทนมาเปนเวลาหลายสปดาหแลว... การคายาเสพตด ทำใหทองถนนตองกลายเปนสนามรบ พวกเราตองการสถานตำรวจ เงนสำหรบการตงศนยบำบด และ...



�1

รายการตรวจสอบเพอปองกนอคตในการรายงานขาว รายการตรวจสอบนปรบมาจากหนงสอพมพ The Sunday Times ในประเทศแอฟรกาใต ซงสามารถใชเพอตรวจสอบเรองทอาจนำเสนอดวยอคต • นเปนขาวทจำเปนหรอไม? ในรายงานขาวนผลประโยชนสาธารณะคออะไร? เรองนเปนขาวเพยง เพราะเปนเรองของอกฝายหนงหรอไม? • แมวาขอมลทนำเสนอจะถกตอง แตรายงานขาวนจะกอใหเกดอคตหรอไม? รายงานนสามารถนำ เสนอในรปแบบอนไดหรอไม? • ในรายงานขาวมความคดเหนทหลากหลายหรอไม? ผสอขาวไดสอบถามความคดเหนทแตกตางกนของ คนธรรมดาและผเชยวชาญหรอไม? • ในรายงานขาวมการใชคำหรอนำเสนอความคดเหนทกอใหเกดความขนเคองหรอสรางความมอคตหรอ ไม? และความคดเหนเหลานมการสรางสมดลโดยเพมเตมความเหนอนทแตกตางหรอไม? • ในการรายงานขาวอาชญากรรมเรานำเสนอเกยวกบเชอชาตหรอวฒนธรรมของผกอเหตและผตกเปน เหยอหรอไม? ขอมลเหลานมความสำคญกบสาธารณชนหรอไม? ทำไม?

การรายงานแบบดงเดมโยโฮซต, วายเอนเอส - รานตดเสอของชาวอาตถกเพลงไหมอกครงเมอวานน ในสถานการณความเกลยดชงทางชาตพนธทเกดขนอยางตอเนองในเมอง รานตดเสอชาวอาต ซงตงอยทเลขท �1 ถนนสายหลกถกไฟไหมราบเปนหนากลองและเจาของรานรอดตายมาไดอยางหวดหวด จำนวนประมาณครงหนงของรานตดเสอในยานนเปนของชาวอาต รานเหลานอยางนอยเกาแหงไดรบความเสยหายจากพวกทำลายทรพยสนสาธารณะทโจมตมาตลอดในระยะเวลาสามเดอนทผานมา การโจมตครงลาสดมความเกยวของกบคลนความตงเครยดระหวางชาวอาตและชาวโยโฮในเมองน สะทอนใหเหนสงครามกลางเมองระหวางผแบงแยกดนแดนชาวอาตและรฐบาลทางตอนเหนอของประเทศ การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยงโยโฮซต, วายเอนเอส – ชายอาย 5� ปซงขายอปกรณการตดเยบถกจบกมวามสวนเชอมโยงกบเหตการณการลอบวางเพลงรานตดเสอในเมอง ชายคนดงกลาวถกกลาวหาวาไดบอกใหชายเจาของรานตดเสอซออปกรณตดเยบจากรานตนเอง และขจะทำรายหากไมซอ เมอวานน ชายคนดงกลาวถกตงขอหาบงคบขเขญเมอวานน ภายหลงจากทเกดเหตการณไฟไหมทำลายรานตดเสอชาวอาตบนถนนสายหลกเกอบสองสปดาห ขณะนตำรวจกำลงสอบสวนเพอพจารณาวาชายคนดงกลาวมความเกยวของกบการวางเพลงครงทผานมาหรอไม รานตดเสออยางนอยเกาแหงถกโจมตในชวงทผานมา เจาของรานชาวอาตอางวาพวกเขาตกเปนเหยอความมอคตของชาวโยโฮ

พจารณาความแตกตางของการรายงานขาวทงสองประเภท การรายงานขาวแบบดงเดม• รายงานชนนใหความสำคญกบชาตพนธเปนสำคญ โดยตงสมมตฐานวาเชอชาตเปนสาเหตของเหตการณในครงน โดยทไมมหลกฐานยนยน • รายงานขาวชนน ไมไดแสวงหาแหลงขาวหรอความเหนอน ๆ และไมมการระบแหลงขาว การรายงานขาวทไหวรตอความขดแยง• เอกลกษณทางชาตพนธไมไดถกรายงานอยางทนท เพราะไมมความสำคญ • รายงานขาวเปดเผยวาเปนการบงคบขมขและไมเกยวกบความขดแยงระหวางชาตพนธ



��

ความหลากหลายในหองขาว (newsroom diversity) การสอขาวทเชอถอไดประกอบดวยความถกถวน ความเทยงธรรม และความรบผดชอบ นอกจากน วฒนธรรม เชอชาต และศาสนาไมควรมอทธพลตอการทำหนาทผสอขาว เพราะผสอขาวถกคาดหวงวาจะตองเปนคนทตาบอดสกบเรองเหลาน ในขณะเดยวกนหองขาวหรอสำนกงานของผสอขาวกควรจะเปนตวแทนของความหลากหลายทางเชอชาต ผวส ศาสนา และวฒนธรรม แตโดยทวไปแลวเรามกจะพบวาหองขาวของเราจะไมมความหลากหลาย หรอไมมผสอขาวจากอกฝายหนงหรอจากอกเชอชาตหรอวฒนธรรมอนๆ เราไมไดใหคนทมความแตกตางไดทำงานอยในทมเพอทจะปองกนความมอคตตออกฝายใดฝายหนงเทาไรนก ทงๆ ทเราควรทำเชนนน เราไมไดมการตดตอกบอกฝายหนง เราไมมแหลงขาวจากอกฝายหนง เราไมไดรายงานจากพนทอนๆ ในประเทศของเรามากนก ทง ๆ ทเราควรทำเชนนน เรามผสอขาวหญงจำนวนไมมากนก เราไมไดรายงานประเดนทมความสำคญกบผหญง การรายงานขาวของเราไมไดเปนภาพสะทอนทแทจรงของประเทศเรา เราปฏบตตอผหญงอยางแตกตาง ทงๆ ทเราควรจะปฏบตตอผหญงอยางเทาเทยม ความหลากหลายในหองขาวและในขาวนนเปนตวชวดทสำคญสำหรบบทบาทของสอในสถานการณความขดแยง สอสามารถทจะนำสงคมไดโดยการทำใหดเปนตวอยางหรอสามารถเพมความขดแยงจากความแตกตางใหมากขน รายการตรวจสอบความหลากหลาย 1. ในการรายงานขาวของเรานน จำนวนขาวทรายงานถงอกฝายหรอกลมวฒนธรรมตางๆ ในสงคมม ความเทาเทยมกนหรอไม �. มการรายงานขาวชนกลมนอยในเชงบวกปรากฏอยในสวนตางๆ ของสอบางหรอไม เชน ในสวน รายงานขาวกฬา 3. มใครบางในหองขาวของเราทมความสมพนธทดและมแหลงขาวทเชอถอไดเกยวกบอกฝาย 4. มการคดสรรผสอขาวจากชมชนของคนกลมนอยและมระบบพเลยงชวยในการฝกฝนทกษะใหพวก เขามความสามารถมากขนหรอไม 5. มแนวทางทจะกอใหเกดความหลากหลายในหองขาวและในการรายงานขาวหรอไม และ การสราง แนวทางดงกลาวนำโดยผทไดรบความเคารพนบถอ เพอทจะทำใหความหลากหลายเกดขนหรอไม


�3

“ผสอขาวเพยงจำนวนนอยท ไดรบการฝกฝน

เรยนรเกยวกบทฤษฎความขดแยง การมทกษะในการวเคราะห ความขดแยง จะทำใหผสอขาวสามารถพฒนาไปส ผสอขาวมออาชพ ทม ประสทธภาพ มากยงขน”รอส โฮเวรด

พมพในประเทศไทย พมพครงท 1 พ.ศ. �551 จำนวน 3000 เลม สงวนลขสทธ ผพมพ หจก.จ.เอส.เอม. เทรดดง 0�-31947�3, 086-31�79�3

ผจดพมพฉบบแปล: คณะวทยาการสอสาร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน 94000 โทรศพท: 0 7334 969� โทรสาร: 0 7334 969� e-mail: [email protected] website: comm-sci.pn.psu.ac.th

June 2008

การสื่อข่าวที่ไหวรู้ต่อความขัดแย้ง...

Education