ความเปนมาและการตงหลกแหลงในดนแดนประเทศไทย

1. การตงหลกแหลงสมยกอนประวตศาสตร

1. การตงถนฐานในยคหน (ประมาณ 2,000,000-5,500 ปมาแลว)

สนนษฐานวาดนแดนในประเทศไทยเปนเสนทางผานของมนษยในยคแรกเรมจากเขตภาคพนทวปลงไปสหมเกาะทางตอนลาง เนองจากคนพบเครองมอหนกะเทาะยคแรก ๆ

ภาคเหนอ แหลงโบราณคดแมทะ จงหวดล าปางภาคใต แหลงโบราณคดถ าหลงโรงเรยน จงหวดกระบรองรอยการตงหลกแหลงเปนชมชนในเขตประเทศไทยสวนใหญมอายประมาณ

5,000 ปลงมา พบในบรเวณถ าและเพงผาของแนวเขาทวทกภาค โดยเฉพาะทวเขาดานตะวนตกจากภาคเหนอทอดยาวตอเนองลงสคาบสมทรภาคใต คอ มถ าและเพงผาใกลแหลงน า มทรพยากรธรรมชาตทจ าเปนตอการด ารงชวตอยางอดมสมบรณ เชน น า อาหารทงพชและสตว แรธาตทน ามาท าเครองมอเครองใชและอาวธ

การขดคน ณ แหลงโบราณคดภาพเขยนส ดอยผากาน ต าบลบานดง อ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง

แหลงภาพเขยนสกอนประวตศาสตรคายประตผา อยในเขตอ าเภอแมเมาะ อยบรเวณหนาผาดานหลงศาลเจาพอประตผา พบเมอป พ.ศ.๒๕๓๑ เปนภาพเขยนสขนาดใหญ ทผนงเพงผา ซงเปนหนาผาชนสงประมาณ ๕๐ เมตร ยาวตลอดแนวของเขา พนดนมลกษณะเปนดนฝ นสน าตาลแดงเขม ถดจากเพงผาลงไปเปนลาดไหลเขาคอนขางชน

เครองมอหนกะเทาะพบทเขาปาหนาม บานแมทะ และบานดอนมล จงหวดล าปาง เครองมอหนกะเทาะทงสองแหงนพบอยใตชนหนบะซอลตซงเปนการทบถม ของลาวาภเขาไฟ อายราว 700,000 ปมาแลว แตไมมการพบรองรอยของมนษยแตอยางใด รองรอยของมนษยเกาแกทสดคอ ฟนมนษยทถ าวมานนาคนทร อ าเภอคอนสาร จงหวดชยภมก าหนดอายไดในราว 180,000 ปมาแลว

แหลงโบราณคดถ าหลงโรงเรยน

หลกฐานทพบมอายประมาณ ๒๗,๐๐๐ - ๓๗,๐๐๐ ป นบเปนแหลงทเกาแกทสดในประเทศไทย และในเอเชยตะวนออกเฉยงใต หลกฐานทางโบราณคดทพบไดแก หลมฝงศพและโครงกระดก เศษภาชนะดนเผาลายเชอกทาบ เครองมอหน เครองมอท าจากเขาสตวและกระดก กระดกสตวขนาดใหญและเปลอกหอย

เครองมอในยคนทพบในถ าหลงโรงเรยน สวนมากเปนเครองมอหนกะเทาะทมการแตงขอบภายหลงดงเชนทพบในจนและอนโดนเซย เครองมอหนเหลานคงใชในการด ารงชวตแบบลาสตว และเกบพชผลปามาบรโภค

1.1 แหลงโบราณคดถ าผแมน ล าน าปาย จงหวดแมฮองสอน อายประมาณ 5,000 ป ชมชนทอาศยอยในเขตนคงพฒนาจากยคหนกลางเขาสยคหนใหม รจกการเพาะปลกเนองจากไดพบเมลดขาวและเมลดพชบางชนดในบรเวณหลมฝงศพ ยงพบโลงศพไมทเปนรปเรอขดจ านวนมาก แสดงถงการใชเรอเปนพาหนะในการตดตอระหวางชมชน

รปวาดลายเสนโลงไมรปเรอ

แหลงโบราณคดถ าผแมน ล าน าปาย จงหวดแมฮองสอน

1.2 แหลงโบราณคดออบหลวง ล าน าปง จงหวดเชยงใหม คอ ภาพเขยนสรปคนกบชาง แสดงการประกอบพธกรรมของคนในชมชน

ขดคนพบโบราณวตถและหลกฐานทางโบราณคดสมยกอนประวตศาสตรจ านวนมาก เชน เครองมอหนกระเทาะแกนหนและสะเกดหน ขวานหนขด ชนสวน เครองประดบและภาชนะส ารด ภาชนะดนเผาลายเชอกทาบ ทส าคญคอ พบโครงกระดกของมนษยในสมยยคส ารด มอายระหวาง 2,500 - 3,500ป กอนครสตกา

แหลงโบราณคดออบหลวง

1.3 แหลงโบราณคดบรเวณลมน าแควนอย แควใหญ จงหวดกาญจนบร มอายประมาณ 5,000- 3,000 ป พบหลกฐานแสดงการเขามาอยอาศยของมนษยหลายเผาพนธตามบรเวณถ าตาง ๆ รมแมน าแควทง 2 สาย

เรมตงแตสมยเรมก าเนดมมนษยขนในโลก จากสภาพภมศาสตรทมภเขา แมน า ปาไม สงสาราสตวมากมาย เหมาะทจะเปนทตงอาศยของมนษยมาตงแตในสมยกอนประวตศาสตร พบหลกฐานทางดานโบราณคดมากมายไดแก เครองมอหนกะเทาะ เครองมอสมยหนใหม เครองมอสมยโลหะ โครงกระดกมนษย ภาชนะดนเผา เครองประดบ ภาพเขยนสทผนงถ า โลงศพ ฯลฯ ตามถ าเพงผา และตามล าน าแควนอยแควใหญ ตลอดไปจนลมแมน าแมกลอง

ภาชนะดนเผาทรงคลายหมอ มขาทรงกรวยสามขา อายราว 4,000-3,000 ปมาแลว แหลงโบราณคดบานเกา ต าบลบานเกา อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร ทตงอยบรเวณรมหวยสาขาของแมน าแควนอย ทแสดงถงการตดตอกนของชมชนภายในผนแผนดนใหญในเอเชย ขาทง 3 ขา ทตดอยบนภาชนะมสน มลกษณะทรงกรวยกลวง บรเวณสวนบนหรอสวนลางของขาเจาะร 1 – 2 ร เขาใจวาเปนรส าหรบระบายความรอนในการเผา ซงขาจะถกท าขนคนละครงแลวน ามาตดกบตวภาชนะ

โครงกระดกฝงแบบนอนตะแคงงอเขา ขดพบทบานเกา จ . กาญจนบร

ถ าองบะ ต าบลดานแมแฉลบ อ าเภอศรสวสด จ.กาญจนบรพบโครงกระดก ภาชนะดนเผา

โครงกระดกคนสมยหนกลาง ขดพบทถ าพระ ไทรโยค จงหวดกาญจนบร เหนเฉพาะโครงกระดกสวนบน

พพธภณฑสถานแหงชาตบานเกา จงหวดกาญจนบร เปดเขาชมวนจนทร - วนศกร เวลาราชการ คนไทย 10 บาท ชาวตางชาต 30 บาท

1.4 แหลงโบราณคดบรเวณลมน าบางปะกงและทราบชายฝงทะเลดานตะวนออก พบเครองมอยคหนเกาในถ าเขตจงหวดชลบรและจนทบร สวนรองรอยยคหนใหมจะพบในเขตทราบชายฝงทะเลเกา ซงพนทเหมาะแกการเพาะปลกและการจบสตวน า ชมชนเหลานนไดพฒนาขนเปนสงคมเมองในยคโลหะ

ทางเขาแหลงโบราณคดโคกพนมด ภายในวดโคกพนมด อ.พนสนคม ชลบร สภาพปจจบน เนนดนแหลงโบราณคดโคกพนมด อ.พนสนคม ชลบร

การขดคนทางโบราณคดทแหลงโบราณคดโคกพนมด ระหวางป พ.ศ. 2527-2528

สมยกอนประวตศาสตร บรเวณลมแมน าบางปะกง สมยหนใหม อายราว 4000 - 3500

ตารางจ าแนกตวอยางโครงกระดกจากแหลงโบราณโคกพนมด ตามเพศและคาประเมนอายเมอตาย

อาย/ เพศ เพศชาย เพศหญงจ าแนกเพศไมได

รวม

ทารก (0-2 ป) 72 72

เดก (2-12 ป) 14 14

วยรน (12-20 ป) 5 3 8

วยหนม (20-35 ป) 22 20 42

วยกลางคน (35-50 ป) 5 12 17

วยสงอาย (มากกวา 50 ป) 1 1

รวม 32 36 86 154

ทมา: ประพศ พงษมาศ ชศร, ผลการวเคราะหโครงกระดกมนษยทแหลงโบราณคดโคกพนมด. (กรงเทพฯ: โครงการส ารวจแหลงโบราณคด ฝายวชาการ กองโบราณคด, 2534), 40-48.

1.5 แหลงโบราณคดบรเวณลมน าปาสก-ลพบร เปนชมชนขนาดใหญทเตบโตขนมาในยคหนใหมประมาณ 4,000 ปลงมา มทงการเพาะปลก เลยงสตวและหาของปา มพฒนาการขนเปนเมองใหญทรงเรองทางการคาในยคโลหะ

ภาชนะดนเผาลวดลายจกสาน พบเปนจ านวนมาก เปนภาชนะเดนในกลม แหลงโบราณคดกอนประวตศาสตรในบรเวณลมน าลพบร - ปาสก

1.6 แหลงโบราณคดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบการกอตงชมชนขนาดใหญตงแตยคหนใหมทเจรญตอเนองไปถงยคโลหะ คอ เขตลมน าสงครามทางตอนบนและลมน ามล-ชทางตอนลาง โดยเฉพาะเขตลมน ามลไดพฒนาขนเปนเมองใหญในสมยประวตศาสตร

ไหโบราณท าขนเพอใชประกอบพธกรรมเกยวกบความตาย เปนภาชนะทมคา ใสกระดกแลวฝง

แหลงโบราณคด ตงอยในพนท อ.โนนสง 5 จด คอ จดท 1 บานหลมขาว ต.หลมขาว, จดท 2 บานปราสาท ต.ธารปราสาท, จดท 3 โนนเมองเกา บานดงพลอง ต.หลมขาว, จดท 4 เนนอโลก บานหนองนาตม ต.พลสงคราม ซงทง 4 จดน ไดมการขดพบโบราณวตถกอนประวตศาสตรทเกาแก อายกวา 2,500-3,000 ป และจดท 5 คอ จดบานโนนวด ต.พลสงคราม เปนจดทคนพบโบราณวตถ และโครงกระดกมนษยโบราณอายกวา 4,500 ป ทแขน 2 ขางของโครงกระดกใสก าไลเปลอกหอยทะเลเตมทง 2 แขน

แหลงอารยธรรมโบราณ 4 พนป ทโคราช

บานโนนวด ต.พลสงคราม อ.โนนสง จ.นครราชสมาบานโนนวดมการตงชมชนอยในยคกอนประวตศาสตรเมอราว 4,500 ปทผานมา

2. การตงหลกแหลงในยคโลหะ (ประมาณ 4,000-1,500 ปมาแลว)

มการพฒนาการขนเปนสงคมเมองทเปนระเบยบ จดรปแบบการปกครอง แบงชนชนในสงคมตามบทบาทหนาทและเผาพนธ ยคโลหะในประเทศไทยแบงยอยเปน 2 ระยะ คอ ยคส ารด โดยการน าแรทองแดงและดบกมาหลอมรวมกนเปนส ารด ใชผลตเครองมอเครองใชและเครองประดบ ในระยะตอมาจงมการน าแรเหลกทมความแขงแกรงกวามาใชแทนส ารด

2.1 แหลงโบราณคดลมน าปาสก-ลพบร คอ เขตชมชนเกาในยคหนใหมทมความอดมสมบรณในฐานะแหลงเกษตรกรรม เปนแหลงถลงโลหะและสนคาของปาเพอการคา รวมทงมท าเลอยรมล าน าใหญใกลปากอาว สามารถเปนสอกลางในการตดตอระหวางชมชนชายฝงทะเลกบชมชนทอยลกเขาไปภายในไดสะดวก แหลงโบราณคดส าคญ ไดแก ทาแค พนอย โนนปาหวาย หวยใหญ หวยโปง และซบจ าปา

ระฆงรปไก เปนเทคโนโลยการหลอส ารดรปสตวทสวยงาม อายในราว 2,000 ป จากลมน าปาสก ชยบาดาล จงหวดลพบร

2.1.1 บานทาแค ผลจากขดคนทางโบราณคดไดพบชนวฒนธรรมหลายสมย โดยสมยทเกาทสดก าหนดอายไดราว 3,000 – 2,500 ป มการพบหลมฝงศพ เศษภาชนะดนเผาซงสวนใหญมเนอดนสแดงท าเปนลายขดขดและลายเชอกทาบ ขวานหนขด ก าไล ลกปดหนรวมทงเศษก าไลส ารด และกระดกสตวชนดตาง ๆ ซงหลกฐานทพบทบานทาแคนเปนหลกฐานทางโบราณคดทมกพบทวไปในประเทศไทยทเปนวฒนธรรมยคกอนประวตศาสตรระดบหมบานเกษตรกรรม สมยตอมาพบภาชนะดนเผาทมววฒนาการในดานรปทรง เชน ภาชนะกนกลมสน าตาลปนแดงจนถงน าตาลเขม มทงผวขดมนและลายกดประทบ รวมทงพบเศษเครองมอทท าจากโลหะกระจายอยท วไป

รปทรงของภาชนะดนเผาสมยกอนประวตศาสตรทพบทจงหวดลพบร เนอดนมสแดงมการขดขดใหเปนลวดลายงาย ๆ

2.1.2 เมองโบราณซบจ าปา ปรากฏการตงถนฐานทอยอาศยของมนษย มาตงแตสมยกอนประวตศาสตร จากการคนพบหลกฐานทางโบราณคด เชน ก าไลหน แกนก าไลหน กระดกมนษย และภาชนะดนเผากอนประวตศาสตรในรปแบบตางๆ ซงมอายประมาณ 3,000 – 2,500 ปมาแลว อกทงโบราณวตถประเภทศลาจารกประตมากรรมรปตาง ๆ สนนฐานวาในราวพทธศตวรรษท 12 – 13 ชมชนโบราณแหงนไดรบวฒนธรรมอนเดย เชน ศาสนา ความเชอ อกษร ภาษา ศลปกรรม และพฒนาขนเปนเมอง พนทบรเวณรอบๆ มการขดคน าเพอสรางคนดนเปนก าแพงเมองลอมรอบชมชน และมกษตรยปกครองเมอง

ชนสวนของธรรมจกรทแตกหก มองเหนลายดอกกลมสลบสเหลยมขนมเปยกปน พบจากแหลงโบราณคดซบจ าปา

ภาชนะดนเผากอนประวตศาสตร

กระบจอมยทธ ดามส ารด ดาบเหลก ฝกกระบเปนไมผพงไปมากพบในแหงโบราณคดยคหน - ทองแดง เขตลมน าปาสก อ าเภอล านารายณ อายในราว 3,000 ป

กระดงหนาคน จากลมน าปาสก อายประมาณ 2,000 ป

ภาชนะส ารด ภายในมรองรอยของลกปดแกว จากลมน าปาสก อายประมาณ 2,000 ป

.

ขวานปลองส ารด พบเปนจ านวนมากในเขตโบราณคดภาคกลางไปจนถงภาคอสาน อายราว 2,000 - 3,500 ป

ระฆงส าหรบแขวนคอสตว มแงงเปนแขน และลวดลายดาวคลายตา จากแหลงโบราณคดลมน าปาสก อายในราว 2,000 ป

ระฆงชาง มรปชางขนาดเลกเกาะอยดานบน ใชส าหรบคลองคอชาง พบในแหลงโบราณคดลมน าปาสก ชยบาดาล อายในราว 2,000 ป

2.2 แหลงโบราณคดชายฝงทะเลตะวนออก บรเวณนไดพฒนาเปนเมองในเขตทราบชายฝงทมการตดตอคาขายกบชมชนนอกภมภาคทอยหางไกลเพราะพบหลกฐานทเปนสนคาจากจนและอนเดย

กลองมโหรทกส ารดในวฒนธรรมดองซอน (Dong Son Culture) ซงพบมากทางตอนใตของประเทศจนและเวยดนาม และกระจายตวไปทวภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต เปนหลกฐานส าคญทแสดงใหเหนการตดตอกนระหวางชมชนในภมภาคสวรรณภมในสมยโบราณ

2.3 แหลงโบราณคดในลมแมน าแมกลอง ชมชนทขยายตวจากบรเวณแมน าแควในยคหนใหมและยคโลหะไดพฒนาขนเปนเมองใกลชายฝงมากขน เพอขยายพนทเพาะปลกและตดตอคาขายกบรฐนอกภมภาค พนทส าคญ ไดแก แหลงโบราณคดโคกพลบ จงหวดราชบร เปนชมชนสมยส ารด แหลงโบราณคดบานดอนตาเพชร จงหวดกาญจนบร เปนชมชนยคเหลก เมองทเปนชมทางการคาทางบก คอ เมองพงตกในลมน าแคว จงหวดกาญจนบร และเมองทาชายฝงทส าคญในสมยทวารวด คอ เมองคบว จงหวดราชบร

เครองประดบรปสตวสองหว พบทบานดอนตาเพชร อ.พนมทวน จ.กาญจนบร

ลกปดหนคารเนเลยน พบทบานดอนตาเพชร จ.กาญจนบร

เครองประดบรปคลายหวสตว

เครองส ารด บานดอนตาเพชร

เครองเหลก บานดอนตาเพชร

เครองประดบ บานดอนตาเพชร

เมองโบราณคบว เปนเมองโบราณสมยทวาราวด ทพฒนาจากยคกอนประวตศาสตร เปนศนยกลางทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของชมชนลมแมน าแมกลอง โดยมฐานะเปนเมองทาทางการคารมแมน าส าคญและชายฝงทะเลในยคประวต ศาสตร มการรบเอาแบบอยางการด าเนนชวตในรปแบบสงคมเมอง การนบถอพทธศาสนา และการรจกใชตวอกษรและหนงสอ

พบซากฐานเจดยทกอดวยอฐและฉาบปนไว พบพระพทธรปดนเผารปพระโพธสตว รปมนษย ยกษมาร สตวตาง ๆ และลวดลายประดบองคเจดยซงท าดวยดนเผา

ปนชนชนเอกของเมองคบวภาพ "ปญจดรยสตร" อนเปนเอกลกษณของทวารวดทนกดนตรชนสงกลบเปน"หญง"ในขณะทในอนเดยนกดนตรจะเปน"ชาย

โบราณคดคบว จ.ราชบร

ประตมากรรมรปพระพทธรป พระโพธสตว เทวดา บคคล และลวดลายตางๆ ทท ามาจากดนเผาและปนปน

2.4 แหลงโบราณคดบนชายฝงตะวนออกของคาบสมทร ชายฝงดานอาวไทยมบรเวณทราบลมซงมน าจดเพยงพอส าหรบการเพาะปลกของชมชนขนาดใหญ เชน บรเวณอาวบานดอนไชยา จงหวดสราษฎรธาน ทราบเมองนครและทะเลสาบสงขวา ทราบปากน าตาป ชมชนเหลานไดพฒนาเตบโตขนเปนเมองทาส าคญในสมยประวตศาสตรเพราะมชยภมทด คอ มอาวจอดเรอและมเกาะหรอแหลมชวยก าบงคลนลม

เสนทางคาบสมทรฝงอนดามนบรรจบอาวไทย เปนเสนทางการเดนเรอทยงใหญของโลกแหงหนง และมอดตทรงโรจน อนปรากฏดวยหลกฐานทางประวตศาสตรทขดคนพบ เครองถวยเปอรเซย เครองเคลอบจากเมองจนอายกวาพนป เทวรปสญลกษณส าคญของการเผยแผศาสนาจากอนเดย รวมถงลกปดทบงบอกถงความเปนเมองทาทมการตดตอคาขายทเจรญรงเรองในยานน

ลกปดหนและแกวจากทงตกปจจบนอยในครอบครองของเอกชน พระนารายณทเขาศรวชย อ.พนพน จ.สราษฎรธาน

2.5 แหลงโบราณคดในแองสกลนคร ประกอบดวยกลมบานเชยง อยบรเวณทราบตอนบนของล าน าสงครามซงไหลลงล าน าโขง และกลมโพนชยบรเวณทราบตอนบนของล าน าชซงจะไหลลงไปสมทบกบล าน ามล

วฒนธรรมบานเชยง (ปจจบนอยในเขตจงหวดอดรธาน) ชมชนวฒนธรรมบานเชยงมพฒนาการตอเนองมาตงแตยคหนกลาง เนองจากเปนบรเวณทมความอดมสมบรณมาก ความส าคญโดดเดนอยทความสามารถในการใชเทคโนโลยโลหะกรรมระดบสงในการผลตเครองส ารดเปนเครองใช อาวธ และเครองประดบ รวมทงผลตเครองปนดนเผาทมลกษณะเฉพาะตว คอ เขยนลวดลายกนหอยสแดงบนพนผวภาชนะสนวล

เครองมอประเภทขวานปลองและเครองประดบ เบาหลอม จากวฒนธรรมลมน าสงคราม แหลงโบราณคดบานเชยง อดรธาน และภมภาคในเขตจงหวดสกลนคร อายในราว 4,500 ป - 2,000 ป

หอกและขวานปลองส ารด จากแหลงโบราณคดบานเชยง อายในราว 2,000 ป

เครองประดบท าจากส ารด จากแหลงโบราณคดบานเชยง อายในราว 2,000 ป

ก าไรรปแมลงปอ และ ก าไลรปเขาควาย ประดบลกกระดง จากแหลงโบราณคดบานเชยง จงหวดอดรธาน

ก าไลลกกระพรวน

เบดไหเขยนสบานเชยง

1.6 แหลงโบราณคดในแองโคราช ประกอบดวยกลมทงส ารดซงอยบรเวณทราบตอนกลางของล าน ามลและกลมทงกลารองไหซงอยในเขตพนทล าน ามล-ช บรเวณนคอนขางแหงแลงเพราะดนเปนดนปนทรายไมอมน า ยกเวนบรเวณปากน ามลซงเปนทราบดนตะกอนอนอดมสมบรณ แตชมชนในแองโคราชสามารถพฒนาขนเปนเมองใหญในสมยประวตศาสตรได เพราะมการผลตเหลกและเกลอสนเธาวเพอการสงออก ประกอบกบพนทนอยในท าเลทเชอมตอกบอสานตอนบน เขมร และลมแมน าเจาพระยา

ตางหส ารดจากเนนอโลก นครราชสมา อายในราว 1,800 - 2,000 ป เปนหลกฐานเครองประดบส ารดในยคเหลก

ไหดนเผาขนาดใหญทใชใสศพคนตายแลวน าไปฝงแหลงโบราณคดบานกระเบองนอก ต.กระเบองนอก อ.ชมพวง จ.นครราชสมา

โครงกระดกสตรใสเครองประดบส ารดทงทเปนตางห ก าไลแขนและหวงเอว อายในราว 1,800 ป จากเนนอโลก นครราชสมา เปนหลกฐานของเครองประดบส ารดในยคเหลก

ค าถาม1. นกเรยนคดวามนษยยคหนและมนษยยคโลหะในดนแดนประเทศไทยมการ

ตงถนฐานแตกตางกนอยางไร