EC 211 173

ในบทนจะพจารณาถงการก าหนดราคาของสนคาซงถกก าหนดจากอปสงคตลาดและอปทานตลาดของสนคาหรอบรการชนดนน การเขามาแทรกแซงตลาดของรฐบาลในการก าหนดราคาขนสง การก าหนดราคาขนต า และการเกบภาษของรฐบาล ตลอดจนพจารณาถงการเปลยนแปลงของราคาและปรมาณดลยภาพเมอมการเปลยนแปลงไปของอปสงค หรออปทาน ราคาดลยภาพ (Equilibrium Price)

ในระบบเศรษฐกจทมการแขงขนอยางสมบรณนน ราคาจะถกก าหนดโดยอปสงคและอปทาน ณ ระดบราคาซงปรมาณความตองการซอเทากบปรมาณเสนอขายพอด ราคานจะเปนราคาดลยภาพ (equilibrium price) โดยระดบราคานไมมแนวโนมทจะเปลยนแปลงเพมขนหรอลดลงตราบเทาทอปสงคและอปทานไมเปลยนแปลง และปรมาณซงปรมาณซอเทากบปรมาณเสนอขาย เรยกวาปรมาณดลยภาพ (equilibrium quantity)

จากตารางอปสงคและตารางอปทานจะสามารถหาราคาและปรมาณดลยภาพได สมมตในตลาดสนคา X มผบรโภค 2 ราย และผผลต 2 ราย โดยมตารางอปสงคและอปทานดงน

บทท 4 การก าหด ราคา

(Price Determination)

EC 211 174

ตารางท 4 – 1 ตารางอปสงคและตารางอปทาน

ปรมาณซอของคนท 1

(หนวย)

ปรมาณซอของคนท 2

(หนวย)

อปสงคตลาด (หนวย)

ราคาบาท/หนวย)

ปรมาณขายของคนท 1 (หนวย)

ปรมาณขายของคนท 2 (หนวย)

ปรมาณขายทงหมด (หนวย)

30 80 110 50 100 150 250 40 90 130 40 80 120 200 50 100 150 30 60 90 150 60 110 170 20 40 60 100 70 120 190 10 20 30 50

จากตารางท 4 – 1 ระดบราคาดลยภาพเทากบ 30 บาท/หนวย ซงเปนระดบราคาทปรมาณความตองการซอทงหมดเทากบปรมาณเสนอขายทงหมด โดยปรมาณดลยภาพเทากบ 150 หนวย ถาน าเอาระดบราคาและปรมาณเสนอซอทงหมดของตลาดมาเขยนเปนกราฟจะไดเสนอปสงคตลาด และในท านองเดยวกน ถาน าเอาระดบราคาและปรมาณเสนอขายทงหมดของตลาดมาเขยนเปนกราฟจะไดเสนอปทานตลาด ในการพจารณาดวยรปกราฟ ราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพถกก าหนด ณ จดทเสนอปสงคตดกบเสนอปทาน

รปท 4 – 1 การก าหนดราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพ

ปรมาณซอ, ปรมาณขาย (Qd,QS)

ราคา (P) S

Q1 Q2

P

P1

0

A B

D

P2

Q

E

F G

EC 211 175

จากรปท 4 – 1 ราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพอยท OP บาท และ OQ หนวยถาราคาสนคาสงขนจาก OP เปน OP1 บาท ท าใหปรมาณเสนอขาย (P1B หรอ OQ2 หนวย) มากกวาปรมาณซอ(P1A หรอ OQ1 หนวย) นนคอเกดอปทานสวนเกน(excess supply) ผขายจะมแนวโนมทจะลดราคาลงมา มฉะนนแลวผขายจะไมสามารถขายสนคาไดตามทตองการ ราคาจะลดลงมาจนถงราคาดลยภาพ และในท านองเดยวกนถาราคาสนคาลดลงจาก OP เปน OP2 บาท จะท าใหปรมาณซอ (P2G หรอ OQ2 หนวย) มากกวาปรมาณเสนอขาย (P2F หรอ OQ1 หนวย) นนคอเกดอปสงคสวนเกน (excess demand) ผซอมแนวโนมทจะเสนอใหราคาสงขน มฉะนนแลวจะไมสามารถซอสนคาไดตามตองการ ราคาสนคาจะสงขนจนสระดบราคาดลยภาพ ซงท าใหปรมาณซอเทากบปรมาณเสนอขาย

ถาพจารณาจากตารางท 4 – 1 ณ ระดบราคา 40 บาท/หนวย (ซงสงกวาราคาดลยภาพ 30 บาท/หนวย) ปรมาณความตองการซอของตลาดเทากบ 130 หนวย ในขณะทปรมาณเสนอขายทงหมดของตลาดเทากบ 200 หนวย เกดอปทานสวนเกนหรอสนคาขายไมหมดจ านวนเทากบ 70 หนวย ถาตองการขายสนคาใหหมด ผขายจะลดราคาสนคาลงจนในทสดระดบราคาจะกลบเขาสระดบราคาดลยภาพ และถาพจารณา ณ ระดบราคา 20 บาท/หนวย (ซงต ากวาราคาดลยภาพ 30 บาท/หนวย) ปรมาณความตองการซอของตลาดเทากบ 170 หนวย ในขณะทปรมาณเสนอขายทงหมดของตลาดเทากบ 100 หนวย สนคามไมพอแกความตองการหรอเกดอปทานสวนขาด (Shortage supply) หรอเกดอปสงคสวนเกน (Excess demand) จ านวน 70 หนวย ผซอทตองการไดสนคาจะเสนอราคาสนคาใหสงขน ท าใหปรมาณเสนอขายของสนคาเพมขน ระดบราคาจะสงขนจนในทสดระดบราคาจะกลบเขาสระดบราคาดลยภาพ

การพจารณาระดบราคาทสงกวาหรอต ากวาระดบราคาดลยภาพอาจพจารณาไดในกรณทมการแทรกแซงราคา กลาวคอ ถามการแทรกแซงของรฐบาลโดยการก าหนดราคาใหสงกวาราคาดลยภาพจะเรยกวาการก าหนดราคาขนต า (minimum price) ทงนเนองจากราคาทก าหนดจากตลาดต าเกนไปท าใหผผลตเดอดรอน รฐบาลจงเขามาชวยโดยก าหนดราคาใหสงกวาราคาดลยภาพ ซงจะมผลท าใหเกดอปทานสวนเกน (excess supply) ดงนนการก าหนดราคาขนต าจะสมฤทธผลเมอรฐบาลรบซอผลผลตสวนเกนในราคาขนต าทก าหนด

ถารฐบาลท าการก าหนดราคาขนสง(maximum price) ทงนเนองจากราคาทก าหนดจากตลาดสงเกนไปท าใหผบรโภคเดอดรอน รฐบาลจงเขามาชวยโดยก าหนดราคาใหต ากวา

EC 211 176

ราคาดลยภาพซงจะมผลท าใหเกดอปสงคสวนเกน(excess demand) จงตองมการปนสวนสนคา มฉะนนอาจเกดตลาดมด(black market) ได

บทบาทของรฐบาลในการแทรกแซงตลาด

ในทนการพจารณาบทบาทของรฐบาลในการแทรกแซงตลาดจะพจารณาใน 4 กรณ คอ การก าหนดราคาขนสงหรอการควบคมราคา การก าหนดราคาขนต าหรอการประกนราคา การก าหนดโควตาการผลต และการเกบภาษ

1. การก าหนดราคาขนสงหรอการควบคมราคา

รฐบาลจะเขามาก าหนดราคาขนสงเมอเหนวาราคาตลาดสงเกนไปท าใหผบรโภคเดอดรอน จงก าหนดราคาขนสง ณ ระดบทต ากวาราคาดลยภาพชองตลาด ซงหมายความวาผขายหรอผผลตจะคดราคาจากผบรโภคไดไมเกนกวาระดบราคาทรฐบาลก าหนดน

รปท 4 – 2 การก าหนดราคาขนสง

อปสงคสวนเกน

B

ราคา (P)

D

0 ปรมาณ(Q)

P

S

Q

A

E

C

P1 ราคาขนสง C

Q2 Q1

EC 211 177

จากรปท 4 – 2 ราคาและปรมาณดลยภาพของตลาดเทากบ OP บาท และ OQ หนวย ซงระดบราคา OP บาทนสงเกนไปจนผบรโภคเดอดรอน รฐบาลจะเขามาแทรกแซงราคาโดยการก าหนดราคา ณ ระดบราคาทต ากวาราคาดลยภาพของตลาด ระดบราคาทรฐบาลเชามาก าหนดนเรยกวา การก าหนดราคาขนสง (Maximum price legislation) สมมตรฐบาลก าหนดราคาขนสงทระดบ OP1 บาท เมอราคาลดลง ผผลตจะผลตสนคาออกมาเสนอขาย

ปรมาณลดลงจาก OQ เปน OQ1 หนวย ในขณะทผบรโภคจะมความตองการซอสนคามาก

ขนจาก OQ เปน OQ2 หนวย ท าใหเกดอปสงคสวนเกน (excess demand) สนคาไมพอ

กบความตองการ เทากบ Q1Q2 หนวย ซงอาจท าใหเกดปญหาตลาดมด (black market)

มการซอขายสนคาหลงรานในราคาทสงกวาราคาทรฐบาลก าหนด ดงนนเพอแกปญหาของสนคาทไมเพยงพอตอความตองการอาจตองน าเขาสนคามาจากตางประเทศ

กรณตวอยางการก าหนดราคาขนสง

สมมตสมการอปสงคและอปทานของตลาดเปนดงน

อปสงค: QD = – 5 P + 30

อปทาน : QS = 16 + 2 P

ถารฐบาลเขามาก าหนดราคาสนคาเทากบ 1 บาทตอหนวย ระดบราคานเรยกวาระดบราคาอะไร และจะมผลอยางไรตออปสงคและอปทานของตลาด

การทจะทราบวาระดบราคาทรฐบาลก าหนดเทากบ 1 บาทตอหนวยเปนระดบราคาอะไรกจะตองหาราคาและปรมาณดลยภาพของตลาดกอน

เนองจากทจดดลยภาพ QD = QS ดงนน

– 5 P + 30 = 16 + 2 P

P = 2

ดงนนระดบราคาดลยภาพเทากบ 2 บาท/หนวย

แทนคา P = 2 ในสมการอปสงคและอปทานจะได

EC 211 178

QD = – 5 (2) + 30 = 20 หนวย

QS = 16 + 2 (2) = 20 หนวย

สรปไดวา ราคาดลยภาพ = 2 บาท/หนวย และปรมาณดลยภาพ = 20 หนวย

เมอรฐบาลเขามาก าหนดราคาสนคาเทากบ 1 บาท/หนวย จงเปนการก าหนดราคาขนสง ณ ระดบราคาทก าหนดนจะท าใหอปสงคและอปทานของสนคาเปนดงน

QD = – 5 (1) + 3.75 (8) = – 5 + 30 = 25

QS = 14 + 2 (1) + 0.25 (8) = 14 + 2 + 2 = 18

แสดงวาอปทานนอยกวาอปสงค (Shortage in supply) หรอกลาวอกนยหนงเกด อปสงคสวนเกน (Excess demand) ซงหาไดจาก

Excess demand = QD – QS = 25 – 18 = 7 หนวย

เพอแกปญหาของอปสงคสวนเกนรฐบาลอาจตองสงสนคาน าเขามาจากตางประเทศเพอใหสนคามเพยงพอตอความตองการ

2. การก าหนดราคาขนต าหรอการประกนราคา

ถาราคาสนคาทก าหนดจากตลาดต าเกนไปจนท าใหผผลตเดอดรอน รฐบาลจะเขามาแทรกแซงราคาโดยการก านดราคาขนต า ณ ระดบราคาทสงกวาราคาดลยภาพชองตลาด

EC 211 179

รปท 4 – 3 การก าหนดราคาขนต า

จากรปท 4 – 3 เมอราคาทก าหนดจากตลาดคอ OP บาท ต าเกนไปจนผผลตเดอดรอน รฐบาลจะเขามาแทรกแซงราคาโดยการก าหนดราคา ณ ระดบราคาทสงกวาราคาดลยภาพของตลาด ระดบราคาทรฐบาลเชามาก าหนดน เรยกวา การก าหนดราคาขนต า (Minimum price legislation) ซงหมายความวาผผลตจะสามารถขายสนคานไดในราคาทไมต ากวาราคาทรฐบาลก าหนดน โดยถาราคาสนคาต ากวาทรฐบาลก าหนดรฐบาลจะเปนผรบซอผลผลตในราคาขนต าทรฐบาลก าหนด สมมตรฐบาลก าหนดราคาขนต าทระดบ OP3 บาท เมอ

มการก าหนดราคาขนต าท OP3 บาท จะท าใหปรมาณซอลดลงจากจาก OQ เปน OQ3 หนวย

และปรมาณเสนอขายเพมขนจาก OQ เปน OQ4 หนวย ท าใหมสนคาขายไมหมดหรอเกด

อปทานสวนเกน (Excess supply) จ านวนเทากบ Q3Q4 หนวย ถารฐบาลไมรบซอผลผลต

สวนเกน ผผลตจะไดรบรายไดเพยงพนท OP3FQ3 บาท เพอชวยเหลอผผลตรฐบาลจะเขา

มารบซอผลผลตสวนเกนความตองการโดยซอในราคาหนวยละ OP3 บาท ดงนนผผลตจะ

ไดรบรายไดทงหมดเทากบพนท OP3GQ4 บาท ซงในสวนรายไดนจะเปนรายจายซอ

ผลผลตสวนเกนของรฐบาลเทากบ OP3 x OQ4 ซงเทากบพนท Q3FGQ4 บาท

P

C

ราคา (P)

D

0 ปรมาณ(Q)

S A

E P3 F G

ราคาขนต า

Q3 Q4 Q

EC 211 180

กรณตวอยางการก าหนดราคาขนต า

ตวอยางท 1 สมมตฟงกชนอปสงคตลาดและฟงกชนอปทานตลาดเปนดงน

QD = 120 – 20 P

QS = 10 P

ถารฐบาลก าหนดราคาเทากบ 5 บาทตอหนวย ระดบราคานเรยกวาระดบราคาอะไร และจะเกดอะไรกบตลาด

วธท า กอนการเขามาก าหนดราคาของรฐบาล

ณ ระดบราคาดลยภาพ QD = QS ดงนน

120 – 20 P = 10 P

PE = 4

แทนคา PE = 4 ในสมการ QD หรอ QS จะไดปรมาณดลยภาพ

QD = 120 – 20 (4) = 40

QS = 10 (4) = 40

ดงนนราคาดลยภาพเทากบ 4 บาท/หนวย และปรมาณดลยภาพเทากบ 40 หนวย

ถารฐบาลก าหนดเทากบ 5 บาทตอหนวย ซงระดบราคานสงกวาราคาดลยภาพ ระดบราคาทก าหนดนจงเปนระดบราคาขนต า (minimum price)

เมอมการก าหนดราคาเทากบ 5 บาทตอหนวย แทนคา P ในสมการอปสงคและอปทาน

QD = 120 – 20 (5) = 20

QS = 10 (5) = 50

เมอมการก าหนดราคาขนต าเทากบ 5 บาทตอหนวย จะท าใหปรมาณเสนอขาย(QS)มากกวาปรมาณความตองการซอ (QD) หรอเกดอปทานสวนเกน (excess supply)

Excess supply = QS – QD = 50 – 20 = 30 หนวย

EC 211 181

ตวอยางท 2 สมมตสมการอปสงคและอปทานของขาวเปนดงน

อปสงค: QD = 3,550 – 266 P

อปทาน: QS = 1,800 + 240 P

ถารฐบาลเขามาก าหนดราคาท 3.7 บาทตอหนวย จะเกดอะไรขนตอตลาด ถารฐบาลมนโยบายแกไขปญหาทเกดขนจากการเขามาแทรกแซงราคาตลาดเขนน รฐบาลจะตองจายเงนอดหนนจ านวนเงนเทาใด

วธท า กอนอนจะตองหาราคาและปรมาณดลยภาพของตลาดกอนการเขามาก าหนดราคาของรฐบาล ซงจะไดวา ทดลยภาพ QD = QS ดงนน

3,550 – 266 P = 1,800 + 240 P

506 P = 1,750

P = 3.46 (ปดจดทศนยม)

แทนคาราคาในสมการอปสงคและอปทานจะไดปรมาณดลยภาพ

QD = 3,550 – 266 (3.46) = 2,630 หนวย

QS = 1,800 + 240 (3.46) = 2,630 หนวย

การเขามาก าหนดราคาของรฐบาลเทากบ 3.7 บาทตอหนวย ซงสงกวาราคาดลยภาพ จงเปนการก าหนดราคาขนต า (Minimum price legislation)

ณ ระดบราคาเทากบ 3.7 บาทตอหนวย หาปรมาณความตองการซอและปรมาณเสนอขายโดยแทนคาราคาในสมการอปสงคและอปทาน

จาก QD = 3,550 – 266 (3.7) = 2,566 หนวย (ปดจดทศนยม)

QS = 1,800 + 240 (3.7) = 2,688 หนวย

จะเหนวา ณ ระดบราคา 3.7 บาทตอหนวย ปรมาณเสนอขายมากกวาปรมาณความตองการซอเทากบ (2688 – 2566) = 122 หนวย

ถารฐบาลไมรบซอผลผลตสวนเกน รายไดทผผลตจะไดรบ = 2,566 x 3.7

= 9,494.2 บาท

EC 211 182

ถารฐบาลรบซอผลผลตสวนเกน รฐบาลจะตองจายเงน = 122 x 3.7 = 451.4 บาท

รายไดทงหมดทผผลตไดรบเมอมการก าหนดราคาขนต า = 9,494.2 + 451.4

= 9,945.6 บาท

การเกบภาษ

การเกบภาษของรฐบาลจะมผลตอราคาและปรมาณซอขายของสนคา โดยถาเกบภาษจากผผลตจะมผลใหเสนอปทานลดลง โดยจะลดลงขนานกบเสนเดมถารฐเกบภาษตอหนวยของสนคา (Per unit tax) และจะไมขนานกบเสนเดมถาเกบภาษคดเปนเปอรเซนตของราคาสนคา (Ad-varolem tax) โดยระดบราคาทสงขน รฐจะเกบภาษไดมากขน และถาเกบภาษจากผบรโภคจะมผลท าใหเสนอปสงคเปลยนแปลงไปในทางทลดลง

1. กรณเกบภาษจากผผลต

การพจารณาผลของการเกบภาษตอหนวยของสนคา(Per unit tax) หรอเรยกเกบภาษสรรพสามต (Excise tax) จากผผลตจะมผลตอเสนอปทานของผขาย(หรอผผลต) ดงรปท 4 – 4

รปท 4 – 4 ผลการเกบภาษตอหดวยของสดคาจากผผลต

tP = 1P + t

ราคา (P)

0 ปรมาณ(Q)

S F

1Q

S T

1P B

t t

EC 211 183

จากรปท 4 – 4 กอนการเกบภาษเสนอปทานของผผลตคอเสน S ณ จด B บนเสน S แสดงใหเหนวาผผลตจะยนดน าสนคาออกมาขายปรมาณ OQ1 หนวยกตอเมอราคาสนคา

เทากบ OP1 บาท ถามการเกบภาษตอหนวยจากผผลตจะมผลใหเสนอปทานเลอนจากเสน S

มาเปนเสน S T ทงนเพราะผขายยนดจะขายสนคาแตละหนวยกตอเมอราคาขายจะตองสงขนกวาเดมเทากบภาษตอหนวยทรฐบาลเรยกเกบ เชน จากรปท 4 – 4 ถามการเกบภาษจากผผลตหนวยละ t บาท จะพบวาผผลตจะยนดน าสนคาออกมาขายปรมาณ OQ1 หนวยกตอเมอ

ราคาขายจะตองสงขนเปน tP บาท ซงระดบราคา tP นจะเทากบระดบราคา 1P + t เมอทก ๆ ปรมาณเสนอขายผผลตจะบวกภาษตอหนวยทตองเสยภาษจงท าใหเสนอปทานหลงเกบภาษเคลอนยายไปทางดานซายมอของเสนเดม ดงนนชวงหางในแนวตงของเสนอปทานเสนเดม(กอนเกบภาษ S) กบเสนอปทานเสนใหม (หลงเกบภาษ TS ) จะเทากบอตราภาษตอหนวย

สมมตอปทานของสนคาชนดหนงในตลาดเปนดงน

ตารางท 4 – 2 ตารางอปทาน

ราคา (บาท/หนวย) ปรมาณขาย (หนวย) 4.6 900 4.4 800 4.2 700 4.0 600 3.8 500 3.6 400 3.4 300 3.2 200 3.0 100

ถารฐบาลเกบภาษจากผขายหนวยละ 0.60 บาท จะสามารถปรมาณเสนอขายแตละระดบราคาหลงเกบภาษไดดงน

EC 211 184

ตารางท 4 – 3 ปรมาณขายแตละระดบราคาหลงเกบภาษ

ราคา (บาท/หนวย) ปรมาณขายหลงเกบภาษ (หนวย) 5.2 900 5.0 800 4.8 700 4.6 600 4.4 500 4.2 400 4.0 300 3.8 200 3.6 100

ส าหรบกรณทมการเกบภาษคดเปนเปอรเซนตของราคาสนคา (สมมตเกบ v %ของราคา) กจะมผลท าใหเสนอปทานหลงเกบภาษเคลอนยายไปทางดานซายมอของเสนเดมเชนกน แตชวงหางของทง 2 เสนจะไมเทากน ทงนเนองจากยงราคาสงขนจ านวนภาษทรฐบาลเรยกเกบจะมากขน ดงนน ณ ระดบราคาสง ๆ เสนอปทานหลงเกบภาษจะอยหางจากเสนเดมมากขน ดงรปท 4 – 5

รปท 4 – 5 ผลการเกบภาษค เปดเปอรเซดตของราคาสดคา

tP

ราคา (P)

0 ปรมาณ(Q)

S F

1Q

S T

1P B v% ของ P

Tax

EC 211 185

ผลของการเกบภาษตอหนวยของสนคาจากผผลตตอราคาและปรมาณซอขาย

การเกบภาษจากผผลตจะมผลตอราคาและปรมาณซอขายสนคาในตลาดอยางใดสามารถพจารณาไดจากรปท 4 – 5

รปท 4 – 5 แสดงผลของการเกบภาษตอหนวยของสนคา

จากรปท 4 – 5 กอนมการเกบภาษ ราคาและปรมาณดลยภาพอยท OP1 บาท และ

OQ1 หนวย สมมตมการเกบภาษตอหนวยของสนคาหรอเรยกเกบภาษสรรพสามตจากผขาย

หรอผผลตเทากบ t บาทตอหนวย ท าใหเสนอปทานเคลอนยายลดลงในลกษณะทขนานกบเสนอปทานเดมเปนเสน S T ดงนนถาผขายตองการขายสนคาปรมาณ OQ1 หนวย จะตองขาย

สนคาในราคาทสงขนโดยบวกภาษในราคาทเคยเสนอขายเดม คอเทากบ P1+ t บาท แต ณ

ระดบราคานเกดอปทานสวนเกน (excess supply) แสดงวาผขายไมสามารถผลกภาระภาษไปใหผบรโภคไดทงหมด ผขายจะลดราคาสนคาลงจนไดดลยภาพใหม ณ ระดบราคา OP2 บาท

และปรมาณเทากบ OQ2 หนวย ณ ปรมาณผลตเทากบ OQ2 หนวย จ านวนภาษตอหนวยท

S

P3

ปรมาณสนคา (Q) 0

P2

D

ST

P1

Q2

ราคา (P) บาท/ หนวย

Q1

t

B

A

E C

P1 + t

EC 211 186

รฐบาลเรยกเกบจากผขายเทากบ AB บาท ระดบราคาสนคาทสงขนจากเดมตอหนวยเทากบ P1P2 บาท แสดงวาผบรโภคตองรบภาระภาษบางสวนจากการทผบรโภคตองซอสนคาในราคาสงขน นนคอผบรโภคตองรบภาระภาษทงหมดเทากบ P1P2 x OQ2 บาท หรอเทากบ

พนท P1P2 AC บาท ภาระภาษตอหนวยทเหลอเทากบ CB บาท หรอ P2P3 บาท ผขาย

จะตองรบภาระภาษน และผขายจะรบภาระภาษทงหมดเทากบ P2P3 x OQ2 บาทหรอเทากบ

พนท P3P1 CB บาท

ตวอยางการพจารณาผลของการเกบภาษ

ถาอปสงคและอปทานของสนคาชนดหนงในตลาดเปนดงตารางท 4 – 4

ตารางท 4 – 4 ตารางอปสงคและตารางอปทาน

ปรมาณซอ (หนวย) ราคา (บาท/หนวย) ปรมาณขายกอนเกบภาษ (หนวย) 150 4.6 900 200 4.4 800 250 4.2 700 300 4.0 600 350 3.8 500 400 3.6 400 450 3.4 300 500 3.2 200 550 3.0 100

ถารฐบาลเกบภาษจากผขาย หนวยละ 0.60 บาท ใหหา

(1) ราคาและปรมาณซอขายกอนเกบภาษ และหลงเกบภาษ

(2) ภาษทงหมดทจะตองจายใหกบรฐบาล และภาระภาษทตกอยกบผซอและผขาย

EC 211 187

จากตารางท 4 – 4 จะพบวากอนเกบภาษ ราคาซอขายของสนคาในตลาดเทากบ 3.6 บาทตอหนวยและปรมาณซอขายของสนคาในตลาดเทากบ 400 หนวย และเมอมการเกบภาษตอหนวยจากผผลตเทากบ 0.60 บาท จะไดตารางอปทานหลงเกบภาษเปนไปตามตารางท 4 – 3 จะพบวาราคาซอขายหลงเกบภาษเทากบ 4.0 บาท และปรมาณดลยภาพหลงเกบภาษเทากบ 300 หนวย แสดงวารฐบาจะไดรบภาษทงหมดเทากบ 0.6 x 300 เทากบ 180 บาท ผซอรบภาระภาษตอหนวยเทากบ 0.4 บาทจากการทตองซอในราคาตอหนวยทสงขน ท าใหผซอรบภาระภาษทงหมดเทากบ 0.4 x 300 เทากบ 120 บาท และผขายตองรบภาระภาษตอหนวยเทากบ 0.2 บาท ท าใหผขายรบภาระภาษทงหมดเทากบ 0.2 x 300 เทากบ 60 บาท

ตวอยางการค านวณหาราคาและปรมาณดลยภาพหลงเกบภาษ

ถาสมการอปสงค (QD) และอปทาน (QS) ของสนคาเปนดงตอไปน

อปสงค: QD = 150 – 50 P

อปทาน: QS = 60 + 40 P

ถารฐบาลเกบภาษตอหนวยของสนคาเทากบ 0.5 บาท ใหหาราคาและปรมาณภาพกอนและหลงเกบภาษ และผซอและผขายรบภาระภาษทงหมดเทาใด

วธท า กอนเกบภาษ ทดลยภาพ QD = QS ดงนน

150 – 50 P = 60 + 40 P

90 P = 90

P = 1

แทนคา P = 1 ใน QD และ QS จะได

QD = 150 – 50 (1) = 100

QS = 60 + 40 (1) = 100

ดงนนกอนเกบภาษ ราคาดลยภาพ = 1 บาท/หนวย และปรมาณดลยภาพ = 100 หนวย

EC 211 188

เมอรฐบาลเกบภาษ 0.5 บาท/หนวย ถา PD = ราคาทผซ อจาย และ PS =ราคาทผขายไดรบ ดงนน

t = PD – PS

PS = PD – t

ดงนนสมการอปทานหลงเกบภาษ (QS) คอ

QS = 60 + 40 (P – 0.5)

ทดลยภาพหลงเกบภาษ QD = QS ดงนน

150 – 50 P = 40 + 40 P

90 P = 110

P = 90

110 = 1.22

แทนคา P = 1.22 ใน QD และ QS

QD = 150 – 50 (1.22) = 89

QS = 60 + 40 (1.22 – 0.5) = 89

ดงนนหลงเกบภาษ ราคาดลยภาพ = 1.22 บาท/หนวย และปรมาณดลยภาพ = 89 หนวย

เมอราคาดลยภาพหลงเกบภาษเพมขน แสดงวาผซอรบภาระภาษตอหนวยเทากบ 0.22 บาท ดงนนผซอจะรบภาระภาษทงหมดเทากบ (0.22 x 89) เทากบ 19.58 บาท และผขายรบภาระภาษตอหนวยเทากบ 0.28 บาท และรบภาระภาษทงหมดเทากบ (0.28 x 89) เทากบ 24.92 บาท

EC 211 189

2. กรณเกบภาษตอหนวยจากผซอ

เมอเกบภาษจากผซอจะมผลตอเสนอปสงค โดยถาเกบภาษตอหนวยของสนคาจากผซอจะท าใหเสนอปสงคเปลยนแปลงในทางทลดลง พจารณาไดดงรปท 4 – 6

รปท 4 – 6 การเปลยนแปลงของเสนอปสงคเมอมการเกบภาษตอหนวยจากผซอ

จากรปท 4 – 6 สมมตกอนการเกบภาษ ราคาของสนคาเทากบ OP1 บาท ซง ณ ระดบราคาน ปรมาณความตองการซอเทากบ OQ1 หนวย เมอรฐบาลเรยกเกบภาษตอหนวย(Per unit tax) จากผซอ ท าใหเสนอปสงคเลอนระดบต าลงมาจากเสน D มาเปนเสน TD ทงนเพราะเมอผซอตองเสยภาษตอหนวยในการซอ ผซอจะยงคงซอสนคาในปรมาณเทาเดม ณ แตละระดบราคา เมอระดบราคาสนคาลดต าลงเทากบภาษตอหนวยทตองจาย เสนอปสงคเสนใหม(หลงเกบภาษ)จะขนานกบเสนอปสงคกอนเกบภาษ โดยชวงหางตามแนวตงของเสนอปสงคเสนเดมกบเสนอปสงคเสนใหมจะเทากบภาษตอหนวยทรฐบาลเรยกเกบจากผซอ

A D

t

ราคา (P)

0

B

TD

Pt

ปรมาณ (Q)

P

Q

EC 211 190

ส าหรบการเกบภาษจากผซอโดยคดเปนเปอรเซนตของราคาสนคาจะมผลใหเสนอปสงคเคลอนยายไปทางดานซายมอของเสนเดมในลกษณะทไมขนานกบเสนเดม

รปท 4 – 7 การเปลยนแปลงของเสนอปสงคเมอมการเกบภาษคดเปนเปอรเซนตของราคาสนคา

การพจารณาผลการเกบภาษตอหนวยจากผซอ

การเกบภาษจากผซอจะมผลตอราคาและปรมาณซอขายในตลาดพจารณาไดจากรปท 4 – 8

A

t

ราคา (P)

D

0

B

TD

Pt

ปรมาณ (Q)

P

Q

EC 211 191

รปท 4 – 8 ผลของการเกบภาษตอหนวยจากผซอ

จากรปท 4 – 8 กอนการเกบภาษ จดดลยภาพจะอยทจด E ราคาดลยภาพเทากบ

OP บาท ปรมาณดลยภาพเทากบ OQ หนวย เมอรฐบาลเรยกเกบภาษตอหนวยจากผซอมผลใหเสนอปสงคเลอนระดบต าลงมาจากเสน D มาเปนเสน TD โดยชวงหางตามแนวตงของเสนอปสงคเดมกบเสนอปสงคใหมเทากบภาษตอหนวยทรฐบาลเรยกเกบจากผซอ การลดลงของเสนอปสงคจะท าใหราคาและปรมาณดลยภาพลดลงเปน OP1 บาท และ OQ1 หนวย สวนของ

ราคาทลดลง BE1 บาท คอภาระภาษตอหนวยทผขายตองรบภาระ ดงนนภาระภาษทงหมดท

ผขายตองรบเทากบ BE1x OQ1 บาท หรอเทากบพนท P1PBE1และสวนทเหลอ AB บาท

คอภาระภาษทตกเปนของผซอ ดงนนภาระภาษทงหมดทผซ อตองรบเทากบ AB x OQ1 บาท

P

Q1

S

E1

TD

D

0 Q

P1

P

Q

B

A

E

EC 211 192

การเปลยนแปลงของราคาและปรมาณดลยภาพ

ราคาและปรมาณดลยภาพจะเปลยนแปลงไปเมอมการเปลยนแปลงในเสนอปสงค หรอเสนอปทาน หรอเปลยนทงเสนอปสงคและอปทาน โดยราคาและปรมาณดลยภาพจะเปลยนแปลงไปมากนอยเพยงใด และเปนไปในทศทางใดขนอยกบขนาดและทศทางการเปลยนแปลงของเสนอปสงคและเสนอปทาน ซงสามารถพจารณาไดดงน

1. การเปลยนแปลงของราคาและปรมาณดลยภาพในกรณทอปสงคเปลยนแปลงโดยทอปทานคงท

ถาเสนอปสงคเพมขนโดยทอปทานคงท จะท าใหราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพเพมขน และถาเสนอปสงคลดลงโดยทอปทานคงท จะท าใหราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพลดลง ดงแสดงดวยรปท 4 – 9

รปท 4 – 9 การเปลยนแปลงของราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพในกรณทอปสงคเปลยนแปลงโดยทอปทานคงท

D1

ก. อปสงคเพมขน

Qd, QS

ราคา (P) S1

Q1 Q2

P1

P2

0

E1

D2

E2

ข. อปสงคลดลง

Qd, QS

ราคา (P) S1

Q3 Q1

P3

P1

0

D2

E3

D1

E1

EC 211 193

2. การเปลยนแปลงของราคาและปรมาณดลยภาพในกรณทอปทานเปลยนแปลงโดยทอปสงคคงท

ถาเสนอปทานเพมขนโดยทอปสงคคงท จะท าใหราคาดลยภาพเปลยนแปลงลดลง และปรมาณดลยภาพเพมขน และถาเสนอปทานลดลงโดยทอปสงคคงทจะท าใหราคาดลยภาพเปลยนแปลงเพมขน และปรมาณดลยภาพลดลง ดงแสดงดวยรปท 4 – 10

รปท 4 – 10 การเปลยนแปลงของราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพในกรณทอปทานเปลยนแปลงโดยทอปสงคคงท

3. การเปลยนแปลงของราคาและปรมาณดลยภาพในกรณททงอปสงคและอปทานเปลยนแปลง

ถาทงเสนอปสงคและอปทานเพมขน โดยทอปสงคเพมขนเทากบอปทานทเพมขน จะท าใหราคาดลยภาพไมเปลยนแปลง แตปรมาณดลยภาพเพมขน และในทางตรงขามถาทงเสนอปสงคและอปทานลดลง โดยทอปสงคลดลงเทากบอปทานทลดลง จะท าใหราคาดลยภาพไมเปลยนแปลง แตปรมาณดลยภาพลดลง ดงแสดงดวยรปท 4 – 11

ข. อปทานลดลง ก. อปทานเพมขน

Qd, QS

ราคา (P) S1

Q1 Q2

P2

P1

0

D1

E1

S2

E2

Qd, QS

ราคา (P)

S1

Q3 Q1

P1

P3

0

E3

D1

E1

S3

EC 211 194

รปท 4 – 11 การเปลยนแปลงของราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพในกรณททงอปสงคและอปทานเปลยนแปลง

ในกรณททงเสนอปสงคและอปทานเพมขน โดยทอปสงคเพมขนมากกวาอปทานทเพมขน จะท าใหราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพเพมขน และในทางตรงขามถาทงเสนอปสงคและอปทานลดลง โดยทอปสงคลดลงมากกวาอปทานทลดลง จะท าใหราคาดลยภาพ และปรมาณดลยภาพลดลง ดงแสดงดวยรปท 4 – 12

S3

Qd, QS

ราคา (P)

S1

Q3 Q1

P1

0

E3

D1

E1

ข. ทงอปสงคและอปทานลดลง โดย D = S

D3

ก. ทงอปสงคและอปทานเพมขน โดย D = S

Qd, QS

ราคา (P) S1

Q1 Q2

P1

0

D1

E1

S2

E2

D2

EC 211 195

รปท 4 – 12 การเปลยนแปลงของราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพในกรณททงอปสงคและอปทานเปลยนแปลง

ตวอยางการค านวณหาราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพ

ตวอยางท 2 สมมตให Demand function และ Supply function ของสนคาชนดหนง แสดงดวยสมการตอไปน

อปสงค: QD = 120,000 – 20,000 P

อปทาน: QS = 20,000 P

จงหาราคาและปรมาณดลยภาพ

วธท า เนองจาก ณ ระดบราคาดลยภาพ อปสงคเทากบอปทาน (QD = QS)

120,000 – 20,000 P = 20,000 P

ก. ทงอปสงคและอปทานเพมขน โดย D > S

Qd, QS

ราคา (P) S1

Q1 Q2

P1

0

D1

E1

S2

E2

D2

P2

ข. ทงอปสงคและอปทานลดลง โดย D > S

Qd, QS

ราคา (P)

S1

Q3 Q1

P3

0

E3

D1

E1

S3

D3

P1

EC 211 196

P = 000,40

000,120 = 3

แทนคา PE = 3 ในสมการ QD หรอ QS จะไดปรมาณดลยภาพ

QD = 120,000 – 20,000 (3) = 60,000

QS = 20,000 (3) = 60,000

ดงนน ราคาดลยภาพเทากบ 3 บาท/หนวย และปรมาณดลยภาพเทากบ 60,000 หนวย ราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพจะไมเปลยนแปลง ตราบทอปสงคและอปทานไมเปลยนแปลง

ถาสมมตวา เสนอปสงคเปลยนแปลง โดยทเสนอปทานไมมการเปลยนแปลง

โดยสมมตใหอปสงคเสนใหมก าหนดขนดวย Demand function ใหม คอ

QD = 140,000 – 20,000 P

ระดบราคาดลยภาพ และปรมาณดลยภาพใหม หาไดโดยการก าหนดให Demand function ใหม เทากบ Supply function เดม

ดงนน ณ ราคาดลยภาพใหม QD = QS

140,000 – 20,000 P = 20,000 P

P = 000,40

000,140 = 3.5

แทนคา PE = 3.5 ในสมการ QD หรอ QS จะไดปรมาณดลยภาพ

QD = 140,000 – 20,000 (3.5) = 70,000

QS = 20,000 (3.5) = 70,000

ดงนน ผลการเปลยนแปลงของอปสงค โดยทอปทานไมเปลยนแปลง ท าใหราคาดลยภาพเปลยนจาก 3 บาท เปน 3.5 บาท และปรมาณดลยภาพเพมขนจาก 60,000 หนวย เปน 70,000 หนวย

ถาสมมตวา อปทานเปลยนแปลง โดยทอปสงคคงท ไมเปลยนแปลง โดยเสนอปทานใหมก าหนดขนดวย Supply function คอ

QS = 40,000 + 20,000 P

EC 211 197

ระดบราคาดลยภาพและปรมาณดลยภาพใหม หาไดโดยการก าหนดใหฟงกชนอปสงคเดม เทากบ ฟงกชนอปทานใหม คอ

QD = QS

120,000 – 20,000 P = 40,000 + 20,000 P

P = 000,40

000,80 = 2

ดงนนผลจากการเปลยนแปลงของอปทานโดยทอปสงคไมเปลยนแปลง ท าใหราคาดลยภาพลดลงจาก 3 บาท/หนวย เปน 2 บาท/หนวย และปรมาณดลยภาพเพมขนจาก 60,000 หนวย เปน 80,000 หนวย

ถาพจารณาวาทงอปสงคและอปทานเปลยนแปลง โดยเปลยนเปนฟงกชนอปสงคใหม และอปทานใหมทพจารณาแลว คอ

QD = 140,000 – 20,000 P

QS = 40,000 + 20,000 P

ดงนน ราคาดลยภาพใหม หาไดจาก QD = QS

140,000 – 20,000 P = 40,000 + 20,000 P

P = 000,40

000,100 = 2.5

แทนคา PE = 2.5 ในสมการ QD หรอ QS จะไดปรมาณดลยภาพ

QD = 140,000 – 20,000 (2.5) = 90,000

QS = 40,000 + 20,000 (2.5) = 90,000

จะเหนไดวา เมอทงอปสงคและอปทานเปลยนแปลงโดยทเสนอปสงคและเสนอปทานเปลยนแปลงในทางเพมขน จะท าใหราคาดลยภาพลดลงจาก 3 บาท/หนวย เปน 2.50 บาท/หนวย และปรมาณดลยภาพจะเพมขนจาก 60,000 หนวย เปน 90,000 หนวย

จากทพจารณาทงหมดน ถาน ามาเขยนเปนกราฟได ดงน

EC 211 198

รปท 4 – 13 ดลยภาพของราคาและปรมาณ

60 70 90 100 120 140 Qd, QS(พนหนวย)

ราคา (P)

S: QS= 20,000P

2

0

1

5

6

4

7

D: QD= 140,000 – 20,000 P

D: QD = 120,000 – 20,000 P

E E1

E2

3.5

2.5

40 20

S:QS= 40,000 + 20,000P

E3

80

3