บทคัดย่อ - gscm.nida.ac.thgscm.nida.ac.th/public-action/ejournal/vol.3-58/1.pdf ·...

1 วารสารการสอสารและการจดการ นดา ปท 1 ฉบบท 3 (กนยายน – ธนวาคม 2558)

กลยทธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาการทอผาไหม

กรณศกษา ชมชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร

Communication strategy for convey wisdom of silk weaving

A case study of Pratun village moo 4 Tan sub-distirctSrikoraphum District Surin Province

ปญญรตน วนทอง1 พชน เชยจรรยา2

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษากลยทธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาการทอผาไหม และศกษาการรบร ทศนคต ความรความเขาใจตลอดจนพฤตกรรมในการน าภมปญญาการทอผาไหมไปปรบใชในชวตของประชาชนชมชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร ซงเปนการวจยทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ โดยการวจยเชงคณภาพ ผวจยใชวธการสมตวอยางแบบเลอกเฉพาะเจาะจง โดยการสมภาษณเชงลกกบผน าชมชน ปราชญชาวบาน ผสบทอดการทอผาไหมและแกนน าอนรกษการทอผาไหม เพอวเคราะหกลยทธเกยวกบการสอสารเพอการถายทอด นอกจากนยงใชวธการสมภาษณแบบกลมกบผใหญและเยาวชนในชมชนทอยในฐานะผรบสารเพอวเคราะหความคดเหน ขอเสนอแนะทเกยวกบวธการถายทอดภมปญญาการทอผาไหม และการวจยเชงปรมาณ ใชแบบสอบถามจ านวน 350 ชด เพอวดการรบร ทศนคตความรความเขาใจและพฤตกรรมของกลมเปาหมาย รวมทงใชการสงเกตแบบไมมสวนรวม ศกษาคนควาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของเพอน ามาสนบสนนผลการศกษา

จากผลการศกษาเชงคณภาพเกยวกบกลยทธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาการทอผาไหมของชมชนบานประทน พบวา มวธการถายทอดโดยการอาศยบคคลเปนแหลงความรในการสาธต เนนการปฏบตและลงมอท า ซงบานถอเปนแหลงถายทอดทส าคญ ในการถายทอดใชการเรยนรแบบมขปาฐะ คอ การเรยนรจากบรรพบรษถายทอดกนมาอยางตอเนอง แหลงความรทส าคญคอ ครอบครว ตงแตแมสอนลก พสอนนอง นาสอนหลาน ใชวธสอนดวยการปฏบตจรง อธบายการท าดวยการบอกเลา หรอบางครงคนในหมบานกรวมกลมกนเพอทอผาไหม หากไมเขาใจจะไดสอบถามกนได ไมมการปดบงความรหรอหวงภมปญญาแตอยางใด รวมถงมกลยทธใน 1นกศกษามหาบณฑต คณะนเทศศาสตรและนวตกรรมการจดการ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร 2 ทปรกษา รองศาสตราจารย รองคณบดฝายวชาการ คณะนเทศศาสตรและนวตกรรมการจดการ

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2

Journal of Communication and Management NIDA Volume 1 Number 3 (September – December)

2015)

การสอสารเพอการถายทอด คอ การใชกลยทธสอพนบาน สอบคคล สอใหม สอมวลชน และสอเฉพาะกจ เพอใหกลยทธการสอสารดงกลาวมอทธพลตอการโนมนาวใจและสงผลใหประชาชนในชมชนเขามามสวนรวมในการถายทอดภมปญญาการทอผาไหม สามารถหลอมรวมคนในชมชนใหเปนหนงเดยวกนและรวมกลมกนเพออนรกษมรดกของชมชนตอไป ดานการรบร ทศนคต ความรความเขาใจและพฤตกรรมของประชาชนชมชนบานประทนเกยวกบภมปญญาการทอผาไหม พบวา ผลจากการสอสารภายในชมชนทมการใชกลยทธสอทหลากหลายเพอใหเขาถงกลมคนทกกลมภายในชมชนนนกอเกดการเปลยนแปลงดานทศนคต ทงทศนคตทมตอผน าชมชน และทศนคตทมตอภมปญญาการทอผาไหม ซงสงผลใหคนในชมชนเกดความรความเขาใจเกยวกบวธการถายทอดและชองทางการสอสารมากขน อนน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทท าใหเกดความรวมมอในการเขามาเปนสวนหนงในผสบทอดและผอนรกษภมปญญาการทอผาไหมตอไป

ทงน จากผลการศกษาดงกลาว พบวา ชมชนบานประทนประสบความส าเรจในดานของการใชสอประเภทตางๆใหเหมาะสมกบบรบทของชมชน สามารถเปนชมชนตนแบบในการศกษาวธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาทองถนใหกบชมชนอนไดดวยการบรหารจดการการสอสารของชมชนทเหมาะสมและมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงการมสอบคคล ไดแก ปราชญชาวบานและผน าชมชนทมความเขมแขงและยนหยดทจะพฒนาคนพฒนาคนและเสรมสรางความรใหแกคนในชมชน เพอใหคนในชมชนมองเหนถงรากฐานหรอแกนทแทจรงของความเปนชมชนวาเกดจากอะไร สามารถดแลรกษาใหด ารงสบตอไปไดดวยวธการอยางไร และชมชนสามารถเปนชมชนทมการพฒนาทยงยนไดตราบทคนในชมชนรวมมอกนรกษาและหวงแหนภมปญญาทบรรพบรษไดสงสมไวใหอยางถกวธ

ค าส าคญ: กลยทธการสอสาร, การถายทอดภมปญญา, ชมชนบานประทน


Abstract

This research aims to study the communication strategies to convey wisdom of silk weaving. And education, awareness, attitudes, knowledge and behavior on the wisdom of silk to deploy in public life in Pratun Moo 4 ,Tambon Tan, Sikhoraphumdistrict,Surin province. This is a research both qualitative and quantitative, qualitative research. Researchers used random sampling method to select specific. In-depth interviews with community leaders.The successor of silk and silk weaving vocal conservative.To analyze strategies regarding communication for the transmission. It also uses interviews with adults and youth groups in the community who are in a position to review the analysis receivers. Suggestions on how to convey the wisdom of silk weaving. And quantitative research 350 sets of questionnaires to measure the cognitive perception, attitude and behavior of target audiences. The observation without participation.Study of the documents and related research to support the study.

The results of a qualitative study on communication strategies to convey the wisdom of the community, find a way to convey to rely on a source of knowledge in the demonstration. Pragmatic and action The house is considered a major source of transmission. To convey the oral learning is to learn from our ancestors passed down continuously. Knowledge is important that parents teach their children that taught my family since I taught them how to teach with practicality. Explaining to do by telling. Some people in the village were gathered for weaving. If you do not understand can ask each other when obscure knowledge or wisdom, no somehow spared. Including communication strategies to convey is the use of traditional media, new media, media strategy, media and specialized media. Such communication strategies to influence, persuasion and influence people in the community to contribute to knowledge transfer in silk weaving. Can unite people in the community to unite and unite to preserve the heritage of the community. The change in attitude The attitude toward community leaders. And attitudes toward wisdom woven silk. As a result, people in the community about how to convey a better understanding and more communication channels. This is leading to changes in behavior that caused the

4


2015)

partnership to be a part of the heritage and the conservation of wisdom woven silk next.

The study found that community successful in their use of media in the context of the community. Can be a model community in educational communication methods for the transmission of local knowledge to other communities by managing the communication of appropriate and effective community.Especially the media, including scholars and community leaders who are strong and resolute to develop and strengthen the development of knowledge to the community. So that people in the community see the real foundation or core of the community that caused what. Can be maintained to serve as a successor to be that way, however. And the community is a community that has sustainable development as long as the people in the community together to preserve and cherish the wisdom that fathers have accumulated a correct way.

Keywords: Communication Strategy, convey wisdom of silk weaving ,Pratun village

บทน า

ชมชนในประเทศไทยประกอบไปดวยลกษณะทางกายภาพและองคประกอบในมตอนๆไมวาจะเปน สงคม วฒนธรรม สงแวดลอมและภมปญญาทองถนทแตกตางกนออกไป โดยเฉพาะภมปญญาทองถน ซงถอเปนทนทางสงคมและวฒนธรรมททรงคณคาของไทย แมจะถกมองขามมาเปนเวลานานในยคของการกาวเขาสความทนสมย หากแตเมอประเทศประสบปญหากตองหนกลบมามองภมปญญาทองถนอกครง เพราะภมปญญาเกดและพฒนาในพนทนน จงเหมาะทจะน ามาใชในการแกไขปญหาและพฒนาทองถนใหตรงตามบรบทปญหา สงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม นอกจากน กระแสการสงเสรมชมชนให เขมแขงและการรณรงคใหชมชนมความสามารถในการจดการตนเองหรอพฒนาตนเองใหเขมแขงเรมไดรบความสนใจจากทกภาคสวน ในยคทมการกระจายอ านาจใหแกชมชน โดยลกษณะของชมชนทเขมแขงนนประกอบไปดวยกระบวนการหลายขนตอน โกวทย พวงงาม(2556, น.13-16)ไดแสดงทศนะทนาสนใจเกยวกบความเขมแขงของชมชนทองถนไววา ตองเปนชมชนทสามารถจดการตนเองและพงพาตนเองได โดยชมชนจะตองเปลยนกระบวนการคด (Paradigm Shift)ทเนนการใหความส าคญกบกระบวนการคด การเรยนร กระบวนการสรางทนชมชน ซงอาจจะเปนทนทางธรรมชาต ทน


ความร ทนทางสงคมและทนมนษย โดยทนชมชนเปนสงทคนในชมชนสามารถสรางสรรคขนมาไดโดยจะตองเปดโอกาสใหชมชนไดเปนเจาของความร จดการความรและฝกหดคดในเชงบวกโดยการยอมรบซงกนและกน รวมถกทอสงดๆเพอสรางชมชนทเขมแขง

หากจะกลาวถงการพฒนา โดยเฉพาะการพฒนาทองถนซงอาศยหลกการพฒนาทสอดคลองกบสภาพพนทของทองถน วฒนธรรมซงเปนไปตามหลกประชาธปไตย โดยเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมด าเนนการคอยเปนคอยไปอยางตอเนองและใหความส าคญกบความตองการทแทจรงของประชาชนในพนท ซงเปนกระบวนการทมความยดหยน มผน าทองถนเปนกลไกขบเคลอน ด าเนนงานรวมกบชมชนและภาคอนๆทง บคคล องคกรและสถาบนท เกยวของ โดยมเปาหมายเพอใหการพฒนาทองถนอยางยงยน โดยเนน คน เปนศนยกลางการพฒนา ซงตองค านงถงมตเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม โดยมความสมพนธเกยวเนองกน นอกจากนยงตองค านงถงการใชทรพยากรใหเกดประโยชนและทดแทนเพอใหทรพยากรเหลานนยงคงมอย รวมถงการสบทอดภมปญญาทองถนซงไมเพยงแตจะเปนทรพยากรทส าคญและสามารถสรางความภาคภมใจในรากเหงาของตนเองแลว ยงเปนทนทพรอมจะแปรสภาพเปนทนอยางอน แตมกถกมองขามไป เมอความทนสมยของเทคโนโลยเขามามบทบาทมากขน น าไปส วถชวตทเปลยนไป ปจจบน มชมชนทองถนหลายๆพนท ไดพฒนาและเปลยนแปลงไปมาก เนองจากการเปลยนวธคดโดยเนนการมสวนรวมของสมาชกชมชนเปนหลก ลดบทบาทของการสงการจากบนลงลางมาเปนการแลกเปลยนพดคยกนมากขน รวมทงความพยายามในการผลกดนภมปญญาทองถนดงเชน หมบานประทน ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร หนงในชมชนทมน าเอาการสอสารมาผลกดนใหเกดการอนรกษและหวงแหนภมปญญาทองถน รวมถงการพฒนาใหตนทนทางความรของชมชน สามารถเขามามบทบาทส าคญในการท าใหชมชนมรายไดและมคณภาพชวตทดขน และสามารถสรางความภาคภมใจใหกบชมชนไดอกครง

หมบานประทน ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร เปนหนงในอกหลายชมชนทยงคงรกษามภมปญญาในเรองของการทอผาไหม โดยเฉพาะผาไหมลายหางกระรอก ทมชอเสยงและยงคงไวเอกลกษณของคนไทยเชอสายเขมรไวเปนอยางด โดยกลมแมบานเกษตรกรบานประทนเปนกลมทอผาไหมทน าเอาความรจากการเดนทางไปดงานการทอผาไหมทอ าเภอปกธงชยจงหวดนครราชสมา มากอตงกลมเมอวนท 1 กนยายน 2538 แรกเรมมสมาชก 20 คน เปนกลมทไดรบรางวลชนะเลศอนดบท 1 และอนดบท 3 ในประเภทผาไหมโสรงหางกระรอก ณ พระต าหนกภพานราชนเวศนจงหวดสกลนคร เมอ ป พ.ศ. 2545 และไดรบรางวลชนะเลศอนดบท 1 จากการประกวดผาไหมกลมแมบานเกษตรกรทวประเทศ ของกรมสงเสรมการเกษตรเมอ ป พ.ศ. 2553 ในปจจบนมสมาชก 89 คน โดยเนนการผลตผาไหมเพอใหสามารถสงออกไปยงตลาดมากขนและชมชนเปนทรจกในวงกวาง

6


2015)

ดวยเหตน ผจดท าจงเหนความส าคญในการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพในการสอสาร การศกษากลวธในการสอสารของผสงสารเพอการถายทอดภมปญญาทองถนทส าคญของช มชนบานประทน ใหสมาชกชมชนเกดความรและความเขาใจในภมปญญาทองถนของตนเอง ทงในฐานะผถายทอดและสบทอด ในฐานะผทพฒนาและอนรกษ น าเอาทนชมชนอนทรงคณคามาปรบใชใหเขากบบรบทของชมชน รวมกนสรางองคความร สรางความภาคภมใจน าไปสการสรางชมชนใหเขมแขงและพฒนาชมชนใหกลายเปนชมชนตนแบบในอนาคต

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษากลยทธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาการทอผาไหม

2. เพอศกษาการรบรภมปญญาการทอผาไหมของประชาชนชมชนบานประทน

3. เพอศกษาทศนคตของประชาชนชมชนทมตอภมปญญาการทอผาไหม

4. เพอศกษาพฤตกรรมในการน าภมปญญาการทอผาไหมไปปรบใชในชวตของประชาชนชมชนบานประทน

ปญหาน าวจย

1. กลวธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาการทอผาไหมของประชาชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร เปนอยางไร

2. การรบรภมปญญาการทอผาไหมของประชาชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร เปนอยางไร

3. ทศนคตทมตอภมปญญาการทอผาไหมของประชาชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร เปนอยางไร

4. ความรความเขาใจเกยวกบภมปญญาการทอผาไหมของประชาชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทรเปนอยางไร

5. พฤตกรรมในการน าภมปญญาการทอผาไหมไปปรบใชในชวตของประชาชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทรเปนอยางไร

วธการด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพและเชงปรมาณ ซงผวจยจะเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลโดยน าแนวคดทฤษฎมาสนบสนนผลการวจย อนประกอบไปดวย 3 แนวคดทฤษฎ


คอ แนวคดภมปญญาทองถนแนวคดเกยวกบการรบรและแนวคดและทฤษฎเกยวกบความร ทศนคตและพฤตกรรม ทงนผวจยไดแบงวธการด าเนนการวจยไวดงตอไปน

แหลงขอมล

ผวจยเกบรวบรวมขอมลเกยวกบบรบทชมชน ลกษณะของชมชนทงจากเอกสารและการลงภาคสนาม โดยการส ารวจและการสมภาษณแบบเจาะลก สมภาษณผน าชมชน ปราชญชาวบาน ผสบทอดรวมทงผทมสวนเกยวของ ตลอดจนการสมภาษณแบบกลมกบเยาวชนในชมชน

กลมเปาหมายทใชในการวจยเชงคณภาพน มทงบคคลทท าหนาทเปนผสงสารและผรบสาร ซงผวจยไดก าหนดกลมเปาหมายเปน 2 กลม ดงน

กลมท 1 เปนการเลอกกลมเปาหมายแบบเฉพาะเจาะจงทสามารถใหขอมลไดตรงตามทผวจยตองการ โดยเปนการสมภาษณแบบเจาะลก ซงผวจยเลอกสมภาษณจ านวนทงสน 4 คน คอ ปราชญชาวบาน ผน าชมชน ผน ากลมสตรการทอผาและผสบทอดภมปญญาการทอผาไหม

กลมท 2 เปนการเลอกกลมเปาหมายทอยในฐานะผรบสารเพอเกบขอมลเกยวกบความคดเหน ใชวธการสมภาษณแบบกลม โดยแบงเปน 2 กลมตวอยาง คอ เดกและเยาวชนทเขารวมกจกรรมกบชมชนอยางสม าเสมอ จ านวน 3 คน และกลมผใหญในชมชน จ านวน 3 คน

ในสวนของประชากรทใชในการวจยเชงปรมาณ ผวจยไดเลอกประชากรในพนทชมชนบานประทนซงมจ านวน 1,500 คน ผวจยสมกลมตวอยางโดยใชวธการสมอยางงาย (Sample random sampling ) ซงเลอกใชสตรการค านวณกลมตวอยางของ Yamane (1973) โดยก าหนดความเชอมนไวท 95% และคาความคาดเคลอนจากการสมตวอยางไวท 5% จากผลการค านวณท าใหไดจ านวนการสมตวอยาง 350 คน

เครองมอทใชในการวจย

ผวจยไดจดท าเครองมอวจยโดยการทบทวนเอกสารงานวจยทเกยวของและจากการลงภาคสนาม ทงจากการสมภาษณและการจดบนทกมาท าการจดระเบยบขอมล เพอใหเหนถงความเชอมโยงของขอมล โดยน าขอมลทไดนนมาจ าแนกและจดหมวดหมใหตรงกบประเดนหวขอทไดก าหนดไวขางตน เพอใหผศกษาเกดความเขาใจลกษณะความสมพนธของปรากฏการณตางๆ ในชมชน และทายสดจงจะน าขอมลทไดทงหมดมาวเคราะหและตความในรปแบบของการพรรณนา โดยมการน าแนวคดและทฤษฎทไดศกษามารองรบการวเคราะหในสวนของผลการศกษาใหมความถกตองและชดเจนยงขน

8


2015)

1. แบบสมภาษณ (Interview guide)ใชสมภาษณกลมผปฏบต กลมผเกยวของ เพอใหไดขอมลเกยวกบองคความรภมปญญาทองถนการทอผาไหม กลยทธการสอสารเพอการถายทอดและแนวทางการอนรกษภมปญญาการทอผาไหมของชมชนบานประทน ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร โดยใชการสมภาษณแบบมโครงสรางและการสมภาษณแบบไมมโครงสราง

2. แบบสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participant observation)โดยเรมสงเกตและส ารวจสภาพทวไปของชมชนและสงเกตกระบวนการทอผาไหม ตงแตการคดเลอกวตถดบ การฟอกไหม ยอมไหม กรอไหม ตเกลยว การทอโดยใชกกระตก เพอใหไดขอมลครบถวน

3. การสนทนากลม (Focus group discussion)โดยการเลอกผใหขอมลจากกลมเปาหมาย โดยตงกรอบแนวคดและรปแบบการสนทนา เพอแสดงความคดเหนเกยวกบการถายทอดภมปญญาการทอผาไหม ตลอดจนแนวทางการอนรกษการทอผาไหม ปญหาและอปสรรคทพบในการผลตจากกลมผปฏบตและผเกยวของ

4. แบบสอบถาม (Questionnaire)ซงใชในสวนของการวจยเชงปรมาณเปนแบบสอบถามปลายปด โดยไดจดล าดบเนอหาใหครอบคลมขอมลตามทผวจยตองการซงแบงค าถามออกเปน 5 สวน ดงน

สวนท 1 เปนแบบเลอกตอบ (Check list)โดยเปนค าถามเกยวกบขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

สวนท 2 เปนแบบมาตรวดแบบใหคะแนน โดยเปนค าถามเกยวกบการรบรภมปญญาการทอผาไหม

สวนท 3 เปนค าถามแบบมาตรการประเมนคาของลเครต (Likert Scale)โดยเปนค าถามเกยวกบทศนคตทมตอภมปญญาการทอผาไหม

สวนท 4 เปนแบบมาตรวดแบบใหคะแนน โดยเปนค าถามเกยวกบความรความเขาใจทมตอภมปญญาการทอผาไหม

สวนท 5 เปนแบบมาตรวดแบบใหคะแนน โดยเปนค าถามเกยวกบพฤตกรรมทมตอภมปญญาการทอผาไหมในการน าไปใชชวตประจ าวน

สวนท 6 ขอเสนอแนะ ในการวจยเชงปรมาณ ผศกษาท าการวจยโดยมงหาขอเทจจรงและขอสรปเชงปรมาณ เนนการใชขอมลทเปนตวเลขเปนหลกฐานยนยนความถกตองของขอคนพบซงเปนวธการทางวทยาศาสตรทอยบนรากฐานของขอมลเชงประจกษ โดยการใชแบบสอบถามเพอเกบขอมลเกยวกบการรบร ทศนคต ความรความเขาใจและพฤตกรรมของประชาชนบานประทนทมตอภมปญญาการทอผาไหมแลวน ามาวเคราะหหาขอสรปผลการวจยดวยวธการทางสถต


ส าหรบการทดสอบคณภาพของเครองมอ ผวจยจะท าการทดสอบความนาเชอถอ โดยน าแบบสอบถามไปทดลองเกบขอมลจากผตอบแบบสอบถามทไมใชกลมตวอยางจรง จ านวน 30 คน และน าผลมาวเคราะหหาคาความเชอมน โดยใชสถตสมประสทธ ∞ (coefficient) เพอน ามาหาคาความเชอถอ ซงภาพรวมคาความเชอมนจะตองไดคาไมนอยกวา 0.7 และสถตทใชในการวเคราะหขอมลทไดจากแบบสอบถามนน ใชการประมวลผลดวยการใชโปรแกรมทางสถต ค านวณหาคารอยละ คาเฉลยเลขคณต และคาเบยงเบนมาตรฐาน และจ าแนกตามล าดบ

ผลการวจย

ผวจยไดแบงผลการวจยออกเปน 2 บท คอ สวนของบรบทชมชน สวนของการวจยเชงคณภาพโดยใชวธการสมภาษณผน าชมชน ประธานกลมสตรการทอผาบานประทน ผสบทอดภมปญญาการทอผาไหม กลมผใหญ เดกและเยาวชนในหมบานประทน ดงน

บรบทชมชน

บานประทน หมท 4 ต าบลแตลอ าเภอศขรภม จงหวดสรนทรเปนชมชนทมลกษณะแบบสงคมเกษตร ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม รองลงมาประกอบอาชพทอผา มวดเปนศนยกลางจตใจของประชาชน มกจกรรมทวดท ารวมกบชมชนอยางตอเนอง ทงกจกรรมทางพระพทธศาสนาหรอการตอนรบนกทองเทยวทเขามาเรยนรวถชวตชมชน บานประทนไดรบเลอกใหเปนหนงในหมบานผลตผาไหมเพอการทองเทยวเพอเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา มหาราชน เมอปพ.ศ. 2555 ปจจบนไดมการพฒนาชมชนใหเปนแหลงเรยนรการทอผาทครบวงจรมากขนรวมถงมการจดตงกลมตางๆ ไดแก กลมกองทนหมบานประทน กลมกองทนขาวเปลอก กลมกองทนประปาบานประทน และกลมอาชพทอผาไหม เพอชวยเหลอประชาชนในชมชนในดานตางๆ

กลยทธการสอสารเพอถายทอดภมปญญาการทอผาไหม

ผวจยเกบรวบรวมขอมลโดยวเคราะหในทกองคประกอบของกระบวนการสอสาร อนไดแก ผสงสาร เนอหาสาร ชองทางหรอสอ และผรบสาร โดยอธบายรายละเอยดไวในประเดนตอไปน

ผลการวจยเชงคณภาพ พบวา กลยทธการถายทอดภมปญญาการทอผาไหมของชมชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร ถายทอดโดยการอาศยบคคลเปนแหลงความรในการสาธตและฝกอบรมระยะสน เนนการปฏบตและลงมอท า โดยมการทอผาไหมเปนสวนหนงในรปแบบของการด าเนนชวต ซงบานถอเปนแหลงถายทอดทส าคญ ในการถายทอดใชการเรยนรแบบมขปาฐะ คอ การเรยนรจากบรรพบรษถายทอดกนมาอยางตอเนอง แหลงความรทส าคญคอ ครอบครว ตงแตแมสอนลก พสอนนอง นาสอนหลาน ใชวธสอนดวยการปฏบต

10


2015)

จรง อธบายการท าดวยการบอกเลา หรอบางครงคนในหมบานกรวมกลมกนเพอทอผาไหม หากไมเขาใจจะไดสอบถามกนได ไมมการปดบงความรหรอหวงภมปญญาแตอยางใด

นอกจากนลกษณะการสอสารของชมชนบานประทนนน พบวา ชมชนบานประทนมการสอสารในรปแบบของการมสวนรวมโดยเนนการใชกลยทธสอหลายรปแบบเพอประสานงานและโนมนาวใจสมาชกในชมชนใหเขามามสวนรวมในการจดการและพฒนาภมปญญาทองถนตลอดจนดแลสภาพแวดลอมของชมชน ในทนผวจยจงไดน าขอมลมาวเคราะหและแยกเปนประเดนการสอสารออกตามกลยทธสอแตละประเภท ดงน

1) กลยทธสอบคคล

สอบคคลเปนสอขนาดเลกทเหมาะกบการสอสารในชมชน เพราะมคณสมบตใกลชดกบคนในชมชนหรอในวฒนธรรมเดยวกน บานประทนมการใชกลยทธสอบคคลคอใชผน าชมชนทอทศตวใหกบชมชนอยางเตมท ผน าชมชนบานประทนจงมการบรหารจดการชมชนทด มการเออเฟอเผอแผและพงพากนและกน เปนบคคลทสามารถโนมนาวใหชาวบานในชมชนเขามามสวนรวมในการดแลชมชน จดกจกรรมตางๆรวมกบภาครฐ ตลอดจนเปนผน าในการวางแผนการอนรกษภมปญญาทองถนของชมชน โดยเฉพาะการสนบสนนใหมมคคเทศกนอยในการน านกทองเทยวเขาเยยมชมหมบานการทอผา การละเลนเรอมอนเรและการจดสรรทรพยากรน าอยางถกวธ

2) กลยทธสอพนบาน

ส าหรบสอพนบานนบเปนอกหนงสอกลางส าคญทชวยใหชมชนบานประทนมความเปนหนงเดยวกนเนองจากเปนสอทมการระดมการมสวนรวมในชมชนไดด แสดงใหเหนถงรากเหงาของทองถนและสามารถสรางความบนเทงใหกบคนในชมชน ในทน สอพนบานของชมชนบานประทนคอ การทอผาไหม ซงถอเปนสอพนบานทจ าแนกดวยเกณฑองคกรทน าสอพนบานไปใชและพฒนา ไดแก สอการแสดง สอวตถ และสอพธกรรม การทอผาไหมถอเปนอกหนงชองทางทสามารถสรางความสามคคใหแกคนในชมชนไดเปนอยางด โดยชมชนบานประทนมการจดตงกลมสตรทอผาไหมขนเพอรวมกนทอผาเพอการผลตสงออกไปยงตลาดตางๆ มการจดสรรหนาทความรบผดชอบและบทบาทของแตละคนอยางเทาเทยมกนผานความสามารถในการทอผาไหม เมอเกดการรวมกลมยอมมการพดคย พบปะ แลกเปลยนเรยนรซงกนและกน เกดการสอสารทงการบอกปากตอปากผานการใชวจนภาษาและอวจนภาษา


3) กลยทธสอดงเดม

จากความโดดเดนในเรองฝมอการทอผาไหมของชาวชมชนประทน และรางวลการนตมากมาย อาท หมบานชนะเลศผาไหมโสรงหางกระรอก ประจ าปพ.ศ. 2555 ณ พระต าหนกภพานราชนเวศน จงหวดสกลนคร หมบานผลตผาไหมเพอการทองเทยว (Thai Silk Village) เพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถโดยหนวยงานภาครฐรวมจดกจกรรมการเทยวชมทองถนและใชสอมวลชนในการประชาสมพนธ ไมวาจะเปนสอหนงสอพมพและโทรทศน เพอเผยแพรแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมการทอผาไหมโสรงหางกระรอก ใหนกทองเทยวเขามาสมผสบรรยากาศวถทองทง วถคนทอผา และสมผสการด าเนนชวตทผสมผสานหลายชาตพนธ ทงเขมร ลาว กย ไวอยางครบถวนท าใหสอหลกเขามาเปนสอกลางในการชวยใหชาวบานในชมชนกระตอรอรนในการพฒนาตนเองมากขน เกดความพยายามทจะสงตอความรในการทอผาไปยงลกหลาน เพอใหเกดการยอมรบจากคนในชมชนและนอกชมชน ตลอดจนเปนสวนชวยใหชมชนเปนทรจกในวงกวางมากขน นอกจากนผน าชมชนยงใชการกระจายขาวสารเกยวกบการทอผาไหมผานหอกระจายขาวของชมชน โดยเปนเสยงตามสายแจงขาวสารใหประชาชนไดรบร

4) กลยทธสอใหม

เนองจากคนรนใหมในชมชนประทนเลงเหนถงความส าคญในการอนรกษและพฒนาทองถนใหมความยงยนมากขน จงน าเอาสอใหมมาใชเพอการถายทอดขาวสาร ประชาสมพนธกจกรรมและบอกเลาเรองราวความเปนไปในชมชนใหแกผทโลกออนไลนไดรบรและรบทราบ ในทน หมบานประทน เลอกสอใหมทเรยกวา facebookน ามาใชเปนชางทางการสอสารไปยงคนทงในและนอกชมชน ไมวาจะเปนผทมถนฐานอยทบานประทนแตจ าเปนตองออกไปใชชวตอยตางถน หรอคนในจงหวดสรนทร ตลอดจนบคคลทวไปทไดเขามาพบเหนหรอมการปฏสมพนธรวมกนผานชองทางน ท าใหเกดสอสารสองทางหรอการสอสารแบบมสวนรวม อกทงยงเปนอกหนงเครองมอทท าใหกลมคนรนใหมหนกลบมาสนใจและน าไปสการปลกฝงจตส านกรกบานเกดอยากเปนสวนหนงในการถายทอดความรเกยวกบการทอผาไหม รจกหวงแหนและพฒนาถนทดนท ากนและรวมกนสรางเครอขายผานระบบ social network ได

5) กลยทธสอเฉพาะกจ

หมบานประทนไดเขารวมโครงการพฒนาชนบทดวยการพฒนาศกยภาพชมชนในจงหวดสรนทรภายใตการสนบสนนจากองคการความรวมมอระหวางประเทศของญปน (JICA : Japan International Cooperation Agency)และมหาวทยาลยรทซเมอคน เอเชยแปซฟก จากประเทศ

12


2015)

ญปน ซงไดลงนามความรวมมอกบส านกงานพฒนาชมชนจงหวดสรนทร จดโครงการดงกลาวขน โดยมจดประสงคเพอใหชมชนในจงหวดสรนทรสามารถพงพาตนเองไดดวยการใชทรพยากรทองถน ภมปญญาจากบรรพบรษ ตลอดจนความคดสรางสรรคในการพฒนางานฝมอหรอผลตภณฑชมชน ผานการจดจดนทรรศการการมสวนรวมทเรยกวา ออนผะค (Onpaku)ซงเปนเทศกาลทจดขนในจงหวดโออตะ ประเทศญปน โดยน าเอาแนวคดดงกลาวมาปรบใชกบจงหวดสรนทรเปนจงหวดแรกในประเทศไทย โดยใชชอวา เทศกาลของดเมองสรนทร ซงจะน าเสนอผลตภณฑหรอบรการชมชน โดยการถกทอความคด รงสรรคจนตนาการและสบสานภมปญญาจากบรรพบรษโดยการน าทรพยากรทองถนมาใชใหเกดประโยชน ผานการจดกจกรรมในชวงระยะเวลาสนๆ และใชการประชาสมพนธผานโบรชวร (ภาพท) และเวบไซต เพอการพฒนาศกยภาพของผประกอบการในทองถนชนบทและสงเสรมใหมการจดกจกรรมทเนนการมสวนรวมของสมาชกในชมชน โดยการจดกจกรรมกระจายไปยงพนททง 17 อ าเภอในจงหวดสรนทร นอกจากมโบรชวร แผนพบและการประชาสมพนธผานsocial network แลว ยงมการประชาสมพนธผานเสอยดและการฝกอบรมใหแกเจาหนาทพฒนาชมชนและผประกอบการใหมความเขาใจในโครงการและสามารถจดกจกรรมในชมชนตนเองใหมความนาสนใจ สามารถดงดดนกทองเทยวใหเขาไปเรยนรและเยยมชมกจกรรมทจดขนได

อภปรายและสรปผลการวจย

จากวตถประสงคงานวจยเพอศกษากลยทธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาการทอผาไหม การรบร ทศนคต ความรความเขาใจและพฤตกรรมเกยวกบภมปญญาการทอผาไหม ของประชาชนชมชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร ผลการวจย พบวา ประชาชนในชมชนบานประทน มการใชกลยทธการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาการทอผาไหมหลากหลายรปแบบ ไมวาจะเปน การใชสอเฉพาะกจ การจดกจกรรมทเสรมสรางความรความเขาใจใหแกคนในชมชนเพอตระหนกถงความส าคญของการด ารงอยของภมปญญาการทอผาและการใชกลยทธสอตางๆเพอเพมชองทางในการสอสารไปยงประชาชนใหสามารถรบรไดมากขน สอดคลองกบผลการศกษาของ รชชนก สวนสดา(2554) ไดศกษาถงกระบวนทศนการสอสารเพอถายทอดภมปญญาทองถนของชมชนไทยพวน อ าเภอบานหม จงหวดลพบร ผลการวจยพบวา การสรางศกยภาพการสอสารของชมชนไทยพวน ประกอบดวยการสนบสนนการสรางสอเฉพาะกจการจดกจกรรมเสรมความรและฝกปฏบตเพอการสอสารทางหอกระจายขาวภายในชมชนไทยพวน และการจดอบรมเสรมสรางเยาวชนไทยพวนใหมความรความเขาใจเกยวกบภมปญญาทองถนของชาวไทยพวน นอกจากนชมชนบานประทนยงเนนการสอสารเพอการถายทอดภมปญญาโดยเรมตนจากสถาบนครอบครวเปนหลก ซงเปนสถาบนพนฐานทส าคญตอสมาชกในสงคมทจะ


ถายทอดบคลกภาพ การอบรวม สงสอนหรอสรางบทบาทจนเกดการเปลยนแปลงไปสสถาบนอนๆ สอดคลองกบผลการศกษาของ สมจตร งามยง (2539)ไดท าการศกษาการประกอบอาชพหตถกรรมการสานจอ ของชาวบานต าบลโคกสทองหลาง ต าบลหนองทม ต าบลดงใหญ อ าเภอวาปปทม จงหวดมหาสารคาม ผลการศกษาพบวาไดรบการถายทอดและการฝกทกษะในการประกอบอาชพจากบรรพบรษ นอกจากน การทประชาชนชมชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทรยงคงมผสบทอดภมปญญาการทอผาไหมจากรนสรนอยตลอดนน เนองจากแนวทางการอนรกษภมปญญาทองถนของชมชนบานประทนมการวางแผนรวมกนระหวางชมชนและหนวยงานภาครฐทเกยวของ ตลอดจนการรวมสรางแหลงเรยนรในชมชนเกยวกบการทอผาไหมใหกลายเปนหนงในการฐานการเรยนรแกเดกและเยาวชนในชมชนและคนภายนอกชมชนทสนใจถอเปนการประสานความรวมมอกนระหวางชาวบานและเจาหนาทภาครฐทมงจะถายทอดวชาความรเกยวกบการทอผาไหมใหกบผทสนใจศกษาอยางแทจรง สอดคลองกบ จ าลอง วบลยปน (2545)ซงศกษาเกยวกบศลปหตถกรรมผกตบชวาในจงหวดนครปฐม พบวาชาวบานไดสบทอดภมปญญาเรองการจกสารผกตบชวาทงรปแบบกระบวนการผลตลายสานจากการคดคนแบบใหมๆโดยดดแปลงมาจากงานจกสานไมไผ ซงเปนภมปญญาดงเดมมาประยกตใชกบงานสานผกตบชวา เปนการใชภมปญญาทองถนผสมผสานกบวถชวตของคนในชนบทและสงเสรมการอนรกษศลปหตถกรรมทองถนใหคงอยสบไป

การมปราชญชาวบานทมความช านาญและเชยวชาญในการทอผาไหม อกทงยงมความสามารถในการสอสารดวยการสาธตและปฏบตใหดเปนตวอยางแกผทสนใจ จนเกดการถายทอดจากรนสรน รวมถงการเลอกใชชองทางตางๆผสมผสานกนอยางกลมกลนเพอเผยแพรเนอหาภมปญญาผานหอกระจายขาวของชมชน การใชสอใหมหรอสอพนบานใหคนในชมชนมสวนรวมในการลงมอปฏบตและรสกเปนสวนหนงของชมชน ท าใหชมชนเกดการรบรและมทศนคต ความรความเขาใจ จนกอใหเกดพฤตกรรมในการดแลรกษาและเกดการสอสารไปยงคนในครอบครว เพอน ญาต และคนในชมชนใหเกดความตระหนกและสนใจในภมปญญาทองถนของตนเองมากขน

จากกรณศกษาชมชนบานประทน หมท 4 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร นท าใหเหนไดวา สอบคคลทมความเขมแขงและไดรบการยอมรบจากคนในชมชน เปนสวนส าคญทชวยท าใหเกดการสอสารระหวางคนชมชนใหมปฏสมพนธในเรองตางๆ และกอใหเกดการความรวมมอของคนในชมชนอกดวย นอกจากนการใชกลยทธสอประเภทตางๆ เชน สอกระจายเสยงเพอการกระจายขาวสารและการประชาสมพนธตางๆ มสวนชวยท าใหเกดการพฒนาชมชน ทงในดานการรบร ทศนคต ความรความเขาใจ และพฤตกรรมอนเปนผลมาจากการวธการสอสารในรปแบบตางๆ ตลอดจนการเปลยนวธคดโดยเนนการมสวนรวมของสมาชกชมชนเปนหลก การลดบทบาทของการสงการจากบนลงลางมาเปนการแลกเปลยนพดคยกนมากขน รวมทงความ

14


2015)

พยายามในการผลกดนภมปญญาทองถนการทอผาไหมใหกลบมามชวตและสามารถสรางความภาคภมใจใหกบชมชนไดอกครง ดวยการใชการสอสารเพอการถายทอดความรและกลยทธการใชสอในรปแบบตางๆท าใหชมชนบานประทนกลายเปนอกหนงในหลายๆชมชนทสามารถพฒนาตนเองดวยการใชภมปญญาทองถนของตนเอง ชาวชมชนรวมกนถกทอและรงสรรครปแบบการด าเนนชวตใหมเอกลกษณ สามารถพงพาตนเองไดโดยการเลอกใชภมปญญาการทอผาไหมเปนศนยกลางในการรวมกลมเพอพฒนาอาชพ สรางรายไดและน าเอาเทคโนโลยมาตอยอดในการผลต การตลาดและการบรหาร การรจกใชไปแลวปลกทดแทน การถายทอดไปยงคนรนใหมในชมชน และสนบสนนการพฒนาศกยภาพของปราชญทองถน ใหมโอกาสในการแสดงศกยภาพดานภมปญญาและพฒนาความรความสามารถไดอยางเตมท จดใหมการยกยองหรอประกาศเกยรตคณในลกษณะตางๆ รวมทงการเปดโอกาสใหชมชนไดแลกเปลยนความรและภมปญญา วฒนธรรมไปยงชมชนอนๆดวยการใชสอ การจดกจกรรมหรอวธการตางๆเพอใหเกดการเผยแพรความร วฒนธรรมใหกวางขวางมากขน เพอแสดงสภาพวถชวตและความเปนมาของชมชนและสรางความรใหกบผทเขามาเยยมชม ตลอดจนสามารถสรางความภาคภมใจใหกบคนในทองถนดวย รวมทงการฟนฟหรอเลอกสรรภมปญญาทก าลงจะสญหายไปใหกลบมามคณคาและมความส าคญในการด าเนนชวตโดยมพนฐานทางจรยธรรม คณธรรมและคานยม อกทงการรเรมสรางสรรคปละปรบปรงภมปญญาใหเหมาะสมกบยคสมยโดยยงคงกลนอายดงเดมไวอยางครบถวน นอกจากนแนวทางการอนรกษภมปญญาการทอผาไหมของชมชนบานประทน พบวา ไดรบการสนบสนนจากหนวยงานราชการระดบจงหวด ระดบทองถนและองคกรปกครองสวนทองถน ในดานการอนรกษการทอผาไหมลายหางกระรอกทเปนเอกลกษณของทองถน มการคดคนเครองมอในการทอผาไหมเพอชวยในการทนแรง จากการทอผาไหมโดยใชฟมและกระสวยธรรมดา พฒนามาเปนการทอผาโดยใชกกระตกทสามารถทอผาไดรวดเรวและตอบสนองความตองการของตลาดมากขน รวมถงรวมกนสรางแหลงเรยนรการทอผาไหมของชมชนขน นอกจากนยงมการสนบสนนใหเดกและเยาวชนเปนผสบทอดการทอผาตงแตยงเลก โดยอาศยชวงปดเทอมหรอเวลาวางหลงเลกเรยนใหฝกฝนและเรยนรการทอผา รวมถงสงเสรมการทอผาไหมใหกลายเปนผลตภณฑทมคณภาพและไดมาตรฐานจนไดรบการรบรองคณภาพผลตภณฑใหเปนสนคาหนงต าบลหนงผลตภณฑ (OTOP)

ขอเสนอแนะ

1. ปญหาเกยวกบการสอสารในสวนของผสงสาร (Sender) คอ ปราชญชาวบานเรมมจ านวนลดนอยลง แมวาจะมผสบทอดภมปญญาการทอผาไหม แตยงคงตองอาศยระยะเวลาและการฝกฝนทกษะในการทอผาเพอใหเกดความเชยวชาญมากขน


2. ปญหาของผรบสาร (Receiver) จ านวนผรบสารทมความสนใจอยางแทจรงมจ านวนไมเพยงพอ เนองจากรปแบบของภมปญญาทองถนมลกษณะเฉพาะ จ าเปนตองอาศยวธการสอสารในรปแบบใหมๆทดงดดใจมากขน

3. ปญหาดานเนอหา (Message)เนองจากเนอหาทน าเสนอเกยวกบการทอผาไหมมจ านวนนอย การน าเสนอเนอหาการทอผามกจะอยในรปแบบเดม ไมคอยไดรบการเปลยนแปลงหรอพลกแพลงใหมความนาสนใจมากนก เนองจากกระบวนการทอผาไหมมขนตอนและแบบแผนทคอนขางชดเจน อาจท าใหผรบสารเกดความเบอหนายในการรบสารได

4. ปญหาดานสอ (Channel)ชองทาง วธการทใชในการเผยแพรขาวสาร เนองจากขอจ ากดของการสอสารดวยวธปากตอปากมอายสน ไมสามารถเกบหลกฐานอางองไดและตองอาศยทกษะการสงสารแบบรบสารทดจงจะมประสทธภาพ การจดสอกจกรรมขาดความตอเนอง ใชสอทองถนไมกวางขวางและทวถง และปญหาดานเทคนคของสอทน ามาใช เชน หอกระจายขาว หรอเสยงตามสายจ านวนสอมไมเพยงพอ ขาดงบประมาณการจดท าสอทจ าเปนและเขาถงผรบสารซงเปนกลมเปาหมายทงภายในและภายนอกชมชน

5. ปญหาอนๆ เชน การประสานงานจนเกดความซ าซอนของการท างานขององคกรภาครฐและภาคทเกยวของ การเปลยนแปลงทางสงคม นโยบายการเมองในแตละระดบ ภาวะเศรษฐกจ ระบบการศกษาและการแตงงานขามชาตพนธ เปนตน

รายการอางอง

กาญจนา แกวเทพ. (2548). กาวตอไปของการสอสารเพอการพฒนาชมชน. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.).กรงเทพฯ : ซโน ดไซน.

กาญจนา แกวเทพศภางค นนตาและคณะ อจฉรยา เนตรชายและคณะ อรณวรรณ นาศรและคณะโศจวฒน บญประดษฐและคณะ. (2549). แดการสอสาร เพอการบรหารจดการทรพยากรของชมชนในอนาคต.ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.).กรงเทพฯ.

กรงเทพธรกจออนไลน.(2555).สมผสวถทอผาสรนทร.คนเมอ 3 พฤษภาคม 2558 จากhttp://www.bangkokbiznews.com/home/detail/life-style/travel/20121012/472870/สมผสวถทอผาสรนทร.html

โกวทย พวงงาม. (2556).ถอดรหส 3 การพฒนา. กรงเทพฯ : เสมาธรรม.

จ าลอง วบลยปน.2545. ศลปหตถกรรมผกตบชวาในจงหวดนครปฐม.วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา นครปฐม : มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม.

16


2015)

เทดชาย ชวยบ ารง. (2554). ภมปญญาการพฒนาทองถนเชงสรางสรรค. วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา.กรงเทพฯ : เอ.พ.กราฟค ดไซนและการพมพ.

นรนดร จงวฒเวศย. (2527). การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยมหดล.

รชชนก สวนสดา.(2554).กระบวนทศนการสอสารเพอถายทอดภมปญญาทองถนของชมชนไทยพวน อ าเภอบานหม จงหวดลพบร.คนเมอ 4 พฤษภาคม 2558 จาก http://abcjournal.trf.or.th/ index.php? option=com_attachments&task=download&id=274

วนรกษ มงมณนาคน. (2531). การพฒนาชนบทไทย. กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สมจตร งามยง. (2539). การประกอบอาชพหตถกรรมการสานจอของชาวบานต าบลโคกสทองหลางต าบลหนองทม ต าบลดงใหญ อ าเภอวาปปทม จงหวดมหาสารคาม. วทยานพนธ การศกษามหาบณฑตมหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม.

อานนท กาญจนพนธ. (2542). การวจยในมตวฒนธรรม. คณะอนกรรมการวจยวฒนธรรมภาคเหนอ ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาตและส านกสงเสรมศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม.เชยงใหม : มงเมอง.

บทคัดย่อ - gscm.nida.ac.thgscm.nida.ac.th/public-action/ejournal/vol.3-58/1.pdf ·...

Documents