การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 150

บทท 10 การตงทองและการคลอด จดประสงคการเรยนร 1. บอกความหมายของ การตงทองและการคลอดได 2. บอกปจจยทมผลตอระยะเวลาการตงทองในโคและสกรได 3. อธบายการเปลยนแปลงของอวยวะสบพนธของโคและสกรขณะตงทองได 4. อธบายการตรวจการตงทองในโคและสกรได ในสตวเลยงลกดวยนม เมอแมพนธไดรบการผสมพนธในชวงเวลาทเหมาะสม คอมความพรอมทงตวอสจทเดนทางเขาไปในอวยวะสบพนธเพศเมยและไขทตกลงมาจากรงไขจนเกดการปฏสนธขนเปนตวออน แลวเดนทางไปฝงตวในมดลก ซงเปนขนตอนทางสรรวทยา เพอใหตวออนพฒนาเปนลกออนจนมรปรางอวยวะสมบรณ ซงระยะเวลาทลกออนอยในมดลกของแมเรยกวาการตงทอง (gestation or pregnancy) ระยะเวลาการตงทองขนอยกบชนดของสตว ในระยะดงกลาวนมการเปลยนแปลงหลายอยาง ไดแก การพฒนาของรก การปรบตวของแมในดานตาง ๆ เพอใหรกษาสภาวะการตงทองได การตงทองมฮอรโมนเขามาเกยวของหลายชนด ซงมาจากแหลงตาง ๆ เชน ตอมใตสมอง รงไข และรก เปนตน ฮอรโมนชวยพยงการตงทองใหเจรญพฒนาเปนไปตามปกต จนกระทงถงขนตอนทางสรรวทยาทแมเกดขบวนการขบลกและรกทสมบรณออกมา เรยกวา การคลอด (parturition) ซงบทนจะไดกลาวถงการตงทองและการคลอดตอไป 1. การตงทอง การตงทองหมายถงสภาวะทสตวตวเมยมลกออนเจรญเตบโตอยภายในมดลก ระยะเวลาของการตงทองเรมตงแตการปฏสนธ การแบงตวของตวออน การฝงตวทผนงมดลก การสรางรก การเจรญของลกออนตลอดจนการคลอด ในชวงการตงทองสตวเพศเมยมการปรบตวในดานตาง ๆ เพอใหสามารถรกษาสภาวะการตงทองได ซงมฮอรโมนเขามาเกยวของหลายชนด ทมาจากแหลงตาง ๆ เชน ตอมใตสมอง รงไข และ

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 151

รก นอกจากนยงมฮอรโมนจากแหลงอนอก เชน ตอมไทรอยด ตอมพาราไทรอยด และตอมหมวกไต โดยจะมผลตอการพยงการตงทองและท าใหเกดการคลอด 1.1 ปจจยทมผลตอระยะเวลาการตงทอง 1.1.1 ชนดของสตว สตวตางชนดกนระยะเวลาการตงทองกตางกน ซงระยะเวลาการตงทองในสตวตาง ๆ ดงแสดงในตารางท 10.1

ตารางท 10.1 แสดงระยะเวลาการตงทองในสตวตาง ๆ ชนดของสตว ระยะเวลาการตงทอง (วน)

1. โคนม 1.1 อายรชายร (ayrshire) 1.2 บราวนสวส (brown swiss) 1.3 แดรชอตฮอรน (dairy shorthorn) 1.4 ฟรเชยน (friesian) 1.5 เกรนซ (guernsey) 1.6 โฮลสไตน ฟรเชยน (holstein friesian) 1.7 เจอรซ (jersey) 1.8 สวดสฟรเชยน (swedish friesian)

278 290 (270-306)

282 284 284

279 (262-309) 279 (270-285) 282 (260-300)

2. โคเนอ 2.1 บราหมนและซบ (brahman and zebu) 2.2 อะเบอรดน-แองกส (aberdeen-angus) 2.3 เฮยรฟอรด (hereford) 2.4 บฟชอตฮอรน (beef shorthorn) 3. กระบอ 4. แกะ 5. สกร 5.1 สกรเลยง 5.2 สกรปา 6. มา 6.1 อะราเบยน (arabian) 6.2 มอรแกน (morgan)

292 (271-310) 279

285 (243-316) 283 (273-299) 315 (305-330) 148 (140-159) 114 (102-128) 134 (124-140) 337 (301-371) 344 (316-363)

ทมา: เทวนทร (2542)

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 152

1.1.2 อายของสตว สตวอายนอยมกจะมระยะเวลาการตงทองสนกวาสตวอายมาก เชน โคสาวมกมระยะตงทองสนกวาในโคนาง 1.1.3 จ านวนลกออนในครรภ ลกสตวหลายตวมกจะท าใหระยะเวลาในการตงทองสนลง เชนโคทมลกแฝดมกมระยะเวลาในการตงทองสนกวาโคทมลกตวเดยวประมาณ 3-6 วน 1.1.4 เพศของลก ถาในทองเปนลกเพศผจะมระยะตงทองยาวนานกวาลกเพศเมยประมาณ 1-2 วน 1.1.5 ขนาดของลกออน ทมขนาดใหญจะมระยะการตงทองสนกวาลกออนทมขนาดเลก 1.1.6 การท างานฮอรโมนจากตอมไรทอ หากการท างานของฮอรโมนของลกออนในครรภไมสมดล จะมผลตอระยะเวลาการตงทองได 1.1.7 ผลจากพนธกรรม เชน ในโคทผสมในพนธเดยวกนมาตลอด และเกดลกษณะดอยในลกออนออกมา จะท าใหระยะการตงทองส าหรบลกตวนนนานกวาปกต 1.1.8 สภาพแวดลอม เชน อาหาร อณหภม และฤดกาล จะมผลตอระยะเวลาการตงทองของสตวได หากไดรบอาหารทมคณภาพต าและไมเพยงพอมผลโดยตรงตอการเจรญเตบโตของลกออน มผลใหมขนาดเลกลง สวนฤดกาลมความสมพนธกบอณหภมของอากาศ หากอณหภมสงในขณะทตงทองมผลใหน าหนกตวต าลง 1.2 สรรวทยาของแมสตวทตงทอง การเปลยนแปลงเบองตนทพบในแมสตวทตงทอง คอ การด ารงอยของคอรปสลเทยม ซงแสดงใหเหนถงการยอมรบการตงทองของแมสตว ซงลกษณะทตงและเนอเยอทหอหมลกออนในทองแม ดงแสดงในรปท 10.1 นอกจากนนยงมการเปลยนแปลงทางสรรวทยาอน ๆ ของแมตงแตระยะเรมแรกจนถงระยะคลอด มการเปลยนแปลงดงน 1.2.1 การเปลยนแปลงของอวยวะในระบบสบพนธ สรปไดดงน 1) การเปลยนแปลงของปากชองคลอดและชองคลอด ระหวางชวงกลางของการ ตงทองจนถงชวงทาย พบวามการบวมและมเลอดมาหลอเลยงมากกวาปกต ในโคจะเหนไดชดกวาในมา และสงเกตเหนไดตงแตเดอนท 5 ในโคสาว หรอเดอนท 7 ในแมโค สวนเยอบชองคลอดจะมลกษณะแหงและซด 2) คอมดลกจะมสนนนเพมจ านวนมากขน และจะสรางสารเมอกออกมาปดปากมดลกเรยกวา มวคสพลก (mucus plug)

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 153

รปท 10.1 ลกษณะทตงและเนอเยอทหอหมลกออนในทองแม

ทมา: สรชย (2545)

3) มดลกจะขยายใหญขนเรอย ๆ ตามขนาดของลกออน 4) รงไขจะมการเปลยนแปลง โดยรอยแผลของกระเปาะไขสกทเกดการตกไขจะเจรญพฒนาเปนคอรปสลเทยม 5) เอนยดชองเชงกราน (pelvic ligament) ในระยะตงทองเอนยดชองเชงกรานจะหยอนตวมากตามล าดบจนถงระยะคลอด เพราะระยะใกลคลอดระดบของเอสโตรเจนในเลอดสงขน ซงจะ

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 154

ไปสนบสนนการท างานของฮอรโมนรแลกซนจากคอรปสลเทยม เพอใหเอนยดชองเชงกรานออนตว ในโค แพะ และแกะ จะปรากฏเหนชดเจนมากกวาในมา ดงแสดงในรปท 10.2 และ 10.3

รปท 10.2 การเปลยนแปลงทรงไขของโคทตงทอง

ทมา: พรศกด (2530)

รงไขแมโคตงทอง 35 วน

รงไขแมโคตงทอง 48 วน

รงไขแมโคตงทอง 70 วน

รงไขแมโคตงทอง 100 วน

รงไขแมโคตงทอง 120 วน

ซาย ขวา

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 155

รปท 10.3 การเปลยนแปลงทรงไขของโคทตงทอง

ทมา: พรศกด (2530)

รงไขแมโคตงทอง 190 วน

รงไขแมโคตงทอง 245 วน

รงไขแมโคขณะเกดการคลอด

รงไขแมโค 11 วนหลงคลอด

รงไขแมโคหลงแทง ในขณะทตงทอง 6 เดอน

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 156

1.2.2 การเปลยนแปลงของระดบฮอรโมน ในระหวางการตงทองของสตว โปรเจสเตอโรนเปนฮอรโมนทส าคญในการควบคมสภาพการตงทอง มแหลงผลตทคอรปสลเทยมทรงไข และทรก ในเวลาตอมา ในสตวเลยงแทบทกชนดคอรปสลเทยมจะด ารงอยตอไปตลอดการตงทอง ในมาและแกะครงหลงของการตงทองรกจะเปนแหลงผลตโปรเจสเตอโรน สวนในโค แพะ และสกรในครงหลงของการตงทองคอรปสลเทยมยงคงเปนแหลงผลตโปรเจสเตอโรน ดงนนในมาและแกะสามารถตดรงไขออกไปในชวงหลงของการตงทองโดยไมท าใหเกดการแทงลก 1.3 สรรวทยาของลกในทอง ระยะการเจรญพฒนาของลกในทองสามารถแบงระยะการเจรญของลกในทองไดเปน 3 ระยะ ดงน 1.3.1 ovum period เปนระยะตงแตปฏสนธจนถงตวออนเรมเกาะตว 1.3.2 embryonic period ในโคเรมจากวนท 15-45 ในแกะตงแตวนท 12-34 ในมาตงแตวนท 12-60 และในสกรประมาณวนท 12-20 ของการตงทอง 1.3.3 fetal period เปนระยะตอจากระยะท 2 โดยลกสตวจะมอวยวะครบถวน และมการเจรญเตบโตจนถงระยะคลอด 2. การตรวจการตงทอง 2.1 วตถประสงคของการตรวจการตงทอง เพอใหทราบวาสตวทท าการผสมพนธไปแลวมการตงทองหรอไม ซงผลทไดสามารถน าไปใชประโยชน ดงน 2.1.1 ประสทธภาพเกยวกบการจดการผสมพนธ น าผลไปพจารณาประสทธภาพการผลต และการจดการแกไขจดบกพรองตาง ๆ ตอไป 2.1.2 การคดสตวออกจากฝงทมการผสมพนธไปแลวแตไมตงทอง ใหพจารณาตามความเหมาะสม 2.1.3 เปนการรบรองการตงทองในสตวเพอการจดการดานอน ๆ ตอไป 2.2 วธการตรวจการตงทอง มหลายวธซงขนอยกบชนดของสตว จงขอกลาวการตรวจการ ตงทองในโคและสกร ดงน 2.2.1 วธการตรวจการตงทองในโค มวธการตรวจ ดงน 1) การตรวจดจากภายนอกสรปได ดงน (1) โคเรมอวนผดปกตและน าหนกเพมอยางรวดเรว (2) ทองจะขยายออกทละนอย ๆ จนเหนไดชด

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 157

(3) มอาการตนเตนลกลลกลนผดปกต (4) ไมแสดงอาการเปนสดอก (5) เตานมขยายใหญขน หวนมชออกมา ในระยะใกลคลอดจะมน านมไหล (6) ลกในทองมการเคลอนไหวใหเหนทดานขวาของทอง โคเมอทองไดประมาณ 5 เดอน ถากดดวยมอททองดานขวาเหนอเตานมเลกนอย จะรสกวามกอนแขง ๆ อยภายในทอง (7) ในระยะทายของการตงทอง สตวจะเคลอนไหวชา ๆ และเหนอยงาย 2) การลวงตรวจทองผานทางทวาร (rectal palpation) หลงจากผสมแลวโคไมแสดงอาการเปนสดอกในระยะ 21 วน กอาจเชอไดวาแมโคอาจจะตงทอง แตเปนสงไมแนนอนทจะบงชวาแมโคนนทอง วธทดทสดคอการลวงผานทางทวารหนก เพอตรวจอวยวะสบพนธ เนองจากโคทตงทอง จะมการเปลยนแปลงของอวยวะสบพนธ ดงน (1) การเปลยนแปลงรงไข รงไขจะมขนาดใหญขน เนองจากมการเจรญของคอรปสลเทยม เพอผลตฮอรโมนโปรเจสเตอโรนเกยวของกบการควบคมการตงทองตอไป (2) การขยายใหญขนของมดลกจะมลกษณะ ดงน (2.1) ระยะตงทอง 6-10 สปดาห จะพบวามดลกอกขางหนงมถงน าอยภายใน มลกษณะยดหยนมอเมอเวลาจบเรยกวาฟลคทเอชน (fluctuation) (2.2) ระยะตงทอง 2.5-4.5 เดอน จะพบวาผวของมดลกมเมดตมลอยเปนแพซงเปนสวนของคอททลดอน ดงแสดงในรปท 10.4 ถง 10.6 (2.3) ระยะตงทอง 6-9 เดอน จะพบสวนของตวลกออนลอยขนมาหนากระดกเชงกราน ดงแสดงในรปท 10.7 (3) การตรวจฟรมทสอารเทอรร (frimitus artery) โดยการจบเสนเลอด ยเทอรรนอารเทอรร (uterine artery) จะมขนาดใหญขน เมอใชนวมอจบเสนเลอดนไว จะพบวาเลอดฉดผานบรเวณทจบแรงมาก (4) การดกอนเมอกเหนยวทอดปากมดลก (cervical seal) ในระยะ 30-40 วน หลงจากการปฏสนธ ถาใชสเปคลมสอดเขาชองคลอดแลวใชไฟสองด จะพบกอนเมอกเหนยวอดปากมดลกสนท ซงระยะตอมากอนเมอกนจะยนออกมาในชองคลอด

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 158

รปท 10.4 การเจรญของเมดตมเกาะรกทผนงปกมดลกโค

ทมา: ปราจน และคณะ (2548)

รปท 10.5 แสดงการตรวจการตงทองในโคระยะ 2-4 เดอน

ทมา: Peters and Ball (1987)

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 159

รปท 10.6 (วดทศนท 10.1) แสดงการตรวจการตงทองโคโดยลวงคล าผานทางทวารหนก

ทมา: http://www.youtube.com/watch?v=HMYVfSAE1cs

รปท 10.7 แสดงการตงทองของโคหลงจาก 7 เดอน

ทมา: Peters and Ball (1987)

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 160

3) ใชเครองมอคลนความถสงตรวจการตงทอง (ultrasonic pregnancy detector) เปนเครองมอสงสญญาณคลนความถสง ปจจบนผลการตรวจภาพลกโคจะไปปรากฏทหนาจอ ดงแสดงในรปท 10.8

ตรวจการตงทองโดยเครองอลตราซาวด ภาพลกโคในระหวางการตงทอง

รปท 10.8 การตรวจการตงทองโคโดยเครองอลตราซาวด ทมา: Merck Animal Health (2014 i)

2.2.2 วธการตรวจการตงทองในสกร 1) การตรวจการตงทองในสกร ม 2 วธ คอ (1) การตรวจการเปลยนแปลงของเซลลทผนงชองคลอด (vaginal biopsy) เปนการตรวจในหองปฏบตการโดยเกบตวอยางของเยอบผว (steatified squamous epithelium) ภายในชองคลอด สองดดวยกลองจลทรรศน ในชวงนจ านวนชนของเซลลนอยลงกวาในชวงทมวงรอบการเปนสด (2) ใชเครองมอคลนความถสงตรวจการตงทอง (ultrasonic pregnancy detector) จะมราคาแพง นยมใชตรวจการตงทองเมออายการตงทองได 30-80 วน เปนเครองมอสงสญญาณคลนความถสงผานชนของผวหนงบรเวณชองทองของแมสกรทตองการตรวจการตงทอง บรเวณผวหนงทวดตรวจจะใชน ามนทไดมาพรอมกบเครองมอทาบาง ๆ เพอท าใหการสงผานคลนเปนไปดวยความสะดวก ผลการวดจะไปปรากฏทหนาจอเปนกราฟรปคลน จะตองอานกราฟนตามทแสดงไวในคมอวาลกษณะกราฟแบบใดเปนการตงทอง

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 161

2) การเปลยนแปลงของอวยวะสบพนธของแมสกรตงทองสรปได ดงน (1) การเปลยนแปลงทมดลกและเสนเลอดแดงทมดลก ดงน (1.1) วนท 0-20 ของการตงทอง ลกษณะของตวมดลกและคอมดลกจะมการ เปลยนแปลงไมมากนก สวนเสนเลอดแดงทไปเลยงมดลกจะมขนาดใหญขนและมเลอดไหลผานมากขน ซงเปนตวบงชในการตรวจการตงทองได (1.2) วนท 21-30 ของการตงทอง คอมดลกและผนงมดลกมลกษณะออนตวลงและมผนงบางลง สวนเสนเลอดแดงทไปเลยงมดลกขยายตวขน ซงสามารถลวงตรวจทางทวารหนกคล าตรวจพบได ดงแสดงในรปท 10.9 (1.3) วนท 31-60 ของการตงทอง คอมดลกออนตวลงอก จนมลกษณะคลายกบทอออน ๆ มดลกจะมลกษณะผนงบาง เสนเลอดแดงทไปเลยงมดลกขยายตวขนมากจนสามารถเรมพบการไหลของเลอดไดและมความแรงมากขนเมอตงทองไดมากกวา 60 วน (1.4) การเปลยนแปลงทชองคลอด จะการเจรญของเนอเยอบผวของชองคลอดซอนกนมากขนในชวงแรกของการตงทอง เพราะในชวงนยงมการหลงของฮอรโมนเอสโตรเจนออกมาจ านวนมากและในระยะตอมาเยอบผวจะมเซลลจ านวนลดลง ทงนเพราะฮอรโมนโปรเจสเตอโรนมมากขน

รปท 10.9 การตรวจการตงทองในสกรโดยการลวงตรวจขนาดของเสนเลอดทางทวารหนก

ทมา: อรรณพ (2545)

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 162

3. การคลอด การคลอดเปนขบวนการขบลกสตวและเยอรกตาง ๆ ออกมาจากมดลกโดยผานทางชองคลอด การคลอดลกควบคมโดยฮอรโมน ประสาท และกลไกตาง ๆ ประกอบกนขนมา เพอใหการคลอดของสตวเปนไปตามปกต การคลอดลกษณะตาง ๆ ทงปกตและผดปกต ดงแสดงในรปท 10.10 ถง 10.14 ในโคและสกร 3.1 สาเหตของการคลอด 3.1.1 ความเขมขนของฮอรโมนโปรเจสเตอโรนลดลง 3.1.2 ความเขมขนของฮอรโมนเอสโตรเจนสงขน 3.1.3 ปรมาตรของมดลกเพมขน 3.1.4 การหลงของฮอรโมนออกซโตซน 3.1.5 การหลงของฮอรโมนพรอสตาแกลนดน 3.1.6 การตนตวในการท างานของตอมไฮโปธาลามส และตอมหมวกไต 3.2 อาการของสตวใกลคลอด กอนสตวจะคลอดลกประมาณ 2-3 วนจะแสดงอาการ ดงน 3.2.1 การหยอนตวของเอนทยดโคนหางและกระดกเชงกราน 3.2.2 ปากชองคลอดบวมและมเมอกออกมาจากชองคลอด 3.2.3 เตานมขยายใหญและบวมขน 3.2.4 กระวนกระวาย 3.3 ขนตอนในการคลอด 3.3.1 ขนตอนการคลอดในโค แบงออกเปน 3 ระยะ คอ 1) ระยะคอมดลกขยายตว จะพบวาสตวเรมกระวนกระวาย เนองจากมอาการเจบทองเพราะกลามเนอมดลกบบตวเปนจงหวะ สตวจะอยไมสข หายใจเรวขน การบบตวของกลามเนอมดลกจะท าใหการเกาะของรกคอย ๆ ออนตวลง ทาย ๆ ของระยะนถงหมตวออนและลกออนจะเขามาอยในคอมดลกและชองคลอด โคใชเวลาประมาณ 2-6 ชวโมง 2) ระยะขบลก ถงหมตวออนชนในจะโปงพองออกพรอมกบสวนปลายเทาของลกออนถกดนออกมา จากนนถงหมตวออนจะแตกออกเนองจากการบบตวของมดลก ท าใหลกออนถกขบออกมา ระยะนโคใชเวลาไมเกน 1 ชวโมง. 3) ระยะขบรก ปกตรกของโคจะถกขบออกมาภายใน 12 ชวโมง หลงคลอดลก แตถาเกนกวา 8-12 ชวโมง แสดงวารกคาง

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 163

การคลอดของลกโคในทาคลอดปกต ดงแสดงในรปท 10.10 และ 10.11 (วดทศนท 10.2) และทาคลอดทผดปกต ดงแสดงในรปท 10.12

รปท 10.10 ต าแหนงของลกโคในทาคลอดปกต

ทมา: Bearden and Fuquay (1997)

รปท 10.11 (วดทศนท 10.2) แสดงการคลอดโคในทาคลอดปกต

ทมา: https://www.youtube.com/watch?v=RZ-vCh506V8

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 164

รปท 10.12 ต าแหนงของลกโคในทาคลอดผดปกต

ทมา: Bearden and Fuquay (1997)

3.3.2 ขนตอนการคลอดในสกร แบงออกเปน 3 ระยะ คอ 1) ระยะท 1 เตรยมการคลอด เปนระยะทกลามเนอของปากมดลกจะเรมมการขยายตว เพอเตรยมใหลกสกรสามารถผานออกมาได และจะเรมมการบบตว ซงการบบตวจะเกดการเลอนของตวลกสกรเขามาอยในชองเชงกราน การบบตวมกจะบบตวทก ๆ 15 นาท นาน 5-10 วนาท และจะบบถขนเรอย ๆ ในระยะนจะสงเกตจากภายนอกไดเพยงอาการปวดทอง และการกระวนกระวายของแมสกรเทานน 2) ระยะท 2 เปนระยะคลอดลก เมอลกสกรมาถงปากมดลก แมสกรจะเรมมอาการเบง โดยสงเกตไดจากบรเวณทองจะมการเบงและบบตว พรอมกบมการยกขนของหาง จงมการเรมคลอดลกตวแรก จนกระทงคลอดตวตอ ๆ ไปจนหมดอาจใชเวลา 1-3 ชวโมง 3) ระยะท 3 เปนระยะขบรก ตามปกตระยะนเกดขนหลงจากแมคลอดลกตวสดทายออกหมดแลวจงจะขบรกออกมา อยางไรกตามพบไดบอยครงทมการขบรกออกมาสวนหนงในขณะคลอดลกอย แตโดยสวนมากจะขบเมอคลอดลกหมดแลว การคลอดปกตและผดปกตในสกร ดงแสดงในรปท 10.13 ถง 10.17

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 165

รปท 10.13 ทาคลอดปกตของลกสกร ประกอบดวยดานหนาออกและคลอดดานหลงออก

ทมา: อรรณพ (2545)

รปท 10.14 ทาคลอดปกตของลกสกร การคลอดจะสลบกนออก

ทมา: อรรณพ (2545)

คลอดดานหนาออก

คลอดดานหลงออก

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอดรปท 10.14 ทาคลอดปกตของลกสกร การคลอดจะสลบกนออก

166

รปท 10.15 (วดทศนท 10.3) แสดงการคลอดปกตของสกร

ทมา: https://www.youtube.com/watch?v=RZ-vCh506V8

รปท 10.16 ทาคลอดผดปกตของลกสกร

ทมา: อรรณพ (2545)

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอดสรป 167

รปท 10.17 ทาคลอดผดปกตของลกสกร

ทมา: อรรณพ (2545)

สรป การตงทองเปนระยะหนงของสตวเพศเมย ทมตวออนและลกออนเจรญพฒนาอยในมดลก ดงนนหลงจากการผสมพนธแลวผเลยงสตวจะตองตรวจการตงทองใหรวาสตวผสมตดจนมการตงทองหรอไม หากผสมไมตดจะตองจดการผสมใหตดโดยเรว นอกจากนการจดการเลยงดแมสตวทตงทอง จะตองใหอาหารทมโภชนะครบถวนตามความตองการของสตวทอยในระยะน ตลอดจนปองกนไมใหกระทบกระเทอนตอลกสตวในทองดวย หากแมสตวตงทองใกลถงก าหนดคลอด ผเลยงจะตองเอาใจใสดแลอยางใกลชด เพอใหขบวนการคลอดประสบผลส าเรจ โดยคลอดลกออกมาอยางปลอดภยและรกออกมาตามปกต หากมปญหาในการคลอด เชนคลอดยาก คลอดผดทา รกคาง

3. มดลกบด

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอด 168

เปนตน จะตองชวยเหลอการคลอดดวย โดยตามสตวแพทยหรอผทมความรความช านาญมาชวยเหลอโดยเรวทสด ค าถามทายบทท 10 ค าสง อธบายทกขอใหถกตองสมบรณ 1. ใหบอกความหมายของการตงทอง 2. ใหบอกปจจยทมผลตอระยะเวลาการตงทอง 3. ใหอธบายการเปลยนแปลงของอวยวะสบพนธของสตวขณะตงทอง 4. ใหอธบายการตรวจการตงทองในโค 5. ใหอธบายการตรวจการตงทองในสกร 6. ใหบอกความหมายของการคลอด 7. ใหอธบายขนตอนการการคลอดในโค และสกร แหลงขอมลเพมเตม เทวนทร วงษพระลบ. 2542. การสบพนธในสตวเลยง. ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน: ขอนแกน. พงศเทพ พลแสง. 2557. แบบเรยนออนไลนวชาการผสมเทยม. (cited 27 August 2014). Available from: URL: http://www.kasetyaso.ac.th/pong/index.html พรศกด จนทรประทป. 2526. การตรวจทองในสตวเลยง. คณะสตวแพทย จฬาลงกรณ มหาวทยาลย: กรงเทพมหานคร. รญจวน อสรรกษ. 2554. การผสมเทยมปศสตว. (cited 11 August 2014). Available from: URL:

http://kaset1.blogspot.com/p/2.html. รญจวน อสรรกษ. 2554. การผสมเทยมปศสตว. (cited 11 August 2014). Available from: URL: http://kaset2.blogspot.com/. สรชย ชาครยรตน. 2545. การสบพนธและการผสมเทยมโค-กระบอ. ส านกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร: กรงเทพมหานคร. อรรณพ คณาวงษกฤต. 2545. วทยาการสบพนธสกร. ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพมหานคร.

การผสมเทยม : การตงทองและการคลอดค าถามทายบทท 10 169

Bearden, H.J., and J.W. Fuquay. 1997. Applied Animal Reproduction. 4 th ed. Prentice Hall: New Jersey. Binkley, S.A. 1995. Endocrinology. Harper Collins College Pubishers: London. http://www.all-creatures.org/aip/nl-8oct2001-poultry-c.html https://www.youtube.com/watch?v=RZ-vCh506V8 https://www.youtube.com/watch?v=RZ-vCh506V8