มมสะทอนความคดนตบญญต : Legal reflection

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔ 157

“ปฏบตราชการอยางไรใหถกตอง ตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ”ตอน : ขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได

นายวรชย แสนสระนตกร สำนกกฎหมาย

ความนำเมอกลาวถงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ คงไมม

บคคลใดโดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ ซงมความสมพนธใกลชดกบภาระหนาท ในการปฏบตตามกฎหมายดงกลาวทจะปฏเสธวาไมรจกหรอเคยไดรบทราบเกยวกบ สทธในการรบรขอมลขาวสารของประชาชน เพราะเปนกฎหมายสำคญทรบรองสทธ ของประชาชนหรอเอกชนในการเขาถงขอมลขาวสารซงอยในความครอบครองของรฐ โดยมหลกการวาขอมลขาวสารของราชการเกอบทงหมดเปนสงซงสามารถเปดเผย ตอสาธารณะได จะมขอยกเวนเฉพาะกรณทมกฎหมายกำหนดหามเปดเผยหรอกำหนด ใหเปนดลยพนจทไมเปดเผยซงเปนสวนนอย นอกจากนยงรบรองสทธของประชาชน ในการรองเรยนหรออทธรณเพอใหมการทบทวนคำสง ในฐานะกลไกทจะขบเคลอน การบรหารราชการใหเปนไปดวยความโปรงใสตรวจสอบได

แตเมอไดมการตงประเดนคำถามทควรตองทราบ อาท ขอมลขาวสารประเภทใด บางทเปดเผยได ขอมลขาวสารประเภทใดบางทเปดเผยไมได หรออาจไมตองเปดเผย และหนวยงานของรฐดวยกนจะขอขอมลขาวสารตามพระราชบญญตขอมลขาวสาร

ปฏบตราชการอยางไรใหถกตองตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ ตอน : ขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔158

ของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ ไดหรอไม ปรากฏวาหลายคนกลบตอบไมได หรอตอบได แตไมถกตองครบถวนทงหมด อนเปนการสะทอนใหเหนวายงมบคคลอกหลายคน ทไมเขาใจในหลกการเปดเผยขอมลขาวสารราชการดพอ ทง ๆ ทพระราชบญญต ฉบบนมผลใชบงคบมาตงแตวนท ๙ ธนวาคม ๒๕๔๐ หากนบถงปจจบนกเปนเวลา กวา ๑๓ ปแลว ซงอาจเปนเพราะมเนอหาสาระและมขอบเขตการบงคบใชกวางเกนไป ทำใหยากแกการทำความเขาใจและการตความ อนนำไปสการบงคบใชกฎหมาย ทไมถกตองตามมา ดงจะเหนไดจากจำนวนเรองรองเรยนหรออทธรณตอคณะกรรมการ ขอมลขาวสารของราชการและคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารซงม เปนจำนวนมากในแตละป

ดงนน เพอใหเกดความเขาใจทถกตองในการปฏบตราชการตามกฎหมาย ดงกลาว มมสะทอนความคดนตบญญต จงขอเสนอบทความเรอง “ปฏบตราชการ อยางไรใหถกตองตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ” ทงน เพอเสนอความร เกยวกบการดำเนนการตามพระราชบญญตดงกลาว ประกอบแนวคำวนจฉยของ คณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร ซงถอไดวาเปนการศกษาจากกรณ ปฏบตจรง โดยในโอกาสนจะขอเสนอเปนตอนแรกในเรองทเกยวกบ ขอมลขาวสาร ของราชการทเปดเผยได ซงจะกลาวถงขอบเขตการบงคบใชกฎหมาย และประเภท ของขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได

๑. ขอบเขตการบงคบใชกฎหมายขอมลขาวสารของราชการกอนทจะไดศกษาถงขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได ขอมลขาวสาร

ทเปดเผยมไดและขอมลขาวสารของราชการทหนวยงานของรฐอาจใชดลยพนจ ไมตองเปดเผย ตลอดจนแนวทางในการใชดลยพนจดงกลาว จงควรทราบถงวตถประสงค ของพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ รวมถงความหมายของคำวา “ขอมลขาวสารของราชการ” และ “หนวยงานของรฐ” ซงจะชวยใหเหนถงความมงหมาย และขอบเขตของกฎหมายในเรองดงกลาว

มมสะทอนความคดนตบญญต : Legal reflection

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔ 159

๑) วตถประสงคของกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ จากบทบญญตของกฎหมายประกอบกบเหตผลในการประกาศใช

พระราชบญญตฉบบน สามารถสรปถงวตถประสงคของกฎหมายไดดงน (๑) เพอใหประชาชนมโอกาสอยางกวางขวางในการไดรบรขอมลขาวสาร

เกยวกบการดำเนนการตาง ๆ ของรฐ เพอทประชาชนจะสามารถแสดงความคดเหน และมสวนรวมในกระบวนการบรหารและการตรวจสอบการใชอำนาจรฐ

(๒) เพอกำหนดหลกเกณฑเกยวกบขอมลขาวสารของราชการทหนวยงานของรฐไมตองเปดเผยหรออาจไมเปดเผย โดยจำกดเฉพาะขอมลขาวสารทหากเปดเผยแลวจะเกดความเสยหายตอประเทศชาตหรอตอประโยชนทสำคญของเอกชน

(๓) เพอคมครองการรกลำสทธสวนบคคลในสวนทเกยวของกบขอมล ขาวสารสวนบคคลทอยในความครอบครองของหนวยงานของรฐ

ขอสงเกต จากวตถประสงคของกฎหมายดงกลาว หนวยงานของรฐ และเจาหนาท

ของรฐซงไดขอขอมลขาวสารตามอำนาจหนาทตามทกฎหมายกำหนด มใช ขอขอมลขาวสารในฐานะเอกชน จงไมใชผทรงสทธตามกฎหมายในอนทจะขอขอมล ขาวสารจากหนวยงานของรฐตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ ดงนน จงไมมสทธอทธรณคำสงหนวยงานของรฐทไมเปดเผยขอมลขาวสาร ตอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการได แตในสวนการรบร ขอมลขาวสารของราชการระหวางหนวยงานของรฐดวยกนยอมเปนไปตามระบบบรหาร ราชการแผนดนหรอเปนไปตามทกำหนดไวโดยเฉพาะ๑

๒) ขอมลขาวสารและหนวยงานทอยในบงคบของกฎหมาย “ขอมลขาวสาร” หมายความวา สงทสอความหมายใหรเรองราว

ขอเทจจรง ขอมล หรอสงใด ไมวาการสอความหมายนนจะทำไดโดยสภาพของสงนนเอง หรอโดยผานวธการใด ๆ และไมวาจะไดจดทำไวในรปของเอกสาร แฟม รายงาน หนงสอ แผนผง แผนท ภาพวาด ภาพถาย ฟลม การบนทกภาพหรอเสยง การบนทก โดยเครองคอมพวเตอร หรอวธอนใดททำใหสงทบนทกไวปรากฏได

ขอมลขาวสารทอยในบงคบแหงพระราชบญญตฉบบนตองเปน “ขอมล ขาวสารของราชการ” ซงหมายความวา ขอมลขาวสารทอยในความครอบครองหรอควบคมดแลของหนวยงานของรฐ ไมวาจะเปนขอมลขาวสารเกยวกบการดำเนนงาน ของรฐหรอขอมลขาวสารเกยวกบเอกชน โดย“หนวยงานของรฐ” ซงเปนผครอบครอง หรอควบคมดแลขอมลขาวสารทอยในบงคบแหงพระราชบญญตน ใหหมายความถง

๑ คำวนจฉยคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร ท สค ๑/๒๕๕๒, ท สค ๘๑/๒๕๕๒, ท สค ๖๙/๒๕๕๓, ท สค ๗๓/๒๕๕๓, ท สค ๙๕/๒๕๕๓.

ปฏบตราชการอยางไรใหถกตองตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ ตอน : ขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔160

(๑) สวนราชการ ทงราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค และราชการ สวนทองถน

(๒) รฐวสาหกจ ไมวารฐวสาหกจทตงขนตามกฎหมายเฉพาะ เชน การปโตรเลยมแหงประเทศไทย การไฟฟาสวนภมภาค การรถไฟแหงประเทศไทย รฐวสาหกจทตงขนตามพระราชกฤษฎกา ซงออกตามความในพระราชบญญตวาดวย การจดตงองคการของรฐบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ รฐวสาหกจทตงขนตามประมวลกฎหมาย แพงและพาณชยเชนเดยวกบบรษทเอกชน เชน บรษทการบนไทย จำกด (มหาชน) และรฐวสาหกจทจดตงขนตามมตคณะรฐมนตร เชน โรงงานยาสบ เปนตน

(๓) สวนราชการสงกดรฐสภา อนไดแก สำนกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร และสำนกงานเลขาธการวฒสภา

(๔) ศาล เฉพาะในสวนทไมเกยวของกบการพจารณาคด ซงเปนสวนการ ใชอำนาจตลาการโดยตรงของศาลทการเปดเผยเปนไปตามกฎหมายวธพจารณาความ ตาง ๆ เชน การขอตรวจหรอการขอคดสำเนาเอกสารในสำนวนคดของศาลในคดแพง อยภายใตหลกเกณฑของประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๕๔ เปนตน

(๕) องคกรควบคมการประกอบวชาชพ ซงแมแทจรงแลวเปนองคกร เอกชนแตเมอมการใชอำนาจรฐ กตองอยในบงคบของหลกความโปรงใสเชนเดยวกน เชน แพทยสภา สภาการพยาบาล สภาวศวกร สภาทนายความ เปนตน

(๖) หนวยงานอสระของรฐ คอ หนวยงานทไมใชสวนราชการหรอรฐวสาหกจ แตยงเปนหนวยงานของรฐซงใชอำนาจกระทำการทางปกครอง เชน สถาบนพระปกเกลา มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร มหาวทยาลยวลยลกษณ สำนกงานผตรวจการแผนดน สำนกงานคณะกรรมการการเลอกตง และองคการมหาชนทจดตงขนตามพระราชบญญต องคการมหาชน พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงเปนหนวยงานบรหารแตกตางไปจากสวนราชการ หรอรฐวสาหกจ เชน โรงพยาบาลบานแพว สถาบนพฒนาองคกรชมชน เปนตน

(๗) หนวยงานอนตามทกำหนดในกฎกระทรวง อยางไรกตาม แมคำวาหนวยงานของรฐจะมความหมายกวางโดยมเจตนา

เพอใหครอบคลมหนวยงานภาครฐทงหมด แตกไมรวมถงสหกรณออมทรพยซงมทน มาจากเงนคาหนของสมาชก แมสหกรณดงกลาวจะตงขนในสวนราชการและถอวาเปน

มมสะทอนความคดนตบญญต : Legal reflection

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔ 161

เรองสวสดการภายในของสวนราชการนนกตาม เนองจากตามพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. ๒๕๔๒ สหกรณเมอไดจดทะเบยนจดตงแลว สหกรณดงกลาวกมฐานะเปน นตบคคลแยกจากสวนราชการ ไมใชเปนหนวยงานหรอเปนสวนหนงของสวนราชการ นน และโดยเหตผลเดยวกน โรงเรยนเอกชนตาง ๆ กไมเปนหนวยงานของรฐ ดงนน ขอมลขาวสารของสหกรณออมทรพยหรอของโรงเรยนเอกชนจงไมเปนขอมลขาวสารของราชการตามความหมายของกฎหมายฉบบน ๒

๒. ขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได ๓

ขอมลแตละประเภทมลกษณะแตกตางกนตามสภาพและความสำคญ กฎหมายจงไดกำหนดวธการเปดเผยขอมลขาวสาร เพอใหสอดคลองกบลกษณะ ของขอมลขาวสารแตละประเภท ดงน

๑) ขอมลขาวสารทตองจดพมพลงในราชกจจานเบกษา ๔

ขอมลขาวสารของราชการทกฎหมายกำหนดใหหนวยงานของรฐตองนำไป เผยแพรโดยการนำไปลงพมพในราชกจจานเบกษา เปนขอมลขาวสารของราชการสำคญ ทประชาชนควรตองร กฎหมายจงกำหนดใหตองมการเผยแพรขอมลขาวสารดงกลาว ใหมากทสด รวมทงเพอใหมการเกบเปนหลกฐานในการใชอางองเพอประโยชนตาง ๆ ทางกฎหมายตอไปได ซงประเภทของขอมลขาวสารทตองนำลงพมพในราชกจจานเบกษา ประกอบดวย

(๑) การจดองคกร และสรปอำนาจหนาทของหนวยงานของรฐ อนเปน ประโยชนเบองตนทประชาชนสามารถตรวจคนหาหนวยงานทรบผดชอบในเรอง ทเกยวของได

(๒) สถานทตดตอขอรบขอมลขาวสาร เพอเพมความสะดวกกบประชาชน ทตองการทราบวาจะไปตดตอเพอขอรบขอมลขาวสารตอหนวยงานของรฐใดทใดไดบาง

(๓) กฎ หรอมตคณะรฐมนตร ขอบงคบ คำสง หนงสอเวยน ระเบยบ แบบแผน นโยบายหรอการตความ ทงน เฉพาะทจดใหมขนโดยมสภาพอยางกฎ เนองจาก “กฎ” คอการกระทำทางปกครองทมผลบงคบเปนการทวไป ไมไดมผลใชบงคบ แกกรณใดหรอบคคลใดเปนการเฉพาะเจาะจง๕ เมอจะใชบงคบแกประชาชน ประชาชน

๒ สมชย วฒนการณ, การใชสทธของประชาชนตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐, (กรงเทพฯ : วญญชน, ๒๕๔๔).

๓ โปรดด ชยวฒน วงศวฒนศานต, คมอพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐, สำนกงานคณะกรรมการ ขอมลขาวสารของราชการ สำนกงานปลดสำนกนายกรฐมนตร.

๔ พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๗.๕ พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ มาตรา ๕ ในพระราชบญญตน “กฎ หมายความวา พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ขอบญญตทองถน ระเบยบ ขอบงคบหรอบทบญญตอน

ทมผลบงคบเปนการทวไปโดยไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดหรอบคคลใดเปนการเฉพาะ”.

ปฏบตราชการอยางไรใหถกตองตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ ตอน : ขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔162

ยอมมสทธทจะไดรบทราบลวงหนาตามหลกแหงความเปนธรรม เพอทบคคลจะได เตรยมตวปฏบตตามกฎได ดงนน เมอบรรดากฎหรอขอมลขาวสารทมสภาพอยางกฎ จำเปนตองนำลงพมพในราชกจจานเบกษา หากไมมการนำลงพมพยอมไมเปนธรรม ตอผทเกยวของ กฎหมายจงกำหนดวากฎทยงไมไดลงพมพในราชกจจานเบกษานน จะนำมาใชบงคบในทางไมเปนคณแกบคคลใดมได เวนแตผนนจะไดรถงขอมลขาวสาร อนเปนกฎนนตามความเปนจรงมากอนแลวเปนเวลาพอสมควร๖ นนคอไดรมานาน พอทจะปฏบตตามกฎนนไดโดยไมมอปสรรค๗

ขอสงเกต ขอมลขาวสารตามทกำหนดในขอนมงบงคบเฉพาะขอมลขาวสารทเปนกฎ

หรอมสภาพอยางกฎ ซงมผลตอประชาชนหรอเอกชนทวไปเทานน ดงนน กฎทมผล เฉพาะตอเจาหนาทในองคกร เชน ผบงคบบญชาวางระเบยบกำหนดขนตอนและ วธปฏบตงานสำหรบเจาหนาท ซงไมมผลตอเอกชนทวไป กฎประเภทนจงไมตอง ลงพมพในราชกจจานเบกษา ตวอยางขอมลขาวสารทมสภาพอยางกฎ อนมผลตองลงพมพ ในราชกจจานเบกษา เชน มตคณะรฐมนตรอนเปนการวางหลกเกณฑเกยวกบการ จดซอจดจางโดยวธกรณพเศษ๘ หนงสอเวยนของกระทรวงการคลงทแจงสวนราชการตาง ๆ ถอเปนแนวปฏบตในการเบกจายเงนคาเชาบานขาราชการ ตามพระราชกฤษฎกาวาดวยคาเชาบานขาราชการ๙ เปนตน

(๔) ขอมลขาวสารอน ตามทคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ กำหนด ทงน เพอใหสอดคลองเหมาะสมกบการพฒนาของสงคมในอนาคต ซงปจจบน ยงไมมประกาศกำหนดดงกลาว

๖ พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๘.๗ สำนกงานคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ, คมอการปฏบตงานตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ

พ.ศ. ๒๕๔๐ ของเจาหนาทของรฐ, (กรงเทพฯ : ศรเมองการพมพ, ๒๕๔๘).๘ คำพพากษาศาลปกครองสงสดท ฟ.๒๖/๒๕๔๖.๙ คำสงศาลปกครองสงสดท ๑๑๘/๒๕๔๔.

มมสะทอนความคดนตบญญต : Legal reflection

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔ 163

๒) ขอมลขาวสารทตองจดไวใหประชาชนตรวจดได๑๐

ขอมลขาวสารประเภทน ไมมความสำคญถงขนาดทหนวยงานของรฐ ตองพมพเผยแพรใหแพรหลายโดยการลงพมพในราชกจจานเบกษา แตกมความสำคญ ทหนวยงานของรฐจะตองรวบรวมไวเพอใหประชาชนผสนใจไดรบรหรอตรวจคน ไดทนท ดงน

(๑) ผลการพจารณาหรอคำวนจฉยทมผลโดยตรงตอเอกชน รวมทง ความเหนแยงและคำสงทเกยวของในการพจารณาวนจฉยดงกลาว ทงน เพอใหประชาชน ทราบวาทผานมาหนวยงานของรฐมหลกเกณฑการพจารณาอยางไร และหากตนจะมการดำเนนการในกรณเดยวกนนน จะตองเตรยมการอยางไรและหนวยงานของรฐ ควรพจารณาอยางไร

(๒) นโยบายและการตความทไมมสภาพอยางกฎ เพอใหประชาชน ไดรบรนโยบายของหนวยงานของรฐในการดำเนนการเรองหนงเรองใด ซงจะสงผลใหเกดการมสวนรวมของประชาชน

(๓) แผนงาน โครงการ และงบประมาณรายจายประจำปของปท กำลงดำเนนการ ทำใหประชาชนสามารถมสวนรวมในการตรวจสอบการดำเนนการของรฐทกขนตอนของการใชจายงบประมาณ เชน เอกสารเกยวกบโครงการฝกอบรมและดงานประจำป๑๑ เปนตน

(๔) คมอหรอคำสงเกยวกบวธปฏบตงานของเจาหนาทของรฐซงม ผลกระทบถงสทธหนาทของเอกชน เพอทจะไดรวาการใหบรการหรอการดำเนนการ ในเรองใดเรองหนงกบประชาชนตามอำนาจหนาทของหนวยงานของรฐนน ไดมการ กำหนดขนตอนหลกเกณฑการพจารณาและการปฏบตหนาทของเจาหนาทเปนอยางไร และในการขอรบบรการเรองตาง ๆ จากหนวยงานของรฐหรอเมอตองปฏบตตาม กฎหมายในเรองใดเรองหนง เจาหนาทไดดำเนนการตามขนตอนปฏบตหรอหลกเกณฑ ตามทกำหนดไวมากนอยเพยงใด ทงน คมอหรอคำสงเกยวกบวธการปฏบตทจะตอง นำมารวบรวมไวใหเพอประชาชนตรวจดน กฎหมายกำหนดบงคบเฉพาะทมผลกระทบ ถงสทธหนาทของเอกชนเทานน สวนคมอหรอคำสงใดหากเปดเผยออกไปจะกระทบ ถงผลสำเรจในการบงคบใชกฎหมาย หนวยงานของรฐอาจไมเปดเผยกได๑๒

(๕) สงพมพทไดมการอางองถงในราชกจจานเบกษา หมายถง ขอมลขาวสารทไดมการจดพมพเพอใหเผยแพรตามจำนวนพอสมควรแลว จงไมจำเปน ตองนำขอมลขาวสารนนลงพมพในราชกจจานเบกษาอก ทงน เพอลดความซำซอน

๑๐ พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๙.๑๑ คำวนจฉยคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร ท สค ๗๑/๒๕๔๗.๑๒ อางแลวเชงอรรถท ๗ หนา ๑๐.

ปฏบตราชการอยางไรใหถกตองตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ ตอน : ขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔164

และสนเปลองงบประมาณ แตจะตองลงพมพในราชกจจานเบกษาวาไดมการพมพ เผยแพรขอมลขาวสารดงกลาวไวแลว โดยการอางองถงสงพมพนน

(๖) สญญาสำคญของรฐ สญญาในการดำเนนงานตาง ๆ ของรฐ โดยปกตทวไปยอมไมเปนความลบ แตทผานมามกไมไดมการเปดเผยเทาทควรจนทำให ประชาชนขาดขอมลในการศกษาตดตาม จนบางครงปรากฏวามสญญาบางกรณท ทำไปโดยรฐเสยเปรยบหรอไมอาจสำเรจตามทมงหมายได กฎหมายจงไดกำหนดให หนวยงานของรฐตองดำเนนการรวบรวมสญญาดงตอไปนไวใหประชาชนตรวจด เพอความสะดวกในการศกษาขอมล

- สญญาสมปทาน ไดแกสญญาทรฐอนญาตใหเอกชนจดทำบรการ สาธารณะ เชน สญญาการเดนรถประจำทาง หรอสญญาใหเอกชนจดทำประโยชน เกยวกบทรพยากรธรรมชาต เชน การทำไม หรอทำเหมองแร เปนตน

- สญญาทมลกษณะเปนการผกขาดตดตอน คอ สญญาทใหสทธเอกชน กระทำการอยางใดอยางหนงไดแตเพยงผเดยว เชน สญญาใหผลตสรา เปนตน

- สญญารวมทนกบเอกชนในการจดทำบรการสาธารณะ คอ กจการ ทเปนของรฐแตมการรวมทนกบเอกชนในการจดทำ เชน สญญาใหบรการโทรศพท เปนตน

ขอสงเกต การทกฎหมายบงคบเฉพาะสญญา ๓ ประเภทดงกลาวขางตนเทานน

ทหนวยงานของรฐตองนำมารวบรวมไวใหประชาชนเขาตรวจดไดนน กมไดหมายความวา หากสญญาอน ๆ ของหนวยงานของรฐไมตองเปดเผย แตโดยหลกการแลวสญญา โดยสวนใหญเกอบทกเรองจะตองเปดเผยใหประชาชนไดร เพยงแตวาหนวยงานของรฐ ยงไมไดถกกำหนดใหตองนำมารวมไวทศนยขอมลขาวสารเทานน

(๗) มตคณะรฐมนตร หรอมตคณะกรรมการทแตงตงโดยกฎหมาย หรอโดยมตคณะรฐมนตร กฎหมายไดกำหนดใหระบรายชอ รายงานทางวชาการ รายงานขอเทจจรง หรอขอมลขาวสารทนำมาใชในการพจารณาไวดวย เพอจะไดทราบวา คณะรฐมนตรหรอคณะกรรมการดงกลาวไดมการดำเนนการหรอตดสนใจในเรองใด ไปแลวบาง หรอเปนเรองทเกยวกบตนหรอสงคมอยางไร

มมสะทอนความคดนตบญญต : Legal reflection

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔ 165

(๘) ขอมลขาวสารอน ตองเปนขอมลขาวสารทคณะกรรมการขอมล ขาวสารของราชการกำหนดไว ซงปจจบนคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ ไดออกประกาศคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ กำหนดใหประกาศ ประกวดราคาและประกาศผลสอบราคา ทหวหนาสวนราชการลงนามแลว และขอมลขาวสารเกยวกบผลการพจารณาการจดซอจดจางของหนวยงานของรฐ เปนขอมลขาวสารทตองจดไวใหประชาชนตรวจดไดตามพระราชบญญตน พรอมทงใหหนวยงานของรฐจดทำสรปผลการพจารณาการจดซอจดจางของหนวยงานของรฐ เปนรายเดอนทกเดอน โดยมรายละเอยดเกยวกบงานทจดซอจดจาง วงเงนงบประมาณ วธการซอหรอจาง รายชอผเขาเสนอราคา และราคาทเสนอ ผทไดรบคดเลอกและราคา และเหตผลทคดเลอกผเสนอราคารายนนโดยสรป เพอเปนดรรชนสำหรบการตรวจด ของประชาชนได๑๓

๓) ขอมลขาวสารทจดหาใหเอกชนเปนการเฉพาะราย๑๔

ขอมลขาวสารประเภทซงตองจดหาใหเอกชนซงมายนคำขอกบหนวยงานของรฐเปนการเฉพาะรายน แตกตางจาก ๒ วธแรก ซงมการกำหนดไวอยางชดเจนวา ขอมลขาวสารประเภทใดทจะตองนำมาเปดเผยโดยนำไปประกาศในราชกจจานเบกษา และขอมลขาวสารประเภทใดบางทจะตองนำมาเปดเผยโดยการจดไวใหประชาชน เขาตรวจดได เนองจากไมมขอจำกดในเรองทจะขอ นอกเสยจากจะเขาขอยกเวนทจะ ไมเปดเผยไดตามทกฎหมายกำหนดไว เชน เปนขอมลขาวสารทหามเปดเผย หรอเปน ขอมลขาวสารประเภททอยในดลยพนจของเจาหนาทของรฐทจะไมเปดเผย จงเปน หนาทของหนวยงานของรฐจะตองจดหาใหทงสน แตอยางไรกตาม หนวยงานของรฐยงอาจปฏเสธการจดหาขอมลขาวสารใหในบางกรณ หากเปนการขอขอมลขาวสาร ทมลกษณะดงตอไปน

(๑) ผขอระบขอมลขาวสารทตองการในลกษณะทไมอาจเขาใจไดตามสมควร หรอเปนคำขอทไมชดเจน เชน ระบวาขอสรรพเอกสารทเกยวของกบสำนวนการรองเรยน ทงหมด ถอเปนคำขอทไมชดเจนวาขอขอมลขาวสารเรองอะไร๑๕

(๒) เปนขอมลขาวสารทไมมในความครอบครองหรอควบคมดแลของ หนวยงานของรฐ ใหหนวยงานทรบคำขอใหคำแนะนำเพอไปยนคำขอตอหนวยงาน ของรฐทควบคมดแลขอมลขาวสารนน

๑๓ ประกาศคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ เรอง กำหนดใหประกาศประกวดราคาและประกาศสอบราคา ของหนวยงานของรฐทหวหนาสวนราชการลงนามแลว เปนขอมลขาวสารทตองจดไวใหประชาชนเขาตรวจดไดตามมาตรา ๙ (๘) แหงพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ ประกาศ ณ วนท ๒๑ ตลาคม ๒๕๔๒ และเรอง กำหนดให ขอมลขาวสารเกยวกบผลการพจารณาการจดซอจดจางของหนวยงานของรฐ เปนขอมลขาวสารทตองจดไวใหประชาชนเขาตรวจดไดตาม มาตรา ๙ (๘) แหงพระบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ ประกาศ ณ วนท ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๔.

๑๔ พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๑๑ และมาตรา ๑๒.๑๕ คำวนจฉยคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร ท สค ๑๐๘/๒๕๔๗.

ปฏบตราชการอยางไรใหถกตองตามกฎหมายขอมลขาวสารของราชการ ตอน : ขอมลขาวสารของราชการทเปดเผยได

จลนต ม.ค. - ก.พ. ๕๔166

(๓) เปนขอมลขาวสารทไมอยในสภาพทพรอมจะใหได เชน กรณทเปนสญญา ยงมไดลงนาม เพราะอาจมการเปลยนแปลงได๑๖

(๔) เปนขอมลทขอบอยครงหรอจำนวนมากโดยไมมเหตอนสมควร เชน ขอขอมลขาวสารทเปนหลกฐานการสงประกาศสอบราคาจดซอวสดสนเปลอง ประเภท ปน ทราย เหลกกอสราง ไมแปรรป ตงแตป ๒๕๔๓ – ๒๕๔๗ ถอเปนคำขอ ทมขอบเขตกวางขวาง มปรมาณมากเกนสมควร จนอาจเปนการรบกวนการทำงาน ของเจาหนาทโดยไมมเหตอนสมควร๑๗

(๕) เปนการขอขอมลทไดมการจดชนความลบโดยหนวยงานอน กรณน หนวยงานของรฐทรบคำขอนนไมมหนาทใหขอมลขาวสารตามทขอ แตจะตองสงคำขอ ใหหนวยงานของรฐเจาของขอมลทประทบชนความลบนนพจารณาเพอมคำสงตอไป

บทสงทาย สงสำคญยงของระบบการตรวจสอบของภาคประชาชนทจะทำใหการดำเนนการ

ตาง ๆ ของภาครฐมความโปรงใส ตรวจสอบและลดปญหาการคอรบชนได ซงจะนำไปสการปกครองตามระบอบประชาธปไตยมความเขมแขง และมผลบงคบใชไดอยาง สมบรณและมความเสมอภาคกนไดนน ประชาชนจำเปนตองมเครองมอทจะเปน อปกรณซงสามารถใชในการตรวจสอบความไมชอบมาพากลของหนวยงานของรฐ ขอสงสยในการปฏบตหนาท หรอมลเหตแหงการคอรปชนของทางราชการได พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ จงเปนเครองมอสำคญอยางหนง อนจะขาดเสยมไดของประชาชนเพอใชในการตรวจสอบการทำงานของภาครฐ การใชงบประมาณตลอดจนการดำเนนการตามนโยบายตาง ๆ และเพอรกษาไวซงสทธและ เสรภาพทรฐธรรมนญไดรบรองไวตลอดจนเปนการพทกษสทธประโยชนของประชาชนและสงคมโดยรวม แตอยางไรกตาม เครองมอดงกลาวจะทรงประสทธภาพตามความ มงหมายทกำหนดไวเพยงใดนนยอมขนอยกบหนวยงานของรฐซงเปนกลไกสำคญทจะ ชวยขบเคลอนในสวนของการปฏบตงานใหปรากฏผลสำเรจจนเปนรปธรรมไดมากนอย เพยงใดดวย

โดยในบทความเรอง “ปฏบตราชการอยางไรใหถกตองตามกฎหมาย ขอมลขาวสารของราชการ” ตอนตอไปนน ผเขยนจะนำเสนอประเภทของขอมลขาวสาร ทเปดเผยไมได และประเภทขอมลขาวสารทหนวยงานของรฐอาจใชดลยพนจทไมตอง นำมาเปดเผย รวมถงแนวทางในการใชดลยพนจของเจาหนาทของรฐ ตลอดจนตวอยาง คำวนจฉยคณะกรรมการเปดเผยขอมลขาวสารทเกยวกบสวนราชการสงกดรฐสภา เปนตอนสดทาย ซงทานผอานสามารถตดตามไดในวารสารจลนตฉบบหนา

๑๖ คำวนจฉยคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร ท สค ๙๖/๒๕๔๗.๑๗ คำวนจฉยคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสาร ท สค ๓๖/๒๕๔๗.