สภาพการผลต ผลตอบแทนทางเศรษฐกจและความอยดมสขของเกษตรกรทเลยงโคขน ในจงหวดประจวบครขนธ1/

นรชย สหวศษฏ2/ สหบ สงขสวรรณ3/ ธดา โคมแสงทอง4/ และ สวช บญโปรง5/

บทคดยอ

วตถประสงคการศกษาครงน เพอศกษาสภาพการผลต ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ และความอยดมสข

ของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ ศกษาในกลมตวอยาง 110 ราย เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอนมกราคม – พฤษภาคม 2559 ผลการศกษา พบวา เกษตรกรเลยงโคขนเฉลย 7.45 ตว ตามล าดบ มประสบการณในการเลยงโคเฉลย 16.58 ป โคทเลยงสวนใหญ คอ ลกผสมชารโรเลส-บราหมน-พนเมอง รปแบบการเลยงสวนใหญเลยงโคขนคณภาพปานกลาง (43.94%) ใชระยะเวลามากกวา 6–12 เดอน และเลยงขนโคมน (31.52%) ใชระยะเวลา 3–6 เดอน การเลยงดโคขนสวนใหญขงคอกตลอดเวลา (39.16%) มพนทปลกหญาเฉลย 5.47 ไร หญาทปลกมากทสด คอ พนธเนเปยร ปากชอง 1 อาหารหยาบทเกษตรกรถนอมไวเลยงโคขนมากทสด คอ เปลอกสบปะรด เกษตรกรทกรายทเลยงโคขนมการเสรมอาหารขนและแรธาต การใหวคซนปองกนโรค ท าปละ 2 ครง รอยละ 72.73 ปละ 1 ครง รอยละ 18.18 และท าเปนครงคราว รอยละ 9.09 สวนการถายพยาธโคขน พบวา ท าปละ 2 ครง รอยละ 62.73 ปละ 1 ครง รอยละ 30.91 และท าเปนครงคราว รอยละ 6.36 การจ าหนายโคเนอ เกษตรกรจ าหนายโคชวงอายระหวาง 1 ป – ไมเกน 2 ป รองลงมา คอ อายระหวาง 2 ป – ไมเกน 3 ป ในรอบปทผานมา (พ.ศ. 2559) เกษตรกรมตนทนเลยงโคเฉลยตอตวทงสน 38,910.97 บาท จ าหนายโคเฉลย 7.45 ตวตอราย ราคาโคทจ าหนายเฉลยตวละ 43,865.35 บาท คาโคขนทจ าหนายรวมทงสน 326,796.85 บาทตอราย จ าหนายมลโคเฉลยกโลกรมละ 1.25 บาท มลโคทจ าหนาย 8,875.45 กก.ตอราย มรายไดจากจ าหนายมลโคทงสน 11,094.30 บาทตอราย รวมรายไดจากจ าหนายโคและมลโคทงสน 337,891.16 บาทตอราย ก าไรสทธจากการจ าหนายโคและมลโค 48,004.44 บาทตอราย ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคขน พบวา เกษตรกรแตละรายมปญหาและอปสรรคหลายๆ อยาง เรยงจากมากไปหานอย ไดแก พนทเลยงโคมจ ากด พนธโคเนอมราคาแพง ไมมการประกนราคาโคเนอเมอราคาตกต า พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากดไมเพยงพอตอความตองการ ขาดแคลนพนธหญาทใหผลผลตสงและคณภาพดเพอใชเลยงโคไดตลอดป ราคาอาหารขนมราคาแพง ขาดแคลนแหลงเงนกยม การผสมเทยมโคตดยาก และขาดความรในการจดการฟารมทด ส าหรบความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขน พบวา มความอยดมสขในระดบมาก คอ ดานเศรษฐกจ และ ดานสขภาพอนามย สวนความอยดมสขในแตละดานทมระดบมากทสด คอ ดานครอบครว ดานสงคม และ ดานวฒนธรรม ความเชอและการนบถอ สวนระดบความสข พบวา ความสขของเกษตรกรทมตอการเลยงโคขน อยในระดบมความสขมาก ค าส าคญ: สภาพการผลต ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ ความอยดมสข โคขน 1/ทะเบยนวชาการเลขท: 2/ศนยวจยและพฒนาการปศสตวท 7 อ าเภอบางสะพานนอย จงหวดประจวบครขนธ 77170 3/ส านกงานปศสตวเขต 8 อ าเภอเมอง จงหวดสราษฏรธานธาน 84000 4/ส านกพฒนาพนธสตว อ าเภอเมอง จงหวดปทมธาน 12000 5/กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว กรมปศสตว เขตราชเทว กรงเทพฯ 10400

2

Productivity, Economic Return and Well-Being Happiness of Fattening Cattle Farmers in Farmers in Prajubchirikhan Provinces1/

Norachai Sahavitsit2/ Sahab Sangsuwan3/ Tida Comsangthong4/ and Suvit Boonprong5/

Abstract

The objectives of this study were to examine productivity, economic return and well-being happiness of smallholder cattle farmers in Prajubchirikhan provinces, Thailand. The 110 samples were interviewed from January to May 2016. The results showed that farmers kept fattening cattle with the average 7.45 animals per household. They had experiences in raising cattle with the average 16.58 years. The majority of cattle breeds were Charolaise-Brahman-Thai indigenous crossbreds. Their cattle rearing models were raising cattle between >6 to 12 months (43.94%) and short-term between 3 to 6 months (31.52%) for modern trade marketing. The majority of their animals were kept by imprisoning in the pens (39.16%). The grasslands owned by farmers for raising were 5.47 Rai per family. The majority of farmers grew grass for their animals with Napier Pakchong 1 grass. The roughage which farmers reserved for their cattle in malnutrition period was pineapple peel. The most farmers kept their cattle with concentrates and mineral supplements. All animals of farmers were vaccinated twice a year with 72.73% once a year with 18.18%, and occasionally vaccinated with 9.09%. In the term of parasites control, the cattle were treated for endo-parasites twice a year with 62.73%, once a year with 30.91% and occasionally treated with 6.36%. The selling of beef cattle was found that they sold their cattle when animals were between 1 to <2 years old followed by of 2 to <3 years. In the terms of production cost it was found that their average cost of productions was 38,910.97 Baht per head. The income from selling cattle were 43,865.35 Baht per animal. They sold 7.45 animals in 2016, and the incomes from those were 326,796.85 Baht per family. Moreover, they sold cattle manure 1.25 Baht per kg. Each farmer sold total manures of 8,875.45 kg, and the incomes from those were 11,094.30 Baht. In the terms of economic return it was found that farmers. Thus, income from selling cattle and cattle manure were 337,891.16 Baht per family. The net profits were 48,004.44 Baht per family. The problems and obstacles on raising cattle of those farmers in descending order were as follows: lacking the area for raising cattle, expensive breeding stock, lacking of soft loans, limitation of breeders and proper size of beef cattle, lacking varieties of forage crops with high quality, high price of concentrates, low interest loans for the farmers, poor conception in artificial insemination and lacking of knowledge for management in farm. A study on well-being happiness and happiness level showed that the farmers had well-being happiness in economic and health which were at high level. They had well-being happiness in families, in social and in cultural beliefs at a very high level. Moreover, their happiness was at a high level.

Keyword: productivity, economic return, well-being happiness, fattening cattle 1/ Scientific paper No.: 2/ Livestock Research and Development Center 7th, Bangsaphannoi District, Prachubkherekhan Province 77170 3/ Office of Regional Livestock 8, Muang District, Suratthani Province 84000 4/ Bureau of Animal Husbandry and Genetic Improvement, DLD, Muang District, Pathumthani Province 12000 5/ Division of Livestock Extension and Development, DLD, Ratchathewee District, Bangkok 10400

3

บทน า

สภาวะการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ไดสงผลใหโคเนอทเกษตรกรเลยงไวลดลงเรอยๆ เนองจากปจจบนการใชแรงงานในไรนาของโค-กระบอไดเปลยนมาใชเครองจกรแทนแรงงาน การขาดแคลนพนทสาธารณะ แรงงานและอาหารสตวคณภาพดทใชเลยงโคเนอ-กระบอ (ณฐวฒ, 2548; นฤมล และคณะ, 2555; ธเนศ และคณะ, 2556) การเลยงโคเนอของเกษตรกรทงประเทศนน พบวา ในป พ.ศ. 2551 มจ านวนโคเนอทงสน 9,112,093 ตว เกษตรกรเลยงโคเนอ 1,331,561 ครวเรอน ในป พ.ศ. 2553 มจ านวนโคเนอทงสน 6,426,853 ตว เกษตรกรเลยงโคเนอ 998,150 ครวเรอน ตอมาในป พ.ศ. 2557 จ านวนโคเนอลดลงอยางรวดเรว โดยมโคเนอทงสน 4,312,408 ตว เหลอเกษตรกรเลยงโคเนอ 745,408 ครวเรอน ส าหรบจงหวดประจวบครขนธ ซงประกอบดวย 8 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมองประจวบครขนธ กยบร ทบสะแก บางสะพาน บางสะพานนอย ปราณบร หวหน และ สามรอยยอด ประชากรสวนใหญประกอบอาชพการเกษตร เชน ประมง ปศสตว พชไร และพชสวน ส าหรบการเลยงโคเนอนน ในป พ.ศ. 2551 มจ านวนโคเนอทงสน 142,557 ตว เกษตรกรเลยงโคเนอ 15,910 ครวเรอน ในป พ.ศ. 2553 มจ านวนโคเนอทงสน 119,886 ตว เกษตรกรเลยงโคเนอ 12,155 ครวเรอน ตอมาในป พ.ศ. 2557 มเกษตรกรเลยงโคเนอทงสน 9,851 ราย เลยงโคเนอ 108,112 ตว แยกเปน เกษตรกรผเลยงโคพนเมอง 3,515 ราย มจ านวนโคพนเมอง 30,017 ตว เลยงโคลกผสม 6,744 ราย โคลกผสม 59,087 ตว และเลยงโคขน 183 ราย โคขน 16,008 ตว (ศนยสารสนเทศ กรมปศสตว, 2557)

จากขอมลสถตการเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ สามารถจ าแนกเปนแตละรายอ าเภอ ตามรายงานของศนยสารสนเทศ กรมปศสตว (2557) จ านวนทงสน 16,008 ตว ผเลยงโคขน 183 ครวเรอน แยกเปน อ าเภอเมอง เลยงโคขน 170 ตว มผเลยงโคขน 24 ครวเรอน อ าเภอกยบร เลยงโคขน 2,976 ตว มผเลยงโคขน 32 ครวเรอน อ าเภอทบสะแก เลยงโคขน 727 ตว มผเลยงโคขน 3 ครวเรอน อ าเภอบางสะพาน เลยงโคขน 95 ตว มผเลยงโคขน 17 ครวเรอน อ าเภอบางสะพานนอย เลยงโคขน 471 ตว มผเลยงโคขน 2 ครวเรอน อ าเภอปราณบร เลยงโคขน 6,443 ตว ผเลยงโคขน 60 ครวเรอน อ าเภอหวหน เลยงโคขน 25 ตว ผเลยงโคขน 6 ครวเรอน และอ าเภอสามรอยยอด เลยงโคขน 5,101 ตว ผเลยงโคขน 39 ครวเรอน

สวนการศกษาเกยวกบความอยดมสขนน ถอเปนกรอบแนวคดทจะเชอมโยงกนอยางเปนองครวม ทงดานบคคล ครอบครว ชมชน สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม การศกษา เศรษฐกจ สงคมและการเมอง รวมทงปจจยพนฐานทจะท าใหบคคลสามารถพฒนาศกยภาพของตนเองจนบรรลในสงทเปนเปาหมายและสามารถใชชวตอยในสงคมอยางปกตสข (Sen, 1981; Layard, 2005) สอดคลองกบแนวคดของ Gough and McGregor (2007) กลาวถงความอยดมสขไววา คอ เงอนไขและภาวะของสงคมทเอออ านวยใหมนษย สามารถแสวงหาและบรรลถงสงทตนปรารถนาโดยทการกระท าของตนเองนน ซงความสขของบคคล จะผนแปรไปตามการด ารงชพ ฐานะ ความมนคงในการประกอบอาชพ วฒนธรรมและความเชอทแตกตางกน จากการศกษาของ Layard (2005) พบวา ความสขของคนทมชนฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคมในแตละประเทศ มระดบความพงพอใจในชวตทแตกตางกน และมปจจยทเกยวของหรอสงผลทแตกตางกนออกไป การประกอบอาชพของบคคลตางๆ ทจะบรรลผลส าเรจ บคคลนน ตองมความพงพอใจ มผลก าไรในอาชพ มความสขและความอยดมสขหรอความมนคงในการประกอบอาชพ จงจะท าใหอาชพนนประสบผลส าเรจ และมความยงยน (บวพนธ , 2555) ซงอาชพเกษตรกรรมนนเปนอาชพหลกของประชาชนไทย อยางไรกตามการศกษาความสขและความอยดมสขของเกษตรกรผเลยงโคเนอในประเทศไทยยงไมมรายงานการศกษา

4

ดงนนวตถประสงคการศกษาครงน เพอศกษาสภาพการผลต ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ และความอยดมสขของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ ตลอดจนปญหาอปสรรคตางๆ เพอน าผลการศกษาวจยเปนแนวทางในการสงเสรมการเลยงโคขนของเกษตรกร ภายใตความเชอทวา เมอเกษตรกรมรายไดจากการประกอบอาชพการเลยงโคเนอทคมคา จะมความสขและความอยดมสข ยอมน าไปสการประกอบอาชพการเลยงโคเนอไดอยางมประสทธภาพ มความยงยน น าไปสการผลตโคเนอคณภาพสงตอไป

การตรวจเอกสาร ญาณน และ จฑารตน (2548) รายงานวา อตสาหกรรมโคเนอของประเทศไทย เปนอตสาหกรรมทม

ความส าคญประเภทหนง ซงเกยวของตงแตการผลตในฟารมจนออกสตลาดเนอสดและผลตภณฑเนอ โดยมผเกยวของ (Stakeholders) หลายสวน นบตงแตเกษตรกรรายยอย เกษตรกรรายใหญ บรษทเอกชน หนวยงานของภาครฐ ตลอดจนผบรโภค นอกจากนยงมอตสาหกรรมตอเนองและเกยวของอกมากมาย อาทเชน อตสาหกรรมอาหารสตว อตสาหกรรมเรองหนง อตสาหกรรมยาและเวชภณฑ อตสาหกรรมอาหา ร รวมทงอตสาหกรรมทองเทยวดวย

อตสาหกรรมโคเนอมความเกยวของกบอตสาหกรรมอนทกลาวมาแลว การผลตโคเนอและตลาดโคเนอเปนจดเรมตนและมความสมพนธตอกนอยางมาก โดยโคเนอพนธพนเมองและลกผสมจ านวนมาก อยในระบบการเลยงแบบปลอยทงหญาธรรมชาต ภายใตการเลยงดของเกษตรกรรายยอย 1 ลานครอบครว ซงจะเหนวาการเลยงโคเนอยงคงเปนอาชพทสรางรายไดใหแกเกษตรระดบรากหญา (ในเขตชนบท) โดยมการลงทนต า ซงใชแรงงานในครอบครวดแลครอบครวดแลโคทแทะเลมพนทสาธารณะและพนทวางเปลา บรเวณทไมไดใชประโยชน ตามรมถนน ทองนา ชายปา สวนผลไม บนภเขา (มนสา, 2556)

กรมปศสตว (2556) ไดสรปสถานการณดานการผลต การแปรรป และการตลาดโคเนอของไทย ดงน

ดานการผลตโคเนอ 1. จ านวนโคเนอ

จากสถตของศนยสารสนเทศ กรมปศสตวป 2556 มเกษตรกรเลยงโคเนอจ านวน 768,834 ราย โคเนอ 4,530,915 ตว เปรยบเทยบกบป 2550 เกษตรกรเลยงโคเนอ 1,373,219 ราย โคเนอ 8,848,329 ตว เฉลยมเกษตรกรเลยงโคเนอและจ านวนโคเนอลดลงรอยละ 7.34 และ 8.13 ตอป ตามล าดบ

ส าหรบขอมลของเกษตรกรและโคเนอป 2556 มเกษตรกรผเลยงโคเนอทงหมด จ านวน 768,834 ราย นน สวนใหญอยในพนทเขต 3 มจ านวน 318,865 ราย (รอยละ 41.47) เลยงโคเนอ 1,452,179 ตว รองลงมา ไดแก ในพนทเขต 4 มเกษตรกรผเลยงโค 169,293 ราย เลยงโคเนอ 793,978 ตว และเขต 9 มเกษตรกรผเลยงโค 91,155 ราย เลยงโคเนอ 363,486 ตว ตามล าดบ จงหวดทมการเลยงโคเนอมากทสด 5 อนดบแรกของประเทศ ไดแก นครราชสมา (261,177 ตว) สรนทร (218,547 ตว) ศรสะเกษ (213,371 ตว) สกลนคร (205,395 ตว) และรอยเอด (197,662 ตว) ตามล าดบ

2. พนธโคเนอ พนธโคเนอทกรมปศสตวสงเสรมใหเกษตรกรจากสถตกรมปศสตวป 2556 แบงเปน 2 กลม ไดแก

2.1 พนธโคเนอตระกลเมองรอน ไดแก 1) พนธพนเมองและลกผสมพนเมอง 2,960,613 ตว หรอรอยละ 63.34 ของจ านวนโคทงหมด 2) พนธบราหมนและลกผสมบราหมน 1,440,087 ตว หรอรอยละ 31.78 ของจ านวนโคทงหมด 2.2 โคเนอพนธลกผสมตระกลเมองหนาว ไดแก ลกผสมพนธชารโรเลส โคพนธตาก พนธก าแพงแสน

พนธกบนทรบร พนธแบรงกส และพนธอนๆ ม 130,215 ตวหรอรอยละ 2.87 ของจ านวนโคทงหมด

5

3. พนทปลกพชอาหารสตว จากสถตศนยสารสนเทศ กรมปศสตว ป 2554 ประเทศไทยมพนทปลกพชอาหารสตวอยเพยง 1.87 ลานไร และพนททงหญาสาธารณะอก 3.15 ลานไร รวม 5.02 ลานไร

4. ระบบการเลยงโคเนอ แบงเปน 2 ระบบ ดงน 4.1 ระบบการเลยงโคเนอเชงธรกจ (โคขน) เปนการเลยงโคเนอตามหลกวชาการมการลงทนสง จ าเปนตองวางแผนการผลตอยางเปนระบบ

เพอใหไดผลตอบแทนสงคมคากบการลงทน ตงแตการสรางโรงเรอน คอกคด แปลงหญา โรงผสมอาหารสตว รวมทงมการจดการดานอาหารและสขภาพ จากสถตกรมปศสตวป 2556 มเกษตรกรเลยงโคเนอประเภทนมอยจ านวน 9,092 ราย จ านวนโค 103,332 ตว คดเปนรอยละ 1.0 และ 1.5 ของการเลยงโคเนอในประเทศ ตามล าดบ

4.2 ระบบการเลยงโคเนอเพอผลตลก

ระบบการเลยงโคเนอแบบปลกหญาเลยงโค และเลยงปลอยตามทงหญาธรรมชาต เปนระบบการเลยงโคเนอแบบพนบานทถอปฏบตกนมาอยางตอเนอง เนองจากพนททเปนทงหญาในความครอบครองของเกษตรกรมนอย ดงนน เกษตรกรมกจะตอนโคออกไปหาหญาหรอทมพชเปนอาหารโคทวไป เชน ตามรมถนน พนททงหญาสาธารณะ ปาสาธารณะทวไปรอบๆ หมบาน ตลอดจนพนทเพาะปลกของเกษตรกรทเกบเกยวพชผลแลว เชน ในทงนา เปนตน ระบบการเลยงโคเนอแบบปลอยตามทงหญาธรรมชาต เปนระบบการเลยงสวนใหญของประเทศ มเกษตรกรเลยงโคระบบนประมาณ 1.26 ลานราย จ านวนโคประมาณ 6.48 ลานตว คดเปนรอยละ 99.0 และ 98.5 ของการเลยงโคเนอทงประเทศ ตามล าดบ

งานวจยทเกยวขอ

พชน และ มานะ (2548) ไดศกษาความตองการการสงเสรมการเลยงโคเนอของเกษตรกร: กรณศกษาอ าเภอเมอง จงหวดระยอง พบวา เกษตรกรมความตองการสงเสรมการเลยงโคเนอ จากการศกษาทงหมด 4 ดาน พบวา มความตองการในระดบมากทสด ดงน (1) ดานความรและการฝกอบรมเกยวกบการเลยงโคเนอ 8 เรอง คอ การผสมพนธและการปรบปรงพนธโคเนอ วธรกษาโรคโคเนอ อาหารและการใหอาหารโคเนอ การปลกและการจดการแปลงหญาเลยงโคเนอ ระยะเวลาอบรม 1 วน อบรมททท าการผใหญบาน ศกษาดงานทฟารมเกษตรกรทประสบผลส าเรจในภาคตะวนออก (2) ดานการสนบสนนในการเลยงโคเนอ 8 เรอง คอ การผสมเทยมโคเนอ พอพนธโคเนอ การใหวคซนปองกนโรค ยาก าจดพยาธภายใน แรธาตอาหารเสรม เมลดพนธหญา การผลตเสบยงสตว และการจดท าแปลงหญา (3) ดานวธการสงเสรมการเลยงโคเนอ คอ การเยยมเยยนเปนรายบคคลถงบาน/ฟารม และการจดตงฟารมสาธต (4) ดานสอทใชในการสงเสรมการเลยงโคเนอ 2 เรอง คอ เอกสารคมอหรอวารสาร หรอสอวดโอซด

สเจตน และคณะ (2549) ศกษาระบบการผลตเนอโคพนเมองในเขตภาคตะวนตก (จงหวดกาญจนบร นครปฐม และราชบร) ของประเทศไทย พบวา เกษตรกรสวนใหญ ประกอบอาชพหลก คอ ท านา ท าไร และเลยงโคพนเมองเปนอาชพเสรม ไมมทดนท ากนเปนของตนเอง ดงนนการเลยงโคพนเมองจงใชพนทสาธารณะ รมถนนและอนๆ เปนพนทเลยง เกษตรกรมแหลงเงนทนเปนของตนเอง แตยงขาดการจดท าบญชรายรบรายจาย ท าใหเกษตรกรไมทราบตนทนทแทจรงในการเลยงโคพนเมอง พชอาหารสตวทพบในเขตภาคตะวนตกมความแตกตางกนตามแตพนทและฤด

สมปอง (2549) ศกษาระบบการผลตและโอกาสทางการตลาดของการผลตเนอโคพนเมองในเขตจงหวดภาคเหนอ (จงหวดล าพน และ ล าปาง) พบวา สวนใหญเปนเกษตรกร อาชพหลกคอการเลยงโคและการท านา เกษตรกรเลยงโคมานานเฉลย 10 ป เรมเลยงโคโดยการซอโคมา หรอไดโคมาจากระบบการเลยงฝาก โดยมจ านวนโคทเรมตนเลยงเฉลย 9 ตว ขณะทปจจบนมโคเฉลย 19.8 ตว การเลยงโคของเกษตรกรเปนการ

6

เลยงแบบปลอยโคแทะเลมตามพนทสาธารณะในตอนเชา และตอนกลบเขาคอกในตอนเยน บางรายในฤดฝนน าโคไปเลยงในปาหรอบนภเขา โดยพชทโคกนเปนพชทขนตามธรรมชาต เกษตรกรไมมการปลกพชอาหารสตว หรอมการจดการแปลงหญาใดๆทงสน แตสวนใหญมฟางเสรมใหโคกน และการเลยงโคใชแรงงานในครอบครวเพยง 1 คนเปนสวนใหญ การผสมพนธมกใชพอโคในฝง และเกษตรกรรอยละ 50 ไดลกโคปละ 1 – 5 ตว มการท าวคซน (โรคปากและเทาเปอย และโรคคอบวม) และถายพยาธ โดยถายพยาธเพยงปละครงเปนสวนใหญ ทนทใชเลยงโค รอยละ 48.8 ใชทนสวนตว โดยสวนใหญใชทนไมเกน 10,000 บาท/ป รายไดจากการเลยงโครอยละ 50 ประเมนวามรายได 5,001 – 20,000 บาท/ป สวนรายจายในการเลยงโครอยละ 26.2 มรายจายนอยกวา 2,000 บาท/ป รอยละ 29.5 มรายจาย 2,001 – 5,000 บาท/ป เกษตรกรในจงหวดล าพนและล าปางมผลก าไรจากการเลยงโคเฉลย 18,591 และ 15,318.28 บาท/ป ตามล าดบ

สมปอง และคณะ (2549) ศกษาระบบการผลตและโอกาสทางการตลาดของการผลตเนอโคพนเมองในเขตจงหวดภาคเหนอ (เชยงใหม และ แพร) พบวา เกษตรกรเรมตนการเลยงโคเนอใน 3 ลกษณะ คอ การรบมรดก การเลยงจากการฝากเลยง และซอมาเลยง ทนทใชซอโคมทงทนจากสวนตว (ครอบครว) และจากการกยมเงนทนจากแหลงเงนกตางๆ เกษตรกรสวนใหญสรางคอกโคแบบชวคราวและใชไมไผเปนแนวรว คอกเลยงโคจะอยในบรเวณใกลเคยงกบทพกอาศย รปแบบการเลยงโคเปนการเลยงแบบปลอยใหโคแทะเลมในแปลงหญาตามธรรมชาตอยางอสระตลอดทงวน และตอนโคเขาคอกในเวลาเยน พชอาหารสตวในแปลงหญาธรรมชาตเปนพชตระกลหญา และพชตระกลถวทเปนกลมพชพนเมอง นอกจากนยงมวชพชชนดตางๆรวมทงผลไมสกทรวงลงดน พชอาหารสตวตามธรรมชาตมอยางอคมสมบรณในชวงฤดฝน ในฤดแลงจงมปญหาดานอาหารหยาบเลยงโค เนองจากขาดน า และเกษตรกรไมมการเตรยมอาหารใหแกโคในชวงฤดแลง อาหารตามธรรมชาตในชวงฤดแลง ไดแก ผลไมสก ใบไม หญาแหงในแปลง และตอซงขาว เปนตน เกษตรกรนยมผสมพนธ โคเพศเมยในฝง โดยใชโคพอพนธเปนตวคมฝง และเปลยนพอพนธทกระยะ 3 – 5 ป พอพนธทปลดออกจากฝงจะถกน าไปขายเปนโคฆา ดานการซอขายโค เกษตรกรจะขายโคออกจากฝงในลกษณะโคมชวต จะไมขายโคในลกษณะเนอช าแหละใหแกพอคาประจ าทองถนหรอพอคาประจ าหมบาน โดยคดจากลกษณะภายนอกของโคแตละตว สวนใหญจะขายโคเพศผออกจากฝงหลงจากหยานมแลว และไมมการซอโคทดแทน

นนทนา และคณะ (2549) ไดศกษาระบบการผลตเนอโคพนเมองภาคใตและโอกาสทางการตลาด กรณศกษาจงหวดนครศรธรรมราชและสราษฎรธาน พบวา เกษตรกรผเลยงโคพนเมองสวนใหญเลยงโคเปนอาชพเสรมรวมกบการท านา สวนยางพารา สวนผลไม หรอสวนปาลมน ามน และเลยงเปนรายยอยเฉลยครวเรอนละ 7 – 8 ตว สวนใหญเลยงโคมานานกวา 10 ป โดยเลยงโคพนเมองเปนหลก วตถประสงคเลยงเพอเปนรายไดเสรม โดยขายในรปโคเนอ บางรายเลยงเปนโคชน มการเพาะพนธโคทมสายเลอดของโคชนจ าหนาย ซงเปนการสรางมลคาเพมใหกบโคพนเมอง สภาพการเลยงโคในชวงฤดแลง เกษตรกรปลอยโคแทะเลมตามทงนาหรอทงหญาสาธารณะ โดยปลอยรวมกนเปนฝง หรอผกลามในสวนยางพารา หรอสวนปาลมน ามน ในฤดฝนชวงทน าทวมขง จะน าโคไปเลยงบรเวณทดอนและเกยวหญามาใหกน ในดานสขาภบาล รอยละ 70 – 79 มการท าวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย มการก าจดพยาธภายนอกและภายในดวยยาถายพยาธ เกษตรกรบางรายใชสมนไพรรวมในการก าจดพยาธ เกษตรกรรอยละ 86.40 และ 73.80 ในทงสองจงหวดไมเคยจดบนทกหรอท าทะเบยนประวตโค การผสมพนธสวนใหญใชวธผสมจรงโดยใชพอพนธโคพนเมอง สวนวธการผสมเทยมพบในจงหวดสราษฎรธานมากกวาในนครศรธรรมราช ซงน าเชอทใชมกเปนพนธโคเนอ

สเทพ และ บญช (2550) ศกษาความตองการรบการสงเสรมการเลยงโคเนอของเกษตรกรในจงหวดขอนแกน พบวา เกษตรกรมอาชพท านาเปนหลก สมาชกครอบครวเฉลย 4.9 คน แรงงานภาคเกษตรเฉลย 3.2 คน มพนทถอครองเฉลย 19.8 ไร เลยงโคเนอเฉลย 5.5 ตวตอครวเรอน มรายไดเงนสด 64,507.60 บาท เปนรายไดจากการขายโคเนอ 24,507 บาท ความตองการรบการสงเสรมการเลยงโคเนอในระดบมาก ไดแก ความ

7

ตองการความรดานการผสมพนธและการปรบปรงพนธ โรคและการปองกนโรคโคเนอ อาหารและการใหอาหาร และความตองการสนบสนนดานบรการใหวคซนปองกนโรคโคเนอ บรการถายพยาธ และปรการผสมเทยม

กนยา และคณะ (2550) ศกษาระบบการผลตและวถการตลาดโคพนเมองของเกษตรกร ในพนทเหนอเขอนภมพล (จงหวดตาก) พบวา เกษตรกรผเลยงโคพนเมองสวนใหญ มพนทถอครอง 1 – 5 ไร (79.38 เปอรเซนต) รายไดจากการเลยงโคแตกตางกนในแตละป สวนรายจายนน สวนใหญเปนคาเกลอ คาฟางขาว ใชเงนทนสวนตวในการเลยงโค และไดความรในการเลยงโคจากประสบการณของตนเอง (74.74 เปอรเซนต) เกษตรกรไดโคมาจากมรดก (64.86 เปอรเซนต) เกษตรกรสวนใหญ (60.31 เปอรเซนต) เลยงโคฝงขนาดกลาง (11 – 50 ตว) รอยละ 79.38 ของเกษตรกรใชพอพนธ 1 – 2 ตว คมฝง เกษตรกรรอยละ 85.57 จะใชโคพอพนธ 1 ตว คมแมโคจ านวน 1 – 5 ตว เกษตรกรสวนใหญจะปลอยใหโคหาอาหารกนเองตามธรรมชาตในพนทสาธารณะ ซงสวนใหญหางจากบานพก 10 กโลเมตร (24.43 เปอรเซนต) และเกษตรกรสวนใหญ (22.16 เปอรเซนต) ออกเยยมโค 3 ครงตอเดอน และในชวงหนาแลงทขาดแคลนอาหาร โคจะไดรบฟางขาวเปนอาหารเสรม (79.79 เปอรเซนต) ดานการจดการโคและพอพนธ พบวา เกษตรกรสวนใหญ (75.56 เปอรเซนต) ไมมการคดพอพนธทงหรอเปลยนพอคมฝง ไมมการจดบนทกประจ าตวโค (55.19 เปอรเซนต) ไมมการท าวคซนและถายพยาธ (60.66 และ 64.71 เปอรเซนต ตามล าดบ)

ธ ารงค และ ณฐนรากร (2550) ศกษาโครงการระบบการผลตและการตลาดโคเนอจงหวดตาก พบวา ผเลยงสวนใหญ ประกอบอาชพการเกษตรกรรม มรายไดหลกมาจากการท าการเกษตร และมประสบการณการเลยงโคมาแลว 5 – 10 ป ถอครองพนทท านาเฉลยรายละ 9.82 ไร ถอครองพนทท าไรเฉลยรายละ 21.12 ไร และถอครองพนทท าสวนเฉลยรายละ 16.96 ไร ส าหรบพนทแปลงหญาเฉลยรายละ 37.91 ไร ผเลยงโคกวารอยละ 90 มการเลยงแมโคเฉลย 12.64 ตว เปนแมโคพนธลกผสมบราหมน มแหลงทมาจากตลาดนดโค-กระบอ จะใหลกเฉลยปละ 1 ตว มการผสมเทยมมากกวาการผสมเองตามธรรมชาต แหลงเลยงแมโคไดแกพนทของตนเอง และพนทตนเองรวมกบพนทสาธารณะ มการสรางคอกใหแมโคแตเปนพนดน มการถายพยาธ ใหวคซนปองกนโรคปากและเทาเปอย และวคซนโรคไขขา ส าหรบการเลยงโครนมจ านวนรายละ 11.27 ตว เปนพนธลกผสมบราหมน พอคามารบซอถงฟารม เพราะไมนยมจดการขนสงลกโคไปยงปลายทาง ตลาดปลายทางของโครน คอ ตลาดนดโค-กระบอ จงหวดตากมศกยภาพในการผลตโคตนน าและโคฝง เพอปอนตลาดเนอโคไทย ส าหรบการขนโคนนยงมปญหาการขาดแคลนวตถดบ พนทส าหรบการขนโคมจ ากดเฉพาะบรเวณทราบลมแมน าปง และขาดแคลนพนธโคทเหมาะสม

สมพร และคณะ (2550) ศกษาการผลตเนอโคพนเมอง กรณศกษาจงหวดอบลราชธานและจงหวดยโสธร พบวา ผเลยงโคสวนใหญท านาควบคกบการเลยงโค มจ านวนโคเฉลยไมเกน 10 ตวตอครวเรอน ยกเวนในเขตพนทภเขาชายโขงทสวนใหญจะเลยงเปนฝงใหญมากกวา 50 ตวขนไป เนองจากสภาพพนทเปนปาเขาทยงมความอดมสมบรณ โคทเลยงสวนใหญเปนโคเพศเมย การผสมพนธยงคงใชการผสมพนธแบบธรรมชาต โดยผสมกนเองภายในฝงหรอเลอกพอพนธใหผสม การเลยงดทวไปสวนใหญเปนการปลอยแทะเลมเวลากลางวน และขงคอกเวลากลางคน สถานทแทะเลมสวนใหญเปนทของตนเองหลงการเกบเกยว ทสาธารณะ รมทาง ไหลถนน ชายปา และบนภเขา

ธาน และคณะ (2555) ไดศกษาการพฒนาเครอขายวสาหกจโคขนจงหวดตาก พบวา แนวทางการพฒนาเครอขายวสาหกจโคขนจงหวดตาก ควรประกอบดวยการจดตง (1) เครอขายเกษตรกรผเลยงโคพนธตากตนน า(เครอขายขยายพนธ) (2) เครอขายเกษตรกรผเลยงโคพนธตาก กลางน าและปลายน า (เครอขายเลยงโครน/โคขน) และ (3) เครอขายแปรรปและการตลาด โดยมคณะกรรมการบรหารงานเครอขายและผประสานงานเครอขายวสาหกจโคขน (Cluster Development Agent : CDA) ท าหนาทเชอมโยงเครอขาย

8

สวนดานเกยวกบความสขนน บวพนธ (2555) ไดกลาวไววา คนทมความสข เปนมกจะคนทมอายนอย สขภาพด มการศกษาด มรายไดด เปนคนเปดเผย มองโลกในแงด ปราศจากความกลว หรอความกงวล เครงศาสนา เปนผทแตงงานแลว และมการนบถอตนเองสง ความมนคงในการท างาน มความใฝฝน ซง บวพนธ (2555); Kahnemann et al. (1999); Feldman (2004) ไดศกษาเกยวกบความสขโดยเนนทวา มปจจยอะไรทมอทธพลหรอสงผลตอความสขของมนษย การวดความสข มกจะถอเอาการประเมนความพงพอใจตอการด ารงชวต ความผาสกโดยรวม สวนฐานกา และคณะ (2555) ไดอธบายเกยวกบความสขไวหลายแนวคด เรมจากปรชญาเมธชาวกรก อรสโตเตล กลาววา ความดกบความสขเปนสงเดยวกน สอดคลองกบแนวความคดเกยวกบความสขของนกปรชญาจตนยมของกรก (เพลโต) เปนอยางมาก เพลโตเชอวาถาคนเราท าตามความพอใจแลวมความสข ท าตามใจชอบโดยไมค านงถงเหตผล ไมใชปญญาหรอคณธรรมยอมน ามาซงความหายนะ เพลโตใหคณคาของการแสวงหาความสขทางจตใจมากกวาการแสวงหาความสขทางกาย ซง Sweeney and Witmer (1991) ไดเสนอ ความสขสบาย (wellness) เพอเปนรปแบบในการรกษาแบบองครวมโดยรวมเอาหลกการศกษาวจยทางการแพทย สงคมและจตวทยา มาเปนพนฐานการพฒนาความเปนอยอนดของบคคลตลอดทกชวงชวต เนนการปองกน การพฒนาแบบองครวม อนเปนทศทางใหมในการดแลสขภาพ ความผาสกหรอความสขสบายของบคคลประกอบดวย 5 ดาน คอ 1.) จตวญญาณ เปนการตระหนกร เปนความลกซงถงความเปนหนงเดยวหรอรสกเชอมโยงกน เปนความเชอ คานยม ศาสนา เปนลกษณะทเปนแกนของบคคลทมสขภาพด เปนแหลงของมตตางๆ ของความสขสบายอนๆ เชน การท ากจกรรมทางศาสนาหรอการฝกทางจตวญญาณอนๆ 2.) การใหทศทางแกตนเองเพอไปสเปาหมายระยะยาว ประกอบดวย ความรสกในคณคาแหงตน การควบคมตนเอง ความเชอสอดคลองกบความเปนจรง ตระหนกในอารมณของตนเองและจดการกบสงนได การแกปญหาและความคดสรางสรรค อารมณขน โภชนาการ การออกก าลงกายดแลตนเอง การจดการความเครยด เอกลกษณทางเพศ และทางวฒนธรรม 3.) งานและเวลาวาง 4.) มตรภาพ และ 5.) ความรก ซงความผาสกเปนการรวบรวมลกษณะของคนสขภาพดตลอดชวงชวต จะเปนพนฐานการพฒนามนษยใหมความเปนอยอนด สอดคลองกบรายงานของ บวพนธ (2555); Sen (1981); Feldman (2004); Hayborn (2011)

อปกรณและวธการ

1.) ส ารวจพนทเปาหมาย โดยด าเนนการในพนทมเกษตรกรเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ 2.) การด าเนนการวจย

2.1) ศกษาสภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ ความอยดมสขและความสขของเกษตรกรผเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ สมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ทระดบความเชอมน 95% ตามแบบของ Yamane (1973) ใชตวแทนจากเกษตรกรของบางอ าเภอ ในจงหวดประจวบครขนธ 148 ราย ไดแก อ าเภอกยบร 32 ราย บางสะพาน 17 ราย ปราณบร 60 ราย และสามรอยยอด 39 ราย ทเลยงโคขนระหวาง 5 - 20 ตวตอราย สมแบบเจาะจง (Purposive Sampling) ทระดบความเชอมน 95% ตามวธการของ Yamane (1973) ไดจ านวนตวอยาง 108.03 ราย การศกษาครงนใชตวอยาง 110 ราย

ค านวณตามสตรของ Yamane (1973) ดงน n = N

1 + Ne2 เมอ n = จ านวนตวอยางทตองการศกษา

N = จ านวนประชากรทงหมดทเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ e = ความคลาดเคลอนจากการสม (e = 0.05)

9

2.2) เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสมภาษณแบบมโครงสราง ประกอบดวย ค าถามแบบเลอกตอบ เตมค าในชองวาง และแบบประมาณคา โดยมขนตอนดงน

2.2.1) ศกษาจากหนงสอ เอกสาร บทความ งานวจยทเกยวของ และสอบถามจากผทมความร โดยพจารณาใหสอดคลองกบวตถประสงคการวจย

2.2.2) ก าหนดขอมลทตองการจากวตถประสงคของการวจย ก าหนดตวชวด และมาตราวดขอมลในแตละประเดนตามทไดก าหนดไว แลวน าขอมลตามประเดนตวชวด และมาตรวดมาสรางเปนขอค าถาม เปนแบบสมภาษณแบบมโครงสราง ประกอบดวยค าถามแบบปลายปด ค าถามปลายเปด มดงตอไปน

ตอนท 1 ค าถามเกยวกบขอมลทวไปของเกษตรกร ตอนท 2 ค าถามเกยวกบสภาพการจดการผลตโคขนของเกษตรกร ประกอบดวย ลกษณะการ

เลยงโคเนอ โรงเรอนโคเนอ การใหอาหารโคเนอ การจดสขาภบาล และการดแลรกษาโรคโคขน ตอนท 3 ค าถามเกยวกบการตลาดโคขน ตอนท 4 ค าถามเกยวกบตนทน และผลตอบแทนในการเลยงโคขนของเกษตรกร

ประกอบดวย ค าถามเกยวกบตนทนคงท และตนทนผนแปร ตอนท 5 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะในการเลยงโคขนของเกษตรกร ตอนท 6 ค าถามเกยวกบความอยดมสขในปจจบนของผเลยงโคเนอ ประกอบดวย ความสข

ดานเศรษฐกจ ดานสงคม ดานครอบครว และดานสขอนามย ค าถามมลกษณะเปนมาตราสวน ม 4 ระดบ ประยกตตามแบบของลเครท (Likert Scale) อางถง ใน สชาต (2546) โดยก าหนดคะแนน ดงน

คะแนน 1 มคาเทากบ ไมมปญหา คะแนน 2 มคาเทากบ มปญหานอย คะแนน 3 มคาเทากบ มปญหาปานกลาง คะแนน 4 มคาเทากบ มปญหามาก

ตอนท 7 เกยวกบระดบความสข ประกอบดวย ค าถามทงหมด 31 ขอ (การเกบรวบรวมขอมล ดงในตารางผนวกท 1) ประยกตตามแบบของลเครท (Likert Scale) อางใน สชาต (2546) แตละค าถาม มลกษณะเปนมาตราสวน 4 ระดบ แตละระดบมคะแนน ดงน

คะแนน 1 มคาเทากบ มความสขนอยทสด คะแนน 2 มคาเทากบ มความสขนอย คะแนน 3 มคาเทากบ มความสขมาก คะแนน 4 มคาเทากบ มความสขมากทสด

การแปรผลความอยดมสขของเกษตรกร น าคาเฉลยของแตละประเดน มาเปรยบเทยบกบเกณฑการแปรความหมาย ประยกตตามแบบของ สชาต (2546) โดยก าหนดเกณฑการพจารณา มสตร ดงน

ชวงหางอนตรภาคชน = คะแนนสงสด – คะแนนต าสด จ านวนอนตรภาคชน

ดงนน ชวงหางอนตรภาคชน = 4 – 1 = 0.75 4 ระดบความอยดมสขในปจจบนของเกษตรกร เมอน าคาเฉลยน าหนกความคดเหน (Weight Mean Score) ในแตละประเดนเปรยบเทยบกบเกณฑคาคะแนนเฉลย ประยกตตามแบบของสชาต (2546) มคาดงน ความอยดมสขนอยทสด ชวงคะแนนระหวาง 1.00 - 1.75 คะแนน ความอยดมสขนอย ชวงคะแนนระหวาง 1.76 - 2.50 คะแนน ความอยดมสขมาก ชวงคะแนนระหวาง 2.51 - 3.25 คะแนน

10

ความอยดมสขมากทสด ชวงคะแนนระหวาง 3.26 - 4.00 คะแนน ขอมลเกยวกบระดบความสข วเคราะหโดยใชสถต คาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน

(standard deviation) การแปรผลระดบความสขของเกษตรกร ซงมค าถามจ านวน 31 ขอ คาคะแนนสงสด เทากบ 4 คะแนน ดงนนคะแนนรวมสงสด เทากบ 124 คะแนน (314 คะแนน) และคาคะแนนต าสด เทากบ 1 คะแนน ดงนนคะแนนรวมต าสด เทากบ 31 คะแนน (311 คะแนน) (Weiten et al., 2009; Vitrano, 2010) น าผลรวมของตวอยางทตอบแบบสอบถาม เปรยบเทยบกบเกณฑการแปลความหมาย (สชาต, 2546) โดยเกณฑการพจารณาระดบความสข มสตร ดงน

ชวงหางอนตรภาคชน = คะแนนรวมสงสด – คะแนนรวมต าสด จ านวนอนตรภาคชน ดงนน ชวงหางอนตรภาคชน = 124 – 31 = 23.25 4

การแปรผลความหมายระดบความสขของเกษตรกร ใชวธน าคาเฉลยน าหนกความคดเหน (Weight Mean Score) แตละประเดนความสขโดยรวม จากค าถาม 31 ขอ เปรยบเทยบกบเกณฑระดบความสข ดงน มความสขนอยทสด ชวงคะแนนระหวาง 31.00 - 54.25 คะแนน มความสขนอย ชวงคะแนนระหวาง 54.26 - 77.50 คะแนน มความสขมาก ชวงคะแนนระหวาง 77.51 - 100.75 คะแนน

มความสขมากทสด ชวงคะแนนระหวาง 100.76 - 124.00 คะแนน 3.) การควบคมคณภาพของเครองมอทใชในการศกษา ท าการทดสอบโดยการน าแบบสอบถามทสราง

ขน ไปปรกษาผเชยวชาญดานสงคมศาสตร เพอตรวจความเทยงตรงของเนอหา (Content Validity) และน ามาทดสอบกบเกษตรกร ทไมอยในกลมตวอยาง เพอตรวจสอบวาค าถามทมอยในแบบสมภาษณ มขอใดทไมชดเจนจะไดน ามาปรบปรงแกไขกอนทจะน าไปใชจรงตอไป

4.) การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ดวยวธการสมภาษณ โดยใชแบบสอบถาม สมภาษณเกษตรกรทเขารวมโครงการฯ

5.) การวเคราะหขอมลและแปรผล โดยใชสถต คารอยละ (percentage, %) คาเฉลย (mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation, SD)

6.) สรปผลและเขยนรายงานเผยแพร 7.) การด าเนนการทดลองตลอดโครงการ โดยวางแผนจดเตรยมวสดและอปกรณทดลองระหวางเดอน

ตลาคม – ธนวาคม 2558 ด าเนนการทดลองและเกบรวบรวมขอมลระหวางมกราคม 2559 – พฤษภาคม 2559 วเคราะหขอมล ระหวางมถนายน 2559 – สงหาคม 2559 สรปผล และรายงานผลงานวจยระหวางสงหาคม 2559 – ธนวาคม 2559

11

ผลการศกษา ขอมลทวไปของเกษตรกรผเลยงโคขน

ผลการศกษาเกยวกบขอมลทวไปของกลมตวอยางเกษตรกรผเลยงโคขน พบวา กลมตวอยางทใหขอมล มอายเฉลย 50.33 ป สวนใหญมระดบการศกษาชนมธยมศกษา/ปวช./ปวส. 54.55% มสมาชกในครอบครวทชวยงานดานปศสตวเลยงโคขน 1.75 คน เลยงโคขนเฉลย 7.45 ตว มประสบการณเลยงโคขนเฉลย 16.58 ป และมพนทใชเลยงโคขนเฉลย 10.16 ไร สวนรายละเอยดตางๆ ดงแสดงในตารางท 1 ตารางท 1 ขอมลทวไปของเกษตรกรผเลยงโคขน

n = 110 คาสงเกต จ านวน (ราย) รอยละ Mean±SD

1. เพศ ชาย 90 81.18 หญง 20 18.18

2. อายเฉลย (ป) 50.33±5.42 3. ระดบการศกษา

- ประถมศกษา 34 30.91 - มธยมศกษา/ปวช./ปวส. 60 54.55 - ปรญญาตร 12 10.91 - สงกวาปรญญาตร 4 3.64

4. สมาชกในครอบครวเฉลย (คน) 3.55±1.53 มสมาชกทชวยงานดานเลยงโคขน (คน) 1.75±0.45 5. โคขนทเลยงเฉลย (ตว) 7.45±2.17 6. อาชพ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

- ท าไร 60 36.58 - เลยงโคขน 45 27.44 - คาขาย 15 9.15 - รบจาง 44 26.83

7. ประสบการณเลยงโคขน (ป) 16.58±2.45 8. พนทท าการเกษตร เฉลย (ไร) 18.65±2.24 9. พนทเลยงโคขนเฉลย (ไร) 10.16±3.12 10. การมโรคประจ าตว

ไมม 85 77.27 ม (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) แยกเปน 25 22.73

- ความดนโลหตสง 18 9.38 - เบาหวาน 8 4.17 - โรคหวใจ 10 5.21 - อนๆ 12 6.25

12

สภาพการจดการเลยงดและการผลตโคขนของเกษตรกร

จากผลการศกษาดงแสดงในตารางท 2 พบวา แหลงพนธโคขนทน ามาเลยง สวนใหญรอยละ 41.45 ซอโคมาจากตลาดนดโค-กระบอหรอพอคาคนกลาง โคขนทเลยงมากทสดคอโคลกผสมชารโรเลส – บราหมน – พนเมอง (44.94%) รปแบบการเลยงสวนใหญจะเลยงโคขนคณภาพปานกลาง (44.94%) และเลยงขนโคมน (35.96%) เพอสงตลาดระดบกลาง หรอตลาด Modern trade โดยเกษตรกรใชระยะเวลาเลยงโคขนคณภาพปานกลางระหวาง 6 ถง 12 เดอน (50.00%) และเลยงขนโคมน ระหวาง 3 ถงไมเกน 6 เดอน (36.11%) เกษตรกรสวนใหญ (89.10%) มการปลกหญาเพอใชเลยงโค ในพนทเฉลย 5.47±0.25 ไร พนธหญาทปลกจะเปนหญาเนเปยร ปากชอง 1 (57.97%) ซงเปนพนธหญาทมปรมาณผลผลตตอไรและคณคาทางโภชนาการส าหรบโคเนอสง เกษตรกรสวนใหญถงรอยละ 90.91 มการเกบถนอมอาหารหยาบ ซงอาหารหยาบทใชเลยงโคขนและเกบไวเลยงในชวงทขาดแคลนมากทสด คอ เปลอกสบปะรด (52.48%) เนองจากจงหวดประจวบครขนธเปนแหลงปลกสบปะรด แหลงใหญทสดแหลงหนงของประเทศ เพอการบรโภคในประเทศและเปนสนคาสงออก

ส าหรบการเสรมอาหารขนและแรธาต เกษตรกรทกราย (100.00%) มการเสรมอาหารขนและแรธาต ซงมชนดของอาหารขน ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 2 เชนเดยวกนเกษตรกรทกราย (100.00%) มการใหวคซนปองกนโรคและการถายพยาธโค การใหยาบ ารงรางกายโค เกษตรกร รอยละ 95.45 การใหยาบ ารงรางกายโคจะใหโดยวธการฉดเขาใตผวหนงหรอกลามเนอ แหลงน าทใชเลยงโคเปนหลก สวนใหญรอยละ 43.64 ใชน าจากบอบาดาลทขดขนเองในฟารม จากการสอบถามเกษตรกรในกลมตวอยางทกราย (100.00%) ไมพบการเกดโรคระบาดรายแรงในฟารมโค สวนวธก าจดมลโคในฟารม สวนใหญรอยละ 39.71 ใชใสบ ารงแปลงหญาในฟารม รองลงมา ไดแก ใชในการเกษตรกรรม (33.09%) และจ าหนาย (20.59%) ตามล าดบ ตารางท 2 สภาพการจดการเลยงดและการผลตโคขนของเกษตรกร

n = 110 คาสงเกต กลมตวอยางทศกษา

จ านวน (ราย) รอยละ ลกษณะการเลยงโคเนอ 1. แหลงพนธโคขนทน ามาเลยง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

- จากฟารมเกษตรกรดวยกน 45 23.32 - ตลาดนดโค-กระบอ/พอคาคนกลาง 80 41.45 - ขยายพนธในฟารมตนเอง 55 28.50 - ฟารมของทางราชการ 13 6.74

2. พนธโคทเลยง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) - ลกผสมบราหมน – พนเมอง 34 19.10 - ลกผสมชารโรเลส – บราหมน – พนเมอง 80 44.94 - ลกผสมบราหมนกบพอพนธโคเนอยโรปพนธอนๆ 64 35.96

3. รปแบบการเลยง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) - เลยงโคขนคณภาพสง 12 6.52 - เลยงโคขนคณภาพปานกลาง 80 43.48 - เลยงขนโคมน 58 31.52 - เลยงเพอจ าหนายลกโคขน 34 18.48

4. ระยะเวลาการเลยงโคขนกอนจ าหนาย (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

13

- ระยะเวลา 3 – 6 เดอน 65 36.11 - ระยะเวลามากกวา 6 – 12 เดอน 70 50.00 - ระยะเวลามากกวา 12 – 18 เดอน 15 13.89

การเลยงดโคเนอ 5. วธการเลยง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ผกลามในพนทสาธารณะ/ตนเอง ขงคอกใหอาหารขนเชา-เยน 20 12.05 ขงคอกตลอดเวลา 65 39.16 ปลอยแทะเลมในพนทของตนเอง แลวขงคอกใหอาหารขนเชา-เยน 46 27.71 ขงคอกสลบกบปลอยแทะเลม 35 21.08

ตารางท 2 (ตอ) n = 110

คาสงเกต จ านวน (ราย) รอยละ 6. การใชหญาสดเลยงโคตลอดป

เพยงพอ 40 36.36 ไมเพยงพอ 70 63.64

7. มการปลกหญาเพอใชเลยงโค ไมปลก 12 10.90 ปลก 98 89.10

- มพนทปลกหญาเฉลยตอราย 5.47±0.25 ไร 8. พนธหญาทปลก (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

หญาขน 8 5.80 กนนสมวง 28 20.29 รซ 17 12.32 เนเปยร ปากชอง 1 80 57.97 อนๆ 5 3.62

9. การเกบถนอมอาหารสตวหยาบ ไมม 10 9.09 ม ไดแก (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 100 90.91

- ฟางขาว 32 22.70 - กากมน/มนส าปะหลง 25 17.73 - เปลอกสบปะรด 74 52.48 - อนๆ 10 7.09

10. การเสรมอาหารขน/แรธาต ไมม 0 0.00 ม ไดแก (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) 110 100.00

- อาหารขนผสมเอง 14 6.45 - อาหารขนส าเรจรป 86 39.63 - แรธาต/ไวตามน 110 50.69 - TMR 7 3.23

11. แหลงน าทใชเลยงโคเปนหลก น าประปา 26 23.64 น าบาดาล 48 43.64

14

น าจากบอขด 26 23.64 แหลงน าธรรมชาต 10 9.09

12. การใหวคซนปองกนโรค ไมไดท า 0 0.00 ท า 110 100.00

- เปนครงคราว 10 9.09 - ปละ 1 ครง 20 18.18 - ปละ 2 ครง 80 72.73

ตารางท 2 (ตอ)

n = 110 คาสงเกต จ านวน (ราย) รอยละ

13. การถายพยาธโค ไมไดท า 0 0.00 ท า 110 100.00

- เปนครงคราว 7 6.36 - ปละ 1 ครง 34 30.91 - ปละ 2 ครง หรอมากกวา 69 62.73

14. การใหยาบ ารงรางกายโค ไมไดท า 5 4.55 ท า 105 95.45

15. การพบโรคระบาดรายแรงในฟารมโค ไมเคย 110 100.00 เคย ระบ 0 0.00

- โรคปากและเทาเปอย 0 0.00 - โรคคอบวม 0 0.00 - อนๆ 0 0.00

16. วธก าจดมลโคในฟารม (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) จ าหนาย 28 20.59 ใสแปลงหญาในฟารม 54 39.71 ใชเปนปยในการเกษตรกรรม 45 33.09 ใชท าแกสชวภาพ 3 2.21 อนๆ 6 4.41

15

การตลาดโคเนอของเกษตรกร

ผลการศกษาการตลาดโคเนอของเกษตรกรผเลยงโคขน ดงแสดงในตารางท 3 พบวา ชวงอายการจ าหนายโคเนอทเกษตรกรจ าหนายมากทสด คอ โคเนออาย 1 ป - ไมเกน 2 ป (41.48%) รองลงมา ไดแก อาย 2 ป - ไมเกน 3 ป (36.93%) ชองทางการจ าหนายโคเนอของเกษตรกรสวนใหญ (56.49%) จะมพอคามารบชอทฟารม วธการจ าหนาย สวนใหญ (61.82%) จะชงเพอโดยคดราคาตามน าหนกตว ผมอ านาจก าหนดราคาโคเนอ คอ พอคาผรบชอ (63.64%) ส าหรบระยะเวลาไดรบเงนเมอจ าหนายโคไปแลว สวนใหญ (65.45%) เกษตรกรจะไดรบเงนทนท

ตารางท 3 การตลาดโคเนอของเกษตรกรผเลยงโคขน

n = 110 คาสงเกต จ านวน (ราย) รอยละ

1. ชวงอายในการจ าหนายโคเนอ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) แรกเกด - ไมเกน 1 ป 15 8.52 อาย 1 ป - ไมเกน 2 ป 73 41.48 อาย 2 ป - ไมเกน 3 ป 65 36.93 อาย 3 ป - ไมเกน 4 ป 17 9.66 อาย 4 ป ขนไป 6 3.41

2. ชองทางการจ าหนายโคเนอ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) พอคามารบชอทฟารม 74 56.49 ตลาดนดโค-กระบอ 14 10.69 เพอนบานหรอคนทรจกกน 35 26.72 อน ๆ 8 6.11

3. วธการจ าหนาย ชงเพอโดยคดราคาตามน าหนกตว 68 61.82 ตราคาเหมาเปนรายตว 34 30.91 ตราคาเหมากลมตงแต 2 ตว ขนไป 8 7.27

4. ผมอ านาจก าหนดราคาโคเนอ ผชอ 70 63.64 ผขาย 15 13.64 ทงผชอและผขาย 25 22.73

5. ระยะเวลาไดรบเงนเมอจ าหนายโคไปแลว รบทนท 72 65.45 หลงจากจ าหนายโคไปแลว 1 – 3 วน 15 13.64 แลวแตจะตกลงกน 23 20.91

16

ตนทนการเลยงโคขนและผลตอบแทนทางเศรษฐกจ

การศกษาดงแสดงในตารางท 4 พบวา รายไดจากการจ าหนายโคในรอบปทผานมา (พ.ศ. 2559) พบวา เกษตรกรมคาตนทนแปรผนเฉลยตอตวในรอบปทผานมา เทากบ 38,129.17 บาท ตนทนคงทเฉลยตอตว เทากบ 781.80 บาท รวมตนทนเลยงโคเฉลยตอตวทงสน 38,910.97 บาท จ าหนายโคเฉลย 7.45 ตวตอราย ราคาโคทจ าหนายเฉลยตวละ 43,865.35 บาท มลคาโคขนทจ าหนายรวมทงสน 326,796.85 บาท/ราย จ าหนายมลโคเฉลยกโลกรมละ 1.25 บาท จ านวนมลโคทจ าหนาย 8,875.45 กก./ราย รายไดจากจ าหนายโคและมลโคทงสน 337,891.16 บาท/ราย ก าไรสทธจากการจ าหนายโคและมลโค 48,004.44 บาท/ราย ส าหรบรายละเอยดตางๆ ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 ตนทนการเลยงโคเนอและผลตอบแทนทางเศรษฐกจของเกษตรกรในรอบปทผานมา

n = 110 คาสงเกต คาเฉลย±คาเบยงเบนมาตรฐาน

(Mean±SD) 1. จ านวนแมโค (ตว) 9.55±1.45 2. จ านวนโคทงหมดในฝง (ตว) 17.75±3.25 3. คาตนทนแปรผนเฉลยตอตวในรอบปทผานมา ไดแก 38,129.17±397.89

3.1 คาโคเนอในฝงเฉลย (บาท) 26,750.00±1,446.45 3.1 คาอาหารขน (บาท) 3,364.52±454.54 3.2 คาอาหารหยาบ (บาท) 2,950.75±578.21 3.3 คาแรธาต/ไวตามน (บาท) 324.55±66.45 3.4 คาแรงงาน (บาท) 3,760.50±478.56 3.5 คาผสมพนธ (บาท) 232.75±45.75 3.6 คายาปองกนและรกษาโรค (บาท) 217. 54±37.38 3.7 คาวสดและอปกรณตางๆ (บาท) 380.65±75.75 3.8 คาน ามนเชอเพลงและอนๆ (บาท) 365.45±78.68

4. คาตนทนคงทเฉลยตอตวในรอบปทผานมา ไดแก 781.80±77.41 4.1 คาใชทดน (บาท) 228.35±67.25 4.2 คาเสอมราคาคอก โรงเรอนและอปกรณ (บาท) 553.45±87.56

5. ตนทนเลยงโคเฉลยตอตว รวมทงสน (บาท) 38,910.97±333.79

6. ตนทนเลยงโคตอโคทจ าหนาย รวมทงสน (บาท) 289,886.72±1,497.48

7. รายไดจากการจ าหนายโคในรอบปทผานมา 7.1 จ านวนโคทจ าหนาย (ตว/ราย) 7.45±2.17 7.2 ราคาโคทจ าหนายเฉลย (บาท/ตว) 43,865.35±1,024.45 7.3 มลคาโคทจ าหนายรวมทงสน (บาท/ราย) 326,796.85±5,250.54

7.4 จ านวนมลโคทจ าหนาย (กก./ราย) 8,875.45±465.46 7.5 มลคาจากการจ าหนายมลโคทงสน (บาท/ราย) 11,094.31±576.50 7.6 ราคามลโคเฉลย (บาท/กก.) 1.25±0.21

8. รายไดจากจ าหนายโคและมลโคทงสน (บาท/ราย) 337,891.16±3,017.45 9. ก าไรสทธจากจ าหนายโคไมรวมมลโค (บาท/ราย) 36,910.13±1,032.72

17

10. ก าไรสทธจากจ าหนายโคไมรวมมลโค (บาท/ตว/ราย) 4,954.38±765.37 11. ก าไรสทธจากการจ าหนายโคและมลโค (บาท/ราย) 48,004.44±1,243.57

ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคขน การศกษาดงแสดงในตารางท 5 พบวา เกษตรกรแตละรายมสภาพปญหาและอปสรรคหลายๆ อยาง และทพบมากทสด เรยงจากมากไปหานอย ไดแก พนทเลยงโคมจ ากดไมเพยงพอ รอยละ 18.19 พนธโคเนอมราคาแพง รอยละ 16.20 ไมมการประกนราคาโคเนอเมอราคาตกต าเหมอนผลผลตจากการเกษตรอนๆ เชน ออย ยางพารา ปาลมน ามน เปนตน รอยละ 13.92 พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากดไมเพยงพอตอความตองการ รอยละ 11.45 ขาดแคลนพนธหญาทใหปรมาณผลผลตสงและคณภาพดเพอใชเลยงโคไดตลอดป รอยละ 11.21 ราคาอาหารขนมราคาแพง รอยละ 9.24 ขาดแคลนแหลงเงนกยมราคาถกเพอเลยงโค รอยละ 8.32 การผสมเทยมโคตดยาก รอยละ 8.15 ขาดความรในการจดการฟารมทด รอยละ 2.00 ปญหาและอปสรรคอนๆ เชน ขาดแคลนแรงงานในการเลยงโค การลกขโมยโค งพษกดโคตาย ชางปาบกรกพนทแปลงหญา และเกดอบตเหตจากการถกรถชน รอยละ 1.32 ตารางท 5 ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคขนของเกษตรกร

n = 110 สภาพปญหาและอปสรรค (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) จ านวน (ราย) รอยละ

1. พนธโคเนอมราคาแพง 41 16.20 2. พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากด 29 11.45 3. พนทเลยงโคมจ ากดไมเพยงพอ 46 18.19 4. ราคาอาหารขนมราคาแพง 24 9.24 5. การผสมเทยมโคตดยาก 21 8.15 6. ไมมการประกนราคาโคเนอเมอราคาตกต า 35 13.92 7. ขาดความรในการจดการฟารมทด 5 2.00 8. ขาดแคลนพนธหญาทใหปรมาณผลผลตสงและคณภาพด 29 11.21 9. ขาดแคลนแหลงเงนกยมราคาถกเพอเลยงโค 21 8.32 10. ปญหาและอปสรรคอนๆ 3 1.32

ระดบความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขน การศกษาดงแสดงในตารางท 6 พบวา มความอยดมสขในระดบมาก ม 2 ดาน คอ 1.) ดานเศรษฐกจ ไดแก รายได การออม การท ามาหากน และ 2.) ดานสขภาพอนามย ไดแก การไมเจบปวย ไมมโรคประจ าตว การมหลกประกนสขภาพ สวนความอยดมสขในแตละดานทมระดบมากทสด ม 3 ดาน คอ 1.) ดานครอบครว ไดแก การมครอบครวทอบอนและมความรบผดชอบตอครอบครว 2.) ดานสงคม ไดแก การรจกคนในชมชน เสยสละเวลา แรงงานเพอชวยเหลอ และการไวเนอเชอใจกนในสงคม และ 3.) ดานวฒนธรรม ความเชอและการนบถอ ไดแก การจดงานในประเพณ การมศลปะเฉพาะในทองทและความเชอในทองท และโดยรวมทกดานความอยดมสข อยในระดบมากทสด สวนระดบความสข จากผลรวมคะแนนจากค าถาม 31 ขอ (รายละเอยดการเกบรวบรวมขอมลดงตารางผนวกท 1) พบวา ความสขของเกษตรกรในจงหวดประจวบครขนธทมตอการเลยงโคในปจจบน อยในระดบมความสขมาก

18

ตารางท 6 ระดบความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขน n = 110

คาสงเกต Mean±SD การแปลความหมาย ระดบความอยดมสข ไดแก

1. ดานเศรษฐกจ 3.20±0.67 มาก 2. ดานสงคม 3.45±0.92 มากทสด 3. ดานครอบครว 3.76±0.45 มากทสด 4. ดานสขภาพอนามย 3.12±0.29 มาก 5. ดานวฒนธรรมและความเชอ 3.34±0.76 มากทสด 6. ความอยดมสขโดยรวมทกดาน 3.37±0.62 มากทสด

ระดบความสข ผลรวมคะแนนจากค าถาม 31 ขอ 97.45±4.48 มความสขมาก

วจารณผลการทดลอง

ขอมลทวไปของเกษตรกรผเลยงโคขน ผลการศกษาครงน พบวา เกษตรกรผเลยงโคขนในพนทจงหวดประจวบครขนธ มอายคอนขางมาก โดยมอายเฉลย 50.33 ป สวนใหญ (54.55%) มระดบการศกษาชนมธยมศกษา/ปวช./ปวส. มสมาชกในครอบครวทชวยงานดานการเลยงโคขน 1.75 คน เลยงโคขนเฉลย 7.45 ตว มประสบการณเลยงโคขนเฉลย 16.58 ป และมพนทใชปลกหญาเลยงโคขนเฉลย 10.16 ไร จากขอมลดงกลาวท าใหทราบทงจดเดนและจดดอยของเกษตรกรผเลยงโคขน ดงน จดเดน คอ เกษตรกรผเลยงโคเนอสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย จ านวนโคทเลยงมจ านวนนอยสามารถดแลไดทวถง และใชแรงงานในครวเรอนเลยงโค ท าใหตนทนการผลตต า นอกจากนการเลยงโคเนอของเกษตรกรจะเลยงเปนอาชพเสรม และเปนลกษณะเงนออม ทสามารถจ าหนายโคเมอมความจ าเปนทจะใชจายในครอบครว สวนจดดอย กคอเกษตรกรผเลยงโคเนอสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย มอายมาก สงผลใหการยอมรบความรหรอเทคโนโลยใหมๆ เพอการพฒนาอาชพการเลยงโคเนอเปนไปไดชา

การศกษาครงนสอดคลองกบวถชวตการเลยงโคเนอในภมภาคหรอพนทอนๆ ของประเทศไทย ดงเชน นนทนา และคณะ (2549) ศกษาระบบการผลตเนอโคพนเมองภาคใตในจงหวดนครศรธรรมราชและสราษฎรธาน พบวา เกษตรกรสวนใหญเลยงโคเปนอาชพเสรมรวมกบการท านา สวนยางพารา สวนผลไม หรอสวนปาลมน ามน และเลยงเปนรายยอยเฉลยครวเรอนละ 7 – 8 ตว สวนใหญเลยงโคมานานกวา 10 ป เชนเดยวกบสมปอง (2549); สมปอง และคณะ (2549) พบวา เกษตรกรสวนใหญมอาชพหลกคอ การท านาและเลยงโคเปนอาชพเสรม เลยงโคมาแลวเฉลย 10 ป สอดคลองกบ สเทพ และ บญช (2550) ศกษาการเลยงโคเนอของเกษตรกรในจงหวดขอนแกน พบวา เกษตรกรอายเฉลย 49.2 ป สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษา มสมาชกครอบครว 4.9 คน แรงงานภาคเกษตร 3.2 คน และมพนทถอครอง 19.8 ไร การศกษาของ นฤมล และคณะ (2555) พบวา เกษตรกรผเลยงโคเนอในจงหวดสระบรมอายเฉลย 45.3 ป อาชพหลก คอ ท านาและท าไร และเลยงโคเปนอาชพเสรม มพนทท าการเกษตรเฉลย 13.9 ไร สวนสมพร และคณะ (2550) ศกษาการผลตเนอโคพนเมองในจงหวดอบลราชธานและยโสธร พบวา ผเลยงโคสวนใหญท านาควบคกบการเลยงโค มจ านวนโคไมเกน 10 ตวตอครวเรอน ยกเวนในเขตพนทภเขาชายโขงทสวนใหญจะเลยงเปนฝงใหญมากกวา 50 ตว ขนไป เนองจากสภาพพนทเปนปาเขาทยงมความอดมสมบรณ

19

สภาพการจดการเลยงดและการผลตโคขนของเกษตรกร

ลกษณะการเลยงโคเนอทนาสนใจจากการศกษาครงน (ตารางท 2) พบวา แหลงพนธโคขนทน ามาเลยง สวนใหญรอยละ 41.45 ซอโคมาจากตลาดนดโค-กระบอหรอพอคาคนกลาง โคขนทเลยงมากทสดคอโคลกผสมชารโรเลส – บราหมน – พนเมอง (44.94%) รปแบบการเลยงสวนใหญจะเลยงโคขนคณภาพปานกลาง (44.94%) และเลยงขนโคมน (35.96%) ซงสอดคลองกบศกยภาพและวถชวตการเลยงโคเนอของเกษตรกรไทย เพอผลตเนอโคใหตรงกบความตองการของตลาด เชน เกษตรกรรายยอยจะเลยงโคดวยหญาธรรมชาตเพอใหไดน าหนกแลวจ าหนายใหกบเกษตรกรรายอนส าหรบเขาขน หรอเลยงโคพนเมองแบบปลอยแทะเลมตามทงหญาสาธารณะ สวนเกษตรกรทมทนพอสมควรกจะเลยงโคมนซงใชระยะเวลาสน สวนกลมเกษตรกรทมเงนทนหรอมระบบสหกรณกสามารถเลยงโคขนคณภาพได (กรมปศสตว, 2555)

การเลยงดโคขน พบวา เกษตรกรสวนใหญ (89.10%) มการปลกหญาเพอใชเลยงโค ในพนทเฉลย 5.47 ไร พนธหญาทปลกจะเปนหญาเนเปยร ปากชอง 1 (57.97%) เกษตรกรสวนใหญรอยละ 90.91 มการเกบถนอมอาหารหยาบ ไวเลยงโคขนและเกบไวเลยงในชวงทขาดแคลนมากทสด คอ เปลอกสบปะรด (52.48%) ส าหรบขอเสนอแนะและแนวทางการเลยงโคขน มรายงานการศกษาวจยในพนทอนๆ ไดแก กงวาน และคณะ (2555) ทส ารวจพนทปลกหญา/พชอาหารสตว และพนทแปลงหญาสาธารณะส าหรบเลยงโค-กระบอของประเทศไทย ในป 2553 พบวา เกษตรกรมพนทแปลงหญาเฉลย 4.38 ไรตอราย จ าแนกเปน แปลงหญาทปลก 1.53 ไร สวนทเหลออาศยพนทแปลงหญาสาธารณะอก 2.85 ไร และเมอพจารณาพนทแปลงหญาตอโคเนอและกระบอทเลยง ทมจ านวน 6.44 และ 4.60 ตวตอราย ตามล าดบ จะเหนไดวา โค-กระบอ มพนทแปลงหญาใชเลยงไมถง 1 ไรตอตว ซงจากค าแนะน าทวไป คอ เกษตรกรควรมพนทแปลงหญา 1 หรอ 2 ไร ตอโค-กระบอ ในเขตและนอกเขตชลประทาน ตามล าดบ สวนพนธหญาทปลก ควรเปนพนธหญาทกรมปศสตวสงเสรมในละพนท ไดแก หญาเนเปยร ปากชอง 1 กนนสมวง รซ และหญาขน ตามล าดบ (กงวาน และคณะ, 2555)

ส าหรบการใหวคซนปองกนโรค การถายพยาธโค การเสรมอาหารขนและแรธาตนน เกษตรกรในกลมตวอยางทกราย (100.00%) ด าเนนการตามแผนการจดการเลยงดโคเนอทกรมปศสตวใหค าแนะน า และเกษตรกรสวนใหญรอยละ 95.45 ใหยาบ ารงรางกายแกโคขน จากผลการศกษาดงกลาว แสดงใหเหนวา เกษตรกรมความเอาใจใสและความรความเขาใจในการเลยงโคขนเปนอยางด

สวนวธก าจดมลโคของเกษตรกรนน สวนใหญจะใชบ ารงแปลงหญาเลยงสตว รองลงมา ไดแก ใชเปนปยในการเกษตรกรรม และ จ าหนาย ตามล าดบ ซงเกษตรกรสวนใหญ ไดรบการรณรงคใหการท าเกษตรอนทรย และค านงถงสขภาพอนามยของตนเองและครอบครวมากขน สงผลใหเกษตรกรมการตนตวการใชปยจากมลสตวเพมขน สวนบางรายทไมไดเลยงโค กจะหาซอมลโคเพอน ามาใชใสในแปลงนาหรอพชผกทใชในการบรโภคภายในครวเรอนหรอจ าหนายในตลาดชมชน การตลาดโคขนของเกษตรกร จากการศกษาการตลาดโคเนอของเกษตรกรผเลยงโคขน พบวา ชวงอายการจ าหนายโคเนอทเกษตรกรจ าหนายมากทสด คอ โคเนออาย 1 ป - ไมเกน 2 ป (41.48%) รองลงมา ไดแก อาย 2 ป - ไมเกน 3 ป (36.93%) ชองทางการจ าหนายโคเนอสวนใหญ (56.49%) จะมพอคามารบชอทฟารม วธการจ าหนาย สวนใหญ (61.82%) จะชงเพอโดยคดราคาตามน าหนกตว โดยผมอ านาจก าหนดราคาโคเนอ คอ พอคาผรบชอ (63.64%) ส าหรบรายงานการศกษาดานการตลาดการซอขายโคเนอ ไดแก การศกษาของ นนทนา และคณะ (2549) ศกษาระบบการผลตเนอโคพนเมองภาคใตและโอกาสทางการตลาดในจงหวดนครศรธรรมราชและสราษฎรธาน เชนเดยวกบ กนยา และคณะ (2550) ศกษาระบบการผลตและวถการตลาดโคพนเมองของ

20

เกษตรกร ในพนทเหนอเขอนภมพลในจงหวดตาก รวมทง ธ ารง และ ณฐนรากร (2550) ศกษาถงระบบการผลตและการตลาดโคเนอของเกษตรกรรายยอยในจงหวดตาก ตางกพบวา การซอขายโคและเนอโคยงไมมมาตรฐานทงในดานคณภาพและราคา และยงไมมการจดแบงเกรดคณภาพเนอโค

ดงนนแนวทางการแกไขปญหาทงในระยะสนและระยะยาวเกยวกบการตลาดโคเนอของเกษตรกร คอ 1.) เกษตรกรทงระดบรายยอย เลกและกลาง ตองรวมตวกนเปนสหกรณ และท าธรกจแบบครบวงจร

ใหมากขน ทงเพอการบรโภคภายในประเทศและเพอการสงออกในอนาคต 2.) การก าหนดราคาตองขนอยกบตนทนการผลตและผลก าไรทจะท าใหเกษตรกรมแรงจงใจสามารถ

ประกอบอาชพเลยงโคเนอไดอยางยงยน 3.) รฐบาลหนมาใหความชวยเหลออตสาหกรรมการเลยงสตวของประเทศอยางจรงจง และเสมอภาค

กบภาคการเกษตรอนๆ เพอใหเกษตรกรรายยอยอยรอดตอไปได 4.) รฐบาลตองมนโยบายสงเสรมการเลยงสตว เพอการสงออกผลตภณฑจากสตวอยางจรงจ ง เพอ

ความมนคงของอตสาหกรรมการเลยงสตวภายในประเทศ

ตนทนการเลยงโคขนและผลตอบแทนทางเศรษฐกจ จากการศกษาครงน พบวา รายไดจากการจ าหนายโคในรอบปทผานมา (พ.ศ. 2559) พบวา เกษตรกร

มตนทนเลยงโคเฉลยตอตวทงสน 38,910.97 บาท จ าหนายโคเฉลย 7.45 ตวตอราย ราคาโคทจ าหนายเฉลยตวละ 43,865.35 บาท มลคาโคขนทจ าหนายรวมทงสน 326,796.85 บาท/ราย จ าหนายมลโคเฉลยกโลกรมละ 1.25 บาท มลโคทจ าหนาย 8,875.45 กก./ราย รายไดจากจ าหนายโคและมลโคทงสน 337,891.16 บาท/ราย ก าไรสทธจากการจ าหนายโคและมลโค 48,004.44 บาท/ราย สอดคลองกบการศกษาของ สวช และคณะ (2558) ในเกษตรกรรายยอยทเลยงโคเนอเปนอาชพเสรม พบวา เกษตรกรในจงหวดสรนทรและบรรมย จ าหนายโคเฉลยตวละ เทากบ 23,165.35 และ 22,854.50 บาท ตามล าดบ ส าหรบผลพลอยไดจากการเลยงโคเนอของเกษตรกร พบวา เกษตรกรในจงหวดสรนทรและบรรมย จ าหนายมลโคเฉลยกโลกรมละ 0.96 และ 1.00 บาท ตามล าดบ มลคาจากการจ าหนายมลโคทงสน เทากบ 8,500.50 และ 8,985.45 บาท ตามล าดบ และเมอคดก าไรจากการจ าหนายโคและมลโค พบวา เกษตรกรในบรรมย โดยมก าไรเฉลยทงสน เทากบ 65,633.04 และ 56,414.12 บาทตอราย ตามล าดบ

ดงนนจากผลการศกษาดงกลาวน แสดงให เหนวา การเลยงโคเนอของเกษตรกรในจงหวดประจวบครขนธ นาจะเปนอาชพทท ารายไดใหกบเกษตรกรไดด และภาครฐควรสงเสรมเกษตรกรทมความพรอมและมศกยภาพทจะประกอบอาชพเลยงโคเนอทดแทนอาชพเกษตรกรรมอนๆ ทผลผลตมราคาตกต า โดยสนบสนนหาแหลงหรอสถาบนเงนกดอกเบยต า ระยะเวลาคนเงนตนระยะยาว รฐบาลควรเพมงบประมาณสนบสนนหนวยงานทรบผดชอบเพอเพมการพฒนาสรางพอพนธและขยายจ านวนแมโคเนอพนธดใหเพยงพอตอความตองการของเกษตรกร และจากการศกษา เกษตรกรทใหสมภาษณมความตองการเลยงโคเนอเพมมากขน เนองจากจ าหนายไดราคาสง จ านวนโคเนอในพนทลดลงจ านวนมาก รวมทงประเทศเพอนบานม ความตองการโคเนอจากประเทศไทยเพมสงขนตลอดเวลา

จากการตรวจเอกสารเกยวกบตนทนและผลตอบแทนในการเลยงโคเนอทผานมา พบวา มผลก าไรต ากวาการศกษาครงน อาจเนองจากความตองการของผบรโภคทงในประเทศและประเทศเพอนบานมนอยกวาเมอเปรยบเทยบกบในปจจบน ดงเชน ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2549) รายงานวา เกษตรกรผเลยงโคพนเมองในลกษณะเลยงโคฝง จ าหนายเมออาย 1 ป มตนทนการผลต 5,143.09 บาท จ าหนายได 6,000.00 บาท และมผลก าไร 856.91 บาท และจ าหนายเมออาย 2 ป มตนทนการผลต 6,357.78 บาท จ าหนายได 8,000.00 บาท และมผลก าไร 1,642.22 บาท สวนโคลกผสมพนเมองในลกษณะเลยงโคฝงจ าหนายเมออาย 1 ป มตนทนการผลต 6,695.05 บาท จ าหนายได 97,000.00 บาท และมผลก าไร 3,004.95 บาท และจ าหนาย

21

เมออาย 2 ป มตนทนการผลต 8,850.77 บาท จ าหนายได 14,300.00 บาท และมผลก าไร 5,449.23 บาท สวน กรรณกา และคณะ (2555) ศกษาตนทนและผลตอบแทนการผลตโคเนอแบบขงคอกและแบบปลอยฝง พบวา ตนทนและผลตอบแทนในการเลยงโคเนอปลอยฝง อาย 1 ป - 1 ปครง 1 ปครง - 2 ป และ 2 ป - ไมเกน 3 ป มตนทนการผลตตวละ 4,289 4,383 และ 9,200 บาท ตามล าดบ มก าไรตวละ 3,711 7,657 และ 5,881 บาท ตามล าดบ การผลตโคลกผสมแบบขงคอก อายระหวาง 1 ปครง –2 ป และ2 ป -ไมเกน 3 ป เลยงเสรมอาหารขน ระยะเวลา 4 เดอน จงขาย มตนทนการผลตตวละ 19,417 และ 20,347 บาท มก าไรตวละ 1,233 และ 1,136 บาท ตามล าดบ ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคขนของเกษตรกร

ผลการศกษาปญหาและอปสรรคในการเลยงโคของเกษตรกร พบวา เกษตรกรแตละรายมสภาพปญหาและอปสรรคหลายๆ อยาง เรยงจากมากไปหานอย ไดแก พนทเลยงโคมจ ากดไมเพยงพอ พนธโคเนอมราคาแพง ไมมการประกนราคาโคเนอเมอราคาตกต าเหมอนผลผลตจากการเกษตรอนๆ พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากดไมเพยงพอตอความตองการ ขาดแคลนพนธหญาทใหปรมาณผลผลตสงและคณภาพดเพอใชเลยงโคไดตลอดป ราคาอาหารขนมราคาแพง ขาดแคลนแหลงเงนกยมราคาถก การผสมเทยมโคตดยาก ขาดความรในการจดการฟารมทด และอนๆ

คณะผวจยไดวเคราะหปญหาและอปสรรคดงกลาว ผเลยงเปนเกษตรกรรายยอยยงขาดการรวมกลม ท าใหยากตอการควบคมคณภาพและปรมาณการผลต ขาดการสรางเครอขายเพอใหเกดเชอมโยงระหวางการผลตและการตลาด การศกษาครงนถงแมวาไมพบโรคระบาดรายแรงในพนท แตในความเปนจรงในพนทอนๆ มปญหาโรคปากและเทาเปอยระบาดอยในประเทศ สาเหตสวนหนงเกดจากการลกลอบน าโคเนอจากจงหวดทตดชายแดนประเทศพมาเขามา การขาดแมโคพนฐานในการผลตโคเนอ เนองจากมการไหลออกของโคเนอไปยงประเทศเพอนบานทงในประเทศกมพชาและลาว จ านวนมากเพอสงตอไปยงประเทศจนและเวยดนาม ทมความตองการบรโภคสง ท าใหเกดการขาดแคลนโคเนอในพนท การเลยงโคเนอตองลงทนสงผลตอบแทนในระยะเวลานาน และขาดแหลงเงนกดอกเบยต า ตลอดจนการซอขายโคและเนอโคยงไมมมาตรฐานทงในดานคณภาพและราคา ยงไมมการจดแบงเกรดคณภาพเนอโค ซงบางสาเหตของปญหาดงกลาว สอดคลองกบแผนยทธศาสตรการพฒนาโคเนอ ป 2555 – 2559 ของกรมปศสตว (กรมปศสตว, 2555) ดงนนแนวทางการปฏบตเพอลดปญหาการผลตโคเนอในพนทและน าไปประยกตใชในพนทอน มดงน 1. เพมประสทธภาพการผลตและจ านวนแมโคเนอ โดยอาจน าเขาโคแมพนธและโคพรอมขนจากตาง และประเทศเพอนบานในระยะสน จ านวนทพอเพยงตอการผลตของเกษตรกรและผบรโภค และเพอสรางฐานการผลตโคเนอในพนทและของประเทศในระยะยาว เพมการผลตโคเนอโดยใชแมโคนม เพอผลตโคลกผสมโคเนอ-โคนม สงเสรมใหเลยงโคเนอแบบประณตในพนททเกษตรกรมอยางจ ากด โดยสนบสนนเมลดหรอทอนพนธหญาพนธดทเหมาะสมในแตละพนทปลกเลยงโคไดตลอดป เพอลดตนทนคาแรงงาน ลดความเสยงกบการไดรบสารพษจากการแทะเลมในพนทการเกษตรกรรมอนและพนทสาธารณะ 2. สงเสรมการรวมกลมเกษตรกร/สหกรณ เพอเพมประสทธภาพการผลต อ านาจตอรองในการกยมเงนทนจากสถาบนการเงน การจดซอวตถดบอาหารขน การก าหนดราคาจ าหนายโค การจดสรรรายไดทเปนธรรมตอการผลตโคเนอในทกระบบ รวมทงสงเสรมการพฒนาองคความรและสรางความเขาใจในการใชเทคโนโลยแกเกษตรกร เพอเพมประสทธภาพการผลต ทงการเลยงแมโคเพอผลตลก การขนโค การตลาด และการแปรรปเนอโค ผานสถาบนการศกษาในทองถน องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) กลมเกษตรกร สหกรณ และหนวยงานภาครฐในพนท 3. ประชาสมพนธและสรางความนยมใหกบผผลตโคเนอ เพอใหเกดมนใจวาเปนอาชพทมนคงและสามารถสรางผลตอบแทนคมคาเมอเปรยบเทยบกบการประกอบอาชพ

22

4. สนบสนนโอกาส การลงทนของกลมเกษตรกร สหกรณ เพอใหเกดความสมบรณ สามารถเชอมโยงกนเปนเครอขายตงแตระบบการผลตไปจนถงผบรโภค เชน การสรางมลคาเพมจากผลตภณฑเนอโคในทองถน สงเสรมความนาเชอถอทางธรกจในทองถนใหกบกลมเกษตรกร สหกรณ เพอใหสามารถเขาถงแหลงเงนทนและสนเชอไดงายและสะดวกเรวเรวขน และ

5. ปรบปรงกฎหมายและขอบงคบใหเหมาะสม ทนสมย และเออตอการพฒนาการผลตโคเนอในพนท การเคลอนยายสตวและซากสตว สนบสนนเกษตรกรผเลยงโคเนอ โดยการก าหนดพนท (zoning) เลยงโคเนอในแตละสายพนธใหเหมาะสมกบพนท และมตลาดรองรบ เพอลดตนทนทางดานการขนสง ควรมโรงฆามาตรฐานรองรบในพนท ควรออกกฎหมายหามฆาหรอสงโคเพศเมยทสมบรณพนธหรอโคอมทองเขาโรงฆา ยกเวนไดรบการยนยนจากเจาหนาทผเกยวของวา โคเพศเมยตวนนไมสามารถใชขยายพนธได ระดบความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขน

การศกษาระดบความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขนครงน พบวา มความอยดมสขในระดบมาก ม 2 ดาน คอ 1.) ดานเศรษฐกจ และ 2.) ดานสขภาพอนามย สวนความอยดมสขในแตละดานทมระดบมากทสด ม 3 ดาน คอ 1.) ดานครอบครว 2.) ดานสงคม และ 3.) ดานวฒนธรรม ความเชอและการนบถอ สวนระดบความสข จากผลรวมคะแนนจากค าถาม 31 ขอ (รายละเอยดการเกบรวบรวมขอมลดงตารางผนวกท 1) พบวา ความสขของเกษตรกรในจงหวดประจวบครขนธทมตอการเลยงโคในปจจบน อยในระดบมความสขมาก ซงจากการศกษาครงนแสดงใหเหนวา การเลยงโคเนอ สงผลใหเกษตรกรมความอยดมสขและมความสข เนองจากมรายไดและใหผลตอบแทนทคมคา แสดงใหเหนวา การสงเสรมการเลยงโคเนอส าหรบเกษตรกรเพอใหเปนอาชพหลกใหมทสามารถทดแทนการประกอบอาชพเกษตรกรรมเดม จะท าใหเกษตรกรซงเปนประชากรสวนใหญของประเทศ มคณภาพชวตดขน มรายได มผลก าไรและมความมนคงจากการประกอบอาชพการเลยงปศสตว โดยเฉพาะการเลยงโคเนออยางยงยนตอไป อยางไรกตามการศกษาความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขนครงน สอดคลองกบ สวช และคณะ (2558) ทศกษาสภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ และความอยดมสขของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคเนอในจงหวดสรนทรและบรรมย และมทศทางเดยวกนกบการศกษาทางดานเศรษฐกจและสงคมศาสตรของผวจยอนๆ ดงเชน รงสรรค (2552) ศกษาเรอง การวดระดบความสขของประชากรในอ าเภอสารถ จงหวดเชยงใหม พบวา ประชากรมความสขในแตละดานอยในระดบมาก เรยงตามล าดบ ดงน การมครอบครวทอบอน การเขาถงธรรมะวาดวยการอยรวมกน การท รางกายและจตใจทแขงแรง การมความภาคภมใจ การมอสรภาพ และการมหลกประกนในชวต สวนดานการมชมชนเขมแขง และการมสงแวดลอมทด ในระดบปานกลาง สอดคลองกบ ธญธตา (2553) ศกษาความสมพนธระหวางความสขมวลรวม และระดบรายไดของบคคลของประชากรในเขตอ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม พบวา ปจจยทสงผลตอความสขของประชากรมากทสด คอ ปจจยทางดานครอบครว เพราะหากรจกประหยดอดออม และรจกใชชวตด าเนนตามเศรษฐกจพอเพยง สงผลตอความสขของตนเองและบคคลรอบขาง เนองมาจากเงนทไดรบมาจากรายไดสามารถน าไปจบจายใชสอย เพอตอบสนองความตองการของตนเอง และเพอใชจายในการด ารงชพ เชนเดยวกบ ฐานกา และคณะ (2555) ส ารวจความสขของคนไทยในป 2548 ในเขตกรงเทพฯ และในภมภาค พบวา สงทท าใหคนไทยมความสข 10 อนดบแรก คอ 1) การมชวตครอบครวทไมแตกแยก 2) มเงนพอใชไมเปนหน 3) การไดอยกบคนทรก 4) การไมมโรคภยไขเจบ 5) เหตการณบานเมองสงบสข 6) เปนทยอมรบของคนรอบขาง 7) การไดชวยเหลอเพอนมนษย 8) การมสภาพแวดลอมทด 9) การมชวตปลอดภยในสงคม และ 10) สงคมมคณธรรมจรยธรรม สวน วรศรา (2555) ศกษาดชนความสขของนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหม พบวา กลมตวอยางมความสขทางดานความมนคงของชวต ดงนคอ การไมมหนสนตดตว การมทอยอาศยมนคง การมอาหารการกนอดมสมบรณและอยดกนด การมรายไดเพยงพอตอการด ารงชพของตน และการมเงนทอง

23

ใชสอย ความสข สวนดานการทมสขภาพกายและสขภาพจตทด ไดแก การทไมมโรคประจ าตว การมสขภาพจตทด การมยารกษาโรครกษาเวลาเจบปวย การมสขภาพกายทแขงแรง การไดออกก าลงกาย การมเวลาพกผอนเพยงพอ และการมครอบครวทอบอน

สรปผล การศกษาขอมลทวไปของเกษตรกร พบวา เกษตรกรผเลยงโคขนในพนทจงหวดประจวบครขนธ มอายเฉลย 50.33 ป สวนใหญ (54.55%) มระดบการศกษาชนมธยมศกษา/ปวช./ปวส. มสมาชกในครอบครวทชวยงานดานการเลยงโคขน 1.75 คน เลยงโคขนเฉลย 7.45 ตว มประสบการณเลยงโคขนเฉลย 16.58 ป และมพนทใชปลกหญาเลยงโคขนเฉลย 10.16 ไร

สภาพการจดการเลยงดและการผลตโคเนอ พบวา แหลงพนธโคขนทน ามาเลยง รอยละ 41.45 ซอโคมาจากตลาดนดโค-กระบอหรอพอคาคนกลาง โคขนทเลยงมากทสด คอ ลกผสมชารโรเลส – บราหมน – พนเมอง (44.94%) รปแบบการเลยงสวนใหญจะเลยงโคขนคณภาพปานกลาง (44.94%) และเลยงขนโคมน (35.96%) เกษตรกรรอยละ 89.10% มการปลกหญาเพอใชเลยงโค ในพนทเฉลย 5.47 ไร พนธหญาทปลกมากทสด คอ หญาเนเปยร ปากชอง 1 (57.97%) เกษตรกรรอยละ 90.91 มการเกบถนอมอาหารหยาบ ไวเลยงโคขนและเกบไวเลยงในชวงทขาดแคลนมากทสด คอ เปลอกสบปะรด (52.48%)

การตลาดโคเนอของเกษตรกรผเลยงโคขน พบวา ชวงอายการจ าหนายโคเนอทเกษตรกรจ าหนายมากทสด คอ โคเนออาย 1 ป - ไมเกน 2 ป (41.48%) รองลงมา ไดแก อาย 2 ป - ไมเกน 3 ป (36.93%) ชองทางการจ าหนายโคเนอสวนใหญจะมพอคามารบชอทฟารม (56.49%) วธการจ าหนาย สวนใหญ (61.82%) จะชงเพอโดยคดราคาตามน าหนกตว

รายไดจากการจ าหนายโคในรอบปทผานมา (พ.ศ. 2559) พบวา เกษตรกรมตนทนเลยงโคเฉลยตอตวทงสน 38,910.97 บาท จ าหนายโคเฉลย 7.45 ตวตอราย ราคาโคทจ าหนายเฉลยตวละ 43,865.35 บาท มลคาโคขนทจ าหนายรวมทงสน 326,796.85 บาทตอราย จ าหนายมลโคเฉลยกโลกรมละ 1.25 บาท มลโคทจ าหนาย 8,875.45 กก.ตอราย รายไดจากจ าหนายโคและมลโคทงสน 337,891.16 บาทตอราย ก าไรสทธจากการจ าหนายโคและมลโค 48,004.44 บาทตอราย

ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคขน พบวา เกษตรกรแตละรายมปญหาและอปสรรคหลายๆ อยาง เรยงจากมากไปหานอย ไดแก พนทเลยงโคมจ ากด พนธโคเนอมราคาแพง ไมมการประกนราคาโคเนอเมอราคาตกต าเหมอนผลผลตจากการเกษตรอนๆ พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากดไมเพยงพอตอความตองการ ขาดแคลนพนธหญาทใหผลผลตสงและคณภาพดเพอใชเลยงโคไดตลอดป ราคาอาหารขนมราคาแพง ขาดแคลนแหลงเงนกยม การผสมเทยมโคตดยาก ขาดความรในการจดการฟารมทด และอนๆ

ส าหรบความอยดมสขและความสขของเกษตรกรตอการเลยงโคขน พบวา มความอยดมสขในระดบมาก ม 2 ดาน คอ 1.) ดานเศรษฐกจ และ 2.) ดานสขภาพอนามย สวนความอยดมสขในแตละดานทมระดบมากทสด ม 3 ดาน คอ 1.) ดานครอบครว 2.) ดานสงคม และ 3.) ดานวฒนธรรม ความเชอและการนบถอ สวนระดบความสข จากผลรวมคะแนนจากค าถาม 31 ขอ พบวา ความสขของเกษตรกรในจงหวดประจวบครขนธทมตอการเลยงโคในปจจบน อยในระดบมความสขมาก

ขอเสนอแนะ

24

ผลการศกษาปญหาและอปสรรคในการเลยงโคขนของเกษตรกรในพนทจงหวดประจวบครขนธ พบวา เกษตรกรแตละรายมสภาพปญหาและอปสรรคหลายๆ อยาง เรยงจากมากไปหานอย ไดแก พนทเลยงโคมจ ากดไมเพยงพอ พนธโคเนอมราคาแพง ไมมการประกนราคาโคเนอเมอราคาตกต าเหมอนผลผลตจากการเกษตรอนๆ พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากดไมเพยงพอตอความตองการ ขาดแคลนพนธหญาทใหปรมาณผลผลตสงและคณภาพดเพอใชเลยงโคไดตลอดป ราคาอาหารขนมราคาแพง ขาดแคลนแหลงเงนกยมราคาถก การผสมเทยมโคตดยาก ขาดความรในการจดการฟารมทด และอนๆ จงมขอเสนอแนะแนวทางการลดปญหาการผลตโคเนอและเพมประสทธภาพการผลต ดงน

1. ปญหาพนทเลยงโคมจ ากดไมเพยงพอ ศนยวจยและพฒนาการปศสตวท 7 จะใชวางแผนและสงเสรมการเลยงโคเนอแบบประณตในพนททจ ากด ซงจะสามารถลดการขาดแคลนแรงงานในการเลยงโค และใชเวลาตอการเลยงโคขนไดอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะกลมเกษตรกรผเลยงโคขนในจงหวดประจวบครขนธ

2. ปญหาพนธโคเนอมราคาแพง พนธและขนาดโคทตองการซอมจ ากดไมเพยงพอตอความตองการ การผสมเทยมโคตดยาก ขาดความรในการจดการฟารมทด ศนยวจยและพฒนาการปศสตวท 7 เสนอปญหาอปสรรคตอกรมปศสตว เพอเพมงบประมาณสนบสนนการผลตโคเนอคณภาพดในหนวยงานของรฐในดานการผลตโคเนอพนธด รวมทงดานน าเขาพอแมโคเนอจากตางประเทศ ส านบงานปศสตวจงหวดประจวบครขนธสนบสนนการใชเทคโนโลยใหมดานการผสมพนธ รวมทงการพฒนาองคความรใหแกเจาหนาทกรมปศสตว เพอเพมปรมาณโคเนอและสนบสนนปจจยทเกยวของกบการเลยงโคเนอใหเพยงพอตอความตองการของเกษตรกร

3. ปญหาไมมการประกนราคาโคเนอเมอราคาตกต าเหมอนผลผลตจากการเกษตรอนๆ และขาดแคลนแหลงเงนกยมราคาถก ศนยวจยและพฒนาการปศสตวท 7 ควรมบรณาการรวมกบหนวยงานทเกยวของในพนท เชน ส านบงานปศสตวจงหวดประจวบครขนธ เจาหนาทกรมสงเสรมสหกรณในพนทประจวบครขนธ เพอสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกร ในรปกลมเกษตรกร วสาหกจชมชน / สหกรณ จะท าใหเพมประสทธภาพการผลต อ านาจการตอรองราคาโคขนและสงเสรมการจดสรรประโยชนทเปนธรรมในแตละพนท รฐควรหาแหลงเงนกระยะยาว ดอกเบยต าเพอสนบสนนการเลยงโคขน สงเสรมการสรางมลคาเพมโคเนอในพนท เพอการเลยงโคเนออยางยงยน เชน สนบสนนการท าผลตภณฑจากโคเนอและเนอโคทเปนเอกลกษณของทองถน การจดประกวดโคเนอพนธดประจ าถน เปนตน

4. ปญหาขาดแคลนพนธหญาทใหปรมาณผลผลตสงและคณภาพดเพอใชเลยงโคไดตลอดป ศนยวจยและพฒนาการปศสตวท 7 ควรมบรณาการรวมกบหนวยงานทเกยวของในพนท เชน ส านบงานปศสตวจงหวดประจวบครขนธ ศนยวจยและพฒนาอาหารสตวชมพร ศนยวจยและพฒนาอาหารสตวเพชรบร ซงใกลพนทจงหวดประจวบครขนธ รวมกนสงเสรม การผลตและวจยพชอาหารสตวคณภาพสง ใหค าแนะน าการใชวตถดบทเปนผลพลอยไดจากเกษตรและวธการเพมโภชนะในวตถดบดงกลาว น ามาเลยงโคเพอลดตนทนการผลต

เอกสารอางอง

25

กรมปศสตว. 2547. คมอการปฏบตงานการวจยและพฒนาโคเนอ ป 2547. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรมปศสตว. 2555. แผนยทธศาสตรการพฒนาโคเนอ ป 2555 – 2559. กรมปศสตว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

กรรณกา เมฆแดง จตตมา กนตนา มลลกล และ อจฉรา โพธด. 2555. การจดการการผลตโคเนอแบบขงคอกและโคเนอแบบปลอยฝง ในอ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร. การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา, มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ครงท 2, นนทบร.

กงวาน ธรรมแสง และ วรพงษ สรยภทร. 2555. ศกยภาพการผลตพชอาหารสตวและเมลดพนธในประเทศไทย. วารสารแกนเกษตร 40 ฉบบพเศษ 2: 37-42.

กนยา ตนตวสทธกล ธนานนท ศภกจจานนท และ สญญา ศรรกษ. 2550. ระบบการผลตและวถการตลาดโคพนเมองของเกษตรกร ในพนทเหนอเขอนภมพล จงหวดตาก. แหลงสบคน: http://elibrary.trf.or.th., วนทสบคน 20 มนาคม 2559.

ญาณน โอกาสพฒนกจ และ จฑารตน เศรษฐกล. 2548. สถานภาพการผลตและการตลาดเนอโคของประเทศไทย. แหลงสบคน: http://elibrary.trf.or.th., 2 มนาคม 2559.

ฐานกา บษมงคล นชรนทร ศรตน อรยา ไชยด ารง ดวงดารา อรปญญา และ วรรณศร ฮามพทกษ. 2555. ความสขของอาจารย. แหลงสบคน: http://thailandresearchjournal.blogspot.com/, วนทสบคน: 2 มถนายน 2559.

ณฐวฒ มณรตน. 2548. ความตองการสงเสรมของเกษตรกรผเลยงโคเนอในจงหวดปราจนบร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงเสรมการเกษตรบณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

ธเนศ โพธทอง วโรจน ประยรววฒน และ นงนช งอยผาลา. 2556. ความตองการสงเสรมการเลยงโคเนอของเกษตรกรในอ าเภอแปลงยาว อ าเภอพนมสารคาม อ าเภอสนามชยเขต และอ าเภอทาตะเกยบ จงหวดฉะเชงเทรา. รายงานผลงานวชาการส านกงานปศสตวเขต 2, กรมปศสตว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ธญธตา มเงนทอง. 2553. การวดความสมพนธระหวางความสขมวลรวมและระดบรายไดของบคคลของประชากรในเขตอ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม. รายงานการวจยกระบวนวชา 751409 (Research Exercise in Economics). คณะเศรษฐศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ธาน ภาคอทย บญยง สรวงทาไม และ เพลนพรรณ เขตตกน. 2555. การพฒนาเครอขายวสาหกจโคขนจงหวดตาก. ส านกสงเสรมและพฒนาการปศสตว กรมปศสตว. แหลงสบคน: http://elibrary.trf.or.th., 12 มนาคม 2559.

ธ ารงค เมฆโหรา และ ณฐนรากร จนทมาน. 2550. รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการระบบการผลตและการตลาดโคเนอ จงหวดตาก. ชดโครงการขยายโอกาสธรกจเนอโคไทย. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, กรงเทพฯ.

นฤมล อนตรา ประสทธ ยมเกต วชระ ศรกล และ สวช บญโปรง. 2555. ความตองการสงเสรมการเลยงโคของเกษตรกรในอ าเภอแกงคอยและวงมวง จงหวดสระบร. BAHGI e – journal 2012, Vol.1, แหลงสบคน: http://www.dld.go.th/breeding/Journal/e_journal/, วนทสบคน 10 มกราคม 2559.

นนทนา ชวยชวงศ สมหมาย คลายบานใหม สมศกด เลยนนมตร และ ราชศกด ชวยชวงศ. 2549. ศกษาระบบการผลตเนอโคพนเมองภาคใตและโอกาสทางการตลาด: กรณศกษาจงหวดนครศรธรรมราชและสราษฎรธาน. แหลงสบคน: http://elibrary.trf.or.th., วนทสบคน 20 มนาคม 2559.

26

บวพนธ พรหมพกพง. 2555. ความอยดมสข. วารสารมนษยศาสตร สงคมศาสตร. มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน. 23: 1-31.

พชน ขนษฐวงศ และ มานะ ออนคลาย. 2548. ความตองการสงเสรมการเลยงโคเนอของเกษตรกร: กรณศกษาอ าเภอเมอง จงหวดระยอง. วารสารส านกสขศาสตรสตวและสขอนามยท 2. ฉะเชงเทรา.

มนสา นวลเตม. 2556. ส านกนโยบายและยทธศาสตรการคาสนคาเกษตร ส านกงานนโยบายและยทธศาสตรการคา กระทรวงพาณชย. แหลงสบคน: http://tpso.moc.go.th/img/news/1168-img.pdf. วนทสบคน 12 มนาคม 2559.

รงสรรค ภรมย. 2552. การวดระดบความสขของประชากรในอ าเภอสารภ จงหวดเชยงใหม. รายงานการวจยกระบวนวชา 751409 (Research Exercise in Economics). คณะเศรษฐศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

วรศรา อศวสรโรจน. 2555. การวดดชนความสขของนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหม. รายงานการวจยกระบวนวชา 751409 (Research Exercise in Economics). คณะเศรษฐศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม.

ศนยสารสนเทศ กรมปศสตว. 2556. สถตจ านวนโคเนอและเกษตรกรผเลยงป 2556. แหลงทมา: http://www.dld.go.th/ ict/th/index.php?option=com. วนทสบคน 1 มกราคม 2559.journal 2015, Vol. 3 (Online 4 December 2015): 78–108.

ศนยสารสนเทศ กรมปศสตว. 2557. สถตจ านวนโคเนอและเกษตรกรผเลยงป 2557. แหลงทมา: http://www.dld.go.th/ ict/th/index.php?option=com. วนทสบคน 15 มกราคม 2559.

สมปอง สรวมศร เพทาย พงษเพยจนทร ณฐพล จงกสกจ นชา สมะสาธตกล ไพโรจน ศลมน วรวรรณ สงหอย นครนทร พรบไหว และ อดร วงศนาค. 2549. ระบบการผลตและโอกาสทางการตลาดของการผลตเนอโคพนเมองในเขตจงหวดภาคเหนอ (เชยงใหมและแพร). แหลงสบคน: http://www.elibrary.trf.or.th, วนทสบคน 2 มนาคม 2559.

สมปอง สรวมศร. 2549. ระบบการผลตและโอกาสทางการตลาดของการผลตเนอโคพนเมองในเขตจงหวด สมพร ดวนใหญ สนทรพร ดวนใหญ และ วรวทย ธนสนทรสทธ. 2550. การผลตเนอโคพนเมอง: กรณศกษา

จงหวดอบลราชธานและจงหวดยโสธร. แหลงสบคน: http://elibrary.trf.or.th., วนทสบคน 2 มนาคม 2559.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2549. ตนทนและผลตอบแทนในการเลยงโคเนอ. สวนวจยเศรษฐกจปศสตวและประมง, ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. แหลงสบคน: http://www.oae.go.th/more_news.php?dd=254, วนทสบคน: 12 สงหาคม 2559.

สชาต ประสทธรฐสนธ. 2546. ระเบยบการวจยทางสงคมศาสตร. พมพครงท 12, บรษทเฟองฟาปรนตง กรงเทพฯ.

สเทพ เหลาทอง และ บญช ชมพสอ. 2550. การศกษาความตองการรบการสงเสรมการเลยงโคเนอของเกษตรกรในจงหวดขอนแกน. วารสารวชาการปศสตวเขต 4, ปท 11 ฉบบท 23. ขอนแกน.

สวช บญโปรง ฉลองชย ชมชน และ พชต ชมเจรญ. 2558. สภาพการผลต ตนทน ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ และความอยดมสขของเกษตรกรรายยอยทเลยงโคเนอในจงหวดสรนทรและบรรมย. BAHGI e-สเจตน ชนชม เสาวลกษณ ผองล าเจยก เชาวลต นาคทอง วรรณ ชวปรชา และ ศศธร นาคทอง. 2549. ระบบการผลตเนอโคพนเมองในเขตภาคตะวนตก (จงหวดกาญจนบร นครปฐม และราชบร). แหลงสบคน: http://elibrary.trf.or.th., วนทสบคน 2 มนาคม 2559.

Feldman, F. 2004. Pleasure and the Good Life. New York, Oxford.

27

Gough, I. and J.A. McGregor. 2007. Wellbeing in Developing Countries: From Theory to Research. Cambridge University Press, Cambridge.

Hayborn, D. 2011. Happiness. Stanford Encyclopedia of Philosophy. แหลงสบคน: http://www.plato.stanford.edu./entntries/happiness/, วนทสบคน: 10 พ.ค. 2559.

Kahneman, D., E. Diener and N. Schwarz. 1999. Well-Being: The Foundations of Hedonic Psychology. Russell Sage Foundation Press, New York.

Layard, R. 2005. Happiness: Lessons from a New Science. London, Penguin. Sen, A. 1981. Poverty for Famine: An Essay on Entitlement and Deprivation. Oxford University

Press, Oxford. Sweeney, T.J., and J.M. Witmer. 1991. Beyond social interest: Striving toward optimum health

and wellness. Individual Psychology 47: 527-540. Vitrano, C. 2010. The subjectivity of happiness. Journal of Value Inquiry 44 (1): 47–54. Weiten, W., M.A. Lloyd, D.S. Dunn and E.Y. Hammer. 2009. Psychology Applied to Modern

Life: Adjustment in the 21st Century, the 9th ed., Wadsworth Cengage, Belmont, CA. Yamane, T. 1973. Statistic: An Introduction Analysis, the 3rd ed. Harper and Row Publication.

New York.

28

ภาคผนวก

ตารางผนวกท 1 แบบสอบถามเพอใชสมภาษณของเกษตรกรตอระดบความสขตอการเลยงโคในปจจบน ขอค าถาม มากทสด มาก นอย นอยทสด 1. ฉนพอใจในสภาพทเปนอยในขณะน 2. ฉนรจกคนในชมชนเปนอยางด 3. ฉนมความรสกด ๆ อยางกบการไดรบรางวล 4. เมออยกบคนสวนใหญ ฉนรสกสขใจ 5. เมอตนขนมาฉนรสกวาไดหลบพกผอนอยางเตมท 6. ฉนมองอนาคตของชวตในดานด 7. ฉนพบวาสงทเกดขนในชวตเปนเรองสนกสนาน 8. ฉนมกจะเขาไปมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ 9. ฉนพอใจในชวตของฉน 10. ฉนคดวาโลกนนาอย 11. ฉนหวเราะบอย 12. ฉนพอใจกบทกสงทกอยางในชวตของฉน 13. ฉนคดวาฉนเปนคนทนาสนใจ 14. ฉนไดท างานส าเรจตามทไดตงใจไว 15. ฉนคดวาในปจจบนฉนอยดมสข 16. ฉนพบความงามในสงตาง ๆ 17. ฉนใหก าลงใจผอนทมปญหา 18. ฉนสามารถท าสงตางๆ ทฉนตองการ 19. ฉนสามารถควบคมชวตของฉนได 20. ฉนรสกวาฉนสามารถท าสงตางๆ ได 21. ฉนมความกระตอรอรนอยางมาก 22. ฉนมกสนกสนานราเรง 23. ฉนตดสนใจไดโดยงาย 24. ฉนมจดมงหมายในชวต 25. ฉนรสกวาฉนมพลงในการท าสงตางๆ 26. ฉนมกชวยใหเหตการณตางๆ ดขน 27. ฉนสนกเมออยกบคนอน 28. ฉนมสขภาพด 29. ฉนมความทรงจ าดๆ ในอดต 30. ฉนมความสขในปจจบนกบคนในครอบครว 31. ฉนมความสขกบสงแวดลอมทอาศยในปจจบน

ค าชแจง: ใหอานขอความของแบบสอบถามความสขทละขอตามล าดบและแสดงระดบความรสก/ความคดเหนวาเหนดวยหรอไมเหนดวย เกยวกบความสขในแตละขอความ ดงน ขอค าถามทจะถามใหทานแสดงความเหนวาเหนดวยเพยงใดตอไปน ใหทานอานค าถามแตละขอ โดยไมตองใชเวลาคดนาน เนองจากค าตอบไมมผดหรอถก และไมมการลวงถาม ดงนน ค าตอบแรกทเกดขนในความคดจงเปนค าตอบทอยในใจของทาน โปรดใหค าตอบตามทเกดขนกบทานโดยทวๆ ไป หรอเกดขน

ประยกตและดดแปลงจาก: บวพนธ (2555); Kahneman et al. (1999); Weiten et al. (2009); Vitrano (2010); Hayborn (2011)