Achtergrond : Voor “middenleeftijd/ derde levensfase/ overgang “

- tijdsbesteding meestal > fysieke activiteiten - lesgeven Lich. Opv.

Middenleeftijd stoppen > lesgeven vastberaden niet te blijven stilstaan

- meer tijd en ruimte vrij maken voor > mezelf - cursussen te gaan volgen om > inzichten te

vergroten Graag sociaal > onder vrouwen begeleiden – initiatieven nemen van > groepen

Ook empathisch – stimulerende – betrokken aanpak open staan voor iedereen > aanvaarden zoals ze zijn

vrouwen > als bondgenoten beschouwen

Middenleeftijd fase van leren > - loslaten - risico’s nemen

- veranderingen aanbrengen - durven “nee” zeggen (Eindelijk jezelf- S. Braun)

Keuze thesis

zelf nog groeien inspiratie gekregen door > cursus “optimaal functioneren”

> stage : cursus “constructief denkende vrouwen

+45” motivatie door de 5 krachten > geloof - doorzettingsvermogen constructieve zelfkritiek - durf - genieten

Doelstelling optimaal functioneren als consulente in vrouwengroepen meer inzichten rond vrouwen +45 > problematieken toekomst > cursussen geven > thema’s - relevant aan groep

> meegaand met sociale evolutie

Werkwijze opzoekingswerk > ideeën uit verschillende bronnen > inspiratie uit opgedane evaringen

gegevens > plaatsen op ”wiki”-site > inhoud integreren – ordenen

- structureren en overzicht maken - hoofd- onderverdelingen inbrengen

Thesis Theorie : bestaat uit > 2 grote delen integratief 1. leerprocessen – creativiteit > bevorderend werken

met vrouwengroepen 2. bestuderen – uitdiepen >

problematieken rond de middenleeftijd 45-60j

Mijn integratieve visie te vinden in tekst > na pijltje ()

Bijlage cursus “constructief denkende vrouwen +45j” 8 sessies theorie + PPT + opdrachten +

eindevaluatie

Resultaat meer > zelfvertrouwen > ervaringsdeskundige > gespecialiseerd > constructieve levensmentaliteit > betere levenskwaliteit

Specifiek voor mezelf betere objectieve kennis > menselijke behoeften

Groepstherapie Verzamelnaam > therapieën in groep Opvang voor > psychologische pathologieën volgens ziektemodel Voordelen t.o.v. individuele > veelheid interacties Inbreng > eigen persoonlijkheid - levensgeschiedenis - problemen Vereisten > vertrouwen - veiligheid Soorten > -gestructureerde - inzichtgevend psychotherapie Doel > psychische klachten - problemen op te heffen of te verminderen

Counseling in groep“Counsel” betekent > raad en advies ( Rogers) Werken aan > groei en ontwikkeling in optimale relatie met de groep Voordelen t.o.v. individuele > veelheid interacties Inbreng > eigen persoonlijk - levensgeschiedenis - problemen Begeleiding > ondersteunend > gericht op het hier en nu Kortdurende sessies Minder ernstige psychosociale problemen Doel > vermogen om met problemen - belastende omstandigheden om te gaan

Groeien in groep Bewust werken aan zichzelf > in groep

> voordurend proces Training om beter > optimaal te gaan functioneren

Basis groeiprocessen Fundamenteel zelfvertrouwen - aanvoelen beter kunnen - daarin geloven - lang genoeg volhouden

- lessen trekken uit mislukkingen Constructief denken

- levensvisie > weten wat men wil - naar inhoud > leren benadrukken positieve aspecten

- naar vorm > manier van positief denken

Stage cursus “constructief denkende vrouwen +45 > persoonlijkheidstraining > basisvaardigheden bij

leren > inzichten induceren

> emotioneel laten groeien

1. Eigene van vrouwengroepen

Voordelen gemeenschappelijke elementen > worden meer zichtbaar (h)erkenningen > kunnen optreden krijgen van > emotionele steun van anderen isolementen doorbreken

-individualiseren van problemen > wordt tegen gegaan thema’s aangepast aan leeftijdsgroep > begrijpbaar voor iedereen pluralistisch > vrouwen uit # klassen gehuwd - gescheiden - alleenstaand - lesbisch thema’s > die schaamte oproepen (bv.misbruik) worden besproken

1.1 Waarom juist een vrouwengroep?

1. Eigene van vrouwengroepen

1.1 Waarom juist een vrouwengroep?

leren omgaan met de samenhang tussen individuele- en groepsprocessen

Leren betreft heel de vrouw in haar > totale existentie -emoties -gedragingen -gedachten -hier en nu-toekomst-verleden -zichzelf/ de groep

“Levend leren” proces ( thematische interacties Ruth Cohn)

Levend en vrij kunnen leren 2 meest fundamentele activiteiten in leven

Leren even omvatend – continu – permanent als > leven zelf

levensloop is een > voortdurend ontwikkelingsproces : - inzichten krijgen > in eigen situatie

- vergroten > eigen behoeften - eigen mogelijkheden - ontdekken en herontdekken > eigen kracht – eigenheid

- ontstaan nieuwe activiteiten > bestaande wijzigen

Basisdimensies menselijk leren in figuur :

8 begrippen : 8 karakteristieke/specifieke wijzen van leren:

Elke specifieke wijze(modi) behoort bij een > individu of groep Samen met zijn tegenpool vormen ze > een dimensie Verschillen en tegenstellingen tussen de polen geven > een dynamisch

leerproces

Proces en inhoud leren uit eigen proces > noodzakelijke aanvulling van inhoud

Dichtbij en veraf aandacht voor > actuele beleving plaats/tijd (heden) in perspectief wat verderaf ligt (verleden -toekomst)

Voelen en denken gevoelens benutten bij cognitieve leerprocessen > en omgekeerd

Individualiteit en socialiteit evenwicht zoeken ts individuele – sociale belangen

Themagecentreerde interactie (Ruth Cohn)

Basisgegevens tegelijkertijd bezig > taak (thema) – interacties

Het werkmodel 4 componenten – samen > de leersituatie vormen Methode begeleiden van groepen Doel bevorderen > levendige processen – creativiteit Groep respecteren > interactieregels

GLOBE

Proces afwisselend beweegt ts “ik” “wij” “het” > relatie “globeaspecten” Balans of evenwicht zijn belangrijk Fixatie op één element kan groep uit evenwicht brengen trachten aandacht > afwisselend te verplaatsen

Trainings(groei)groepen benadrukken meestal het “wij”

-het individuele “ik” met eigen wensen - vragen - capaciteiten -ervaringen -”wij”: “ikken” verbonden > gezamenlijk > op “het” te richten -de taak of stof “het” de gemeenschappelijke focus van “ik”- “wij” -de omgeving “globe” aspecten tijd-ruimte > belangrijk voor “ik” “wij” “het”

als cirkels rond driehoek lopen

GLOBE

Hulpregels Themaformulering :

Rekening houden met vrijheid – gebondenheid niet te eng – niet te ruim > ruimte laten voor

associaties

concreet genoeg zijn > om gedachten - beelden te stimuleren

belangstelling opwekken fungeren als wegwijzer > taken en doelstellingen

zodanig formuleren dat er > constructief kan worden

op doorgedacht

Stimuleren van de motivatie:

ARCS model van Keller:

1. Attention (aandacht) variatie werkvormen

2. Relevance ( relevantie) waarom moet geleerd worden - nut in toekomst

3. Confidence (vertrouwen) goede afloop cursus > eigen leerwensen formuleren

4. Satisfaction (voldoening) laten meewerken – meedenken

1.2 Verschillen ts seksehomogene-sekseheterogene groepen:

Omgaan met macht :

Vrouwen vinden > onzichtbare macht vanzelfsprekend Mannen gaan meer openlijk om met > macht Vrouwen meer bedekter Spreekstijlen mannen over > onafhankelijkheid – maatschappelijke

status vrouwen over > goede sfeer – iedereen erbij betrekken

Gesprekken inhoudelijke thema’s :

Mannengroepen praten over bazen - werk - gezin - sport Vrouwengroepen praten over seksualiteit - kinderen - geweld - ouders

1.2 Verschillen ts seksehomogene-sekseheterogene groepen:

Gemende groepen : Vrouwen spreektijd kleiner dan > mannen

• Vrouwen neigingen tot > seksestereotiep gedrag -stellen > belangstellende

vragen - doen > persoonlijke onthullingen

• Mannen kunnen boosheid en kritiek uiten openlijk in conflict gaan > autoriteit

Cons/Th

Verschillende fasen en beleving : Vrouwengroepen gaan snel cohesie bereiken - veiliger sfeer Mannengroepen gaan gemakkelijker conflicten aangaan komen sneller los van de groep > in eindfase

1.3 Soorten vrouwengroepen:

Halfgestructureerd: Vaste rondjes begin – einde

- verminderen van klachten - vergroten autonomie- ruimte voor > inbreng individuele problemen

- emotionele ontladingen Contra indicatie :

- acute crisis - rouw- verslaving aan > alcohol - drugs - gokken - medicatie

Gestructureerd: Uitgeschreven draaiboek

- ontwikkelen van meer zelfvertrouwen Contra-indicatie :

- niet kunnen communiceren - te angstig - erg teruggetrokken zijn

- te veel schaamte hebben

Ongestructureerd: Groepsdynamische groepen

- Ontwikkelen van eigen identiteit

Contra-indicaties :- heftige gevoelens kunnen loskomen- grote draagkracht – tolerantie hebben

1.3 Soorten vrouwengroepen:

Normen :

1.4 Structuur en ontwikkeling :

Regels : wijze van handelen > acceptabel lijken

Facetten > zoals gedragingen - verwachtingen - waarderingen

Functie : spelregels > zijn gekend

Algemene norm positief gewaardeerde : “vragen om reacties”

negatief gewaardeerde : “iemand op zijn plaats zetten”

Oplossingen beperkende :“we werken hier met een beurtensysteem”

productieve : “het is wenselijk om persoonlijke gevoelens te uiten”

1.4 Structuur en ontwikkeling :

Rollen:

Posities > 4 rollen :

Taakgeoriënteerde leidster : verbale vaardigheden Emotionele leidster : steunend – bezit humor Zondebok : neemt spanningen op zich Niet conformerende : persoonlijke stijl

Verwachtingen betrekking hebben > gedrag vrouwen

Functie taak-specialisatie > niet één lid maar ook van verschillende vrouwen

Karakteristieken te maken met > verwachtingen – percepties - waarderingen

Ontwikkeling als eerste instantie > ontstaan primitieve vorm van differentiatie

1.5 Overdrachtprocessen in een vrouwengroep:

1.6 Valkuilen in een vrouwengroep :

Positieve overdracht :Gevoelens van sympathie - vertrouwen t.o.v. vrouwen en Cons/TH

Negatieve overdracht :Gevoelens van wantrouwen - angst - woede > te maken met verleden

vrouwenGevoelens van jaloezie en afgunst > werken remmend indien niet geuit

worden

Schijnintimiteit : symbiotische illusie dat we > allemaal hetzelfde zijn > iedereen even aardig is

Vroege zelfonthullers gaan veel te vroeg > teveel van zichzelf vertellen

2. Groepsproces

De 1ste : parallefase:• Interacties groepsleden gericht op Cons/Th • Cruciaal vertrouwen - veiligheid - doorbreking isolement

De 4de : beëindigingsfase :• Einde kan woede – depressie oproepen

tot een eindevaluatie komen vragen om > - individuele begeleiding

- andere groep of voortzetting groep

De 2de : openingsfase :• Elkaar leren accepteren

onderdrukte vijandigheden - onenigheden komen aan oppervlakte

verlangen > acceptatie versus afwijzing

De 3de : wederkerigheidsfase: Proces acceptatie > opname groep

belangrijk > respect – intimiteit

3. De Cons/Th in de groep :

Verbale non-verbale Ingaan op individuele interventies

groepsinterventies het verleden van de vrouwen

Variëren naargelang de fase

3.1 Aandachtspunten voor interventies :

Soorten interventies :

-faciliteren > vergemakkelijken -exploreren > vragen stellen

-verhelderen > gevoelsreflecties-confronteren > aandacht vestigen-structureren > uitleg geven-leiding geven > regelen-suggesties > adviezen-interpretaties > veronderstellingen

3.2 Basishouding Cons/Th :

Tegenoverdracht : overbetrokkenheid van de Cons/Th > teveel zorg

> te veel controle

afstandelijkheid > vrouwen te los laten

Beste houding :- actieve - stimulerende – betrokken

- transparante > kunnen omgaan met kritiek

- vrouwen beschouwen als > bondgenoten Ervaringsdeskundigheid :

- belangrijk

- duidelijkheid geven dat > problemen niet onbekend zijn - gevoelens kunnen > plaatsen in eigen klasse-

socialisatie- voordeel > zelf groepslid geweest van vrouwengroepen

Te leren:

Ik - vorm > sprekenIk boodschappen > gevenVerantwoordelijkheid > opnemen

Open vragen > stellenConcreet > pratenProbleemstellendUit drukken > irriatie - tegenvallen

Te vermijden:

Wij - vorm > spreken Wij boodschappen > geven Verantwoordelijkheid > afschuiven

Gesloten vragen > stellen

Abstract > praten Oplossingsgericht Klagen – verwijten

3.3 Zelfexpressie :

Jezelf tot expressie brengen : Bewust eigen innerlijke toestand - ideeën - ervaringen –

gevoelens laten kennen Zelf bepalen wat zeggen > tegen wie

> in welke context > helder en duidelijk

Congruent zijn durven tonen > twijfel – onzekerheid – onvolmaaktheid

3.4 Feedback geven :

Belang feedback duidelijker > “Joharivenster”

De kwadranten verwijzen naar de 4 gebieden van de persoonlijkheid

Communicatiemiddel hoe ander overkomt

invloed heeft wat liever anders zien

hoe informatie geven over > dingen dat ze niet zelf beseffen > gedrag in gewenste richting aanpassen

Persoonlijkheid geheel van waarden – behoeften – vaardigheden - gedrag

Feedback is een manier om je vrije ruimte te vergroten verkleinen blinde vlek van de ander

Hoe groter - hoe fijner gevoel - verkleinen eigen verborgen gebied - hoe minder rolletje spelen

Manier waarop belangrijk anders opnemen als kritiek

Enkele feedback regels :

Beschrijven - concreet gedrag > andere - welk gevoel bij > dit gedrag - eventuele gevolgen van > dit gedrag - hoe anders > je zou willen - ruimte geven om > te reageren

Essentieel hebben over concreet waargenomen gedrag niet over de gehele persoon

Omgaan met weerstand negatieve feedback is = kritiek geven

Feedback dient om gedrag andere bij te sturen > te veranderen

> rekening houdend met aanvaarding > andere vrijheid te geven

3.5 Intake :

Informatie 4 clusters (Van Aken 93) :

1.Maatschappelijke clusters :Gaan over > levensomstandigheden - opleidingen - werk

vader/moeder - vrienden(innen)

2.Lichamelijke clusters :Gaan over > lichaamsbeeld - klachten - medicatie - verslavingen

ziekten - trauma’s

3. Socialisatie clusters :Gaan over > rol man/ vrouw - rolpatronen - toekomstbeelden - relaties

omgaan met conflicten

4. Intrapsychische clusters :

Gaan over > zelfgevoel - zelfbeeld - agressie - autonomie - verdeling macht/onmacht - relatie familie

3.5 Intake

Indirecte vragen :Gaan over > innerlijk niveau

Westerse culturen:Gaan over > uit welke soort generatie migranten ze komen

> hoe ze omgaan met vooroordelen

Informatieve-diagnostische vragen :Gaan over > eerdere klachten – decompensaties

> welke draagkracht

Fase van advies :

voorbereiding is belangrijk > voor aanpassing aan de groep

3.6 Basisstijlen van begeleiden :

1.Stimulerende stijl : - eigen gevoelens - persoonlijke waarden uiten - aanmoedigingen geven Bv. Bij opdrachten ze voordoen – meedoen

2.Zorgende stijl : - gevoel van warmte – vertrouwen > geven - begrijpend – open en oprecht zijn - iedereen aanvaarden zoals ze zijn Bv. toelaten uiting van verdriet – kwaadheid – blijheid

3.Betekenis-gevende stijl : - verklaren – verhelderen - duiden - interpreteren - benoemen Bv. rondvraag > begin – einde sessie

4.Beheersende stijl : - regels – normen – richtingen – grenzen > geven - suggereren

Bv. begin cursus > overzicht-programma

4.Overgang en menopauze

Overgangsjaren 4j - 6j voor menopauze postmenopauze > jaren na menopauze

Hormonen na menopauze - progesteron volledig weg - oestrogenen fors dalen

- androgenen lichtjes stijgen

Overgangsklachten fysische > meer dan helft last van : - warmteopwellingen

- zweten - urineverlies

- vaginale droogte……

Levensverwachting gemiddelde leeftijd van 81j Menopauze ts 40j – 60 j

wordt bereikt op > gemiddelde leeftijd van 51j na > één jaar geen menstruatie meer te hebben

Overgangsklachten : meer dan helft (psychisch)

depressiviteit – prikkelbaarheid – slapeloosheid

soms gezien als gemaskeerde depressiesbehandeld met > kalmeer- slaapmiddelen

Problemen “lege nest” syndroom als ze > hun kinderen associëren met : - gevoel eigenwaarde - identiteit - status

Positief keerpunt meer tijd voor > zichzelf - hobby’s - partner - vrienden(innen)

> niet meer moeten bewijzen loopbaan > meer kunnen genieten

> meer uitstapjes kunnen maken > meer vrije tijd om zinvol in te vullen

5.De pensionering

5.3 Beoordeling nakende pensionering (Geerts VUB)

5.2 Redenen tot pensionering :

5.1 Betekenis pensionering:

Gebeurtenis die procesmatig verloopt

Pensioengerechtigde leeftijd om - familiale - gezondheidsredenen

- arbeidsituatie - facultatief afvloeiingsmaatregel

Aard beoordeling 1/2 > positief 1/3 > gemengde gevoelens overige 20% > negatief

Vrouwen met een hoog socio-economische status meer gemengde gevoelens door > verlies sociale status

> identiteit

5.4 Omgaan met pensionering :

5.5 Gevolgen van pensionering :

80% na 2 jaar op een positieve manier (VUB)

Moeilijkheden - achterlaten bepaalde relaties - nieuwe relaties aangaan

- afscheid werk - nieuwe levensinvulling

Opgeven werk missen persoonlijk/sociale prestige

Tijdbesteding meer vrije tijd – lezen – vrijwilligerswerk

Huishoudelijk werk blijft traditioneel

Sociaal netwerk meer tijd voor kinderen – kleinkinderen – ouders kennissen

– relaties

Gevolgen gezondheid geen echte verschuivingen

6. Hoe vrouwen omgaan met macht

Anja Van Servellen : Cons/Th vrouwengroepen + 45

Patronen in haar groepen :

Jezelf > wegcijferen

> niet belangrijk vinden

Gevolgen > overgevoeligheid wat anderen vinden > een vorm van sanctiemacht

> brengen afkeuring mee > geven een gevoel van niet aardig gevonden te

worden

3 groepen: 1. Slavinnen :

zeer vrouwelijk – zorgend – reddend – luisterend oor laten opmerken wat ze > allemaal opofferen

- om meer waardering te krijgen

2. Pseudo-slavinnen:

zorgend – lief – aardig ondertussen denken ze aan > andere dingen

3. Super-slavinnen :

verbonden met meester vinden anderen minder > dan zichzelf zijn graag slavin

Gebruiken 5 wapens als > verdediging :

a)Onzichtbaarheid - zichzelf > niet belangrijk vinden > niet opvallen voor omgeving > niet laten kennen

- gebrek aan zelfvertrouwen > aan zichzelf extreem hoge eisen stellen - angst voor succes

b)Indirectheid uit zich in > non/verbaal gedrag - toon – houding - gedrag

c)Onthouding - zich anders voordoen - alleen geaccepteerde vrouwelijke kanten laten zien

d)Hulpeloosheid - afhankelijk zijn van > de anderen - eisen van anderen > dat ze helpen

e)Buitensluiten mannen > omwille van hun sekseverschil

6. Hoe vrouwen omgaan met macht

Nawoord

Tweede levensfase 25-50j gevochten om beperkte verwachtingen > te ontworstelen

nieuwe identiteit gekregen meer bereikt dan > moeders

Vrouwen +45 opgevoed in een cultuur waar > de vooruitzichten van vrouw beperkt waren

Derde levensfase overtuigd zijn van > niet meer thuis te moeten blijven > plaats te kunnen innemen in de

maatschappij > officiële functies te kunnen vervullen > sportprestaties te mogen leveren

creëren van > een nieuwe persoonlijkheid een nieuwe dynamiek kan door :

- meer zelfvertrouwen- nieuwe dromen

- nieuwe kijk op de wereld te hebben

Nieuwtjes Komen uit neurologielaboratorium :

dat het verouderde brein > wel dingen kan vergeten maar : - andere hersenprocessen juist beter

worden - kunnen nog ongeveer 10 jaar

groeien

Groei - gebied vindt plaats in > slaapkwab (temporale kwab) waar emotionele leerprocessen plaats vinden

De daadwerkelijke groei zit in de > stof myeline - die het doorgeven van zenuwimpulsen versnelt

deel van hersenen die verantwoordelijk zijn voor: - het nemen van nieuwe beslissingen - beheersen van emoties dus groeibevorderend

In de middenleeftijd kunnen we ons :Concenteren op wat “nu” belangrijk is

Herkennen – accepteren omstandigheden die we niet kunnen veranderen

Werk maken van wat we willen en kunnen veranderen

Dank U voor uw aandacht