AMİLOİDOZAMİLOİDOZ

Dr. Tahir E. PATIROĞLU

Amiloid bir grup klinik bozuklukta, değişik Amiloid bir grup klinik bozuklukta, değişik doku ve organda hücreler arasında biriken doku ve organda hücreler arasında biriken anormal protein yapısıdır.anormal protein yapısıdır.

Hastalarda ekstrasellüler fibriler proteinlerin Hastalarda ekstrasellüler fibriler proteinlerin depolanmasında bozukluktan sorumlu depolanmasında bozukluktan sorumlu tümöral, iltihabi veya kalıtım hastalığı vardır. tümöral, iltihabi veya kalıtım hastalığı vardır.

Amiloid birikimi sessiz ve bazan şaşırtıcıdır Amiloid birikimi sessiz ve bazan şaşırtıcıdır ve klinik tanımlaması uygun biyopsi ve klinik tanımlaması uygun biyopsi örneğinde biriken materyelin gösterilmesine örneğinde biriken materyelin gösterilmesine dayanır.dayanır.

Bütün vakalarda morfolojik yapı aynı Bütün vakalarda morfolojik yapı aynı olmasına rağmen, tek bir kimyasal yapıdan olmasına rağmen, tek bir kimyasal yapıdan oluşmaz, üç major ve çok sayıda minor oluşmaz, üç major ve çok sayıda minor biyokimyasal formu vardır.biyokimyasal formu vardır.

Değişik patogenetik mekanizmalarla farklı Değişik patogenetik mekanizmalarla farklı dokularda farklı amiloidler birikir ve bu dokularda farklı amiloidler birikir ve bu nedenle amiloidoz tek bir hastalık değildir. nedenle amiloidoz tek bir hastalık değildir. Benzer görünümlü proteinlerin Benzer görünümlü proteinlerin depolanması ile ortaya çıkan hastalık depolanması ile ortaya çıkan hastalık grubu olarak kabul edilir.grubu olarak kabul edilir.

Amiloidin Fizik YapısıAmiloidin Fizik Yapısı Işık mikroskobunda Işık mikroskobunda

ayırıcı bulgudan ayırıcı bulgudan yoksun amorf yoksun amorf birikim olarak birikim olarak görülür.görülür.

EM ile dallanmayan, EM ile dallanmayan, 7.5-10 nm çapında 7.5-10 nm çapında fibrillerden oluştuğu fibrillerden oluştuğu görülür.görülür.

Özel yöntemlerle “Özel yöntemlerle “--kıvrımlı polipeptid kıvrımlı polipeptid zincirlerinden zincirlerinden oluştuğu oluştuğu gösterilir. gösterilir.

Amiloidin Kimyasal Amiloidin Kimyasal YapısıYapısı

Amiloid materyelin % 95’i fibril Amiloid materyelin % 95’i fibril protein, kalan % 5’i P komponent ve protein, kalan % 5’i P komponent ve diğer glikoproteinlerden oluşur.diğer glikoproteinlerden oluşur.

Yaklaşık 20 farklı amiloid protein Yaklaşık 20 farklı amiloid protein belirlenmiştir, fakat üçü en sıktır: belirlenmiştir, fakat üçü en sıktır: ALAL (amyloid light chain) (amyloid light chain) AAAA (amyloid associated protein). (amyloid associated protein). AA amiloid amiloid

Amiloidin Kimyasal Amiloidin Kimyasal YapısıYapısı

AL immünoglobulin hafif zincirlerinden, amino-AL immünoglobulin hafif zincirlerinden, amino-terminal parçasından veya her ikisinden oluşur. terminal parçasından veya her ikisinden oluşur. İmmünoglobulin salgılayan plazma hücrelerince İmmünoglobulin salgılayan plazma hücrelerince yapılır.yapılır.

AA immünoglobulin olmayan, kendine özel yapıda AA immünoglobulin olmayan, kendine özel yapıda bir proteindir. Karaciğerde sentezlenen ve serumda bir proteindir. Karaciğerde sentezlenen ve serumda bulunan SAA (serum amyloid associated) adını alan bulunan SAA (serum amyloid associated) adını alan daha büyük öncü bir proteinden oluştuğuna inanılır. daha büyük öncü bir proteinden oluştuğuna inanılır.

AA amiloid Alzheimer hastalığında serebral amiloid Alzheimer hastalığında serebral plakların merkezinde ve kan damarı duvarında plakların merkezinde ve kan damarı duvarında depolanan bir peptiddir. Amiloid prekürsor protein depolanan bir peptiddir. Amiloid prekürsor protein (APP) adını alan daha büyük bir transmembran (APP) adını alan daha büyük bir transmembran glikoproteinden gelişir.glikoproteinden gelişir.

Amiloidin Kimyasal Amiloidin Kimyasal YapısıYapısı

22-mikroglobulin. Uzun süreli hemolializ -mikroglobulin. Uzun süreli hemolializ hastalarında gelişen amiloidozda biriken hastalarında gelişen amiloidozda biriken normal serum proteinidir.normal serum proteinidir.

Santral sinir sistemi prion hastalığı Santral sinir sistemi prion hastalığı vakalarının küçük bir kısmında kötü vakalarının küçük bir kısmında kötü düzenlenen prion proteinleri ekstrasellüler düzenlenen prion proteinleri ekstrasellüler aralıkta birikir ve yapısal ve boyanma aralıkta birikir ve yapısal ve boyanma özellikleri ile amiloid proteine benzer ve özellikleri ile amiloid proteine benzer ve bu nedenle prion hastalıkları bazan lokal bu nedenle prion hastalıkları bazan lokal amiloidoz örneği olarak kabul edilir.amiloidoz örneği olarak kabul edilir.

Amiloidin Kimyasal Amiloidin Kimyasal YapısıYapısı

Hormonlar (prokalsitonin, proinsülin) ve Hormonlar (prokalsitonin, proinsülin) ve keratin gibi farklı prekürsörlerden keratin gibi farklı prekürsörlerden kaynaklanan amiloid birikimleri kaynaklanan amiloid birikimleri yazılmıştır.yazılmıştır.

Amiloidde diğer minor komponentler Amiloidde diğer minor komponentler daima bulunur. Bunlar serum amiloid P daima bulunur. Bunlar serum amiloid P komponenti, proteoglikan ve yüksek komponenti, proteoglikan ve yüksek sülfatlı glikozaminoglikanlardır.sülfatlı glikozaminoglikanlardır.

Amiloidozun SınıflamasıAmiloidozun Sınıflaması Amiloidin farklı biyokimyasal formları farklı klinik Amiloidin farklı biyokimyasal formları farklı klinik

sendromlarda birikir ve tartışmada biyokimyasal-sendromlarda birikir ve tartışmada biyokimyasal-klinik sınıflama esastır. klinik sınıflama esastır.

Amiloidoz değişik organ sistemlerinin tutan Amiloidoz değişik organ sistemlerinin tutan sistemik (generalize) veya tek organa sınırlı sistemik (generalize) veya tek organa sınırlı (lokalize) olabilir.(lokalize) olabilir.

Klinik açıdan, sistemik veya generalize tip Klinik açıdan, sistemik veya generalize tip immünosit diskrazileri ile birlikte olursa primer immünosit diskrazileri ile birlikte olursa primer amiloidoz, kronik iltihap veya doku yıkımı amiloidoz, kronik iltihap veya doku yıkımı komplikasyonu olarak görülürse sekonder komplikasyonu olarak görülürse sekonder amiloidoz olarak bilinir.amiloidoz olarak bilinir.

Herediter veya familyal amiloidoz değişik organ Herediter veya familyal amiloidoz değişik organ tutulumları gösteren heterojen bir gruptur.tutulumları gösteren heterojen bir gruptur.

Amiloidoz Sınıflaması

Klinikopatolojik Kategori İlişkili Hastalık

Major Fibril Proteini

Kimyasal İlişkili Prekürsor Protein

Sistemik (Generalize) Amiloidoz

Amiloidozlu immünosit diskrazisi (primer amiloidoz)

Multipl myelom ve diğer monoklonal B-hücre proliferasyonları

AL İmmünoglobulin hafif zinciri, başlıca λ tipi

Reaktif sistemik amiloidoz (sekonder amiloidoz)

Kronik iltihabi olaylar

AA SAA

Hemodialize bağlı amiloidoz Kronik renal yetmezlik Aβ2 m β2 -mikroglobulin

Herediter amiloidoz

Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF) — AA SAA

Ailevi amiloidotik nöropati — ATTR Transtretin

Sistemik senil amiloidoz — ATTR Transtretin

Lokalize Amiloidoz

Senil serebral Alzheimer hastalığı Aβ APP

Endokrin

Meduller tiroid karsinomu — A Cal Kalsitonin

Langerhans adacıkları   Tip II diabet AIAPP Adacık amiloid peptid

Izole atrial amiloidoz — AANF Atrial natriuretik faktör

Prion hastalıkları SSS değişik prion hastalıkları

Kötü katlan-mış prion proteini

Normal prion proteini PrP

Klinikopatolojik Kategori İlişkili Hastalık

Major Fibril Proteini

Kimyasal İlişkili Prekürsor Protein

Sistemik (Generalize) Amiloidoz

Amiloidozlu immünosit diskrazisi (primer amiloidoz)

Multipl myelom ve diğer monoklonal B-hücre proliferasyonları

AL İmmünoglobulin hafif zinciri, başlıca λ tipi

Reaktif sistemik amiloidoz (sekonder amiloidoz)

Kronik iltihabi olaylar

AA SAA

Hemodialize bağlı amiloidoz

Kronik renal yetmezlik

Aβ2 m β2 -mikroglobulin

Herediter amiloidoz

Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF)

— AA SAA

Ailevi amiloidotik nöropati

— ATTR Transtretin

Sistemik senil amiloidoz — ATTR Transtretin

Amiloidoz Sınıflaması-1

Lokalize Amiloidoz

Senil serebral Alzheimer hastalığı Aβ APP

Endokrin

Meduller tiroid karsinomu

— A Cal Kalsitonin

Langerhans adacıkları  

Tip II diabet AIAPP Adacık amiloid peptid

Izole atrial amiloidoz — AANF Atrial natriuretik faktör

Prion hastalıkları SSS değişik prion hastalıkları

Kötü katlan-mış prion proteini

Normal prion proteini PrP

Amiloidoz Sınıflaması-2

Amiloidozlu İmmünosit Amiloidozlu İmmünosit Diskrazisi (Primer Diskrazisi (Primer

Amiloidoz)Amiloidoz) Sistemik dağılım gösterir.Sistemik dağılım gösterir. AL tipinde amiloid birikimi vardır.AL tipinde amiloid birikimi vardır. En iyi örneği plazma hücrelerinin malign En iyi örneği plazma hücrelerinin malign

tümörü olan multipl myeloma eşlik eden tümörü olan multipl myeloma eşlik eden amiloidozdur ve hastaların % 6-15’inde amiloidozdur ve hastaların % 6-15’inde gelişir.gelişir.

Daha seyrek olarak diğer B hücreli Daha seyrek olarak diğer B hücreli neoplazmlar, Waldenström neoplazmlar, Waldenström makroglobulinemisi, ağır zincir hastalığı, makroglobulinemisi, ağır zincir hastalığı, soliter plazmasitom ve nodüler malign soliter plazmasitom ve nodüler malign lenfomada da amiloid birikimi görülür.lenfomada da amiloid birikimi görülür.

Amiloidozlu İmmünosit Amiloidozlu İmmünosit Diskrazisi (Primer Diskrazisi (Primer

Amiloidoz)Amiloidoz) Multipl myelomda: Multipl myelomda: İskelette multipl osteolitik lezyonlar oluşturan İskelette multipl osteolitik lezyonlar oluşturan

plazma hücrelerinin malign proliferasyonu plazma hücrelerinin malign proliferasyonu vardır.vardır.

Malign plazma hücreleri monoklonaldir ve Malign plazma hücreleri monoklonaldir ve serum elektroforezinde M proteini olarak serum elektroforezinde M proteini olarak değerlendirilen tek tip immünoglobulin bulunur.değerlendirilen tek tip immünoglobulin bulunur.

Hastaların % 70’inde serumda Bence-Jones Hastaların % 70’inde serumda Bence-Jones proteini (monoklonal immünoglobulin olan proteini (monoklonal immünoglobulin olan kappa veya lambda hafif zinciri) bulunur ve kappa veya lambda hafif zinciri) bulunur ve idrarla atılır. idrarla atılır.

Reaktif Sistemik Reaktif Sistemik AmiloidozAmiloidoz

Amiloid birikimi sistemik dağılım Amiloid birikimi sistemik dağılım gösterir.gösterir.

Birikim AA protein yapısındadır.Birikim AA protein yapısındadır. Vakaların çoğunda infeksiyöz veya Vakaların çoğunda infeksiyöz veya

infeksiyöz olmayan iltihabi olaya bağlı infeksiyöz olmayan iltihabi olaya bağlı uzayan hücre yıkımı vardır.uzayan hücre yıkımı vardır.

Uygun ilaç tedavisinden önce en sık Uygun ilaç tedavisinden önce en sık nedenler tüberküloz, kronik nedenler tüberküloz, kronik osteomyelit ve bronşektazi idi.osteomyelit ve bronşektazi idi.

Reaktif Sistemik Reaktif Sistemik AmiloidozAmiloidoz

Günümüzde, gelişmiş ülkelerde, Günümüzde, gelişmiş ülkelerde, romatoid artrit ve ankilozan spondilit romatoid artrit ve ankilozan spondilit gibi otoimmün bağ dokusu hastalıkları, gibi otoimmün bağ dokusu hastalıkları, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi iltihabi barsak hastalıkları, tümörler iltihabi barsak hastalıkları, tümörler (Hodgkin hastalığı ve renal hücreli (Hodgkin hastalığı ve renal hücreli karsinom) ve i.v. ilaç kullanıcılarda karsinom) ve i.v. ilaç kullanıcılarda birlikte görülen kronik deri birlikte görülen kronik deri infeksiyonları hazırlayıcı sebeplerin infeksiyonları hazırlayıcı sebeplerin başında gelmektedir.başında gelmektedir.

Hemodiyalize Bağlı Hemodiyalize Bağlı AmiloidozAmiloidoz

Böbrek yetmezliği nedeniyle uzun süre Böbrek yetmezliği nedeniyle uzun süre hemodiyaliz uygulanan hastalarda hemodiyaliz uygulanan hastalarda 22--mikroglobulin birikimine bağlı gelişir.mikroglobulin birikimine bağlı gelişir.

Böbrek yetmezliği olan hastaların Böbrek yetmezliği olan hastaların serumunda yüksek konsantrasyonlarda serumunda yüksek konsantrasyonlarda 22--mikroglobulin vardır ve diyaliz mikroglobulin vardır ve diyaliz membranından geçemez.membranından geçemez.

Hastaların % 70’inde sinovya, eklem ve Hastaların % 70’inde sinovya, eklem ve tendon kılıfında Atendon kılıfında A22-m amiloid birikir.-m amiloid birikir.

Heredofamilyal Heredofamilyal AmiloidozAmiloidoz

En iyi bilinen örneği otozomal resesif geçen En iyi bilinen örneği otozomal resesif geçen ailevi akdeniz ateşidir (ailevi akdeniz ateşidir (FMF)FMF)..

FMF’teki birikim FMF’teki birikim AAAA protein yapısındadır. protein yapısındadır. Periton, plevra ve sinovyal membran gibi Periton, plevra ve sinovyal membran gibi

serozal yüzeylerin tekrarlayan iltihabi atakları serozal yüzeylerin tekrarlayan iltihabi atakları vardır. vardır.

Reaktif sistemik amiloidozdan ayrılamayan Reaktif sistemik amiloidozdan ayrılamayan sistemiksistemik dağılım gösterir. dağılım gösterir.

Periferik ve otonom sinir fibrillerinde amiloid Periferik ve otonom sinir fibrillerinde amiloid birikimi ile karakterize otozomal dominant birikimi ile karakterize otozomal dominant bozukluk olan bozukluk olan ailevi amiloidotik ailevi amiloidotik polinöropatipolinöropatide de ATTRATTR birikir. birikir.

Lokalize AmiloidozLokalize Amiloidoz Vücudun herhangi bir bölgesinde birikim Vücudun herhangi bir bölgesinde birikim

olmadan tek organ veya dokuya sınırlıdır.olmadan tek organ veya dokuya sınırlıdır. Birikim gros olarak görülebilen kitle Birikim gros olarak görülebilen kitle

(amiloid tümör) yapar veya sadece (amiloid tümör) yapar veya sadece mikroskobik olarak bulunabilir.mikroskobik olarak bulunabilir.

En sık akciğer, larinks, deri, mesane, dil En sık akciğer, larinks, deri, mesane, dil ve göz bölgesinde görülür.ve göz bölgesinde görülür.

Birikim çevresinde lenfosit ve plazma Birikim çevresinde lenfosit ve plazma hücresi infiltrasyonu vardır.hücresi infiltrasyonu vardır.

Yaşlılık AmiloidozuYaşlılık Amiloidozu

İyi belirlenmiş iki formu vardır.İyi belirlenmiş iki formu vardır.

1. Senil kardiyak amiloidoz. Ventrikülleri 1. Senil kardiyak amiloidoz. Ventrikülleri tutan ATTR birikimi ve atriumları tutan tutan ATTR birikimi ve atriumları tutan atrial natriüretik peptid birikimi vardır.atrial natriüretik peptid birikimi vardır.

2. Senil serebral amiloidoz. Alzheimer 2. Senil serebral amiloidoz. Alzheimer hastalıklı kişilerin plaklarında ve hastalıklı kişilerin plaklarında ve serebral damarlarında serebral damarlarında AA22 protein protein birikir.birikir.

Endokrin AmiloidozEndokrin Amiloidoz

Bazı Bazı endokrin lezyonlarda lokalize endokrin lezyonlarda lokalize mikroskobik amiloid birikimi bulunabilir:mikroskobik amiloid birikimi bulunabilir: Tiroidin meduller karsinomuTiroidin meduller karsinomu Pankreas adacık hücreli tümörüPankreas adacık hücreli tümörü FeokromositomaFeokromositoma Midenin indiferansiye karsinomuMidenin indiferansiye karsinomu Tip II diabetes mellitusta Langerhans Tip II diabetes mellitusta Langerhans

adacıkları.adacıkları.

Patogenez Patogenez

Proteinlerin anormal katlanmasından Proteinlerin anormal katlanmasından oluşan amiloidoz ekstrasellüler dokuda oluşan amiloidoz ekstrasellüler dokuda fibril olarak birikir. fibril olarak birikir.

Kötü katlanan proteinler sıklıkla stabil Kötü katlanan proteinler sıklıkla stabil değildir, oligomer ve fibril oluşumuna değildir, oligomer ve fibril oluşumuna ilerler ve dokularda depolanır. ilerler ve dokularda depolanır.

Amiloidozla birlikte olan farklı olaylar Amiloidozla birlikte olan farklı olaylar kötü katlanmaya meyilli aşırı protein kötü katlanmaya meyilli aşırı protein yapımı ile birliktedir. yapımı ile birliktedir.

Patogenez Patogenez

Amiloid oluşturan proteinler iki Amiloid oluşturan proteinler iki genel kategoride toplanır: genel kategoride toplanır: 1. normal proteinler yanlış katlanma, 1. normal proteinler yanlış katlanma,

birleşme ve fibril yapmaya programlıdır birleşme ve fibril yapmaya programlıdır ve bol miktarda yapıldığı zaman böyle ve bol miktarda yapıldığı zaman böyle davranır, ve davranır, ve

2. mutant proteinler yapısal olarak 2. mutant proteinler yapısal olarak stabil değildir ve kötü katlanma ve daha stabil değildir ve kötü katlanma ve daha sonra kümelenmeye meyillidir. sonra kümelenmeye meyillidir.

Patogenez Patogenez

Normalde kötü katlanan proteinler Normalde kötü katlanan proteinler intrasellüler olarak proteosomlarda ve intrasellüler olarak proteosomlarda ve ekstrasellüler olarak makrofajlarda birikir. ekstrasellüler olarak makrofajlarda birikir.

Amiloidozda kontrol mekanizması bozulur ve Amiloidozda kontrol mekanizması bozulur ve kötü katlanan protein hücre dışında birikir. kötü katlanan protein hücre dışında birikir.

Örneğin, SAA karaciğerde, iltihap sırasında Örneğin, SAA karaciğerde, iltihap sırasında ortaya çıkan IL-6 ve IL-1 gibi sitokinlerin ortaya çıkan IL-6 ve IL-1 gibi sitokinlerin etkisi ile meydana gelir, böylece uzun süren etkisi ile meydana gelir, böylece uzun süren iltihapta SAA düzeyleri yükselir ve sonra AA iltihapta SAA düzeyleri yükselir ve sonra AA amiloid şeklinde birikir. amiloid şeklinde birikir.

Patogenez Patogenez Artan SAA yapımı amiloid birikimi için yeterli Artan SAA yapımı amiloid birikimi için yeterli

değildir. Serum SAA düzeyi yükselmesi iltihabi değildir. Serum SAA düzeyi yükselmesi iltihabi olaylarda sıktır, fakat çoğu amiloidoza yol olaylarda sıktır, fakat çoğu amiloidoza yol açmaz. Bunun iki olası açıklaması vardır. açmaz. Bunun iki olası açıklaması vardır. Normalde SAA, monositten kaynaklanan enzimlerin Normalde SAA, monositten kaynaklanan enzimlerin

aktivitesi ile solübl son ürünler meydana getirir. aktivitesi ile solübl son ürünler meydana getirir. Amiloidoz gelişen kişilerde enzim defekti ile Amiloidoz gelişen kişilerde enzim defekti ile inkomplet SAA yıkımı solübl olmayan AA molekülleri inkomplet SAA yıkımı solübl olmayan AA molekülleri yapar. Aksine, genetik olarak anormal yapıdaki SAA yapar. Aksine, genetik olarak anormal yapıdaki SAA molekülünün kendi makrofajla parçalanmaya molekülünün kendi makrofajla parçalanmaya dirençlidir. dirençlidir.

İmmünosit diskrazilerinde aşırı immünoglobulin hafif İmmünosit diskrazilerinde aşırı immünoglobulin hafif zincir yapımı ve in vitro immünoglobulin hafif zincir zincir yapımı ve in vitro immünoglobulin hafif zincir proteolizinden amiloid gelişebilir. Belki de defektif proteolizinden amiloid gelişebilir. Belki de defektif parçalanma vardır veya hafif zincirler komplet parçalanma vardır veya hafif zincirler komplet proteolize dirençlidir. proteolize dirençlidir.

MorfolojiMorfoloji

Amiloid birikimi hangi gruptan Amiloid birikimi hangi gruptan olursa olsun benzer görünümdedir olursa olsun benzer görünümdedir ve organ ve doku dağılımının ayırıcı ve organ ve doku dağılımının ayırıcı bulgusu yoktur.bulgusu yoktur.

Kronik iltihabi bozukluklara Kronik iltihabi bozukluklara sekonder amiloidoz ciddi sistemik sekonder amiloidoz ciddi sistemik tutulum yapar ve böbrek, karaciğer, tutulum yapar ve böbrek, karaciğer, dalak, lenf nodülü, adrenal, tiroid ve dalak, lenf nodülü, adrenal, tiroid ve diğer organlar tutulur.diğer organlar tutulur.

MorfolojiMorfoloji

İmmünosit diskrazisi ile olan amiloidozda İmmünosit diskrazisi ile olan amiloidozda da sistemik tutulum vardır, fakat daha sık da sistemik tutulum vardır, fakat daha sık olarak kalp, böbrek, GİS, periferik sinir, olarak kalp, böbrek, GİS, periferik sinir, deri, dil ve daha az olarak göz, solunum deri, dil ve daha az olarak göz, solunum kanalı ve kas-iskelet sistemi tutulur.kanalı ve kas-iskelet sistemi tutulur.

Heredofamilyal amiloidozda birikimin Heredofamilyal amiloidozda birikimin dağılımı çok değişkendir. FMF’te böbrek, dağılımı çok değişkendir. FMF’te böbrek, kan damarı, dalak, solunum sistemi ve kan damarı, dalak, solunum sistemi ve nadiren karaciğer tutulabilir.nadiren karaciğer tutulabilir.

MorfolojiMorfoloji

Klinik bozukluk ne olursa olsun, birikim Klinik bozukluk ne olursa olsun, birikim gros olarak tanınabilir veya tanınmayabilir.gros olarak tanınabilir veya tanınmayabilir.

Birikim olan organın görünümü; biriken Birikim olan organın görünümü; biriken amiloidin volümü, yayılımı ve birikimin amiloidin volümü, yayılımı ve birikimin spesifik bölgesine göre değişebilir.spesifik bölgesine göre değişebilir.

Amiloid bol miktarda biriktiği zaman organ Amiloid bol miktarda biriktiği zaman organ büyük ve serttir ve balmumu büyük ve serttir ve balmumu görünümündedir.görünümündedir.

Renal amiloidozda olduğu gibi, yaygın Renal amiloidozda olduğu gibi, yaygın damar tutulumunda iskemik atrofi ve damar tutulumunda iskemik atrofi ve sonuçta ilgili organda küçülme vardır.sonuçta ilgili organda küçülme vardır.

MorfolojiMorfoloji

Tutulan organın kesit yüzü iyotla Tutulan organın kesit yüzü iyotla boyandığında kahverengi görünüm boyandığında kahverengi görünüm alır (nişastaya benzer) ve bu renk alır (nişastaya benzer) ve bu renk sülfirik asitle solar.sülfirik asitle solar.

MorfolojiMorfoloji

Histolojik olarak birikim her zaman Histolojik olarak birikim her zaman hücreler arasında, sıklıkla bazal hücreler arasında, sıklıkla bazal membrana yakın yerleşir. Zamanla membrana yakın yerleşir. Zamanla hücreleri ilerler ve onları çevirip hücreleri ilerler ve onları çevirip ortadan kaldırır.ortadan kaldırır.

Amiloidin histolojik tanısı boyanma Amiloidin histolojik tanısı boyanma özelliklerine dayanır.özelliklerine dayanır.

Rutin boyalarda homojen eozinofilik, Rutin boyalarda homojen eozinofilik, amorf görünümdedir.amorf görünümdedir.

MorfolojiMorfoloji

En sık kullanılan özel boya olan En sık kullanılan özel boya olan Kongo Kongo kırmızısıkırmızısı ile amiloid birikimi pembe-kırmızı ile amiloid birikimi pembe-kırmızı renkte boyanır. Bu alanlar polarize ışık renkte boyanır. Bu alanlar polarize ışık altında ışığı çift kıran yeşil renkte görülür.altında ışığı çift kıran yeşil renkte görülür.

Kristal violet veya metil violet ile amiloid Kristal violet veya metil violet ile amiloid maddesi gül kırmızısı renkte boyanır maddesi gül kırmızısı renkte boyanır (metakromatik boyanma).(metakromatik boyanma).

Çeşitli amiloid tiplerine karşı olan Çeşitli amiloid tiplerine karşı olan monoklonal antikorlarla monoklonal antikorlarla (immünohistokimyasal olarak) da (immünohistokimyasal olarak) da gösterilebilir.gösterilebilir.

MorfolojiMorfoloji

Böbrek amiloidozuBöbrek amiloidozu en sık ve en en sık ve en ciddi organ tutulumudur. Nefrotik ciddi organ tutulumudur. Nefrotik sendrom, renal yetmezlik ve üremi sendrom, renal yetmezlik ve üremi yapar. Amiloidoza bağlı en sık ölüm yapar. Amiloidoza bağlı en sık ölüm nedenidir.nedenidir.

Gros olarak Gros olarak böbrekler: böbrekler:

1.1. normal büyüklük normal büyüklük ve renkte,ve renkte,

2.2. büyümüş ve soluk büyümüş ve soluk bal mumu grisi bal mumu grisi renkte veyarenkte veya

3.3. küçülmüş olabilir.küçülmüş olabilir.

Histolojik olarak Histolojik olarak amiloid amiloid

1.1. bilhassa bilhassa glomerüllerde, glomerüllerde, fakatfakat

2.2. damarlarda ve damarlarda ve

3.3. peritubuler peritubuler stromada da stromada da birikir.birikir.

Glomerülde birikim Glomerülde birikim önce mezangial önce mezangial matrikste fokal matrikste fokal depolanma ve depolanma ve kapiller lupların kapiller lupların bazal bazal membranlarında membranlarında nodüler veya diffüz nodüler veya diffüz kalınlaşma kalınlaşma şeklindedir.şeklindedir.

Zamanla birikim Zamanla birikim kapiller lümene kapiller lümene uzanır, endotel uzanır, endotel hücrelerini hücrelerini çevreler, lümen çevreler, lümen tıkanır ve yumağın tıkanır ve yumağın total total obliterasyonuna yol obliterasyonuna yol açar.açar.

Tüp epiteli Tüp epiteli etkilenmez, fakat etkilenmez, fakat sıklıkla lümenlerde sıklıkla lümenlerde proteinö tıkaçlar proteinö tıkaçlar vardır.vardır.

Sıklıkla her Sıklıkla her boyuttaki kan boyuttaki kan damarlarında da damarlarında da tutulum bulunur. tutulum bulunur.

MorfolojiMorfoloji

Dalak Dalak amiloidozuamiloidozu gros olarak gros olarak belirgin belirgin olmayabilir olmayabilir veya orta-ileri veya orta-ileri splenomegali splenomegali (200-800 gm) (200-800 gm) yapar.yapar.

Birikim Birikim perifolliküler perifolliküler bölgede başlar ve bölgede başlar ve iki şekilden birine iki şekilden birine ilerler: ilerler: Birikim splenik Birikim splenik

folliküllere sınırlıdır folliküllere sınırlıdır ve granüler ve granüler görünüm yapar görünüm yapar (sago dalağı).(sago dalağı).

Birikim splenik Birikim splenik sinus duvarı ve sinus duvarı ve kırmızı pulpa bağ kırmızı pulpa bağ dokusunu tutar ve dokusunu tutar ve harita gibi görünüm harita gibi görünüm yaratır (lardaceousyaratır (lardaceous dalak).dalak).

MorfolojiMorfoloji

Karaciğer amiloidozuKaraciğer amiloidozu gros olarak gros olarak belirsizdir veya orta-ileri büyümeye yol belirsizdir veya orta-ileri büyümeye yol açabilir (9000 gm’a kadar).açabilir (9000 gm’a kadar).

Büyük karaciğer soluk, balmumu grisi Büyük karaciğer soluk, balmumu grisi renkte ve sert kıvamlıdır.renkte ve sert kıvamlıdır.

Birikim önce Disse aralığında başlar ve Birikim önce Disse aralığında başlar ve progressif olarak komşu parankim progressif olarak komşu parankim hücreleri ve sinüzoidleri işgal eder.hücreleri ve sinüzoidleri işgal eder.

Zamanla basınç atrofisi ve hepatosit kaybı Zamanla basınç atrofisi ve hepatosit kaybı görülür.görülür.

MorfolojiMorfoloji Kalp amiloidozuKalp amiloidozu, izole bozukluk olarak , izole bozukluk olarak

veya sistemik tutulumun bir parçası veya sistemik tutulumun bir parçası olarak görülebilir. Primer amiloidozda olarak görülebilir. Primer amiloidozda daha sıktır. daha sıktır.

Hemen daima 70 yaş üzerinde izole organ Hemen daima 70 yaş üzerinde izole organ tutulumu şeklinde olabilir.tutulumu şeklinde olabilir.

Kalp normal veya hafifçe büyük ve sert Kalp normal veya hafifçe büyük ve sert olabilir.olabilir.

Subendokardiyal yerleşen pembe-gri, çiğ Subendokardiyal yerleşen pembe-gri, çiğ damlası gibi kabarıklık karakteristiktir.damlası gibi kabarıklık karakteristiktir.

Histolojik olarak Histolojik olarak hücreler hücreler arasındaki arasındaki birikim kas birikim kas liflerinde atrofi liflerinde atrofi yapabilir.yapabilir.

Subendokardiyal Subendokardiyal birikim yaygın birikim yaygın olduğu zaman, olduğu zaman, kalp iletim kalp iletim sisteminde sisteminde bozukluğa yol bozukluğa yol açabilir.açabilir.

MorfolojiMorfoloji

Endokrin organ amiloidozuEndokrin organ amiloidozu ilerlemiş ilerlemiş sistemik bozuklukta adrenal, tiroid ve sistemik bozuklukta adrenal, tiroid ve hipofizde sıktır.hipofizde sıktır.

Amiloid birikimi stroma ve endotel Amiloid birikimi stroma ve endotel hücreleri boyunca başlar ve parankim hücreleri boyunca başlar ve parankim hücrelerini progressif olarak baskılar.hücrelerini progressif olarak baskılar.

İlginç olarak, bu endokrin organlarda İlginç olarak, bu endokrin organlarda fonksiyon bozukluğu olmadan aşırı birikim fonksiyon bozukluğu olmadan aşırı birikim olabilir.olabilir.

MorfolojiMorfoloji Diğer organlar genellikle sistemik Diğer organlar genellikle sistemik

hastalıkta tutulabilir:hastalıkta tutulabilir: GİSGİS ağızdan anüse kadar her düzeyde ağızdan anüse kadar her düzeyde

tutulabilir. Erken lezyonlar bilhassa tutulabilir. Erken lezyonlar bilhassa damardadır, fakat sonra submukoza, damardadır, fakat sonra submukoza, muskularis ve serozanın bitişik sahalarına muskularis ve serozanın bitişik sahalarına ilerleyebilir.ilerleyebilir.

DilDildeki nodüler birikim makroglossi yapar deki nodüler birikim makroglossi yapar ve “dilin amiloid tümörü” adını alır.ve “dilin amiloid tümörü” adını alır.

Solunum kanalıSolunum kanalı larinksten en küçük larinksten en küçük bronşiyollere kadar fokal veya diffüz bronşiyollere kadar fokal veya diffüz tutulabilir.tutulabilir.

TanıTanı

Amiloidoz tanısı dokularda amiloid Amiloidoz tanısı dokularda amiloid birikiminin gösterilmesine dayanır.birikiminin gösterilmesine dayanır.

Tutulan herhangi bir organın Tutulan herhangi bir organın biyopsisi tanı koydurucu olabilir.biyopsisi tanı koydurucu olabilir.

Rektal biyopsi tanı sensitivitesi Rektal biyopsi tanı sensitivitesi yüksek, pozitif karar verdirici değeri yüksek, pozitif karar verdirici değeri fazla, basit ve minimal invaziv fazla, basit ve minimal invaziv yaklaşım şeklidir. yaklaşım şeklidir.

TanıTanı

Kongo kırmızısı ile boyanmış Kongo kırmızısı ile boyanmış abdominal, subkütan yağ dokusu abdominal, subkütan yağ dokusu aspirasyonu başlangıç arama işlemi aspirasyonu başlangıç arama işlemi olarak kullanılabilir.olarak kullanılabilir.

Gingiva ve kemik iliği biyopsisi de Gingiva ve kemik iliği biyopsisi de kullanılabilir.kullanılabilir.