buitenschrijnwerk: hoe kiezen? · hoe kiezen? bij renovatie, behoud, restauratie en verbetering van...
Post on 24-Sep-2020
1 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Leefmilieu Brussel
Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen?
BIJ RENOVATIE, BEHOUD, RESTAURATIE EN
VERBETERING VAN DE RAMEN
Voorzieningen en elementen voor een duurzame keuze
Frederic LUYCKX, architect & onderzoeker
2
Doelstellingen van de presentatie
● Aantonen welke alternatieven er zijn voor de
vervanging van oude ramen
● De mogelijkheden voor verbetering van de
thermische en akoestische prestaties van het
bestaande buitenschrijnwerk overlopen
● De voor- en nadelen bespreken van de
verschillende mogelijkheden voor verbetering van
het bestaande buitenschrijnwerk
3
1. Inleiding
2. Technieken voor verbetering
3. Elementen van een duurzame keuze
► Technische aspecten
► Milieuaspecten
► Economische aspecten
► Socioculturele aspecten
4. Wat moet worden onthouden van de uiteenzetting
Plan van de uiteenzetting
● Nadelen van oude ramen
► Verminderd comfort ter hoogte van de oude ramen
► Koudestraling ter hoogte van het venster / de beglazing
► Tocht door raamkieren
► Te hoge temperaturen in het lokaal
► Geregeld condensatie op het glaswerk
► Geluidshinder
► Visueel ongemak
4
1. Inleiding
► Thermische verliezen door de oude ramen
► Slijtage van de oude ramen
► Afwerking: afgebladderde verf, ...
► Schrijnwerk: schade, verrotting, …
► Glaswerk: verlies van doorzichtigheid, …
► Versleten, verroest, gebroken, …
bouwbeslag
5
● Verbetering van het bestaande raam
► Restauratie
► Inzet van dubbel glas
► Inzet van gelaagd glas
► Plaatsing van een voorzetraam
● Inwerking van een dubbel raam aan de binnenzijde
► Dubbel raam met enkel glas
► Dubbel raam met dubbel glas
● Vervanging van het bestaande raam door een identiek raam
Voorwaarde die al deze voorzieningen gemeen hebben:
› In elk van deze gevallen moet een hygiënisch ventilatiesysteem
worden voorzien!
2. Technieken voor verbetering
Voorbeelden van restauraties:
› Restauratie van profielen: schoonmaken, afschuren,
verven, ...
› Vervanging van beschadigde onderdelen door
onderdelen van dezelfde houtsoort, met hetzelfde
profiel
– Vervanging van beschadigde waterlijsten (vaak het meest
beschadigd)
› Nazicht van de dichtheid van de ramen
– Inwerken van dichtingsvoegen tussen kozijnen en vleugels
– Nazicht van de dichtheid rond de ramen
› Vervanging van beschadigde of gedeeltelijk
verdwenen kit
› Herstel van het hang- en sluitwerk … 6
● Verbetering van het bestaande raam
► Restauratie
Eerste vraag die een oud raam oproept: "Kan ik dit nog restaureren?"
Houten schrijnwerk leent zich makkelijker tot herstellingen
dan schrijnwerk in aluminium of pvc.
2. Technieken voor verbetering
7
● Verbetering van het bestaande raam
► Restauratie
Inwerking van dichtingsvoegen tussen kozijnen en
vleugels
› Minder thermische verliezen door ventilatie
› Betere geluidsisolatie
Voorbeeldgebouw Koninklijke Sinte-Mariastraat 237, Lage-energierenovatie van 3 woningen,
Dubbel glas in bestaande ramen
2. Technieken voor verbetering
2. Technieken voor verbetering
8
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van dubbel glas (of dun dubbel glas)
Bestaande toestand: Bestaand houten raam met enkel glas
Geplande toestand: Principedetail van de inwerking van dubbel glas in een oorspronkelijk houten raam met uitdieping van de sponning
Bron: Ceraa asbl
2. Technieken voor verbetering
9
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van dubbel glas (of dun dubbel glas)
Bestaande toestand: Bestaand metalen raam met enkel glas
Geplande toestand: Principedetail van de inwerking van dun dubbel glas in het oorspronkelijke metalen raam
Bron: Ceraa asbl
10
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van dubbel glas (of dun dubbel glas)
Voordelen:
› Thermische en eventueel geluidsisolatie indien akoestisch verbeterd dubbel glas
› Behoud van de bestaande profielen en van het beslag
› Behoud van de netto verlichte oppervlakte (NVO) van het venster
Nadelen:
› Verlies van de oorspronkelijke beglazing
› Vermindering van de lichttransmissie van de beglazing en van de zonnefactor
(FS of g)
› Eventueel uitdieping van de sponning
– het frezen tast de profielen en de assemblages aan
› Moeilijk uitvoerbaar in het geval van metalen ramen (de profielen zijn gewoonlijk
niet dik genoeg om dubbel glas te kunnen invoegen en om het bijkomende
gewicht van dubbel glas te kunnen dragen).
Aandachtspunten:
› Risico van vervorming van de profielen door het extra gewicht van het dubbel glas
› Inwerking van dichtingsvoegen in de profielen
2. Technieken voor verbetering
11
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van dubbel glas (of dun dubbel glas)
De nieuwe beglazing kan worden geplaatst met een aanpassingsprofiel (tweede profiel in hout
of pvc dat op de sponning van het bestaande raam wordt aangebracht).
Voordelen:
› Omkeerbaar
› Relatief goedkoop
Nadelen:
› Aanzienlijke wijziging van het uitzicht van de ramen
› Indien het aanpassingsprofiel dikker is dan het bestaande raam, vermindert deze oplossing
de glasoppervlakte en dus ook de lichtefficiëntie van het venster.
TE VERMIJDEN
Aanpassingsprofiel van Saint-Gobain Glass Systems, Bron: www.belgique.sggs.com
2. Technieken voor verbetering
12
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van dubbel glas (of dun dubbel glas)
Voorbeeldgebouw Koninklijke Sinte-Mariastraat 237, lage-energierenovatie van 3 woningen,
dubbel glas in de bestaande ramen
2. Technieken voor verbetering
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van gelaagd glas
13
Bestaande toestand: Bestaand houten raam met enkel glas
Geplande toestand: Inwerking van enkel gelaagd glas in het bestaande houten raam.
2. Technieken voor verbetering
Bron: Ceraa asbl
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van gelaagd glas
14
Bestaande toestand: Bestaand metalen raam met enkel glas.
Geplande toestand: Inwerking van enkel gelaagd glas in het bestaande metalen raam.
2. Technieken voor verbetering
Bron: Ceraa asbl
2. Technieken voor verbetering ● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van gelaagd glas
Plaatsing van beglazing in een open sponning, Bron: TV 221, WTCB, september 2001.
15
De nuttige breedte van de sponning moet rekening houden met de specificaties van TV
221, namelijk:
◊ de sponningsbodem moet minstens 18 mm bedragen
◊ en tussen het glas en het profiel moet er een ruimte zijn van minstens 3 mm
Bron: Van Ruysdael
I. BUITEN
II. BINNEN
1. Spijker
2. Kitband
3. Steunkit
afmetingen kit
a 3 tot 15 mm Detail
b glasdikte
c 1 tot 4 mm Performance
d ≥ 3 mm
voor HPI ≥ 6 mm
e 3 mm Performance
2. Technieken voor verbetering ● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van gelaagd glas
Voordelen:
› Algemene verbetering van de prestaties: thermische isolatie, akoestische
isolatie, bescherming tegen schokken, ...
› Beperkte dikte van het glas
› Uitzicht benadert dat van de oorspronkelijke beglazing
› Behoud van het bestaande raam en dus van de erfgoedwaarde
› Behoud van de netto verlichte oppervlakte (NVO)
› Techniek is toepasbaar in gevallen waarin de plaatsing van dubbel glas niet
mogelijk is (venster met roeden, …)
Nadelen:
› Verlies van de oorspronkelijke beglazing
› (Lichte) vermindering van de licht- en zonnetransmissie
Aandachtspunten:
› In bepaalde gevallen moet de sponning worden uitgediept
› Extra gewicht van nieuwe beglazing (met risico van vervorming profielen)
› Kostenplaatje dat niet in alle gevallen nodig is (indien niet-beschemd gebouw,
relatief “klassiek” raam met beperkte erfgoedwaarde)
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van een voorzetraam
› Principe: plaatsing van een tweede ruit op de vleugel (gewoonlijk aan de binnenkant)
17
Bestaande toestand: Bestaand houten raam met enkel glas
Geplande toestand: Plaatsing van een voorzetraam op het bestaande raam
2. Technieken voor verbetering
Bron: Ceraa asbl
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van een voorzetraam
18
Principeschema van een vast voorzetraam Bron: www.energieplus-lesite.be
Principe van een los voorzetraam Bron: www.energieplus-lesite.be
2. Technieken voor verbetering
Vast
kader Vleugel
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van een voorzetraam
Voordelen
› Behoud van het raam en de beglazing
› Volledig omkeerbaar procedé
› Lage kostprijs
› Gemakkelijk uit te voeren
Nadelen
› Geringe thermische en akoestische voordelen
– Verbetering is twijfelachtig
› Wijziging van het uitzicht van de binnenkant van het raam
› Daling van de licht- en zonnetransmissie
› Meer onderhoud
Aandachtspunten
› Risico van condensatie tussen de ruiten en aantasting van de profielen indien
het water niet goed wordt afgevoerd
› Risico van vervorming van het bestaande profiel (het extra gewicht van het
voorzetraam steunt niet op het midden van het profiel)
› Plaatsing met scharnieren om het voorzetraam te kunnen reinigen 19
2. Technieken voor verbetering
● Verbetering van het bestaande raam
► Plaatsing van een voorzetraam op het bestaande raam
20
Eengezinswoning, Van Elewyckstraat 43, 1050 Elsene Algemene restauratie van een erkerraam + plaatsing van een voorzetraam op de glas-in-loodramen op de steunmuur
2. Technieken voor verbetering
› Principe: plaatsing van een tweede raam (gewoonlijk aan de binnenkant)
21
● Inwerking van een dubbel binnenraam
► Dubbel binnenraam met enkel of dubbel glas
Geplande toestand: Inwerking van een dubbel raam op de binnenkant van de gevel + isolatie aan de binnenkant
2. Technieken voor verbetering
Bron: Ceraa asbl
22
● Inwerking van een dubbel binnenraam
► Dubbel binnenraam met enkel of dubbel glas
Inwerking van het raam in de dagstukken van de dagopening Bron: BERTRAND Jérôme, Houten schrijnwerk – Erfgoed en comfort verenigen, Directie Monumenten en Landschappen, Onderhoudsboekje, collectie Kunst in de straat, Brussel, heruitgave 2008
2. Technieken voor verbetering
23
● Inwerking van een dubbel binnenraam
► Dubbel binnenraam met enkel of dubbel glas
Plaatsing van het dubbele raam op de binnenkant van de gevelmuur Bron: ceraa asbl
Plaatsing van het dubbele raam in het vlak van de gevelmuur Bron: ceraa asbl
2. Technieken voor verbetering
24
● Inwerking van een dubbel binnenraam
► Dubbel binnenraam met enkel of dubbel glas
Voordelen
› Het bestaande raam blijft volledig behouden
› Zeer goede thermische en akoestische isolatie
Nadelen
› Wijziging van het uitzicht aan de binnenkant
› Daling van de licht- en zonnetransmissie
Bij de keuze van een dubbel raam moet ook rekening worden
gehouden met de ecobalans van dit raam!
2. Technieken voor verbetering
25
● Inwerking van een dubbel binnenraam
► Dubbel binnenraam met enkel of dubbel glas
Aandachtspunten
› Het nieuwe raam mag het openen van het bestaande raam niet
verhinderen
– Profielen van het dubbele raam nemen bij voorkeur zo weinig
mogelijk plaats in.
› Mogelijkheden voor inwerking:
– in de dagstukken van de dagopening (als de breedte van de
aanslag het toelaat)
– op de binnenkant van de gevelmuur
(+ eventueel binnenisolatie)
– in het muurvlak (maar dit vereist zware werken)
De plaats van het raam hangt af van de erfgoedwaarde van het interieur
(binnenafwerking: lijstwerk, vensterbank, lijsten, plafonnering, …)
› Beheer van de vochtigheid tussen de twee ramen
› Isolatie tussen de twee ramen over de diepte van de aanslag
2. Technieken voor verbetering
26
● Inwerking van een dubbel binnenraam
► Dubbel binnenraam met enkel of dubbel glas
Voorbeeldgebouw Ducpétiaux, 1060 Brussel Renovatie van bestaande houten ramen + plaatsing van dubbel raam met dubbel glas.
2. Technieken voor verbetering
27
● Inwerking van een dubbel binnenraam
► Dubbel binnenraam met enkel of dubbel glas
Eengezinswoning, 43 Van Elewyckstraat, 1050 Elsene Algemene restauratie van erkerraam + plaatsing van een dubbel binnenraam.
2. Technieken voor verbetering
● Vervanging van een raam op identieke wijze
► Door een nieuw raam met dubbel of driedubbel glas
› Definitie:
– de oorspronkelijke vormen, waaronder de welvingen, verdelingen en
openende en vaste delen, worden behouden
– de materialen, assemblages en profielen zijn identiek
› Niet aan te raden indien:
– het uitzicht en de erfgoedwaarde van het raam doorwegen
– geen isolatie- en luchtdichtheidswerken voorzien zijn
› Is zinvol indien het raam in slechte staat is
› Aandachtspunten:
– Volledige inventaris van de bestaande toestand
– Hoge kostprijs!
– Wordt in bepaalde gevallen opgelegd door de Directie voor Monumenten en
Landschappen of de Dienst Stedenbouw
28
2. Technieken voor verbetering
● Technische aspecten
► Gemakkelijk uit te voeren
› Verschilt naargelang van het raam, de samenstelling ervan, ...
› Een voorzetraam kan gemakkelijk met "clips" op het bestaande raam worden
gemonteerd.
› Dubbel raam aan binnenkant: moeilijker, omdat moet worden gewerkt aan de
dagopening, de decoratie, de vensterbank.
› Plaatsing van een nieuw raam: de meest gekozen oplossing, die vaak als het
makkelijkst uit te voeren wordt beschouwd.
3. Elementen van een duurzame keuze
29
1 Très aisé 2 Aisé 3 Complexe 4 Très complexe
Niveau de facilité technique
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist. Survitrage
Double châssis int. – Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
Do
ub
le
ou
vra
nt
imp
os
te f
ixe
4 3 3 1 4 4
Sim
ple
ou
vra
nt
imp
os
te f
ixe
3 3 3 1 4 4
Ch
âssis
à
gu
illo
tin
e
/ 3 3 / 4 4
Niveau de facilité technique
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist. Survitrage
Double châssis int. – Simple V.
Double châssis int. -
Double V. C
hâ
ssis
à
pe
tit-
bo
is
/ 3 3 1 4 4
Ch
âssis
m
éta
lliq
ue
/
3 3 / 4 4
Bre
tèch
e
en
bo
is
3 3 3 1 2 2
Heel gemakkelijk Gemakkelijk Complex Heel complex
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas
bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Technische
uitvoerbaar-
heid Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas
bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Technische
uitvoerbaar-
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas
bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Technische
uitvoerbaar-
heid
Sch
uif
raam
En
kele
vle
ug
el
vast
bo
ven
lich
t
Du
bb
ele
vle
ug
el
vast
bo
ven
lich
t
Ho
ute
n
log
gia
Meta
len
raam
Raam
met
roed
en
● Technische aspecten
► Uitvoerbaarheid
Niveau de facilité technique
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist. Survitrage
Double châssis int. – Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
Do
ub
le
ou
vra
nt
imp
os
te f
ixe
4 3 3 1 4 4
Sim
ple
ou
vra
nt
imp
os
te f
ixe
3 3 3 1 4 4
Ch
âssis
à
gu
illo
tin
e
/ 3 3 / 4 4
3. Elementen van een duurzame keuze
30 1 Très aisé 2 Aisé 3 Complexe 4 Très complexe
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Technische
uitvoerbaarheid
Sch
uif
raam
Enkele
vle
ugel
vast bovenlic
ht
Dubbele
vle
ugel
vast bovenlic
ht
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Heel gemakkelijk Gemakkelijk Complex Heel complex
31
● Technische aspecten
► Uitvoerbaarheid
Niveau de facilité technique
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist. Survitrage
Double châssis int. – Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
Ch
âssis
à
pe
tit-
bo
is
/ 3 3 1 4 4
Ch
âssis
m
éta
lliq
ue
/
3 3 / 4 4
Bre
tèch
e
en
bo
is
3 3 3 1 2 2
3. Elementen van een duurzame keuze
1 Très aisé 2 Aisé 3 Complexe 4 Très complexe
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Technische
uitvoerbaarheid
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
SC
6 H
oute
n
loggia
SC
5 M
eta
len
raam
SC
4 R
aam
met
roeden
Heel gemakkelijk Gemakkelijk Complex Heel complex
32
● Technische aspecten
► Geluidsisolatie
› De oplossingen die bedoeld zijn om bestaande ramen te verbeteren, zijn alleen interessant
in een rustige straat en bij normaal akoestisch comfort.
› Bij hogere vereisten of in het geval van een lawaaierige straat zijn nieuwe ramen
noodzakelijk (ter vervanging of verdubbeling aan de binnenzijde).
› Verbeteringen met vervanging van de beglazing leveren een aanzienlijke akoestisch
voordeel op als de luchtdichtheid wordt hersteld.
Als de ramen (en hun omtrek) niet luchtdicht zijn, is dit ongunstig voor de
akoestische prestatie, want leemtes in de luchtdichtheid laten de
luchtgeluidsgolven ongehinderd door.
40 - … dB Très bon 35 – 40 dB Bon 30 – 35 dB Moyen < 30 dB Inférieur à la valeur limite de
confort en rue calme = 30 dB
ISOLEMENT ACOUSTIQUE (sans ou avec
réfection étanchéité)
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
SC
1 D
ou
ble
ou
vra
nt
im
po
ste
fix
e
28.1
28.4 29.3 29.3 29.2
43 43
31.5 33.4 33.4 33.1
SC
2 S
imp
le
ou
vra
nt
im
po
ste
fix
e
24.7
24.9 25.3 25.3 25.3
37.2 37.2
28.7 29.9 29.9 29.7
SC
3 C
hâ
ssis
à g
uillo
tin
e
21.8 /
21.9 21.9
/ 36.7 36.7
24.9 24.9
3. Elementen van een duurzame keuze
ISOLEMENT ACOUSTIQUE (sans ou avec
réfection étanchéité)
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
SC
4 C
hâssis
à p
eti
t-b
ois
26.6 /
26.9 27.1 27
41 41
31.2 31.7 31.4
SC
5 C
hâssis
méta
lliq
ue
23.2 /
23.6 23.6
/ 37.2 37.2
26.4 26.4
SC
5 C
hâssis
méta
lliq
ue
26.5
27
/
27.5 27.1 40.7 40.7
30.5 31.5 31.2
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
GELUIDS-
ISOLATIE
(met of
zonder
herstelling
dichtheid
SC
3
Sch
uif
raam
SC
2 E
nkele
vle
ug
el v
ast
bo
ven
lich
t
SC
1 D
ub
bele
vle
ug
el v
ast
bo
ven
lich
t
BE-
STAAND
SC
6 H
ou
ten
log
gia
SC
5 M
eta
len
raa
m
SC
4 R
aa
m m
et
roe
de
n
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
GELUIDS-
ISOLATIE
(met of
zonder
herstelling
dichtheid BE-
STAAND
33
● Technische aspecten
► Geluidsisolatie
40 - … dB Très bon 35 – 40 dB Bon 30 – 35 dB Moyen < 30 dB Inférieur à la valeur limite de
confort en rue calme = 30 dB
ISOLEMENT ACOUSTIQUE (sans ou avec
réfection étanchéité)
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
SC
1 D
ou
ble
ou
vra
nt
im
po
ste
fix
e
28.1
28.4 29.3 29.3 29.2
43 43
31.5 33.4 33.4 33.1
SC
2 S
imp
le
ou
vra
nt
im
po
ste
fix
e
24.7
24.9 25.3 25.3 25.3
37.2 37.2
28.7 29.9 29.9 29.7
SC
3 C
hâ
ssis
à g
uillo
tin
e
21.8 /
21.9 21.9
/ 36.7 36.7
24.9 24.9
3. Elementen van een duurzame keuze
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam
Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
GELUIDS-
ISOLATIE
(met of zonder
herstelling
dichtheid) bestaand
SC
3
Schuifra
am
SC
2 E
nkele
vle
ugel vast
bovenlic
ht
SC
1 D
ubbele
vle
ugel vast
bovenlic
ht
● Technische aspecten
► Geluidsisolatie
ISOLEMENT ACOUSTIQUE (sans ou avec
réfection étanchéité)
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince
châssis existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
SC
4 C
hâssis
à p
eti
t-b
ois
26.6 /
26.9 27.1 27
41 41
31.2 31.7 31.4
SC
5 C
hâssis
méta
lliq
ue
23.2 /
23.6 23.6
/ 37.2 37.2
26.4 26.4
SC
5 C
hâssis
méta
lliq
ue
26.5
27
/
27.5 27.1 40.7 40.7
30.5 31.5 31.2
34
3. Elementen van een duurzame keuze
40 - … dB Très bon 35 – 40 dB Bon 30 – 35 dB Moyen < 30 dB Inférieur à la valeur limite de
confort en rue calme = 30 dB
SC
6 H
oute
n
loggia
SC
5 M
eta
len
raam
SC
4 R
aam
met
roeden
Dubbel glas
bestaand
raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam
Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
GELUIDS-
ISOLATIE
(met of zonder
herstelling
dichtheid) BES-
TAAND
bestaand
3. Elementen van een duurzame keuze
35
● Milieuaspecten
► Behoud >< Vervanging:
› Behoud:
– Besparing op materialen
– Minder bouwafval
– Oude ramen:
» Uitzonderlijke levensduur (indien regelmatig onderhouden)
» Recyclage is mogelijk
– Technische beperkingen
› Vervanging
– Uitputting van hulpbronnen
– Verbruik van grijze energie voor fabricage, transport, ...
– Beperkte mogelijkheden van herstelling, volgens type van materiaal
– Beperkte potentieel voor recyclage van de ramen, volgens type van
materiaal
– Herstel van pleisterwerk, dagkanten, ...
36
● Economische aspecten
► Investeringskosten
› Geval per geval
› Vrij lange terugverdientijd (in de meeste gevallen)
› Rekening houden met de levensduur van de hedendaagse ramen
› Minder kostelijke verbeteringen moeten de voorkeur krijgen (vervanging
van beglazing + inwerking van een dichting)
› De duurste oplossingen:
– Plaatsing van nieuwe ramen met driedubbel glas
– Vervanging van beglazing door dun dubbel glas
› Houd rekening met de kostprijs van de voorafgaande restauratie van het raam
› Houd rekening met de ventilatie / de isolatie van het vertrek / het gebouw
3. Elementen van een duurzame keuze
37
● Economische aspecten
► Investeringskosten
Coût global du chauffage au gaz de la pièce - Sc.1 - SE 2 - Séjour
(10 degrés jours en moins par année; augmentation annuelle du prix du gaz de 5%; besoin en énergie étalonné sur la consommation réelle)
0,00
1,00
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
7,00
8,00
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
20
22
20
23
20
24
20
25
20
26
20
27
20
28
20
29
20
30
20
31
20
32
20
33
20
34
20
35
Années
Co
ût
cu
mu
lé e
n M
illie
rs d
'Eu
ros
Etat originel
Amélioration 1
Amélioration 2
Amélioration 3
Amélioration 4
Amélioration 5
Amélioration 6
Verb. 1: dubbel glas (bestaand raam)
Verb. 2: enkel gelaagd glas (bestaand raam)
Verb. 3: dubbel binnenraam enkel glas
Verb. 4: dubbel binnenraam dubbel glas
Verb. 5: Nieuw raam dubbel glas
Verb. 6: Nieuw raam driedubbel glas
3. Elementen van een duurzame keuze
Oorspr. staat
Verbetering 1
Verbetering 2
Verbetering 3
Verbetering 4
Verb etering 5
Verbetering 6
Jaar
Gec
umul
eerd
e ko
sten
in d
uize
nden
eur
o’s
Totale kostprijs van de verwarming van de kamer op gas – Sc. 1 – SE 2 - Woonkamer
10 graaddagen minder per jaar; jaarlijkse stijging gasprijs met 5%; energiebehoefte getoetst aan werkelijk verbruik
38
● Economische aspecten
► Premies
› Energiepremies van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
› Renovatiepremies
› Gemeentepremies
► Mogelijkheden voor tewerkstelling
› Markt, knowhow te ontwikkelen (verbetering van ramen, hout van lokale herkomst,
…)
› Aanmoediging van lokale economie en arbeid, ontwikkeling van
patrimoniumberoepen.
3. Elementen van een duurzame keuze
3. Elementen van een duurzame keuze
39
● Socioculturele aspecten
► Esthetische kwaliteit
a. Behoud van het visuele aspect
Behoud van het oorspronkelijke buitenaanzicht:
o Beglazing (vlakheid, textuur, kleur, weerspiegeling) JA
o Bevestiging van beglazing (kit, glaslat, …) NEE
o Dikte van de kader in vooraanzicht JA
o Profiel van de kader, boven- en zijaanzicht JA
Behoud van het oorspronkelijke binnenaanzicht:
o Bevestiging van de beglazing JA
o Dikte van de kader in vooraanzicht JA
o Oorspronkelijk uitzicht (zonder visuele belemmering, bekleding, overdekking)
JA
o Aansluiting op afwerkingen en decoratie JA
TOTAAL: 7/8
Voorbeeld: Inwerking van enkel gelaagd glas in het bestaande houten raam.
40
● Socioculturele aspecten
► Esthetische kwaliteit
80-100 % Très bon 60-80 % Bon 40-60 % Moyen 20-40 % Insatisfaisant 0-20 % Mauvais
Conservation de l’aspect
visuel
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince châssis
existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
Châssis neuf double V.
Châssis neuf triple V.
SC
1 D
ou
ble
ou
vra
nt
im
po
ste
fix
e
100 % 75 % / 90 % 75 % 50 % 50 % 10 % 10 %
SC
2 S
imp
le
ou
vra
nt
im
po
ste
fix
e
100 % 75 % / 90 % 75 % 50 % 50 % 10 % 10 %
SC
3 C
hâ
ssis
à g
uillo
tin
e
100 % / 90 % 90 % / 50 % 50 % / /
3. Elementen van een duurzame keuze
Dubbel glas
bestaand raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam
Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Nieuw raam
dubbel glas
Nieuw raam
driedubbel glas
Behoud van
het
uitzicht
bestaand
SC
3
Schuifra
am
SC
2 E
nkele
vle
ugel vast
bovenlic
ht
SC
1 D
ubbele
vle
ugel vast
bovenlic
ht
Heel goed Goed Gemiddeld Ontoereikend Slecht
41
● Socioculturele aspecten
► Esthetische kwaliteit
Conservation de l’aspect
visuel
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince châssis
existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
Châssis neuf double V.
Châssis neuf triple V.
SC
4 C
hâ
ssis
à p
eti
t-b
ois
100 % / 90 % 90 % 75 % 50 % 50 % 10 % /
SC
5 C
hâ
ssis
méta
lliq
ue
100 % / 90 % 90 % / 50 % 50 % 10 % 10 %
SC
6
Bre
tèch
e
en
b
ois
100 % 75 % / 90 % 75 % 50 % 50 % 10 % 10 %
3. Elementen van een duurzame keuze
80-100 % Très bon 60-80 % Bon 40-60 % Moyen 20-40 % Insatisfaisant 0-20 % Mauvais
Dubbel glas
bestaand raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam
Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Nieuw raam
dubbel glas
Nieuw raam
driedubbel
glas
Behoud van
het
uitzicht
bestaand
Heel goed Goed Gemiddeld Ontoereikend Slecht
SC
6 H
oute
n
loggia
SC
5 M
eta
len
raam
SC
4 R
aam
met
roeden
42
● Socioculturele aspecten
► Esthetische kwaliteit
› Verbeteringen door vervanging van de beglazing: het minst ingrijpend
› Dubbel glas in bestaand raam: glaslatten!
› Dubbel binnenraam: raam krijgt ander uitzicht aan binnenzijde
Voorbeeld van een metalen raam dat is vervangen door een raam in pvc. Gevel ziet er anders uit!
Bron: Stadswinkel
3. Elementen van een duurzame keuze
› Vervanging raam: minst interessant!
– Verschillende doorsneden, ander uitzicht, ...
– Maar het is mogelijk identieke ramen te maken
Studie van de details van het bestaande raam
● Socioculturele aspecten
► Erfgoedkwaliteit
43
b. Behoud van het materiaal
o Behoud van oorspronkelijke beglazing NEE
o Behoud en/of herstelling oorspronkelijk raam JA
o Behoud van het beslag JA
o Behoud van de buitenomtrek van de dagopening JA
o Behoud van de binnenomtrek van de dagopening (tablet en vensterlijsten, indien aanwezig)
JA
o Behoud van oorspronkelijke hanteerbaarheid JA
o Omkeerbaarheid van de ingreep NEE
TOTAAL: 5/7
3. Elementen van een duurzame keuze
Voorbeeld: Inwerking van enkel gelaagd glas in een bestaand houten raam.
Conservation de la matière
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince châssis
existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
Châssis neuf double V.
Châssis neuf triple V.
SC
1 D
ou
ble
ou
vra
nt
imp
os
te f
ixe
100 % 70 % / 70 % 100 % 85 % 85 % 10 % 10 %
SC
2 S
imp
le
ou
vra
nt
imp
os
te f
ixe
100 % 70 % / 70 % 100 % 85 % 85 % 10 % 10 %
SC
3 C
hâ
ssis
à g
uillo
tin
e
100 % / 70 % 70 % / 85 % 85 % / /
44
● Socioculturele aspecten
► Erfgoedkwaliteit
100 % Excellent 80-100 % Très bon 60-80 % Bon 40-60 % Moyen 20-40 % Insatisfaisant 0-20 % Mauvais
3. Elementen van een duurzame keuze
Dubbel glas
bestaand raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam
Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Nieuw raam
dubbel glas
Nieuw raam
driedubbel glas
Behoud van
het
materiaal
bestaand
SC
3
Schuifra
am
SC
2 E
nkele
vle
ugel vast
bovenlic
ht
SC
1 D
ubbele
vle
ugel vast
bovenlic
ht
Uitstekend Heel goed Gemiddeld Ontoereikend Slecht Goed
45
● Socioculturele aspecten
► Qualité patrimoniale
Conservation de la matière
EXIST
Double V châssis exist.
Double V mince châssis
existant
Simple V feuilleté
châssis exist.
Survitrage Double châssis int. –
Simple V.
Double châssis int. -
Double V.
Châssis neuf double V.
Châssis neuf triple V.
SC
4 C
hâssis
à p
eti
t-b
ois
100 % / 70 % 70 % 100 % 85 % 85 % 10 % /
SC
5 C
hâssis
méta
lliq
ue
100 % / 70 % 70 % / 85 % 85 % 10 % 10 %
SC
6
Bre
tèch
e
en
bo
is
100 % 70 % / 70 % 100 % 85 % 85 % 10 % 10 %
3. Elementen van een duurzame keuze
100 % Excellent 80-100 % Très bon 60-80 % Bon 40-60 % Moyen 20-40 % Insatisfaisant 0-20 % Mauvais
Dubbel glas
bestaand raam
Dun dubbel
glas bestaand
raam
Gelaagd enkel
glas bestaand
raam
Voorzetraam
Dubbel
binnenraam -
enkel glas
Dubbel
binnenraam -
dubbel glas
Nieuw raam
dubbel glas
Nieuw raam
driedubbel
glas
Behoud van
het
materiaal
bestaand
Uitstekend Heel goed Gemiddeld Ontoereikend Slecht Goed
SC
6 H
oute
n
loggia
SC
5 M
eta
len
raam
SC
4 R
aam
met
roeden
46
● Socioculturele aspecten
► Erfgoedkwaliteit van de ramen
› Vrucht van samenwerking van verschillende ambachten:
Schrijnwerker, slotenmaker, glasblazer, glazenmaker, ...
› Kostbare getuigen van knowhow
› Beglazing: geblazen glas, afgeschuind glas, gekleurd glas, bedrukt glas, glas-in-
loodramen, ...
Te behouden!
3. Elementen van een duurzame keuze
Verbeteringen:
› Verbeteringen door vervanging van beglazing:
Minst ingrijpend
› Behoud van het materiaal (ramen, beglazing,
beslag):
– Plaatsing van een voorzetraam
– Plaatsing van een dubbel binnenraam
● BERTRAND Jérôme, Houten schrijnwerk – Erfgoed en comfort verenigen,
Directie Monumenten en Landschappen, Onderhoudsboekje, collectie
Kunst in de straat, Brussel, heruitgave 2008.
● SIMON Francy, Jean-Marie HAUGLUSTAINE, La fenêtre et la gestion de
l’énergie – Guide pratique pour les architectes, 2001, te downloaden op de
website van de Waalse Administratie voor Energie
http://energie.wallonie.be
● Ceraa asbl, ULG EnergySud, CEDIA, Xylonis, Studie over de impact van de
thermische verbeteringen van bestaande ramen met erfgoedwaarde in de
traditionele gebouwen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, studie
uitgevoerd voor Leefmilieu Brussel, Brussel, mei 2011.
● Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB),
TV 221, Brussel, september 2001.
● Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB),
TV 188, Brussel, juni 1993.
Website
● http://www.energieplus-lesite.be/index.php
47
Interessante tools, websites, enz.:
48
Referentie Gids duurzame gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be
● G_MAT00 – Duurzaam materiaalgebruik
● G_MAT01 – De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen
en keuzehulpmiddelen
● G_MAT07 – Duurzame keuze van raamkaders
● G_MAT07 – Duurzame keuze van raamkaders
4. Wat moet worden onthouden van de uiteenzetting
49
► Elke raam dat wordt verbeterd, vereist een andere aanpak
› Naargelang van de verwachte prestaties, de samenstelling van
het raam, de afmetingen van het raam, ...
► In een en hetzelfde gebouwen kunnen verschillende technieken
voor verbetering worden toegepast
› Naargelang van de oriëntatie van het raam, het type van lokaal,
...
› Raam met erfgoedwaarde: gewoonlijk langs straatkant
Behoud en verbetering van de bestaande ramen van een oude drogisterij,
Bron: [046] Vorst, 1060 Brussel
► Voordat restauratie van een raam kan
worden overwogen, moet een diagnose
worden gesteld
► Dilemma energie >< erfgoed
› Verenigbaar!
› Vereist onderzoeken, verdere
stappen, ...
50
Frederic LUYCKX
architect – onderzoeker
Gegevens
: +32(0)2 537 47 51
E-mail: frederic.luyckx@ceraa.be
Contact
top related