interview elyn saks: leven met schizofrenie

5/9/2018 Interview Elyn Saks: leven met schizofrenie - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/interview-elyn-saks-leven-met-schizofrenie 1/2

G E N E R A L0metrom a a n d a g 1 0 m a a r t 2 0 0 8

Elyn Saks leert leven met schizofrenie

«Ik heb zonet honderdduizend

mensen gedood»

Toen Saks opgroeide in het zon-nige Florida, waren er achteraf gezien al signalen dat er ietsniet klopte in haar hoofd. Haar

levendigste herinnering aandie tijd was het moment waar-op ze op weg naar huis dooreen straat kwam en de huizentegen haar begonnen te praten.Toch vindt ze zelf niet dat haarouders beter hadden moetenopletten. «Mensen waren in dietijd sowieso veel minder bezig met mentale problemen, en ie-dereen ging ervan uit dat ik ge-  woon een moeilijke fase mee-maakte. Het is een goede zaakdat de kennis over geestesziek-ten en vroege symptomen bre-der bekend raakt, maar in het geval van schizofrenie lijkt het allemaal heel erg op wat er ge-beurt in de puberteit. Ik sloot me heel dikwijls op in mijn ka-mer en had niet veel vrienden,

maar daar moet je natuurlijkniet geestesziek voor zijn. Een vroege diagnose kan trouwensook problematisch zijn, om-dat het een ‘self-fullling pro-phecy’ kan worden. Maar alsik had mogen kiezen, was het   verdict toch veel eerder geval-len. Volgens recent onderzoekmoet je psychoses zo snel mo-gelijk behandelen, omdat dekans op een goede aoop daar-door groter wordt.»

Wanneer Saks gaat studerenen te maken krijgt met hevigestress, begint ze bizar gedrag te vertonen, dat ze steeds moeilij-ker onder controle krijgt. In Ox-ford belandt ze voor het eerst in een psychiatrische kliniek,

maar dankzij doorgedrevenpsychoanalyse is die episodenog van korte duur. Haar eer-ste kennismaking met de gees-telijke gezondheidzorg in de

VS is heel wat minder positief.Wanneer ze hulp zoekt, wordt Saks hardhandig vastgebondenaan een bed. Vervolgens wordt 

ze urenlang aan haar lot over-gelaten. «Mensen worden nog steeds voortdurend vastgebon-den in psychiatrische klinie-ken in de States», vertelt ze.«Ongelooijk, als je weet dat patiënten in Engeland al meerdan tweehonderd jaar alleenin uitzonderlijke gevallen wor-den vastgebonden. Sommigemensen houden vol dat patiën-ten zich op die manier veiliger  voelen, maar dat is natuurlijkonzin. Volgens onderzoek aanHarvard vallen er wekelijks ééntot drie doden door deze tech-niek, doordat mensen stikkenin hun braaksel of een hartaan-  val krijgen. Behalve pijnlijk ishet ook bijzonder vernederendom vastgebonden te worden.»

Toen de diagnose schizofrenieeindelijk was gesteld, verzetteSaks zich nog jarenlang tegende antipsychotica die haar wer-den voorgeschreven. Telkens  wanneer ze op eigen houtjehaar dosis probeerde terug teschroeven, liep ze met haarkop tegen de muur. «Voor ie-mand die zogezegd slim is, benik jarenlang bijzonder domomgegaan met mijn medica-tie. Mijn motto  was altijd ‘hoeminder medica-tie, hoe mindergetikt ik ben’.Voor mijn ge-  voel van eigen-

 waarde was het te pijnlijk omtoe te geven dat ik geestesziek  was. Ik had al-

tijd het idee dat iedereen ge-dachten had zoals ik – met nu-cleaire explosies in je hersenenenzovoort. Volgens mij was het probleem niet wat ik zo dacht,maar het feit dat ik die gedach-ten uitsprak. (lacht) Als ik nu temaken krijg met mensen diegeneesmiddelen weigeren, zeg ik altijd: ‘Als je been gebroken

 was, zou je geen vragen hebbenbij het gebruik van krukken.En nu zijn je neurotransmit-ters gebroken. Moet je die danniet verzorgen?’ Anderzijds ishet heel menselijk om medica-tie te weigeren. Iemand heeft ooit een paar mensen bij de lif-ten in een gewoon ziekenhuisgezet om in de gaten te hou-

den hoeveelmensen hunmedicatie weggooidennog voor zehet gebouw uit waren. Decijfers warenhallucinant.»

De men-sen in Saks’omgeving schrokkenzich natuur-lijk een on-

geluk wanneer hun vriendin,collega of levenspartner plots  volkomen gaga werd, maareen goed sociaal netwerk is van levensbelang voor mensenmet mentale problemen. «Ikheb het geluk gehad dat mijn  vrienden en mijn therapeutenbereid waren om hun schrik te  verbijten als ik zwaar psycho-tisch was en weigerde opgeno-men te worden», vertelt Saks.«Ze respecteerden mijn keuze,maar ik gaf ook altijd het te-

lefoonnummer van mijn dok-ter aan de vrienden die op dehoogte waren.»

Toch staat ze nog steeds achterhaar beslissing om de meestemensen niet te vertellen overhaar ziekte, ook al bestondhet risico dat ze en plein publiconderuit zou gaan. «Alles bij

elkaar ben ik blij dat ik het stil heb gehouden, want de vooroordelen zijn zo sterk. Het zat er dik in dat ik nooit werkhad gevonden en veel minderonderwijskansen had gekre-gen. Ik heb nu tenminste het 

gevoel dat mijn werk objectief is beoordeeld, en intussen ismijn professionele reputatiegevestigd. Aan de andere kant is het moeilijk om altijd met een geheim rond te lopen, enik ben blij dat ik nu eerlijk kanzijn over mijn ziekte. Het zoufantastisch zijn als door mijnbiecht het stigma over dezeziekte afneemt, zodat anderenniet meer moeten liegen of be-tere hulp krijgen. De meestemensen reageerden met veelbegrip nadat mijn boek gepu-bliceerd was, maar één collegazei heel eerlijk dat ze blij wasdat ik haar nooit de waarheidhad gezegd. Anders was zenooit met me gaan eten. Da’skeihard om te horen, maar

het bewijst nog maar eens hoesterk het vooroordeel tegengeesteszieken kan zijn, zelfs bij  verstandige en goedmenendemensen.»

Manu Sinjan

 Elyn Saks, De Geschiedenis van Mijn gekte - Leven met Schizofrenie, Sijt-hoff, € 19,95

BRUSSEL Als u aan de praat geraakt met een onbe-kende die u vertelt dat hij of zij lijdt aan schizofrenie,

 wat is dan uw instinctieve reactie? Een beetje afstandnemen of gillend op de loop gaan? De Amerikaanse ElynSaks heeft een indrukwekkend boek geschreven overschizofrenie, en ze is beter geplaatst dan wie ook omerover te schrijven. Naast het feit dat ze professor in depsychiatrie is, lijdt ze namelijk zelf ook aan de ziekte.

 Wij waren achtereenvolgens geïntrigeerd, gechoqueerden ontroerd door haar levensverhaal, dat getuigt vaneen onvoorstelbare moed en een wilskracht die bergenkan verzetten. Tijd voor een hartig gesprek.

Ook na al die jaren vanbehandeling kan Saks nog steeds niet zeggen dat zehaar ziekte volledig ondercontrole heeft. «Mijn manzegt altijd dat psychose geenaan/uitknop heeft, maareerder een dimmer. In het 

beste geval heb ik af en toeeen psychotische gedachtedie ik meteen herken, bij-  voorbeeld: ‘Ik heb zonet honderdduizenden mensengedood met deze gedachte’.Dan zeg ik meteen tegenmezelf: ‘Verdorie Elyn, dat 

is gewoon je geestesziektedie opspeelt, let er niet op’.Er gaat waarschijnlijk geendag voorbij dat er niet zo’ngedachte door mijn hoofdschiet. Het wordt vervelen-der wanneer ik dagen naelkaar psychotisch denk.

Een tijdje geleden raakte ikhelemaal uit mijn doen om-dat we vrienden op bezoekhadden, en toen ging het een paar dagen helemaalmis. Ik kon nog wel wer-ken, maar de psychose washelemaal terug. De laatste

keer dat ik een volledige  week buiten strijd was, is  volgens mij al geleden van2001. Het is dus niet zo dat schizofrenie je per defini-tie veroordeelt tot een uit-zichtloos en pijnlijk leven.Werken is mogelijk, maar

 je kan ook vrienden en eengezin hebben. Er zullen al-tijd moeilijke momentenzijn, maar je kan wel dege-lijk een goed leven hebbenmet deze ziekte.

n

«Schizofrenie heeft geen aan/uitknop,eerder een dimmer»

«Ik heb u in mijn macht! U staat waar ik ga. Van scheiding is geen sprake. Ikheb al eerder mensen vermoord en ik

 zal hen opnieuw vermoorden. U hebt 

 geen keus. Ik ben God.”Elyn Saks tijdens een psychose

in het midden van een therapeutische sessie

FOCUS

5/9/2018 Interview Elyn Saks: leven met schizofrenie - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/interview-elyn-saks-leven-met-schizofrenie 2/2