biblio · romanin “gjenerali i ushtrisë së vdekur” të ismail kadaresë: botimet, përkthimet...

BiblioVITI 5 • NUMRI 2 • TETOR 2008REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS

DR. IBRAHIM BERISHA

Libri me një traditë 5 mijë vjet ështëshkrimi vetë, ndërsa shkrimi kapasur nga filli rolin e transmetuesit

edhe të informatës. Këtë rol e barti ngadalja në dritë e shenjave të para, siç kon-statojnë komunikologët, të cilat do tëkenë nisur 35-40 mijë vjet më parë ngahomo sapiens në formën e vizatimevemonumentale në shpella. Gjuha e viza-timeve ishte universale, sepse mund tëkuptohej edhe nga grupe që flisnin kre-jtësisht gjuhë tjetër. Është kjo gjuhë-sis-tem (pak-strukturë dhe shumë-praktikë)e të shprehurit, e paraqitjes dhe komu-nikimit pragmatik. Po, gjuha nëna e

arsy es, shpre het Haman, edhe sot, kryennjërin nga funksionet simbolike tëmendjes dhe, po kështu, edhe atë tëobjektivizmit të ndjenjave, mu sikurpara 40 mijë vjetëve. Këto vizatimebrenda vetes manifestojnë rrëfiminkomunikues, atë që tash e ndërtojnëmediat masive duke përdorur edheteknologjitë digjitale. Por, a i përkitninvizatimet e tilla piktografike dhe ideo -grafike komunikimit masiv, megjithatënuk është kjo një përgjigje e lehtë për t udhënë, pa u saktësuar funksioni real ishpellave-galeri. Sa dihet, ky lloj komu-nikimi ishte të folur shkrimor publik,paraprijës i fonogrameve. Në një mënyrëapo tjetër, kjo detyron njeriun të drejto-

het “kah vizuelizimi, koncentrimi dhezhvillimi i formave simbolike e opera-cionale”. Pikërisht pse njeriu shumë shpe-jt nis të përdorë këtë proces vizuelizues qëe mundëson shkrimi fonetik, ai detyrohettë ndryshojë thuaja tërësisht mënyrën ejetës së tij. Rëndësia e këtij vizuelizmiqëndron në krijimin e një procesi shumëintensiv të integrimeve më të mëdha mesnjerëzve në njërën anë dhe, të forcimit tëindividualizmit njerëzor, në anën tjetër.Këtë proces teoriku i artit RudolfArnhajm e quan “mendimi i vizuelizuar”,përmes të cilit mundësohet krijimi i indi-vidualizmit dhe njëkohësisht edheshkatërrimi i kulturës fisnore.

/vijon në faqen 8/

LIBRI MIKROMODEL KOMUNIKUES

2

VITI 5 • NUMRI 2 • TETOR 2008

BOTIM

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Prof. dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli GajrakuKëshilli redaktues: Besim Kokollari, Bukurije Haliti Realizimi kompjuterik: Hekuran Rexhepi Adresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. PrishtinëTel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: [email protected]

Konfer enca Kombëtare e Bibliote -konomisë, e themeluar në shta-tor të viti 2006, si institucion i ri

kulturor-shkencor i përbashkët Shqipëri- Kosovë, realizoi edicionin e dytë metemën „Biblioteka dhe Kujtesa Kombë -tare”, prej 20-22 nëntor 2007 nëPrishtinë. Në konferencë morën pjesëautoritete të drejtimit dhe menaxhimit tëbibliotekave kombëtare, universitare,publike etj.

BKUK botoi në një botim të veçantëtë gjitha materialet e punimeve tëKonferencës. Në këto punime trajtohenproblematika që lidhen me kujdesin qëduhet treguar në epokën digjitale ndajkujtesës kombëtare, edhe sfidat me tëcilat përballen sot sistemi i bibliotekavenë Shqipëri dhe Kosovë.

Ky botim i veçantë përmban referimedhe kumtesa, që lidhen me temën bosht:mbledhjen, përpunimin, ruajtjen dheprezantimin e kujtesës kombëtare të pop-ullit shqiptar nëpër shekuj, si të Prof. dr.Sali Bashotës me titull: „Biblioteka dheKujtesa Kombëtare“, për rolin dhe rëndës-inë që luajtën relatorët shqiptarë në ruajt-jen dhe ndriçimin e historisë së Kosovësgjatë shekullit XVII, referoi Gjon Berishanga BKUK-ja. „Bibliotekat digjitale dhekujtesa kombëtare, konflikt dhe/ose har-moni“, ishte tema me të cilën u prezantuaznj. Etleva Domi nga BKSH-ja.

Në këtë botim, vend të veçantë zënëedhe punimet e disa sesioneve me tematbosht, si: “Trinomi bibliotekë - arkiv -

muze dhe kultura kombëtare“, ngaFarfuri Xhaja dhe Alda Biçoku; „Arritjedhe mundësi të reja për ndriçimin e vler-ave të rralla të kujtesës kombëtare“ ngaMejli Kokona; Hartat e shek. XVI-XIX,pjesë e kujtesës kombëtare”, nga AfërditaSharrxhi; „Mosdokumentimi apo kërki-mi i së humburës“ nga Fazli Gajraku;„Libri i dekadave të para të shtetit shqip-tar: dukuri dhe probleme biblioteko -nomike, sipas Bibliografisë retrospek-tive“ nga Maksim Gjinaj; „Trashë gimiakombëtare e shkruar dhe publiku“ ngaRamazan Vozga etj.

Në fund të këtij botimi të veçantë,paraqitet e plotë edhe Rezoluta eKonferencës në Prishtinë.

Gjon BERISHA

Në këtë numër

LIBRI MIKROMODEL KOMUNIKUES .................1

EQREM ÇABEJ NË TRI TEKSTE BIBLIOGRAFIKE .................................................4

BIBLIOGRAFIA NË SHËRBIM TË PUNËS KËRKIMORE -SHKENCORE ..............................6

QYSH U SHKATËRRUAN LIBRAT? ....................10

KATALOGU DHE KATALOGIMI - PERSPEKTIVAE ZHVILLIMIT TË PROGRAMIT ALEPH 500 NË KOSOVË ........................................................12

INFORMACIONI I NJËSIVE BIBLIOGRAFIKE NËFORMATIN MARC .............................................14

ALEPH-i DHE PROCESI I PASURIMIT TËKOLEKSIONEVE NË BKUK .................................16

FATI I GAZETAVE E I GAZETARËVE .................18

BIBLIOTEKAKOMBËTARE

DHE UNIVERSITAREE KSOVËS

THE NATIONALAND UNIVERSITYLIBRARYOF KOSOVA

KONFERENCA KOMBËTARE E BIBLIOTEKONOMISË “BIBLIOTEKA DHE KUJTESA KOMBËTARE”(EDICIONI II) 20 - 22 NËNTOR 2007: MATERIALET E PUNIMEVE TË KONFERENCËS KOMBËTARE

TË BIBLIOTEKONOMISË, BKUK, PRISHTINË 2008

LIBRI I KONFERENCËS KOMBËTARE

3


MANIFESTIM

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës dheAmbasada Amerikane në

Prishtinë, organizuan Edicionin egjashtë - Java e Bibliotekës në Kosovë,nga data 14 deri më 19 prill 2008.Manifestimi, gjatë të cilit u zhvilluanaktivitete të rëndësishme kulturore:seminare, ligjërata, ekspozita, promo -vime, donacione, përurime, u mbajtnë Prishtinë, Prizren dhe Gjilan.Në Javën e Bibliotekës në Kosovë, qëështë ngjarja me rëndësishme e vititpër kulturën dhe bibliotekat nëKosovë, mori pjesë Karen Coyle,konsultante për bibliotekat digjitale(Universiteti i Kalifornisë), si dhenjohës e hulumtues të tjerë të biblio -tekarisë e të kulturës nga vendi dhebota, të cilët diskutuan e shkëmbyenpërvoja dhe ide që shpalosinvizionin e së ardhmes së bibliotekavenëpë r mjet sistemit të automatizuarbiblio tekar. Në këtë aktivitet, ishintë pranishëm, gjithashtu, edhe përfa -qësues të institucione kulturore dhearsimore të Kosovës ë të Shqipërisë,si dhe përfaqësues të ambasadavedhe zyrave diplomatike në Prishtinë. Në kuadër të veprimtarive të Javës sëBibliotekës në Kosovë, është promo vuarprojekti “Kujtesa e Kosovës”, ku janëekspozuar tituj të zgjedhur, të cilët janëpjesë e fondit të këtij projekti. Është

promovuar, gjitha shtu, vepra e punuarnë dru “Libri i Pavarësisë” i autoritBehxhet Abdullahu. Gjatë Javës është përuruar Bibliotekae Fakultetit të Filologjisë, e cila meinfrastrukturën që tashmë ka, do tësjellë në varg shërbimesh të reja përpërdoruesit e bibliotekës, si: shërbi -min e referencave, shërbimin e kole -ksio neve lëndore, fonde të hapuraetj. Me rastin e këtij përurimi, ështëorganizuar edhe debati “Universitetii Prishtinës dhe bibliotekat”. Në Javën e Bibliotekës është bërëedhe nënshkrimi i aktit të ri tëMarrëveshjes së bashkëpunimitndërmjet Bibliotekës Kombëtare tëShqipërisë dhe Bibliotelës Kombë -tare dhe Universitare të Kosovës, ngadrejtorët Aurel Plasari e SaliBashota. Marrëveshja parashikon

bashkëpu nim në fushën e shkencëssë komuni kimit, bibliotekonomisë,shërbime botimesh bibliografike dheprofesio nale, shërbime të veprave tëbotuara në Shqipëri dhe Kosovë,projekte, botime, veprimtari për -kujti more të përbashkëta etj.. Kybashkëpunim filloi me veprimtarinëe përurimit të veprës studimore tëEqrem Çabej “Hyrje nëIndoeuropanistikë”, të shoqëruarame CD edhe zërin e regjistruar tëÇabejt në leksionet që ai ka mbajturgjatë vitit 1971-1973 në Universi -tetin e Prishtinës. Të organizuara nga Bibliotekandërkomunale “Fan S. Noli”, aktivi -tete të Javës janë mbajtur edhe nëGjilan. Këtu është është hapurekspozita e librit amerikan në Kosovëdhe është organizuar debati “Biblio -te karia në Kosovë”. Ndërsa, nëPrizren është organizuar Dyvje tori iKëndit Amerikan në Prizren, si dheështë zhvilluar debati “Biblio tekatdigjitale - si të përdoren mënyradigjitale për ruajtjen dhe katalogimine librave të rrallë dhe të vjetër”.Gjatë kësaj Jave, është organizuar edheDita e Dhurimit të Librit. Biblio tekaKombëtare dhe Universi tare e Kosovësdha mirënjohje për institucion dheindividë që kanë dhënë kontributin nëpasurimin e koleksioneve të biblio -tekës dhe zhvillimin e cilësisë sëshërbimeve bibliotekare.

JAVA E BIBLIOTEKËS NË KOSOVË - NGJARJE ERËNDËSISHME PËR KULTURËN DHE BIBLIOTEKAT

Hapja solemne - Java e Bibliotekës në Kosovë 2008

Nënshkrimi i Aktit të ri të Marrëveshjes së Bashkëpunimit mes BKUK-së dhe BKSh-së,në manifestimin Java e Bibliotekës në Kosovë

4


BIBLIOGRAFI

MR. TAHIR FONIQI

PARATEKSTI BIBLIOGRAFIK

Studimet tona, në Kosovë sido-mos, vazhdojnë të bëhen menjë mangësi të dorës së parë.

Paralel, me to, nuk hartohen bibli-ografi përkatëse për fushat e caktuarastudimore dhe ngjarje e personalitetetë shquara krijuese. Kështu, kohë mëparë, është shënuar 70-vjetori i lindjessë dy kolosëve të letrave shqipe RexhepQosja e Ismail Kadare, pa u hartuarbibliografia e veprës së tyre letrare eshkencore. A nuk ia vlen, po e zëmë, tëhartohet një bibliografi vetëm përromanin “Gjenerali i ushtrisë sëvdekur” të Ismail Kadaresë: botimet,përkthimet në gjuhët e huaja botërore,rreth pesëdhjetë, shkrimet e shumtakritike për romanin etj.

Së pari duhet të hartohen bibli-ografitë përkatëse e tevona të organizo-hen jubile e Konferenca shkencore përpersonalitete krijuese e ngjarje kultur-ore e shkencore.

Bibliografia është në shërbim tëdijes, që krahasohet me rolin e encik-lopedisë. Ajo është fryma e sharmi ipunës krijuese, thënë figurativisht.

Te Eqrem Çabej e kemi një faktkurajues.

Për Çabejn, brenda viteve 2000-2006, janë botuar tri tekste bibli-ografike me vlerë: Mina Gero, PetritKotrri, “Bibliografi e shkrimeve kush-tuar Prof. Eqrem Çabejt (1934 -1999), Prof. Dr. Jup Kastrati,“Bibliografia e Profesor Eqrem Çabejt1929-1981”, Begzad Baliu, “Çabej 1:Bibliografi e studimeve të veprës sëÇabejt në Kosovë 1952 - 2002”.

MINA GERO, PETRIT KOTRRI, BIBLIOGRAFI ESHKRIMEVE KUSHTUAR PROF. EQREM ÇABEJT(1934 - 1999)

Ky tekst përfshin 520 zëra bibli-ografikë e rrok periudhën 1932-1999.Teksti përmban shkrimet kushtuarjetës dhe veprës së Eqrem Çabejt, tëbotuara në gjallje të tij deri më sot, tëbotuara nga autorë shqiptarë e të huaj.Fillon me njësinë bibliografike:Agalliu, F. : Eqrem Çabej - studiues nëzë i gjuhës dhe i kulturës së popullittonë. - “Gjuha jonë”, Tiranë, 1990,numër 3, f. 87-91 e përfundon menjësinë: Zojzi, Rr.: Eqrem Çabej,“Disa eufemizma të shqipes”/ EinigeEuphemismen der albanischenSprache/.- “Demos”, Berlin, 1962, nr.2, f. 172.

Duke qenë kjo bibliografia e parëpër veprën shkencore të profesorEqrem Çabejt, ajo tërhoqi vëmendjene shumë studiuesve, sepse sillte edhepunime të panjohura për Çabejn, tëbotu ara ndërmjet dy luftërave botë -rore. Por, teksti e kishte një mangësi:nuk e përfshinte veprën e Çabejt tëbotuar edhe në Kosovë, ku patindikim të madh në fushën e gjuhësisëe në kulturën gjuhësore shqipe nëpërgjithësi.

Kjo Bibliografi është pasuruar metregu esin alfabetik të autorëve, tregu -esin e titujve të shkrimeve që i kushto-

hen figurës dhe veprës shkencore të E.Çabejt si autor, treguesin e titujve tëshkrimeve për veprat ku Çabej ështëbashkautor, treguesin e titujve të shkri -meve të tjera për Çabejn, treguesin etitujve të periodikut, të revistave e tëveprave ku janë botuar shkrime përEqrem Çabejn dhe literaturën e për-dorur.

Bibliografinë e ka botuar “Camaj-Pipa” në Shkodër më 2000, dhe ka131 faqe në format 20 x 12 cm.

PROF. DR. JUP KASTRATI, BIBLIOGRAFIA EPROFESOR EQREM ÇABEJT 1929-1981

Ky tekst ka dalë në përkujdesjen eBegzad Baliut, botim i plotësuar ibotimit të Tiranës më 1981. Biblio -grafia është shoqëruar me dy tekstehyrëse: Me rastin e botimit të M.Kastratit dhe Bota shkencore e Profe -sor Eqrem Çabejt të B. Baliut.

Teksti përfshin 228 njësi bibli-ografike të vjela nga periodiku shqipdhe i huaj gjatë viteve 1929-1981.Teksti fillon me njësinë “Poezia eLasgush Poradecit”, botuar në “Gazeta

EQREM ÇABEJ NË TRI TEKSTE BIBLIOGRAFIKE (Me rastin e 100-vjetorit të lindjes)

5


BIBLIOGRAFI

e re”, Tiranë, 22 shkurt 1929 e përfun-don me shkrimin “Për pastërtinë egjuhës”, botuar në “Gjuha jonë”, viti I,nr. 1. f. 36-47 në Tiranë, 1981 (Ribotim ). Shih nr. 222/1979 ).

Në ballë të tekstit bibliografik gjen-det shkrimi Bibliografia e bibliografisëme 21 njësi bibliografike, që nga puni-mi i Idriz Ajetit, Veprimtaria shken-core e Prof. Eqrem Çabejt deri te libriBibliografi e kritikës letrare shqiptaretë Isak Shemës e Ibrahim Rugovës.

Lëndën për këtë bibliografi JupKastrati e ka vjelë nëpër biblioteka,arkiva, botimet bibliografike eburimet e tjera vendëse e të huaja.Bibliografia është e plotë. Titujt shqipjanë dhënë në përkthim në gjuhët ehuaja. Dhe anasjelltas. Teksti i përketbibliografisë kronologjike.

Ndryshe nga botimi i parë, botimi ipërgatitur nga B. Baliu, del më i pasurme njësi dhe shtojca që e rrisinmendimin kritik të Eqrem Çabejt, që,këtu, botohen për herë të parë.

Ribotimi i kësaj bibliografie ështëbërë në prag të Konferencës shkencoreme rastin e 95-vjetorit të lindjes sëprofesor Çabejt, organizuar në Unive -rsitetin e Gjirokastrës.

Bibliografia ka treguesin e emrave,treguesin e vendeve, shkurtesat etj. Ajoka 126 faqe shtypi dhe është botuar nëformat 20 x 14 cm. Është botuar ngaGjimnazi i filologjisë “Eqrem Çabej”,Prishtinë, 2003.

BEGZAD BALIU, ÇABEJ 1 : BIBLIOGRAFI ESTUDIMIT TË VEPRËS SË ÇABEJT NË KOSOVË1952 - 2002

Autorë i disa kumtesave, recension-eve, teksteve shkencore e bibliografike,përkatësisht të parës monografi shken-core në fushë të bibliografisë ndërshqiptarët, Begzad Baliu hartoi edhenjë bibliografi tjetër me interes:“Bibliografi e studimit të veprës sëÇabejt në Kosovë 1952 - 2002”.

Kjo është një bibliografi e plotë tëshkrimeve të Çabejt në Kosovë deri te

artikujt periferikë, të domosdoshëm,me qëllim të njohjes sa më të mirë tëpersonalitetit të Eqrem Çabejt: sirezyme apo versione të shkurtuara tëkumtesave të lexuara, të pabotuara mëparë, letërkëmbime ndërmjet studi-uesve nga Kosova e Çabejt, që hedhindritë në anë të panjohura të marrëd-hënieve të studiuesve tanë në vitet ’70,dokumente për përpjekjen e studi-uesve tanë për krijimin e institucion-eve shkencore me emrin e profesorÇabejt etj.

Teksti përfshin 666 njësi bibli-ografike të vjela nga botimet përEqrem Çabejn: referime, trajtesa,diskutime, letërkëmbime, urime, për-shëndetje, përkushtime etj., kushtuarjetës, veprës e personalitetit të EqremÇabejt.

Bibliografisë i prin një Hyrje emendimit shkencor të veprës së profe-sor Çabejt në Kosovë e më gjerë, Baliuarrin në tri përfundime: a. Prej studi -meve të deritashme dhe prej rezultat-eve të arritura, nuk është vështirë tëkonstatohet se, për veprën e profesorÇabejt, do të vazhdohet të shkruhetpër shumë arsye edhe më tej; b. Veprae Çabejt, në dorëshkrim, vazhdon tëbotohet në Tiranë e në Prishtinë, ndër-sa ajo e botuar më parë, me të njëjtin

intensitet, vazhdon të ribotohet.Horizonti i pritjes së rezultateve ngavepra e tij nuk ka rënë; c. Edhe më tejvepra e tij, madje jo vetëm gjuhësore,vazhdon të identifikohet me rezultatetmë të larta të studimeve albanologjike.

Kjo Bibliografi fillon me njësinë:A[bazi], A[dem], “U zbulua busti ikolosit të gjuhësisë shqiptare E.Çabej”, Zëri,e përditshme, 23 maj2002, f. 16 e përfundon me njësinë:Zymberi, Abdullah, “Rrjedhorja lek-sikore nga Buroja e Drenicës,mbështetur në rrënjorët etimologjikëtë Çabej”. Kumtesë e lexuar nëSesionin shkencor, 1998.

Bibliografia është hartuar mepërkushtim, sipas parimit de vizu,mbi bazën alfabetike germë përgermë dhe i përket bibliografisë ret-rospektive. Ajo iu referohet të gjithaburimeve të mundshme, duke plotë-suar njësinë edhe me pjesë të tëra tëhyrjeve, teksteve në boks (gazeta),rezymeve në gjuhën shqipe apo nëndonjërën prej gjuhëve të huaja,botimeve shkencore etj. Nga ky tekstbibliografik krijohet ideja e plotë përkontributin e profesor Çabejt nëfushë të albanologjisë në përgjithësidhe në fushë të gjuhësisë, letërsisë,folklorit, historisë etj. Prej veprës sëtij, shumë lehtë, krijohet mendimipër ndikimin që ka bërë EqremÇabej në jetën tonë shkencore, arsi-more, kulturore e mendore në rrethetshkencore të shkollës shqipe e nëqendrat ndërkombëtare tëalbanologjisë.

Bibliografia ka treguesin e autorëve,treguesin i emrave brenda tekstit,treguesi i veprave dhe botimeve tëveçanta, treguesi i gazetave dhe revis-tave shkencore, treguesi i diskutimeve,treguesi i kumtesave, treguesi i kartoli-nave, treguesi i letrave dhe treguesi irezymeve.

Bibliografinë e ka botuar gazetajavore “Focus” e Prishtinës më 2006.Ka 270 faqe, në format 20 x 14 cm.

Eqrem Çabej (1908 - 1980)

6


BIBLIOGRAFI

GJON BERISHA

Çdo burim që studiuesiregjistron në shërbim tëpunës shkencore, qofshin

këto të natyrës dëshmuese empirike,të asaj historike e teorike, të dhënanga terreni apo arkivat, hyjnë në atëqë quhet bibliografi. Studiuesi isotëm që merret p.sh. me një fushë tëcaktuar të historisë shqiptare, duhetqë krahas punëve të tjera të merretshumë me gjurmimin e burimeve tëshkruara të natyrës teoriko-historikedhe të asaj empirike; pra këto qëkërkon mund t’u takojnë kohëve tëkaluara ose dhe të sotmes dhe vari-anteve nga më të ndryshmet, ndoshtaedhe nga ato që sot janë zhdukur kre-jtësisht, ose që mbijetojnë në formatepët të evoluuara e të ndryshuara.

Pra për këto burime të shkruaraduhet të krijojë skedarët apo folderëtbibliografikë, me klasifikim e grupimnë përkim me qëllime të caktuara.Kjo bëhet nga që jo të gjitha burimetbibliografike do t’i shfrytëzojë e t’iskedojë menjëherë. Pikërisht në këtëtrajtesë të shkurtër, do të bëjmë fjalëpër rolin dhe rëndësinë e hartimit tëbibliografisë në fund të punimit tëmagjistraturave, doktoraturave dhe

punimeve të tjera shkencore.Themi se një punim shkencor apo

diplome gjithmonë duhet të ketë nëfund një bibliografi, sado të hollë-sishme e të sakta të kenë qenë referen-cat e të dhënat te shënimet. Nukmund ta detyrojmë lexuesin që tëkërkojë faqe për faqe informacioninqë i intereson.

Për disa punime bibliografia ështënjë shtojcë e dobishme, por jo e njërëndësie vendimtare, për disa të tjerabibliografia mund të përbëjë pjesënmë interesante. Të mos flasim pastajpër punime krejtësisht bibliografiketë tipit p.sh. Studime mbi veprën e“X” autorit gjatë viteve “X-Y”, kunatyrisht bibliografia nuk është mënjë mjet ndihmës, por një pikësynim.

Hartimi i bibliografisë, mënyra ekërkimit të saj, klasifikimi për për-dorim, janë një mjeshtëri e veçantë epunës kërkimore-shkencore, të cilësduhet kushtuar kujdes i veçantë.

Në bërjen e bibliografive të përgj i -thshme ose të veçanta, për tema që iinteresojnë studiuesit, ka disa rregul-la, kode të veçanta, sisteme klasifiki-mi që studiuesi duhet t’i dijë, qoftënë hartimin e bibliografive të tij,qoftë edhe për përdorimin eskedarëve në biblioteka e në arkiva,për t’i gjetur ato burime që i intereso-jnë. Këto rregulla, zakonishtndryshojnë sipas vendeve dhe siste-meve të shkollimit, e që zakonisht ivendosin universitetet e caktuara përstudiuesit e tyre. Rregullat dhe kodete bibliografive të ndryshme, për t’ipërdorur ato me qëllime praktike,mësohen me anë të librave tëposaçëm, manualeve, bibliografive tëbotuara dhe me anë të katalogëvebibliografikë. Por kjo duhet të mëso-het shumë mirë edhe në praktikë.

Studiuesi që kërkon shumë burimenë biblioteke, arkiva dhe në internet,mëson dhe kodet e klasifikimit.

Varësisht prej rregullave tëndryshme të hartimit të bibliografivenë fund të punimeve shkencore, bibli-ografia na paraqitet në disa mënyra eqë më kryesoret janë: radhitje alfa-betike apo sipas Hardvardit, alfabetike-kronologjike, tematike, sipas vendeve,sipas gjuhëve të ndryshme etj.

Në sistemin sipas radhitjes alfa-betike, njësitë bibliografike radhitensipas mbiemrit të autorit, duke vazh-duar me emrin, titullin etj. Kurse,kur vepra ka më shumë se tre autorë,në radhitje alfabetike bëhet sipasfjalëve të para të veprës. Në këtë sis-tem radhitja bëhet duke e respektuarradhitjen alfabetike globale, aposhkronjë për shkronjë. Për radhitjentematike, për bazë merren disiplinat endryshme shkencore: artistike, his-torike, sociologjike etj., por brendadisiplinës ka radhitje të veçanta përtema më të ngushta. Në këtë rast,brenda aspektit tematik, për disiplinatë gjëra apo për tema të ngushta, poaty futet edhe ajo alfabetik.

Sistemin alfabetik-kronologjikpërdoret në raste kur tërësia eshkrimeve të një autori në bibliografiradhitet në kronologji. Ta zëmë tëgjitha punimet e studiuesit AleksBuda, janë të radhitura në kronologji.Ky sistem i radhitjes së bibliografisëështë i përcaktuar përveç të tjerashedhe nga mënyra e përdorimit tëcitimeve. Zakonisht, në këto raste,autori i punimit në fusnota apo bren-da në tekst përdor vetëm mbiemrin eautorit dhe vitin e botimit [p.sh.Buda, 1972; Buda, 1984, etj.]. Te kysistem, hartimi i bibliografisë bëhet idomosdoshëm. Në këtë bibliografi,

BIBLIOGRAFIA NË SHËRBIM TËPUNËS KËRKIMORE-SHKENCORE

7BIBLIOGRAFI

përveç të tjerash qëllimi i hartimit tësaj është që shkrimet në kronologjiduhet studiuar, për të vërejtur atyndër të tjera evolucionin emendimeve, të ideve, të zbërthimevetë ndryshme të bëra nga një autor anjë grup autorësh që janë marrë metë njëjtën temë për një kohë të gjatë.

Një formë tjetër e radhitjes së bib-liografisë, është radhitja sipasvendeve të ndryshme (krahina, vendemalore a bregdetare, shtete të ndry -shme), ku për bazë merret gjeogra -fiku. Ky sistem më së shumti për-doret në raste kur studimi ka të bëjëme hapësira gjeografike, si p.sh., nënjë punim diplome ku për qëllimbazë ka studimin e Historisë sëEvropës, në këtë rast bibliografia,përveç formave të tjera mund të rad-hitej edhe sipas shteteve (sistemitgjeo gra fik) duke e respektuar për-brenda sistemin alfabetik. Në fund tëdisa studimeve ndodh jo rrallë që tëgjejmë bibliografi sipas gjuhëve edhepse një sistem i tillë nuk është edheaq praktik për përdorim.

Pa marrë parasysh se shpesh herëkrijohen njëfarë lloj dublifikimi nëmes shënimeve në fund të faqes (fus-nota) dhe njësive bibliografike nëfund të punimit (të njëjtat vepra tëcituara te shënimet, do të jenë përsërite bibliografia në fund të punimit),nuk duhet menduar që bibliografianë fund të punimit është e panevo-jshme. Kjo bibliografi përfshinë menjë vështrim materialin e konsultuarsi dhe ofron informacione tëpërgjithshme mbi literaturën e për-dorur, prandaj do të ishte mundim imadh për lexuesin ta detyrojmë tëhapte punimin faqe për faqe.

Përveç kësaj, bibliografia në fundtë punimit jep informacione më tëplota në krahasim me shënimet. P.sh.kur citohet një autor i huaj, në shën-im mund të jepet vetëm titulli iveprës në gjuhën origjinale, ndërsa nëbibliografi do të citohet edhe përk-

thimi i kësaj vepre, nëse ekziston.Tjetër, te shënimi zakonisht autoricitohet me emër dhe mbiemër, apome vetëm me mbiemër dhe shkron-jën e parë të emrit dhe anasjelltas,ndërsa te bibliografia ai do të gjendeti radhitur alfabetikisht sipas mbiem-rit dhe emrit të plotë. Gjithashtu,nëse një artikull është botuar për herëtë parë në një revistë shkencore dhepastaj është ribotuar në një vepërkolektive, te shënimi mund të citohetvetëm botimi i dytë bashkë me faqene veprës kolektive, ndërsa te bibli-ografia duhet vënë, para se gjithash,botimi i parë. Jo rrallë ndodh qëështë cituar vetëm titulli i revistës apogazetës dhe nuk është dhënë as autorie as titulli i punimit, kurse në bibli-ografi kjo duhet të jetë e kompletuarme të gjitha të dhënat, si: autori ipunimit, titulli dhe nëntitulli, emri irevistës apo gazetës, vendi i botimi,botuesi, vjetari, numri, viti dhe faqete cituara. Në shënim ndodhë që tëshkurtohen disa të dhëna, të elimino-het nëntitulli, vëllimi, përkthyesi,përgatitësi, botuesi (edhe pse nukjanë të preferuara këto shkurtime),kurse te bibliografia duhet dhënë tëgjitha këto informacione.

Sa i përket shenjave të pikësimit,ato zgjedhën varësisht prej modelittë hartimit të bibliografisë, duke mosiu larguar shumë disa rregullave tëcaktuara. Po ashtu nuk është epreferuar që në radhitjen alfabetiketë bëhet edhe numërimi i njësive, pramjafton që të radhitet saktësisht alfa-betikisht sipas mbiemrit të autorit,kurse punimet e të njëjtit autor poashtu radhitën brenda për brendasipas sistemit alfabetik global.

Sa i përket strukturës dhe ndarjessë bibliografisë, sidomos për njëpjesë të shkencave shoqërore, prak-tikohet që renditja të bëhet: burimetë pabotuara, burime të botuara dhemë pas literatura, e cila përbëhet ngabotimet monografike, artikujt studi-

mor dhe në fund burimet elektron-ike.

Nga kjo që parashtruam më sipër,kuptohet se problemi ndryshon sipasllojit të punimit, por çështjathemelore mbetet gjithnjë organizmii një bibliografie, e cila të jepmundësi që të përcaktohen dhe tëdallohen qartë burimet parësore ngaburimet dytësore, studimet shken-core nga materialet më pakë tëbesueshme

Kërkimi shkencor korrekt kërkonnga studiuesi një gjurmim të kujde -sshëm për të dhënat bibliografike jovetëm shqiptare, por edhe nga ajome karakter krahasues në mes popu-jve të ndryshëm.

Eksplorimi për temën përkatëseështë një anë e domosdoshme, porshumë rëndësi i duhet dhënë hartimittë një bibliografie shkencore të gjerë etë grupuar sipas normave e klasi-fikimeve që kërkohen në shkencë.Kjo literaturë, do siguruar, lexuar epërthithë me kujdes në dobi tëkërkimit shkencor. Kjo kërkon shumëmundim, por është një veprim idomo sdoshëm, nëse dëshiron tëshkru ash me kompetencë, për të qenënjë studiues i kualifikuar me kupti-min e vërtetë të fjalës. Kur nuk i dimëburimet shkencore të shkruara mëparë për një temë të caktuar, mund tëshprehemi në atë temë ide që u kakaluar koha, që janë të vjetruara e nuki përgjigjen aspak të vërtetës.

Në fund të fundit, varësisht prejmodelit të zgjedhur për hartimin ebibliografisë, në fund të studimit,synimet e një bibliografie duhet tëjenë që të identifikoje saktë veprën tëcilës i referohet; ta lehtësojë gjetjen esaj dhe të krijojë përshtypjen te lex-uesi se e njeh gjithë bibliografinë lid-hur me temën e caktuar.

Dhe krejt në fund, serioziteti dhecilësia e hartimit të bibliografisë nëfund të punimit, është një ngatreguesit e vlerës së vetë punimit.


8


LIBRI

/vijon nga ballina/

Me kulturë fisnore Arnhajm kaparasysh mbylljen në rrethe të ngushtalokale të përmbajtjeve krijuese, të cilat,të tilla, janë vetëm pjesë e një konsumidhe vlere fisnore.

Shumë kohë më vonë, grekët e vjetërdo ta mendojnë shkrimin vetëm sivazhdim i fjalës (të folurit). Roli komu-nikues në këtë shkrim zë vendin pri-mar. Jo lehtësisht, shkrimi krahas këtijfunksioni, nis të marrë edhe një karak-teristikë shtesë që i pranohet, madje jopa ndrojtje, atë të modelimit të kulturësnjerëzore. Shkrimi merr elementet evetë esencës së kulturës njerëzore.Kompleksiviteti i temës, fjalës dheshkrimit në këtë kontekst, e raportit tëlibrit me televizionin, sa kalon koha, pokomplekset shumë e më shumë.Problemi metodologjik nuk mund tëshmanget, se referencën e medias iadedikojnë edhe librit teoricienë tëshumtë, sociologë, komunikologë dheletrarë. Libri edhe bën pjesë në sistemine madh të medias, por nuk është i tërimedia. Jo së paku identifikim koncep-tual me median-zhurnalizmin.

A mund të pajtohemi me vlerësimine Borhesit për librin kur shkruan se tëgjithë njerëzit shkruajnë një të vetminlibër të madh - literaturë? Libri që ështënjë strukturë elite e komunikimit herë-herë, në periudhën e medializimit indi-vidual dhe kolektiv, a ka humbur këtëelement pikërisht nën presionin drastiktë industrisë mediale? Do kujtuar seEmil Zhirarden - gazeta me më shumëtirazh në Evropë në vitin 1850, thuajserastësisht filloi të botojë në vazhdime njëroman. Kjo ishte një formë e parë e tillë, një vepër letrare të fillojë të botohet,përpara se në libër, në faqet e gazetës.Më vonë, romanet u shtuan dhe atabotoheshin në vazhdime dhe shtypi po

kështu zgjeroi përmbajtjen dhe krahaskësaj edhe dimensionin e komu-nikimeve masive. Tash libri gjendet nëduar të lexuesit edhe pa përfunduar pro-cesi tipografik. Nuk duhet të presë lex-uesi që një libër të dalë i tërë nga njështëpi botuese, për ta pasur mundësinëqë ta lexojë. Teknologjia mediale ofronmundësi të shumta komunikimi dhepër të pasur një hapësirë më të gjerërreth kësaj mundësie, duhet përmendurformat e ndryshme të qasjes që i ofro-hen lexuesit paraprakisht si: Botimi ipjesshëm përpara se të dalë një vepër,botimi i pjesshëm mbas daljes së veprës,përkthimi, përpunimi për nevoja të tjera- radio, televizion, film, teatër-mikro -kopje, pllaka, shirita magnetofoni-botime xhepi, botime të lira, reprinte,botime shkollore, huazime të librit përinteresa komerciale dhe jokomerciale,antologjitë dhe botimet speciale, foto -kopje, multimedia - interneti. Janë këtoshumë nga format që mundësohen ngateknologjitë moderne të komunikimit,përmes të cilave libri mbërrin i pjesshëmapo i plotë, në formën e autoriale apo ipërpunuar, te publiku i gjerë mediatik.Kjo gjerësi e shtrirjes teknologjikekishte frikësuar sociologë dhe kultur-ologë, të shohin me shumë pesimizëmtë ardhmen e burimit më të madh tëdijes, librit. Madje, mundësinë e fundittë librit në proceset e reja tekniko-teknologjike e kishin paraqitur edhedisa nga teorikët më të njohur të komu-nikimeve në shek. XX, ndër të cilët edheMarshall Mekluhan. Mu duke pasurparasysh gjithë potencialin që ofron kjoteknologji mediatike, duke pasurparasysh veçmas televizionin, ai në vitet‘60 të shekullit të kaluar, prognozonte se„fundi i librit do të mbërrinte në vitin1980“. Fatbardhësisht, kjo prognozë etij nuk u realizua. Mbas vdekjes sëMekluhanit më 1980 edhe një qendër

që ishte në Toronto për kulturë dheteknologji me emrin e tij, u shua, dukesimbolizuar edhe shuarjen e prognozëssa të pazakonshme po aq edhe tëpakëndshme.

Libri, i heshtur, iu qas botës edhe sinjë mjet i komunikimit masiv pa hum-bur nga presioni i arritjeve tekno -logjike. Përkundrazi, fitoi, jo vetëmduke u paraqitur pjesë apo gjithë përm-bajtja e saj në këto teknologji, por edheduke mundësuar marketing dhe infor-macion të shpejtë dhe të plotë përsecilin botim që del në tërë rruzullintokësor. Fjala vjen, tashti bibliotekatpërmes sistemeve kompjuterike, në tëgjitha kontinentet dhe vendet, mund tëkëmbejnë, jo veç informacionet, poredhe librat dhe gjithë çfarë paraqet vlerëtë shkruar.

Sociologë, komunikologë, antro -pologë, psikologë etj., kanë shtruar ngakënde të ndryshme raportin ndërmjetlibrit dhe televizionit, alarmuar me njëton dramatik nismërisht nga Meklu -hani. Cilat janë ngjashmëritë, plotë -simet dhe cilat dallimet dhe mangësitëe secilit veç e veç? Do pasur parasysh seformat e veprimit medial që nga mod-elet më delikate dhe deri tek ato mëagresive dhe të vrazhda, ia shtrojnëmedias etiketën e mungesës së delika -tesës së librit. Media nuk e mban vlerëne librit që është mjet tipik komunikimishumë delikat, sikur që është edhe pik-tura. Mund të jetë, por prore e më rrallëgjendet në atë të medias, me të cilën sotnënkuptohet civilizimi i krizës publike.

Nëse për pikturën mund të thuhet,ndërsa për librin saktësohet të jetë njëmikromodel kulturor, televizioni para -qet një makromodel kulturor, po aqinformativ dhe financiar. Derrida poten-con linearitetin dhe njëdimensionalitin eshkrimit dhe librit, dhe përkundër kësaj,televizioni është shumëdimensional.

LIBRI MIKROMODEL KOMUNIKUES

9


LIBRI

Libri ruan shumë nga vlerat dheshkathtësitë krijuese dhe historike tënjerëzimit, e televizioni prodhon jovetëm këtë dimension vlere historike,por edhe merr pjesë në modelimin erealitetit dhe irealitetit, vizioneve dheantivizioneve nga më të ndryshme.

Ndërsa me librin është i lidhurkryekreje fenomeni i leximit, dhesumerët këtë e bënë në një mënyrëfatlume, duke bashkuar shkrimin dhelibrin në një strukturë ambienti, praduke krijuar edhe institucionet e parapër shikim-leximin dhe për mundësi tëabstrahimit logjik në një shkallë më tëlartë, konsumi medial televiziv tashti,të shumtën, kapërcen këtë model, sengrit fenomenin e shikimit dhe kjonënkupton se, nuk është e domos-doshëm, të jetë aty vetëm akti i leximit.Do pasur parasysh edhe një mediatjetër shumë të fuqishme, radion dhetelefonin - mobifonin, të cilat ekstrem-izojnë fenomenin e dëgjimit, ndërsanë televizion kjo bëhet edhe krahasshikimit.

Ndërsa librit i atribuohen më tepërcilësi arsimore dhe estetike, televizioniti bie barra më shumë për të informuardhe për të argëtuar. Në fakt, informimidhe argëtimi, që mbërrijnë të mbijeto-jnë globalisht në saje të mediave, mën-janojnë vlerat e thella dhe stabile, tëcilat kohë të gjatë ishin ëndërruar, dukee pasur referencë librin. Prodhimetmediale kryesisht dominohen nga triv-ialiteti dhe pllakaviteti, andaj janë përnjë përdorim më të shkurtër, tëpërkohshëm. Përkundër kësaj, shikimidhe përjetimi i një përmbajtjeje tele-vizive, fjala vjen, është global, shikohetnë të njëjtën kohë nga miliona njerëz,emocionet janë të një çasti dhereagimet shpesh nga këto përmbajtjeprodhojnë veprime dhe pasoja kolek-tive, uniforme, madje edhe globale.Libri prodhon reagime individuale,sporadike, ky është komponenti krye-sor. Pastaj libri nuk kishte dhe nuk kaas e sot funksionin e fuqishëm distan-cues sa e përçon televizioni.

Si do ta interpretojë praktikën njerë-zore, një konsumuese libri edhe si njëkonsumues medial? A do të jetë kyinterpretim me pika të afërta apo do tëjetë krejt i dallueshëm? Në esencë mbasleximit, libri interpretohet me elementetë shumta simbolike, ndërsa përmbajtjamediale edhe po u interpretua, shfrytë-zon pak elemente simbolike. Mbasleximit njeriu imagjinon mundësinë einterpretimit po mbas shfrytëzimit tëpërmbajtjeve mediale, edhe bëhet aktori dramës, d.m.th, nga roli interpretuesmerr edhe rolin përjetues.

Librin nuk mund ta trajtojë lexuesisi produkt të vetin, vetë ai të bëhet njëpjesëmarrës në krijimin e tij, megjithësedomosdoshëm duhet të ekzistojë rapor-ti dinamik shkrimtari-lexuesi për tëfunksionuar vepra, pikërisht siç eshpreh Sartri, akti i shkrimit nënkup-ton edhe aktin e leximit. Televizioni ezgjeron më tej këtë pikëpamje se shumënga publiku këtë sistem e trajtojnë pjesëtë kreacionit apo veprimit të tyre. Njëbiznesmen me përmbajtjet e mar-ketingut është krijues i programit medi-al, madje edhe një amator që kaincizuar një storie në një dasmë mekamerën e tij, ku ndodh një ngjarje eveçantë argëtuese me nusen a dhëndrin,bëhet pjesë e ndërtimit të programitmedial. Publiku është pjesëmarrësmasiv në programet televizive.

Libri kërkon arsimim dhe intelektu-alizëm më të madh, mbasi i përketmodelit elit kulturor, ndërsa përmbajt-jet televizive mund të konsumohenedhe nga një njeri, i cili nuk di të shkru-ajë dhe as të lexojë. Nuk i nevojitet njëstandard intelektual i veçantë për tëqenë pjesë e reciprocitetit medial, ndër-sa me librin ai nuk mund të vë farekontakt, përveç të jashtëm, me shikim,pa mundur të kuptojë çfarë fshihetbrenda. Televizioni, prandaj nuk i për-ket vetëm modelit elit kulturor, poredhe atij masiv, madje kryesisht masiv,duke pasur parasysh pikërisht numrin emadh të audiencës dhe nivelin endryshëm arsimor.

Libri është një pikë nismëse përstudiues, për të thelluar mendimin kri-tik, është vetë pika nismëse e krijim-tarisë, dhe e gjetjes së mundësive tëshprehjes së origjinalitetit dhe tëkreativit. Pa librin nuk mbërrin njëstudiues të jetë serioz, ndërsa televizioninuk i përket objektit që është i domos-doshëm për të qenë dikush i rëndë-sishëm në jetën intelektuale, jo në kup-timin promocional, por atë të rezultat-eve. Një njeri që kalon shumë kohë melibrin, ka një synim më të largët, të jetëdikush që çmohet, ndërsa miliardashikues të televizionit nuk vuajnë farenga një preokupim i tillë.

Eskarpie mbi këtë bazë ndante libratnë funksional, me të cilët identifikonata arsimor-profesional dhe jofunk-sional, librat estetik, letrar. Përkundërlibrit që megjithatë nuk mund tëgjykohet se nuk ka shumë përmbajtjearsimore, televizioni vlen si mjet idyzuar, edhe funksional me përmbajt-jet arsimore-profesionale, ato që trego-jnë dhe aftësojnë njerëzit të punojnëdhe njëherësh, po kështu edhe jofunk-sional me përmbajtjet artistike, të cilatnuk kryejnë rolin e të parit. Por, dukeshikuar njeriun me libër, ai zgjon njëndjenjë respekti, kulture. Libri një pro-dukt simbolik dhe tregu përcakton sta-tusin social të njeriut, thekson aftësinëkrijuese të tij, ndërsa televizioni nukpërcakton statusin social, nuk përcak-ton as aftësitë krijuese të njeriut. Njëlibër në dorën e njeriut d.m.th njeri iarsimuar. E shohim një njeri dukembajtur televizor në dorë, nuk vepronmë ndjenja e mëparshme sikur nërastin e librit. Televizioni më tepërshquan kuptimin e një mjeti, objekti,teknike. Libri, pavarësisht se edhe aiështë nga kopertinat dhe letra brendame shkronjat dhe, ndonjëherë edhevizatimet e fotot, nuk mbetet sim-bolizëm vetëm i objektit. Në të shihetsimboli i civilizimit. Në televizor shihetsimboli teknologjik.

/vijon në numrin e ardhshëm/

10


HISTORIA E LIBRIT

Ky tekst është nxjerrë dhe përpu -nuar nga libri “Kuriozi tetet eliteraturës” i botimit të vitit1790, i cili më pastaj ka pasurribotime të shumta.

ISAAC D’ISRAELI

Kastelvetroja, komentatori italian iAristotelit, pasi që kishte dëgjuar seshtëpisë së tij i ishte dhënë flaka kishtevrapuar i lemeritur nëpër rrugët e qytetit,duke u bërtitur kalimtarëve, alla Poetica!alla Poetica! te Poetika! te Poetika! Në atëkohë ai ishte duke e shkruar komentin etij për “Poetikën” e Aristotelit.

THESARET e shumta të letërsisë sëantikitetit kanë vuajtur shumë ngashpirtligësia e njerëzve, po aq sa kanëvuajtur edhe nga vjetërsia, koha e ekzis-tencës së tyre. Është tashmë e njohur sepushtuesit, që në momentin e fitoresapo edhe gjatë fushatës së pakursye -shme të tyre, nuk kanë qenë të kënaqurvetëm me shkatërrimin e njerëzve, porgjithashtu kanë zgjeruar hakmarrjenedhe ndaj librave.

Historia antike regjistron se si per-sianët, nga urrejtja ndaj religjionit tëfenikasve dhe egjiptianëve, kishinshkatërruar librat e tyre, të cilat, sipasvenerimeve të bëra nga Eusebiusi,kishin qenë në numër të kon-siderueshëm. Lidhur me këto çështjeështë ruajtur edhe një anekdotë tashmëe njohur e që lidhet me bibliotekat eGreqisë së lashtë ku theksohet se ështëdjegur Gnidusi nga ana e një sekti tëHipokratit, sepse gnidianët kishinrefuzuar t’i përcjellin dhe aplikojnëdoktrinat e mësuesit të tyre. Kjo anek-dotë mund të konsiderohet si edyshimtë, por e vërteta shpeshherë i kaasgjësuar librat!

Romanët nga ana tjetër i kanë djegurlibrat hebraike, librat e krishterëve dhetë filozofëve. Hebrenjtë pastaj kanë dje-

gur librat e kristianëve dhe paganëve,ndërsa kristianët nga ana tjetër kanëdjegur librat e paganëve dhe hebrenjve.Pjesa më e madhe e librave të Origenitdhe të heretikëve të tjerë janë djegur nëmënyrë të vazhdueshme nga ana e palësortodokse. Giboni me patetizëm e për-shkruan bibliotekën e zbrazët tëAleksandrisë, pasi që atë e kishinshkatërruar kristianët. “Biblioteka eçmueshme e Aleksandrisë ishte plaçki-tur ose shkatërruar dhe për së pakunjëzet vjet më vonë mbetja e rafteve tëzbrazëta të saj kishte prekur keqardhjene çdo spektatori, mendja e të cilit nukishte errësuar tërësisht nga prejudikimireligjioz. Kompozicionet e gjeniveantikë, shumica prej të cilave pak-thyeshëm janë zhdukur, mund të shpë-tonin nga shkatërrimet e idiolatrisë, përkënaqësi, porosi e mësimdhënie përkohët pasuese; dhe se zelli apo koprra-cia e kryepeshkopëve mund të ishtengopur nga plaçka e madhe, e cila rrid-hte si pasojë e fitores së tyre”.

Gjithashtu, kemi edhe rrëfiminkurioz të Niketë Koniatës që lidhet meshkatërrimet e kryera nga kristianët eshekullit të trembëdhjetë në Konstanti -nopojë, rrëfime të cilat janë censuruargjatë botimeve të shtypura të mëvon-shme; por që si të tilla janë ruajtur ngaDr. Klarku. Ne nuk mund ta vijojmëtërësisht këtë histori të dhimbshme,hap pas hapi, pra të niketianëvepatetikë, pa përjetuar ndjenjat e thellatë indinjatës. Dr. Klarku veneron seturqit kanë kryer dëmtime të veprave tëartit më shumë se kristianët barbarë tëkësaj periudhe.

Leximi i Talmudit hebre ështëndaluar me anë të shumë dekreteve tëPerandorit Justinian, me anë të shumëdekreteve të mbretërve spanjollë e frëngdhe me anë të dekreteve të shumëpapëve në vijim. Ishin dhënë urdhra qëtë gjitha kopjet e tij të digjen dhe vetëmguximi dhe sakrifica e hebrenjve ka

mundësuar që ky libër të shpëtojë ngashkatërrimi, pra nga zhdukja. Në vitin1569 dymbëdhjetë mijë kopje të tijjanë hedhur në flakët e Kremonës.Xhon Reuçlini kishte intervenuar qëkjo gjëmë universale e zhdukjes së tal-mudëve të ndalej. Si pasojë e kësaj aikishte fituar urrejtjen e murgjve si dheishte dënuar nga Zgjedhësi i Mentit,por pas ankesës në Romë, ndëshkimi imëtutjeshëm i tij ishte ndalur, kur edheishte marrë në konsideratë që traditahebraike të mos shkatërrohej.

Pushtuesit gjithnjë së pari shkatërro-jnë, me një zell të madh, regjistrimetnacionale të popullit që e pushtojnë,prandaj kjo u ka ndodhur edhe irlan-dezëve pasi që ata tregojnë humbjet epakthyeshme të kujtimeve të tyre më tëmira antike nacionale, të cilat invaduesitme sukses të madh kanë arritur t’ishkatërrojnë. E njëjta gjë thuajse kandodhur edhe gjatë kohës së pushtimittë Meksikës. Historia interesante e Botëssë Re mund të mbetet përgjithmonë epaplotë, si pasojë e suksesit të pafat tëmisionarëve të parë, të cilët shumë vonëkishin arritur të bëheshin të ndjeshëmdhe të vetëdijshëm për gabimet fillestare

QYSH U SHKATËRRUAN LIBRAT?!

11


HISTORIA E LIBRIT

të tyre. Klavigero, historiani më autentiki Meksikës, në vazhdimësi e vajton këtëhumbje tepër prekëse. Gjithçka në këtëvend sipas këtyre burimeve ishte e piktu-ruar dhe se piktorët aty ishin më bollëksikur shkruesit në Evropë. Misionarët eparë, të dyshimtë në atë se paragjykimetishin përzier në të gjitha këto pikturimee kishin sulmuar shkollën kryesore tëkëtyre artistëve, kishin mbledhur, në njëvend tregu, një mal të tërë të këtyre pik-turave, pra punimeve artistike, dhe uakishin dhënë të gjithave flakën, duke ekthyer e varrosur në hi kujtesën e ngjar-jeve më të rëndësishme të këtij vendi. Paskësaj, të vetëdijshëm për gabimin e bërë,ata ishin përpjekur të mbledhin infor-macione nga goja e indianëve, por indi-anët kishin heshtur të indinjuar: kur atakishin dashur pastaj t’i mbledhin ato pakmbetje të këtyre historive të pikturuara,patriotët meksikanë zakonisht i var-rosnin ato në vende të fshehta, pra veprate mbetura të vendit të vet.

Fjala e Kalifit Omar e përhapur nëkrejt mbretërinë, pas marrjes në dorë tëAleksandrisë, se Kurani përmbantegjithçka që mund të jetë e duhur për t’ibesuar dhe gjithçka që duhet për taditur, kishte bërë punën e vet. Sepse, aikishte urdhëruar që të gjitha librat qëgjenden në Bibliotekën e Aleksandrisëtë shpërndahen, të dërgohen tepronarët e hamameve, rreth 4000 sosh,që të përdoren për nxehjen e shporetevetë tyre gjatë një periudhe gjashtëmu-jore, hap që edhe paradokset modernemund ta mohojnë. Por, ky rrëfim nukdo të mbetej i përveçëm edhe nëse do tëishte tërësisht i saktë: ky rrëfim theksonmë shumë karakterin e një fanatiku,barbari dhe një njeriu me kokë tëngrirë. Një ngjarje e ngjashme ka ndod-hur edhe në Persi. Kur Abdullahu, i cilinë shekullin e tretë të epokësmuhamedane e kishte qeverisurKorasanin, ishte njoftuar në Nishaporme një dorëshkrim, i shfaqur ky si kuri-ozitet letrar para tij, ai kishte kërkuar tadijë titullin e tij. I ishte thënë se ka tëbëjë me rrëfimin për Uamikun dheOzran, krijim ky nga poeti i madh per-

sian Noshirvani. Me këtë rast,Abdullahu kishte hetuar se kjo nukishte libra e vendit të tij, sepse njerëzit etij nuk kishin të bënin asgjë me ndonjëlibër tjetër përveç Kuranit dhe se kykompozicion që përmbante idhujtari iuduk i neveritshëm. Prandaj, ai, jo vetëmqë mohoi ta pranonte atë vepër, porurdhëroi që ajo të digjet në praninë etij. Pastaj, nxori edhe proklamatën, qëkomandonte që të gjitha dorëshkrimetqë mund të gjendeshin në rrethin eqeverisjes së tij të digjeshin. Kështu që,shumica e poezisë së vjetër perse ishtezhdukur më anë të këtij dekreti fanatik.Kardinal Ksimensi duket se ishte hak-marrë pakëz në Sarakenë, sepse kur ekishte zaptuar Grenadën i kishte hed-hur në flakë pesë mijë kuranë.

Rrëfimi vijues ka të bëjë memesharin spanjoll, i cili quhet ShënIsidori, rrëfim që nuk është pa kuri-ozitet. Gjatë luftërave morishe, të gjithëkëta mesharë janë shkatërruar, përveçatyre që kanë qenë në qytetin e Toledos.Në këtë qytet, në gjashtë kisha kris-tiane, ishte lejuar praktikimi i lirshëm ibesimit. Kur morët ishin përzënë disashekuj më vonë nga Toledoja, Alfonsi iGjashtë kishte urdhëruar që mesharëtromanë të përdoreshin në këto kisha;por njerëzit e Toledos kishin insistuarpër t’i mbajtur mesharët e tyre tashmëtë preferuar, të cilët ishin shkruar ngapeshkopët antikë dhe të rishqyrtuar ngaShën Isidori. Ai ishte përdorur nga njënumër i madh i shenjtëve dhe pasi qëishte vërtetuar se ai kishte shpëtuar i

paprekur nga luftërat more konsidero-hej se Alfonisi në raport me këtë libërishte më tiran sesa turqit. Kontestindërmjet mesharëve romanë dhe tole-tanë kishte arritur deri në atë shkallë saqë për fatin e tyre kishte mbetur të ven-dosej me anë të një lloj lufte, sepse tri-umfi i mesharit toletan u konsiderua sithyerje e krenarisë së mesharit roman.Alfonsi e konsideronte këtë betejë sifuqi e trimëri të toletanëve dhe kishtedhënë urdhër për një agjërim dhe përpërgatitjen e një zjarri të madh rreth sëcilit do të tuboheshin dhe të luteshin, eku do të hidheshin në zjarr mesharët (jonjerëzit) e rendit tjetër. Por, prapëse -prapë meshari i Shën Isidorit kishte tri-umfuar dhe se ky libër i çeliktë ishtelejuar që të mbetej libër ortodoks ngavetë Alfonsi. Kështu që njerëzit e mirëtë Toledos ishin lejuar më në fund që tëtheksojnë lutjet e tyre në mënyrën qëishin mësuar me kohë. Megjithëkëtë,kopjet e këtij meshari në sasinë e tijkanë mbetur shumë të rralla, sepse mekohë kur më askush nuk e kundërsh-tonte ekzistencën e tij, askush nukkujdesej që ta lexonte atë. KardinaliKsimenes kishte hasur në vështirësi tëshumta për ta siguruar bile edhe njëkopje, ku ka shtypur edhe një impre-sion të gjatë dhe ka ndërtuar një kapelëtë koncentruar të Shën Isidorit, kushërbimet mund të kryheshin për çdoditë ashtu siç bënin kristianët e vjetër.

Nga anglishtja: Nysret Krasniqi

/vijon në numrin e ardhshëm/

12


MODULI I KATALOGIMIT

BUKURIJE HALITI

Historia më e re e zhvillimittë Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të

Kosovës, është e lidhur pikërisht mepërpjekjet për automatizimin eshërbimeve bibliotekare, përpjekjekjo që kërkon investim në infra-strukturë e në resurse njerëzore -dhe që do të duhej të burojë nga njëpërkrahje edhe politike edhe finan-ciare për bibliotekat dhe komu-nitetin bibliotekar.

Implementimi i Programit Aleph500, përkatësisht i njërit prej mod-uleve kryesorë të këtij programi -Modulit të katalogimit, në BKUKdhe në Bibliotekat Ndërkomunaletë Kosovës, është prova e parë që kavënë rezultate të prekshme. Prandaj,ky rezultat ka pasuar me angazhi -min për gjetjen e rrugëve dhehapësirave të përbashkëta si të ndër-tojmë një rrjet unik bibliotekar - menjësi bibliografike të integruara të tëgjitha bibliotekave të qendrave e llo-jeve të ndryshme, pra në një arkiv tëmadh që informon për krejt materi-alin bibliotekar që e ka Kosova.

Biblioteka Kombëtare dhe Univ e -r si tare e Kosovës, atëherë Biblio tekaPopullore e Kosovës, ka bërë një

provë të pasuksesshme, për herë tëparë, për digjitalizimin e njësivebibliografike në mesin e viteve ’80-ta - projekti COBISS. (Pra, poflasim për përpjekjen e parë tëkalimit të përpunimit të njësive bib-liotekare nga skedat manuale nënjësi që përpunohen në një programelektronik., ku janë përpunuarpërafërsisht rreth 60000 njësi bibli-ografike). Kjo përpjekje e viteve të’80-ta, do të thotë të gjitha ato njësitë përpunuara - e gjithë ajo bazë e tëdhënave ka humbur.

Biblioteka, pastaj nga viti 1999deri në vitin 2003, përpos përgatit-jes dhe pasurimit të katalogut man-ual, nëpërmjet skedave, i ka futur tënjëjtat të dhëna, nëpërmjet njëshablloni të ndërtuar nga stafi, nëWord, njësi këto që nuk kanë arriturtë konvertohen në programin Aleph500, (Program që në më vonë do tëinstalohet në BKUK) për shkak tëdallimeve mes shabllonit në të kri-juar në Word dhe formatit MARC.

Nga viti 2004 - Ex-Libris, një sis-tem i integruar bibliotekar, përkatë-sisht produkti i saj Aleph 500, uimplementua edhe në BKUK. Derimë tash Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës ka për-punuar në Modulin e katalogimit50042 tituj, përkatësisht 73426ekzemplarë. Të klasifikuara sipasllojeve të koleksioneve: në Fondin eLibrave dhe Serialeve - 66197ekzemplarë; Fondi i Rrallë dhe iVjetër - 857 ekzemplarë; Koleksionetë Veçanta - 3719 ekze mplarë;Biblioteka e Universitetit tëPrishtinës - 2259 ekzemplarë.

Pra, njësitë bibliografike nga bazae të dhënave të BKUK-së ruhen

brenda llojeve të koleksioneve tëBKUK-së dhe në Qendrën eBibliotekës Universitare (Qendra eBibliotekës Universitare, siç e dini,po përgatitet të jetë BibliotekaQendrore e Universitetit të Prishti -nës me degët e saja në gjithë qendrate Kosovës).

Ecja me një ritëm të kënaqshëm efutjes, përpunimit dhe menaxhimittë njësive bibliotekare nëpërmjetkëtij programi, motivoi stafin eBKUK-së për të hulumtuarmundësinë se si dhe çfarë mund tëbëjmë për ta shtrirë rrjetin e këtijprogrami, përkatësisht të Modulit tëkatalogimit edhe në bibliotekatkryesore publike - në 7 qendra tëKosovës: Prishtinë, Prizren, Gja -kovë, Pejë, Mitrovicë, Gjilan, Feri -zaj, si dhe në disa fakultete tëUniversitetit të Prishtinës, si: nëFakultetin Filologjik dhe, së shpejtiedhe në Fakultetin Teknik.

Zgjerimi i këtij programi (pas mëshumë se 3 vjet jete në BKUK) kamarrë udhë. Ekziston tashme pajti-mi dhe miratimi i dy ministrive tëqeverisë së Kosovës; Ministrisë sëArsimit, të Shkencës dhe tëTeknologjisë dhe Ministrisë sëKulturës, Rinisë dhe Sporteve tëKosovës, për të përkrahur zgjerimine rrjetit të Programit Aleph 500. Nëkëtë kontekst, janë bërë konsultimeedhe me Rektoratin e Universitetittë Prishtinës, i cili ka shprehurgatishmërinë që të ndihmojë të kri-johet rrjeti i bibliotekave univer-sitare nëpërmjet instalimit të këtijprogrami në të gjitha degët e univer-sitetit të Prishtinës.

Ekspertë nga stafi i BKUK-së,vitin e kaluar kanë marrë gjithë

KATALOGU DHE KATALOGIMI - PERSPEKTIVA EZHVILLIMIT TË PROGRAMIT ALEPH 500 NË KOSOVË

13


MODULI I KATALOGIMIT

informacionin për gjendjen në 7bibliotekave ndërkomunale, nëpër-mjet krijimi të një pyetësori që merrinformacion të rëndësishëm, si: për-punimi i materialeve, llojet e kolek-sioneve, pasurimi i fondeve, rrjeti iinternetit, niveli profesional i stafit,kushtet teknike.

Mbështetur mbi kritere profe-sionale, drejtuesit e bibliotekavepublike kanë zgjedhur stafin për tënisur fillimisht trajnimet në fushë tëkatalogimit - trajnim që është zhvil-luar udhëhequr nga stafi iBibliotekës Kombëtare dhe Unive -rsitare të Kosovës. Në këtë trajnimkanë marrë pjesë anëtarë të stafit tëbibliotekave ndërkomunale që, sipasnjë kriteri të përzgjedhjes nga drej-torët e këtyre bibliotekave, kanënjohuri kompjuterike dhe bib-liotekare të dallueshme.

Nga ky trajnim, stafi i këtyre bib-liotekave ka përfituar njohuri ngamoduli i katalogimit (si përpunohetnjë njësi bibliografike në FormatinMARC në programin Aleph. Stafika përfituar njohuri edhe për tipet ekoleksioneve, ndarjen e njësive nënënbiblioteka, konvertimin e tëdhënave bibliografike dhe modi-fikimin e njësisë sipas nevojave tësecilës bibliotekë.

Pas këtyre përgatitjeve, Biblio tekaKombëtare dhe Universitare eKosovës ka filluar praktikisht zgjer-imin e rrjetit në dy biblioteka, tëcilat tashme i kanë futur njësitë epara në Modulin e katalogimit: BNe Prizrenit dhe BN e Prishtinës,kurse janë vendosur bazat testueseedhe në Bibliotekat ndërkomulae tëPejës, Gjakovës, Gjilanit, Mitro vicësdhe të Ferizajt. Në fazën e testimit,ky program është edhe nëBibliotekën e Fakultetit Filologjik,ndërsa së shpejti prite të instalohetedhe në Fakultetin Teknik.

Me krijimin e rrjetit, ka filluar

implementimi i këtij projekti. Tash,njësitë bibliografike nga baza e tëdhënave të BKUK, janë në dispozi-cion për bibliotekat publike, (poredhe ato universitare – posa ky rrjettë shtrihet praktikisht në bibliotekate UP-së) në mënyrë që ato të kenëqasje në marrjen e njësisë bibli-ografike dhe konvertimin e saj sipasorganizimit të koleksioneve të bib-liotekave. Pra, njësitë e kataloguaranga BKUK do të ‘kopjohen’ ngabibliotekat dhe me ndonjëndryshim të mundshëm rreth num-rave të inventarit, lokacionit se kugjenden njësitë e tyre, do tëruheshin në bazat lokale të secilësbibliotekë, ndërsa për bazën e tëdhënave do të përkujdeset personelii BKUK-së.

Me këtë po nis unifikimi i të dhë-nave bibliografike të këtyre bib-liotekave në një bazë të madhe të tëdhënave.

Kjo qasje jona për të hyrë fillim-isht me modulin e katalogimit, kapasur për synim që në secilën bib-liotekë, të nisë ‘endja’ e këtyre tëdhënave bibliografike të njësive,duke kursyer kohë për të gjitha bib-liotekat, meqë një njësi e përpunuarvetëm mund të konvertohet, papasur nevojë të përpunohet nga filli-mi. Për këtë, edhe përpunimi ikoleksioneve do të përcillet sipaspolitikave që ka BKUK - të për-punohen koleksionet më aktuale përnga viti i botimit, duke zbriturposhtë nëpër vite në njësi bibli-ografike retrospektive - me prioritetkoleksionin në gjuhën shqipe. Kjodo të krijojë lehtësi për bibliotekatpublike që do të takojnë në katalo-gun tonë njësitë e përpunuara. Pra,njësia mjafton të përpunohetnjëherë e pastaj nëpërmjet bazës sëtë dhënave të shpërndahet te bazat etë dhënave të bibliotekave që e pose-

dojnë atë njësi të përpunuar nëBKUK. Kataloguesit do të mund tëbëjnë konvertimin edhe në baza tëtjera të të dhënave të bibliotekave tënjohura botërore që mund ta kenëatë njësi në katalogun e tyre.

Në tërë këtë aktivitetet për zgjer-imin e rrjetit, përkatësisht funksion-imin e Modulit të katalogimit, nëperspektivë do të duhej të përqen-drohemi në:- zgjerimin e rrjetit dhe funksion-

imin e tij, fillimisht në bibliotekatme frekuentim të madh të për-doruesve – kemi parasysh këtu -pos bibliotekave publike ndërko-munale edhe bibliotekat e fakul-teteve të Universiteti të Prishtinës;

- lidhja e ngushtë e bazave lokale tëtë dhënave të të gjitha bibliotekavenë një katalog të përbashkët dheruajtja dhe mirëmbajtja e tyre;

- aftësimi i vazhdueshëm i bib-liotekarëve për një kulturë qasjejenë një katalog të përbashkët – përpërpunim dhe kërkim;

- kontrolli i redaktimit të njësivenga një këshill profesional i kata-loguesve;

- shkëmbimi bibliografik i të dhë-nave dhe i koleksioneve i të gjithabibliotekave që janë në rrjet, dukeharmonizuar politikat e pasurimittë koleksioneve;

- administrimi i bazës së përbashkëttë të dhënave;

Në krejt këtë projektim se si do tëduket nesër - në të ardhmen, kyintegrim informacionesh e kolek-sionesh, mbetet të inkorporohenshumë faktorë institucionalë bib-liotekarë e qeveritarë për të ndih-muar në finalizimin e këtij projektishumë ambicioz në kushtet tona tëinfrastrukturës dhe të personelit.Mbesim me shpresë se ky projekt dotë përkrahet nga institucionet qever-itare të Kosovës.

14


STANDARDE

JEHONA SHALA

Moduli i katalogimit (modu libazë) është modul, i ciliofron mundësinë për regji -

strimin e të dhënave që posedon libri(apo çdo lloj tjetër i materialit biblio -tekar), prej momentit kur libri (ma -teri ali) bëhet pjesë e BibliotekësKombë tare dhe Universitare tëKosovës.

Shablloni i këtij moduli, përka -tësisht formati MARC, në të cilinpërshkruhen të dhënat për njësi, ështëi përbërë nga shumë të ashtuquajturafusha e nënfusha, ndërsa shumë ngakëto, mbesin të “papërdorura” ngakataloguesit. Pra, në këtë kontekst,nuk kemi për qëllim për të shpjeguarfushat e Modulit të katalogimit, meqëshpjegimi për to ekziston në përshkri -min e rregullave të katalogimit nëformatin MARC, dhe me shumë prejkëtyre fushave tashmë kataloguesitjanë familjarizuar (gjithnjë po flasimnë kontekstin e Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës), por përtë nënvizuar këtu disa nga ‘kërkesat’ qëato shfaqin e që ne nuk kemi arritur nëmënyrë të plotë t’i përvetësojmë;mangësitë eventuale që paraqiten gjatëplotësimit të këtyre fushave. Pra, poshqyrtojmë disa nga problemet qëlidhen me plotësimin e fushave nëformatin MARC, që kërkojnë saktësitë përshkrimit të elementeve të njësivebibliografike, për shkakun se devijimi ipërshkrimit të ndonjërës prej fushavetë njësisë (përshkrimi jo korrekt apo joi plotë), e vë në lajthitje edhe përdo -ruesin/huazuesin, i cili bën kërkimin,ta zëmë, të një njësie libër në katalogunelektronik të BKUK-së. Në këtëkontekst, shtrohet problemi se sa janëmundësitë që një përdorues të mund

të gjejë njësinë që ai kërkon ose çfarëmundësish i ofrohen përdoruesit përkërkimin (gjetjen) e një njësie nëkatalogun elektronik të BKUK-së.

Po i përshkruajmë, me këtë rast,disa nga fushat në të cilat kataloguesitdo të duhej të përqendronin vëme -ndjen gjatë katalogimit të një njësiebibliografike. Një nga procesetfillestare të një kataloguesi është që tëbëjë verifikimin e Numrit Standardpër secilin libër që ka përpara gjatëprocesit të përpunimit. Kjo fushë do tëduhej të rishikohet, për të vërtetuarnëse është vendosur saktë NumriStandard i një njësie - pra fjala ështëpër fushën / 020 / ose fusha e ISBN-së,në rastet kur librat janë në vëllime.Dhe, në rast se kataloguesi përverifikim e zgjedh kërkimin me ISBN,atëherë kërkimi rezulton me zero,sepse kërkuesi shënon vetëm numrin eISBN-së, ndërsa në rastet kur libriështë me vëllime, shënimi te fusha /020 / bëhet në këtë mënyrë:9992751363 [V. 1], shihet se në këtoraste secili vëllim ka ISBN-ën e tij.Dhe, ky shënim i vëllimit në kllapa temesme i shënuar në anën e djathtë tëNumrit Standard i pamundësonkataloguesit (në fushën e kërkimit meNumër Standard), që ta kuptojë nëselibri është ose jo i kataloguar, prandajedhe rezultati është zero dhe kypamundësim i gjetjes së librit rrezikonduplifikimin e të njëjtit libër brendakatalogimit; edhe pse mund të zgjidhetnjë rrugë e dytë ose e tretë, si ajo ekërkimit me titull ose autorë, por kjomund ta vonojë procesin e kërkimit enë të njëjtën kohë procesin epërpunimit të librit. Lehtësi përshënim të vëllimit në fushën e ISBN-sëdo të krijonte përdorimi i nënfushës /c / menjëherë pas nënfushës / a /, ku

kjo e fundit është nënfusha e caktuarpër numër të ISBN-së, ndërsa nëfusha/ c / i pranon vërejtjet me shkrim.

Fushë tjetër specifike që kërkon mëshumë sesa që ne i kemi afruar tëdhëna është fusha e titullit, ose siç enjohin kataloguesit fusha / 100 /, e cilakërkon shënimin e emrit të autorit nëorigjinal, duke filluar nga mbiemri epastaj emri. Në këtë kontekst po flasimpër funksionim e Listës autoriale. Listaautoriale e emrave i renditë të gjithaformat e ndryshme të një autori/krijuesi nën një emër kryesor, që ilehtëson përdoruesit të nxjerrë lehtënjësi bibliografike të këtij autori. Tazëmë, nëse kërkojmë në OPAC meemrin e një autori, ndërsa nuk ekzistonlista autoriale për këtë emër, ne do tëmarrim rezultate vetëm për njësinëbibliografike që e mban këtë emër.

Pra, kjo është hapësirë qëmundëson futjen e të dhënave tëshumta sa i përket autorit, jo vetëmemrin, por, ta zëmë, edhe datën elindjes ose të vdekjes, në rast se autoriështë i vdekur, pastaj është njëra ndërnënfushat, si nënfusha / c /, e cila nërastet kur autori përdor pseudonim oseantonim etj., e që do të ishte e rëndësi -shme që këta emra të dytë ose të tretë,me të cilët njihet, të specifikohen në tëgjitha rastet, shembull Mitrush Kutelin,emri i parë i të cilit, ose emri me të cilinnjihet që e ka bartur para se të shfaqejsi autor në letërsi është DhimiterPasko, por që shumicën e teksteve(veprave) i ka vetshënuar me emra tëtjerë si Mitrush Kuteli ose edhe IzedinJashar Kutrulija, në këtë rast lexuesit tëcilët mund ta njohin me vetëm njërinprej këtyre emrave do ta kenë tëvështirë ose edhe të pamundur tagjejnë veprën e tij në bibliotekë në rastse nuk kërkohet me emrin e saktë me

INFORMACIONI I NJËSIVE BIBLIOGRAFIKENË FORMATIN MARCPërshkrimi i të dhënave bibliografike në disa nga fushat e formatit MARC gjatë procesit të katalogimit në BKUK

15


STANDARDE

të cilin autori e ka nënshkruar tekstin etij, pra do të ishte e rrugës që me mjetete kërkimit nga ueb-faqe ose ngaenciklopeditë e ndryshme te vendo senemrat e tjerë për arsye saktësimi dhemoslënieje hapësirë për ndonjë mosve -rifikim (mosgjetje) të mundshëm. Dhe,nga shembulli që morëm shihet seekzistuakan disa mënyra të shkrimit tëemrit të Mitrush Kutelit (këtu po ireferohemi emrit i cili duket se njihetmë së shumti nga lexuesit) dhe në tënjëjtën kohë do të duhej që këta treemra të vendosen në vendin përkatës.

Problem tjetër që mund të shfaqetgjatë procesit të përpunimit nëkatalog e që lidhet sërish me emrin eautorit është njëra nga nënfushat etitullit (fusha / 245 /, nënfusha / c / ecila e obligon plotësimin me emrindhe mbiemrin e autorit, por ngecjakëtu mund të dalë në rastet e autorëvetë huaj të cilët te ne lexohen ndryshenga ajo se si shkruhen shembull tëshohim autorin francez Roland Bart, icili me ketë emër ose edhe me emrinRolan Bart, njihet te lexuesitshqiptarë, por që në origjinalshkruhet Roland Barthes, atëherëshkrimi i emrit në origjinal që është iobliguar në fushën / 100 /, i lejonkataloguesit që për shënim të emrit tëautorit, në mënyrën se si lexohet, tëshënohet te nënfusha / c / e fushës /245 /. Kjo mënyrë e përshkrimit tene është përdorur shumë pak. Pojapim edhe një shembull tjetër atë tëautorit Friedrich Nietzsche, i cili megjithë prezencën me disa tituj tëveprave në bibliotekë, është epamundur, që nëse e kërkon meFridrih Niçe (mënyrë kjo që edheështë më e lehtë por edhe është epërdorshme për lexuesin shqiptar, pasiqë emri në origjinal është edhe paksa ivështirë për t’u germëzuar) të shfaqentë gjitha veprat e tij, ose është njëfunksion të cilin programi e kryenvetvetiu që të njëjtin autor, në rast tëkërkimit me emër, shfaqen te hapësirae kërkimit të gjitha veprat e atij autori,që janë tashmë pjesë e fondit tëbibliotekës. Me rastin e Niçes ndodh

e kundërta, d.m.th kërkimin rezultonvarësisht se si e kemi shënuar emrin etij (është e pamundur që veprat e tij tëshfaqen të gjitha përnjëherë në rastine kërkimit të tyre bazuar në autorin -pra Niçen), që i bie sikur Niçe të ketëmë shumë se një emër në origjinal dhetë ketë shumë mënyra leximi të emrittë tij në gjuhën shqipe. Dhe, rasti ikërkimit si në shembullin me NIÇE-n, mund të rezultojë me një ose më sëshumti me dy tituj, pra jo shfaqja e tëgjitha librave të tij që janë në fondbrenda një hapësire të kërkimit. Do tëkrijohej lehtësi për përdoruesin, nërastet e kërkimit për autorë të huaj, tëshënohen në mënyrën se si lexohen,për arsye të kërkimit dhe të gjetjesgjithsesi. Ose, kjo në rast se nuk do tëpraktikohej në këtë mënyrë, atëherë tëpaktën kjo do të kërkonte një punëtorreferal, që do t’i njihte saktësishtmënyrën e shkrimit në origjinal tëkëtyre emrave për ta udhëzuarlexuesin që të arrijë deri te libri iautorit të kërkuar, në rast të kundërtky libër/autor për një pjesë të madhelexuesish do të rezultonte si libër(autor) i humbur, duke nënkuptuarkëtu që edhe titulli i librit në gjuhë tëhuaj i po të njëjtit autorë do tërrezikonte njohjen e saktë të tij egjithashtu edhe gjetjen në katalog.

Problem i dytë sa i përket shënimittë emrit evidentohet edhe rasti meautorët kur kanë dy e më shumëmbiemra, pra në rastet e autorëve tëhuaj e sidomos atyre spanjoll,portugez, latinoamerikan etj., ose edhepër autoret gra te martuara, të cilatbartin nga dy mbiemra. ShembullNermin Vlora Falaschi në katalogmund ta shohim të shënuar edhe siFalaschi Vlora, Nermin ose Falaschi,Nermin Vlora, shembuj të tillë ka mëshumë se një. “Përshkrimi bibliografik imaterialeve bibliotekare”, i botuar nëTiranë, në vitin 2001, e shpjegon mesaktësi mënyrën e shënimit tëmbiemrave të autoreve gra të martuara,duke nënvizuar se: Emrat e përbërë tëautoreve gra të martuara, mbiemri i tëcilave përbëhet nga mbiemri para

martese dhe mbiemri i burrit,përshkruhen me pjesën e parë tëmbiemrit kur janë në gjuhën çeke,franceze, italiane, hunga reze, spanjolle.Në të gjitha rastet e tjera përshkruhensipas mbiemrit të burrit.

Këtu duhet të sqarohet edhe njëtjetër element që është jo pak i rëndë -sishëm, ai i mbiemrave me vizë lidhëse,ku viza lidhëse përjashton rregullin elartpërmendur, dhe obligon përsh -krimin bibliografik, duke filluar ngapjesa e parë e mbiemrit e dukevazhduar me një vize lidhëse në mesdhe pastaj pjesa e dytë e mbiemrit.

Ngjashëm me saktësimin nëleximin e emrit të autorit duhet tëveprohet me variantet e titujve, nërastet kur libri është i shënuar me titujtë ndryshëm nga ai kopertinës me atëtë faqes titullare, fusha / 245 / ështëfusha në të cilin shënohet titulli sipasshënimeve që dalin nga faqja eashtuquajtur me gjuhën e bibliotekarisë- faqja titullare, por është e hapur përpërdorim edhe fusha tjetër, fusha / 246/ për variantet e titujve që mund të jenërezultat i një ndryshimi të titullit nëkopertinë, fushë e cila përdoret shumëpak, por që do të ishte shumë praktikepër një përdorim më të shpeshtë përfaktin se lexuesi do të orientohej mëlehtë në rrugën e gjetjes së librit.

Janë këto vetëm disa nga devijimetqë vërehen gjatë përshkrimit të njësivebibliografike në katalogun elektronik,përkatësisht në formatin MARC, përtë cilat do të duhej ngritur nivelin epërgje gjësisë. Dhe, një analizim iprocesit të përshkrimit të njësivebibliografike nëpër këto fusha për tëcilat folëm, përkatësisht i devijimeve qëpo paraqiten gjatë katalogimit, nuk emohon faktin e ekzistimit të proble -meve dhe shmangieve dhe në fushat etjera - gjatë përshkrimit të njësivebibliografike. Kësaj here analizuamproblemin e disa prej fushave, të cilatkonsiderojmë të jenë më te ndjeshmejo vetëm për kataloguesin por edhe përpërdoruesin, kur dihet se kërkimet mëtë shpeshta bëhen nëpërmjet kërkimitme autorë ose me titull.

16


MODULI I PASURIMIT

LAVDIE RRAHMANI

HYRJE

Me zhvillimin eteknologjive të rejainformative, praktikat

bibliotekare janë modifikuar nëmënyrë radikale: dita - ditës poshtohet numri i bibliotekave të cilatpo i bashkëngjiten fushatës përautomatizimin e punës së tyre.BKUK është në mesin e bibliotekaveqë kanë ndërmarrë hapa për kaliminnga metodat tradicionale të kryerjessë punëve në bibliotekë në metodashumë të avancuara, duke umbështetur në zhvillimet më tëfundit teknologjike, siç është sistemii integruar bibliotekar Aleph 500.

MODULI I PASURIMIT - PËRDORIMI NË BKUK

Moduli i pasurimit është i dyti modulme radhë që ka filluar së funksionarinë BKUK, (i pari është Moduli ikatalogimit). Mundësitë dhe aspektete Aleph-it respektivisht modulit tëpasurimit në Aleph janë të shumta.Futja në funksion e këtij moduli nëbibliotekën tonë nuk ka qenë e lehtëpër faktin se është dashur të bëhen

rikonfigurime të shumta të modulitnë mënyrë që ta përshtatim atë memënyrën e funksionimit tëDepartamentit të Pasurimit nëBKUK. Për javë të tëra ka punuarnjë ekip bibliotekarësh derisa nëfillim të vitit 2007 është arritur tëfutet në përdorim. Implementimi i modulit të pasurimitnë BKUK ka bërë që sistemitradicional i pasurimit tëkoleksioneve në bibliotekë të pësojëndryshime. Këto ndryshime vërehennë të gjitha hallkat e këtij sistemi,duke filluar nga procesi i përgatitjessë porosisë, si informacion i bre -ndshëm për pasurimin e koleksi -oneve, përgatitja e bazës së tëdhënave për botuesit, shitësit dhedonatorët, verifikimi i njësive biblio -grafike dhe atyre fizike, përpunimi ithjeshtë i njësisë bibliografike, vënia

e numrit rendor sipas renditjes nëraft apo numri i signaturës, siç equajmë ne brenda, si dhe RFIDsistemi (Sistemi i Sigurisë sëmaterialit bibliotekar).Përmes Aleph-it, Departamenti iPasurimit të Koleksioneve Biblio -tekare që nga fillimi i vitit 2007, kurmoduli i pasurimit është aktivizuarzyrtarisht, ka futur në bazën e tëdhënave të botuesve rreth 272adresa dhe emra botuesish përfshirëkëtu edhe emrat e autorëve botues,si dhe disa donatorë që kanëdhuruar tituj me shumicë përBKUK-në. Këto të dhëna janëinformacion i rëndësishëm, si përkontrollin që Departamenti iPasurimit është i obliguar t’i bëjëEkzemplarit të Detyrueshëm, ashtuedhe për nxjerrjen e statistikaverreth pasurimit të koleksioneve.

ALEPH-i DHE PROCESI I PASURIMITTË KOLEKSIONEVE NË BKUK

17


MODULI I PASURIMIT

Departamenti i pasurimit në BKUKështë i obliguar të mbledhë të gjithamaterialet në të gjitha formatet nëgjuhën shqipe dhe në gjuhë të tjeraqë botohen në vazhdimësi nëKosovë, botimet e vjetra të rëndë -sishme për Kosovën dhe shqiptarët(dorëshkrime, libra, periodik ivjetër), materiale në gjuhë të ndry -shme të botës që flasin për Kosovëndhe për shqiptarët, etj. Natyrisht se ndër proceset më tërëndësishme është selektimi imaterialit për blerje, si dhe atij përpërpunim nga dhuratat e shumta qëvijnë në BKUK në mënyrë tëvazhdueshme.Materiali i selektuar për përpunimkërkon verifikim të hollësishëm nësenë koleksionet e bibliotekës ekzistonndonjëri prej titujve dhe sa njësifizike ekzistojnë në fond. Kyverifikim bëhet me lehtësi dheshumë shpejt përmes Modulit tëpasurimit në Aleph, gjë që në tëkaluarën ky proces, pra verifikimi ititujve në inventarët tradicionalë osenë skedarët manualë, bibliotekarit ika marrë më shumë kohë dhe mund.Procesi i verifikimit bëhet për arsyesigurie që njësitë bibliografike qëtashmë ekzistojnë në katalogunelektronik të mos duplikohen si dhenumri i njësive fizike në fond të mose kalojë numrin e përcaktuar merregullat e pasurimit të koleksioneve.Moduli i pasurimit, përveç menysëkryesore të kërkimit, të cilën e kanëedhe modulet e tjera, ka edhemenynë e kërkimit përmes porosisë.Kjo mënyrë kërkimi ka rolin enxjerrjes së informatave lidhur memetodën e pasurimit, numrin ekopjeve, botuesin, datën e përpuni -mit të materialit, lokacionin evendosjes së kopjeve etj.Pas procesit të verifikimit, biblio -tekari bën: një përshkrim të thjeshtë bibliografik

të titullit përmes modulit tëpasurimit. Ky është një proces që nee quajmë parakatalogim (përshkrimelementar i informacionit të njësisëbibliogarfike) - prej nga në një fazëtjetër të përpunimit njësia i nën -shtro het katalogimit të plotë;me këto shënime bibliografikekrijohet rekordi bibliografik e pastajkrijohet porosia për titullin ecaktuar;në mënyrë automatike sistemi krijonaq njësi sa kopje kemi porositur;procesin e katalogimit e vazhdojnëbibliotekarët katalogues deri në fazënkur njësia bibliografike konsiderohete përfunduar;ky material më tutje i nënshtrohetsistemit të vendosjes së numritrendor sipas të cilit bëhet renditja ematerialit në rafte ose numrit tësignaturës;dhe krejt në fund materiali inënshtrohet sistemit të RFID-së(sistemi i sigurisë së materialitbibliotekar)Moduli i pasurimit dhe ai ikatalogimit janë të ndërlidhur nëmes vete ashtu që të gjitha të dhënat

që futen në modulin e pasurimitmund të shfaqen në modulin ekatalogimit dhe anasjelltas.

MUNDËSITË E ZGJERIMIT TË PËRDORIMIT TËMODULIT TË PASURIMIT

BKUK është në fazën e daljes prejsistemit të vullnetarizmit e dona -cioneve dhe fillimit të funksionimittë sistemit te blerjes së materialitbibliotekar (sidomos periodikutshkencor dhe profesional) përmesparapagimit. Alephi ofron mundësitë mira për realizimin e këtij procesidhe ne mendojmë së shpejti tëstartojmë me këtë mënyrë tëpasurimit të koleksioneve. Moduli i pasurimit në Aleph ofronedhe shumë mundësi të tjera, të cilataktualisht ne nuk i shfrytëzojmë;p.sh. mundësia e kontrollimit tëparave që shpenzohen për blerjen ematerialeve bibliotekare, mundësia elidhjes së sistemit të brendshëm tëporosisë së materialit me sisteminfinanciar të botuesve dhe shitësve tëndryshëm edhe jashtë Kosovës etj.

18


PUBLICISTIKË

BERAT DAKAJ

Konica qe një aventurier i kërkimittë dijes enciklopedike, njëkohësishtaventurier në lidhje dashurie;aventura nuk i mungoi as nëdiplomaci. Një aventurizëm,përmes të gjitha këtyre shtigjeve, ekaloi edhe në formimin e gazetavee të revistave. I lëkundshëm qe edheatëherë kur e donte e, e urrenteZogun. Aventura e paradokse indodhën edhe skeletit të tij! Më1942-n la një testament që t’ialëshonin, kurdoherë, eshtrat nëdheun e atdheut, por ata morënbiletën e udhëtimit për në Shqipërivetëm pas 53 vjetësh. Çfarë urrejtjendaj një grushti eshtrash!Megjithëqë, faleminderit prejtestamentit të vdekjes dhe të gjithëatyre që e kuptuan që, pas të gjithakëtyre ecejakeve anekënd botës tëKonicës, e kthyen skeletin e tij nëTiranë, aty pranë varreve tëvëllezërve Frashëri.

Historia e gazetarisë shqiptareështë, fatkeqësisht, shumë emjerueshme materialisht.

Kujtojmë periudhën e parë tëgazetarisë moderne, Albaninë eKonicës, Dritën e Shahin Kolonjës,Kombin e Sotir Pecit. Njëkohësisht,kur kujtohen këta botues, është epashmangshme të mos kujtohet edhehistoria e veprimtarisë së gazetave tëtyre. Albania e Konicës doli më 25 mars1897 në Bruksel, e jetëgjatësi botimipati deri në shkurt të 1909-s. Në të12 vjetët e saj ajo trajtoi tema ngaletërsia, gjuha, folklori, diplomaciaetj. Kjo larushi tematike si dheshkrimi, gjuha, dizajni, faqet e sajetj., bënë që historianët e gazetarisë,

pas nja pesëdhjetë vjetësh të shuarjessë Albanisë e të Konicës, në të tashohin fillimin e gazetarisë moderneshqiptare, njëkohësisht edheKonicën një gazetar modern dhebrilant. Sipas disa të dhënave për jetën eKonicës, të ofruara të shkruara ngaprofesor doktor Jup Kastrati, nëmonografinë më të plotë shkruar përKonicën, është thënë se ai (Konica)që herët përpiqej të botonte njëgazetë dhe pas një kohe të gjatë e paspërkrahjes nga disa dashamirë tëkombit shqiptar, doli në shitje, më25 mars 1897, numri i parë iAlbanisë. Konica në këtë kohë ishtevetëm 21 vjeç! Më tutje...Për ta nxjerrë numrin tjetër tëAlbanisë, Konica iu drejtua “peshqve”më të mëdhenj. Është thënë se më 25nëntor 1897 pati takim me ministrine Jashtëm të Perandorisë Austro-Hungareze, Baron Gulovchskin, i ciliurdhëroi Ambasadën Austro-Hungareze në Bruksel që t’i heqëshpenzimet e tipografisë së revistës. Albania deri në vitin 1902 botohejherë pas here, mirëpo pas zhvendosjessë Konicës dhe revistës në Londër nëkëtë vit, ajo botohej si e përmuajshmee rregullt. Në fillim botohej 12 faqe,dikur 32, 48, rrallëherë 64, krejt kjosipas mundësive financiare të TrankSpiro Beg (pseudonim i FaikKonicës). Gjuhë e shkrimeve të sajishte shqipja, frëngjishtja e turqishtja(pra botohej në këto tri gjuhë).Ndërsa qëllim të të gjitha shkrimevenë këto gjuhë kishte: MBRON TËDREJTAT E KOMBIT SHQIPË -TAR, e, një motiv më gjithëpërfshirëspati këtë: Qëllimi i gazetës është tëmbahet e të rritet kombësia. Të lërohete të zbukurohet gjuha, se gjuha ështëshënimi i kombësisë. Të përmirësohet

gjindja e popullit, se, kur s’është ivobekët populli kombësia mbetet e tërë,e fortë, e lirë. Vjersha. Këngë të popullit.Gjuhësi. Histori. Shkencë. Të ra.Albania e madhe më 1899 lindi edhenjë Albani të vogël, një nënshtojcë ecila u botua në 12 vëllime, deri më1903. Por, fati i letrave është si injeriut. Revista Albania rrezikohejdita-ditës ekonomikisht, e botuesi isaj, Konica, plakej ngadalë, bredhterrugëve të botës e të konsulatave përtë kërkuar ndonjë grosh për botimine revistës, pasi që, për fitim ngagazeta, as që bëhej fjalë. Kështu që, ishtyrë nga këto rrethana e “sulme” qëi bëheshin atij e revistës, në një ditëme diell të 1909-s lindi gazeta Dielli,organ i Federatës Panshqiptare Vatra,por u shua Albania po më 1909, pasiqë Konicës i kërkohej të shkonte nëAmerikë ta udhëhiqte Diellin, dheashtu veproj.Konica nuk ishte Lazër Gush. Nëse

Lasgush poeti pranonte se më irëndësishëm ishte një varg sesa njëstudim, për Konicën qe e kundërta.Ai ndoqi ligjërata rreth e qark botës.Kur diplomoi Konica, në

FATI I GAZETAVE E I GAZETARËVE

Faik Konica

19


PUBLICISTIKË

Universitetin e Hardvardit në Nju-Jork, ishte 50-vjeçar, por atëkohëishte poliglot, fliste më shumë se 16gjuhë të mëdha, madje kishte miqësime njerëzit më në zë të botës. Por, nënatën e acartë të 14 dhjetorit 1942,Konica ndërroi jetë në Uashington.Pak para se të vdiste ua kishte lënënjë testament Nolit dhe LameKodrës (Sejfullah Malëshovës), për tëcilët qe i bindur se e kishin kuptuarmë së miri, e nga të cilët kërkonte që,pas vdekjes, t’ia kthenin ata grushteshtrash në Shqipëri. Ata të dy doninta kryenin amanetin, por rrethanatpolitike të krijuara në atë kohë nuk ilejuan të vepronin. Aq më keq që, asEnver Hoxhaj nuk lejonte që eshtrate Konicës të futeshin në dheun eShqipërisë, së paku, jo për të gjallë tëtij. Tek pas 53 vjetësh, më 1995,eshtrat e tij, të futur në arkivol, nënjë aeroplan, përskaj një arkivolitjetër, në të cilin gjendeshin eshtrat eBilall Xhaferrit, zbritën e u varrosënnë parkun e Tiranës.“Albania” e tij sot pushon nëpërbiblioteka të ndryshme të botës,edhe në Kosovë e Shqipëri, kurseidetë e Konicës qarkullojnë edhe sote tutje në ndeja e letra (libra, analiza,kumtesa), janë të pavdekshme, edheatëherë kur, ata që nuk kanë çfarë tëthonë, duhet ta kujtojnë Zotin: “Ati ynë që je në qiell, jepna fuqinë tëmbajmë gojën mbyllur kur s’kemi gjëpër të thënë. Falna durimin të thellojmënjë punë përpara se të shkruajmë mbi të!Frymëzona me një ndjenjë të mprehtë tëdrejtësisë që të flasim jo vetëm mepaanësi, por dhe të sillemi ashtu.Shpëtona nga grackat e gramatikës, ngashtrembërimet e gjuhës dhe ngalajthimet e shtypit. Ashtu qoftë!”Pas Albanisë, jehonë të madhe nështypin e gazetarisë shqiptare bëriedhe Drita e Shahin Kolonjës, e cilau botua 8 vjet, nga 1 nëntori i 1901-s deri më 1909, në Sofje të

Bullgarisë, në shtypshkronjënMrothësia të Kristo Luarasit. Në këtëvit Kolonja e mbaroi misionin ebotuesit, po e filloi atë të politikanit,meqenëse, pas një kohe, doli izhgënjyer. Dihet që Kolonja, ashtu sikurseKonica, menjëherë pas studimeve, tëcilat i mbaroi për juridik, përpiqej tëbotonte një gazetë. Kishte pasur njëtakim edhe me Ismail Qemalin përthemelim të gazetës, por nuk ishinmarrë vesh, pasi që ai kërkonte gazetëpro xhonturqve, Kolonja kundër tyre. E, ashtu si Albania e Konicës, edheDritës së Kolonjës në ballinë ishndriste një epigram: Mpron tëdrejtat e kombit shqiptar, kurse motokishte Punoni për vehten tuaj (në tëmajtë), Mos për botë e për të huaj (nëtë djathtë). Në Dritë botoheshin,ndoshta për të parën herë në atëkohë, lajme për kryengritjetshqiptare, si ajo e vitit 1908, për tëcilat lajme Noli e vlerësoi Dritën:“Gazetën më popullore në Shqipëri”.Gjendja e dobët financiare e Albanisëe përcolli edhe Dritën. Kolonja,dikur, kur i rrezikohej jeta e Dritësdhe e vetja, pra kur s’i kishte paratëas për të blerë një bukë e shtypurasnjë faqe, i shkruante një mikutshumë të ngushtë, Hamdi Ohrit, për,gati, shuarjen e Dritës dhe vetes: Përtë nxjerrë numrin e ri, nesër do të shkojtë shes sahatin. Pastaj edhe më tutje mëndihmoftë Zoti [...]. E ashtu siKonica, fitim nga gazeta nuk pristeas Kolonja: Ka shumë kohë i dashurHamdi që unë vuaj nga një mijëprovacione... dhe sa keq jetoj unë... njëgrosh për drekë dhe një grosh përdarkë...tani që po të shkruaj unë nukkam asgjë për të ngrënë. Gjumi po mëikën dhe shpeshherë dëshpërohem.Megjithatë shpresa ime bëhet më emadhe, jo më e vogël dhe për sa kohë qëunë jetoj nuk kam për të hequr dorë...Dhe kështu ngadalë fikej Drita e

Kolonjës, por në Amerikë ndriçonteKombi i Sotir Pecit.Gazeta Kombi u botua në Boston më6 qershor 1906, në katër gjuhë:shqip, anglisht, frëngjisht e italisht.Ndërsa u shua pas tre vjetësh. Ashtusi Dritës, e cila kishte rreth 500abonentë, por prej tyre vetëm 46paguanin abonimin, të tjerët imbetnin borxh e nuk i paguaninkurrë, po njëjtë i ndodhte edheKombit. Madje, po sikur Albania eDrita, edhe Kombi kishte qëllim...përparimin e çështjes politike dhelëvrimin e gjuhës së vet, t’u japë emërdhe ndihmë gjithë atdhetarëve qëpërpiqen për këto qëllime, t’u hapë sytëduke u dëftuar udhën e drejtë dherreziqet e kombit prej intrigave tëarmiqve; shqiptarëve që nuk interes -ohen, t’u fusë nxehtësinë e shenjtë, ecila quhet atdhetarizëm; me pak fjalëtë jetë mbrojtëse, ndihmëse, këshilltaredhe luftëtare e interesave të kombit. Kombi kishte fuqi të madhe ndikimpolitik, letrar e gjuhësor, por jo fuqijetëgjatësie. Ata që e lexonin (abone -ntët) nuk e paguanin, prandajdetyrimisht ishte i gatshëm tëshuhej....Tashti gazeta gjendet në rrezik,tashti në vend të përparimit, në vendtë shtimit, KOMBI do të vdesë ngauria. Famën, nderin, shpresat dheshërbimin që i bën atdheut me tështypurit e tij do t’i zëvendësojë turpi,çndërimi, dëshpërimi dhe dëmi.Armiqtë tanë do t’ju bijen trumpetavenë të katër anët se shqiptarët nuk janëtë zotët për asgjë, nuk janë të arrirë përvetqeverim dhe liri, s’pnojnë merëndësi, nuk kanë ndjenja atdhetare,se 30 mijë syresh nuk ishin të zotët tëmbanin një gazetë.Kombi u shua më 1909. Nuk upërpoq më askush ta ringjallë. Peciikën për në Amerikë në moshën 51-vjeçare, por aty vdes pas pesë vjetësh.

20


AKTUALITETE

Prishtinë, 23 prill 2008

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare tëKosovës, ka organizuar një manifestim, merastin e Ditës Ndërkombëtare të Librit dhe e të

Drejtës së Autorit. Me rastin e kësaj dite, të caktuar ngaUNESCO, si ditë ndërkombëtare që festohet për tëpromovuar leximin, botimin, si dhe mbrojtjen e pronësintelektuale nëpërmjet të drejtës autoriale, ishin të ftuarnxënës, studentë, shkrimtarë, botues dhe përfaqësues tëinstitucione të Kosovës.

Manifestimi është përshëndetur nga drejtori iBKUK-së dhe përfaqësues të rëndësishëm të kulturësdhe të institucioneve, si dhe janë dhuruar simbolikisht99 libra për lexuesit e moshave dhe profileve tëndryshme.

Janë lexuar edhe fragmente të veprave të shkrim-tarëve të njohur botëror Servantesit dhe Shekspirit, sidhe, për nder të 100-Vjetorit të lindjes së gjuhëtarit tëmadh Eqrem Çabej, është emetuar zëri i tij, i incizuargjatë ligjëratave të tij të mbajtur me studentët eUniversitetit të Prishtinës.

Në Ditën Ndërkombëtare të Librit dhe e të Drejtëssë Autorit, BKUK dhe botuesit kosovarë promovuanprojektin i cili parasheh që në përvjetorët e kësaj dite tëthemelojnë nga një bibliotekë të re me fondin e libraveqë do të dhurojnë autorët, botuesit, institucionet dheindividët. Kjo iniciative filloi me dhurimin e një fondilibrash për themelimin e bibliotekës së shkollës nëfshatin Guncat të Malishevës.

Malishevë (Guncat), 13 maj 2008

Në kuadër të projektit të iniciuar nga BibliotekaKombëtare dhe Universitare e Kosovës, që, çdovit, simbolikisht, me rastin e Ditës Ndërko -

mbëtare të Librit dhe e të Drejtës së Autorit, të themelohetnga një bibliotekë në njërën nga shkollat e Kosovës, sotështë inauguruar biblioteka e parë në shkollën fillore“Dëshmorët e Kombit” në Guncat të Malishevës.

Në kuadër të këtij projekti, bibliotekës së shkollës sëGuncatit i janë dhuruar 503 tituj, përkatësisht 1100ekzemplarë - literaturë për fëmijë dhe të rritur, ngabotues, institucione dhe individë, si: BibliotekaKombëtare dhe Universitare e Kosovës, Shtëpia Botuese,,Faik Konica”, Shtëpia Botuese ,,Artini”, ShtëpiaBotuese ,,Rozafa”, Akademia e Shkencave dhe Arteve eKosovës, PEN Qendra e Kosovës, Instituti Albanologjiki Prishtinës, Shtëpia Botuese, “Libri Shkollor”, si dhe ngashkrimtari dhe studiuesi - dr. Milazim Krasniqi.

DITA BOTËRORE E LIBRIT NË BKUK

INAUGUROHET BIBLIOTEKASHKOLLORE NË GUNCATTË MALISHEVËS

KREU I KOMUNËS SËPRIZRENIT NË PËRKRAHJETË BIBLIOTEKAVEPrishtinë, 24 korrik 2008

Kreu i Komunës së Prizrenit - Ramadan Muja, kapritur drejtorin e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, Sali Bashota si dhe drej-

toreshën e Bibliotekës Ndërkomunale të Prizrenit,Sahadete Sadikaj.

Në këtë takim, kreu i komunës së Prizreni ka premtuarpërkrahje për të ndihmuar procesin e automatizimit tëBibliotekës Ndërkomunale të Prizrenit, si dhe të të gjithabibliotekave komunale dhe bibliotekave të institucioneveshkollore e universitare, duke premtuar, njëkohësisht edhepërkrahje në infrastrukturë dhe pasurim të fondeve të bib-liotekave.

Biblioteka Ndërkomunale e Prizrenit është biblioteka eparë e pajisur në programin “Aleph 500”, e cila synon tazhvillojë dhe zgjerojë këtë program edhe në bibliotekat etjera në kuadër të komunës së Prizrenit, me qëllim që tëlehtësojë punën e kësaj biblioteke në ofrimin e shërbimeve.

Dita Ndërkombëtare e Librit dhe e të Drejtës së Autorit në BKUK

21


AKTUALITETE

Turqi (Edirne), 5-7 qershor 2008Në Edirne të Turqisë, nga 5-7 qershor 2008, u mbajtsimpoziumi “Menaxhimi i informacioneve/doku-menteve, dhe bashkëpunimi midis bibliotekave nëvendet e Ballkanit”. Në këtë simpozium morën pjesë:Turqia, Kosova, Bullgaria, Kroacia, Rumania, Serbia,Moldavia, Bosnja e Hercegovina dhe Greqia.

Simpoziumi trajtoi tema nga fusha e bibliotekarisë dhemënyrën se si bibliotekat të luajnë rol më të fuqishëm nëmarrjen e iniciativave të bashkëpunimit të vendeve tëBallkanit në këtë fushë. Në këtë aktivitet, Kosova u për-faqësua nga drejtori i BKUK-së, dr. Sali Bashota, dhe ngaBesim Kokollari, udhëheqës i programit “ExLibrisAleph500”.

Pjesëmarrja e përfaqësuesve të Kosovës në këtë sim-pozium me karakter ballkanik u mbështet ngaOrganizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë(OSBE), misioni në Kosovë.

Në këtë simpozium, Kosova ishte në qendër të disku-timit, sidomos në paraqitjen e panelit plenar të prof.

Stoyan Denchev, nënpresident i Konferencës sëRektorëve të Republikës së Bullgarisë, dhe të prof. dr.Huseyin Baci, nga Universiteti Teknik i Lindjes sëMesme në Ankara të Turqisë.

Prishtinë, 4 korrik 2008

Është festuar me një simbolikë të veçantë, Ditae Pavarësisë së SHBA-ve në Këndin Amerikantë Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të

Kosovës, nëpërmjet fjalëve përshëndetëse, mirënjo-hjeve, muzikës, lojërave shpërblyese,kuizeve.

Laura Hotchla, zëvendësshefe përMarrëdhënie me Publikun, në AmbasadënAmerikane në Prishtinë, ka falënderuar nëemër të Ambasadës së Shteteve të Bashkuaraamerikane, duke thënë se është një nder qëkëtu në Kosovë festohet aq shumë pavarësiae Amerikës. Laura Hotchla e ka cilësuar mefat faktin që në Kosovë janë tri kënde të tilla:në Prishtinë, Prizren dhe Mitrovicën Veriore.Ajo, ndër të tjerash, ka theksuar se KëndiAmerikan në Prishtinë është shumë fatlum qëka vullnetar aq të shumtë dhe fal tyre ështëbërë edhe realizimi i shënimit të kësaj date.

Aktivitetet festive, me rastin e 4 Korrikut, i ka hapurkoordinatorja e Këndit Amerikan në Prishtinë, ArtaBuzhala, ndërsa në emër të Këndit Amerikan nëPrishtinë, vullnetarët e këtij Këndi, në shenjë falënderi-mi për mbështetje, i kanë ndarë mirënjo hje AmbasadësAmerikane në Prishtinë.

BKUK - NË SIMPOZIUMIN E BIBLIOTEKAVETË SHTETEVE TË BALLKANIT

Dr. Sali Bashota (Kosovë), Hüseyin Ba-ci (Turqi) dhe BesimKokollari (Kosovë)

Dita e Pavarësisë së SHBA-ve në Këndin Amerikan

FESTOHET DITA E PAVARËSISË SË SHBA-ve

Prishtinë, 11 shtator 2008

Dy burime të veçanta elektronike iu shtuan kolek-sioneve elektronike të Sektorit të Muzikës nëBibliotekën Kombëtare dhe Universitare të

Kosovës: Grove Music Online dhe Encyclopedia of PopularMusic. Të dy këto burime u dedikohen në radhë të parëlexuesve e përdoruesve të profilit muzikor, e më pas edhepërdoruesve të interesuar të profileve të tjera.

Grove Music Online është burim elektronik më autori-tativ në të gjitha aspektet në fushën e muzikës. Ky burimpërfshinë 50 000 artikuj dhe 28 000 biografi në të cilatkanë kontribuar mbi 6 000 studiues nga e mbarë bota.Abonimi në Grove Music Online përfshin edhe OxfordComapnion to Music (20020, i cili ofron më shumë se 8000 artikuj për kompozitorë, dirigjentë, interpretues, vepraindividuale, instrumente, forma dhe zhanre muzikore.

The Oxford Dictionary of Music (2006), është burim

elektronik që jep informacione më të gjëra në fushën emuzikës, duke i plotësuar nevojat kryesisht të studentëve nëstudimet themelore si dhe të përdoruesit të interesuar.

Encyclopedia of Popular Music - i botuar në 10 vëllime,tashmë ofrohet në formë elektronike përmes internetit edhenë BKUK. Ajo ka 27 000 zëra, të cilët mbulojnë tema ngamuzika popullore e të gjitha zhanreve të periudhës prej vitit1900 deri më sot. Jepen po ashtu edhe data të rëndësishme,biografi dhe informacione më të gjera për artistët të përf-shirë në këtë enciklopedi së bashku me një diskografi tëkompletuar që përfshinë etiketat e incizimeve, datën ebotimit, si dhe një sistem të rangimit me 5 yje të albumevetë tyre.

Duhet të theksohet se abonimi në këto dy burime tëOxford University Press është mbështetur financiarisht ngaRaiffeisen Bank në Kosovë me vlerë prej 4,782,76 dollarëveamerikanë për tri vite në vazhdim deri më 31 tetor 2011.

22


AKTUALITETE

Kanada (Quebec), 15 gusht 2008

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovësu përfaqësua në mesin e institucioneve më tëlarta bibliotekare të shteteve të ndryshme të

botës, në Kongresin e 74-të Botëror të IFLA-s nëQuebec të Kanadasë.

Federata Ndërkombëtare e Shoqatave dheInstitucioneve Bibliotekare (IFLA), nga data 10 deri 15gusht 2008, mbajti Kongresin e 74-të me radhë nëqytetin Quebec të Kanadasë, në të cilin morën pjesëpërfaqësues të institucioneve më të ndryshme ngambarë bota. Tema bosht e këtij Kongresi ishte:“Bibliotekat pa kufij: drejt mirëkuptimit global”.

Kongresi kishte sesione të ndryshme, si ato në zhvil-limin e bibliotekave kombëtare, publike, speciale, tra-jnim e zhvillim, bashkëpunim bibliotekar etj.; semi-nare, takime e diskutime me karakter të veçantë bib-liotekar e informativ, panair të botuesve të mëdhenjbotëror në fushën e bibliotekarisë, ekspozita të kom-

panive që ofrojnë pajisje audio-vizuale, sisteme kom-pjuterike, shërbime informative, shërbime të avancuaradigjitale etj.

Në këtë Kongres, nga Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës (BKUK) morën pjesë Drejtori iBibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, dr.Sali Bashota, dhe Kryetari i Shoqatës së Bibliotekarëvetë Kosovës, Besim Kokollari. Qëllimi kryesor i pjesë-marrjes së përfaqësuesve të BKUK-së në këtë Kongresishte paraqitja e kërkesës me shkrim Bordit udhëheqëstë IFLA-s për pranimin e BKUK-së dhe të Shoqatës sëBibliotekarëve të Kosovës anëtarë të rregullt të kësajFederate botërore të bibliotekave, duke e përfaqësuarrepublikën e Kosovës me kodin e saj shtetëror.

Pjesëmarrja e përfaqësuesve të Republikës sëKosovës në këtë Kongres bibliotekar me karakterbotëror është mbështetur financiarisht nga Organizatapër Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE)Misioni në Kosovë.

BKUK - NË KONGRESIN BOTËROR TË IFLA-s

BKUK-së I SHTOHEN EDHE DY BURIMEELEKTRONIKE NGA FUSHA E MUZIKËS

23


AKTUALITETE

Prishtinë, 4 shtator 2008

Biblioteka Kombëtaredhe Universitare eKosovës, organizoi

sesionin: “Sistemi i IntegruarAleph 500 në Bibliotekat eKosovës”, i cili kishte për qël-lim njoftimin e bib-liotekarëve, profesionistëvedhe vendimmarrësve për bib-lioteka lidhur me fazën e parëtë modernizimit dhe automa-tizimit të bibliotekave publiketë Kosovës.

Fjalën e hapjes e paraqitidrejtori i BKUK-së, dr. SaliBashota, i cili dha një pasqyrëtë pëgjithshme për imple-mentimin e Programit Aleph500 dhe rezultatet që ka arrit-ur BKUK nëpërmjet këtij programi,duke përfshirë këtu edhe zgjerimin ekëtij rrjeti në bibliotekat publike.

Drejtori Bashota ka përmendurse BKUK, e cila sipas Ligjit përBibliotekat, është qendër e orga-nizimit dhe menaxhimit të rrjetitbibliotekar në Kosovë, ka marrëpërgjegjësi që të shtrijë rrjetin e pro-gramit biblitekar Aleph 500 në bib-liotekat ndërkomunale të Kosovësme licenca testuese dhe funksionale

Ai më tej ka theksuar se BKUK,duke u mbështetur në zhvillimin ekëtij programi në bibliotekat eKosovës, ka hartuar dy projekteparalele: njërin për automatizimin eshërbimeve bibliotekare në bib-liotekat ndërkomunale të Kosovësdhe tjetrin për automatizimin eshërbimeve bibliotekare për bib-liotekat e fakulteteve të Universitetit

të Prishtinës dhe, si rrjedhojë, pro-jektet u janë dorëzuar Rektoratit tëUniversitetit të Prishtinës, Mini -strisë së Kulturës, Rinisë dheSporteve dhe Ministrisë së Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë dheudhëheqja e BKUK-së pret mbësh -tetje financiare të këtyre projektevepër vitin 2009.

Programi Aleph 500, posBKUK-së dhe bibliotekave ndërko-munale, parashihet të shtrihet edhenë të gjitha bibliotekat e fakultetevetë Universitetit të Prishtinës, pastajnë Bibliotekën e Kuvendit të Repu -blikës së Kosovës, në bibliotekat einstitucioneve më të larta shkencoree kulturore etj., në mënyrë që të kri-johet katalogu përmbledhës i mate-rialeve bibliotekare në Kosovë qëështë një nga projektet më kapitaletë bibliotekarisë, i cili u ofron lex-

uesve informacione të shpejta e tësakta për koleksionet bibliotekarenë përgjithësi.

Drejtori i BKUK-së ka bërëthirrje për një përkrahje më tëmadhe të institucioneve qeveritare,në mënyrë që të shtrihet dhe zgjero-het rrjeti i këtij programi në tërëKosovën.

Në këtë sesion kanë referuar:Besim Kokollari, i cili ka folur përProjektin Aleph në rrjetin e bib-liotekave të Kosovës; Ramush Zeka- për administrimin harduerik dhesoftuerik të SIB Aleph 500; LavdijeRrahmani - për Aleph-in dhe pro-cesin e pasurimit të koleksioneve nëBKUK; si dhe Bukurije Haliti, ecila ka folur për katalogun dhe kat-alogimin respektivisht për perspek-tivat e zhvillimit të programit Alephnë Kosovë.

SESION PËR MODERNIZIMIN DHE AUTOMATIZIMINE BIBLIOTEKAVE TË KOSOVËS

Sesioni “Sistemi i Integruar Aleph 500 në Bibliotekat e Kosovës

TAHIR FONIQI, TIPAT E BIBLIOTEKAVE NË KOSOVË: 1944-1986, BKUK, PRISHTINË 2008

Libri, “Tipat e bibliotekave në Kosovë: 1944-1986”, është libri më i ri i përgatiturnga studiuesi Mr. Tahir Foniqi, i cili para lexuesit prezanton në formë përmbled-hëse historikun e bibliotekave në Kosovë gjatë periudhës 1944 - 1986.

Libri përmban një numër shumë të madh shënimesh statistikore mbi numrin ebibliotekave, tipat e bibliotekave dhe numrin e fondeve. Në të janë trajtuar një numëri konsideruar temash, si: formimi i rrjetit të bibliotekave, struktura e koleksioneve qëposedojnë bibliotekat, problemi i strukturës së përdoruesve të koleksioneve bib-liotekare, mbi kuadrot profesionale dhe mënyrën e rregullimit të koleksioneve,veprimtarinë arsimore e kulturore të bibliotekave.

Libri “Tipat e bibliotekave në Kosovë: 1944-1986” është i pajisur edhe me shënimesqaruese dhe fusnota.

SINAN GASHI, MOZAIKU ARTISTIK (1930 - 1939), [AUTORI], PRISHTINË 2008

Shkrimtari dhe publicisti Sinan Gashi, paraqitet para publikut me botimin më tëri me titull “Mozaiku artistik (1930 - 1939)”. Në këtë libër autori hedh dritëmbi kulturën, artet dhe letërsinë e viteve 30-ta të shekullit XX, që, sipas autorit,

është periudha me e suksesshme në krijimtarinë letrare, ku u vunë bazamentetfillestare të disa gjinive e llojeve të artit; me aktorë më të përkushtuar, me letrarë ide-alistë e arsimtarë, me intelektualë ambiciozë e sakrifikues, muzikantë shumë tëpërkushtuar, piktorë jashtëzakonisht të talentuar.

Libri “Mozaiku artistik (1930 - 1939)”, riaktualizon emrat e shumë krijuesve tëanatemuar siç ishin: Gjergj Fishta, Asdreni, Kristo Floqi, Anton Harapi, BernardinPalaj etj.. Ky botim, po ashtu, përmban edhe të dhëna të shumta bibliografike, ku përfshihet një listë e gjatë etitujve të librave dhe periodikut të botuar gjatë viteve 1930 - 1939.

BIBLIOGRAFIA PËRMBAJTËSORE E SEMINARIT NDËRKOMBËTAR PËR GJUHËN, LETËRSINË DHE KULTURËN SHQIPTARE 1974-2007,INSTITUTI ALB-SHKENCA, PRISHTINË 2008

Puna dhe veprimtaria 25-vjeçare e Seminarit për Gjuhën, Letërsinë dhe KulturënShqiptare, është prezantuar kohëve të fundit para lexuesit në formë të përm-bledhur bibliografike, nga studiuesi Dr. Begzad Baliu dhe botuar nga Instituti

Alb-Shkenca. Në këtë bibliografi janë të radhitura, sipas standardeve bibliografike, tëgjitha punimet, studimet, kumtesat, ligjëratat etj., të revistës së këtij institucioni metë njëjtin emër, e cila gjatë viteve1974-2007 ka nxjerrë në dritë njëzetë e pesë numranë tridhjetë vëllime.

Bibliografia përmban një parathënie, në të cilën autori ofron të dhëna të çmueshmembi historikun e themelimit dhe veprimtarisë 25-vjeçare të Seminarit për Gjuhën,Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare.

Bibliografia është e organizuar në dy forma: në radhitje kronologjike, sipas numrave të revistës, ku për brendasaj është e përdorur mënyra e radhitjes sipas pasqyrës së lëndës së revistës, duke vazhduar me pas sipas alfabetit;dhe në formën e dytë, respektivisht në radhitje alfabetike globale. Në çdo njësi bibliografike, autori ka ofruar edhedisa të dhëna përshkruese, si: nëntitujt e punimeve, shënimet dhe fusnotat. Bibliografia, gjithsej ka 1395 njësibibliografike, të radhitura në 369 faqe.

Në kuadër të saj është punuar edhe një listë me emrat e pjesëmarrësve të huaj në Seminar gjatë viteve 1974-2007 dhe, krejt në fund, indeksi alfabetik i autorëve të ligjëratave dhe kumtesave.

Gjon BERISHA

24


BOTIME

biblio · romanin “gjenerali i ushtrisë së vdekur” të ismail kadaresë: botimet, përkthimet...

Documents