Монголын түүх

Хичээл № 9,10

9-р анги

Монголд бурхны шашин дэлгэрсэн нь

Э.Цэрэнбаатар

Зорилт • Бурханы шашны үүсэл

, гарал

• Монголд бурхны шашин дэлгэрэх шалтгаан , нөхцөл

• Монгол дахь бурхны шашны шинэ дэлгэрэлт

Буддын шашны түүх

• Дэлхийн анхны шашин .НТӨ V зуунд Энэтхэг оронд үүссэн

• Гол номлол , сургаалийн судар: “Ганжуур”, “Данжуур” , “ Алтангэрэл

• Буддын шашин Монголд 3 удаа дэлгэрсэн байдаг. • 16-р зуунд Түмэдийн Алтан хан анх “Далай лам” гэдэг

цолыг бий болгосон .Энэ нь цаашдаа дэлхийн буддын шашны тэргүүний нэр болсон .

• 4-р далай лам Ёндонжамц нь Батмөнх Даян хааны удам ,Алтан ханы гуч байжээ.

• Монголын шарын шашны тэргүүний нэр: Богд Жибзундамба хутагт гэдэг ба эхний 2 Богд монгол хүн байсан ба сүүлийн 7 Богд Төвд хүн байжээ.

Буддын шашны түүх • Буддын шашныг үндэслэгч Сиддарта

Гаутама нь түүхт бие хүн байсан бөгөөдэртний Энэтхэг орны умар зүгт оршихШагж вангийн мэдлийн нутагт буюуодоогийн Балбын Лүмбинид хаан хөвгүүнболж мэндэлсэн байна. Тэрээр 29 насхүртлээ хааны ордонд амьдран эхнэрхүүхэдтэй болсон хойноо амьдралыгсудлах зорилго тавьжээ. Ийнхүү ордноосгарч 6 жил ууланд суун даяан хийнгэгээрч, хутугтын дүрийг олон "ХутагтынДөрвөн Үнэн"-ий сургаалийг айлдсан ньБуддын гүн ухааны үндэслэл болсонбайна.

Буддын шашин нь Ази тив, түүний дорно дахинаа үүсэж, дэлгэрэн тархаж дэлхийн энэ бүс нутгийн хүн ардын соёл иргэншлийн үндэс болон хөгжиж иржээ.

Буддын шашны өнөөгийн тархалт

• Өнөө үед буддын шашин болон түүний гүн ухааны онолыг Ази тивийн олонхи орон, тухайлбал, Энэтхэг, Балба, Хятад, Бутан, Шри Ланка, Бирм, Лаос, Тайланд, Камбож, Вьетнам, Сингапур, Монгол, Япон, Солонгос зэрэг орны ард түмэн даган биширдгээс гадна сүүлийн жилүүдэд өрнөдийн орнуудад, тухайлбал, АНУ, Их Британи, Франц, Итали, Голландзэрэг орнуудад буддын судлал идэвхтэй явагдан даган бишрэгчдийн тоо ч нэмэгдсээр байна.

Богд Зонхов

Дээрхийн гэгээнтэн , дэлхийн буддын шашны тэргүүн ,

14-р далай лам Данзанжамц

Монголд бурханы шашин дэлгэрэх шалтгаан , нөхцөл

• Монгол оронд буддын шашин нийт гурван удаа нэвтэрсний гурав дахь нь бидний єгvvлэн буй энэ vед тохиожээ. Ємнє нь хоёр ч удаа нэвтрээд, тєрийн шашин болж Их хаадын дэмжлэгийг олж байсан ч хаад язгууртны орд єргєєнєєс тєдий л хальж чадаагvй байна. ХVI зууны хоёрдугаар хагасаас Монголд Бурхны шашны шарын урсгал хvчтэй нэвтэрчээ. Шарын шашин чухам яагаад энэ vед хvчтэй дэлгэрэх болов гэвэл тухайн vеийн нийгэм, улс тєрийн байдал, Монгол, Тєвд хоёр улсын ашиг сонирхол нэгдэн нийлснээс болжээ.

• Монголчуудын шvтдэг онгод шvтээнийг айл бvрээс хураан авч шатаах, бєє удганыг залж бєєлvvлсэн хvнд малын торгууль оногдуулах зэрэг арга хэмжээ авчээ.

Шарын шашны лам нар єєрийн шашныг Монголд дэлгэрvvлэхдээ монголчуудын гол шvтлэг бєє мєргєл, бєє нартай ширvvн тэмцэл хийжээ.

Тийнхvv XVI зууны хоёрдугаар хагаст Монгол нутагт бурхны шашин нэвтэрч улмаар шарын урсгал нь давамгайлах хандлагатай болж нийт Монгол даяар дэлгэрчээ. Бурхны шашин дэлгэрснээр Энэтхэг, Тєвдийн соёлын нєлєє Монголд нэвтрэх гvvр болж єгєв. Монголчууд тийнхvv бурхны шашныг сvслэн дэлгэрvvлсэннь улс тєрийн хувьд нэгдэж чадахгvй учир оюун санаагаараа шашны тугийн дор нэгдэх гэсэн зорилготой нь холбоотой байв.

Монголын буддын сүм хийдүүд • Тvмэдийн Алтан хан, Тєвдийн Далай лам

нар Монголд шарын шашин дэлгэрvvлэхэдчухал vvрэг гvйцэтгэжээ. Халхад Абатайсайн хан 1586 онд Эрдэнэзуу хийдийгбайгуулав.

Амарбаяслгалант хийд

Манжийн Найралт төв хааны зарлигаар Өндөр гэгээн Занабазарын дурсгалд зориулж тухайн үед Их Хүрээ байрлаж асан газар тус хийдийн барилгуудыг бүтээжээ. 1727 онд барьж эхлэн 1736 онд дууссан.

Төвхөн хийд

Анхдугаар богд Жибзундамба хутагт Өндөр гэгээн Занабазар 1651 онд бариулсан

Манзушир хийд

Манзушир ламтны анхдугаардүрийн хувилгаанЛувсанжамбалданзанудирдан 1733 онд Богдхануулын энгэрт бариулснаарМанзуширын хийдийн суурьтавигджээ.

Гандантэгчэнлин хийд

Их хүрээ нь 1809 онд Далхын дэнж гэх газарт Шар сүм нэртэйгээр анх суурь тавигдаж, 1838 онд Тавдугаар Богд Жибзундамба Хутагтын зарлигаар. Их хот мандалын сүмбайгуулагдсан нь өнөөгийн Гандантэгчэнлин хийд юм. Богд хаан буюу Наймдугаар Богд Жэвзүндамба хутагтын санаачилгаар 1911 онд 80 тохой өндөртэй алтан Мэгжид Жанрайсиг бурханыг бүтээж залсан байна.