FAQE 1Prill 2015; Nr. 4(316)

Organizata e Bashkuar e Veter-anëve të LANÇ (OBVL) dhe ShoqataKulturore-Atdhetare "Tirana",përkujtuan të shtunën me 21 Mars2015, patriotin e shquar, ish ushtar-akun e talentuar, veteranin dheprindin shembullor, Hamit Keçi, në100-vjetorin e ditëlindjes së tij. Qin-dra pjesëmarrësit në këtë takimpërkujtimor, veteranë të LANÇ,familjarë, miq dhe të afërm të Famil-jes Keçi, në fillim ndoqën me interestë jashtëzakonshëm Dokumantarinkushtuar "Njeriut që deshëm e që namungon aq shumë".

Kryeredaktor: Halil RAMA ; Zv/Kryeredaktor: Sakip Cami Email: veterani.obvl@yahoo.com / website: WWW.VETERANIOBVL.ORG

GAZETË PERIODIKE. NR. 4 (316) Prill 2015 ÇMIMI: 20 LEKË

ORGANIZATA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFASHISTE NACIONALÇLIRIMTARE TË POPULLIT SHQIPTAR (OBVL)

KRYESIA E OBVL, KËRKESË ZYRTARE KRYEPARLAMENTARITMETA DHE KRYETARËVE TË PARTIVE PARLAMENTARE

DEKRIMINALIZIMI TE NIS MEDENIMIN E KRIMEVE TE DIKTATORIT

FAQE 8 FAQE 4

Haki Stërmilli,i harruari i

madh?!

LANÇ në një botimshkencor të Arkivit

të ShtetitÇdo foto shpreh më shumë se 1000 fjalë

70 vjet më parë uinagurua Shkolla

Ushtarake"Skënderbej"

Gur themeli për tëtransmetuar vlerat

më të mira tëatdhedashurisë

Nënkolonel Arian OSMANI

Jeta e luftëtarit patriot Hamit Keçi, nga lufta për çlirim tek burgosja pas

përplasjes me Enver Hoxhën

NJË JETË NË LUFTË - HAMIT KEÇI, 1915 - 2015

"Duhet bërë diçka që ky person-alitet i letrave dhe i kulturës të mos ilihet harresës…", më tha studjuesi injohur Xhezahir Abazi, kur e takovapër këtë intervistë kushtuar shkrim-tarit të njohur Haki Stërmilli, njeriutqë shumë kush nga ne e njeh për ro-manin e tij emblematik, "Sikur të ishadjalë". Xhezair Abazi, njeriu i nxënë iletrave shqipe, modestisht dhe me njedurim vetmitar sa edhe dinamik, kadekada që studion jetën dhe veprën eStërmillit, i cili këtë maj ka 120 vje-torin e tij të lindjes.

Që kurse realizoi në vitin 1983 stu-dimin e parë për Haki Stërmillin, Aba-zi në mënyrë këmbëngulësë dhevlerësuese periodikisht i ka kushtu-ar vëmëndje apekteve të veçanta tëkrijimtarisë të njeriut i cili sikundërnënvizon ai, "ka qënë ngaherë nërrjedhë të kundërt me rrymat korentepolitike, regjimet dhe ideologjitë endryshme zotëruese". I mëmësuar menjë sistem vlerash të pakundërshtu-ara në studimet e tij, nga viti 2012,Xhezair Abazi, ka realizuar njemonografi të plotë mbi vepren letraredhe jeten (rreth 300 faqe), të njeriutqë shkroi "Sikur të isha djalë" në vitin1936 ndoshta i vetmi roman "bestsell-er" me ribotimet periodike në vite, njëroman apoteozë për të drejtat e nje-riut në përgjithësi dhe të femrës nëveçanti. "Jeta dhe procesi letrar","Raportet e objektives me objektiven",me dhjetra studime per poezine e ro-manin në shtypin e Tiranës e Prish-tinës, Monografia "Ezopi i Dibrës", janëdisa nga botimet e Xhezair Abazit, icili me këtë monografi të re synon tijapë më shumë dritë veprës letrare tëkëtij shkrimtari i cili sjell periudhadramatike historiko-shoqërore, ngjar-je, fakte, heronj dhe karaktere plot in-tensitet emocional.

Vijon në faqen 16

Ing. Myfit GUXHOLLI

Njerëzve të mëdhenjsi Hamit Keçi u

kujtohet vetëm dita elindjes

Gjenerali që luftoi fashizmin dhe sfidoi komunizmin, kërkesëzyrtare Kuvendit për dënimin e figurës së ish-diktatorit

Rrahman Parllaku: Pse duhen hequrdekoratat dhe titujt për Enver Hoxhën

Nga Arben TAFAJ*

Është gjetur një mënyrë origjinale dhe e pakon-tenstueshme pë rolin dhe kontributin e sh-qiptarëve në Luftën e II-të Botërore dhe kjo ështëpërgatitja e një albumi fotografik për periudhën1939/1945. Ky album u përgatit në kuadrin e 70vjetorit të clirimit të vendit nga pushtuesit na-zifashistë nën drejtimin e Drejtorit të Përgjths-hëm të Arkivave të Shqipërisë...

Nga Flora Nikolla

FAQE 3

Profili interesant,trimëror dhe fisnik iMestan Ujanikut

Nga Zylyftar Hoxha

FAQE 10

Deputetë, shkrimtarë dhe artistë të njohur nëpromovimin e librit të bashkëautorëve Halil Rama

dhe Sakip Cami

FAQE 9

"Trupi pedagogjik cilësor dhe stu-dentët e përkushtuar, kabinetet e reja,laboratoret, ambjentet e komandës dhetë një jetese normale...

FAQE 11

Është nder dhe privilegj për mua që nëemër të Shefit të Shtabit të Përgjithshëm tëForcave të Armatosura, Gjeneral MajorJeronim Bazo, të përshëndes në 100 vje-torin e lindjes... FAQE 4

Shoqata Tirana, që nga krijimi i saj në vitin1991, ka zhvilluar dhe ka marrë pjesë nëqindëra veprimtari me karakter përkujtimor.Por ky takim përkujtimor, me Organizatën eBashkuar të Veteranëve ...

FAQE 6

ALBUMI FOTOGRAFIK PËR SHQIPTARËT NËLUFTËN E II BOTËRORE, NJË REALIZIM I

SHKËLQYER I ARKIVIT QËNDROR SHQIPTAR

"Bajram Ndreu i ZallDardhës, bir i shquar injë familje të madhe"

FAQE 2 Prill 2015; Nr. 4(316)

INTERVISTA

Kryetari i Organizatës së Bashkuar të Veteranëve të Luftës

Antifashiste Nacional-Çlir-imtare, Rrahman Parllku,kërkon nga Kuvendi i Sh-qipërisë heqjen e titujve dhedekoratave për ish-diktator-in Hoxha. Një nga emrat mëtë njohur të Luftës Antifash-iste, shprehet se Parlamen-ti duhet të miratojë një ligjpër të hequr gjithë vlerësim-et për diktatorin. Në një in-tervistë për "Koha Jonë", Par-llaku shprehet se ky do tëishte hapi i parë dhe real idekomunistizimit.

Ai thotë se në listën eheqjes së dekoratave duhettë jenë dhe persona të tjerëqë kanë kryer krime. Porsimbolika e Enver Hoxhësështë më e dukshme sipas tijdhe një hap i tillë duhet tëishte bërë që më parë. Nëemër të shoqatës, ai i ka dër-

Kryetari i OBVL, gjeneral-lejtënant (në pension)Rrahman Parllaku, më 17 prill do të festojë 96-vjetorin e ditëlindjes. Ai lindi më 17 prill 1919në fshatin Novoselë-Kukës. Ka mbaruar Akadem-

inë e Lartë të Ushtrisë në ish-Bashkimin Sovjetik. Ka shër-byer për 30 vjet në ushtri ku ka kryer funksione të ndry-shme si: tre vjet zëvendës-shef i Shtabit të Përgjithshëm tëUshtrisë; 11 vjet zv/ministër i Mbrojtjes, etj. Është dënuarnga diktatura komuniste me akuzën e sajuar si pjesëtar i tëashtuquajturit "grup puçist në ushtri" dhe ka kryer 17 viteburg politik. Në moshë të re, Rrahman Parllaku i bashkohetLëvizjes rinore anti-fashiste të qytetit të Vlorës, meqë bash-kë me të atin dhe të vëllanë për shkaqe ekonomike ishinvendosur në Selenicë të Vlorës dhe më 1939-n në qytetin eVlorës. Në 6 janar 1943, caktohet komandant i njësive guer-ile të qytetit të Vlorës dhe në fillim të vitit 1944 emërohetzv/komisar i Brigadës 8-të të Gjirokastrës. Ka marrë pjesëaktive në LANÇ; bashkë me brigadën e III-të kalon në Kos-ovë, ku pas çlirimit të Pejës me 17 nëntor 1944 emërohetkomandant i Divizionit.

Më 1946-ën, emërohet drejtor personeli në ministrinë eMbrojtjes, ndërsa në vitin 1947 gradohet me gradën kolonel.Në dhjetor 1947, emërohet drejtor i Drejtorisë Politike tëUshtrisë deri në prill 1948, kur u dërgua për studime nëBashkimin Sovjetik, ku i mbaroi studimet e larta ushtarakepranë Akademisë së përgjithshme të ushtrisë sovjetike"K.E.Voroshillov". Me t'u kthyer në atdhe, emërohet drejtor idrejtorisë për organizim-mobilizim në Ministrinë e Mbrojtjespër periudhën 1951-52, në vitet 1952-54 ishte zv/ministërdhe drejtor i prapavijave të Ushtrisë. Nga viti 1954-1961 ish-te zv/ministër i Mbrojtjes për përgatitjen luftarake të Ush-trisë. Në vitet 1961-1967 ishte komandant i forcave Ushtra-ko-detare; më 1967-1969, komisar i forcave ushtarako-de-tare; 1969-1970 ishte komisar i forcave ushtarako-Ajrore.Nga 1970-71, emërohet zv/ministër i Mbrojtjes për përgatitjeluftarake; nga 1971-74 ishte zv/shef i Shtabit përgjithshëmtë Ushtrisë.

Gradën Gjeneral-Major e merr në vitin 1952 dhe atë tëGjeneral-Lejtnantit në vitin 1964. Për merita të veçanta nëluftë i është dhënë titulli i lartë "Hero i Popullit". Është de-koruar me 9 urdhra dhe 3 medalje të luftës si edhe me treurdhra të shërbimit ushtarak për kontributin e dhënë nëngritjen e gadishmërisë luftarake të ushtrisë. Ishte deputeti Kuvendit Popullor në 7 legjislatura, nga viti 1945-1973; ishtekandidat i KQ të PKSH-së dhe nga tetori 1944, anëtar i KQ tëkësaj partie. Në vitin 1974, burgoset nga diktatura komu-niste me akuzën për pjesëmarrje në të ashtuquajturin "Puçushtarak për krimin e tradhëtisë ndaj atdheut, të sabotimitdhe agjitacionit e propagandës me rrezikshmëri të lartë". Nëbazë të këtyre akuzave është dënuar me 25 vjet heqje lirie,nga të cilat i ka vuajtur 16 vjet e tre muaj në burgun e Bur-relit (16 dhjetor 1974-17 mars 1991), si pjesëtar në të ashtu-

Gjenerali që luftoi fashizmin dhe sfidoi komunizmin, kërkesë zyrtare Kuvendit për dënimin e figurës së ish-diktatorit

Rrahman Parllaku: Pse duhen hequrdekoratat dhe titujt për Enver Hoxhën

Më 17 prill, gjeneral Parllaku 96 vjeç

quajturin 'grup të Beqir Ballukut'.Pas daljes nga burgu, iu drejtua Gjykatës së Lartë, me

kërkesën për pafajësi dhe ndoshta është nga të vetmit ish-të burgosur politikë të diktaturës që mori pafajësinë. Qëkuru lirua, gjendet në pension dhe merret me veprimtari sho-qëroro-politike.

Aktualisht është kryetar i (OBVL) Organizatës së Bash-kuar të Veteranëve të Luftës të Popullit Shqiptar. Në prilltë vitit të kaluar, me rastin e 95-vjetorit të ditëlindjes, udekorua nga Presidenti Nishanit, me Urdhrin "Nderi i Ko-mbit".

(Marrë nga gazeta "Koha Jonë", dt.26 mars 2015)

guar kreut të Kuvendit njëshkresë zyrtare ku shprehet

se përveç urdhrave tëshumtë që Presidiumi i Kuv-

endit Popullor i ka akorduarEnver Hoxhës, zyrtarisht aimban dekoratën "Hero i Pop-ull i t" , dekoratën "Hero iPunës Socialiste", "Ylli Par-tizan" nga Jugosllavia, "Heroii Popujve të Jugosllavisë" nëvitin 1946, si dhe "Suvorov",që u ishte dhënë gj i thëudhëheqësve të vendeve tëAleancës Anti fashiste tëLuftës së II Botërore. Sipastij, është detyrë e Kuvenditdhe partive për të mbajturnjë qëndrim zyrtar.

Z. Parllaku, keni bërënjë kërkesë për heqjen e de-koratave të ish-diktatoritHoxha. Një pjesë e dekorat-ave janë dhënë për meritagjatë luftës si komandant...

Së pari, dua të them senuk di se ku është thënë qëkomandant i luftës ka qenëEnver Hoxha. Komandantnuk ka qenë Enveri, koman-dant ka qenë Spiro Mosisu.

Luftën e ka drejtuar SpiroMosiu dhe Dali Ndreu. Kafakte për ketë, por unë nukdua të merrem me këtë çësh-tje. Unë nuk dua të themçfarë ka bërë apo s'ka bërëgjatë luftës Enveri. Ku kaqenë gjatë Operacionit tëDimrit? Ku del si drejtues op-eracionesh? Cilin repart kadrejtuar ai vetë. Unë nuk duat'i hyj kësaj pune. Unë po flaspër krimet që ka bërë diktat-ura dhe për këto duhet t'ihiqen medaljet. Ne si njerëzqë morëm pjesë në LuftënAnti fashiste tre detyrapatëm. Të çl ironim, tësillnim bollëk dhe mirëqenieekonomike dhe të kishim njëvend të hapur. Çfarë erdhipas luftës, sollëm dikaturën,në vend të bollëkut sollëmfukarallëkun dhe e izoluamvendin. Për këto, duhet dënu-ar dikatura.

Përse duhen hequr deko-ratat?

Sepse diktatura ështëpërgjegjëse për krimet e bëragjatë 45 viteve. Diktatura kadënuar fëmijë të palindur, nëbarkun e nënës. Ka dënuargjithë fëmijët e të dënuarve.Është dënuar një morinjerëzish të pafajshëm papasur asnjë bazë ligjore. Kjodiktaturë nuk mund të har-rohet kështu. Janë gjithë atokrime që janë kryer në emërtë një diktature dhe personii parë përgjegjës është EnverHoxha.

Ka shumë të tjerë që kanëfaj . Edhe unë duhet t ' ikërkojë falje popullit, pasi nënjëfarë mënyrë dhe unë ndi-hmova që të vinte kjodikaturë, për kohën që ishtepjesë e strukturave sh-tetërore. Unë vetë nuk e pra-nova faljen që u bë në vitin'91, por e kërkova të drejtëntime me gjyq.

Gjyqi verifikoi se gjithëprocesi ndaj meje dhe tëtjerëve ishte i inskenuar dhekështu u morën shumënjerëz më qafë. U vranë dheu ekzekutuan.

A nuk ishin krime këto?Por nuk janë të vetmet, janëme mijëra. E kam thënëedhe më parë, nëse do t'u ref-erohemi shifrave zyrtare qëruhen në Institutin e Inte-grimit të Përndjekurve Poli-tikë rezultojnë këto të dhë-na: Të ekzekutuar 6.023 per-sona; të vdekur në burg 1.065persona; të burgosur 17.300persona; të sëmurë mendorë260 persona; të internuarderi në vitin 1954 - 22.000persona si dhe të vdekur nëinternim 9.000 persona. Pot'i shtojmë kësaj shifre num-rin e fëmijve të internuarnën 14 vjeç, si edhe ata qëjanë internuar pas vitit 1954dhe që nuk janë përfshirë nëkëto lista, atëherë rezulton

(Vijon në faqen 3)

FAQE 3Prill 2015; Nr. 4(316)

REAGIMI

O rganizata e Bashkuar e Veteranëvetë Luftës Antifash-

iste Nacionalçlirimtare(OBVL) mbështe pa rezervaprocesin e dekriminalizimittë Kuvendit dhe të institu-cioneve të Shtetit.

Por duke e konsideruarkëtë si një proces jetik përfatet e vendit dhe të kombittonë, Kryesia e OBVL, i ështëdrejtuar me kërkesë zyrtarekryeparlamentarit Meta, kry-etarëve të partive parlamen-tare dhë gjithë deputetëve tëKuvendit të Shqipërisë, dukeinsistuar që Dekriminalizimitë nis me miratimin e njëLigji të veçantë nga ana juajqë të dënojë krimet e dikta-torit Enver Hoxha dhe t'i heqëatij po me ligj të veçantë tëgjitha Dekoratat dhe Titujt eNderit.

Ndërkohë që pltaforma juajpër dekriminalizimin e par-lamentit dhe të institucion-eve synon të vendosë rregul-lat më të ashpra, duke u ba-zuar në modelet më tëspikatura Evropiane dhebotërore si në Itali, ShBA,Britani,etj, Kryesia e OBVL ekonsideron absurde që ende,Enver Hoxhës - një ndër dik-

Kryesia e OBVL, kërkesë zyrtare kryeparlamentarit Meta dhe kryetarëve të partive parlamentare

DEKRIMINALIZIMI TE NIS MEDENIMIN E KRIMEVE TE DIKTATORIT

tatorët më të egër të EuropësLindore i njihen edne deko-

rata dhe tituj të lartë nderi.Përveç urdhrave të shumtë

që Presidiumi i Kuvendit Pop-ullor i ka akorduar Enver Hox-hës, zyrtarisht ai mban deko-ratën "Hero i Popullit", deko-ratën "Hero i Punës Social-iste", "Yll i Partizan" ngaJugosllavia, "Heroi i Popujvete Jugosllavise", në vitin1946, si dhe "Suvorov", që iuishte dhënë gjithëudhëheqësve të vendeve tëAleancës Antifashiste tëLuftës së II Botërore.

Zotërinj deputetë,OBVL kërkon me insistim

dënimin e diktatorit EnverHoxha edhe me Ligj, pasi nëndrejtimin dhe me urdhërin etij është kryer genocidi i pa-shembullt gjatë viteve të dik-taturës.

Shqipëria, duke e marrënë proporcion me numrin epopullsisë zë një nga vendete para në këtë drejtim.Nëqoftëse do t'i referohemi

shifrave zyrtare që ruhen nëInstitutin e Integrimit tëPërndjekurve Politikë rezul-tojnë këto të dhëna:Tëekzekutuar 6.023 persona;Të vdekur në burg 1.065 per-sona; Të burgosur 17.300 per-sona;

Të sëmurë mendorë 260persona; Të internuar deri nëvitin 1954 - 22.000 personasi dhe Të vdekur në internim9.000 persona. Po t'i shtojmëkësaj shifre numrin e fëm-ijve të internuar nën 14 vjeç,si dhe ata që janë internuarpas vitit 1954 dhe që nuk janëpërfshirë në këto l ista,atëhere rezulton se numri Ipërgjithshëm i i atyre qëkanë pësuar direkt per-sekutimin i kalon të100.000 personat.Brenda këtij bilanci tragjikështë edhe eleminimi, bur-gosja e internimi i elitës poli-tike, ku bëjnë pjesë dhethemelues e drejtues aktualtë organizatës tonë, si figurapolitike të respektuara qëkishin qenë drejtues të rep-arteve partizane e ministra,siç ishin: Kiço Ngjela, ManolKonomi, Fadil Paçami, MaqoÇomo, Sadik Bekteshi (gjen-eral lejtnant-Hero i Popullit),Rrahman Parllaku (gjenerallejtnant-Hero i Popullit), Mu-hamet Prodani (gjeneral lejt-nant-Hero i Popullit), gjener-al-majorët: Nexhip Vinçanidhe Ernest Jakova; luftëtarete shquara, drejtuese në luftëe aktiviste të OBVL: SelfixheBroja(Ciu), Zenepe Golemi(Ashiku), Liri Belishova,VeraNgjela (Pojani) e disa të tjera,por fatkeqësishttë dënuaranga regjimi diktatorial i En-ver Hoxhës.

Përballë këtij bilanci tëpërmasave tejet të frikshmee mizore është në nderin tuajqë me këtë ligj për dënimindhe heqjen e dekoratave etitujve të nderit tëdiktatoritHoxha, të ndikoni sadopak nëprocesin e pajtimit tonë ko-mbëtar, që ka nisur e vazh-don prej dy dekadash.

Rrahman Parllaku: Pse duhen hequr dekoratat dhe titujt për Enver Hoxhën

se numri i përgjithshëm i atyre qëkanë pësuar direkt persekutimin, ikalon të 100.000 personat. Brendakëtij bilanci tragjik, është edheeliminimi, burgosja e internimi ielitës politike, ku bëjnë pjesë edhethemelues e drejtues aktualë të or-ganizatës sonë, si i figurave politiketë respektuara që kishin qenë drej-tues të reparteve partizane e min-istra, siç ishin:

Kiço Ngjela, Manol Konomi, FadilPaçami, Maqo Çomo, Sadik Bekteshi(gjeneral lejtnant-Hero i Popullit),Muhamet Prodani (gjeneral lejtnant-Hero i Popullit), gjeneral-majorëtNexhip Vinçani dhe Ernest Jakova;luftëtaret e shquara, drejtuese nëluftë e aktiviste të OBVL: SelfixheBroja (Ciu), Zenepe Golemi (Ashiku),

Liri Belishova, Vera Ngjela (Pojani)e disa të tjera, por fatkeqësisht tëdënuara nga regjimi diktatorial iEnver Hoxhës.

Kërkesa juaj, a nuk duket si hak-marrje?

Kjo nuk është hakmarrje. Po tëishin hakmarrë ata që kanë vuaj-tur, fëmijët e Enver Hoxhës do tëishin zhdukur me kohë. Çfarë hak-marrje? Ne nuk po kërkojmë këtë.Po kërkojmë që të dënohet diktatu-ra. Nuk mund të mos dënohet dik-tatura, duke mos dënuar kreun ediktaturës.

Gj ithë luftëtarët që drejtuanluftën, u pushkatuan. Të gjithënjerëzit që dhanë kontribut edhe upushkatuan, edhe u dënuan. Unëkur flas flas jo për hakmarrje, nukpaguajnë fëmjët për hakmarrje.Nuk dënohen, por ama edhe nuknderohen.

Ka shumë raste si këto,domethënë kur fëmijët e personaveqë kanë kryer krime janë në postedrejtuese?

Nuk merrem me këtë, po flas nëparim. Unë them se jemi të vonuarnë këto masa. Unë jam liruar në 17mars 1991 dhe kam 24 vjet i liruar.Këto hapa duhet të ishin bërë që nëditën e parë. Tani është vonë. Muanuk më interesojnë partitë. Nuk hyjnë punët e partive. Unë i respektojqë kanë detyrat e tyre. Unë flas përshtetin dhe shteti duhet të veprojë. Itakon parlamentit të vendosë. I vde-kuri nuk dënohet, por parlamentiduhet të marrë një vendim, ta quajkriminel dhe të pastrohet. Parlamen-ti e ka detyrën kryesore. Edhe par-titë.

Veç Enver Hoxhës, ka emra tëtjerë që u duhen hequr dekoratat?

Me këtë le të merren ata që i kanë

hyrë kësaj pune. Ka secili pjesën evet. Unë nuk bëj ndarje të hesapeve.Unë nuk e bëj këtë. Përgjegjësi nukka pasur një njeri, kanë pasur edhetë tjerët. Unë thashë që kam edhevetë përgjegjësi, jo për luftën, për atëjam krenar. Por edhe unë kampërgjegjësi për atë që bënë. Jam i zh-gënjyer që një masë e tillë nuk ështëmarrë më parë. E bej publike dhe be-soj se do të ketë mbështetje nga tëgjithë që këto masa të merren.

Ju ia keni dërguar kërkesënkreut të Kuvendit. Por në koalicio-nin qeverisës sot ka dhe parti që ako-ma e cilësojnë Hoxhën si hero. Men-doni se do ta pranojë kërkesën tuajKuvendi?

Unë nuk pyes a e mbani Enverinnë shtëpi. Unë nuk dua ta shoh En-verin në mënyrë zyrtare të nderuardhe vlerësuar nga shteti im. Unë këtënuk mund ta pranoj.

(Vijon nga faqja 2)

FAQE 4 Prill 2015; Nr. 4(316)

PËRKUJTIMORE

Organizata e Bashkuar eVeteranëve të LANÇ (OBVL) dheShoqata Kulturore-Atdhetare"Tirana", përkujtuan të shtunënme 21 Mars 2015, patriotin eshquar, ish ushtarakun e tal-entuar, veteranin dhe prindinshembullor, Hamit Keçi, në 100-vjetorin e ditëlindjes së tij.

Qindra pjesëmarrësit nëkëtë takim përkujtimor, veter-anë të LANÇ, familjarë, miq dhetë afërm të Familjes Keçi, nëfillim ndoqën me interes të jas-htëzakonshëm Dokumantarinkushtuar "Njeriut që deshëm eqë na mungon aq shumë".

Për jetën dhe veprën e ide-alistit të ndershëm, patriotitdhe entuziastit ndaj çdo ideje qësillte progres, folën: Kryetari iOBVL-së, Rrahman Parllaku(gjeneral-lejtnant në pension,Hero i Popullit dhe Nderi i Ko-mbit) dhe Kryetari i Shoqatës"Tirana", Arben Tafaj. Ndërko-hë, bashkëkohësi i tij, SkënderMalindi solli kujtime nga rezis-tenca kundër fashizmit dhe dik-taturës komuniste.

Pjesemarrësit në këtë takimpërkujtimor, në emer të Shefit

Është nder dhe privilegj përmua që në emër të Shefit tëShtabit të Përgjithshëm tëForcave të Armatosura, Gjener-al Major Jeronim Bazo, të për-shëndes në 100 vjetorin elindjes së veteranit të luftës dhepatriotit të shquar, z. HamitKeçi.

Për arsye të angazhimevedhe detyrimeve të rëndësishmezyrtare, Gjeneral Bazo nukmund të ishte i pranishëm nëkëtë ngjarje të shënuar, jovetëm për familjarët e veteran-it e patriotit Hamit Keci, poredhe të të gjithë bash-këluftëtarëve e bashkëpunë-torëve të tij.

Hamit Keçi do të kujtohetnga të gjithë ne, si një person-alitet i shquar me përmasa ko-mbëtare. Gjatë gjithë jetës së tijai mbeti një idealist i nder-shëm, patriot, entuziast ndaj çdoideje që sillte progres, i gatshëmpër çdo sakrificë në emër tëbarazisë dhe drejtësisë njerë-zore.

Vlerat e larta morale dhe pa-triotike, cilësi të spikatura nëformimin e tij si ushtarak kar-riere, sollën edhe refuzimin ediplomës ushtarake të akade-misë së Torinos, sepse nuk pra-noi t'i shërbente Mbretit të Ital-isë, gjë e cila solli më pas dheburgosjen e tij.

Pas kthimit në Shqipëri nëvitin 1941, Hamiti iu përkush-tua kauzës së shenjtë të luftëspër lirinë e atdheut, i frymëzuarnga idealet e drejtësisë dhebarazisë shoqërore, me të cilatishte njohur dhe lidhur gjatëvuajtjes së dënimit në Itali. Këtoide ndikuan që jo vetëm ai, poredhe të gjitha familjarët e tij tëangazhoheshin me mish e meshpirt në lëvizjen kundër oku-patorit fashist.

Në fjalën e tij , me rastin e100 vjetorit të lindjes së luftë-tarit dhe ushtarakut të shquarHamit Keci, bashkëstudentiushtarak në Itali, nënkryetariaktual i OBVL Skënder Mal-indi tregoi

Pas pushtimit fashist të 7prillit 1939, vetëm pas 5 ditëshqeveria e kryeministritShefqet Verlaci i puthi dorënpushtuesve dhe organizoi për-gatitjen e kurorës për ViktorEmanuelin e III.

Ne, një grup studentëshshqiptarë ishim për studimeushtarakë në Milano, Torinodhe Modena të Italisë. Paspushtimit fashist të 7 prillit1939, ne e ndjemë vehten tëvrarë moralisht sepse u goditkrenaria jonë kombëtare. Nëmuajin maj 1939 komandaitaliane mblodhi ne Romë tëgjithë studentët ushtarakëdhe oficerët shqiptarë qëndodheshin në Itali dhe filloitë bënte punë propogandistikepër pranimin e pushtimit tëvendit tonë nga Italia dhe qëne të bënim betimin ushtar-ak për besnikëri ndaj Italisë.Kjo u kundërshtua hapur ngatë gjithë ne, por në mënyrë tëvecantë, ku kundërshtimi ityre ra në sy të italianëve ,bënë Shahin Toci nga Mati,toger Filip Geci, Hamit Keci,

Jeta e luftëtarit patriot Hamit Keçi, nga lufta për çlirim tek burgosja pas përplasjes me Enver Hoxhën

NJË JETË NË LUFTË - HAMIT KEÇI, 1915 - 2015

të Shtabit të Përgjithshëm të FAtë RSH, gjeneral Jeronim Bazo,i përshendeti n/kolonel ArianOsmani.

Në këtë ditë të shënuar,Shoqata Kulturore-Atdhetare"Tirana" nderoi z.Hamit Keçi meTitullin: "FISNIKËRIA E TI-RANËS", me motivacionin "Përkontributin e dhënë në Çlirimine Mbrojtjen e Vendit, VeteranitPastriot, Tiranasit Fisnik"

Takimi u moderua me pro-fesionalizem, nga e bija e luftë-tarit patriot, Arlinda Keçi (Ymer-aj).

Hamit Keçi kundërshtonbetimin fashist

Skender Caci.Pas disa ditësh komanda

italiane na rreshtoi tëgjithëve, ne ushtarakëve sh-qiptarë në një gazermë nëRomë dhe në formë ceremo-nial na lexoi tekstin e betim-it. Ne duhet të përgjigjeshimme zë të lartë Betohemi. Poranjë nga ne nuk u përgjigj,nuk foli fare.Ra një heshtje emadhe. Komanda italianenuk e priste një gjë të tillë,aq më tepër kur qeveria eVërlacit kishte njohur zyrtar-isht Viktor Emanuelin.

Ceremonia umbyll.Komanda italiane filloitë merrte masa të ashpra ad-ministrative, ndaj organza-torëve të kësajhumbjeje.Shahin Tocin e hel-muan në dhomë. Arrestuandhe dërguan në ishullin eVentotenes Hamit Kecin,Spiro Shalsin, Skënder Ca-cin, Xhavit Topciun, QazimKapisyzin, Xhemal Punavinëdhe disa të tjerë.

Mua dhe disa shokë të mijna përjashtuan nga shkollapas disa muajsh sepse nuknderonim flamurin fashistgjatë ngritjes së flamurit.

Më pas me Hamit Kecin unjohëm gjatë luftës dhe nëvitet e paclirimit.

Sakip Cami

Gur themeli për të transmetuarvlerat më të mira të atdhedashurisë

Nënkolonel Arian OSMANI*

Hamiti u përfshi në LuftënAntifashiste, fillimisht nënjësitet guerile të qytetit të Ti-ranës, dhe nga 29 Prilli 1943,dhe me krijimin e çetës së Da-jtit u caktua drejtues i saj. Vler-at e larta drejtuese dhe shem-bulli personal i Hamit Keçit,kanë kontribuar në realiziminme sukses të aksioneve dheoperacioneve luftarake të një-sisë ku ai drejtoi.

Por aktiviteti dhe kontributii tij i spikatur do të vijonte mëtej pas çlirimit të Atdheut, dukeu emëruar shef i shtabit tëKorp-Armatës së tretë dhe ko-mandant i Korp-Armatës sëparë. Në vitet 1945 -1948 ai sh-koi në Moskë për të studiuar nëAkademinë e Lartë Ushtarake"Voroshilov", të cilën e përfun-doi me rezultate të shkëlqyera.

Por Hamiti nuk mundi tëshërbente gjatë, pasi në vitin1949, ashtu sikundër shumënga bashkë luftëtarët e tij, ugodit nga diktatura famëkeqe eregjimit. Burgu dhe interniminuk mundën ta mposhtninshpirtin e lirë dhe idealist tëHamitit, i cili pas vuajtjes së

dënimit u angazhua tepër ak-tivisht në mbrojtjen e vleravemë të mira patriotike, por edhepër ndërtimin e një Shqipërietë re. Ai drejtoi për disa vite De-gën e OBVL të Tiranës, duke iuqëndruar pranë veteranëve,familjarëve të dëshmorëve, e nëkëtë mënyrë fitoi respektin dhemirënjohjen e bashkëqyteta-rëve të vet, deri në fund të jetës.

Të nderuar familjarë, bash-këluftëtarë, miq dhedashamirës të Hamitit, në këtë100 vjetor të veteranit të luftësdhe patriotit Hamit Keçi, shprehbindjen dhe besimin se jeta dhevepra e tij do të na shërbejnë sigur themeli për të transmetuartek brezat e sotëm dhe të ardhs-hëm, vlerat më të mira të atd-hedashurisë, sakrificës njerë-zore, ndjenjave patriotike dheshembullit personal.

* Fjala përshëndetëse në cere-moninë përkujtimore me rastin e100 vjetorit të lindjes së veteranittë luftës dhe patriotit z. HamitKeçiSipas kujtimeve të bashkëluftë-tarit të tij Skënder Malindi)

FAQE 5Prill 2015; Nr. 4(316)

FJALA

Nga Rrahman PARLLAKU*

U mbushën 100 vjet ngalindja e luftëtarit patriot, HamitKeçi - personalitet i shquar mepërmasa kombëtare, dhe si tëtillë e përkujtojmë ne bash-këluftëtarët e bashkëpunë-torët e tij të OBVL-së, ShoqataAtdhetare-Kulturore "Tirana",familja dhe të afërmit e tij.Hamiti lindi një shekull mëparë në një familje qytetare ti-ranase, me ndjenjapatriotike.Hamit Keçi, djali mëi madh i Ibrahimit dhe Haf-sasë, lindi në një familjeqytetare dhe patriote tiranasemë 20 Mars 1915.Të parët efamiljes Keçi u vendosën nëterritorin që sot mban emrin"Tiranë" rreth vitit 1600, dukekontribuar në themelimin eqytetit (siç njihet edhe në ve-prën "Patriotizma në Tiranë tëIbrahim HysenDalliut).Familja Keçi klasifiko-het në familjet e pasuratiranase.Aktiviteti kryesorekonomik i familjes ishte treg-tia, e cila nëpërmjet gjyshit tëHamitit (Hysen Keçi) dhe sido-mos nëpërmjet babait (IbrahimKeçi) u zhvillua shumë. Në Ti-ranë dhe fshatrat rreth saj,familja Keçi, si një nga famil-jet e mëdha të Tiranës, kaqenë e mirënjohur jo vetëmpër aktivitetin tregtarekonomik, por për mikpritjendhe bujarinë.

Hamiti, pasi mbaroi sh-këlqyeshëm gjimnazin e Ti-ranës, më 11 Janar 1935 filloistudimet në shkollën ushtar-ake të Napolit, Itali, nga ku, nëvitin 1937 vazhdoi studimetushtarake në një nivel më tëlartë, në "Akademinë e Artile-ri - Xhenjo" në Torino. Dy muajpara përfundimit të plotë të stu-dimeve, në prill 1939, refuzoidiplomën, shërbimin në njëushtri të huaj dhe pagesënduke i këmbyer me burgundhe internimin, sepse nuk pra-noi t'i shërbente Mbretit tëItalisë, Viktor Emanuelit të III-të. Hamit Keçi organizoi dheudhëhoqi lëvizjen që përfundoime dështimin e ceremonisë tëbetimit për besnikëri epërkushtim të oficerëve sh-qiptarë ndaj mbretit të Italisë.Aktiviteti i tij në Itali në vitin1939 u konsiderua i "rreziksh-mërisë së lartë" siç rezultonnga dokumentat e arkivës sështetit shqiptar, për këtë ar-sye u ndëshkua me "4 vjetheqje lirie dhe internim nëishullin e Tremitit në Itali". Nëkëtë mënyrë, ai dhe studentëte tjerë shqiptarë shprehën re-voltën kundër pushtimit tëShqipërisë nga Italia fashiste.

Më 1 shtator 1941, HamitKeçi, pasi shleu pjesërishtdënimin, u kthye në Shqipëri,plotësisht i vendosur për tëluftuar për lirinë e atdheut, ifrymëzuar nga idealet komu-niste të drejtësisë dhe barazisëshoqërore me të cilat ishte njo-hur gjerësisht në internimnga komunistët italianë. Kon-takti me të rinjtë shqiptarë metë cilët e bashkonin idetë për-parimtare dhe humane të ko-hës, u realizua lehtësishtsepse shtëpia e babait tëHamitit, prej kohësh ishteshndërruar në një bazë krye-

Personalitet i shquar me përmasa kombëtare

sore dhe të sigurtë të grupit tëtë "Rinjve", në të cilin vëllai iHamitit, Isuf Keçi ishte anëtaraktiv. Në atë shtëpi, Grupi i tëRinjve organizonte mbledhje eplanifikonte demostrata e ak-sione si edhe drejtonte aktivi-tetin e grupit edhe në qytetete tjera të Shqipërisë, ku grupikishte degët e tij. Familja Keçivuri në dispozicion të lëvizjesshtëpinë, pasurinë dhe lidhjete kontaktet si familje epasur.Katër nga pesë fëmijët efamiljes Keçi, kanë qenë ile-galë gjatë luftës, nga të cilëtHamiti dhe Isufi kanë paturpozicione drejtuese në njësitetguerile.

Themelimin e PKSh, Hami-ti dhe Isufi së bashku meshokët e tjerë të Grupit të tëRinjve e pritën si një arritje tërëndësishme, duke shpresuarse në këtë mënyrë, përpjekjete përbashkëta kundër push-tuesit, do të koordinoheshin nëmënyrë të përqendruar, e përkëtë arsye u anëtarësuanmenjëherë. Hamiti, pasimbaroi shkëlqyeshëm gjimna-zin e Tiranës, më 11 Janar1935 filloi studimet në sh-kollën ushtarake të Napolit,Itali, nga ku, në vitin 1937vazhdoi studimet ushtarakenë një nivel më të lartë, në"Akademinë e Artileri - Xhen-jo" në Torino. Dy muaj parapërfundimit të plotë të studi-meve, në prill 1939, refuzoidiplomën, shërbimin në njëushtri të huaj dhe pagesënduke i këmbyer me burgundhe internimin, sepse nuk pra-noi t'i shërbente Mbretit tëItalisë, Viktor Emanuelit të III-të. Me lirimin nga internimi ekthimin në atdhe Hamiti upërfshi në Luftën Antifashiste,fillimisht në njësitet guerile tëqytetit të Tiranës, dhe nga 29Prilli 1943, me krijimin eçetës së Dajtit caktohet drej-tues i saj.Shumë shpejt, çetau transformua në batalion (16korrik 1943) dhe ai u caktua

komandant e komisar isaj.Gjatë periudhës së luftës,Hamit Keçi si zëvendëskoman-dant ka kontribuar në zhvil-limin e aksioneve luftarake tëBrigadës së tretë.

Unë pata fatin të njiheshame Hamitin që gjatë Luftës,kur u transferova zv/komisari Brigadës së Tretë dhe ku aiishte zv/komandant.Më pritime dashamirësi dhe më dhandihmë të veçantë të njiheshame gjendjen e Brigadës që ish-te riorganizuar pas Operacion-it Armik të Dimrit 1944.Hamitidallohej për ndershmëri, kor-rektesë e përkushtim nëdetyrë; ishte i hapur e i sin-qertë me njerëzit; i afruar e irespektuar nga efektivi iBrigadës. Gjatë asaj periudhepatëm një aktivitet të dendure të suksesshëm luftarak nërajonin e Tiranës e Elbasanitdhe brenda këtyre qyteteve.Brigada u rrit në numër, ukonsolidua e u forcua gjatëaksioneve të pandërpreraluftarake.Këtu veçohet lufta eArbanës e cila kurorëzoi nëflakë e zjarr krijimin eBrigadës në tetor 1943. Në 21shtator 1944, Hamit Keçi uemërua komandant i brigadës23 dhe i drejtoi luftimet e kësajbrigade deri në çlirimin e plotëtë vendit. Hamiti nuk ishte ivetëm në luftë nga familjaKeçi.Krah tij ishte gjithë famil-ja; vëllai Isufi, gjithashtu drej-tues ushtarak dhe politik i një-sive e reparteve partizane.Aiarriti shkallën e lartë të ko-mandimit, komisardivizioni.Po ashtu, motrapjesëmarrëse në organizatat erinisë antifashiste.Edhe ndiki-mi i tij e i rrethit familjar kaqenë evident në sukseset eLuftës Antifashiste Nacionalç-lirimtare. Menjëherë pasçlirimit Hamiti emërohet shefi shtabit të Korp Armatës sëtretë e për disa muaj koman-dant i Korp Armatës së parë.Udërgua në Moskë (1945 -1948)

për të studiuar në Akademinëe Lartë Ushtarake "Voroshilov",të cilën e përfundoi me rezul-tate të shkëlqyera.U kthye nëatdhe me gradën "Nënkolonel".U emërua Drejtor i DrejtorisëPolitike të Zbulimit në Minis-trinë e Mbrojtjes dhe u gradua"Kolonel".Por Hamiti, si pjesakryesore e udhëheqësve tëLuftës e pësoi nga diktatura edirekt nga diktatori Hoxha, icili nuk i duronte njerëzit e aftëe të ditur që kishin mendimeqë binin ndesh me ato tëtijat.Hamiti e pësoi se patikurajon dhe guximin t'ia për-plasë hapur mendimet progre-siste diktatorit Hoxha dhekëshilltarëve të tij.Si i tillë, në2 gusht 1949 u arrestua dhe udënua me 15 vjet heqje lirie,me heqjen e gradave si edhetë mbajtjes së medaljeve e de-koratave.

Hamit Keçi formalisht udënua për moszbatim urdhëri,nxjerrje sekreti, ofendim tëudhëheqjes etj.Por e vërtetambi shkaqet e dënimit qëndronmë thellë, ndryshe nuk mundtë justifikohet se pse pas tij uarrestua i vëllai, u akuzua ikunati, dhe u ndoq e perseku-tua e gjithë familja.Arsyet edënimit, qëndrojnë në mospër-puthjen e idealeve politike,parimeve e personalitetit të tij,të vëllait dhe gjithçkaje që aidhe familja e tij përfaqësonin,me kursin që po ndiqte PPShdhe kryesisht udhëheqësi i saj,diktatori Hoxha, krejtësisht nëkundërshtim me interesat evendit.

Edhe kur u lirua nga bur-gu, Hamiti mbeti i denigruar,po ai i bëri ballë burrërishtkësaj gjendje.

Mbas lirimit nga burgu, nëvitin 1959 u martua me JetaTeki Selenica, me të cilën kady vajza, që e nderuan gjatë tëgjithë jetës. Jetesa familjareka qenë një model harmoniedhe mirëkuptimi për të gjithëpjestarët.Pavarësisht luftës së

klasave dhe pasojave të sajmbi anëtarët e familjes, famil-ja e bashkuar triumfoi me din-jitet mbi stuhitë e padrejtësitëe kohës.Me Hamitin pata fatintë takohesha prapë me t'u li-ruar nga burgu. Tani në kush-te të reja, na bashkoi detyra,edhe përse të moshuar të jep-nim sa të mundnim kontribu-tin tonë në zhvillimetdemokratike. U bëmë pjesë eOrganizatës të Bashkuara tëVeteranëve të LANÇ-it.Ai drej-toi për 8 vite Degën e Tiranëstë kësaj Organizate, duke gë-zuar besimin e veteranëve etë Familjeve të dëshmorëve,por edhe të bashkëqytetarëvetë vet.

Pas vitit 1990, ndonëse imoshuar, Hamit Keçi u përfshime pasion në lëvizjendemokratike, me të gjithë fu-qinë e mendjes dhe të shpir-tit, me bindjen e thellë se du-hej të kontribuonte nëndërtimin e një Shqipërie tëre.Botoi artikuj në gazeta rrethhistorisë e ngjarjeve në të cilatkishte qenë dëshmitar, moripjesë në aktivitete publike esociale duke kryer detyrën etij si intelektual e patriot. Nëbazë të vendimit nr.12 datë21.7.1994 të Komisionit trepalësh, iu dha e drejta e "Sta-tusit të ish të përndjekurit poli-tik". Punoi me përkushtimderi në frymën e fundit.

Hamit Keçi, ishte dhe mbe-ti deri në fund të jetës së tij,një idealist i ndershëm, patri-ot, entuziast ndaj çdo ideje qësillte progres, i gatshëm përçdo sakrificë në emër tëbarazisë dhe drejtësisënjerëzore.U nda nga jeta më 8dhjetor 2002, i rrethuar ngadashuria e familjes, e miqvedhe shokëve, respektin e tëcilëve e kishte merituar kur-doherë pavarësisht nga rretha-nat.

*Gjeneral-lejtnant (në pension);Hero i Popullit dhe Nderi i Kombit

FAQE 6 Prill 2015; Nr. 4(316)

NDERIMI

Shoqata Tirana, që nga kriji-mi i saj në vitin 1991, ka zhvillu-ar dhe ka marrë pjesë në qindëraveprimtari me karakter përkuj-timor.

Por ky takim përkujtimor, meOrganizatën e Bashkuar të Vet-eranëve të Luftës AntifashisteNacional Çlirimtare (OBVL) ësh-të krejt i veçantë: Sot ne kujtojmë100 vjetorin e lindjes së KolonelHamit Keçit, sepse njerëzve tëmëdhenj, e sidomos atyre që sh-krinë të gjithë jetën në shërbimtë popullit të tyre dhe të vleravemë të mëdha njerëzore u kujto-het vetëm dita e lindjes, pasi ajoqë ata kanë bërëme jetën e tyreështë e pavdekëshme.

Vlerat e Hamit Keçit, siluftëtar për liri, ushtarak i njo-hur, strateg luftarak dhe drejtuesi formacioneve antifashiste që nëditët e para të luftës kundërpushtuesve, kanë dalë tashmënë pah dhe janë fshirë nga plu-huri i harresës dhjetëra vjeçareku e kishte lënë figurën e tijmendësia masovike e zhdukjessë heronjve të kombit e cila don-te ti zëvendësonte ata me heronjpa emër, me heronj të heshtur,dhe me idhuj të panjohur mëparë nga etërit e tyre.

Por Hamit Keçi, u bë në rradhëtë parë shembulli i luftës kundëridhujtarisë Masoviko-Bolshe-vike, kundër asaj idhujtare qëZotin e gjithësisë u mundua tëzëvendësojë me gjithëfarëidhujsh e perëndishë të panjohu-ra, klikash apo udhëheqësish Pa-ternalistë që duhet të rronin samalet, ndërsa të gjithënjerëzit etjerë, duhet t'u binin përmbys paua vënë fjalën në diskutim.

Këto perëndi të reja të stepës,të panjohura kurrë më parë ngaetërit tanë, krijuan edhe kallë-pet e tyre ballkanike e shqiptare,të cilat u bënë replika deri nëdetaj të idhujve të mëdhenj tëKremlinit.

Mirëpo njerëzit e mëdhenj nji-hen në kohëra të vështira. Mar-tirët e medhenj njihen në valëtmë të errëta të zullumit dhe tëidhujtarisë. E Hamit Keçi ështëpa dyshim një nga këta martirë.Ai, bashkë me të tjerë martirë siIsuf Keçi, Njazi Islami, AbedinShehu, Shukri Këllezi e dhjetëratë tjerë, u ngrit kundër Perëndivetë stepës dhe replikave të tyre sh-qiptare, në kohën më të trazuar.

Këta martirë nuk ishin pjesëe ndonjë grupi puçist-sektar siç ietiketuan sherbyesit e tempullittë idhujtarisë bolshevike, por atakishin një vlerë të madhe për tëcilën ishin gati të sakrifiko-heshin: lirinë; këtë atribut qënjeriut ia ka dhënë që në lindje,Krijuesi i tij.

Një njeri i Urtë i kohërave tëherëshme ka thënë: "A mos dot'i bëni njerëzit skëllevër kurMëmat e tyre i kanë lindur tëLirë"?, ndërsa Urtësia Hyjnore nathotë se: "Heroizmi më i madhështë të thuash të vërtetën paranjë Lideri Despot". Kjo; pasi Des-poti duke dëgjuar vetëm zërin etij të brendëshëm dhe atë të lake-

Njerëzve të mëdhenj si Hamit Keçiu kujtohet vetëm dita e lindjes

Nga Arben TAFAJ*

jve që i rrinë pranë, e humbetsensin e drejtësisë dhe të sëvërtetës;

Atëherë del gjithmonë dikushqë ia kujton të vërtetën, këtijLideri Despot dhe lakejve të tij.Mirëpo kjo gjëkërkon guxim dhevetëmohim.

Ishte pikërisht kjo, ajo që bërikolonel Hamit Keçi, Veteran injohur i luftës Antifashinste;oficer me vlera, misionar imbrojtjes së atdheut, anëtar iKëshillit Antifashist NacionalÇlirimtar të dalë nga Kongresi iPërmetit, shef i shërbimit të zbu-limit të Ushtrisë Shqiptare. Be-snikëria e tij ndaj atdheut dheçështjes kombëtare ishte shfaqurqë në momentin kur ai pas stu-dimeve të larta ushtarake në Ita-li, bashkë me një grup kadetështë rinj shqiptarë, nuk pranoi tëbënte betimin para sëpatës sëLiktorit, prandaj i braktisi stu-dimet dhe iu bashkua lëvizjes për

ç'lirim kombëtar që në orët epara të saj.

Të gjitha këto merita dhe pre-rogativa të larta ai i sakrifikoibrenda një momenti për hir tëndjenjës së detyrës ndaj kombitdhe atdheut, për hir të vlerës sëlirisë, për hir të shembjes sëidhujve njerëzorë që donin tëmerrnin atributet hyjnore. Përhirë të thënies së të vërtetës paraDespotëve të Bolshevizmit.

Mirëpo, mjaftoi dekreti injë"idhull-punuesi" të Kremlinitnë Tiranë, siç ishte koloneli Med-vjedev, i cili e shpalli Hamit Keçinsi tëçmendur, apo raportet e mi-sionarit të idhujtarisë Stalin-isteÇuvahin në lidhje me usht-arakët dhe ushtrinë shqiptare, qëtë gjithë adhuruesit dhe temp-ullarët e perëndive të reja tëstepës t'i vërsuleshin atij nëmënyrën më të egër. Duke fillu-ar që nga krye Tempullari e deritek shërbëtorët.

Atë e quajtën tëçmendur,tradhtar, blasfem të bolshevizmit,apo siç quhej në terminologjinë'bolshevike', "Trockist".

A nuk ishin këto akuzat që iubënë profetëve më të mëdhenj tëtë gjitha kohërave të cilët i kanëetiketuar si tëçmendur e luna-tikë. Mirëpo sot vlerat e tyre i kapërkrahur i gjithë njerëzimi.

Mjaftoi një deduksion logjik ialogjizmit bolshevik, qëatë tapërfshinin në këtë vorbull kukishin përfshirë tashmë edhekushëririne parëtë Hamit Keçit,Isuf Keçin; i cili ishte gjithashtunjë nga figurat më të respekturatë qytetit të Tiranës, 'Kryetar iKëshillit të Qytetit të Tiranës', pra'kryetar i forumit të zgjedhurbashkiak të Tiranës'; Një ngapjesëmarrësit e orëve të para nëlëvizjen antifashiste; një nga stu-dentët e shkëlqyer të shkollës sëHarri Fulz, nga plejada e heron-jve të popullit si Qemal Stafa apo

Sadik Stavaleci; bir i një familje-je patriotike me një kontribut tëshquar për luftën antifashistedhe ditët e para të rindërtimit tëvendit pas luftës.

Sërish, të gjitha këto meritadhe prerogativa u fshinë brendanjëçasti, pas "vetëvrasjes" apovrasjes së burrit të motres së IsufKeçit, Njazi Islamit, i cili ishteishte gjithashtu, një nga figurate njohura të lëvizjes antifashistedhe ministër i punëve publike.

Se si vazhdon më pas histo-ria, këtë po e thonë tashmë, his-torianët, mediat dhe kujtimetebashkëkohësve të cilat janë tëmbushura me ngjarje të tilla.

Por, mendoj se, e veçanta ekësaj ngjarjeje ishte, përfshirjanëhetimet e saj e dy kushërin-jve, dy qytetarëve të respektuartë Tiranës, me kontribute të pam-ohueshme në luftën nacionalçlirimtare dhe në rindertimit evendit; dy njerëzve që gëzoninrespekt e reputacion jo vetëm nëTiranë por në të githë vendin.

Ky do të ishte precedenti qëdo t'i hapte më pas rrugën dh-jetëra e qindëra dënimeve endëshkimeve familjare, të cilavenuk u shpëtuan dot as edhe vetëpersekutorët e Hamit e Isuf Keçitsepse kur mbjell ferra në oborrintënd, një ditë do të të shpohenkëmbët.

Por sigurisht, që ata të cilën evuajtën më tepër peshën e per-sekutimit, marxhinalizimit,damkosjes, dhe përjashtimit ish-in familjarët e këtyre martirëvetë fjalës së lirë.E megjithatë, kjonuk i ka penguar ata që të ecinnë rrugën e etërve të tyre, për tëpërmbushur misionin e tyre nëshërbim të vendit, qytetarëve dhepastaj edhe të komunitetit tëtyre.

Sigurisht që një nga këto fig-ura është edhe vajza e HamitKeçit, Profersoreshë ArlindaKeçi,e cila është edhe një ngaorganizatoret e këtij takimi. Ajo,sikurse edhe i jati saj, me vetë-mohimin, ambicjen dhe meritatvetjake, arriti në nivelet më tëlarta të drejtimit të qeverisë Sh-qiptare, si Ministre e Punës dheÇeshtjeve Sociale dhe deputetee Kuvendit të Shqipërisë'; dheashtu si i jati i saj në kohën endryshimeve të mëdha për ven-din, në fillim të viteve 1990, ajoka dhënë e vazhdon të japë kon-tributin e saj në arsimimin ebrezave të rinj shqiptarë dhe nëprojektet zhvillimore që synojnënjë lëvizje më të shpejte drejt pro-gresit dhe integrimit Europian tëShqipërisë.

Si Kryetar i Shoqatës 'Tirana',ndjehem krenar dhe mirënjohësqë figura, si Profesoreshë Arlin-da Keçi, simbole të suksesit poredhe të modestisë janë pjesë ekësaj shoqate që nga orët e paratë krijimit të saj. Ndjehem kre-nar se ato përfaqësojnë vlerat mëtë mira të qytetarisë, intelektu-alizmit dhe humanizmit, vlera tëcilat i kanë trashëguar ngaparardhësit e tyre si Hamit apoIsuf Keçi, e kjo më kujton njëtjetër thënie të urtësisë hyjnorese "pema e mirë bën vetëm frytetë mira".

FAQE 7Prill 2015; Nr. 4(316)

NDERIMI

Me rastin e 90 - vjetorit tëlindjes së Besim Fagut, spor-tistit të mirënjohur, krijuesitdhe drejtuesit për disa dekadatë klubit sportiv "Partizani", nësallën e auditoriumit të Min-istrisë së Mbrojtjes, më 11mars 2015 u zhvillua një cer-emoni përkujtimore. Ishin tëpranishëm: ministrja eMbrojtjes, znj. Mimi Kodheli,zëvendësministri i Mbrojtjes, z.Petro Koçi, shefi i Shtabit tëPërgjithshëm të FA, gjeneral-major Jeronim Bazo, deputetëtë Kuvendit të Shqipërisë, ish- sportistë të shquar të tëgjithë llojeve të sporteve jovetëm të klubit "Partizani", poredhe të klubeve të tjerë sport-ivë të vendit tonë, familjarëdhe të afërm të të mirënjohu-rit Besim Fagu etj.

Ministrja e Mbrojtjes Kod-heli, duke iu drejtuar të pran-ishmëve dhe veçanërishtbashkëshortes dhe fëmijëve tëBesim Fagut, theksoi se ësh-të një kënaqësi e veçantë përmua që jemi mbledhur sot nëambientet e Ministrisë sëMbrojtjes për të kujtuar një ngagjigandët e sportit shqiptar,themeluesin e klubit "Partiza-ni", të nderuarin Besim Fagu.Dhe kur shoh gjithë këto per-sonalitete të shquara të sportittonë, që janë sot të pranishëmnë këtë ceremoni modeste,më vijnë para syve emocionete fëmijërisë dhe rinisë, ku të

Nga Rrahman PARLLAKU*

P ër të folur për veprimtarinë e Besimit duhet njëmonografi e mirëfilltë, pasi kontributi i tij është evident, si futbollist, kapiten i skuadrës dhe si drej-

tues i Klubit "Partizani", por dhe si drejtues i përgatitjes fiz-ike e sportive të ushtrisë.

Besimi ka patur rol drejtues për afro pesëdekada.Kontributi i tij në zhvillimin e sporteve të të gjithallojeve ka qenë i veçantë.

Klubi shumësportesh "Partizani", me rezultatet e arrituradha një ndihmesë edhe në rritjen e cilësisë sportive në sh-kallë kombëtare, jo vetëm me rezultatet e arritura në kam-pionatet e kupat e fituara brenda vendit, por dhe me rezul-tatet e arritura në ndeshjet ndërkombëtare.

Klubi "Partizani" në veprimtaritë e veta përfshin të gjithallojet e sporteve, dhe në to u aktivizuan djem e vajza. Njëndihmesë në shkallë kombëtare dha edhe duke rritur cilës-inë sportive të djelmoshave që ishin përfshirë në rininë eherëshme në aktivitetet sportive në rrethet nga vinin.Ndërkohë, shumë të rinj, përveç kalitjes fizike gjatë shër-bimit ushtarak përfshiheshin në aktivitete sportive; e bëninnisjen fillestare si sportistë në klubet e njësive e reparteveku shërbenin.Duhet përmendur se shkollat ushtarake e nëveçanti shkolla "Skënderbej" u bënë vatra të vërteta të zhvil-limit të sporteve.

Unë, duke qenë për afro 10 vite në drejtim të përgatitjesluftarake e që drejtoja përgatitjen fizike dhe Klubin "Partiza-ni" gjatë viteve ''50-''60, kam ndjekur nga afër sukseset earritura nga Besimi gjatë kësaj periudhe, falë drejtimit tëklubit nga ana e tij me kopetencë, profesionalizëm e përkush-tim. Gjatë kësaj kohe që ai drejtoi klubin pati arritje cilësorenë të gjitha llojet e sporteve.

Këtu, unë nuk përmend rezultatet e arritura nga sportistëte Klubit "Partizani" në kampionate e kupa në shkallë vendi e

Besim Fagu lindi në qytetin e Tiranës në vitin 1925 dhe vdiq në vitin 1999

"Medalje Mirënjohjeje" për BesimFagun në 90 - vjetorin e lindjes

KODHELI: Ministria e Mbrojtjes dhe Forcat e Armatosura respektojnë kujtimin e personaliteteve të tilla si BesimFagu, që krijuan për radhët e ushtarakëve shqiptarë një strukturë profesioniste sportive. Ishte Besim Fagu dhe

shokët e tij që e bënë klubin "Partizani" një organizëm elitë të sportit dhe fizkulturës në Shqipëri.

gjithë ju, së bashku me të pa-harruarin Besim Fagu, ishitidhujt, mësuesit dhe shembujtpër t'u ndjekur. "Ka shumë eshumë personalitete të sportittë cilët kanë kujtime të lidhu-ra me punën dhe përpjekjet eBesim Fagut, por për mua, sivajzë e këtij qyteti të mrekul-lueshëm, ai ka qenë babi iAfërditës, i Gimit dhe i Benit,

por dhe një personazh që kri-jonte respekt pa folur asnjëfjalë", është shprehur znj. Kod-heli. Më tej, duke u ndalur nëmeritat e këtij personalitetitë sportit shqiptar, ministrjaKodheli tha: "A mund të ketëhistori më të bukur se ajo etre djemve tironsa, Fagu-Demneri-Bylyku, të cilëtthemeluan në vitin 1946 klu-

bin sportiv "Partizani", atë qëdo të bëhej rivali më i madh ibardhebluve të Tironës?! En-tuziazmi i atyre viteve, medëshirën për të krijuarmrekulli nga hiçi, është metë vërtetë për t'u admiruar".Ministria e Mbrojtjes dheForcat tona të Armatosura re-spektojnë kujtimin e person-aliteteve të tilla si Besim

Fagu, që krijuan për radhët eushtarakëve shqiptarë, njëstrukturë profesioniste sport-ive. Ishte Besim Fagu dheshokët e tij që e bënë klubin"Partizani" një organizëmelitë të sportit dhe fizkulturësnë Shqipëri. "Partizani" kaqenë një shkollë e jetës përshumë e shumë breza tëshquar ushtarakësh esportistësh. Shumë yje kanëdalë nga aty dhe shumë prejjush këtu, jeni produkt i klu-bit "Partizani". "Si ministre eMbrojtjes, e kam detyrim mor-al dhe institucional të respe-ktoj figura të ndritura si ajo eBesim Fagut. Ju faleminderittë gjithëve për praninë!", për-fundoi fjalën e saj ministrjaKodheli.

Më pas ministrja Kodheli ika dorëzuar bashkëshortes sëtë paharruarit Besim Fagu,znj. Hajdije Fagu, "Medaljen eMirënjohjes" akorduar përkëtë figurë të shquar, mekëtë motivacion: "Për kontrib-utin e dhënë në zhvillimin elëvizjes fizkulturore sportive,përgatitjes fizike të Forcave tëArmatosura, si dhe themeluesi klubit sportiv "Partizani".

Në vijim gjenerallejtënant(R) Rahman Parllaku, në fjalëne tij vlerësoi lart figurën e Be-sim Fagut si një sportist ishquar dhe krijues i klubitsportiv "Partizani" dhe lëvizjessportive në ushtri. Ndërsa ibiri i tij, ish - basketbollistielitar i "Partizanit" dhe i ko-mbëtares, Agim Fagu, sollikujtime nga jeta e BesimFagut dhe meritat e mëdha qëka lënë në historinë e klubisportiv "Partizani".

Besim Fagu lindi në qyte-tin e Tiranës në vitin 1925dhe vdiq në vitin 1999. Fill pasluftës, ku ai ishte inkuadru-ar partizan, u lidh përjetë-sisht me ushtrinë dhe sport-in. Ai është padyshim një ngalojtarët e rrallë jo vetëm nëShqipëri, por edhe më tej përnumrin e madh të kampionat-eve të fituara me një skuadër.Besimi ka luajtur për klubine kuq për 12 vite rresht.Mbrojtësi shtatlartë i "Partiza-nit" do ta mbyllte karrierën etij të suksesshme me tre titujrresht në 1957, 1958 dhe1959, duke e çuar në shtatënumrin e trofeve me "Partiza-nin". Gjatë kësaj periudhe,përveç shtatë titujve, BesimFagu ngriti edhe katër herëKupën e Shqipërisë. Gjithash-tu Besim Fagu ka qenë pjesëe trofeut të vetëm ndërko-mbëtar të Shqipërisë pasi fi-toi Kupën Ballkanike me ko-mbëtaren në 1946. Ai ështëthemeluesi dhe drejtuesi përshumë vite i klubit sportiv"Partizani", një ndër klubetmë me emër në historinë esportit shqiptar.

Artet e sportet u japin kënaqësi milionave e miliardave në botëato ndërkombëtare, pasi siç thashë, për ato duhet shkruarnë libra, si kontribut në zhvillimin e fiskulturës e sportevetë ushtrisë e gjithë vendit.

Artet e sportet janë aktivitete që u japin kënaqësi milion-ave e miliardave në botë.Në kujtesën time ruhen çastet kurstadiumet, fushat sportive e sallat e lojrave mbusheshin plote përplot; kur entuziazmi e mbështetja e skuadrave të zem-rës shpërthenin si vullkan.

Duke ndjekur sportet e artet njeriu ndjen kënaqësi tëveçanta shpirtërore. Kam parasysh kohërat kur nuk kishimtelevizor në shtëpi. Kur tek ne erdhën televizorët e parë, teai që kish pas mundësi ta blinte, ditët e ndeshjeve mblidhejgjithë mëhalla; në ditët e mira e nxirrnin televizorin në oborre aty krijohej një mini stadium. Prandaj edhe njëherë epërsëris se njerëzit e shquar në këto fusha duhen nderuar,respektuar e kujtuar.Të ti l lë, në këto fusha ka meqindra.Vetëm nga klubi "Partizani" ka mbi 50 mjeshtra tëmerituar sporti dhe nga ata që kanë marrë edhe titullin"Mjeshtër i Madh". Këtu unë nuk do të përmend emra tra-jnerësh të të gjitha llojeve të sporteve të klubit "Partizani" sejanë shumë e kanë përgatit mijëra sportistë.

Jam i nderuar e krenar që arrita këtë moshë, e po marrpjesë në përkujtimin e nderimin e figurave të shquara edhenë fushën e sporteve.

Edhe njëherë, duke ju falenderuar për ftesën, uroj famil-jarët e Besimit dhe u them të jenë kryelartë për nderin që ibëhet babait e gjyshit të tyre e që e kanë nderuar me aktiv-itetet e tyre..Uroj ta ndiqni në vazhdim dhe t'i çoni gjithnjëpërpara arritjet e tij!...

*Fjala e Kryetarit të OBVL, Gjen-lejtnant RRAHMAN PARLLAKU- Hero i Popullit dhe Nderi i Kombit në ceremoninë e dekorimittë ish bashkëluftëtarit e bashkëpunëtorit të tij, të ndjerit BESIMFAGU!

Tiranë, më 11.03.2015.

FAQE 8 Prill 2015; Nr. 4(316)

KULTURË

Ë shtë gjetur njëmënyrë origjinaledhe e pakonten-

stueshme pë rolin dhe kontribu-tin e shqiptarëve në Luftën e II-tëBotërore dhe kjo është përgatitjae një albumi fotografik për peri-udhën 1939/1945.

Ky album u përgatit nëkuadrin e 70 vjetorit të clirimit tëvendit nga pushtuesit nazifash-istë nën drejtimin e Drejtorit tëPërgjthshëm të Arkivave të Sh-qipërisë, Gjet Ndoj dhe me pjesë-marrjen kontributore të MuharremDezhgiut, Ilira Caushit, EndritMusait, Arben Dervishit, PashkAliajt, Elton Xhembullës, me re-daktimin e Prof. Ana Lalaj. Porvlera dhe jehona e tij do të qën-drojë ndër kohëra sepse është njëalbum i përgatitur jashtë prefer-encave politike dhe mbi bazën efakteve.

Aty do të gjesh eskortën eMbretit Zog gjatë largimit në kufi,do të gjesh rezistencën e 7 prillit1939 si dhe vizitat e Viktor Eman-uelit në Tiranë, do të gjesh fotot epjesëmarrësve në Mbledhjen eparë të themelimit të PKSH, bash-kë me dy të deleguarit jugosllavë,do të gjesh fotot e këshilltarëve emisionarëve anglezë, amerikanë,sovjetikë dhe jugosllavë gjatëLuftës Antifashiste Nacionalclir-imtare, etj.

Askujt nuk i është retushuarfotografia si dikur gjatë regjimitkomunist, askujt nuk i është thur-rur lavdi, gjithkujt i është dhënë

vendi që ka merituar. Përveç fo-tove janë edhe faksimiljet e do-kumentave, procesverbaleve tëmbledhjeve , marrëveshjeve etj.

Një dokument interesant ësh-

të dokumenti mbi bashkëvep-rimin e njësiteve partizane me atoballiste në aksione të përbashkë-ta kundër pushtuesve italianë nëprill 1943, apo fotot e mar-

rëveshjes së Mukjes , ku sh-qiptarët paraqiten ashtu sic ishinderi në ato caste pa ndasi dhe papërcarje. Në album paraqiten tëgjitha formacionet partizane qënga cetat, batalionet, brigadat, di-vizionet, korparmatat, drejtuesit etyre, shtabi i përgjithshëm dhederi në clirimin e vendit.

Vlera e këtij albumi si memo-rie historike qëndron edhe nëdhënien e përgjigjes aq shumë të

debatuar kohët e fundit se kushe bëri luftën, luftë civile apo luftëclirimtare etj.

Në ke sy shiko, njerëz, faktedhe dokumente dhe më pas mosfol pa kandar se njerëzit janëakoma gjallë dhe është krim tëmohosh gjakun e tyre për lirinë eatdheut, aq më tepër të mohoshluftën fitimtare të popullit tënd nëarenën ndërkombëtare.

Sakip Cami

ALBUMI FOTOGRAFIK PËR SHQIPTARËT NË LUFTËN E II BOTËRORE, NJË REALIZIM I SHKËLQYER I ARKIVIT QËNDROR SHQIPTAR

LANÇ në një botim shkencor të Arkivit të ShtetitÇdo foto shpreh më shumë se 1000 fjalë

FAQE 9Prill 2015; Nr. 4(316)

KULTURE

Nga Mina HYSA

"Bajram Ndreu i Zall Dardhës, bir ishquar i një familje të madhe" është librimë i ri i bashkëautorëve Halil Rama dheSakip Cami. Promovimi i këtij libri në Qen-drën Kulturore TEN të Bashkisë Tiranëmblodhi qindra intelektualë dibranë dhenga e gjithë Shqipëria.

Të pranishëm ishin deputetët Sherefe-din Shehu e Roland Keta; kryetari i BLDArian Starova; Mjeshtri i skenës dhe ek-ranit Bujar Kapexhiu, muzikologu i njohurShaqir Rexhvelaj; regjisori, këngëtari dheartisti i njohur Skender Cala, kryetari ikomunës Zall Dardhë, Njazi Cani etj.

"Eshtë shkruar për fisin Ndreu të Di-brës por për historinë e tij nuk mund tëthemi se rrëfimet kanë shterruar. Nëkolanën e librave mbi këtë fis, një vlerë eshtuar është edhe ky libër, shkruar mepasion dhe profesionalizëm nga Halil Ramadhe Sakip Cami",-tha ndër të tjera redak-tori i librit, Dr.Hajri Mandri. Ai vlerësoishpalosjen nga autorët të galerisë së her-onjëve të Dardhës, si në një panteon qëmban mbi supet e historisë, të vjetër dhetë re, piedestalin e triumfatorëve të luftëspër liri e pavarësi, si bazament human qëushqehet nga dashuria ndaj vendit të tëparëve, ndaj kombit.

Kjo për faktin se në libër gjejmë mjaftskena, sjellje dhe kode familjarembresëlënëse, ndërkohë që autorët përsh-kruajnë me një gjuhë që rrjedh lirshëm, sinjë ujvarë, duke të shoqëruar ëmbël nëgrykat e maleve dhe në shtëllungat e revetë qiellit historik, në beteja e legjenda, përtë shijuar kulturën etnografike, etnojurid-ike dhe psikomorale të personazheve, kusimbol këtë herë është zgjedhur BajramNdreu, si përfaqësues tipik që siguron ko-hezion midis brezave: shtrirë në kohët ePavarësisë, Luftës, Pasluftës, Demokra-cisë.

Po në këtë linjë u shpreh edhe shkrim-tari i njohur Lutfi Hanku. Ai tha se kjo ve-për e shtjelluar me përgjegjësi krijuese tërrëmben me bukurinë e portretit të "heroit"dhe me panoramën mahnitëse të koper-tinës, ku nusëron si legjendë e veshur megjelbërimin e kandshëm blu-jeshile, që çeljetë e dashuri dhe ku thirrin dardharët meza të përmallue Bajram Ndreun: "Ku je, breburr!".

Duke përshëndetur pjesëmarrësit nëkëtë promovim, deputeti i Dibrës Sherefe-din Shehu u ndal kryesisht në vlerat e FisitNdreu dhe të Familjes së Bajram Ndreut,si dhe në domosdoshmërinë e ruajtjes etransmetimit tek brezat të këtyre vlerave.Ai tha se mbështetja në tabanin kombëtarpërbën bazën e edukimit patriotik tëbrezave, dhe këtij qëllimi sipas tij i shër-ben më së miri edhe ky libër.

Në këtë ceremoni promovuese, që ushndrrua në një tubim festiv përkujtimorkumboi fuqishëm edhe kënga "Hej Bajram,o mos vdeksh kurrë", kompozuar nga Ed-mond Zhulali që u interpretua me ndjen-jë e pasion nga Sherif Dervishi.

Më pas, poeti i shquar dibran, IslamÇenga foli për vlerat ideoartistike tëmonografisë kushtuar Bajram Ndreut. Aivlerëoi gjuhën e pasur e mjetet shprehëseqë e lartojnë këtë hëro-legjendë të ZallDardhës e të gjithë Shqipërisë.

"Tek Bajram Ndreu ndriste drita e dijes,e trimërisë dhe e guximit", tha artisti dheshkrimtari Beshir Cala gjatë fjalës së tij.Ndërsa avokat Sabri Gjeci e vlerësoimonografinë kushtuar Bajram Ndreut, njëlibër të spikatur me një tjetër histori njerë-zore, të gjallë e të jetuar. Ai evidentoi por-tretizimin thjesht e bukur të heroit të

Dr.Hajri Mandri

Eshtë shkruar për fisin Ndreu të Dibrës por për historinë e tijnuk mund të themi se rrëfimet kanë shterruar. Në kolanën e li-brave mbi këtë fis, një vlerë e shtuar është edhe ky libër, shkruarme pasion dhe profesionalizëm nga Halil Rama dhe Sakip Cami.Që në hyrje të librit autorët shpalosin galerinë e heronjëve të Dardhës,si në një panteon që mban mbi supet e historisë, të vjetër dhe të re,piedestalin e triumfatorëve të luftës për liri e pavarësi, si bazamenthuman që ushqehet nga dashuria ndaj vendit të të parëve, ndajkombit. Historia e Dardhës, resurset historike që rrojnë ende tëgjalla në vlerat rrëfimore, gjurmimet në kancelaritë perandorake qëretushojnë origjinën e largët dhe të mjergullt historike, imazhi i njëgrupi skulptural madhështor me heronj luftëtarë, strategë, gjener-alë, shkrimtarë, industrialistë e afaristë të shquar, kompozitorë ekëngëtarë, koreografë e valltarë, poetë e deputetë, administratorë enjerëz me urtësinë e mendjes, përbëjnë sfondin e librit, ku figurame e fokusuar është Bajram Ndreu.

Në libër gjejmë mjaft skena, sjellje dhe kode familjarembresëlënëse. Autorët përshkruajne me një gjuhë që rrjedh lirshëm,si një ujvarë, duke të shoqëruar ëmbël në grykat e maleve dhe në

Deputetë, shkrimtarë dhe artistë të njohur në promovimin e librit të bashkëautorëve Halil Rama dhe Sakip Cami

"Bajram Ndreu i Zall Dardhës, bir ishquar i një familje te madhe"

zgjedhur, madhështinë në përshkriminautentik dhe pa zbukurime të tepruara,teknikalitetin në formimin e plotë të per-sonazhit kryesor si dhe paraqitjen e tij në

dimensionin real në raport me kohën kurky ka jetuar. Avokat Gjeci foli gjithashtupër përshkrimin e Heroit Bajram Ndreu menjë stil letrar mjaft inteligjent, pa fraza e

zbukurime boshe, duke na dhënë gjithëbotën e tij shpirtërore, gjithë vlerat e vërtetanjerëzore që ai mbart dhe manifeston nënpeshën e trysnisë së kohës kur ka jetuar,që përbëjnë padyshim esencën dhe shijene vertetë të këtij punimi me kaq vlerë tëbashkëautorëve Rama e Cami.

Besim Ndregjoni, një tjetër personaliteti shquar dibran e vlerësoi librin që u pro-movua në kontekstin e trajtimit të vler-ave që bartin Familjet e medha, si ajoNdreu, që përbëjnë krenari kombëtare.

Në fjalën e tij, Halil Rama si bashkëau-tor me z.Sakip Cami, falenderoi të gjithëpjesëmarrësit në promovimin e librit kush-tuar Bajram Mustafa Ndreut, njeriut mod-ern që nuk e kuptuam dhe nuk e pranu-am sa qe gjallë. Ai falenderoi në veçantiata që vlerësuan kontributin si bashkëau-torë në përshkrimin e një jetë të vështirëderi në persekutim, interesante deri nëdetaje dhe të plotë sa për një hero. Përz.Rama, ishte nisma e nipit të tij, NeshatNdreu që e nxorri në dritë këtë figurë kaqinteresante për tu njohur, sa do të përbëntesubjekt edhe për letërsi të mirëfilltë përshkrimtarët dhe krijuesit.

Neshati, në këtë bashkëpunim u dësh-mua si njohës i mirë i historisë dhe bartësi modestisë intelektuale që karakterizontë diturit, zotërues i thellë i filozofisë popu-llore. Në emër të Familjes, bashkëautorëtRama e Cami si dhe gjithë pjesëmarrësitnë promovimin e librit "Bajram Ndreu i ZallDardhës, bir i shquar i një familje të mad-he" i përshëndeti vëllai i Heroit, z.LutfiNdreu. Ai solli grimca nga jeta e Bajramit,të cilat u mirëpritën dhe duartrokitën ngapjesëmarrësit. Kështu ndodhi edhe nëçastet e interpretimit të poezive të poetitNaim Plaku, kushtuar Bajram e SelimNdreut, nga mbesa e tyre, Klaudia Ndreu,sidhe në mbyllje të takimit promovues kur,këngëtari i mirënjohur Qerim Sula inter-pretoi këngën "Na knojn pushkët nëpër kul-la".

Përfaqësues tipik që siguron kohezion midis brezaveshtëllungat e reve të qiellit historik, në beteja e legjenda, për të shi-juar kulturën etnografike, etnojuridike dhe psikomorale tëpersonazheve,ku simbol këtë herë është zgjedhur Bajram Ndreu, sipërfaqësues tipik që siguron kohezion midis brezave: shtrirë nëkohët e Pavarësisë, Luftës, Pasluftës, Demokracisë. Figura ështëvendosur mjeshtërisht në kontekstin social, historik e kulturor, gjëqë ka rritur shanset për mesazhe të reja që i flasin kohës modernenë të cilën jetojmë, duke ndjerë estetikisht emocione të kategorisë tësë bukurës dhe të madhërishmes.

Libri përshkohet nga një dendësi rrëfimesh befasuese, fakteshdhe ngjarjesh duke i dhënë trajtën e një ese-je të gjatë përshkruese- argumentuese, e strukturuar sipas rregullave akademike. Panora-ma historike e figurave dibrane dhe më gjerë, që komunikonin mefamiljen e Bajram Ndreut , e lartojnë atë në misione madhore ko-mbëtare. Ndretë ishin të pasur, dhe natyrisht të pasurit bëjnë hisoridhe komb. Organizimi etnojuridik (pesëmbëdhjetëshja e dheut), idol-atria e heronjëve, ekstremet e jetës, përkushtimet sakrale në mbrojtjetë Atdheut, vuajtjet nga komunizmi, fuqia e besimit dhe vlera e re-ligjionit, përbëjnë skena interesante psikomorale.

Pasi ta lexoni do t'ju mbetet në mendje mesazhi madhorkombëtar,i shkrirë organikisht në libër, aty, midis rreshtave .

Fotot: Fehmi Lleshi

FAQE 10 Prill 2015; Nr. 4(316)

JUBILARE

Libri "Mestan Ujaniku,legjenda e maleve të Skra-parit", me autor Dule Kalem-in, është libri më i sinqertë,më i natyrshëm që më ka rënënë dorë gjatë gjithë punës dhejetës sime me letrat. Ai ështëshkruar thjesht dhe herë-herënaivisht, siç janë edhe piktu-rat e Dules, të dala nga për-brenda shpirtit. Dhe nuk mundtë ndodhë ndryshe, veçse kurtë thërret gjaku, të marrëshkalemin dhe në moshën 90-vjeçare t'i vësh një barrë tëmadhe historike vetes, dukeshkruar një libër të tërë përnjë nga figurat më madhore tëLuftës Antifashiste Nacionalç-lirimtare në Skrapar dhe mëgjërë, siç është figura komple-kse e Mestan Ujanikut. E,ndërsa ngutej, duke hedhurshpejt e shpejt shënimet e tijnë fletorka fëmijësh në orët evona, kur i afrohej ndonjë grip,i lutej vdekjes ta linte dhe caditë sa të mbaronte një punë."Nuk të them më, i thoshte mezë vdekjes, s'jam unë nga atatë historive të tua! E mbajfjalën! Unë nuk mbjell pemëqë ta hanë të tjerët, por mbjellpemë që ta ha vetë! E kuptove?!Dhe vdekja, a ikte a nuk kishteardhur fare, por nuk dukejmë!...Ndaj ai vazhdonte të tre-gonte për Mestanin, të fliste etë jetonte me heroin e tij tërinisë, si atëhere kur shkon-te me të shteg më shteg e malmë mal...

Nuk është e lehtë të shk-ruash për Mestan Ujanikun,

Më 14 mars 1942 formohetçeta e parë partizane e krahinës së Skraparit që ishte

përgjegjëse edhe për gjithë qarkun eBeratit. Krijimi i kësaj çete përbënedhe kalimin nga faza e parë në fazëne dytë si një kalim gradual drejt kry-engritjes së armatosur të popullsisë sëzonës që tashmë donte çlirim. Shpesh-tësia e reagimit të popullit filloi tërritej, kështu më 28 maj 1942 organi-zohet Greva e Bukës ku banorë tëzonës mblidhen përpara prefekturës sëBeratit për të kërkuar bukë. Pas këtijtubimi pati shumë arrestime. Ndërko-hë çeta e parë partizane që nga data ekrijimit e deri më gusht 1942 do tëkalonte në çdo fshat duke nxitur forcënreaguese të popullit.

Në një dokument të datës08.06.1942 drejtuar prefekturës sëBeratit nga nënprefekti i Çorovodësndër të tjera thuhet: "…rekrutat e thir-rur për armë, nuk paraqiten dhe mar-rin arratinë".

Në mars të 1942, iu bë pritë koman-dantit të karabinierisë së Çorovodës kupas këtij akti Zyra e Rekrutimit tëÇorovodës hoqi dorë nga mobilizimiushtarak në Skrapar. Më prill 1942 uorganizua prita kundër postës ushtar-ake Berat-Përmet ndërsa më 19 maj1942 në fushën e Tomoricës u vra sek-retari politik i fashizmit. Më korrik1942 çeta partizane lufoi me armëkundër grupit të xhandarve në maline Marjanit duke dhënë forcë dhe kura-jo për aktivitetet luftarake të skra-pallinjve më tej.

Çeta e Skraparit së bashku me

Drama e jetës së tij është një dramë që tejkalon çdo normë njerëzore

Profili interesant, trimëror dhe fisnik i Mestan UjanikutNga ZYLYFTAR HOXHA

73 vjetori i çetës partizane të Skraparit

për mendimin tim, për dyarësye: E para, sepse ai i te-jkalon përmasat e një njeriudhe luftëtari të zakonshëm,pasi ishte nga të rrallët burra

që jo vetëm kuptoi kohën dheatë që kishte ndodhur me ven-din e vetë, por edhe se veproimenjëherë pa pyetur njeri, porashtu siç ia tha mendja dhe

zemra për t'i sjellë këtij vendilirinë e humbur aq pabesisht.Pushka e tij ishte nga të paratqë shkrepi në Shqipëri dhefama dhe nami i tij u rrit meditë e me orë, jo vetëm në ven-din e tij, por më tepër në hapë-sirat jashtshqiptare si shem-bull dhe frymëzim për popujtndërluftues.

Ai ishte një individ i dalënga një popull, siç është pop-ulli i krahinës së Skraparit,që e ka mish e gjak patri-otizmin dhe nacionalizmin, aiishte produkt historik, pse tëmos themi edhe natyror i ma-leve të Skraparit. Ndaj dhe sh-këlqimi i tij meteorik ushfrytëzua nga Partia Komu-niste, e cila pak nga paknëpërmjet strukturave të sajpolitike dhe organizative,përpiqej t'ia merrte "pushte-tin". Siç tregojnë sot doku-mentet, gjatë gjithë periudhëssë luftës, pa e ditur asnjëherë,ai ka pasur mbi kokë"shpatën e Demokleut", span-gua e së cilës nuk u këputatëhere, por në një kohëtjetër, kur pushteti në njërinkrah ishte bërë apsolut dhe ipakundërshtueshëm.

Arsyea e dytë, që nuk ësh-të e lehtë të shkruash përMestan Ujanikun, është sedrama e jetës së tij është njëdramë që tejkalon çdo normënjerëzore, është një dramëshekspiriane, që nuk ka penëta përshkruajë e ta sjellë. Ësh-të kjo mungesë guximi që përtë deri tani është shkruar pak.I pari që ka guxuar ëshë Dul-ja, i cili vjen me këtë libër me

kujtime për Mestanin pa pre-tenduar se ka bërë një libërshterues. Dulja nuk ka hapurarkiva. Ai në këtë libër kahedhur thjesht kujtimet e tij,ato që ka parë me sy e ka dëg-juar me veshët e tij në atëkohë. Madje ai nuk është da-kord dhe ka rezerva për disa"fakte" dhe interpretime ngaato që janë shkruar deri tanipër Mestanin.

Si përfundim, Dulja mekëtë libër nuk i pret rrugënaskujt për të ezauruar më tejfigurën dhe profilin intere-sant, trimëror dhe fisnik tëMestan Ujanikut.

I nxjerrë nga thellësia eshpirtit, libri i Dule Kalemitpër Mestanin është një tufëlulesh homazhi për mikun efamiljes, heroit, luftëtarit dhefrymëzuesit të jetës së tij, njëtufë me lule që Dulja e kambajtur dhe selitur në shpirtnjë jetë të tërë, por që në tëvërtetë tani e nxori së thelli.Në gjithë këtë merak e vra-mendje, kur ëndrrën ai e bërikonkrete, si një kurorë tëlidhur, harroi një detaj tëvogël: nuk kishte ku ta vintekëtë kurorë, pasi Mestani s'kavarr! "Atëherë, në zemër tënjerëzve", tha Dulja! Dhe ianisi menjëherë shënimetteknikës, radhitjes, redaktim-it, faqosjes, shtypshkronjës derisa libri përfundoi te ti, i dashurlexues. Kaq ishte puna, kaqishte detyra e këtij veterani,luftëtari të vjetër. Tani fjalëne ka lexuesi që e ka marrë nëdorë këtë libër. Lexim të kënd-shëm!

vullnetarë fshatarë zhvilluan beteja tëashpra në Dëvri, Gradec, Koritë,Radësh etj, për të kulmuar më çlir-imin e Çorovodës më 5 shtator 1942.Mbi këtë ngjarje Enver Hoxha ka folurnë Veprat e tij, tek vëllimi i I-rë, nëfaqen 181 duke shkruar ndër të tjera:"Ata u drejtuan për të shtuar lëvizjennë Skrapar, por atje hëngrën drunë emerituar dhe i sollën padronit të tyreMerlikës pemët e hidhura të turpitdhe të disfatës". Pas 5 shtatorit 1942,çeta partizane vijoi sfidën kombëtareduke vepruar në dy drejtime Kolonjë

e Dangëlli nën udhëheqjen e RamizAlias dhe drejtimi tjetër në zonën eBeratit.

Për të mposhtur Çorovodën e çliru-ar armiku dërgoi mbi 420 milicë dhekalorës të shoqëruar nga aviacioni tëcilët terrorizuan dhe plaçkitën, bom-barduan fshatrat Spatharë, Therepeldhe Corovodën por nuk pati dëme nënjerëz (shkruan kështu Zeri i Populliti janrit 1943 në numrin e tij 11-12).Por në kohën kur italianët ndodheshinnë Corovodë më datë 10 dhjetor 1942armiku u shkatërrua plotësisht dhe

Çorovoda u çlirua për të dytën herë.Vlen të përmëndim se mbas kësaj datepushtuesit italianë nuk kanë shkelurmë në Skrapar, por gojëdhëna të ban-orëve thonë se kanë mbajtur me bukëedhe ushqim shumë prej italianëve qëishin dorëzuar pa rezistencë madjedisa kanë shërbyer edhe si mjekë përpopullsinë e zonës. Një datë tjetër his-torike është edhe ajo e 22 qershorit1943 ku në Qafën e Martës u krijuabatalioni partizan Riza Cerova, forma-cioni më i madh i Krahinës dhe i parinë tërë qarkun e Beratit.

FAQE 11Prill 2015; Nr. 4(316)

JUBILARE

"Trupi pedagogjik cilësor dhestudentët e përkushtuar, kabine-tet e reja, laboratoret, ambjentet ekomandës dhe të një jetese nor-male bënë që shkolla "Skënderbej"të rriste treguesit cilësorë dhesasiorë. Cilësitë dhe virtytet eskënderbegasve si besa, trimëria,solidariteti, dashuria e devotsh-mëria për Atdheun, familjen eshokun ishin më të çmuarat përskenderbegasasit që në çdo çastecnin në gjurmët e lavdishme tëLANÇ

Kur ende nuk ishte shuar jehonae betejave fitimtare kundër okupatorit nazifashist, me vendim

të Presidiumit të Kuvendit Popullor uçel e para shkollë ushtarake e pioni-erëve të luftës. Traditat luftarake të pop-ullit tonë brez pas brezi dhe patriotizmii lartë i pionierëve, pjesëmarrja nëluftimet e çetave, batalioneve e briga-dave kalitën shpirtin e tyre duke indërgjegjësuar për detyrën e re. Kjo bëriqë shkolla ushtarake (e kadetëve) tëmerrte fizionominë e një shkolle tëmesme.Kjo shkollë që e nisi rrugën esaj si fidanishte e Ushtrisë Kombëtareu sistemua në ambjentet ku është Ak-ademia Ushtarake "Skënderbej".Nxënësit e parë të kësaj shkolle ishinish partizanët nën moshën 15 vjeçareqë vinin nga brigadat partizane dhe ata

Në përvjetorët e saj Shkolla "Skënderbej" është dekoruar me shumë Urdhëra e Medalje

70 vjet më parë u inagurua Shkolla Ushtarake "Skënderbej"

ING. MYFIT GUXHOLLI*

djem e vajza të dëshmorëve të LANÇ ngatë gjitha krahinat e Shqipërisë. Ata er-dhën në shkollë me uniformën që mba-nin në luftë dhe me armët personale,pushkë, automatikë e pistoleta. (Ndër-sa jo pjesëmarrësit në luftë mbanin uni-formën kadife blu). Shkolla përbëhej ngakomanda e Shtabi. Komandanti i parë ishkollës ishte Mehmet Dermeni -kapiten i I-rë, komisar toger Dule Pa-shaj, Shefi i degës mësimore, kapiten iparë Vangjel Doga e kapiten ThomaFrashëri. Në fillim u krijuan tre batal-ione me komandant e komisar kapitenShuaip Shazi, kapiten Miço Kola ekapiten Filip Stefani.

STRUKTURA ORGANIZATIVEU krijuan dy brigade: brigada e IV-të

me studentë ish pjesëmarrës në luftë,me komandant Myfit Guxholli dhe ko-misar Gafer Shyti; (komandant i batal-ionit të parë Vasfi Rexhepi).

Brigada e I-rë me uniformë kadifeblu: Ylber Sevrani, komandant dheXhevrie Golemi, komisare…Batalioni iparë, komandant Qemal Tuzi dhe FaikMeko. Veçojme studentet partizaneVeronika Murzeku, Katerina Prifti etj.

INAGURIMI I SHKOLLËSNë inagurimin e shkollës më 28

Mars 1945 mori pjesë gjeneral majorSpiro Moisiu - komandant i Shtabit tëPërgjithshëm të Ushtrisë KombëtareShqiptare.

Skënderbegasit, pjesëmarrës nëluftë, armët i mbanin nën jastëk dhenuk i dorëzonin në depo.Nga komandae shkollës dhe ajo e studentëve u për-gatit një lojë për marrjen e armëve tëstudentëve.

Në malin e Dajtit ishte shkruar njëparullë fashiste me germa të mëdha"DVX" që duhej prishur. Në vend të sajduhej një parullë e re. Shkuam në ma-lin e Dajtit, zbatuam detyrën dhe ukthyem në shkollë, kur ç'të shohim:armët ishin mbledhur e dorëzuar nëdepo. Pakënaqësia dhe nervozizmi ish-te i madh.

RIORGANIZIMI

Në 5-vjetorin e saj shkolla u riorga-

nizua dhe u përpiluan programet dhetekstet.Për fatin e mirë u plotësua tru-pi pedagogjik dhe ai komandues. Shu-mica e pedagogëve ishin të përgatiturnë shkollat e Perëndimit. Me respektkujtojmë pedagoget: Barie Kopliku, Ha-lit Narazuni, Hysni Alimerko, AhmetTufa, Eftimiadhi, Stavri Angjeli, Vale-ria Drenova e shumë të tjerë. Puna ekualifikuar e trupit pedagogjik dhe ko-mandës, përkushtimi i nxënësve dhestudentëve bindën drejtuesit e Minis-trive të Arsimit dhe Mbrojtjes që shkol-la të vlerësohej dhe të merrte emrin"Shkolla e Mesme UshtarakeSkënderbej".Për arsyen se shkolla nukkishte klasa të dyta e të treta të mes-me, skënderbegasit dërgoheshin nëgjimnazin "Qemal Stafa" si psh PavlloDede, Myfit Guxholli, Agron Starova etj.

Trupi pedagogjik cilësor dhe stu-dentët e përkushtuar, kabinetet e reja,laboratoret, ambjentet e komandës dhetë një jetese normale bënë që shkolla"Skënderbej" të rriste treguesit cilësorëdhe sasiorë.Cilësitë dhe virtytet eskënderbegasve si besa, trimëria, soli-dariteti, dashuria e devotshmëria përAtdheun, familjen e shokun ishin mëtë çmuarat për skenderbegasasit që nëçdo çast ecnin në gjurmët e lavdishmetë LANÇl.Këto cilësi e virtyte u demon-struan më së miri gjatë provokacionittë gushtit kur monarkofashistet grekëtentuan të preknin kufirin tonështetëror.Shumë skënderbegaskërkuan të shkonin vullnetarisht nëmbrojtje të kufirit, por Ministria eMbrojtjes konsideroi pjesërishtkërkesën e tyre.

NJË SHKOLLË SHUMËDIMENSIOLE

Në përvjetorët e saj Shkolla"Skënderbej" është dekoruar meshumë Urdhëra e Medalje.Pegagogët,komanduesit dhe studentët e kësaj sh-kolle kanë dhënë një kontribut të madhedhe në sektorë të tjerë si në art, sport,kulturë, diplomaci e shkencë.Pikërishtpër këtë e meriton të quhet shkollëshumëdimensiole. Krenaria dhe lavdiae saj u përhap në gjithë vendin sepsemoto e saj ishte "Atdheu mbi tëgjitha".Ajo u dallua për ndjenjë patri-

otike dhe dije në shërbim të Atdheut.Nga kjo shkollë kanë dalë jo vetëm

kuadro ushtarakë të të gjitha rangjeve,por edhe të sektorëve të tjerë pasi ajoishte jo vetëm një fidanishte e UshtrisëKombëtare, por edhe përhapëse e dijese kulturës në të gjitha fushat e jetës.Ajo ka përgatitur e nxjerrë nga nën-togerë deri gjeneralë, nga teknikë deridoktorë e profesorë.

Në këtë përvjetor jubilar të saj iavlen të përmendim skënderbegasit:Luan Rama, ish ministër i Mbrojtjes,Bujar Nishani, ministër, gjeneral Ko-staq Karoli, ish shef i Shtabit tëPërgjithshëm, kandidati i ShkencaveUshtarake Pandeli Stoja,prof.Dr.Përparim Lika, dheprof.dr.Eduard Isufi. Po ashtu shef shër-bimi Ing.Nuri Jaho, studjues e përk-thyes Ing.Guri Shyti, shef katedreIng.Pasho Alimerko, mjeshtër sporti-shef katedre, kolonel Petrit Murzaku,shef katedre - kolonel tankist AlekoKoka, pilot i klasit të parë - komandantAki Jupasi, pilot i klasit të parë PetritMalindi, komandant korpusi Izet Muratietj. Në plejadën e personaliteteve që kanxjerrë kjo shkollë bëjnë pjesë shkrim-tari Shpend Topollaj, shefi i shërbimittopografik Gafer Shyti, shef shtabi grupi-mi Dr. as. Mik Hado, kolonel Ylber Sev-rani (kuader i lartë i marinës ushtar-ake), Prof.Dr.Gjergji Aleksi, kolonel Pro-letar Hasani (historian), gjeneral ma-jor Armando Vinçani, artistët Milto Vakoe Ndrek Zefi, sportisti Petrit Çallsi, shefshërbimi n/kolonel Hiqmet Shehi, dip-lomati Hajro Limaj (kolonel), kolonelXhavit Xhepa-Drejtor i Drejtorisë sëXhenjos e shumë të tjerë.

Ne ish skënderbegasit e parë, jemikrenarë që mbaruam atë shkollë, dukevazhduar më pas edhe shkolla të larta,universitete dhe akademi, brenda dhejashtë vendit.

Përshëndesim në këtë jubile të sajtupin pedagogjik, komandat e shkollësdhe gjithë oficerët që na edukuan dhemësuan.

Nder dhe lavdi heronjve e dësh-morëve të luftës e pas luftës.

*Ish komandant i Brigadës së skënderbe-gasve të luftës

FAQE 12 Prill 2015; Nr. 4(316)

DOSSIER

Cub Kolë Nokaka mbetë nëkujtesën historike të popullit të zonëssë Fushë-Arësitsi"KOMANDANTI IKOMITAVE" të viseve Pukë-Mirditë,më 1913. Brezat e Cub Kolës mbahenmend deri te Bardhoci, i cili la Gegën(Gjegjen). Gega la tre djem: Nokën,Lleshin dhe Prengën. Prija i mbetNokës si vëlla i madh, i cili si Gjinaju caktua kreu (vojvoda) i Arësit(Fushë-Arësit) që prej Qafë-Mali derinë Breg, aq sa shtrihej famullia eShmisë, Shën Mërisë, me kishën eBregut.

GJINI është njohë vëllai i madh në"shtatë" vëllezërit e Spaçit të Mirditës,në Kodër-Spaç.Në vazhdim, me sh-timin e popullsisë dhe të mundësisëpër vendbanime të reja, u hapen drejtburimeve të luginës së epërme tëFanit të Madh deri në Qafë-Mali e Arës(Fushë-Arës).Edhe pse u shtrinë largKodër-Spaçit, ruajtën lidhjet e rreg-ullsinë e herëshme, që i mbajti tëbashkuar e të fortë. Prandaj, prijësi,Cub K. Noka, si vojvodë për zonën, ucaktua prej komitave përfaqësues ityre, "Komandant i Komitave" Pukë-Mirditë, më 1913 për marrëveshjen,që kërkonte komanda e forcavepushtuese serbe për kalim të lire tëushtrisë, që po tërhiqej pas pesë mua-jsh rrethimi të Shkodrës, që u mbrojtheroikisht, duke bërë sakrifica të jas-htëzakonshme.

USHTRIA PUSHTUESE SERBE NËNGODITJEN E KOMITAVE TË MALË-

SORËVE

Ushtria pushtuese serbe në nën-tor 1912, mbas luftimesh të ashpranë viset e Pukës që nga Vaspasi, Pis-ta, Fleti, Lajthiza, Fushë-Arës, mehumbje të mëdha ushtarake, më nëfund arriti të vendoste garnizonet eveta në Kolsh për Malziun, në Qafë-Mali për zonën e Fushë-Arësit dhe nëPukë për rrethinën e Pukës. Sado qënë këto garnizone u vendosën shumëforca pushtuese serbe, prapëseprapëqëndruan larg fshatrave në thellësi,

NË KUADRIN E 150-VJETORIT TË LINDJES SË ATDHETARIT

"Trimat vdesin, por"Komandanti i Komitave" Pukë-Mirditë, 1913Si fuqia me fuqinë me komandën pushtuese serbe

se e kishin të pamundur për t'i nën-shtruar. Për më tepër, nuk kishinsiguri as përreth garnizoneve të veta,si dhe postave që kishin vendosë nëmbajtjen hapur të udhëve nga garni-zoni në garnizon. Ndaj këtyre postaveçetat kryengritëse kryenin sulme tëherëpashershme, duke i asgjësuarplotësisht shumicën e tyre. Ja si natregonte Sadri FASLIA i Lajthizës sëMALZIUT (17 gusht 1983, i vitlindjes1899): "Nji natë të ftohtë dimni, kurnji patrull serbe te Ura Lejfizë ishteulë rreth zjarmit, Ram ASANI meçetën e vet u afrua lehtas dhe shtiume shpejtësi mbi ta, sa nuk u lanëkohë as me kap pushkët, që i kishinmbi prehen. Mbetën të vramë tëgjithë rreth zjarmit.Kur jua morëmarmët e paimet ushtarake, dolën 12të vramë. Me bukën e ushqimin etyne sulmuesit shuen ujen. Kishintri ditë pa hanger gja."

"Një herë tjetër, Fazli MUSA meçetën e vet sulmuen në Qafë-Shllaknjë patrull serbe që po çonte nja 200krenë bagëti nëpër posta për ushqimpër ushtarët serb. Komita u ra befasdhe e shpartalloi patrullën.Çeta moriarmët dhe bagëtinë.Një pjesë tëbagëtisë e hangrën, nji pjesë i çuennë male me i ruejt, se bagëtia e Kos-ovës ishin rracë e mirë."Sulme të tillamalësorët kryengritës kryenin edhenë Flet, Fushë-Arës, Micoi, Hadroi,Gojan etj.Këtyre anëve vepronin çetate Osman Hoxhës, Zenel Nurës. Meh-met Fazlisë, Ndue Perdedës, RamëSadik Hadroit, Nikollë Currit, Mus-tafë Brahës, Ndrecë Qafës etj. Përsulmet e çetave të këtyre rrethinavekanë shkruar edhe autorë serbë, siB. Ratkoviç, Tukoviç etj: " Nga disaposta ndërlidhëse serbe nuk mbetiasnjë ushtar as sa për të lajmëruarse ç' ngjau me ta." Po kështu shkru-an edhe K. Navakoviç: " Postat e më-parshme zëvendësoheshin me tëreja, sepse të vjetrat ishin shndërru-ar në varreza të vogla bri rrugës."(Prof. dr. Thoma MURZAKU, "Politikae Serbisë kundrejt Shqipërisë gjatë

luftës Ballkanike 1912-1913, f. 274etj.)

KOMANDA SERBE KËRKON MAR-RËVESHJE ME KOMANDËN E

KOMITAVE

Në këto rrethana, komanda serbeu detyrua që, në mars 1913, tëkërkonte bisedime me "Komandantine Komitave" për të marrë "Besë" gjatëtërheqjes prej rrethimit të Shkodrëspër në Serbi.Komandantët e çetave umorën vesh që të dërgonin Cub KolëNOKËN, pari, vojvodë, të cilit i ishtedjegur kulla si gjithë Arësit (Fushë-Arës), por edhe se ishte guximtar,trupbashëm e i pashëm. Si i tillë dotë bënte përshtypje që në pamje paraoficerëve serbë. Cub Kolë Noka edinte se serbët ishin dinak e të pa-besë, por për malësorët me gra, fëm-ijë e pleq, shpërndarë kund e kundsa për të shpëtuar kryet, hanger epahangër, duhej rrezikuar. Kështu,pranoi t'i përfaqësonte kryetarët eçetave kryengritëse, që ishin bërëtmerr për ushtrinë serbe.

Ndue Perdeda, Ramë Sadiku, Ni-kollë Curri, Zenel Nurja e NdrecëQafa i këkuan Cubit të tregohej ikujdesshëm për KUSHTET, që do tështroheshin, se kishte të bënte meoficera me shkollë e përvojë, dinake të pabesë. Për t'u siguruar, për sa

FAQE 13Prill 2015; Nr. 4(316)

DOSSIER

e porositën Cubin, i thanë edhe përk-thyesit arstor të komitave, Pal PrendKeçit, që do të shoqëronte Cubin nëbisedime, që kur ta shihte ai, se nukmund ta lidhte bisedën si duhejCubi, ta përkthente ky si e donteinteresi i komitave. Po komanda ser-be përdori përkthyesin e vet, ndërsaPal Prend Keçit i mbet ndonjë sqa-rim që do t'ia bënte me kujdes Cu-bit.

Takimi u bë në komandën e Qafë-Malit. (Siç na tregoi Zef Gjokë Noka,Fushë-Arës, më 10 maj 1969, më1913 ishtë 14 vjeç), Cubi si, i për-shëndeti me dorë në zemër, u ulëpërballë oficerave me vështrim bur-rëror, serioz. Oficerave u bëri përsh-typje paraqitja kreshnike, veshur merroba të bukura kombëtare, me vësh-trim të sigurtë "Komandanti i Komi-tave." Megjithatë, komandanti serbe vështroi me njëfarë epërsie, porshpejt u habit nga përgjigjet me urti,që mori prej këtij "Komandantit tëKomitave të Maleve" . "Ç' ban komi-ta, he, burrë?! -iu drejtua ai"-, që nukdonte t' drejtohej këtij malësori kre-nar me etiketime si "komandant" apo"zotni". Cubi u përgjegj shkurt:

1. -Si po e shikon zotniajuj!"Nënteksti ishte: "Siç po e shih-ni. Natë e ditë po lufton kundër ush-tarëve tuaj, duke iu vrarë mjaft prejtyre." Komandanti serb, që e kuptoifort mirë përgjigjen, u vërejt, por upërmbajt. Si heshti pak, i kërkoi "Be-sën Shqiptare", që komita ta lejontetë largohej e qetë ushtria serbe, qëpo tërhiqej nga rrethimi i SHKO-DRËS. Cubi vështroi ngultas oficerinqë i kërkoi "Besën Shqiptare" , njëserb madhor, që komandonte njëushtri, që kishte vra dhjetra malë-sorë pukas e mirditas, që kishteplaçkitë e djegë aq shumë shtëpi prejVaspasit deri në Rrape të Pukës; dhetani donte t'i siguronte kalim të sig-urtë asaj ushtrie që, bashkë meforcat malazeze, s' kishin lënë shtë-pi pa përgjakur në qytetin e Shko-drës, të mbajtur 5 muaj në rrethimurie e sëmundjesh, një popull qëmbronte trojet e veta. PrendushGegë Kabashi i kishte qitë këngë, pody vargje i dinte gjithkushi në visetPukë e Mirditë: "Ç'po lufton Shkodrae shkretë / Per Shqipni po don medekë…" Bile, kjo ushtri serbe, kur pokalonte për Shkodër, i kishte djegëedhe Cubit kullën katerkatesh, njëprej kullave më madhështore të lug-inës së Fanit.Për një çast i doli para-sysh ajo kullë e sapombaruar, më1907. Gjashtë vjet iu deshën për tandërtuar me usta Dinin prej Dibreme ustallarët e tij. Kulla doli si kala,shqiponjë, mbi kodrinën e Nokajt.

Ishte katerkatesh 11,5 x 10,5.Kati I, ahër për bagëtinë; kati II përshpijarët; kati III, gjashtë pash megjashtë pash, për pritje; kati IV mag-azinë për mallërat e dyqanit, se kish-te hanë e dugaj e tre kuaj ngarkesepër Shkodër e Gjakovë. Kur hynëforcat serbe në Fushë-Arës e gjetënfshatin të boshatisur. Popullsia ish-te tërheqë në male e vende tësigurta.Kulla e ALIAJVE në Lajthizëtë Kryeziut ishte plotë të strehuar tëlarguar nga sheshi i luftimeve.

Në fshatra afër Udhës së Karvan-eve kishin qëndruar vetëm disa bur-ra të maskuar afër kullave të tyre.Ushtarët serbë të kequshqyer ulëshuan mbas plaçkës nëpër fsha-

tin Fushë-Arës. Krisi pushka e parënë lagjen Dedaj, ku u vra plaku iurtë e trim Mustafë Adem BRAHA i"SHPISË MADHE". Po kështu, u vraedhe trimi i kënduar në këngë, ÇupQAFA, por ushtarët serbë u gjetënnën goditjen e zjarrit të pushkëvetë arstorëve.Përpjekja e forcave ser-be me një kompani shtesë, që ishinpërqëndruar në dalje të Fushë-Arësit, në anën perëndimore, nuk indihmoi që t'i ndëshkonin arstorët,që po mbroheshin me guxim. Hum-bjet e ushtarëve qenë aq të shumta,sa u detyruan të përdornin artilerinëkundër fshatit mbarë. Goditeshin padallim shtëpitë e fshatit, të cilat oseu dogjën, ose u shëmbën në katet esipërme, si kulla e forte e Cub Kolës.Ushtarët serbë, në tërheqje e sipër,pësuan aq humbje, sa shumë kufo-ma të tyre mbetën të patreturabregut të Fanit, edhe pse i fryer ngashirat e nëntorit, që vazhduan përshumë kohë.

Këto shkatërrime e ushtarë serb,që po vriteshin, i dolën parasysh sinjë imazh I shpejt, ndërsa para tijkishte oficerin hijerëndë serb, që popriste përgjigje.

Pal Prend Keçi, i shqetësuar përvonesën e përgjigjes, iu drejtua: " Ko-mandanti serb po prêt përgjigjentande për "Besen Shqiptare të Ko-mitës." Cubi u shkund prej atj imazhitmerresh dhe u pëgjegj ngadalë, sikurpeshonte çdo fjalë, që po thoshte:

2. " Per kollaj Komita BESEN s'e ka,

se shpijat u janë djegë e gjindja u janëvra!" Përgjigja dhënë komandës ser-be prej Cub Kolës, u vlerësua më pasprej komitave dhe në opinion sishumë e goditur. Oficerit serb i bëripërshtypje ajo përgjigje sintezë aq egoditur, por u përpoq që të arrihej nënjë marrëveshje, qoftë edhe tëpërkohshme. Kënga, që u krijua merastin e 100-vjetorit të Pavarësisë,2012, shprehet përmbledhtas mjaftmire: "Serbi i parë me krye ulë, /Lypka Besë e lypka udhë. / Besë eudhë ja paska dhanë! / Por nji kushtu paska thane: / Kurr ushtar ktu mosme shti, / Se ktu thonë Shqiptari! /Kushti' dhan s'u ka pleqy', / Po prejhallit e kanë 'perdi!" Simbas "Besës"së dhënë ushtria serbe, që vjen prejrrethimit të Shkodrës do të tërhiqet"Udhës së Madhe". Haneve mund tëndalej, por çdo gjë që do të kërkojnëhaneve e fshatrave, do ta paguajnëme atë çmim, që shitej për çdokënd.Për fshatarët, që u ishin djegur sh-tëpitë do të pajisen me një shkresëkëtu dhe do të marrin 100 okë mis-ër në Prizren. Malësorët nuk u beso-nin serbëve, prandaj nuk pranuan tëpajiseshin me shkresën për të mar-rë misër në Prizren.Kishte rrezik t'ivrisnin udhës, apo t ' i mbaninpeng.Plaku i Qafëmalit, Palucaj, i njo-hur për përcaktimin e kohës gjatëvitit, bashkë me një shokë shkuannë Prizren dhe morën dy mushka memiser. E dinte se nuk do t'I preknin,se ndryshe do të prishej "BESA".

TË SHQUAR CUB KOLË NOKËS ,FUSHË-ARËS, 1865 -1913

trimnitë mbesin…"

Edhe komitat kishin nevojë përnjë periudhë qetësie, sa të merrej mesigurimin e ndonjë strehe për njerëzite tyre, që endeshin fshatrave të thel-la. Sidoqoftë, morën masa me roja qëtë mos kapeshin nëbefasi.Megjithatë, forcat serbe zbatu-an kushtet e "BESËS" gjatë tërheqjes,pril l 1913.Prijësit e komitave eçmuan shumë qëndrimin, bisedatdhe marrëveshjen e arritur me ko-mandën serbe prej Cub Kolë NOKËS.Arritja e kësaj marrëveshjeje tregoise malësorët dinë të luftojnë, të ulennë kuvend dhe të bëjnë marrëveshjeme urtësi, mençuri e guxim si fuqiame fuqinë.Kështu kishin vepruaredhe me sunduesit osmanë, derisaua shkëputën Autonominë e Maleve,që funksionoi derisa u arrit Pavarë-sia e Atdheut. Nga fundi i largimit ko-manda serbe e Kolshit, kur nuk arri-ti ta përdorte për interest e veta, evrau tradhtisht Cub Kolën, këtë per-sonalitet të Komitave ShqiptarePukë-Mirditë. Por kujtimi i tij mbet igjallë në male. Kënga mbyllet mevargjet:

"E kur Cubi s'ka pranue, / Me thybesë e me tradhtue, / N' bojaneta ekanë coptue! / E kan coptue, por ai s'ka dekë! / Se dëshmor ai paskambetë!"Me dekret të Presidentit tëRepublikës Nr. 547, dt. 3.6. 1993 de-korohet "Me urdhërin për veprimtaripatriotike të klasit II".

*Studiues,"Mjeshtër i Madh"

FAQE 14 Prill 2015; Nr. 4(316)

KOSOVA

Ekonomi dhe politikë: Përherë të parë një delegacioni iSerbisë merr pjesë në një kon-ferencë zyrtare në Kosovë.Ministri i Jashtëm Ivica Daçiqdhe ministrja e Komunika-cionit dhe InfrastrukturësZorana Mihajlloviq.

"Unë kam kaluar shpeshnëpër Prishtinë, por për herëtë parë jam në qendër të Prish-tinës. Mendoj se duhet tëpunojmë më shumë nëdrejtim të relaksimit tëraporteve dhe kjo vizitë këtuështë një gjë shumë pozitive,për shkak të relaksimit tëraporteve. Duhet mundësuarnjë qarkullim më i mirë injerëzve, mallrave dhe kapi-talit. Ne kaluam rrugën prejNishit për në Prishtinë dhe kjorrugë duhet të ndërtohet. Këtëe kanë mbështetur të gjithëedhe në Evropë, por financimii ndërtimit ende mbetet prob-lem", theksoi ministri i Jash-tëm serb Ivica Daçiq në Prish-tinë. "Duhet të shikojmë për-para dhe duhet t'u ikim dek-laratave që na kthejnë mbra-pa", tha ai pas konferencësrajonale "Ëestern Balkan 6", ecila mbahet si rrjedhojë e "pro-cesit të Berlinit", respektivishtkonferencës së organizuar nëBerlin nga kancelarja gjer-mane Angela Merkel, për bash-këpunimin rajonal në EvropënJuglindore. Daçiq u shpreh nëPrishtinë se bashkëpunimiekonomik "është një prej par-akushteve kryesore për reali-zimin e projekteve rajonaleme mbështetjen e BashkimitEvropian". Vendet e BallkanitPerëndimor, sipas Daçiq, du-het të realizojnë synimet etyre "jo mbi bazët e dashurisëdhe urrejtjes, por mbi bazën einteresave."

"Ky takim në Prishtinëdëshmon për relaksimin eraporteve në Ballkan dhe për-caktimin e përbashkët tëvendeve të këtij rajoni përpaqe dhe stabilitet, si bazë përrealizimin e interesaveekonomike dhe projekteve tëparaqitura para BE-së", thek-soi Daçiq. Ministri i Jashtëmi Serbisë tha se qëllimi ivendeve të Ballkanit Perëndi-mor është që deri në vitin2030 i gjithë rajoni të ndërlid-het me rrjetin e rrugëve evro-piane. "Shpresoj se deriatëherë do të futemi në BE, porpavarësisht nga kjo, me rëndë-si është të gjejmë mjete finan-ciare për financimin e projek-teve të përbashkëta", theksoiDaçiq.

Politika si problemDaçiq nuk deshi të flas për

raportet politike mes Kosovësdhe Serbisë, me shpjegimin sekëto konferenca janë vetëmpjesë e konferencës së inicuarnë Berlin nga kancelarja Mer-kel dhe kanë për synimforcimin e paqes dhe stablitetitnë rajon si bazë për bash-këpunim ekonomik. Megjith-atë pas insistimit tëgazetarëve, Daçiq komentoiedhe deklaratën e kryeminis-trit të Shqipërisë Edi Rama,

Kryeministri i Serbisë,Aleksandar Vuçiç, kadeklaruar në Beo-

grad se gjatë një bisedë tele-fonike me kryeministrin eKosovës, Isa Mustafa, ështëfolur për "problemet që serbëtkanë në Kosovë dhe për vazh-dimin e dialogut Prishtinë -Beograd".

Sipas gazetës Express, nënjë prononcim pë mediat nëBeograd, Vuçiç ka bërë të diturse me Kryeministrin Mustafakanë "pikëpamje të ndryshmepër botën, për të ardhmen, përKosovën", por, sipas tij, është

Vizita e parë e një ministri tëJashtëm të Serbisë në Prishtinë

për "bashkimin e shqiptarëvepas futjes në Bashkimin Evro-pian". Ai tha se "kjo tezë mëshumë i dedikohet elektoratitnë Shqipëri. Kushdo popull qëfutet në BE mund të thotë këtë.Këtë mund ta themi edhe neserbët, sepse në BE do të jenëedhe serbët nga Bosnje-Herce-

govina dhe vendet e tjera. Porkjo nuk na çon askund. Nukduhet të lejojmë që sindromae dronit të influencojë zhvilli-met e një rëndësie të veçantëhistorike, siç ishte vizita ekryeminisrit Rama në Beo-grad, mundësinë e bashkimittë projekteve tona dhe para-

qitjen e tyre para BE-së", thaai. Në këtë konferencë ai thase pas "turbulencave të shum-ta, në rajon është arritur për-parim i dukshëm drejt ven-dosjes së paqes, bashkëpunim-it, demokracisë dhe integri-meve evrpiane."

Komunat serbe dhe prob-

lemi i politikësMinistri i Jashtëm serb tha

se duhet punuar drejt bash-kimit të realizimit të intere-save serbe në Kosovë. Asocia-cioni i komunave serbe, mesiguri që nuk do të jetë "njëorganizatë si kryqi i kuq, pordo të ketë edhe kompetencate veta". Por kjo, sipas tij, do tëjetë pjesë e marrëveshjeve nëprocesin e dialogut në Bruksel,në nivelin e kryeministrave.Në pyetjen e Deutsche Ëelles,sa influencojnë tendosjet poli-tike mes Prishtinës dhe Bego-radit zbatimin e projekteveekonomike, ministrja eNdërtimtarisë, Komunika-cionit dhe Infrasrukturës,Zorana Mihaloviq tha se kjokonferencë ishte një shans imirë që të gjitha korridoretrrugore që kalojnë nëpër Ser-bi të vendosen në rend dite.Disa prej këtyre projektevekalojnë prej Nishit nëpërPrishtinë, e deri në Tiranëdhe Vlorë.

"Për Serbinë këto konfer-enca janë të mira, sepse thek-sohet se jemi faktor stabilite-ti. Të gjithë jemi tëvetëdijshëm se kemi kaluarshumë gjëra në vitet dhe de-kadat e fundit. Qëllimi kryesorështë që njerëzit të jetojnë mëmirë dhe për këtë është e do-mosdoshme të vendosim lidh-jet rajonale, të ndërtojmërrugët dhe hekurudhat", thek-soi Mihajloviq. Sipas saj, kaardhur koha kur po flitet mëshumë për financimin e pro-jekteve, se sa për ngarkesatpolitike nga e kaluara.

DW

Mustafa dhe Vuçiç bisedë telefonike për vazhdimin e dialogut mes dy vendevenormale që të bisedojnë menjëri tjetrin".

"Puna ime është të bisedojdhe gjithmonë do të bisedoj metë. Sikur që më vjen gjithmonëmirë kur bisedoj me AngelaMerkelin, me Putinin, mëduket normale të bisedoj medikë që nuk është edhe aq pop-ullor. Por, unë nuk mundemdhe nuk dua ta them asnjë fjalëtë keqe për këtë, sepse punaime dhe e tij është t'i zgjidhimproblemet", ka thënë Vuçiç.

Ndërkaq edhe kreu i ekzek-utivit kosovar, Isa Mustafa, kapranuar se ka biseduar me

telefon me homologun e tijserb, Aleksandër Vuçiç.

Në konferencën për shtypme përfaqësuesen e Lartë përPolitika të Jashtme të Bash-kimit Europian, FedericaMogherinin, KryeministriMustafa ka prekur edhe çësh-tjen e problematikës së mi-grimit, me rastin e të cilës aikërkoi ndihmë direkte ngakryeministri i Serbisë Ale-ksandër Vuçiç për të mbyllurkorridorin e migrimeve. Ai thaqë ka marrë premtime ngaVuçiç, se do të punohet në këtëdrejtim, madje sipas tij vetë

Vuçiç ka marrë tashmë inicia-tivën për të parandaluar mi-grimin

Mustafa ka thënë se meVuçiçin janë dakorduar që tëmbesin në kontakt për tëshikuar mundësinë e zgjidhjessë shpejt të disa çështjeve qëmund të zgjidhen në mënyrëdirekte mes palëve.

"Çështjet e tjera i zgjidhimnë Bruksel", ka thënë Mustafa,në konferencën e përbashkëtpër shtyp me kryediplomatenevropiane, Frederica Mogheri-ni, të cilën e ka pritur në takimnë zyrën e tij.

Ministri i Jashtëm serb Ivica Daçiq dhe ajo e Komunikacionit Zorana Mihajlloviq

FAQE 15Prill 2015; Nr. 4(316)

NDERIMI

E lindur në Gjakovë, Kosovë, më 1943në një familje me tradita patriotike dhekulturë qytetare, rrit dhe shkolluar nëPukë. Si mori arsimin 7-vjeçar më 1957,vazhdoi në Tiranë, më 1959-1960, kurs-in 5-mujor për mësuese dhe emërohetedukatore në Pukë. Në vitin 1964 emëro-het mësuese në fillore, Shkollën e Mes-me "Migjeni". Gjatë vitit 1963-1967 edhepse me dy fëmijë të mitur, përfundon pa-shkëputje nga puna shkollën e mesmepedagogjike Shkodër. Me transferimin ebashkëshortit të saj, Xhemal Meçit, nëShkollën e Kryeziut, me kërkesën e sajemërohet edhe ajo mësuese në fillore nëshkollën e Kryeziut, më 1966-1970. Dyfëmijët e mitur nën moshën 5 vjeçare,në mungesë të kopshteve, gjatë orëve tëmësimit, ishte e detyruar t'i mbyllte fëm-ijtë si në burgim në dhomën e fjetjes,ngjitë shkollës, ku shpeshherë i gjenteduke qarë, si kishin kthyer përmbysshumë gjëra. Herë-herë Xhemali e mer-rte Majlindën e vogël në klasë dhe e ven-doste nën kateder mbi një batanije, që tëmos shqetësonte nxënësit. Si mbarontemësimi, disa nxënës, afroheshin te kat-edra, ku e kishte zënë gjumi dhe mekeqardhje ofshanin me fjalën: "E shkre-ta, e paska zënë gjumi!".

Edhe pse në këto kushte, kohën e lirëNexhmija studionte për kualifikim tëmëtejshëm, duke filluar arsimin e lartënë Institutin Pedagogjik Shkodër "LuigjGurakuqi". Njëkohësisht, njihej me më-suesit e parë të shkollës së Kryeziut: Fil-ip LACUKUN, i cili më 1939 pushohet, senuk pranoi të "Betohej për Fashizmin";Qazim KRYEZIUN dhe Dedë ALINË, që, mekërkesën e Ndrecë Ndue GJOKËS "Më-sues i Popullit", më 1945 rihapën shkollën

Ish-nxënësit e saj ngado e kujtojnë me respekt:"Shëndet Mësuese Nexhi!"

"MIRËNJOHJE" për mësuesen Nexhmije Qazim Meçi - 35 vjet arsimtare e dalluar, 1959-1994, shembull për koleget e saja; - Me arsim të mesëm e të lartë pashkëputje nga puna e me fëmijë të mitur; - Më 1996 ishte propozuar për Urdhrin "Naim Frashëri i Artë"; - Tani në pension, me punë shkencore, korektore botimesh për Pukën;

- Sapo mori titull nderi "MIRËNJOHJE" nga Bashkia Pukë me motivacion-in: "Për kontribut të veçantë në fushën e arsimit dhe të dijës për punë tëpalodhur dhe përkushtim disavjeçar për arsimim dhe edukim brezash".

e Kryeziut. Me kujdesin dhe punën epërkushtuar pa shpërblim e në kushtemjaft të vështira, ia arritën të mësonindhjetra nxënës të Kryeziut, duke mbe-tur shembull për arsimtarët e ardhshëm.Dedë ALIA u nderua pas vdekjes me tit-ullin "QYTETAR NDERI" i Komunës Qaf-mali-Kryezi. Të gjitha këto i shërbeninmësuese Nexhmijes për forcimin edashurisë për shkollën gjatë proçesitmësimor-edukativ me nxënësit e saj, qësot e kujtojnë me respet. Kolonel BilbilDERVISHI, tani me shërbim në Tiranë,shprehet me konsideratë për te: " Më

vendosi në një bankë me djalin e saj,Astritin, dhe me kujdes ëmësor e durimmë mësoi me bukurshkrim ABECE-n. Idërgoj falmeshndet, sa here takoj Xhe-malin." Po kështu, mësueset me arsimtë lartë: Flora Gjoni, Mimoza Mehaj, Afer-dita Hoxha; mjeket: Vera Ndreca, FiqireteZenuni e Ilir Morina etj.

Punës mësimore edukative i kushtoigjithnjë shumë kujdes, duke arritë tëbëhet mësuese e dalluar. Gjatë kon-trolleve të organizuara prej përgjegjësvetë arsimit të rrethit: Sylë Bejtja, Ra-madan Hoxha, Mehmet Hoti, MuharremNeziri, Zef Delia, Muhamet Cufaj, etj.vlerësohej: "Mësuese e përkushtuar, eqetë dhe e mirëkuptuar me nxënësit,komunikuese me prindërit, me përvojëtë përparuar e me rezultate të larta mësi-more-edukative me nxënësit." Mbas 4vjetësh në Kryezi, ku fitoi respektin enderimin e nxënësve, prindërve e komu-nitetit, në shtator 1970 kthehet në Sh-kollën "Migjeni" Pukë, mësuese në fil-lore. Megjithëse më 1975 ishte me trefëmijë të mitur, përfundon Institutin eLartë Pedagogjik Shkodër "Luigj Guraku-qi", me profesorët e shquar: Jup KAST-RATI, Tomorr OSMANI, Fatbardha HOX-HA, Neki LEZHA, Simon PEPA, Safet HOX-HA etj. Prof. J. KASTRATI shprehej mekonsideratë: " Nexhmija është mësueseme kulturë, e përgatitur, serioze. Të tilladuhet të jenë arsimtaret tona."

Me shtimin e "Luftës së klasave" nëvitet 1974, Nexhmija trajtohej gjithnjë emë shumë si e padëshiruar nga organi-zata-bazë e Partisë në shkollë përorigjinën kosovare e të atin, QazimNushin, imam i Qerretit dhe të biografisëme probleme politike të Xhemalit,bashkëshortit.Por edhe këtë barrë tërëndë mundi ta përballonte me durim evendosmëri.

Duhet theksuar se i ati, Qazim JanuzNUSHI, gjakovar, jetoi emigrant politik nëPukë, imam i fshatit Qerret, që nga fundii viteve 1920-1967.Në vitin 1941, me hyr-jen e forcave fashiste italiane në Kosovë,Qazimi kthehet në Gjakovë, ku marto-het me Shyhrete MustafaCANHASI.Mustafaj, kryemyfti i Kosovësme shtëpinë e tij bazë e LANFNÇL.Daja,Minir M. Canhasi, pjesëmarrës në ush-trinë nacionalçlirimtare Kosovë në"Batalionin Bajram Curri", që me një gruppartizanësh çliron nga internimi BijeVOKSHIN, hallën e Asim Vokshit, "Hero iPopullit" dhe e strehon në bazat e veta tëLuftës.Më 1943 Qazimi kthehet përsërinë Qerret. Gjatë qëndrimit në Qerret Qa-zimi, si edhe Shyhreti, e ëma e Nexhm-ijes, ndihmuan LANFNÇL, duke u bërënga strehuesit e çetës "Pukë-Mirditë",si të Nuri Llazanit, komisar i kësaj çeteetj. me komandant kapiten Pashk Cur-rin, "Martirë i Demokracisë". Për ndih-mesën e dhënë dhe respektin, që gëzon-te Qazim Nushi në popull, më 3 nëntor1944 zgjidhet anëtar i këshillit antifash-ist nacionalçlirimtar për Qerretin e Madh.Më 5 nëntor, kur forcat e milicisë fash-iste hynë në Qerret, dogjën disa shtëpidhe në përpjekje me ta ranë dëshmorë:Ymer Çoba, Bajram Toska, Zojë Djaloshidhe Rrustem Toska, edhe Qazim Nushiti grabitën plaçkat, që kishte dhe shpëtoinga pushkatimi vetëm në sajë të ndë-rhyrjes energjike të besimtarëve qerre-tas. Pas vdekjes, me propozim të nenkolo-nel Nezir SULAJ i jepet statuesi "VET-ERAN I LUFTËS".

Pa marrë parasysh as këtë biografi,që e shihnin si të pabesueshme, as fak-tin se ishte me tre fëmijë të mitur, shta-tor 1977 e transferuan në shkollën 8-vjeçare Kabash. Por ky transferim qeedhe si hakmarrje ndaj Xhemalit, që nëKabash, më 21 maj 1977, organizoi mesukses sesionin e parë shkencor për to-ponimet në shkallë Republike, ku referu-an edhe akademikët E. ÇABEJ, M. DOMI,J. KASTRATI, GJ. SHKURTAJ. Kështu,transferimi i Nexhmijes u pa prej tëgjithëve si i pamotivuar dhe jo normal.Asaj i duhej të udhëtonte më se 3 orëudhë të vështirë me më se 500 m zbritjepër Kabash e po aq kthim në Pukë, ku eprisnin fëmijtë e saj të mitur. Meankimin, që bëri deri te zv.kryeministriManush MYFTIU, i cili ndërhyri që të rik-thehej, mbas 7 muajsh nga Kabashi, par-tiakët e Pukës u detyruan ta ktheninmësuese në 8-vjeçare Pukë. U arrit edheardhja në Pukë, te Shyhrete NUSHI, përvizitë triditore e Abdurrahman BUZËS"Piktor i Popullit" me Bije VOKSHIN,luftëtare e shquar, me lidhje familjare meta. Këta ndikuan që Shyhreti të shkontepër vizitë te vëllezërit dhe motrat e sajnë Kosovë, kurse Nexhmija dhe e motra,Sabrija, muzikante shembullore,udhëheqëse artistike e Ansamblit"Puka", filluan të ndjeheshin disi më tëqeta në punë, por fryma djallëzore e"Luftës së klasave" u vinte gjithnjë ngapas.

Me shëmbjen e bustit të diktatorit nëTiranë, Nexhmija nuk pranoi të merrteklasën me fotografinë e Enverit në duardhe të shkonte në antimitingun që orga-nizuan enveristët në qendër të qytetitPukë.Përkundrazi, edhe pse nga pas dëg-jonte fësh-fëshet të partiakeve dhe ush-timat çjerrëse e brohoritjeve, thirrjetkërcënuese e gumshitja e altoperlan-tave, u largua e vendosur.Nëpër një rrugëdytësore, shkoi në shtëpi.Te dera po epriste Xhemali, i cili e përgëzoi për gux-imin dhe vendosmërinë e treguar, që mësë fundi po flakej frika e po binte diktatu-ra enveriste, por prapë kërcënushëm.

Më 1994 doli në pension e nderuar prejnxënësve, prindërve dhe komunitetit.Këshilli i Bashkisë Pukë me kryetar Hy-dajet KUQI dhe kryebashkiakun HalitFURRIKU me Vendim Nr. 21, dt. 4.02.1997 i propozohet Presidentit të Re-publikës që Nexhmije MEÇI, bashkë medisa mësues të tjerë, të dekorohet meUrdhrin "NAIM FRASHËRI I ARTË".Përarsye të situatës politike në muajt pa-suas mbeti dekorim në "tentativ". Tani,edhe pse në pension dhe në moshë mbi70-vjeçe, vazhdon punën shkencore,duke korektuar dorëshkrimet për botimepër Pukën të autorit Xh. Meçi, bash-këshortit të saj. Mjafton të vlerësohet dhetë nderohet, qoftë edhe për këtë ndih-mesë të vyer për punën e saj shkencore.

Sa më sipër, duke marrë parasyshedhe mendimin e kolegëve, prindërve dheish-nxënësve të saj, që e respektojnë meadmirim, më në fund Këshilli i BashkisëPukë me kryetar Ferit RRINGAJ me pro-pozim të kryebashkiakut Pukë, BeqirArifi, me Vend. NR. 6, dt. 25.02. 2015,Nexhmije MEÇIT I jepet titull nderi"MIRËNJOHJE" e Bashkisë Pukë.

Muhamet Cufaj,ish-inspektor në seksionin e arsimitPukë,studiues e botues vlerash etnogjuhë-sore

FAQE 16 Prill 2015; Nr. 4(316)

KULTURË

Më 18 Mars 2015 unda nga jeta veterani Ali Tahir Brame.

Ai i përket një familje me tabankombëtar. I rritur dhe edukuarnë një familje të tillë, që nëmoshë të vogël, 14-vjeçare moripushkën dhe doli partizan nëluftën Nacionalçlirimtare kundërpushtuesit nazifashist. Filli-misht inkuadrohet në batalion-in territorial dhe me formimin eBrigadës së 9-të Sulmuese sikomandant skuadre. Luftoi metrimëri deri në çlirimin e Korçësdhe të gjithë Shqipërisë.

Familja e të ndjerit Ali Brame,ndonëse e varfër ekonomikisht,priste dhe përcillte partizanëtgjatë Luftës Nacionalçlirimtaredhe dyert e kësaj familje rrinintë hapura ditën dhe natën përluftëtarët e lirisë.

Për këto merita mbante De-koratat e Trimërisë, Vjetërsisë, tëKujtimit si dhe Medaljet e 50-të,60-të dhe 70-të vjetorit të Çlirim-it të Atdheut nga okupatori na-zifashist.

Por, megjithë kontributin e tijdhe të Familjes Brame gjatëLANÇ, Aliu, pas çlirimit u traj-tua shumë keq nga regjimi ko-munist. Ai dërgohej në punët më

Duhet bërë diçka që ky personalitet i letrave dhe i kulturës të mos i lihet harresës

Veterani i paepur Ali Brame

të rënda, por asnjëherë nuk ugjunjëzua.

Me triumfin e demokracisëdhe të pluralizimit në vendintonë, pas viteve '90, Aliu mbësh-teti pa rezerva proceset demokra-tike. Ai dha shembull konkret nëmbështetje të OBVL në rrethin eKorçës.

Vdekja e Aliut ishte një hum-bje e madhe për familjen e tij, pordhe për ne veteranët dhe OBVL-në.

Fluturak A.VINÇANI

Nga Flora Nikolla

(vijon nga fq.1)

-Zoti Xhezair, cili ka qënësynimi juaj në hartimin e kësajmonografie për Haki Stërmil-lin? Dhe pse pikërisht tani…?

Po e nis përgjigjen nga seg-menti i dytë i pyetjes. Sepse nëmaj, shkrimtari i mirënjohurdhe një personalitet i kulturëskombëtare si Haki Stërmilli, ka120 vjetorin e lindjes. Dhe themse, më në fund, duhet bërë diç-ka që ky personalitet i letravedhe i kulturës të mos i lihetharresës…!

-Çfarë është dokumentuarderi më tani, nga vepra e HakiStërmillit ?

Para viteve 90-të e vetmja"bëmë" për Stërmillin ishte njëbotim i cunguar i VeprësLetrare (në katër vëllime) menjë përzgjedhje, redaktim dheparathënie thellësisht të ideo-ligjizuar. Pas viteve '90 është"rrëmihur", shkruar, vlerësuardhe dekoruar një varg sh-krimtarësh dhe veprimtarëshnacionalistë dhe demokratë (siçcilësohen rëndom), kurse për

Haki Stërmilli, i harruari i madh?!

një shkrimtar dhe atëdhetardemokrat që nga Kongresi iLushnjës, në periudhën e Pa-varësisë e deri pjesëmarrës nëLuftën e II Botërore (ndonëse nëmoshën 50 vjeçare) - ka zotëru-ar gati-gati një heshtje varrit,siç thuhet…

-Pse ka ndodhur kështu?Nuk them se jam "verdikt-

dhënës " i kësaj çështje, porgjykoj se jeta dhe vepra e HakiStërmillit, ka qënë ngaherë nërrjedhë të kundërt me rrymatkorente politike, regjimet dheideologjitë e ndryshmezotëruese. Haki Stërmilli u rritdhe u formua (në Dibër të Mad-he, Manastir dhe Tiranë) si njëidealist i kulluar, si luftëtar ilirisë dhe i çështjes kombëtaredhe të drejtave njerëzore.

-Pse cilësoni se "ka qënëngaherë në rrjedhë të kundërtme rrymat korente politike,

regjimet dhe ideologjitë endryshme zotëruese" ?

- Po. I larguar nga Dibra eMadhe si muhaxhir në vend tëvet (nga ploja serbe e 1913-s),jetoi dhe veproi në Elbasan, Dur-rës, Tiranë e Mat, ku punoi përngritjen e pushtetit vendor. PasKongresit të Lushnjës, bash-këpunoi me Ahmet Zogun (sek-retar i përgjithshëm në Minis-trinë e Brendshme), të cilin enjihte herët dhe besonte se ish-te një luftëtar i çështjes ko-mbëtare. Kur, me kohë, kuptoiprirjen e tij feudo-monarkiste,("Shpejt fillova me i diktue in-trigat e tij, të cilat ma vonë eçuen në tradhti"- shkruan në"Autobiografi"), Stërmilli afro-het me Avni Rustemin dhe sho-qërinë demokratike progre-siste "Bashkimi". Pastaj do tëjetë bashkëpunëtor dhe bash-këemigrant me Fan Nolin. Pesëvite emigrant në Itali, Francë,Rusi, Austri dhe Jugosllavi, kuserbët duke shkelur KonventënNdërkombëtare për emigrantëtpolitikë, e arrestuan dhe e de-portuan te "mbreti i tij" , i cili ekalbi në burg. Në këtë kohë,kryesues të Kongresit Botërortë Paqes (Mynih, 1929) siH.Barbyes, Ajnshtajn,S.Katajama dhe tre person-alitete botërore, denoncuanme një peticion "rrëmbimin,torturat shnjerëzore dhe bur-gosjen e emigrantit politik, sh-krimtarit Haki Stërmilli" .Gjithçka do të dëshmohët mëvonë në librin -ditar "Burgu".

-Po më tej, në vitet e Luftëssë II Botërore?

Është periudha më inten-sive dramatike e jetës së tij. Ibashkuar me intelektualët an-tifashistë, morri pjesë në Kon-ferencën e Mukjes dhe pas saj,mori udhën e maleve në tre-vat verilindore bashkë me M.Frashërin dhe intelektualë tëtjerë nacionalistë, çka dëshmo-het në dhjetra faqe të "Ditari iLuftës". Dhe kështu nga viti1943 deri në nëntor të '44, bërijetën e veprimtarit, ndërm-jetësit (me misionet anglezenë Dibër) dhe luftëtarit mearmë në krah, nga Çermeni-ka në Gostivar, nga Gollobordae Bulqiza në shpatet e bjesh-këve të Korabit dhe Koritnikut.

Provoi izolimin dhe urinë nëdimrin e 1944-s, kaloi sëmund-je të rënda mes borës së ma-leve, por edhe shkroi Ditarin eLuftës me një afsh dhe sinqer-itet të rrallë. Gjithë jeta dheveprimtaria e tij dëshmojnëatdhetarinë, idealet e tij sidemokrat përparimtar.Megjithëse ai u zgjodh anëtar iKëshillit Antifashist Nacionalç-lirimtar, pas '44-s refuzoi tëbëhej anëtar i PKSH-së dhe tëmerrte pjesë në Kongresin eparë të saj. Dhe në varrimin etij (1953) ndonëse ishte deputeti Dibrës, u dëgjua vetëm zëri ihoxhës.

-Në sferën e krijmtarisëletrare, ç'vënd zë vepra e HakiStërmillit në letrat shqiptare?

Po përmend këtu vetëm dyfakte. Deri në vitet '20 të Shek.XX, në dramaturgjinë shqiptare,si krijime të nivelit profesion-ist njiheshin vetëm 2-3 dramatë Gj. Fishtës dhe F.Nolit. Pastyre vijnë katër drama të HakiStërmillit, të cilat edhe sot, menjë konceptim regjisorial bash-këkohor-mund të ngjiten nëskenën e teatrit. Në historioa-grafinë letrare shqiptare, tash-më është e pohuar se nëthemelet e romanit shqiptar (sigjini) janë tri vepra: "Shkodrae rrethueme" nga N. Nikaj,"Lulja e Kujtimit" ngaF. Postoli dhe "Sikurtë isha djalë" e H.Stërmillit. Porndonëse dy të parëtkanë patur vlerënhistorike letrare tëzanafillës së roman-it shqiptar, romani iHaki Stërmillit, kavazhduar të jetë përtreçerek shekullibashkëudhëtar ibrezave të lexuesve.

- "Sikur të ishadjalë" , është vërtetnje roman emblemnë letrat shqipe …!

Po, romani imirënjohur "Sikurtë isha djalë" (1936)është ndoshta i vet-mi roman "bestsell-er" me ribotimet pe-riodike nëpër vite.Romani ishte një

apoteozë e fuqishme artistikepër të drejtat e njeriut nëpërgjithësi dhe të femrës nëveçanti. Ai zgjoi kërshëri dheluajti një rol të pazëvëndë-sueshëm në masën e lexuesvenë të gjitha trevat shqiptare.Në vitet '30, në vitet '50 dhederi në dhjetëvjeçarin e parë tëShek. XXI, romani ka njohurmbi 12 ribotime: në Tiranë,Prishtinë e Shkup, dukeshënuar një rekord të paarit-shëm në historinë e letraveshqiptare. Romani "vë gishtin"në plagën më të dhimbshmesociale shqiptare- tragjizmin ejetës së femrës, çka e shohimtë shfaqet përditë edhe sot.

-Po në gjini të tjera, kaspikatje vepra letrare e HakiStërmillit ?

Siç përmënda më lart,Stërmilli krahas Fishtës dheNolit në kultivimin e drama-tikës drejt nivelit të teatrit pro-fesionist. Në katër dramat e tij(shkruar në vitet'20 të Shek. tëkaluar) ndihet veçanërisht fatitragjik i luftëtarit për liri, i cilie sheh krijmin dhe vijimësinëe jetës familjare të lidhurngusht me lirinë kombëtaredhe fatet e atdheut.

Por Stërmilli është gurëthemeli edhe në atë që quhetletërsi dokumentare.Shënimet, kujtime dhe ditarete tij në librat "Burgu" dhe "Sh-tigjet e lirisë" nuk janë thjesh-të memorie sociale e gjysmëssë parë të Shek. XX, por edhefjalë letrare , elegancë dhe sin-qeritet, kulturë dhe talenti i tëshkruarit. Uniteti dhe vijimë-sia e jetës dhe reflektimi i tyrenë procesin letrar janë gjith-ashtu një dëshmi unike eStërmillit që nga skicat dhetregimet e para të moshësdjaloshare dhe deri te radhët edorëshkrimit të tij të fundit-ndihet jeta dhe lufta e njeriuttë thjeshtë, e atij që, si Atlanti,mban mbi shpatulla globin dhebën histori. Lënda e veprësletrare të këtij shkrimtari sjellperiudha dramatike historiko-shoqërore, ngjarje, fakte, heronjdhe karaktere që mbartin inten-sitet ideoemocional. Monografiaantologjike e përgatitur, synontë paraqesë gjithçka u përvijuanë këtë bisedë.