demir kucukaydin - marksizm milletler ve milliyetçilik - v-5.pdf
TRANSCRIPT
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
1/87
1
Demir
Kkaydn
Marksizm
Milletler
Milliyetilik(Sosyalizmin Milliyetilikle mtihan)Yaynlar
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
2/87
2
MMaarrkkssiizzmm,, MMiilllleettlleerr vvee MMiilllliiyyeettiilliikk
((SSoossyyaalliizzmmiinn MMiilllliiyyeettiilliikklleemmttiihhaann))
DDeemmiirr KKkkaayyddnnDDrrddnncc SSrrmm
MMaarrtt 22001133
DDiijjiittaall YYaayynnllaarr
nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt
BBuu kkiittaapp KKxxzz ssiitteessiinniinn ddiijjiittaall yyaayynnddrr..
KKaarr aammaacc oollmmaaddaann,, ookkuummaakkvvee ookkuuttmmaakkiiiinn,, iinnddiirrmmeekk,, ddiijjiittaall oollaarraakkbbaassmmaakkvvee
ddaattmmaakksseerrbbeessttttiirr.. AAllnnttllaarrddaa kkaayynnaakkggsstteerriillmmeessii ddiilleenniirr..
YYaayynnllaarr
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
3/87
3
Sosyalizmin Milliyetilikle mtihan(Marksizm, Milletler ve Milliyetilik)
indekiler
BALARKEN ............................................................................................... 6Uyar: Btn Balanglar Zordur...................................................................................................... 6Terminoloji ........................................................................................................................................ 6BRNCBLM: MANTIKSAL VE METODOLOJK AIKLAMA.. 81) Ulus ve Ulusulukta Olgu ile Olgunun Bilgisi Balantsnn zellikleri ....................................... 8
A) an Hayaleti ve Hayaletin Laneti .......................................................................................... 8B) Marksizm ile Milliyetilik ve Millet Konusu ............................................................................ 9C) Milliyetilikte Olgu ve Bilgi Nesnesi likisinin zellii ....................................................... 10D) Balantnn Politik Sonucu: nsanln Kaderi ve Ulus ve Ulusuluun Bilgisi ..................... 11E) Marksizmin Evrimi ve Milliyetilik...................................................................................... 12F) Bilginin Evrimini Ele Aln Mantksal ve Tarihsel Yntemleri ............................................. 12G) likinin Fasit Daire Karakteri ............................................................................................. 13
2) Baln Yanll Kantlandnda Dorulanmas...................................................................... 15A) Baln Gizli Varsaymlar .................................................................................................... 15B) Bilgi Konusu ve Olgu ilikisinin Varsaymlarn likisindeki Grm ................................... 15C) Allaha nanve Allahn Ne Olduun Anlama likisi ........................................................... 16D) Allaha nananlarn Allah Tanmlar Analojisi ve Milliyetilik.............................................. 18E) Varsaymlara likin Sonu ..................................................................................................... 18
3) Sosyolojik ve Politik Milliyetilik Kavramlar ............................................................................ 19A) Milliyetiliin ve Milletin Ne Olduunu Aratrmann Metodolojisi...................................... 19B) Ulusuluk bir Politika veya Strateji deildir........................................................................... 20
4) Olmayana Ergi ............................................................................................................................. 21A) Gerici Ulusuluun Ulusuluk Tanm ................................................................................... 21B) Sosyalistlerin ve Milliyetilerin Ayn Tanmda Anlamasnn Sorunlar ................................ 21C) Millet Nedir? .......................................................................................................................... 22D) Bu Metodun Temel Yanlgs ................................................................................................. 24E) Millet Nasl Bir Topluluktur?.................................................................................................. 24F) Ulus Hangi Byk Kme indedir? ....................................................................................... 25G) Marksistlerin Temel Yanlgs ve Kavrayamad .................................................................. 26
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
4/87
4
H) Marksizmin En Gerici Ulusularla Ayn Varsaym Paylamas ........................................... 27) Gerici Ulusuluk Tanmnn (Marksistlerin) Vard Nokta: Totoloji ...................................... 28
5) Gellnerin Ulusuluk Tanm ....................................................................................................... 29A) Uluslar ve Dinsel Cemaatler ................................................................................................... 29B) Ulus ve Dinin Fark ............................................................................................................... 30C) Ulusuluk Tanmnn Dier Sonularla Uyumu ...................................................................... 32D) Tanmn Baz Sonular .......................................................................................................... 34
a) Proletarya Diktatrl ....................................................................................................... 35b) Devrim Kavray ve Tanm ............................................................................................... 35
6) Gellnerin Tanmnn Gizli Varsaym ve Eletirisi ..................................................................... 37A) Ulusal Birim ........................................................................................................................... 37B) Politik Birim ........................................................................................................................... 38C) zel ve Politik Ayrmnn Sosyolojik Olmayan Nitelii ......................................................... 39
7) Din Teorisi ................................................................................................................................... 40A) Marksist bir Din Teorisinin Yokluu...................................................................................... 41B) Din nedir? ............................................................................................................................... 42C) Modern Toplumun Dini ve Modern Toplumda Dinin Yeri ..................................................... 44D) Ulus ve Ulusuluun Marksist Tanm ................................................................................... 44
KNC BLM: TARHSEL AIKLAMA .......................................... 481) Aydnlanmann Kalnts.............................................................................................................. 482) Demokratik Cumhuriyet ve Fransz Devriminin Kalnts ........................................................... 513) Gerici Alman Ulusuluunun Kalnts ........................................................................................ 51
4) Kalntlarn Aralarndaki elikiler.............................................................................................. 52
A) Demokratik Cumhuriyet ve UKKTH elikisi ....................................................................... 52B) Gerici Ulusuluk Aydnlanma elikisi: Enternasyonalizm ................................................... 54C) Proletarya Diktatrl ve Ulus elikisi............................................................................... 56
NC BLM: SONULAR............................................................ 581) Dzeydeki Tahrifat ve Kendini Yeniden retii .................................................................... 582) Tarih ve Tarihe Baktaki sonular............................................................................................. 61
A) Olgular.................................................................................................................................... 61B) retim Biimleri - Dinler........................................................................................................ 62C) Dinlerin Ortaya k ve Yayllar olarak Devrimler............................................................ 63D) Sosyalist Devrimlerin Sosyalist Devrimler Olmad ............................................................. 64E) Tm styapnn Dinin Analizi Olarak Ele Alnmas............................................................... 65F) Bilginin Kendisinin de Dinsel Olmas ..................................................................................... 66G) Programatik, Stratejik ve rgtler Sonular........................................................................... 67
1) Programatik Sonu .............................................................................................................. 672) Parti ve Din ......................................................................................................................... 673) Yeni bir din olarak sosyalist devrimin sorunlar .................................................................. 68
4) Yoksulluk temelinde eitlik................................................................................................. 72
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
5/87
5
DRDNC BLM: MODERN DNN VE GERCLEMESNNN
MARKSST AIKLAMASI ...................................................................... 741) Uygarla Geie ki Cevap ......................................................................................................... 74
A) slam ....................................................................................................................................... 75B) Aydnlanma ............................................................................................................................ 76C) Protestanlk Nedir? ................................................................................................................. 77
2) zel - Politik Ayrm ve Kapitalist Smr ................................................................................. 773) gcnn Kullanm Deeri ve zel ............................................................................................ 784) Gerek Teorik Zorluk.................................................................................................................. 79
A) Sermayinin Gerek tarihsel Hareketi olarak Simbiyoz (Eklemlenme) ................................... 81B) Ezilenlerden Korku ................................................................................................................. 82C) Sanayi Devrimi ....................................................................................................................... 82D) Sosyalizm ve i Hareketinin Pay ........................................................................................ 82
BENC BLM: SOSYALZMN CEVABI....................................... 841) Dnya apnda: Ulusal Olan Kiisel Olmaldr........................................................................... 842) Geri lkelerde: Topraa Dayanan Demokratik Ulusuluk.......................................................... 843) Ulussuz Olmann Olanakszl ve Ezileni Desteklemek............................................................. 864) Yenilgicilik .................................................................................................................................. 87
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
6/87
6
Sosyalizmin Milliyetilikle mtihan
(Marksizm, Milletler ve Milliyetilik)
BALARKEN
Uyar: Btn Balanglar Zordur
Sosyalizmin Ulus ve Ulusulukla ilikisinin ne olduu zerine bu yaznn ilk blmleri
okuyucuya olduka soyut, anlalmaz ve karmak gelebilir. Ancak bu zorunludur.
nk bilindii sanlan bir eyin bilinmediinin anlalmas son derece zordur; o ey
bilinmedii iin bilinmedii bilinmez.
Bu amaz amak, ister istemez, o bilindii sanlann baka bilinenlerle elitiini gstermekle
mmkn olabilir. Bu da ister istemez, en temel kavramlarn gerek anlamlar zerine
younlamay ve bu anlamlarn karlkl bamllklarn ortaya karmay gerektirir.
Bu nedenle bu yaznn konuyu, dncenin hareketi olarak, mantki ve metodolojik
erevede alan blm, sorunu bir tr matematik ya da geometri teoremi zercesine ele
almaya alr ve tpkKapitalin ilk blmleri veya HegelinMantk gibi, son derecesoyuttur.
Okuyucu, bir matematik problemi zmeye benzeyen ilk blmlerde sabrn yitirmemeli ve
ne anlatlmak istendiini anlamaya almaldr. Sonrasnn adeta orap sk gibi gittiini
grecektir.
Marksn dedii gibi: Bilimin yollar dz deildir. Onun kl yksek tepelerine, ancak sarp
patikalarnda yorulmakszn trmanmay gze alanlar ulaabilir
Terminoloji
nce, bir yanl anlamaya yol vermemek iin, yazda kullanlan terminoloji zerine bir
aklama ile balanabilir.
Ulusu, Ulusuluk ve Ulus terimleri, Milliyeti, Milliyetilik ve Millet (Nasyonalist,
Nasyonalizm ve Nasyon) terimlerinin karl olarak da kullanyor. Bunlarn biri Trke biri
Arapa kkenli Osmanlca biri de Frenkedir. Zaman zaman dikkatsizlikle veya ses
uyumunun bysne kaplarak birinin veya dierinin kullanlmas kimseyi yanltmamaldr.
Kendine yurtsever diyenler, yurtseverliin milliyetilikten farkl olduu sylerler.Kullanmlardaki anlamlara bakldnda bununla saldrgan olmayan bir milliyetilik veya
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
7/87
7
ulusal baskya kar hakl bir milliyetilik kastedildii kolaylkla grlebilir.
Ama saldrganln izafi olduu ve bu terimin ardna da saldrgan milliyetiliklerin gizlendii
gerei bir yana, bu yazda, saldrgan veya baka biimleri deil, kategorik olarak
milliyetilikele alnacaktr. Zaten ilerde grlecei gibi, saldrgan, inkarc, baskc bir
milliyetilii milliyetilik olarak tanmlamak veya bu tr politikalar milliyetilik olarakanlamak da milliyetiliin bir zelliidir. Bu nedenle Yurtsever, Yurtseverlik ve Yurtta
kavramlar da yine Ulusu, Ulusuluk ve Ulus terimleriyle ayn anlamda ele alnmaktadrlar.
Zaten bu yazda milliyetiliin ve milletin ne olduunun aklan iinde, yurtseverlie
milliyetilik dememenin de, yurtseverliin de milliyetilik olduu kendiliinden ortaya
kacaktr.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
8/87
8
BRNCBLM:
MANTIKSAL VE METODOLOJK AIKLAMA
1) Ulus ve Ulusulukta Olgu ile Olgunun Bilgisi Balantsnn zellikleri
A) an Hayaleti ve Hayaletin Laneti
Birinci ve kinci Dnya Savalar ve Ulusal Kurtulu Savalar bata olmak zere, son iki
yzyldaki savalarn neredeyse tamamnn, hatta snf olduunu iddia edenlerin bile
ounun, milliyetilik temelinde yapld gz nne alnrsa, milliyetiliin ok tekinsiz
olduu, insanl adeta bir cin gibi arpt, lanetiyle ldrd grlr. Dnya tarihinin en
kanl yzylnda neredeyse btn savalar ulus bayraklaryla yaplmlardr.Ama lanet burada bitmez.
Eer Sosyalizm insanln ve ezilenlerin umudu idiyse sosyalist partileri, hareketleri,
enternasyonalleri, devletleri her seferinde milliyetilik kertmitir.
kinci Enternasyonali kerten neredeyse btn sosyalist partilerin kendi devletlerinin
yannda yer almasyd, yani fiilen milliyetilie teslim olmalaryd.
Sovyet devrimi ve nc Enternasyonal -ki kaderi Sovyet devrimine balyd- milliyeti
tek lkede sosyalizm parolasyla kmt.
Ekim devriminin kalnts son gelenekler, kinciDnya Savanda, dnyann lanetlileriyle
balayan Enternasyonal yerine, Byk Rus ulusunun perinledii, zgr cumhuriyetlerin
paralanmaz birlii szleriyle balayan SSCB marnn almasyla ve buna elik eden
nc Enternasyonalin lavyla yok olmutu.
Sosyalist Blok, Sovyetler Birlii veya Yugoslavya knce onun yerini daha iyi bir
sosyalizm iin kendini ulus veya ulusu olarak tanmlamayan toplumlar ve hareketler deil,
artk ald sylenen uluslar, ulusuluk ve ulusal katliamlar ald.
Sadece bu rnekler bile milliyetiliin lanetiyle nasl sosyalizmi arptn gsterir.
Bu kadar olsayd gene de iyiydi. Aslnda sosyalizmin her yerde milliyetilie teslim olmu ve
birok yerde uluslar ve ulusal devletler yaratm veya en azndan nceden olumu uluslar ve
ulusal devletleri ynetmitir.
rnein bu gnk btn Orta Asya uluslarn Sovyetler yaratmtr. Sovyetler, ulus yaratmada
tpk Afrikadaki smrge imparatorluklarnn yaptn yapmtr. Sovyetler Orta Asya ve
Kafkasya cumhuriyetlerinin snrlarn baka izip, baka isimlerle adlandrsayd bu gn
ortada baka uluslar ve ulusal devletler olacakt.
Bunun yan sra sosyalist iktidarlar daima kendilerini bir ulusla ve ulusal devletle
tanmlamlardr: Bulgaristan, Macaristan, Polonya, in, Kba vs.. Ve Bu lkeleri kuran ve
yneten sosyalistlerin kastettikleri, ntr bir toprak paras ad deil, tarihe ve dile dayand
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
9/87
9
ileri srlen bir ulustur.
Ve bu tabloyu u gerek belirtilmeden eksik kalr. Sosyalistler nerede baarl oldularsa, orada
aslnda filen bir ulusal hareketin ban ektiklerinde, yani fiilen bir ulusu gibi
davrandklarnda baarl olmulardr: ir, Vietnam, Yugoslavya, Kba vs.
zetle sosyalizmin ulusulukla ilikisine ilikin olarak, sosyalizmin kendi iddialarndan
hareketle deil, gerek durumdan hareketle sz etmek gerekirse, sosyalizm ve ulusuluu
ayracak bir fark bulmak zordur. Ya sosyalistler ulusudur veya sonundan fiilen bir ulusudan
farklar kalmamtr ya da ulusular sosyalizm bayrayla hareket etmilerdir: rnein
Afrikadaki Kurtulu hareketlerinin ou gibi. Sosyalizm ve ulusuluu birbiriden ayrmak
mmkn deildir.
En ksa ifadesiyle sosyalizm her yerde ulusulukla imtihann kaybetmitir. Sosyalizm
ulusuluk hayaletinin lanetiyle arplmtr. Neden byledir? Aratrlmas gereken budur.
Marks ve Engels geen yzyln banda, Avrupada bir hayalet dolayor, KomnizmHayaleti demilerdiKomnist Manifestonun ilk satrlarnda, ama gerek tarihe bakarsak,
ki yzyldr dnyada bir hayalet dolayor, Milliyetilik Hayaleti demek gerekiyor.
B) Marksizm ile Milliyetilik ve Millet Konusu
Ama Sosyalizmin, Uluslar ve Ulusuluk hayaletinin lanetiyle arplmas sadece bu kadar da
deildir.
Biraratrma ve aklama nesnesi (konusu) olarak milliyetilik de, en azndanmilliyetiliin kendisigibi, bata Marksizm ve Marksistler olmak zere, iki yz yldr
kendisini aklamaya kalkanlar arpmtr. Lanetli ve tekinsiz bir konudur.
Milliyetilik ve milletler konusu ile ilgilenmi en ileri ve ciddi tarihi ve sosyologlar arasnda,
milliyetiliin ve milletlerin ne olduunun bilinmedii yolunda ortak bir kabul vardr.
rnein Eric J. Hobsbawm unlar yazar klasiklemiMilletler ve Milliyetilikin giriinde:
Nkleer bir savatan sonraki gnlerden birinde, galaksiler aras bir tarihinin, kendi
galaksisindeki alclarn kaydettikleri uzaktaki kk bir felaketin nedenini aratrmak zere
artk l durumdaki bir gezegene ayak bastn dnn. Bu tarihi (...) gelikin mkleersilah teknolojisinin eyalardan ziyade insanlar yok edecek biimde tasarlanmas nedeniyle
korunmu bulunan gezegen ktphaneleriyle arivlerine ba vursun. Gzlemcimiz, bir sre
inceleme yaptktan sonra, yeryz gezegenindeki insann tarihinin son iki yz ylnn, Millet
terimini ve bu terimden tretilen szckleri anlamadan kavranamayaca sonucunu
karacaktr. Millet terimi insanlarn ilikilerinin nemli bir boyutunu anlatr
grnmektedir. Ama tam olarak neyi? Sr burada yatar. Tarihimiz, on dokuzuncu yzyl
tarihini milletlerin inasnn tarihi olarak sunan, ama ayn zamanda, her zamanki sa
duyusuyla Bize sormadnz zaman bunun ne olduunu bilir, ne var ki hemen aklayamaz
ya da tanmlayamayz diyebilen Walter Bagehot okumu olsun. bu gzlem Bagehotasndan ve bizim amzdan geerli saylabilir, ancak, millet fikrine inandrclk
kazandrr grnen insanolunun deneyimini yaamayan galaksiler aras tarihiler asndan
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
10/87
10
geerli deildir.1
Hayali Cemaatler adl eseriyle Milliyetilik ve Milletler konusundaki aratrmalara yepyeni
bir bak asve itilim kazandran Benedict Anderson da milletler ve milliyetilikolgusu ve
konusuarasndaki bu paradoksta yansyan sefaleti u szlerle ifade etmektedir:
Olgular ak olmakla birlikte nasl aklanacaklar uzun zamandr sren bir tartmann
konusu olmu. Ulus, milliyet, milliyetilik zmlenmek bir yana her birinin
tanmlanabilirlik asndan son derece kt bir hreti var. Milliyetiliin modern dnya
zerindeki etkisiyle kyaslandnda, bu konudaki kabul edilebilir teorilerin says ok snrl.
Devasa bir liberal tarihilik ve toplumsal bilimler geleneini devralan ve milliyetilik zerine
ngilizcedeki en iyi ve kapsayc metni yazan Hugh Steon-Watson, zntyle unu
kaydediyor: Dolaysyla, ulus iin herhangi bir bilimsel tanm yaplamayacan teslim
etmekzorunda kalyorum; oysa ortada bir fenomen var ve var olmaya devam ediyor. Liberal
gelenekten hi de daha az devasa olmayan Marksist tarihilik ve toplumsal bilimlergeleneini devralan ve r ac The Break-up of Britainin yazar Tom Nairn, byk bir
ak szllkle, Milliyetilik teorisi Marksizmin byk tarihsel baarszln temsil ediyor
diyor.(...)2
Milliyetilik ve Milletler gerekliinin aa damgasn vuruu ile bu gereklii aklama
abalarnda ortaya kan sonularn clzl arasndaki bu uuruma dikkati eken bu rnekler
oaltlabilir.
C) Milliyetilikte Olgu ve Bilgi Nesnesi likisinin zellii
Bu iliki problemin zm iin birok ipucu vermektedir. Balantnn kendisinden
balanabilir.
Yukarda aklanan olgulardan yle bir ilikinin varl, bir bant ortaya kmaktadr:
Sosyalizmin milliyetilii anlayamamas ile milliyetilie yenilgisi veya teslim olmas
veya milliyetilemesi arasnda kopmaz bir iliki vardr.
Bu iliki daha genel olarak yle de ifade edilebilir:
nsanlk milliyetiliin ve milletlerin ne olduunu bilemedii iin milliyetiliin vemilletlerin kurban olmutur.
Buradan da u sonu kar:insanlk milletin ve milliyetiliin ne olduunu bilmedii iin
millet ve milliyetiliin kurban olmaya devam etmektedir ve bilemedii srece de
edecektir.
O halde,insanln var oluu ve kurtuluu ile millet ve milliyetiliin ne olduunun
bilinmesi arasnda olmazsa olmaz bir iliki bulunmaktadr.
1 E. J. Hobsbawm, 1780den gnmze Milletler ve Milliyetilik Program, Mit ve Gereklik, Ayrntyay. Temmuz 1993., s.14-15
2 Benedict Anderson, Hayali Cemaatler Milliyetiliin Kkenleri ve Yaylmas, Metis Yaynlar, s. 17
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
11/87
11
Milliyetilikle ancak milliyetiliin ve milletin ne olduu anlalarak mcadele edilebilir.
Bu paradoks, bu tersine iliki, bilgi ve nesnesi arasndaki iliki balamnda kategorik
olarak yle de ifade edilebilir
Milletler ve milliyetilik sz konusu olduunda, Bilgi ve Nesnesi arasndaters oranl bir
iliki vardr: Bilgi varsa, nesnesi olamaz; nesnesi varsa bilgi yoktur.
Bu kategorik iliki, milletler ve milliyetilik balamnda yle de formle edilebilir:
Milliyetiliin ve milletlerin ne olduu bilinirse, Milliyetilik ve milletler olamaz;
Milliyetilik ve milletler varsa, Milliyetiliin ve milletin ne olduu bilinmemektedir.
Bu iliki yle de formle edilebilir:
nsanlkulus ve ulusuluun ne olduunu bilirse, ulus ve ulusuluk var olamaz; ulus ve
ulusuluk var ise insanlk ulus ve ulusuluun ne olduunu bilmiyordur.
Dikkat edilirse, bu iliki, tpk Quantum fiziindeki bir paracn konumunu ve hzn
birlikte bilmenin imknszl gibi bir ilikidir: paracn Konumunu biliyorsanz Hzn,
Hzn biliyorsanz Konumunu bilemezsiniz.
Ulusuluk ve ulus varsa ulus ve ulusuluun bilgisi yoktur; bilgisi varsa kendisi var olamaz.
D) Balantnn Politik Sonucu: nsanln Kaderi ve Ulus ve Ulusuluun Bilgisi
Ulus ve ulusuluk sz konusu olduunda, bilgi ve nesnesi arasndaki bu iliki, insanln
kaderiyle ulusuluun ne olduunun bilinmesi arasndaki ok derin ve temel bir ilikiyi desezdirir.
ki yz yldr var olan savalar gibi gnmzn savalar da uluslar ve ulusal devletler
tarafndan yaplmaktadr ve yaplacaktr.
Ve her ey unu gstermektedir: birka emperyalist merkez arasnda paylalm bir dnyada,
bu uluslar arasnda bir atom sava neredeyse bir kaderdir. Bu ulusal devletler ve uluslarn yok
olmas ulusuluun ve ulusun ne olduunun bilinmesine bal olduundan, insanln kaderi
ulus ve ulusuluk konusunun bilinmesine baldr.
Bir atom savann olmadn varsaylsa bile, uluslara blnm bir dnyann ekolojikfelaketi nleme ans bulunmamaktadr. Ekolojik k de uluslarn var olup olmamasna ve
dolaysyla onun bilgisine baldr. Ancak uluslarn ve ulusuluun ne olduunun bilgisi
yeryznden ulusuluu ve uluslar yok etmenin dolaysyla bir ekolojik k engellemenin
koulunu sunar.
Demek ki ulus ve ulusuluk konusunun bilgisi, uluslar ve ulusuluk bu bilgi olmadnda var
olabildiinden, insanln var olup olmayaca sorusunun cevabnda belirleyici bir neme
sahiptir.
Bylesine pratik, bylesine politik ve bylesine can alc bir konudur ulusun ve ulusuluunne olduunu anlamak ve bilmek.
Ama insanln ulus ve ulusuluun ne olduunu bilmesi, Marksizmin ulus ve ulusuluun
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
12/87
12
ne olduunu bilmesidir.
O zaman insanln kaderi ile Marksist bir ulus ve ulusuluk teorisinin var olup olmamas
arasnda kopmaz bir iliki ortaya kmaktadr.
E) Marksizmin Evrimi ve Milliyetilik
Fizik veya biyoloji bilimlerinin evrimi fiziksel veya biyolojik olaylar olmadklar iin, fizik ve
biyoloji bilimlerinin konusunu oluturmazlar. Bunlar kendileri kendisinin konusu olmayan
bilimlerdir.
Ancak Marksizm sz konusu olduunda bilimin kendisi ve bilgi nesnesi arasnda ok farkl
bir iliki vardr.
Marksizm toplumun hareket yasalarn inceler. Marksizm bizzat kendisi toplumsal bir olgu
olduundan, bizzat kendi evrimi ve kaderi kendisinin konusudur. Bir dier ifadeyle Marksizm
bir bakma kendinin bilincinde olan ve olmas gereken bir bilimdir. O kendi douunu,
evrimini, tarihini ve kaderini de aklayabilmelidir, nk bu bizzat Marksizmin konusudur.
O halde Marksizmin Ulus ve Ulusuluk konusunu anlama ve bir teori oluturmadaki
baarszl da bizzat Marksizmin konusudur.
Marksizm bu konuyu aklamadaki baarszlnn nedenlerini aklayabilirse, yani bu
baarszln metodolojikve tarihsel, toplumsalnedenlerini aklayabilirse, aslnda ulus ve
ulusuluun ne olduunu da zm olabilir.
Tersinden ifadeyle, ulus ve ulusuluun ne olduunu anlayabilirse, kendi kaderini, yani ulusve ulusuluu aklamada niye baarsz olduunu aklayabilir.
Bu nedenle, Marksizmin gerek bir bilgi nesnesi, gerek sosyal bir olgu olarak, ulusuluk
karsndaki baarszln aklayabilmesi ulusuluun ne olduunu anlamann ve onun
karsnda baarnn, dolaysyla insanln kaderini deitirmenin olmazsa olmaz koulu
olarak ortaya kmaktadr.
O halde insanln ulus ve ulusulua kurban olmamas iin, Marksizmin kaderinin, yani
ulusuluu niye aklayamadnn aklanmasolmazsa olmaz bir kouldur.
F) Bilginin Evrimini Ele Aln Mantksal ve Tarihsel Yntemleri
Bilimlerin evrimi iki trl ele alnabilir: kavramlarn, dncenin hareketi olarak, bir
mantksalsre olarak; bir de somut tarihselgidii iinde sosyalbir sre olarak.
Mantksal sreson durumada tarihsel srecin sapmalardan arnmbiiminden baka bir
ey deildir ve son durumada metodolojikolarak yaplan yanllar ortaya karr.
O halde, Marksizmin baarszln aklayabilmek iin, neden baarsz? sorusunu
sormak ve yaplan metodolojikyanllar bulmak gerekmektedir. Bu aklama sadece
metodolojik kalmamal elbette bu metodolojik yanllarn temelindeki tarihsel ve sosyal
nedenleri de aklamaldr.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
13/87
13
Bu nedenle, ncemetodolojikve mantksalolarak Marksizmin ulusuluu neden
aklayamadn ele almak gerekmektedir. Ulusuluun ne olduunun zlnn anahtar
bizzat Marksizmin kendi tarihinde ve metodolojik hatalarnda gizlidir.
Ulus ve ulusuluk konusundaki baarszln aklanmas ayn zamanda bizzat Marksizmin
kendi zeletirisinden baka bir anlam tamaz.
Dier bir ifadeyle ulus ve ulusuluk konusundaki baarszln aklanmas Marksizmin
Marksist bir eletirisi olmak zorundadr.
te yandan Marksizm, bizzat bu kendi yanllarnn tarihsel ve toplumsal nedenlerini ortaya
koymak, yani sosyolojik bir aklamasn yapmak zorundadr. Ama bu aklama ister istemez,
metodolojik hatalardan arnm bir yntemi gerektirir. Dolaysyla aklayamamann
sosyolojik aklamas, ancak aklayamamann metodolojik hatalarnn aklamasyla,
dolaysyla ulus ve ulusuluu aklayabilen bir metodolojik geliimle mmkn olur.
O halde nce en soyut noktadan, Marksizmin ulusulukla ilikisinde de ortaya kanulusuluun varl ile bir ulusuluk teorisinin yokluu arasndaki ilikinin, yani olgunun
varl ile bilginin yokluunun nedenbir arada bulunduundan ve bu ilikinin sonularndan
balanabilir.
Sosyalizm Milliyetilik ilikisi bizzat baln konusu olduundan, baln kendisinden
balanabilir.
G) likinin Fasit Daire Karakteri
Milliyetilik ve Millet olgusu ile onun bilgisiilikisi ayn zamanda Almanlarn Teufelkreis
(eytan emberi) eskilerin Fasit Daire dedikleri bir kendi zerine kapanan bir daireyi iaret
etmektedir.
Milletlerin ve Milliyetiliin ne olduu bilinmediinde milletler ve milliyetilik var olmakta,
yani bilmeyenler fiilen milliyeti olmakta ve milletler ve milliyetilik var olduunda, yani
milliyeti olunduunda da milliyetiliin ve milletin ne olduu bilinememektedir.
Milliyetiliin ne olduu bilinmedii srece de milliyeti kalnmaktadr. Milliyeti kalnd
srece de milliyetiliin ne olduu bilinememektedir.
Bu tam bir fasit dairedir.
Bu durumda insanlk iinadeta hibir umut yok gibi grlmektedir.
nsanlk milliyeti olduu iin milletlerin ve milliyetiliin ne olduunu bilemez; milletlerin
ve milliyetiliin ne olduunu bilemedii srece de milliyeti olarak kalmaya devam eder. Bu
da uluslarn ve ulusal devletlerin, snrlarn varl demektir. Bu da insanln yaama ans
yok demektir.
Bu fasit daireden kmak mmkn deil midir?
Mmkndr.
Bizzat bu satrlar bunun mmkn olduunu gstermektedir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
14/87
14
nk fasit daireden ve bilgi ve nesnesi arasndaki ilikinin bu zgl niteliindensz
ettiimizdefasit dairenin dna km oluyoruz.
nk fasit daire ilikisiyle, millet ve milliyetilik ilikisinin zn ortaya karm oluyoruz.
Bu z: milliyetilerin milliyetiliin ve milletin ne olduunu anlayamayaca nermesidir.
Bu yle de ifade edilebilir: milliyetiliin ve milletin ne olduunu aklayamayan btn
teoriler milliyeti teorilerdir.
nsanlk veya Marksizm milliyeti olduu iin milliyetiliin ne olduunu anlayamamtr.
Veya tam tersinden yle formle edilebilir: nsanlk Milletin ve Milliyetiliin ne olduunu
anlayamad iin milliyeti olmutur.
Ama ite tam bu iliki ortayla koyulduu an onun dna klm da olur.
Fasit daire iindeyken grlemez ve ancak dna kldnda ortada bir fasit daire olduu
grlebilir.
Ve ilerde grlecei gibi bu paradoks ve bu eytan emberi hem milliyetiliin ne
olduunun anlalabilmesinin, hem de milliyetiliin ve milletlerin neden anlalamadnn
anlalabilmesinin ipucudur.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
15/87
15
2) Baln Yanll Kantlandnda Dorulanmas
A) Baln Gizli Varsaymlar
Sosyalizmin Milliyetilikle mtihan szleri iki nemli gizli varsaymiinde barndrr.
Bunlardan birincisi, milliyetiliin ne olduunun bilindiivar saymdr.
Bir dieri, birimtihandan sz edildiine gre, sosyalizmin milliyetilie kar ya da zt
olduuvar saymdr.
Gerekten de ilk bakta Milliyetiliin ne olduunun bilinip bilinmediinden kukulanmak
iin bir neden yok gibi grnmektedir.
Dier yandan ilk bakta btn sosyalistler milliyeti olmadklarn, hatta milliyetilie kar
olduklarn iddia etmiler ve en azndan yle olmaya almlardr. Onlar rnein kendilerini
hep, milliyetiliin zdd olduunu syledikleri enternasyonalist olarak tanmlamlardr.
Bu durumda bu varsaymlardan kukulanmak iin bir neden yok gibi grlr.
Ne var ki, bizzat Marksizm, her hangi bir a ya da dnceyi onun kendisi hakkndaki
yarglaryla yarglamamak gerektiini syler3. Yine Marksizm, bizlere var olan her eyin
acmasz bir eletirisininyaplmas gerektiinden sz eder4 ve bunu yaparken bizzat kendi
ulat sonularn bile bu acmasz eletiriden azade olmadn ima eder.
Marksizmin bu temel metodolojik ilkeleri Marksizme de uygulanabilir. Yani Marksizm,
kendisinin milliyeti olmadn ve milliyetilie kar olduunu dnmekte ve iddia
etmektedir ama bu onun kendi hakkndaki yargsdr.
Her eyin acmasz bir eletirisini yaplacaksa, ncelikle Marksizmin kendisi hakkndaki bu
yargsndan ie balayabilir ve onun kendi hakkndaki bu yargsnn ne kadar doru olduu
eletiri ateinden geirilebilir.
B) Bilgi Konusu ve Olgu ilikisinin Varsaymlarn likisindeki Grm
Dikkat edilirse bu iki varsaym arasnda ok zel bir iliki bulunmaktadr. Birinin yanl
olmas halinde ikincisi de yanl olmaktadr.
Eer birinci varsaym, yani milliyetiliin ne olduunun bilindii varsaym yanl ise, yani
milliyetiliin ne olduu bilinmiyorsa, Sosyalizm veya Marksizm de milliyetiliin ne
olduunu bilmiyor demektir. Ve ne olduu bilinmeyen bir eye zt olunamayacandan,
Marksizmin milliyetilie zt olduu varsaym da yanl demektir.
3Nasl ki, bir kimse hakknda, kendisi iin tad fikre dayanlarak bir hkm verilmezse, byle bir
altst olu dnemi hakknda da, bu dnemin kendi kendini deerlendirmesi gz nnde tutularak, bir
hkme varlamaz; tam tersine, bu deerlendirmeleri maddi hayatn elikileriyle, toplumsal retici
gler ile retim ilikileri arasndaki atmayla aklamak gerekir.(K. Marks, Ekonomi Politiin
Eletirisine Katkya nsz.)4Var olan her eyin acmasz bir eletirisini yaparm; iki anlamda acmasz; Bu eletiri kendi
sonularndan korkmaz ve var olan glerle yz yze geldiinde geri ekilmez (Marks)
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
16/87
16
Bu akl yrtmeye yle bir itiraz gelebilir: Milliyetiliin ne olduunun bilinmedii durumda
Sosyalizmin milliyetilie zt olduu varsaym yanltr ama bundan onun zt olmad,
milliyeti olduu sonucu da kmaz. Bilinmeyen bir eye nasl zt olunamazsa paralel veya
zde de olunamaz.
Ne var ki konu zerine biraz dikkatli dnnce, bu akl yrtmenin yanl olduu grlr.Yani Milliyetiliin ne olduu bilinmiyorsa, bu bizzat milliyeti olunduu iin milliyetiliin
ne olduunun bilinmedii anlamna gelir. Bu balant yukarda ortaya kmt.
Ama imdi bu bantnn nasl bir ey olduunu ve niye var olduunu ele alnabilir.
nce milliyetilerin milletin ve milliyetiliin ne olduunu niin bilemediklerini; sonra da bu
bilememenin ntral bir durum deil, bizzat milliyetiliin kendisi olduunu grelim.
Bu milliyetilik ile milliyetiliin bilgisi ilikisini aklayabilmek iin bir analoji yararl
olabilir.
C) Allaha nanve Allahn Ne Olduun Anlama likisi
Dnyada birok dinler, tarikatlar ve Allaha inanan insanlar vardr. Bunlarn ou bir
yaratcnn varlna inanrlar. Ama bunlarn Allahlar farkl zellikler tayabilir. Kimi Allah
her eylere kadirdir. Kimi Allah evreni bir kere yaratm ve sonrasn doa ve toplum
yasalarna havale etmitir. Kimi Allah imtihan odasndaki bir retmen gibidir, kullarn hayat
denen odada imtihan edip durur, baaran cennete, baaramayan cehenneme yollar vs
imdi btn bu Allah tasavvur ve tanmlarna bakarak, Allaha inananlarn Allah hakkndakibu tanmlarndan hareketle Allahn ne olduu anlalabilir mi?
Hayr.
Bunlardan eitli insanlarn Allah hakkndaki tasavvurlar ve tanmlar anlalabilir ama
Allahn neolduunu anlalamaz.
Elbet, Allahn ne olduunu sorun etmeden ve anlamaya almadan da bu tasavvur ve
tanmlarn hangi koullarda ortaya ktn aratrlabilir. Bu tasavvur ve tanmlar ile
toplumsal ve tarihsel koullar arasndaki ilikiler aa karlp oradan daha genel yasalara
ulamak, hatta oradan giderek Allahn ne olduuna dair ipularna ulamak denenebilir. Amabu tanm ve tasavvurlardan Allahn ne olduunu anlalamaz.
imdi bir sosyologun, hem de Allaha inanmadn syleyen bir sosyologun, Allaha
inananlarn Allah hakkndaki tanmlarna bakarak, onlar arasndaki ortak noktalar arayarak
bir Allah tanmna ulamaya altn, Allahn bir tanmna varmak istedii tasavvur edilsin.
Bu durumdaki sosyolog, tm Allahszlk iddiasna ramen, Allaha inananlarn Allah
tanmlarndan yola karak Allah tanmlamaya kalktnda, fiilen Allaha inananlardan farkl
davranm olmaz. Yani kendi niyet ve znel istekleri dnda onu Allaha inanyor olarak kabul
etmek gerekir.
Gerek bir sosyolog ise, Allah sosyolojik bir nesneolarak anlamaya alr? Sosyolojik
olarak Allah nedir?diye aratrr. Niye Allah inanc vardr?Onun toplumsal ilevi
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
17/87
17
nedir? diye aratrr ve yle aklamay dener.
rnein diyebilir ki, Hristiyanlktaki Baba-Oul-Ruh-l Kuds, arz-talep-fiyat znn,
somut, totem kaynakl tanrlarn yerini almasdr, dolaysyla ticari ilikilerin, meta
ilikilerinin rndr; onlarn insan zihnindeki yansmasdr.
rnein diyebilir ki, Mslmanln Allah dnya ticaretinin gelitii bir ada, her biri ayr
bir hukuk ve toplumsal rgtlenme anlamna gelen totemlerin (putlarn) dayand toplumsal
sistemin yklarak insanlarn eit olarak ayn toplumsal rgtlenmeye dhil edilmesinin
aracdr. Allah doa ve toplum kanunlarn ve tm insanl veya dnya pazarn temsil eden
bir soyutlamadr.
rnein, toplumsal rgtlenmedeki nesnel ilevinden hareketle, diyebilir ki: Allah nesnel
akldr. Modern topluma egemen olan, arasal akln karsndadr. Bu nedenle modern
toplumda tanr veya tanrlar dnyay terk etmektedirler. nk o nesnel akln yerini kar
almtr. Allah kapitalizm ncesinde toplumsal rgtlenmenin adeta kilit tadr. Toplumunst yaps bir kubbeye benzetilirse ve kubbelerin inasnda nasl tm glerin kendisinde
toplanp birbirini ntralize ettii, tm kubbenin zerinde durduu bir kilit ta varsa ve bu kilit
ta olmadan hibir kubbe ayakta kalamazsa, Totemler ya da Allah da, kapitalizm ncesinde
toplumun styapsnn rgtlenmesinde benzer bir ilev grr, tm dnce ve davranlarn
kendisinden kaca ve anlam kazanaca nesnel bir akl ilevi grr. Allahlar ve totemler
toplumu temsil ederler. Allah toplumdur. Allahlarn deimeleri toplum rgtlenme ve
kavramndaki deimelerdir.
Btn bu aklamalar,doru ya da yanl olabilir. Ama Allahn ne olduunu, Allaha
inananlarn Allah hakkndaki tanmlarndan hareketle deil de gerektoplumsal ilikilerdenhareketle, Allah kavramn sosyolojik bir objeolarak ele alp aklamaya alt iin,
metodolojik olarak temelde dorudurlar. Bu rneklerde yaplmaya allan Allahn
sosyolojik bir tanmdr.
Bu akl yrtmelerden ve rneklerden kan iki sonu vardr.
Birincisi, Allaha inananlar Allahn ne olduunu anlayamazlar.
kincisi, Allaha inananlarn Allah hakkndaki tanmlarndan hareketle Allahn ne
olduu anlalamaz.
Sonu, Allaha inanmayan birisi Allahn ne olduunu Allaha inananlarn Allah hakkndaki
tanmlarndan karmaya alyorsa, kendisi hakknda ne dnrse dnsn, fiilen ve
nesnel olarak Allaha inananlardan farksz olduundan onu da nesnel olarak Allaha inanyor
kabul etmek gerekir.
Demek ki Allahinancile Allahn ne olduunusosyolojik olarak aklamaarasnda bir
arada bulunamama ilikisivardr. Allaha inanlyorsa Allahn ne olduu bilinemez. Yok
Allahn ne olduu biliniyorsa Allaha inan yok demektir5.
5Burada biraz konu dna kmak gibi grnecek ama Allahn, ya da bir yaratcnn varl yokluu
zerine Allaha inananlarla tartan Materyalistlerin aslnda bilimsel deil teolojik bir tartma
yaptklar, kendi tm materyalist olma iddialarna ramen metodolojik olarak idealist olduklar da
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
18/87
18
D) Allaha nananlarn Allah TanmlarAnalojisi ve Milliyetilik
te, Milliyetiler ile milliyetilik ve millet arasnda, Allaha inananlarla Allaha inananlarn
Allah tanmlar arasndaki iliki gibi bir iliki vardr.
Nasl Allaha inananlarn Allah hakkndaki tanmlarndan hareketle Allahn ne olduu
anlalamazsa, Milliyetilerin Millet ve Milliyetilik tanmlarndan hareketle Milletlerin ve
Milliyetiliin ne olduu anlalamaz.
Nasl Allaha inananlar Allahn ne olduunu anlayamazlarsa, Milliyetiler de, milletin ve
milliyetiliin ne olduunu anlayamazlar.
Bunun tersi de dorudur. Allahn ne olduunu anlayamayanlar, kendi znel niyetleri ne olursa
olsun, objektif olarak Allaha inanyor durumda olurlarsa, Milletin ve milliyetiliin ne
olduunu anlayamayanlar milliyetidirler.
Milliyetiliin milliyetilik ve millet tanmlarndan hareketle milleti ve milliyetilii
anlamaya almak, tpk Allaha inananlarn Allaha ilikin tanmlarndan hareketle Allah
tanmlamaya kalkmak gibidir. Bunu yapmaya alann kendisi hakkndaki yargs ne olursa
olsun, yaplan nesnel olarak milliyetilik olur.
Nasl bir sosyolojik olgu olarak Allah var ise, sosyolojik bir olgu olarak Milliyetilik ve
Milletler vardr.
Sorun bunun neden var olduunu ve niye o biimde olduunu aklamaktr.
E) Varsaymlara likin Sonu
Yukarda akl yrtmeye balanrken, Sosyalizmin Milliyetilikle mtihan balnn iinde
iki gizli varsaymn varlndan sz edilmiti. Biri milliyetiliin ne olduunun bilindii;
dieri sosyalizmin milliyetilie zt olduu var saymlar. Ve bu varsaymlarn ilikisi ele
alnyor ve birincisi yanlsa ikincisi de yanltr sonucu karlmt. Yani milliyetiliin ne
olduun bilmemek milliyeti olunduu, dolaysyla sosyalizm milliyetiliin ne olduunu
bilmiyorsa, ntral bir durumda deil bu onun milliyeti olduu anlamna gelir denmiti. Yani
birinci nerme yanlsa ikincisi de yanltr.Bu Allah inanc ve milliyetilik analojisi sonunda karlacak sonu udur: Milliyetilin ne
olduu bilinmiyorsa, yani Sosyalizm veya Marksizm milliyetiliin ne olduunu bilmiyorsa
kendisi de milliyetidir. nk Milliyetiler milletin ne olduunu anlayamazlar.
grlebilir.
nk Allahn, bir yaratcnn varl zerine Allaha inananlarla tartan Allahsz, Allah Allaha
inananlarnAllah hakkndaki tanmlaryla, yani bir yaratc olarak ele alp, onlarn tanmlarn kabul edip
tartmaktadr. Kendileri hakkndaki gr ne olursa olsun, bu ateistlerin veya materyalistlerin Allahn
ne olduunu anlama olanaklar yoktur. nk AllahAllaha inananlarn Allah hakkndaki tanmlarylatanmlam, bu tanmlar kabul etmi ve ylece tartm olurlar. Yaptklar nesnel olarak sosyolojik
veya metodolojik deil, teolojikbir tartmadr.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
19/87
19
O halde, balktaki, birinci varsaymn, yani milliyetiliin ne olduunun bilindii
varsaymnn yanll kantlandnda otomatikman sosyalizmin milliyetiliin ztt olduu
biimindeki ikinci varsaymn yanll da kantlanm olur.
Milliyetiliin ne olduunu anlayamamak milliyetiliin bir grnm olduuna gre,
Marksizm de milliyetilii anlayamamsa Marksizm de milliyetidir ve de milliyeti olduuiin milliyetiliin ne olduunun anlayamamaktadr. Dolaysyla milliyetiliin de zdd
deildir.
O halde, baln kendisini konu eden bir yaz, baln dayand gizli varsaymlarn
yanlln gsterdii an, baln dayand gizli varsaymlar doru hale gelir.
nk o andan itibarenmilliyetiliin ve milletin ne olduu biliniyor ve sosyalizm artk
milliyeti deil demektir. Bylece bilgi ve nesnesi arasndaki bir arada bulunmazlk ilikisine
burada tekrar baka bir yoldan ulalm bulunmaktadr ve zaten milliyetilerin milliyetiliin
ne olduunu bilemeyecekleri ve milliyetilerin milliyetilik tanmlarndan milliyetiliin neolduunun anlalamayaca, bizzat bu bir arada bulunmazlkilikisinin bir grnmdr.
Bu nedenle bu yaznn birhedefi; Sosyalizmin Milliyetilikle mtihan balnn
dayand varsaymlarn yanlln kantlamaktr. Varsaymlarn yanll kantlad
an o varsaymlar doru hale gelecektir.
Eer bu yaz bunu kantlayamazsa, yani milliyetiliin ne olduu biliniyorsa ve sosyalizm de
ona zt ise, balk zaten dorudur. O zaman bu yaznn iindeki her ey yanltr. Bu yazy bir
milliyeti yazmtr ve milliyetilik savunulmaktadr. Ama bu yaz ve yazar hibir zaman
bunu anlayamayacaktr. nk milliyeti olarak milliyetiliin ne olduun bilemeyeceinden
baln doru olduunu bilemeyecektir.
zetle milliyetilikle mcadele ve milliyetiliin ne olduu bilgisi arasnda kopmaz bir iliki
vardr. Ancak milliyetiliin ne olduu bilindiinde, milliyetilikle mcadele edilebilir ve
imtihan kazanlabilir. O halde milliyetiliin ne olduunu ele alan bu yaz bizzat bu imtihann
ta kendisidir.
3) Sosyolojik ve Politik Milliyetilik Kavramlar
A) Milliyetiliin ve Milletin Ne Olduunu Aratrmann Metodolojisi
Peki, milliyetilik nedir?
Bu ok basit bir soru gibi grnebilir. Ama byle basit sorular aslnda en zor sorulardr.
rnein k nedir diye hepimiz biliriz. Ama bilimsel olarak n ne olduu tanmlanmaya
kalkldnda, onun ne olduunu anlamann ok zor olduu ortaya kmtr. Bunu zebilmek
iin btn fizik kkten deimek; ktle, hz, konum gibi en temel kavramlarn yeniden
tanmlamak zorunda kalmtr. Ikhznn sabitliizel Rlativite, dalga ve parackzellii de Kuantumteorilerinin ortaya kna, yepyeni bir fizie ve evren kavrayna yol
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
20/87
20
amtr.
te sosyolojide milletlerin ve milliyetiliin ne olduu sorunu da, fizikte n ne olduu
sorunu gibidir. leride analiz ilerledike grlecektir ki, tm sosyoloji yani Marksizm, tpk
geen yz yln banda fizikte olduu gibi, yeni batan kurulmak zorundadr. Uluslar ve
ulusuluk teorisi de yepyeni bir Marksizme, tarihin ve toplumun yepyeni bir kavranna yolaabilir.
Bu blmde milliyetilik ve milletler zerine teorilerin tarihi, tarihsel sapmalardan arnm
mantki bir sre olarak, metodolojikyanllardzeyinde ele alnacaktr. Yani esas konu
milliyetilik ve millet aratrmalarndaki metodolojik yanllardr.
Ama daha buraya kadar uzun bir yol var. Burada en anlalr ve basit gibi grnen
tanmlardan yola kp, onlarn aslnda sorunu aklamak bir yana ne kadar anlalmaz
kldklarn gstererek ie balanabilir.
Matematik veya geometride bazen nce bir tanm doruymu gibi alnp sonra onun doruolamayaca kantlanarak, yani yanllar elenerek, olmayana ergi metodu izlenerek ze
ilikin bantlar bulunmaya allr.
Ulusuluun ne olduunun aratrlmasna da byle balanabilir. nce Ulusuluun kimsenin
itiraz olmayacak bir tanmlaryla ie balanabilir.
B) Ulusuluk bir Politika veya Strateji deildir
Ulusuluk gnlk politik kullanmda, yaylmac, baskc, inkrc ulusu politika ve stratejileritanmlamak iin kullanlan bir kavramdr. Bu anlamda ulusuluk ulusular tarafndan
kullanlan politik bir kavramdr. Bu kavram sosyolojik bir kavram olarak ele almak ve
ulusuluun sosyolojik olarak ne olduunu bu kavramdan giderek aklamaya almak
batan yanl olur.
Bu ulusuluk tanmna gre, baka uluslarn haklarn inkr etmeyen, yaylmac ve baskc
olmayan politikalarn ulusu olmad var saylmaktadr.
rnein Trkiyede, Krtlerin haklarn ve varln kabul etmemenin milliyetilik olduu;
onlarn varln ve haklarn kabul etmenin milliyetilik olmad var saylmaktadr.
Bu tamamen yanl bir varsaym ve kullanmdr.
Pek ala bir ulusun kar inkarc, baskc ve yaylmac olmayan politikalarla daha iyi
savunulabilir. Yani Krtlerin haklarn ve varln kabul etmek milliyetilikle elimez, hatta
aksine en gerici ama aklc bir milliyetilikle bile uyuabilir. Bu milliyeti olunmad
anlamna gelmez, ulusun karnn baka politikalarla daha iyi savunulabilecei baka bir
politika ve strateji anlamna gelir.
Bu kullanmda, aslnda ulusuluun sosyolojik olarak ne olduu sz konusu deildir, burada
farkl ulusu politikalariinde saldrgan, inkarc ve yaylmac politikalar sosyolojik olarak
ulusuluk olduu sylenmi olur.
Ama ulusuluun byle tanmlan, bizzat ulusularn bir ulusuluk tanmndan baka bir ey
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
21/87
21
deildir.
Marks ve Engelslerin, bakalarn ezen bir ulusun kendisinin zgr olamayaca eklinde
ifade ettii ilke, aslnda bizzat ulusuluun bir ilkesidir. Bu ilke de bir stratejinin dayand
bir ilkeyi tanmlar ama ulusuluun ve ulusun kendisinin ne olduunu aklam olmaz.
Bir ulusun baka bir ulusu ezmesine kar olmak, ulusu olmamak anlamna gelmez, sadece
baskc, yaylmac, inkrc bir ulusu olunmad, byle politikalara ve stratejilere kar
olunduu anlamna gelir.
Ulusulukla ilgili bu ok yaygn ve yanl tanmn aslnda bir ulusu politikann tanm
olduunu grdkten sonra imdi ulusuluun ne olduunu ilikin, daha sosyolojik grnen
tanmlara geilebilir.
4) Olmayana Ergi
A) Gerici Ulusuluun Ulusuluk Tanm
Sosyalistler ve milliyetiler tarafndan da ak veya zmnen kabul edilen ulusuluk tanm
udur: Ulusuluk bir ulusun karn veya iyiliini ne almaktr.
Her halde buna sosyalistlerin de milliyetilerin de bir itiraz olmaz. nk Sosyalistler veya
Enternasyonalistler kendilerinin ulusun deil de snfn karnne aldklarn; ulusularn
snf karnn nne ulus karngeirdiklerini veya ulusun karn ne alanlarn ulusu
olduklarn sylerler.
Tersinden ulusular da sosyalistleri hainlikle sularlarken onlarn ulusun deil de snfn
karn ne aldklarn, ulusu bldklerini sylerlerken, bilerek veya bilmeyerek byle bir
tanm yapm olurlar6. Yani Milliyetilerin ve Enternasyonalistlerin anlat bir tanmdr
bu.
B) Sosyalistlerin ve Milliyetilerin Ayn Tanmda Anlamasnn Sorunlar
Ama daha bu ifade bile, daha nce ulalan sonular nda, bu tanmn yanl bir tanm
olduun gsterir. nk daha nce milliyetilerin milliyetiliin ne olduunuanlayamayacaklar sonucuna ulalmt. Bu tanm milliyetilerin de milliyetilik tanm
olduuna gre, bu tanmn yanl olmas gerekir.
Sosyalistler de milliyetilerin bu milliyetilik tanmn benimsediine gre, yani rnein
Mslmanlarn slamiyet tanmn kabul etmek gibi, fiilen milliyetilerin tanmn kabul etmi
6Biraz dikkatli dnlnce bu tanmn aslnda bir tanm bile olmad grlr. Bir eyi kendisiyle
tanmlamaktr bu tanm aslnda. Dolaysyla tanmdan ziyade totolojidir. Bu tanm, Mslman Allahn
birliine ve Muhammetin onun elisi olduuna inanandr gibi bir tanmdr. Mslmanlar Mslmanl
byle tanmlarlar. Bu sosyolojik olarak Mslmanln ne olduu konusunda bize hibir aklama
getirmez. Ulusuluk ulusun karn ne almaktr tanm da byledir. Mslmanlarn Mslmanlktanm gibi milliyetilerin milliyetilik tanmdr. Ama imdilik btn bu sorunlar bir kenara braklabilir
ve Tarihsel olarak konunun izledii yolu ok ana hatlaryla izlenebilir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
22/87
22
olurlar. Buradan nceki sonular nda bir karma yaplrsa, sosyalistler de milliyetilerin
milliyetilik tanmn kabul ettiklerinden milliyetidirler ve milliyetiliin ne olduunu
bilmiyorlar ve onu yanl tanmlyorlar sonucuna hemen ulalabilir.
Ama byle bir matematiki gibi, tmden gelim yoluyla, kategorik ilikilerle ve ksa yoldan
gidip bu sonucu karma yoluna girmeden, bu karsama akl edilememi ve balantgrlememi gibi davranlabilir ve baka bir yol izlenebilir. Bakalm baka yoldan da ayn
sonuca ulalacak m?
Yukarda nceden ulalan o nermeler olmasa bile yine de Sosyalistler ve Milliyetilerin
ayn tanmda anlamasnn kendisinden hareket edilebilir7.
Nasl olur da Sosyalistler (Enternasyonalistler) ve Milliyetiler, bu her bakmdan birbirine zt
olan anlaytakiler, ayn milliyetilik tanmnda anlarlar? Ya milliyetilerde bir yanllk
olmal ya da sosyalistlerde.
rnein toplumlarn hareket yasalar sz konusu olduunda milliyetiler hi de sosyalistlerin
kavram ve tanmlarn, yani retici glerin deimesine bal olarak retim ilikilerinin ve
styapnn deitii gibi grleri kabul etmezler. Veya ekonomi politik sz konusu
olduunda, bir maln deerinin onun iindeki emek miktarna bal olduunu; art deeri
denmemi emein oluturduunu vs. kabul etmezler. Sosyolojinin btn dier kavramlarnda
bylesine derin bir uzlamazlk sz konusuyken, nasl oluyor da Milliyetiler Marksistlerin
milliyetilik kavramn kabul ediyorlar? Yoksa durum tersi mi? Milliyetiliin tanmnda
Marksistler mi Milliyetilerin Milliyetilik kavramn kabul ediyorlar?
Gerekten de durum byledir, milliyetilerin milletin karn ne alanlar olduunermesiveya tanm milliyetilerin milliyetilik tanmdr. Tpk Mslmann Mslman Allahn
birliine ve Muhammedin onun elisi olduuna inanandr demesi gibidir bu tanm. Bir
Marksist bu Mslman tanmndan nasl Mslmanln ne olduunu anlayamazsa, bu
milliyetilik tanmndan da milliyetiliin ne olduunu anlayamaz. Eer bir Marksist
Mslmann slamiyet tanmn kabul ederek slamiyetin ne olduun anlamaya alrsa
kendine ne derse desin Mslman gibi davranm olur. Benzer ekilde, Marksistler
Milliyetilerin Milliyetilik tanmn alarak fiilen Milliyeti bir tanm benimsemi olurlar.
C) Millet Nedir?
Ama belki de ok pein hkml davranlm oluyor. Marksist ve milliyeti Millet derken
farkl eyleri anlyor dolaysyla milletin karn ne almaktan farkl eyleri kastediyor
7Bu milliyetilerle sosyalistlerin anlamas gariplii sadece milliyetilik tanmnda deil, bu millet ve
milliyetilikle ilgili konularda hep var. rnein milliyetiler hibir noktada sosyalistlerin programyla
uyumazlar. Ama Uluslarn kaderini tayin hakkprogramna dnyadaki btn milliyetiler de imza
atar. Lenin de Wilson da bunu savunur. Elbette kimin bir ulus olduu ayr bir konudur. Ama her
milliyeti, ilke olarak, bu program savunur. Ayn durum Ulusun tanmlarnda da ortaya kar.
Marksistlerin ulus tanmlar aslnda hep ulusularn ulus tanmlaryla akr. Bu bizzat yukarda szedilen, milliyetiliin ne olduunu anlamamann milliyeti olmak anlamna geldiiyle ilgilidir. Ama
imdilik bu konu bir kenara koyulabilir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
23/87
23
olabilirler.
O halde bu ihtimali gz nne alarak nce Milletin tanmna baklabilir. Milletin ne
olduunu anlalrsa belki milliyetiliin ne olduu daha iyi kavranabilir.
Peki, millet (ulus) nedir?
Evvelki yzyln bandan beri milletin ne olduu zerine sosyalist hareketin iinde ve dnda
hala devam edem bir tartma ve bir sr tanmlama denemeleri oldu.
Bunlarn kimi milleti dil, toprak, tarih ve ortak yaant birliiyle, kimi ama birliiyle, kimi
dil birliiyle, kimi kader birliiyle, kimi bunlarn veya bakalarnn baka kombinasyonlaryla
tanmladlar.
Yaplan iin z, metodolojisiuydu: milletlerin hangi kriterlere gre olutuuna
baklyor ve bunlardan genel olarak millet tanm iin genel geer, hepsinde ortakolan bir
kriter karlmaya allyordu.
lk bakta ok bilimsel ve sosyolojik bir yntemmi gibi grlyor.
Bilim demiyor mu olgulardanhareket edeceksin. Bata Marksistler btn ulus ve ulusuluk
konusuna kafa yoranlar hep ulus ve ulusuluk olgularna baktlar. Bilim nedir? Birbiriyle
ilgisiz ve farkl grnen olgular arasndaki ortak olan bulmaktrbir bakma. Eh toplumsal
olarak ulus diye bir olgu varsa bu uluslara bakp onlarn zellikleri karlr oradan da
hepsinde ortak olan bir zellik bulundu mu o btn uluslarn ve ulusuluun z, ayrc
kriteri olarak ortaya km olur. Yntem son derece bilimsel ve doru grnyordu. Ama
sonu hi de beklendii gibi olmuyordu.
Bu ulus denen ey garip bir olguydu. Btn uluslar iin geerli bir kriter bulunmaya
alldnda byle bir kriter olmad ortaya kyordu.
Dil dense, svire gibi be dilli uluslar vard. Ya da ayn dili kullanan farkl uluslar
bulunuyordu (Almanya, Avusturya veya Srp, Hrvat, Bonak veya ngiltere ve Amerika).
Tarih dense dnyann ilk ulusu Amerika tarihsiz bir ulustu. lk birlii dense ulusun iindeki
ezilen snflarn baka lkleri vard. Kader birlii dense, rnein Krtler gibi farkl devletler
iinde farkl kaderler yaamama ayn ulustan olduunu syleyen uluslar bulunuyordu.
Hsl ulusun ne olduu bir trl bulunamyor, herkesin zerinde anlat ve anlaabilecei
bir tanma ulalamyordu. Uluslar zerine btn aratrmalar, abalar bu noktada
tkanyordu8. in kts, uluslar ve ulusuluk konusundaki son gelimeleri izlemeyen
biroklar hala byle yapmaya da devam ediyor.
Neredeyse iki yzyldr yaplan bu giriimler-ki ulus zerine yz elli yllk Marksist yaznn
neredeyse tm bu kmeye girer- ulusun ne olduuna dair hi bir doyurucu teori gelitirmeyi
baaramad.
8Bu tanmlar iinde en bilineni Stalinin tanmdr. O eitli uluslar iinde ortak olan da aramam,
neredeyse eitli ulus kriterlerini bir tek tanm iinde toplamtr. Bu tanmn en kabaday Marksist vehatta Trokist eletirmenleri bile, bu tanm mant ve metodolojisi asndan deil, sayd kriterlerin
doruluu veya geerlilii ya da mutlaklatrlmas asndan eletirmilerdir.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
24/87
24
Neden?
D) Bu Metodun Temel Yanlgs
ok basit ve sradan bir nedenden dolay btn bu abalar baarszlkla sonuland. nkbtn uluslar ulusular tarafndan kurulmulardr.
Uluslarn ulus olma kriterleri aslnda farkl ulusuluklarn ve farkl ulusularn ulus olma
tanmlarndan baka bir ey deildirler. Uluslar oluturan kriterlere bakp bir ulus tanmna
ulama abas, aslnda ulusularn eitli ulus tanmlarndan hareketle bir ulus tanmna
ulama abasndan baka bir ey deildi. Bylece uluslara bakarak ulusun bir tanm
yaplmaya allrken, ulusun ne olduu deil, farkl ulusuluklarn ulus tanmlarndan yola
klm oluyordu. Din analojisine dnersek, bir ulus tanm zerine yaplan btn almalar,
eitli dinlerin din tanmlarndan hareketle ortak bir zellik bulup buradan bir din tanmna
ulama, dinin zn anlama abasna benzer. Halbuki byle yaplarak ancak eitli dinlerindin tanmlar anlalabilir ama dinin ne olduu anlalamaz. te ulusuluk zerine yazanlarn
yapt temel metodolojik yanl buydu. Dolaysyla farkl uluslardan hareketle ulus tanmna
ulamaya alrlarken, aslnda farkl ulusuluklarn ulusu nasl tanmladklarn ele alm
oluyorlard ama ulusun ne olduunu deil. Ayn zamanda ulusular ulusun ne olduunu
anlayamayacaklarndan ulusularn ulus tanmlarndan yola km oluyorlar ve dolaysyla
ulusun ne olduunu anlayamyorlard.
Ama bu metodolojik yanl gremezdiler. nk olgunun kendisive bilgi nesnesi olarakanlalmas arasndaki birlikte var olmazlk nedeniyle. Yani dier ifadeyle o fasit daire
burada da hkmn icra ediyordu. Metodolojik olarak ok temel bir hata yapyorlard nk
ulusularn ulus tanmlarndan yola kyorlard ve ulusuluk varsa ulusuluun ve ulusun
bilgisi var olamazd. Ve fiilen ulusu olduklar iin de metodolojik olarak byle bir temel hata
yaptklarn gremezlerdi.
E) Millet Nasl Bir Topluluktur?
Ulusun ne olduunu anlamak iin, ulusu kapsayan bir eyle ayrm iinde ele almak gerekirki, ulusuluun dna klabilsin. Bylece ulus ve ulusuluk denen eyin btn ulus ve
ulusuluklarda ortak olan yan bulunabilsin. Yani uluslarn arasnda, btn ulus ve
ulusuluklarda ortak olan zellik veya z, ancak onun iinde bulunduu ayn trden geni
bir kme iindeki ayrlbalamnda bulunabilir. Uluslardaki ortakl bulmak iin,
ulusla ayn kmede bulunan ama ulus olmayan eylerden ayran zellii bulmak
gerekir. Yani ulusun ne olduunu anlamak iin uluslara deil, ulusun da iinde bulunduu ve
uluslardan olumayan daha byk kmeye bakmak gerekir.
Sadece nsanlara bakarak insan tanmlanamaz. nsan baka canl trleriyle iliki iinde
tanmlanabilir. rnein insan sosyal hayvandr tanmnda, insan ok daha genel bir kme
iinde (hayvanlar kmesi) ayrc niteliine gre tanmlam olur. Yani insan ancak, hayvan,
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
25/87
25
gibi daha geni ve kapsayc bir kmeye gre tanmlanabilir. Bunu yapabilmek iin de insan
iinde bulunduu bir kmeyle kyaslamak, insan o geni kme iinde zgl klan, ayr bir alt
kme yapan kriteri bulmak gerekir.
Bunu ulusa aktarrsak, ulusun da iinde bulunduu daha geni bir kme ile ayrl
noktasndan ulusun tanmna ulalabilir, uluslarda ortak olan, ulusun z ancak bylebulunabilir. O halde ulusun tanmna ulamak iin uluslara deil, uluslarn dnda baka bir
eye bakmak gerekir.
Neredeyse 1980lere kadar ulus konusundaki btn tartmalarn ve incelemelerin yapmad
tam da buydu: ulusun nasl bir toplumsal kategoriye dahil olduu sorusu sorulmuyordu?
F) Ulus Hangi Byk Kme indedir?
Sorunun bu tarz sorulmas bile muazzam bir ilerlemeydi.
te Seksenlerin banda tam da bu yaplmaya, Ulus kendi dndaki baka toplumsal gruplarla
iliki iinde ele alnmaya baland. Bu basit gibi grnen ama ok temel deiiklik, Ulus
zerine almalarda bu bir trKopernik Devrimisaylabilirdi.
Bu ulus denen ey nasl bir eydir, ne trden bir topluluktur ?sorusu soruldu. Toplumda
rnein aileler var, airetler var, dinler var, snflar var, partiler var vs.. Ulus bunlardan
hangine benzer veya hangisiyle ayn kmededir?
rnein ulus snflar gibi, snflarla ayn kategoriden bir topluluk mudur?
Biraz dikkatli dnnce Ulusun snf trnden bir kmeye girmedii hemen ortaya kar.Ondan temelden farkldr. Her eyden nce birianalitik bir kavramdr, dieri bir olgudur.
Biri aklama aracdrdieri aklanacak eydir. Ama bu soyut ifadelerin yerine yle bir
kyaslama daha aklayc olur.
Snf aidiyeti insanlarn kendilerini u veya bu snftan kabul etmeleriyle ilgili deildir. Bir
kapitalist sosyalist olmakla bir kapitalist olmaktan kmaz. Eer o ii altryorsa ve bir kar
elde ediyorsa, inanc ne olursa olsun bir kapitalisttir. Tersine bir ii veya milyonlarca ii,
eer cretli olarak i gcn satarak yayorsa, kendisi kendisini ne kabul ederse etsin bir ii
olmaya devam eder.
Yani bilin ve kabul ile bir snftan olup olmama arasnda bir iliki yoktur. Bilin varsa ve
gelirse bu o snftan olup olmamay etkilemez. O halde insanlarn kabullerinden ve
bilinlerinden bamsz olarak var olan bir kmedir, bir topluluktur snflar.
Ulus ise byle deildir. Bir ulusu oluturan insanlar o ulustan olmadklarn dnseler veya
karar deitirseler o ulus var olmaya devam edebilir mi? Edemez. Yok olur. Ya da tersine,
insanlar u veya bu ulustan olduklarn kabul ederlerse o ulus ortaya kar. Uluslar aslnda u
veya bu ekilde insanlarn kendilerini bir ulustan kabul etmeleriyle oluurlar9.
9Ancak ulusuluk konusunda kafa yoranlarn daha balangta bile ifade ettikleri ve ulus tanmlar
zerine yazanlarn znel kriterler dedikleri bir baka tanm daha vardr. Bu tanma gre bir takm
insanlar kendilerinin bir ulus olduunu dnyorlarsa ulusturlar. Bu insanlarn kendilerinin kendilerini
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
26/87
26
Demek ki ulus snf gibi bir kategoriye, bir kmeye dahil deildir. Bu da Ernest Gellnerin de
belirttii gibi yle ifade edilebilir: ulusulukulustan nce gelir. Uluslar olduu iin
ulusular deil; ulusular olduu iin uluslar vardr10.
G) Marksistlerin Temel Yanlgs ve Kavrayamad
Ama bu sonu vulgar (baya) Marksistlerin kabul edebilecei bir sonu deildir. Marksizm
demiyor muydu, varlk dnceden ncegelir, dnce varlktan nce deil. Marks bu
nermeyle kafas zerinde duran diyalektii ayaklar zerine dikmemi miydi?
imdi bir takm Ernest Gellner gibi burjuva, B. Anderson gibi veya Hobsbawm gibi,
Marksizmle ilikileri pheli ve kark bir takmsosyolog ve tarihiler kp, Marksn
ayaklar zerine koyduu retiyi emdi tekrar kafas zerine dikiyorlard. Bu dinden
kmayd. Bu grlere iltifat edilemezdi. Ne demek milliyetilik olduu iin milletler var,
milletler olduu iin milliyetilik deil? Bu dncenin varl belirlediini sylemekten
baka bir anlama gelmez. Bu idealizmdir, Marksizmin inkardr ve bir kenara atlmasdr.
Aa yukar Marksistlerin byk bir blm dorudan ifade etmese de bu tr bir yaklam ve
soukluk gsterdi ulus ve ulusuluk konusunun ele alnndaki yeni yaklama. Ve bylece
Marksistlerin ok byk bir blm modern ulus ve ulusuluk tartma ve aratrmalarnn
tamamen dna dtler.
Aslnda Marks-Engels dahil btn Marksistlerin ulus tanmlamalarnn temel metodolojik
yanlgs buydu. Onlar uluslar, tpk snflar gibi, insanlarn kabul ve bilinlerinden bamsz
olarak var olan, var oluun bilinten nce geldii bir grup iinde ele almlard ve kaba birgzlemle bu ok materyalist veya ayaklar zerine dikilmi bir diyalektik gibi grnyordu.
Bu nedenle bu yaklamdan kukulanmak ve ulus nasl bir topluluktur diye sormak
Marksistlerin aklna bile gelmiyordu11.
ulus olarak kabul etmelerinden yola kar.
Her ne kadar bu tr bir tanm veya yaklam ulusu dier ulus tanmlarna gre sadece baka bir kritere
gre tanmlyor gibi grnrse de, dier ulus tanmlarndan ok temel bir fark vardr. Ulusuluun
ulustan nce olduu dncesi. Yani ulusuluk olmadan ulus olamayaca.
Dier tanmlarn hepsi, insanlarn kabulleri dnda ulus diye bir ey olduu gizli varsaymndanhareket ederler. Bu tanmda ise, ulusular yoksa ulus da olmaz. Ulusuluk ulustan nce gelmektedir.
Dier tanmlarda ise ulus ulusuluktan nce gelir ve ulus olduu iin ulusuluk vardr.
Burada btn o dier tanmlarn aa kmam gizli varsaymn buluyoruz. Ulus diye bir eyin
insanlarn bilinleri ve kabulleri dnda var olduu ve ulusulun ulus diye bir ey var olduu iin
olduu. Ne var ki bu znel tanm ok uzun yllar Marksistlerin dikkatlerinin ve ulus tanmlarnn dnda
kald.
10Milliyetilik uluslarn kendi z-bilinlerine uyanma sreci deildir; uluslarn var olmad yerde
onlar icat eder Ernest Gellner, zikreden: P. Anderson, age.s. 20
11Elbette bunun Marksizmin gerici, kendini tarihe ve dile gre tanmlam bir ulusulukla birlikte
domu olmasyla balants vardr. Ama imdilik sosyal nedenlerle deil, metodolojik nedenlerleilgilenildii; gerek tarihteki arplmalarndan soyutlanm olarak dncenin hareketi olarak sorunun
zl ele alnd iin buna girilmiyor.
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
27/87
27
Aslnda baya olmayan Marksizm iin ulusuluun uluslardan nce geldii nermesinde
hibir sorun bulunmamaktadr. Maddi retim koullarndaki deimelerin, insanlarn
dncesinde bir ulusuluun olumasna ve bu ulusuluun da toplumsal yaam zerinde
kar etkide bulunmasna Marksist diyalektik kapal olmad gibi, diyalektik tam da bu
karlkl etkinin incelenmesini gerektirirdi. Bir yandan baya bir Marksizm ortalkaplamt. Dier yandan Marksist teorinin ustalarnn hepsinin bu hatay ilemi olmas ve
onlarn manevi otoritesi de byle yaklamay engelleyen ek bir faktrd.
H) Marksizmin En Gerici Ulusularla Ayn Varsaym Paylamas
Ama bu sonutan kacak baka sonular da vardr.
Uluslarn ulusulardan nce geldii ve uluslar olduu iin ulusular olduu; ulusun snf gibi
bir grup iinde bulunduu dncesi tam da ulusularn, hem de en gerici ulusularn, ulus
tanmlarnn ardndaki gizli varsaymdr.
nk ulusularn ou, uluslar olduu iin ulusular olduunu dnr ve ifade ederler.
Uluslar tpk snf gibi ele alrlar. Nasl snf kendi kendine varsa ve ancak snf kendi
bilincine vardnda kendisi iin bir snf haline gelirse, sosyalistler nasl iilerin kendilerinin
ayr bir snf olduklarn onlara anlatmaya alrlarsa, ulusular da uluslarn var olduunu
ama bu bilincin ou duruda olmadn, bu bilincin veya duygunun uyarlmas, yaratlmas
gerektiini dnrler.
Bir bakma ulusular ve snflar arasnda yle bir al veri olmu gibidir. Ulusular
snflardan (Marksistlerden) varln dnceden nce geldii fikrini ele alp bunu ulusauygulamlardr. Marksistler de ulusulardan bu ulusulua uygulanm bu dnceyi alp onu
grnne bakarak kendilerine ait bir dnce gibi benimsemilerdir. Benimsedikleri ise,
varln dncen nce geldii deil, ulusularn ulus anlayyd: Ulusun ulustan nce
geldii.
Bylece Marksistler farkna varmadan, ulusularn, uluslarn da snflar gibi bilinten nce
geldii eklindeki gizli varsaymn,ulusuluk tanmn kabullenmi oluyorlard. Yani
ulusularn ulus tanmn kabul ederek ulusun ne olduunu anlamaya alyordu btn
Marksist yazn. Kendisinin kendisi hakkndaki fikri ne olursa olsun, ulusularn ulus tanmn
kabul ettii iin, ulusuydu Marksizm.
nk nasl tanrya inananlarn tanr tanmlarndan hareketle tanrnn ne olduu
anlalamazsa, ulusularn ulus tanmlarndan da ulusun ne olduu anlalamazd. Bylece
birok Marksist tarihi, sosyolog ve teorisyenin deindii, ulus ve ulusuluk sz konusu
olduunda Marksizmin sefil bir durumda bulunmas olgusunun metodolojik nedenine de
ulalm ve bir aklama getirilmi oluyor.
Marksizm ulusularn ulus tanmn ve gizil varsaymn kabul ettii iin nesnel olarak
ulusuydu. Ve elbette ulusular uslun ne olduunu anlayamadklar iin de ulus ve ulusuluu
aklama konusunda koca bir baarszlk iindeydi.
Ulus ve ulusuluk konusunun Marksizmin muazzam bir baarszln gstermesi hi de
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
28/87
28
artc deildi ve ortada bir paradoks yoktu. Aslnda ulusularn ulusun ne olduklarn
anlayamayacaklar nermesinin parlak bir dorulanmas sz konusuydu.
Keza, ulus ve ulusuluk arasndaki bir arada bulunmazlk veya ters orant ilkesi burada da
geerliydi ve parlak bir biimde dorulanm oluyordu.
Marksizm ulusuluun ne olduunu anlayamad iin ulusu olduundan o paradoks gibi
grlen, Marksizmin yerini her yerde ulusuluun almas, Marksistlerin ulusular olarak
ortaya kmas; Marksizmin genellikle ulusal hareketlerin bayra olmas veya ulusal
hareketlerin bayrayla baar kazanmas da son derece anlalr olmaktadr.
Olan Marksizmin iindeki ulusuluk kurdunun orada reyip, geliip, onu ii bo bir kabua
dndrmesi ve en sonunda Marksist kabuundan kurtulmas, onu krp atmasdr.
Ama aslnda bu kabuun iinde bir baka Marksizm vardr. Ve o da ulusuluk kabuunu
atmaktadr ve atacaktr. Zaten bu satrlarda yaplmaya ve gsterilmeye allan da budur.
Marksizm tpk Hegelin sistemi ve Metodu arasndaki eliki gibi bir elikiyi iinde
tamtr. Nasl Hegelcilerin onun sistemini benimseyenleri en gericiler haline geldilerse ve
sonunda o devrimci diyalektik zn inkar ettilerse, Marksizmin bu gerici ulusulua teslim
olmu yann benimseyenler en gerici ulusular haline dntler.
Ama Marksizmin bir de Hegelin yntemi gibi, devrimci yntemi vardr, z vardr. Bu z
izleyenler de, tpk Hegelin yntemini sahiplenen; onu eletiren ve gelitiren Marks gibi,
Marksizmi gelitirmek ve onu ulusuluun kalntlarndan arndrmakla ykmldrler ve
bunu yapacaklardr. Zaten bu satrlarda yaplmaya allan da budur.
) Gerici Ulusuluk Tanmnn (Marksistlerin) Vard Nokta: Totoloji
imdi ulusuluun ulustan nce geldii sonucu nda ulusuluun ne olduu sorusuna geri
dnlebilir.
Hareket noktasnda, ulusuluun ne olduunu anlamak iin ulusun ne olduunu anlamak ie
yarayabilir denmi ve ulusun ne olduu sorusunun cevabna ynelinmiti. O zaman da ulusun
snf gibi deil, bilincin varlktan nce geldiibir cemaat tr olduu sonucuna ulalmt.
Yani ulusuluk ulustan nce gelmektedir. O halde ulusuluk ulustan nce geliyorsa ulus
anlamak iin ulusuluu anlamak gerekmektedir.
Ama ilk hareket noktasnda da, ulusuluk bir ulusun karlarn ne almak olarak
tanmlam ve bunun ne anlama geldii, yani ulusuluun ne olduunu anlamak iin
ulusun ne olduunuanlamak gerektiinden yola klmt.
Ulusun ne olduu aratrlrken de imdi ulusuluu anlamadan ulusu anlamakmmkn
deil, nk ulusuluk ulustan nce geliyor sonucu ortaya kt.
O zaman birtotolojiortaya kyor. Ulusuluu anlamak iin ulusu; ulusu anlamak iin
ulusuluu anlamak gerekiyor. Ulus: ulusunun ulus dediidir. Peki ulusu nedir? Ulusun
karn ne alandr? Gene balanlan noktaya geri dnld.
Demek ki ulusuluu, bir ulusun karlarn ne almak olarak tanmlamak, iinden klmaz
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
29/87
29
bir sonuca yol amakta hibir eyi aklamamakta ve hibir ipucu vermemektedir ve
totolojiyle sonulanmaktadr12.
Dikkat edilirse, bunca sonuca ramen, buraya kadar o kadar uralmasna ramen
ulusuluun ne olduu hala tanmlanabilmi deildir. Ulus konusunda da ulalan sonu,
ulusuluun ulustan nce olduuydu; ulus snflar gibi bilinten ve kabulden bamsz olarakvar olabilen bir ey deildi. Ulusun sadecebu zellii tespit edilebilmiti.
Bu kmaz aslnda ulus ve ulusuluun ne olduu bilgisi arasndaki ilikinin yeni bir
dorulanmasn da gsteriyor. Ulusuluun ulusular tarafndan (ki Marksistler da ayn tanm
kabul ediyorlard ve dolaysyla ulusuydular) tanmlanmasnn ulusuluun ne olduun
gsteremeyecei, nk ulusularn ulusun ve ulusuluun ne olduunu anlayamayaca
nermesinin de tekrar bir dorulanmasdr bu totolojiyle sonulanma. nk eer
ulusuluun bir ulusun karn ne almak olduu nermesi ulusuluu aklayan doru bir
tanm olsayd, bunu ulusular (ve Marksistler) kabul etmezlerdi.
5) Gellnerin Ulusuluk Tanm
A) Uluslar ve Dinsel Cemaatler
Uluslarn var oluunda nce ulusuluk var ise, bu onlarn dinsel cemaatlere benzediini
gsterir.
Gerekten de dinler de o dine inanan insanlar olmasa olmaz. En azndan inananlar olmadan
dinsel cemaat olamayaca gibi, ulusular olmadan da uluslar olamayacandan, ulusu dingibi cemaatlerle ayn kategoriden saymak; o din gibi cemaatlerle ayrc zelliini aratrmak
belki bir k yolu salayabilirdi13.
Byle bir aba o zamana kadarki ulus ve ulusuluk teorilerine gre bir tr kk bir Kopernik
devrimi saylabilirdi14.
12Aslnda bu tanmn yanllkategoriktir ve Marksistler (ve de ulusular) mantksal kategoriler
bakmndan bir yanl yapmaktadrlar. Ulusun karn ne almakda, birsosyolojik deil, politik
tanmdr. nk bir ulusun karn ne almayan bir ulusuluk da mmkndr. rnein teo rik olarak
enternasyonalizm bu kategoriye girer. Ama burada yaplmaya allan sosyolojik bir olgu olarak
ulusun ve ulusuluun ne olduunuanlamaktr. Bu tanmda, Sosyolojik bir soruna politik
kavramlarla cevap verilmekte politik kavramlar sosyolojik kavramlar dzeyine ykseltilmektedir. Bu
nermenin ulusuluk hakknda hibir eyi aklayamayp tam bir kmazla sonulanmasnn nedeni de
mantksal kategoriler dzeyinde yaplan bu yanl ve kartrmadr.
13Buradaki gln bir ksm bilinsizce de olsa, szgelimi byk -Y- ile Yaa benzer byk M-
ile Milliyetilik diye bir nesne yaratp sonra bunu bir ideoloji diye snflandrmaktan kaynaklanyor.
(Herkesin bir ya varsa, o zaman Ya yalnzca analitik bir terim halini alr.) milliyetilik, liberalizm,
faizm gibi olgularla deil de akrabalk, din gibi olgularla bir arada dnlrse, her ey daha
kolay olabilir. (age., s.20)
14Bu kitabn amac milliyetilik denen anomalinin daha doyurucu bir aklamasna ulaabilmek iin
nihai olmayan baz neriler sunmaktr. Benim izlenimim hem Marksist hem de liberal teorilerin bu
alanda grn kurtarmak iin giriilmi gecikmi bir Batlamyusu abayla dumura uram
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
30/87
30
Bu yaklam biroklarnn yan sra, Benedict Anderson mehur Hayali Cemaatler
(majiner Topluluklar) adl kitabnda gelitirdi ve ulusu hayal edilmi bir siyasal topluluk
olarak tanmlad15.
Ne var ki, B. Andersonun kitab, millet denen topluluun siyasal karakterini veri kabul
ederek siyasal karakteri zerinde deil de, hayal edilmi olmakarakteri zerinde duruyor vebu hayal ediin aralar ve biimleri zerinde younlayordu.
Aslnda btn cemaatler, ama zellikle dinsel cemaatler de hayal edilmilerdir. O halde hayal
edilmi olmak aslnda onun dine gre ayrc niteliini vermez, rnein snfa gre ayrc
niteliini verir. Dolaysyla kitabn ad olduka yanltcdr. Zaten yazar da ulus ile baka
cemaatler arasndaki ayrmn hayal edilmi olmak deil, hayal edili biimi ve aralar
noktasnda olduunu ifade eder ve bir anlamda kitabn adnn ve yapt tanmn, yetersizliini
veya yanlln da itiraf eder16.
Yani kitap asnda dinsel cemaat ile ulus arasndaki ayrlk noktasnda deil de bu cemaatlerinhayal edili tarzlarnda younlat iin, hayal edilmek her ikisinde de ortak olduu iin,
dinsel cemaatle ulus arasndaki gerek ayrm zerinde younlamaz. Ulusuluk zerine bir
kitap olmaktan ziyade, hayal etme biimleri ve aralar zerine bir kitaptr ve bunu ulus ve
ulusuluk balamnda ele almaktadr.
Ne var ki, bu kitap btn zaaflarna ramen, ulusuluun ulustan nce geldii dncesiyle
birlikte ulusuluk ve ulus zerindeki almalarn belli bir atlm ve canllk kazanmasnda
etkili olmutur.
Bylece ulusularuluslar yaratrken tarihin nasl alt st edildii, uydurulduu, yenidenyazld, neredeyse btn uluslarda, zengin rneklerle kantlanmtr.
Ama daha sonra grlecei gibi aslnda bunlara gerici ulusuluun ihtiyac vardr. Yoksa bir
tarih yaratmak ulusuluun zorunlu bir koulu deildir, bu gerici ulusuluun bir zelliidir.
Bu nedenle bu almalar nispeten daha demokratik, tarihe dayanma gerei duymayan bir
ulusuluun gerici ulusulua kar bir mcadelesi ve onu tanmlay olarak da grlebilir.
Ama bu tanmn sosyolojik anlam zerine daha sonra gelinebilir. imdilik mantk ve
metodoloji alannda kalmaya devam edelim.
B) Ulus ve Dinin Fark
Evet, ulus din gibi bir hayali cemaat ve ondan tasavvur edili biim ve aralaryla ayrlyor.
olduklar ve gerekenin, tabiri caizse, Koperniki bir ruh hali iinde yeniden bir perspektif dzenlemesi
olduu. B. Anderson, Hayali Cemaatler, s.18
15O halde, antropolojik bir ruhla, ulus hakknda u tanm neriyorum: Ulus hayal edilmi bir siyasal
toplulukturkendisine ayn zamanda hem egemenlik hem de snrllk ikin olacak ekilde hayal
edilmi bir cemaattir. (Age., s. 20)16Aslnda yz yze temasn geerli olduu ilkel kyler dndaki btn cemaatler (ve hatta belki onlar
da) hayal edilmitir. (age., s.21)
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
31/87
31
Ama din ile ulus arasnda tek fark bu mu?
Bu gn din denildiinde politik olmayan, zele ilikinbir cemaat anlalmaktadr ya da
ancak byle cemaatler din olarak tanmlanmaktadr.
te yandan ulusun B. Andersonun veri kabul edip de zerinde durmad temel zellii
Politik bir Cemaat olmasyd.
O zaman yava yava bir noktaya geliniyor. Ulus ve din ikisi de, nceden insanlar tarafndan
kabul temelinde var olan topluluklardr. Byle genel bir kme iinde yer almaktadrlar. Ve
imdi bu kme iinde yer alan ulus ve dinin ayrm u noktada ortaya kyor: Uluslarpolitik
cemaatlerdir, dinlerpolitika d. Veya ancak politika dysalar din olarak tanmlanabilirler.
Bu noktadan gidilirse en azndan ulusun tanm yaplamasa bile ulusuluun bir tanmna
ulalabilir. Gerekten de byle bir tanm Ernest Gellner yapmtr.
Ulusuluun ulustan nce geldiini, ulusular olduu iin uluslar olduun syleyen Ernest
Gellner, ie ulusun tanmyla deil de ulusuluun tanmyla balar. Ve ulusuluu
ulusuluun dndaki baka iki ilkeye gre yle tanmlar: Ulusuluk temelde siyasal birim
ile ulusal birimin akmasn ngren temel ilkedir
lk bakta ok nemli grnmeyen ok zararsz gibi bir tanmdr bu. Ama zerine
dnlnce, ulusuluun ne olduu zerine ok temel bir ayrm yapt grlr.
Hem ulusuluu rnein, politik birim ayrmyla, politik olmayan bir cemaatin
oluumundan (rnein bir futbol kulb taraftarl, bir tarikat, bir din veya bir dernekten)
ayrr; hem de onun siyasetle ilikisini dier ilikilerden ayrr. Yani siyasal olan, ulusla deil
de baka eye gre tanmlayanlardan da ayrr. rnein dinsel birim ile siyasal biriminakmasn ngrd sylenen teokrasi anlayndan ayrr. Irksal birim ile siyasal birimin
akmasn ngren rklktan ayrr.
Bu gerekten devasa bir admdr.
Bu tanm, ulusal birimin veya ulusun nasl tanmlanacan veya tanmlandn bir kenara
brakr ve birok ulus tanmlar olabileceini de zmnen ifade eder. Ulusuluun ayrc
nitelii, ulusal birimi nasl tanmlad deil, (nk birok farkl ulusuluk ulusal birimi
farkl olarak tanmlayabilir ve tanmlamaktadr ve de Marksistlerin ulus tanmna ulama
abalarnn neden boa kt da burada daha ak olarak grlmektedir, butanmlar ulusuntanmnn kayna olarak almlardr), u veya bu kritere gre ulus olarak tanmlanann,
siyasal olanla akmasdr. Bu gerekten de ulus ve ulusuluklarn hepsinin istisnasz,
onlar o yapan, ortakzelliidir.
Bu tanm, ayn zamanda ulusun son derece yeni ve modern olan zelliini de gstermektedir.
Eskiden de bu gnk ulusularn ulus dedikleriyle benzer isimlere sahip kendini yle
tanmlayan insan gruplar, rnein Araplar, Krtler vs., vard. Ama Arap ya da Krt olmann
toplumsal hayat dzenlemeye ynelik hibir anlam olmad gibi hibir politik anlam da
yoktu. nsanlarn hibir davranlarn belirlemiyordu Trk, Arap veya Krt olmalar. Yani
Trk, Arap veya Krt cemaat yoktu eskiden. Arap veya Krt olmak bir dinde olduu gibi
bir cemaat olma anlamna gelmiyordu. Daha ziyade linguistik veya etnolojik bir anlama
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
32/87
32
sahipti bu terimler, sosyolojik deildiler. Bu gnk Trkln, Krtln ve Arapln, o
eski, hibir politik veya toplumsal hayat dzenlemeye ynelik bir anlam olmayan Trklk,
Krtlk ve Arapln devam olduu iddias ulusularn, hem de ulusularn en gericilerinin
bir yalan veya iddiasdr.
Zaten ulusular da ulusal bilinci uyandrmaktansz ederlerken, bu gnk Krt ve Arapuluslaryla tarihteki Krtlk ve Araplk arasnda hibir iliki bulunmadn farkna varmadan
itiraf etmi olurlar. Burada Trklk, Krtlk ve Araplktan rnek olarak sz edildi, yoksa bu
durum, Almanlar, Franszlar ve hatta imdi yaratlmaya allan Avrupallar gibi, tarihi
olduunu iddia eden btn uluslara da aktarlabilir.
Kimi ulusular ulusu dille, kimi dinle, kimi soyla, kimi toprak parasyla, kimi rkla, kimi
bunlarn veya baka tanmlarn eitli bileimleriyle tanmlayabilir ve tanmlamaktadr da.
Ama bir ulus, tarihle, dinle, etniyle tanmlanmasna kar da tanmlanabilir. Bu da ulus ve
ulusuluk olmaktan kmaz. Sadece bu demokratik bir ulusuluk ve ulus olur.
Ama ister gerici ister demokratik olsun, bunlarn hepsinde ortak olan, nasl tanmlanrsa
tanmlansnulus denen eyin politik olanla akmas gerektii, yani her ulusun bir devleti
olmas hakk, btn ulusularn kabul ettii ortak varsaymdr.
Bylece ulusuluk ilk kez, kendi dndaki baka bir eyle, yani politik olann hangi ilkeyle
tanmlanaca ve bundaki ayrc zellikleriyle tanmlanm oldu.
C) Ulusuluk Tanmnn Dier Sonularla Uyumu
Bu sonu ayn zamanda imdiye kadar karlalan btn paradokslar da aklar ve obantlarla uyum halindedir.
rnein yeryznde var olan uluslara bakarak bir ulus tanmna ulamann neden hep
baarszlkla sonuland bu yaklamdan hareketle de kolaylkla aklanabilir.
eitli uluslar ulusular tarafndan yaratldndan ve farkl ulusuluklarn farkl ulus
tanmlar olduundan, bu da ulusularn ulus tanmlarndan hareketle ulusun ne olduunu
anlamaya almak anlamna geldiinden, bu abann neden baarszla mahkm olduu
apak grlmektedir.
Eh Marksistler de hep bunu yaptklarndan, kendilerinin ulusu olmad yolundakiiddialarna ramen,ulusu ulusularn tanmlarndan hareketle tanmladklar veya
tanmlamaya altklar iin, (Allah inananlarn tanmlamalaryla tanmlama hatrlansn)
kendileri hakkndaki iddialar ne olursa olsun, bizzat nesnel olarak yaptklaryla ulusu
olduklar ortaya kar.
Yine bununla tutarllk iinde, imdiye kadar Marksistlerce, ulusuluun ztt gibi ele alnan
veya yle olduu iddia edilen enternasyonalizmin de aslnda tam tamna ulusuluun
dayand ilkeye dayand ve onu yeniden rettii ortaya kar.Yani ulusal olanla politik
olann akmas ilkesi, enternasyonalizmin de ilkesidir. Enternasyonalizm de
nasyonalizm ile ayn ilkeyi paylamaktadr: ulusal birimle politik birimin akmas
Bu tanm asndan Marksistler ve Enternasyonalistler ayn, ulusal olann politik olanla
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
33/87
33
akmas ilkesine dayandklarndan ve ulusu olduklarndan, enternasyonalizmin snfn
karn ne alma ve ulusularn ulusun karn ne alma tanmlarnn, ulusuluu ve zddn
deil, ulusuluun farkl biimlerinitanmlad ortaya kar. nk ulusun karn ne
alma politikasn savunmayan bir ulusuluk da, tpk yaylmac ve baskc olmayan bir
ulusuluk gibi mmkndr, bizzat ulusular bunun ulusuluk olmadn sylerler ve buulusuluk tanmyla ve enternasyonalistler tam da byle ulusulardr.
Burada yine her zaman karlalan farkl kategorilerden kavramlarn birbirleriyle
iftletirilmesi sz konusudur. Enternasyonalizm, yani snfn karn ulusun karnn nne
almak veya uluslar arasnda bar ve kardelii savunmak birpolitikadr, ulusulukise
sosyolojikbir olgudur. Ulusuluu bir ulusun karn ne almak ve enternasyonalizmi buna
zt olarak koymak ve bunlar ulusuluun ve zddnn tanm olarak ele almak, farkl
politikalar sosyolojik kavramlarn yerine geirmek demektir.
Politik olarak gerek anlamyla tanmlanrsa: Ulusun karn ne almayan ulusular (ulusal
olanla politik olann akmas gerektiini kabul edenler) enternasyonalist, alanlar
ulusudurlar. Ulusuluk ve enternasyonalizm ztl vetartmas ulusuluun kendi iindeki
bir ztlk ve tartmadr. ki farkl sosyal olgunun deil, iki farkl politikann ztl ve
tartmasdr. Ulusuluun zdd enternasyonalizm deil, baka bir ey, ulusal birimle
politik birimin akmas ilkesini reddetmek, rnein ulusal birimi zel olarak
tanmlamak, politik alann dna atmak olabilir.
Grld gibi bu tanm gerekten ok devrimci ve alt st edicidir. Allm ve bilinen her
ey tamamen ters anlamlar kazanmakta ve iin ilginci bu yeni anlamlaryla elikili gibi
grnen olgularn elikili olmad; aklanamaz gibi grnen olgularn aklanabildii deortaya kmaktadr.
rnein bu yaznn banda milliyetilikle sosyalizmin ilikisinde, sosyalizmin hep yenildii
veya ulusulua teslim olduu ve sadece pratikte deil teoride de ulusuluu aklayamad;
ulusuluun btn teorik ve entelektel sefaletine ramen Marksizmce anlalamad ve her
yerde ona galebe ald gibi olgular son derece anlalr olmaktadr.
Bu tanmla, Marksistlerin veya Enternasyonalistlerin de ulusularla ayn anlay
paylatklar ve onlarn ulus ve ulusuluk tanmlarn benimsedikleri ve bu nedenle
ulusuluun ve ulusun ne olduunu anlayamadklar net olarak grlmektedir
Bu tanm ayn zamanda ulusuluun niye birok yer ve durumda enternasyonalizm, Marksizm
ve sosyalizm bayraklarna brndn ve kendini yle ifade ettiini de kolayca aklar.
nk Marksizmin ulus ve ulusuluk sz konusu olduunda ulusuluun reddedecei hi bir
ulus ve ulusuluk anlay yoktur. Zaten fiiliyatta Marksistler ulusuluu saldrgan, baskc,
yaylmac bir ulusuluk anlamnda kullanmlardr. Yurtseverlik olarak tanmladklar ve yle
olmadn syledikleri ulusuluu hem olumlamlar hem de kendilerinin yle olduklarn
sylemilerdir. Ve bizzat bu da sosyalizmin de ulusu olduunun bir ifadesidir.
Yine niye Uluslarn Kaderini Tayin Hakknn ayn zamanda hem enternasyonalistlerin hem
ulusularn da savunduu bir talep olduu, Lenin ve Wilsonun ayn program veya ilkede
anlamasnn niye hi de elikili olmadn apak grlmektedir. nk Uluslarn kaderini
-
7/29/2019 Demir Kucukaydin - Marksizm Milletler ve Milliyetilik - V-5.pdf
34/87
34
tayin hakk, her ulusa bir devlet kurma hakk, aslnda tam tamna, ulusal birim ile politik
birimin akmas demek olan ulusuluun ilkesinin ifadesinden baka bir ey deildir.
Keza bu sonu bizzat bu yaznn ele ayd baln dayand varsaymlarn yanlln da
gsteriyor. Yani ulusuluun ne olduu bilinmemektedir ve sosyalizm ulusulua kar veya
onunla eliik deildir.
Ama bunlar kantland an, yani u an bizim yaptmz gerekletii an, ve bu Marksist
ynteme dayanlarak Marksizmce yaplabildii iin, balk yanlland kantland anda
doru hale gelmektedir.
imdiye kadarki Marksizmin ulusuluun ne olduunu bilmediini ve ona zt olmak bir yana
ulusu olduunu syleyen bu Marksizm hem ulusuluun ne olduunu aklad hem de ona
zt olduu iin, baln yanll kantland an bal