dostępność stron internetowych

Audyt jakości stron internetowych pod kątem dostępności dla osób niepełnosprawnych

Robert DrózdWebAudit.pl

Projektowanie Uniwersalne 15 listopada 2007

Konferencja Projektowanie Uniwersalne: 15 listopada 2007 Robert Drózd: [email protected]

Agenda

1. Czym jest dostępność?

2. W jaki sposób ocenić i poprawiać dostępność przy użyciu wytycznych WCAG?

3. Jakie problemy dostępności dotykają różne osoby?

4. Jakie obowiązują regulacje prawne na temat dostępności?


Czym jest dostępność?

Dostępność serwisu internetowego oznacza stopień w jakim może być on postrzegany, rozumiany i przeglądany przez wszystkich użytkowników, niezależnie od ich cech lub upośledzeń, a także niezależnie od właściwości używanego przez nich

oprogramowania i sprzętu.


Dwa rodzaje ograniczeń

Ograniczenia funkcjonalne Upośledzenie zmysłów: wzrok, słuch Ograniczenia manualne Ograniczenia poznawcze

Ograniczenia sytuacyjne Nietypowa przeglądarka internetowa (właściwie inna niż Internet

Explorer) Korzystanie z przeglądarki na telefony komórkowe Wolne łącze internetowe (modem, GPRS) Wolny komputer (ile w polskich domach stoi PC sprzed 5 lat?) Brak myszki (a czy palmtopy mają myszki?)

Dostępność nie zawsze dotyczy niepełnosprawności!


Jak poprawić dostępność?

Dwie kwestie: jak ocenić czy strona jest dostępna dla danej grupy ludzi? jak stworzyć dostępną stronę lub poprawić istniejącą.

World Wide Web Consortium: (W3C.org) organizacja określająca standardy w Internecie założyciel Tim Berners-Lee (twórca WWW, 1994) 436 członków, m.in. Microsoft, Google, Apple, France Telecom,

IBM, uniwersytety, ośrodki badawcze Wytyczne W3C

Dokumenty W3C mają charakter rekomendacji – można, ale nie trzeba się do nich stosować

Dokumenty są dostępne publicznie i bezpłatnie


Wytyczne WCAG

WCAG 1.0. = Web Content Accessibility Guidelines = Wytyczne dostępności treści w internecie.

WCAG 1.0. opublikowane w 1999 od 2001 trwa wciąż opracowanie wersji 2.0.

WCAG określa: ogólne wskazówki punkty kontrolne do sprawdzenia serwisu sposoby technicznej realizacji dostępności


Poziomy dostępności

Trzy punkty kontrolne WCAG : A - Twórca stron internetowych musi spełnić wymogi tego

punktu kontrolnego. W przeciwnym wypadku jedna lub więcej grup nie będzie mogła uzyskać dostępu do informacji w dokumencie.

AA - Twórca stron internetowych powinien spełnić wymogi tego punktu kontrolnego.

AAA - Twórca stron internetowych może spełnić wymogi tego punktu kontrolnego.

Plan minimum: spełniać przynajmniej zalecenia punktu A.


Niewidomi

Grupa tradycyjnie kojarzona z dostępnością serwisów internetowych.

Internet jako medium wizualne – całkowicie niedostępne Potrzeba „assistive technology” – technologii wspomagającej

niepełnosprawnych. Niewidomi korzystają więc z „czytników ekranu” (screenreaders)

czytają całą zawartość ekranu, umożliwiając korzystanie z dowolnego programu

w Polsce popularne dwa czytniki (dla systemu Windows): JAWS, WindowEyes

programy bardzo drogie (3000-4000 zł), częściowo refundowane JAWS ma wersję darmową (działającą do 40 minut), przydatna w

testach


Strona, którą ogląda osoba widząca


Strona, której słucha niewidomy

cała treść strony przekształcana do formy liniowej wyróżnione linki i nagłówki – można się po nich poruszać klawiaturą


Problemy dotykające osoby niewidome

Brak tekstu alternatywnego dla ilustracji i multimediów Poruszanie się po stronie i określenie jej wewnętrznej

struktury Poruszanie się po całym serwisie i określenie struktury

całej witryny.


Problem: brak tekstu alternatywnego

WCAG 1.1 Zapewnij tekstowy odpowiednik dla każdego nie-tekstowego elementu Dotyczy to obrazów, graficznych reprezentacji tekstu (także

symboli), obszarów map odsyłaczy, animacji (np. animowanych GIF-ów), apletów i obiektów programistycznych, ascii art-ów, ramek, skryptów, obrazów użytych jako symbol graficzny listy, przycisków graficznych, dźwięków (niezależnie czy wywołanych interakcją czy nie), samodzielnych plików dźwiękowych, ścieżek dźwiękowych audio i wideo.

Problem numer jeden! Obecnie przez większość serwisów rozwiązany, choć

często rozwiązany źle Zdjęcie opisane: „zdjęcie”?!


Problem: obrazki CAPTCHA

CAPTCHA – obrazki, których treść trzeba podać, aby założyć konto, mieć dostęp do innych treści

„Jesteś człowiekiem? Jeśli tak – to widzisz!” Niewidomy musi poprosić o pomoc


Problem: struktura dokumentu

WCAG: 3.5 Użyj elementów nagłówka do wyrażenia struktury dokumentu i używaj ich zgodnie ze specyfikacją.


Osobna wersja dla niewidomych?

Teza: Dostosowanie witryny do standardów dostępności jest zbyt pracochłonne, dlatego przygotowaliśmy osobną wersję tekstową.

Tak, jeśli nie można inaczej. Zezwala na to WCAG 11.4 Jeśli pomimo najlepszych starań nie możesz

utworzyć strony spełniającej wymogi dostępności, zapewnij odnośnik do alternatywnej strony, która używa technologii W3C, spełnia te wymogi, zawiera adekwatny odpowiednik informacji (lub funkcjonalności) i jest aktualizowana z taką samą częstotliwością jak strona oryginalna.

Nie, bo to nie załatwia problemu dostępności dla innych grup. bo najczęściej w praktyce taka wersja nie zawiera tej samej treści co

„pełna wersja”


Co oznacza udźwiękowienie strony?

Czuję ogromne emocje, bo jesteśmy pierwszym magistratem w Polsce i jednym z pierwszych na świecie, który ma mówiącą witrynę internetową - zapowiedział Jerzy Kropiwnicki, prezydent Łodzi. Po czym z komputera popłynął mechaniczny głos opowiadający o aktualnych wydarzeniach z życia miasta. gazeta.pl, marzec 2005

Jak to się dzieje, że aż tyle instytucji publicznych daje się wkręcić w takie "usługi"? Gadające strony nie mają nic wspólnego ze standardem i dostępnością stron. [...] Róbcie strony zgodnie ze standardami technicznymi i zasadami dostępności (web accessibility), a niewidomi będą mogli z nich korzystać! Gadająca strona to proteza, nie zaś rozwiązanie. Piotr Waglowski, komentarz serwisu prawo.vagla.pl


Dlaczego niewidomi nie skorzystają z mówiącej strony?

Osoby niewidome używają własnych programów udźwiękawiających: JAWS, WindowEyes, nie są im potrzebne żadne dodatkowe funkcje.

„Mówiąca strona” to tylko wybieg marketingowy.


Niedowidzący

zaćma ślepota barwna (daltonizm) retinopatia cukrzycowa jaskra zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem retinopatia barwnikowa

ale i zwykła dalekowzroczność

Niedowidzący NIE korzystają najczęściej z żadnych pomocy technicznych. Najwyżej - jeśli umieją – powiększają rozmiary tekstu na ekranie


Przykład: Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem

występuje u 8,8% populacji, częściej u kobiet, a jego częstość wzrasta z wiekiem i po 75 roku życia dotyczy już prawie 28% ludzi.


Problemy niedowidzących

Zbyt małe rozmiary tekstu i brak możliwości powiększenia WCAG 3.4 Stosuj raczej relatywne niż absolutne jednostki

wielkości […].

Problem właściwego kontrastu WCAG 2.2 Upewnij się, że różnica pomiędzy kolorem elementu

a kolorem tła zapewnia dostateczny kontrast także dla osób mających zaburzenia widzenia kolorów oraz kiedy jest widziana na czarno-białym wyświetlaczu.


Daltonizm

Ok. 2% mężczyzn i 0,5% kobiet cierpi na ślepotę barwną, czyli całkowitą niemożność odróżnienia barw (najczęściej czerwonej i zielonej),

7% mężczyzn ma z odróżnianiem tych barw duże problemy.

WCAG 2.1 Upewnij się, że wszystkie informacje wyrażone kolorem są dostępne także bez koloru, np wynikają z kontekstu lub znacznika.

Dlaczego linki na stronach WWW mają tradycyjnie niebieski kolor? Właśnie dlatego.


Niesłyszący

Internet: medium wizualnym. Bariera wciąż w bezduszności procedur i osób, które je realizują.

„Mieszkanka Łodzi chciała założyć taki rachunek swoim głuchoniemym rodzicom.[…]Bank jednak odmówił otwarcia konta rodzicom pani Reginy. Nie pomogła nawet oficjalna skarga. - Aktywacja konta wymaga telefonicznej rozmowy - tłumaczy Marek Kłuciński, rzecznik prasowy PKO Banku Polskiego. - Procedury założenia rachunku zostały tak zaprojektowane, aby były wygodne, a z drugiej strony bezpieczne.” (gazeta.pl)


Dysleksja i analfabetyzm funkcjonalny

Według badań przeprowadzonych przez poradnie szkolne, w Polsce jest około 800 tysięcy dzieci dyslektycznych (12-15 procent uczniów).

Według badań międzynarodowych organizacji PISA (Międzynarodowego Programu Oceny Umiejętności Uczniów) i OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) blisko 40% Polaków nie rozumie tego, co czyta, a kolejne 30% rozumie, ale w niewielkim stopniu.

WCAG 14.1 Używaj możliwie najbardziej przejrzystego i prostego języka, stosownie do treści witryny.


Ograniczenia motoryczne

brak możliwości korzystania z myszki brak możliwości wciśnięcia kilku klawiszy

WCAG 9.4 Utwórz logiczny porządek przechodzenia do kolejnych odnośników, pól formularza i obiektów za pomocą klawiatury (klawisz TAB)

WCAG 9.5 Zapewnij skróty klawiaturowe do ważnych odnośników (także tych w mapach odsyłaczy wykonywanych po stronie klienta), pól formularza i grup pól formularza.


Stan prawny dostępności w różnych krajach

Unia Europejska program e-Europe: zalecenie, aby spełniać założenia WCAG wciąż brak penalizacji niestosowania się do dostępności

Wielka Brytania Disability Discrimination Act Instytucje czuwające nad wypełnianiem przepisów: RNIB (Royal National

Institute for the Blind) i DRC (Disability Rights Commission) „Code of Pratice” poświęcony m.in.. tworzeniu dostępnych stron

Stany Zjednoczone ustawa „Section 508”: znacznie ostrzejsza od WCAG, obejmuje wszystkie

instytucje rządowe procesy osób prywatnych i związków osób niewidomych,

np. w październiku 2007: National Federation of the Blind wygrała proces ze sklepem Target.com

Australia pierwszy proces na świecie: w roku 2000 grupa niewidomych internautów

pozwała organizatora igrzysk olimpijskich w Sydney: na stronie Igrzysk osoba niewidoma nie mogła kupić biletów.


Stan prawny dostępności w Polsce

Konstytucja RP Art. 32.

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Art. 51. 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych

dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.

Art. 69. Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają,

zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.


Stan prawny dostępności w Polsce

Biuletyn Informacji Publicznej Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej

Art. 2. 1. Każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo dostępu do informacji publicznej, zwane dalej „prawem do informacji publicznej”.

W praktyce: ustawa, ani rozporządzenia NIE określają, w jaki sposób dostępność ma być realizowana.

Jedyne obecnie rozporządzenie: Polskie instytucje administracji publicznej są zobowiązane do tworzenia

swoich stron WWW zgodnie ze standardami W3C na mocy Rozporządzenia RM z dnia 11 października 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych (Dz. U. z dnia 28 października 2005 r.)

Co oznacza w praktyce stosowanie standardów HTML, XHTML, CSS – jeszcze nie WCAG. Jednak stosowanie ich, bardzo zbliża do WCAG.

Co robią instytucje powołane do ochrony praw niepełnosprawnych? Nic.


Czy warto się troszczyć o dostępność?

Instytucje administracji publicznej wymóg równego dostępu do informacji choć konkretnego obowiązku nie ma prestiż

choć często brak realnej korzyści dla niepełnosprawnych: usługi „udźwiękawiania stron”.

Firmy kwestia odpowiedzialności społecznej kwestie promocyjne i wyróżniające niepełnosprawni to też klienci


Jak samodzielnie zbadać witrynę?

1. Wyłącz obrazki w przeglądarce (można to zrobić w opcjach), sprawdź czy bez obrazków można ze strony korzystać.

2. Skorzystaj z automatycznego narzędzia do sprawdzania dostępności: http://www.cynthiasays.com/ (tylko po angielsku)

3. Odsuń się od monitora 50 cm dalej niż siedzisz zwykle i próbuj przeczytać całą treść.

4. Spróbuj poruszać się po stronie bez użycia myszki.5. Skorzystaj z przeglądarki Opera, która ma tryb

użytkownika: „Dostępność”.


Dziękuję za uwagę!

Dowiedz się więcej: mimas.ceti.pl/dia/

- „W głąb dostępności” - polski przekład książki „Dive Into Accessibility” prawo.vagla.pl

- kompendium nt. uregulowań prawnych dostępności www.dostepne.info

- liczne artykuły na temat oceny dostępności www.webaudit.pl/blog/

- blog poruszający tematykę m.in. dostępności

Pytania, uwagi? Robert Drózd

[email protected]

dostępność stron internetowych

Technology