evropis samezoblo politika: evrokavsir-saqartvelos samoqmedo … · 2019-01-03 · 7) mdgradi...
TRANSCRIPT
Tbilisi, saqarTvelo
dekemberi 2010
evropis samezoblo politika:
evrokavSir-saqarTvelos
samoqmedo gegmis amocanebis Sesruleba
1
Sinaarsi
1. Sesavali 2
2. evropis samezoblo politikis farglebSi evrokavSirisa
da saqarTvelos samoqmedo gegmis ganxorcielebis 2010 wlis Sefaseba 9
3. rekomendaciebi 106
2
Sesavali
winamdebare angariSi momzadebulia fond “Ria sazogadoeba _ saqarTvelos” mier partniorebTanTanamSromlobiT.
angariSi aanalizebs da exeba iseT sakiTxebs, romlebic saqarTvelos mimdinare politikis dRiswesrigSi dgas da im miznebs, romlebic ganisazRvreba Semdeg dokumentebSi: evropis samezoblopolitikis samoqmedo gegma; saqarTvelos mTavrobis momzadebuli 2010 wlis evropis samezoblopolitikis samoqmedo gegmai; saqarTvelos prezidentis 2008 wlis gancxadebiT iniciirebuli“demokratiuli reformebis axali paketi”, rac 2009-2010 wlebis saxelmwifos politikis ganmsazRvrelrig dokumentebSi aisaxa; aseve evrokomisiis mier momzadebuli evropis samezoblo politikissamoqmedo gegmis ganxorcielebis 2008-2009 wlebis Sualedur angariSebi.
angariSSi ganxiluli sakiTxebi exeba 2010 wels saqarTveloSi mimdinare demokratiul cvlilebebsda maTTan dakavSirebul prioritetul miznebs:
konstituciuri reformis gatareba, politikur institutebs Soris efeqturi dabalansebisada Sekavebis principis uzrunvelsayofad.
cvlilebebis miReba saarCevno kodeqsSi da 2010 wlis adgilobrivi arCevnebis administrirebademokratiuli standartebis Sesabamisad.
sajaro safinanso marTvis sistemis reforma, raTa uzrunvelyofil iqnas makroekonomikuristabiluroba; axali sagadasaxado kodeqsis SemuSaveba da konkurenciis politikis daxvewa.
socialuri momsaxurebis miwodebis sistemis Secvla da siRaribis Semcirebis mxardaWera;aseve mdgradi ganviTarebis xelSewyoba.
Tavisufali da damoukidebeli mediis Camoyalibebaze mimarTuli reformebis mxardaWera.
evrokavSirsa da saqarTvelos Soris TanamSromlobis ganviTareba saqarTveloSi arsebuliSida konfliqtebis mosagvareblad.
i saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis samoqmedo gegma evropis samezoblo politikis samoqmedo gegmis ganxorcielebisfarglebSi http://eu-integration.gov.ge/uploads/ENPAP-Plan-2010-geo-Total-7-FINAL.doc.
3
angariSSi gansazRvrulia is gamowvevebi, romlebmac SeiZleba xeli SeuSalos reformaTaefeqturobas da Seaferxos evropis samezoblo politikis samoqmedo gegmis ganxorcieleba.
angariSis SedgenaSi monawileobdnen eqspertebi:
1. Tamar xidaSeli (saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociacia);2. Tamar pataraia (mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis kavkasiuri instituti);3. mariam gabedava (saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo);4. revaz sayevariSvili (analitikuri centri “ekonometri”);5. nino danelia (saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa instituti);6. manana qoClaZe (sazogadoeba “mwvane alternativa”);7. ekaterine siraZe-delone (samarTliani arCevnebisa da demokratiis saerTaSoriso
sazogadoeba).
2010 wlis politikuri konteqsti:
2010 wels, iseve rogorc wina wlebSi ganxorcielebuli reformebi mniSvnelovanwilad mimarTuliiyo saxelmwifo administraciuli sistemis modernizaciasa da sabazro ekonomikisTvis minimaluriCarevis garemos Seqmnaze. miuxedavad amisa, gasaTvaliswinebelia isic, rom qveyanam didi winsvla veraCvena demokratiuli institutebis da procedurebis danergva-gaZlierebis mxriv. aseve naklebiprogresiT aRiniSna saxelmwifos mxridan socialuri da mdgradi ganviTarebis politikis sferoSigaRebuli Zalisxmeva.
zemoT aRniSnulis fonze, ikveTeba garkveuli tendenciebi: aRmasrulebel xelisuflebasa daparlaments Soris uflebamosilebaTa darRveuli balansis SenarCunebis mcdeloba; Tavisufalimediis funqciobis garemos SezRudva; media bazarze da zogadad ekonomikis sferos aqtorebisurTierTobebSi Careva (maT Soris, sakuTrebis uflebis darRvevis SemTxvevebi). es tendenciebierTmaneTisgan gancalkevebulad warmoaCens qveynis modernizacias da politikuri sistemisdemokratiul konsolidacias, am ukanasknelis mniSvnelobis dakninebis xarjze.
4
2009 wlisgan gansxvavebiT, saqarTvelos politikur ganviTarebaSi 2010 weli Sidapolitikuri
stabilurobiT da Sesabamisad mTavrobisTvis reformebis ganxorcielebis xelsayreli pirobebiT
aRiniSna. am viTarebaSi evropis samezoblo politikis saqarTvelo-evrokavSiris samoqmedo gegmis
farglebSi gansazRvrul amocanaTa Tanmimdevruli SesrulebisTvis arcTu urigo pirobebi arsebobda.
gansakuTrebiT mniSvnelovan movlenebad axali konstituciis proeqtis SemuSaveba da 2010 wlis maisis
adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebi SeiZleba davasaxeloT, romlebic imavdroulad qveyanaSi
gatarebuli politikis evropis samezoblo politikis prioritetebTan Sesabamisobis indikatorebad
gamodgeba. unda aRiniSnos, rom saerTaSoriso Tanamegobrobasa da qarTul sazogadoebaSi rCeba
wuxilebi rogorc aRniSnuli procesebis, ise rig sferoebSi, rogoricaa mdgradi ganviTareba,
socialur-ekonomikuri politika, kargi mmarTveloba, kanonis uzenaesoba da a.S., gatarebul
politikasTan dakavSirebiT. es wuxilebi gavlenas axdens sazogadoebriv ganwyobebze da, SesaZloa,
qveynis ganviTarebis gezis mimarT sazogadoebrivi ukmayofilebis safuZvladac iqces.
winamdebare angariSi miznad isaxavs swored imis Cvenebas Tu ra cvlilebebi ganxorcielda 2010 wlis
ganmavlobaSi, da ra sicarieles qmnian is gamowvevebi, romlebic samoqalaqo sazogadoebis
organizaciebs/aqtivistebs aiZulebT qveynis ganviTarebis evropis samezoblo politikis samoqmedo
gegmis prioritetebisgan daSorebaze isaubron.
kvlevis ZiriTadi mignebebi:
evropis samezoblo politikis saqarTvelo-evrokavSiris samoqmedo gegmis Sesrulebis SefasebisassaqarTvelos samoqalaqo seqtoris warmomadgenlebi yuradRebas aqceven qveyanaSi demokratiisdeficitis Sevsebisa da kanonis uzenaesobis uzrunvelyofis mxriv gaRebul Zalisxmevas. amasTan,aseve mniSvnelovania qveynis modernizaciaze aRebuli kursis gagrZeleba. am TvalsazrisiTgamokveTili ZiriTadi problemebi, romlebic angariSSia asaxuli, SemdegSi mdgomareobs:
1) politikur sistemaSi xelisuflebis Stoebs Soris ZalTa balansis sakiTxi problemuria.konstituciis axali proeqtis SemuSavebis miuxedavad, mravali kiTxva rCeba sakanonmdeblo daaRmasrulebel xelisuflebebs Soris Zalauflebis demokratiul da monawileobiT principebTanSesabamisobaSi moyvanili ufleba-mosilebebis ganawilebis Taobaze;
5
2) dRemde problemurad rCeba sasamarTlos damoukideblobis sakiTxi, romelic udidesimniSvnelobisaa saxelmwifos, rogorc miukerZoebeli arbitris funqciis daamkvidrebis da kanonisuzenaesobis uzrunvelyofisTvis;
3) demokratiuli da samoqalaqo monawileobaze dafuZnebuli politikuri procesis erTerTiumTavresi faqtori, damoukidebeli media, romelic informirebuli sazogadoebis daangariSvaldebuli mTavrobis funqciobis garemos Seqmnida, dRemde myifea. am TvalsazrisiTTvalSisacemia mediis mesakuTreTa gaumWvirvalobis da media bazarze saxelmwifos mxridanfinansuri Carevis sakiTxi;
4) saarCevno sistema, romelic qveynis damoukideblobis mopovebis dRidan dRemde mravalgziskritikis da cvlilebebis sagani iyo, miuxedavad ganxorcielebuli reformebisa, politikuriprocesis monawileebs Soris ar tovebs Tanabar pirobebSi mimdinare politikuri konkurenciisuzrunvelmyofi garemos gancdas;
5) saxelmwifo administraciuli sistemis institutebi ar muSaobs demokratiuli principebTan
srul SesabamisobaSi. gadawyvetilebis miRebis procesi da politikis implementacia xSirad sajarosamsaxuris saqmianobis maregulirebeli procedurebis darRveviT xdeba. am TvalsazrisiTgansakuTrebiT TvalSisacemia sajaro finansebis marTvis gaumWvirvaloba da ganxorcielebulisaqmianobebis mizanSewonilobaze kontrolis sisuste;
6) biznesis warmoebisa da sainvesticio pirobebis gaumjobeseba, rac saqarTvelos mTavrobisTvisprioritetuli mimarTulebaa, mraval kiTxvas tovebs privatizaciis gamWvirvale procesis daelituri korufciis winaaRmdeg brZolis TvalsazrisiT. amasTan, arsebuli ekonomikuri politikajerovan yuradRebas ar uTmobs siRaribis Semcirebisa da socialuri integraciis waxalisebissakiTxebs;
7) mdgradi ganviTarebis politika, rac, TavisTavad, gulisxmobs garemos dacvas, met ZalisxmevasiTxovs sakanonmdeblo da administraciuli praqtikis erTmaneTTan daaxloebis da im standartebisdanergvis TvalsazrisiT, romlebic evrokavSirSia miRebuli;
8) im fonze, rodesac saqarTvelos teritoriaze arsebuli konfliqtebis mSvidobianidaregulirebis TvalsazrisiT mniSvnelovani winsvla ar SeiniSneba, sul ufro meti zrunvis saganixdeba farTo sazogadoebriv procesebSi iZulebiT gadaadgilebul pirTa socio-ekonomikuri
6
integracia. am TvalsazrisiT gamokveTili ar aris politika, romelic devnilTa Temebis saarsebo dasacxovrebeli pirobebis gaumjobesebaze, aseve maTi (da konfliqtis zonis mosazRvre Temebis)usafrTxoebis uzrunvelyofis meqanizmebis SemuSavebaze iqneba mimarTuli. yovelive amisgaTvaliswinebiT, sayuradRebo sagnad rCeba samSvidobo procesisTvis mdgradobis SenarCuneba da misigarantiebis Seqmna.
rekomendaciebi:
demokratia, adamianis uflebebi da kargi mmarTveloba
• gadaixedos axali konstituciis pirobebi, raTa uzrunvelyofil iqnas veneciis komisiis miermomzadebul saboloo rekomendaciebTan Sesabamisoba;
• gagrZeldes sasamarTlo sistemis damoukideblobis gazrdaze mimarTuli reformebi Sesabamisisakonstitucio da sakanonmdeblo cvlilebebis saSualebiT;
• moxdes sisxlis samarTlis saproceduro kodeqsis cvlileba misTvis, rom SesabamisobaSimovides evropis sabWos eqspertTa rekomendaciebTan.
• ganxorcieldes wamebis aRkveTis, araadamianuri, damamcirebeli mopyrobisa da dasjis evropulikomitetis (CPT) rekomendaciebi dakavebis pirobebis gamosworebis da iseTi politikis danergviskuTxiT, romelic Seamcirebs patimarTa raodenobas.
• moxdes gauCinarebis iseTi SemTxvevebis drouli, miukerZoebeli, damoukidebeli da efeqturi
gamoZieba, რომლებიც aRwerili iyo evrosabWos adamianTa uflebaTa dacvis umaRlesi komisrisangariSSi.
arCevnebis Sesaxeb
• Seicvalos winasaarCevno kampaniis wesebi da dainergos ufro mkacri regulaciebiadministraciuli resursebis gamoyenebis Sesaxeb.
7
• saarCevno administraciis warmomadgenlebs regularulad CautardeT treningebi.
• saarCevno administraciam da sasamarTlom saCivrebi ganixilos obieqturad, gamWvirvaled,profesiulad da miukerZoeblad.
sajaro samsaxuris reformis Sesaxeb _ angariSvaldebuleba da gamWvirvaloba
• uzrunvelyofili iqnas sajaro informaciis Tavisufleba, Semcirdes da mkafiod ganisazRvrosSemTxvevebi, rodesac informaciis SezRudva SesaZlebeli iqneba.
• gaimijnos administrireba da politika. samarTlebrivi uwyeba da sajaro seqtori realuraddamoukidebeli unda iyos politikuri zegavlenisagan.
• samarTlianad iqnas gamoZiebuli privatizaciis kontraqtebis klasifikacia komerciulisaidumloebis kuTxiT;
• gaZlierdes sazogadoebrivi zedamxedvelobis saagentoebis SesaZleblobebi.
mediis Tavisuflebis Sesaxeb
• uzrunvelyofili iqnas mediis mflobelobis sruli gamWvirvaloba;
• uzrunvelyofili iqnas mediis finansuri gamWvirvaloba, sajaro informaciis xelmisawvdomoba,da gamartivdes licenzirebis procesi;
• moxdes saqarTvelos erovnuli komunikaciebis komisiis saqmianobis politikuri zegavlenisgandacva.
ekonomikuri da socialuri reformis Sesaxeb
8
• ganviTardes mkafio sistema, romelic qveynis ekonomikuri politikis saerTaSorisovaldebulebebTan Tanxvedras uzrunvelyofs;
• momzaddes ufro detaluri grafiki evropis samezoblo politikis farglebSi dakisrebulivaldebulebebis gansaxorcieleblad da gaZlierdes aRniSnul procesze zedamxedveloba.
transportisa da energetikis Sesaxeb
• Camoyalibdes mdgradi ganviTarebis strategia, romelic aseve garemosTan da janmrTelobasTandakavSirebul sakiTxebs moicavs;
• Sesruldes pirobebi, saqarTvelos ganacxadze evropis energetikuli TanamegobrobaSigawevrianebisTvis;
gaeros evropis ekonomikuri komisiis Sesaxeb (UNECE)
• Camoyalibdes forumi klimatis cvlilebis sakiTxebze.
saqarTvelos Sida konfliqtebis mosagvareblad TanamSromlobis Sesaxeb
• TiToeuli iZulebiT gadaadgilebuli piri Tu ojaxi ganixilebodes calke da ufro moqnilimidgoma damkvidrdes maT mimarT;
• meti Zalisxmeva Caidos iZulebiT gadaadgilebul pirTa socialur-ekonomikuri mdgomareobisgaumjobesebaSi;
• uzrunvelyofili iqnas dasaqmebis bazris xelmisawvdomoba iZulebiT gadaadgilebul pirTaTvis,aseve Sesabamis samedicino daxmarebasa da ganaTlebaze, rac saxelmwifos prerogativaa.
9
evropis samezoblo politikis farglebSi evrokavSirisa da saqarTvelos samoqmedogegmis ganxorcielebis 2010 wlis Sefaseba
evropis samezoblo politikis samoqmedo gegmis prioritetuli sfero 1. kanonis uzenaesobisganmtkiceba sasamarTlo sistemisa (penitenciuri sistemis CaTvliT) da saxelmwifo institutebisreformirebis saSualebiT. adamianis uflebebis da fundamenturi uflebebis damcvelidemokratiuli institutebis gaZliereba saqarvelos mier aRebuli saerTaSoriso valdebulebebisSesabamisad. (SeTanxmeba evrokavSirsa da saqarTvelos Soris partniorobisa da TanamSromlobisSesaxeb (PCA), evropis sabWo, euTo, gaero).1. demokratiuli institutebis gaZliereba.- 1.1 konstituciuri reformebis gatareba, raTa uzrunvelyofili iqnas politikur institutebsSoris efeqturi dabalansebisa da Sekavebis principi; efeqturad ganxorcieldes saparlamentokontroli aRmasrulebel organoebze, Sesabamisad moxdes funqciaTa gamijvna da damoukidebelisasamarTlos Camoyalibeba. uzrunvelyofili iqnas adamianis uflebaTa da fundamenturTavisuflebaTa dacva.- politikur institutebsSoris dabalansebisa daSekavebis principisuzrunvelsayofadkonstituciurireformebis gatareba,
ganxorcielda,Tumca sakiTxikvlav aqtualurirCeba
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis 11 maiss sakonstitucio komisiis wevrebmaxma misces axali konstituciis pirvel erToblivproeqts, romelic 2010 wlis 17 maiss veneciiskomisias gaegzavnaii.
ii 2009 wlis gazafxulze gamarTuli saprotesto aqciebis sapasuxod prezidentma gamosca 2009 wlis 23 maisiTdaTariRebuli prezidentis gankarguleba #348, romlis safuZvelzec Seiqmna saxelmwifo sakonstitucio komisia(SemdgomSi “komisia”). komisia dakompleqtda 56 wevriT, romelTa umravlesoba warmoadgens mTavrobas, mmarTvel partiasan eqspertebs, romlebic asocirdebian mmarTvel partiasTan. arasaparlamento opoziciam (axali memarjveneebi,respublikuri partia, leiboristuli partia, konservatuli partia, xalxis partia da sxv.) uari ganacxada prezidentismiwvevaze, CarTuliyvnen aRniSnul procesSi. es imiT axsnes, rom ar arian darwmunebulni, rom maTi azrigaTvaliswinebuli iqneba teqstis saboloo variantSi. adgilobrivi municipaluri arCevnebis Semdeg, romelic 2010 wli 30maiss Catarda, arasaparlamento opoziciam, kerZod ki axalma memarjveneebma interesi gamoTqves, monawileoba mieRoTkomisiis muSaobaSi, Tumca maTi es moTxovna ignorirebuli darCa.
10
aRmasrulebelorganoebze saparlamentokontrolis efeqturadganxorcieleba dafunqciaTa Sesabamisigamijvna
komisiam aRniSnuli kanonproeqti 2010 wlis 19 ivlissmiiRo. parlamentma 2010 wlis 15 oqtombers mesamemosmeniT miiRo kanonproeqti masSi SesulicvlilebebiT, romelTa umetesoba 2013 wels SevaZalaSi.
konstitucia, romelsac axali cvlilebebi daemata,miznad isaxavs xelisuflebis saprezidentosistemidan Sereul modelze gadasvlas, sadacxelisuflebis formirebas axdens parlamenti. amisSedegad prezidenti ukve kargavs wamyvan rolsrogorc sagareo, aseve saSinao politikaSi da xdebaarbitri saxelmwifo institutebs Soris.
gamowvevebi:
sakonstitucio reformiT ver moxda ori ZiriTadigacxadebuli miznis Sesruleba; esenia:1. qarTuli sazogadoebis konsolidacia.2. Sekavebisa da dabalansebis instituciuri principisaRdgena parlamentis rolis gazrdiT da im zomebismiRebiT, rac uzrunvelyofda damoukidebelisasamarTlo sistemis Seqmnas.
konstituciis kanonproeqtis SemuSavebis da damtkicebisprocesSi gamovlenili xarvezebi.
iii 15-16 oqtombers miRebuli veneciis komisiis saboloo mosazreba # 543/2009 sakonstitucio kanonmdeblobis angariSze,romelic saqarTvelos konstituciaSi Sesul Sesworebebsa da cvlilebebs exeba, SesaZlebelia ixiloT SemdegmisamarTze: http://www.venice.coe.int/docs/2010/CDL-AD(2010)028-e.pdf.
11
- konstituciis kanonproeqtis teqstis SemuSavebisasver moxerxda CarTulobis mkafio wesebis gansazRvra,mTavrobam arasaparlamento opozicias realurimotivacia ver SesTavaza komisiis muSaobaSimonawileobis misaRebad.
- rogorc parlamentma, aseve sakonstitucio komisiamver gaiTvaliswines veneciis komisiisiii mier micemulirekomendaciebi.
- kanonproeqtSi Sesuli cvlilebebis savaldebulosajaro mosmena Catarda 2010 wlis agvistosa daseqtembris pirvel kviraSi. es periodi qarTulpolitikaSi mkvdar sezonad iTvleba, radganacpolitikosTa umetesoba am dros SvebulebaSia da,Sesabamisad, aRniSnul procesSi monawileobacnaklebi iyo.
- mediasivrceSi sakonstitucio reformebis ganxilva,ZiriTadad, calmxrivad ASuqdeboda. erovnulmatelearxebma sazogadoebas aRniSnuli sakiTxebisarsebiTi ganxilva ver SesTavazes. sazogadoebas,gansakuTrebiT ki regionebSi, ar mieca saSualebagansxvavebuli, kritikuli azri moesmina aRniSnuliprocesebisa da konstituciis kanonproeqtis Sesaxeb.
- miuxedavad veneciis komisiis, aseve saerTaSorisosazogadoebisa da adgilobrivi arasamTavroboorganizaciebis mier araerTi mowodebisa, parlamentmamainc ar gadado konstituciis kanonproeqtis miRebisTariRi. raoden ironiuladac ar unda JRerdes,parlamentma kanonproeqtis teqsti maSin daamtkica,rodesac veneciis komisiam teqstze Tavisi saboloo
12
azri SeimuSava. amiT konstituciis miRebis processkidev ufro metad formaluri saxe mieca.
konstituciaSi Sesuli cvlilebebi da Sesworebebi
- konstituciaSi Sesuli SesworebebiT xelisuflebisaRmasrulebeli organo isev dominirebs parlamentze,Tumca prezidentis Zalaufleba mniSvnelovnadSemcirda da misi funqciebis umetesoba premierministrze gadavida.
- teqstSi Sesuli SesworebebiT parlaments sruliadaxali roli akisria mTavrobis formirebaSi.sakanonmdeblo organos mier mTavrobis qmedebebisgakontroleba ar aris uzrunvelyofilisakonstitucio garantiebiT. mas Semdeg, racparlamenti mTavrobas ndobas gamoucxadebs, premierministri uflebamosilia mTavrobis mTeliSemadgenloba sakanonmdeblo organosTankonsultaciis gareSe Secvalos.
- konstituciaSi Sesuli axali SesworebiTparlaments ar SeuZlia aiZulos premier ministri,daiTxovos kabinetis romelime wevri.
- parlaments premier ministrisa da misi mTavrobisangariSvaldebulebaze zemoqmedeba undoblobisgamocxadebis meqanizmis gamoyenebiT SeuZlia, ramacSesaZloa parlamentis daSlamde migviyvanos.miuxedavad veneciis komisiis araerTi Txovnisa, raTagadasinjuliyo da Sesworebuliyo wesi undoblobisgamocxadebis Sesaxeb, romelic sakmaod xangrZliv darTul proceduradaa gansazRvruli (aRniSnuli
13
procedura SeiZleba sam Tvemdec ki gagrZeldes), darac parlamentisaTvis TiTqmis dauZleveliproblemaa, msgavsi cvlileba kostituciiskanonproeqtSi ar asaxula.
- aRniSnuli cvlilebebiT ver moxerxdaparlamentisaTvis sakanonmdeblo Zalauflebisgazrda. sakonstitucio cvlilebebi mTavrobasuflebas aZlevs veto daados nebismier kanonproeqts,romelic gazrdis saxelmwifo biujetis mTavrobismier wardgenili proeqtiT gaTvaliswinebulsabiujeto danaxarjebs.
- parlamentis roli sabiujeto procesebSi isevsusti rCeba da veneciis komisiis SeSfoTebis erT-erTi mizezic swored es iyo.
- miuxedavad imisa, rom mosamarTleTa mudmivi vadiTdaniSvna misasalmebelia, Cans, samwliani gamosacdelivada damajerebeli araa mosamarTleTadamoukideblobis uzrunvelyofisTvis. amasTan,sakonstitucio komisiam da, SemdgomSi, parlamentmauari Tqves mosamarTleebisTvis damatebiTigarantiebis micemaze (mag. ar moxdes mosamarTleebissxvadasxva sasamarTloSi gadayvana maTi winaswariTanxmobis gareSe), rac gaaZlierebda sasamarTlosistemis damoukideblobas.
- sasamarTlo sistemisdamoukideblobisgaZliereba
arganxorcielebula
2010 wlis mimdinareoba
1. konstituciis Sesworebuli varianti gulismobsmosamarTleTa mudmivi vadiT daniSvnas. debulebaZalaSi Seva 2011 wlis 1 ianvridan.
14
2. 2010 wlis 26 Tebervals parlamentma SesworebebimiiRo kanonze, romelic saerTo sasamarTloebissistemis mosamarTleTa komunikaciis wesebs exeba.
3. qrTamis aRebis TvalsazrisiT, qveyanaSisasamarTlo erT-erT yvelaze naklebadkorumpirebul struqturad rCeba.
gamowvevebi:
sazogadoebrivi azris gamokiTxvam cxadyo, rom,sasamarTlos damoukideblobis done sakmaod dabaliSefasebiT sargeblobs. am problemas iseTi maRaliTanamdebobis pirebic aRiareben, rogorebic ariansaqarTvelos prezidenti da uzenaesi sasamarTlosTavmjdomare. 2008 wels aRniSul sakiTxTandakavSirebiT gakeTebul mimarTvaSi, prezidentmapiroba dado, rom daiwyeboda ‘demokratiulireformebis axali talRa’. Tumca, ‘axali talRiT’SemoTavazebuli qmedebebi an aradamakmayofilebeliiyo, anda zedapiruli, vinaidan ver moxerxda imZiriTadi problemis aRmofxvra, romliskenac es‘axali talRa’ iyo mimarTuli; esenia: (1)mosamarTleTa mudmivi vadiT arCeva da (2)Sesworebebis Setana kanonSi, romelic exeba saerTosasamarTloebis mosamarTleTa komunikaciis wesebs.
aRniSnuli problemebi moicavs Semdegs:
(1) konstituciis Sesworebuli variantimosamarTleebisaTvis awesebs sacdel periods, rac“ganisazRvreba araumetes sami wlis vadiT”. veneciiskomisiis daskvnis mixedviT, “aRniSnuli winadadeba
15
problematuri iqneba . . . vinaidan dadgenilmasacdelma periodma SeiZleba SezRudos mosamarTleTadamoukidebloba. maT SeiZleba igrZnon zewola dasaqme sxva, gansakuTrebuli gziT warmarTon.”iv aseveveneciis komisiam parlaments urCia, saerTod amoeRoes winadadeba dRis wesrigidan, rac parlamentma argaiTvaliswina.
(2) saerTo sasamarTloebis mosamarTleTakomunikaciis wesebTan dakavSirebiT kanonSi SesuliSesworebebi 2010 wels miiRes. aRniSnuli SesworebebimosamarTleebTan aralegalur mimoweraze jarimebszrdis. agreTve, ganmartavs kanonis moqmedebissivrces, romelic politikuri Tanamdebobebis mqoneoficialur pirebzec vrceldeba. aRsaniSnavia, romzemoT aRniSnuli iniciativa sakiTxisadmi ufrofarTo da yovlismomcveli midgomis gareSe arSeiZleba efeqturi iyos. miuxedavad imisa, romaRniSnuli kanoni sam weliwadze metia rac ZalaSia,oficialuri Canawerebi cxadyofs, rommosamarTleebTan aralegaluri komunikaciissafuZvelze devnis sixSire ukiduresad dabalia.amitom, naklebad savaraudoa, rom jarimebisgazrdam, msgavsi samarTlebrivi devnac gazardos.
(3) gasaTvaliswinebelia is faqtic, rom iusticiisumaRlesi sabWo xSirad aRiqmeba mosamarTleebzezewolis mTavar wyarod maSin, rodesac formaluradigia pasuxismgebeli, sasamarTlos farglebSimoawesrigos disciplinuri sakiTxebi da, amasTanave.
iv ibid. par.891, gv.13-14.
16
daniSnos an gaaTavisuflos mosamarTleebi.aRniSnuli sabWo sakmaod politizirebuli organoa,romelic Sedgeba parlamentis mier arCeuli oTxiwevrisagan, or kandidats prezidenti asaxelebs,xolo danarCeni wevrebi ki sasamarTloswarmoadgenen (amJamad iusticiis umaRles sabWoSi 7mosamarTlea. maTi ricxvi male kidev gaizrdeba dasul cxra mosamarTle iqneba). sabWos 13 wevridaneqvss prokuraturaSi adre sakmaod maRaliTanamdeboba ekava. jerjerobiT, mTavrobas didienTuziazmi ar gamouvlenia iusticiis umaRlessabWoSi reformebi Caetarebina.
sabWo, umeteswilad, gadawyvetilebebs xmaTaumravlesobiT iRebs, magram igive wesi ar vrceldebamosamarTleTa daniSvnaze. momavalSi aucilebeligaxdeba, rom aRmasrulebeli xelisuflebidan,sakanonmdeblo da sasamrTlo organoebidan erTiwarmomadgeneli mainc daeTanxmos wamoyenebulkandidaturas. unda aRiniSnos, rom es procedurasaSualebas miscems politikur institutebs, kerZodki, prezidentsa da parlaments, rom veto daados‘politikurad arasaimedo’ kandidaturebs.
(4) saqarTvelos saerTo sasamarTloebismosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa dadisciplinuri samarTalwarmoebis Sesaxeb kanoni
v veneciis komisiis mosazreba # 408/2006, romelic miRebulia 2010 wlis 17 marts da exeba saqarTvelos saerTosasamarTloebis mosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa da disciplinuri samarTalwarmoebis Sesaxeb kanons, par.17, gv. 4. xelmisawvdomia Semdeg misamarTze: http://www.venice.coe.int/docs/2007/CDL-AD(2007)009-e.pdf.vi informacia moZiebulia iusticiis umaRlesi sabWos vebgverdze www.hcoj.gov.ge.
17
aregulirebs da gansazRvravs rogorc disciplinurqmedebebs, aseve mosamarTleTa gaTavisuflebissakiTxebs. kanoni imdenad farTod gansazRvravsdisciplinuri pasuxismgeblobis safuZvlebs, romsaqmis ganxilvisa da gadawyvetilebis miRebisasSeiZleba bevri samarTlebrivi qceva moicvas. veneciiskomisiam aRniSnuli kanoni sakmaod mkacradgaakritika da ganacxada, rom “mosamarTleTadisciplinuri pasuxismgeblobis sferos mkveTrigansazRvris nacvlad, kanoni, faqtobrivad, safrTxesuqmnis im principebs, rac sasamarTlosdamoukideblobas gulisxmobs”v. rogorc Cans,mTavrobas mizanSewonilad ar miaCnia, rom kanoniveneciis komisiis mier micemuli rekomendaciebisgaTvaliswinebiT Secvalos.
(5) mosamarTleTa winaswari Tanxmobis gareSe,ganusazRvreli vadiT maTi sxvadasxva sasamarTloSigadayvana kidev erTi meqanizmia, romelic saSualebasaZlevs iusticiis umaRles sabWos, zewola moaxdinosmosamarTleebze. oficialuri statistikis mixedviT,daaxloebiT 70vi mosamarTle gadaiyvanes sxvadasxvaadgilas. adgilobrivma arasamTavroboorganizaciebma da veneciis komisiam rekomendaciebiSeimuSaves sakonstitucio garantiebis Sesaxeb,sadac aRniSnuli iyo, rom mosamarTleTa gadayvanamaTi winaswari Tanxmobis gareSe ar SeiZleboda.samwuxarod aRniSnuli winadadebebi arcsakonstitucio komisiam miiRo da arc saqarTvelos
parlamentma.
- sisxlis samarTlis ganxorcielda 2010 wlis mimdinareoba
18
axali saprocesokodeqsis miReba (2007 w.) sisxlis samarTlis axali saproceso kodeqsi (CPC)
garkveuli dagvianebis Semdeg miRebuli iqna 2009wlis 9 oqtombers (Tavdapirvelad gaTvaliswinebuliiyo misi miReba 2007 wlisaTvis), romelic 2010 wlis 1oqtombers Sevida ZalaSi.
gamowvevebi:
adgilobrivi arasamTavrobo organizaciebis wuxilsimis Taobaze, rom sisxlis samarTlis axalisaproceso kodeqsi srulad ar Seesabameba adamianisuflebaTa dacvis evropul normebs, evropis sabWoseqspertebic iziareben. maT xazi gausves da yuradRebagaamaxviles ramdenime mTavar sakiTxze; esenia:msxverplTa uflebebi da mxareTa Tanasworoba, asevemowmeTa institutis gauqmeba. rac Seexeba amukanasknels, eqspertebma aRniSnes, rom “mowmeTadaswreba [Cxrekisa da nivTmtkicebulebaTa amoRebisprocesSi] samarTliani da miukerZoebeli sasamarTloprocesis damatebiT garantias warmoadgens”vii.
mowmeTa dakiTxvis wesebi, rac mowmis mxolodsasamarTloze dakiTxvis SesaZleblobas gulisxmobs,ZalaSi Seva ori wlis Semdeg, kerZod, 2012 wlis 1oqtombers. saproceso kodeqsis am nawilisamoqmedebis droSi gawelvis mizezis gamarTlebadparlamentma is daasaxela, rom prokurorebi mzad ararian saqme gamoZiebis dros mopovebuli mowmeTa
vii 2009 wlis 28-29 ianvars parizSi gamarTuli eqspertTa Sexvedra saqarTvelos sisxlis samarTlis saprocesokodeqsis angariSze. daskvnebi gaakeTes eqspertebma: oliver bainastma da pier kornum.
19
gancxadebebis gareSe awarmoon.
sisxlis samarTlis axali saproceso kodeqsisamoqmedebamde erTi kviriT adre parlamentmaaRniSnul kodeqsSi Sesworebebi saparlamentoreglamentis darRveviT Seitana. savaldebulo samimosmenis nacvlad, Sesworebebi Sevida mxolod orimosmeniT. gadawyvetilebis miReba faruli kenWisyriTmimdinareobda da, amitom, eqspertebi, adgilobriviarasamTavrobo organizaciebi da advokatTaasociacia mimdinare process Tvals ver adevnebda.aRniSnulma Sesworebebma aseve Seamcira dadebiTiverdiqtis gamotanisTvis aucilebeli naficmsajulTa savaldebulo raodenoba.
- marTlmsajulebazexelmisawvdomobis gazrda;efeqturi iuridiulidaxmarebis sistemisCamoyalibeba
ganxorcielda,Tumca sakiTxikvlav aqtualurirCeba
miRwevebi:
2007 wels saqarTveloSi iuridiuli daxmarebissitema Camoyalibda.
iuridiuli daxmarebis samsaxuri, 11 iuridiulidaxmarebis dawesebulebiTa da 2 sakonsultaciocentriT, saqarTvelos umetes nawils moicavs.
iuridiuli daxmarebis samsaxuri moqalaqeebs ufasokonstulacias uwevs sisxlis samarTlis sakiTxebSi.
gamowvevebi:
2009 wlis Tebervlidan iuridiuli daxmarebissamsaxuri saqarTvelos sasjelaRsrulebis,probaciisa da iuridiuli daxmarebis sakiTxTasaministros gadaeca. sasjelaRsrulebissaministrosaTvis iuridiuli daxmarebis sistemis
20
daqvemdebareba seriozul SeSfoTebas iwvevs rogorcmisi damoukideblobis SenarCunebis, aseve interesTakonfliqtis gamowvevis TvalsazrisiTac, vinaidan,swored iuridiuli daxmarebis sistemis saSualebiTxorcieldeba daxmareba patimrebisTvis,romelTaTvisac disciplinaruli sanqciebiagaTvaliswinebuli. es, aseve ewinaaRmdegeba 2004 welsmiRebul koncefcias iuridiuli daxmarebis sistemisSesaxeb, rac iuridiuli daxmarebis gawevas kerZopiris saSualebiT iTvaliswinebs. iuridiulidaxmarebis samsaxuris monitoringis sabWo jer kidevar aris Camoyalibebuli. Tumca, kanonis mixedviT,aRniSnuli sabWo 2009 wlis 1 Tebervals undaCamoyalibebuliyo.
yovlismomcveli iuridiuli daxmarebis gaweva,Tavdapirvelad, 2009 wlis 1 ianvridan iyoganzraxuli, magram 2011 wlis 1 ianvramde gadaido.iuridiuli daxmarebis Sesaxeb 2009-2013 wlebissamoqmedo gegmaSi, romelic sisxlis samarTlisreformis uwyebaTaSorisi sakoordinacio sabWosfarglebSi SemuSavda, samoqalaqo da administraciulsaqmeebze saxelmwifos iuridiuli momsaxurebisdebuleba ar aris gansazRvruli. amitom, naklebadsavaraudoa, rom 2011 wlidan saxelmwifom SeZlos anmoisurvos administraciuli da samoqalaqo saqmeebismomsaxureba (garda iseTi SemTxvevebisa, romlebicsanqciad administraciul patimrobas gulisxmobs).
- wamebisa daaraadamianuri an RirsebisSemlaxveli mopyrobisaTu dasjis sawinaaRmdegoevropuli komitetis mier
ganxorcielda,Tumca sakiTxikvlav aqtualurirCeba
2010 wlis mimdinareoba
saqarTvelos mier aRebuli saerTaSorisovaldebulebebi moicavs gaerTianebuli erebisorganizaciis konvenciis safuZvelze Seqmnil wamebisa
21
SemuSavebulirekomendaciebisaRsruleba. damnaSaveTadakavebis pirobebisgaumjobeseba.
- gaeros wamebiswinaaRmdeg konvenciisfakultatur oqmSi(OPCAT) mocemulivaldebulebebisSesruleba
da araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisaTu dasjis winaaRmdeg oqmis moTxovnebis Sesrulebas.swored aman gamoiwvia erovnuli prevenciismeqanizmis Seqmna. 2009 wlis ivlisidan aRniSnulivaldebulebebi saxalxo damcvelis prerogativaswarmoadgenda da amitomac Seiqmna misdaqvemdebarebaSi arsebuli gansakuTrebuli organo(prevenciisa da monitoringis meqanizmi). zogierTisasjelaRsrulebis dawesebuleba, aseve droebiTidakavebis izolatorebi garemontda da ganaxlda,ramac bevr patimars ukeTesi pirobebi Seuqmna.
gamowvevebi:
2010 wlis 21 seqtembersviii wamebisa da araadamianuri
an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisa Tu dasjis
sawinaaRmdego evropulma komitetma (CPT) gaakeTagancxadeba, sadac aRniSna, rom saerTaSoriso
standartebis mixedviT, saqarTveloSi patimrobis
done isev yvelaze maRalia, rac ar SeiZleba aixsnas
mxolod danaSaulis maRali maCvenebliT. wamebis
aRkveTis, araadamianuri, damamcirebeli mopyrobisa
da dasjis evropis komiteti (CPT) gamudmebiTmiuTiTebda saqarTvelos mTavrobas, rom “Tu xalxis
dapatimrebis Sesamcireblad zomebi ar iqneboda
viii wamebisa da araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisa Tu dasjis sawinaaRmdego evropuli komitetis
(CPT) mier gakeTebuli angariSi xelmisawvdomia inglisur enaze http://www.cpt.coe.int par. 46, gv. 24.
22
miRebuli, yovelgvari mcdeloba dakavebis pirobebis
gasaumjobeseblad, fuWi aRmoCndeboda.”ix
- patimrobis maRali maCveneblis gamo cixeebi
gadatvirTulia, rac ganapirobebs sasjelaRsrulebis
dawesebulebebSi Seqmnil savalalo pirobebs.
wamebisa da araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli
mopyrobisa Tu dasjis sawinaaRmdego evropuli
komitetis (CPT) mier ganmeorebiT gakeTdarekomendaciebi, rom xelisuflebas gaeormagebina
Zalisxmeva cixeebis gansatvirTad. amisaTvis iseTi
politikis miReba da Camoyalibeba iyo saWiro,
romelic Seamcirebda an daaregulirebda
sasjelaRsrulebiT dawesebulebebSi myof adamianTa
raodenobas. miuxedavad amisa, mTavroba kvlavac
agrZelebs “nulovani tolerantobis” politikis
gatarebas, rac Semdegi monacemebidanac Cans:
gamamarTlebeli ganaCenis gamotanis SemTxvevebi
0,07%-ze dabaliax, xolo patimarTa raodenoba ki
21,000 aWarbebs.
- wamebisa da araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli
mopyrobisa Tu dasjis sawinaaRmdego evropuli
ix ibidx informacia aRebulia saqarTvelos umaRlesi sasamarTlos vebgverdidan:http://www.supremecourt.ge/default.aspx?sec_id=129&lang=1.xi SeniSvna: aqamde axalgazrda iuristTa asociaciam ver SeZlo Sinagan saqmeTa saministrodan moepovebina im TanamdebobispirTa saxelebi, romlebmac, ministris moadgilis gancxadebiT, 2009 wlis 15 ivniss ukanonod daarbies sanqcirebulimSvidobiani demonstracia.
23
komitetis (CPT) mier 2010 wlis 21 seqtembers
gamoqveynebuli angariSiT, 2009 wels 20619
dakavebulidan 5901 aReniSneboda sxeulis dazianeba,
xolo policiis TanamSromelTa mxridan sastiki
mopyrobis faqtze 77 saCivari iyo Setanili. aqedan
arc erTi saqme gansaxilvelad prokuraturaSi ar
gadagzavnila im mizeziT, rom maTSi danaSaulis
elementebi ar arsebobda. igive tendencia SenarCunda
Semdgomac, roca policiis oficrebis winaaRmdeg 79
sisxlis samarTlis saqme aRiZra. maT brali
edebodaT dakavebul pirTa wamebaSi, sastik
mopyrobasa da Zalis gadametebaSi, Tumca, arc erTi
maTgani ar gasamarTlebula. wamebisa da
araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisa Tu
dasjis sawinaaRmdego evropuli komitetis (CPT)rekomendaciebis safuZvelze, aRniSnul pirebs,
efeqturi gamoZiebis SemTxvevaSi, pasuxi unda egoT
marTlmsajulebis winaSe, Tumca prokuratura
uZluri aRmoCnda warmoedgina raime monacemi, sadac
aRniSnuli iqneboda, rom romelime Zalovani
gasamarTlda maT mier Cadenili wamebis an sastiki
mopyrobis faqtzexi.
- zogierTi droebiTi dakavebis izolatori
savalalo mdgomareobaSia (Tbilisis droebiTi
dakavebis izolatori #2, aseve quTaisisa da
zestafonis izolatorebi da a.S.). wamebisa da
araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisa Tu
24
dasjis sawinaaRmdego evropuli komitetis (CPT)mixedviT, zestafonis izolatoris saknebSi ar aris
bunebrivi ganaTeba, saknebi cudad niavdeba, ar Tbeba
da daculi araa sanitaruli normebi.
- Sekrebisa da manifestaciebis Sesaxeb, aseveadministraciuli samarTaldarRvevebis SesaxebkanonSi Setanili Sesworebebis mixedviT,administraciul niadagze dakavebuli piri SeiZlebamoTavsdes droebiTi dakavebis izolatorSi samTvemde yovelgvari winaswari daskvnis gareSe, rom issisxlis samarTlis damnaSavea. gansakuTrebiT undaaRiniSnos is garemoeba, rom amgvar patimrebs uflebaara aqvT Sexvdnen ojaxis wevrebs an gavidnen cixisezoSi.
- adamianis uflebebis dafundamenturiTavisuflebebisuzrunvelyofa.
- mSvidobianimosaxleobisaTvis -usafrTxo garemos Seqmna,rac gulisxmobs kerZosakuTrebis dacvasgansakuTrebiT iseTadgilebSi, romelicdasaxlebulia sxvadasxvaeTnikuri warmoSobis
miRwevebi:
saqarTvelos mTavrobam evropis sabWos adamianisuflebaTa dacvis umaRles komisrebs Tanxmoba misca,rom gagzavnida saerTaSoriso eqspertebiTdakompleqtebul faqtebis damdgen komisias agvistoskonfliqtis dros an mis Semdeg dakargul adamianTasaqmeebis gamosaZieblad. komisarma Tomas hamarbergma2010 wlis 29 seqtembers gamoaqveyna ori eqspertismier momzadebuli angariSixii. angariSSi xazgasmulia,rom procesSi, romelic 2008 wlis agvistos omisSemdeg dakarguli adamianebis bedis garkvevas exeba,”seriozuli xarvezebi” SeiniSneba.
xii saqarTveloSi 2008 wlis agvistoSi momxdari SeiaraRebuli konfliqtisas dakargul pirTa gamoZiebis saqmeebisSemowmeba. https://wcd.coe.int/wcd/ViewDoc.jsp?id=1675137
25
saqarTvelosmoqalaqeebiT.
gamowvevebi:
2008 wlis agvistos omis Semdeg e.w. administraciulsazRvarTan mimdebare teritoriebze gaxSirdaukanono dakavebisa da mZevlad ayvanis faqtebi.Sedegad, rogorc saqarTvelos xelisuflebis, asevecxinvalis reJimis warmomadgenlebi tyveTa ukanonogacvlas ewevian. sasamrTlo darbazidangaTavisuflebuli cxinvalis mkvidrni lavrentikazievi, ibragim lalievi da vladimir eloevigauCinardnen da aRmoCnda, rom sami Tve saqarTvelosxelisufalTa xelSi iyvnen. 2009 wlis dekemberSievrosabWos adamianTa uflebaTa dacvis umaRlesikomisris ZalisxmeviT dakavebulebi samxreT oseTismxares gadasces. moTxovnaze, dawyebuliyo gamoZiebaosi erovnebis pirTa ukanono dakavebasTandakavSirebiT, saqarTvelos xelisuflebam uariganacxada, rac imiT axsna, rom saqmeSi ‘danaSauliselementebi ara arsebobda’.
saqarTvelos xelisuflebam ar miiRo efeqturiRonisZiebebi, gamoeZiebina samxreT oseTis samimcxovrebis kaCievis, xugaevisa da plievis saqme,romlebic agvistos omis Semdeg gauCinardnen.evrosabWos adamianis uflebaTa dacvis umaRlesikomisris mier gamoqveynebuli angariSis mixedviTseriozuli mtkicebulebebi arsebobs, romsaqarTvelos Zalovani struqturebis oficialuripirebi CarTulni arian samxreT oseTis mcxovrebTagauCinarebaSi. amasTan, araviTari zoma ar iqnamiRebuli imis dasamtkiceblad, rom aRniSnulsaqmeebTan dakavSirebul oficialur pirebsmonawileoba ar miuRiaT gamoZiebis procesSi da
26
zegavlena ar mouxdeniaT masze.
1.2. euTos demokratiuli institutebisa da adamianTa uflebaTa dacvis ofisis (OSCE/ODIHR) DAevrosabWos rekomendaciebis Sesabamisad 2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebissaerTaSoriso standartebis dacviT Catareba; gansakuTrebiT amomrCevelTa registraciisa dasaarCevno administraciis mier saqmianobebis gamWvirvaled ganxorcielebis nawilSi.- cvlilebebi saarCenokanonmdeblobaSi
ganxorcielda,Tumca sakiTxikvlav aqtualurirCeba
2010 wlis mimdinareoba
saarCevno kanonmdeblobis daxvewaze momuSave,specialurad Seqmnilma jgufma 2009 wlis ianvridan 9Tvis ganmavlobaSi imuSava. muSaobis Sedegad,saboloo cvlilebebi saarCevno kanonmdeblobaSi 2009wlis 28 dekembers Sevida.
samwuxarod, jgufis mier SemuSavebulisakanonmdeblo cvlilebebis Sedegad ver moxerxdasaarCevno kodeqsSi arsebuli yvela xarvezisaRmofxvra.
sakanonmdeblo cvlilebebi kodeqsis ramodenimekonkretul nawils Seexo. kerZod ki:
1. Tavs adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesaxeb;
2. centraluri saarCevno komisiis dakompleqtebiswess;
3. gaizarda gasaCivrebis vada erTi dRidan ordRemde;
4. ganisazRvra qalaq Tbilisis meris pirdapiri wesiTarCeva. amasTan, danarCeni TviTmmarTveli qalaqebismerebis arCevis wesi ucvleli darCa. xelisuflebis
27
ganmarteba imis Taobaze, Tu sxva TviTmmarTveliqalaqis merebis arCeva ratom ver moxerxdaamomrCevlis mier pirdapiri wesiT, ar iyo saTanadodargumentirebuli.
gamowvevebi:
qalaq Tbilisis TviTmmarTveli organos“sakrebulos” saarCevno sistemis cvlilebapozitiurad unda Sefasdes, radganac euTosdemokratiuli institutebisa da adamianis uflebaTaofisis (OSCE/ODIHR) mier TiToeul maJoritardeputatze erTi xmis wonis Sesaxeb arsebulirekomendaciebi gaTvaliswinebuli iqna (es niSnavs,rom yvela maJoritari deputatis amomrCevelTaraodenoba Tanabari unda iyos, dasaSvebia mxolod 10-15%-i gadaxra).miuxedavad imisa, rom 2010 wlis adgilobriviTviTmmarTvelobis arCevnebisaTvis mniSvnelovanicvlilebebi Sevida saarCevno kanonmdeblobaSi.cvlilebebSi ar aisaxa rekomendaciebi, romlebicadgilobrivi da saerTaSoriso organizaciebis miergakeTda da administraciuli resursis gamoyenebasexeboda. Sesabamisad, kanonmdeblobis es nawilixeluxlebeli darCa.2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobisarCevnebamde saarCevno kanonmdeblobis gaumjobesebaiyo im mTavar gamowvevaTa Soris, romlis winaSecidgnen, rogorc mmarTveli, aseve opoziciuripartiebi.
- winasaarCevno garemo daadministraciuliresursebis gamoyenebis
ar ganxorcielda 2010 wlis mimdinareoba
saarCevno kanonmdeblobis winasaarCevno kampaniis
28
sakiTxi maregulirebeli muxlebi 2009 wlis ganmavlobaSi arSecvlila. Sesabamisad, rekomendaciebis miuxedavaducvleli darCa administraciuli resursebisgamoyenebis Sesaxeb saarCevno kanonmdebloba.kanonmdeblobis am nawilSi igive gamowvevebi darCarac 2008 wels iyo.
gamowvevebi:
2010 wlis adgilobrivi TviTmmarTvelobisarCevnebamde 11 politikur partiasa da centralursarCevno komisias Soris xeli moewera memorandums,administraciuli resursis gamoyenebasTandakavSirebiT. es faqti wingadadgmul nabijadSeiZleba Sefasdes.memorandumze xelmoweriT politikuri partiebi dasaarCevno administracia SeTanxmda, saarCevnokodeqsis administraciuli resursebis gamoyenebisSesaxeb maregulirebeli muxlebis erTgvarovaninterpretirebaze.administraciuli resursis gamoyenebis nawilSivTvliT, misasalmebeli iqneboda, saarCevnoadministraciis mxridan damatebiTi Zalisxmeva, raTaproaqtiulad momxdariyo administraciuliresursebis gamoyenebis faqtebis aRmoCena da maTzesaTanado / Sesabamisi reagireba.
- arCevnebis dRe daprocedurebi
ganxorcielda,Tumca sakiTxikvlav aqtualurirCeba
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis 30 maiss saqrTveloSi adgilobriviTviTmmarTvelobis arCevnebi Catarda.
gamowvevebi:
29
arCevnebis dRes saarCevno ubnebis mimdebareteritoriaze, saarCevno subieqtebis aqtivistTa mierganxorcielebuli masStaburi agitacia.aseTi formiT agitacia SeiZleba CaiTvalosmcdelobad zemoqmedeba ganxorcieldes amomrCevlisTavisufali nebis gamoxatvaze.
arCevnebis dRes ubnebis mixedviT kvlavac dafiqsirdaadministraciis TanamSromelTa araSesabamisikvalifikaciis done da maTi arasaTanado teqnikuriuzrunvelyofa (masalis nakleboba, gaumarTaviteqnikuri aparatura).
garda amisa, kenWisyris dRes dafiqsirda ramdenimeseriozuli saxis darRveva (rogoricaa: organizaciisdamkvirvebelTa ubanze ar daSveba, damkvirvebelTamimarT zewola / daSineba, sxvisi piradobis mowmobiTxmis micemis faqtebi a.S.)
- saCivrebis ganxilvisprocesi
arganxorcielebula
2010 wels cvlilebebi ar momxdara
saCivrebis ganxilvis procesis gaanalizebisasSeiZleba gamoiyos sami ZiriTadi tendencia:
a) saarCevno davebis ganmxilvelma organoebma(cntraluri saarCevno komisia, saolqo saarCevnokomisiebi da sasamarTlo) ver moaxerxes maTigadawyvetilebebis arsebul faqtebze dayrdnoba,radganac ar momxdara saCivrebis safuZvlianiSeswavla da ganxilva. maSin rodesac qveda donissaarCevno administraciis warmomadgenelTa mierCadenili darRvevebi ganixileboda, cesko subieqturida mikerZoebuli aRmoCnda.
30
saarCevno administraciis mikerZoebulobadasturdeba imiT, rom mosarCeleebis/ganmcxadeblebismier dabarebul mowmeebs ar mosTxoves axsna-ganmarteba, ar Semowmebula warmodgenilimtkicebulebebi saTanadod da ar gamoTxoviladamatebiTi mtkicebulebebi da informacia. qvedadonis saarCevno administraciis mier warmodgeniliinformacia ar gadamowmebula.
b) garkveul შemTxvevebSi gadawyvetilebisgamotanisas saarCevno administraciiswarmomadgenlebi kanons mikerZoebulad ganmartavdnenda sxvadasxva dros erTsa da imave debulebassxvadasxvagvar interpretacias aZlevdnen, raTa igigarkveuli politikuri partiis interesebisaTvismoergoT.
g) wardgenili saqmeebis ganxilvisas centraluri dasaolqo saarCevno komisiebi saqmis detaluradSeswavlas da realuri suraTis dadgenas arcdilobdnen. isini ufro metad imiT iyvnendainteresebulni, rom saCivrebSi xarvezebiaRmoeCinaT da maT ganxilvasa Tu dakmayofilebazeuari am mizeziT eTqvaT.
wardgenili saCivrebis dakmayofilebis SemTxvevaSizemdgomi saarCevno komisiebi qvemdgomi komisiebisdamrRvev wevrebs minimalur sanqciebs akisrebdnen.
gamowvevebi:
centraluri da saolqo saarCevno komisiebis
31
calkeuli wevrebi da xelmZRvaneli pirebi saCivrebisganxilvisas, damkvirvebeli organizaciebiswarmomadgenlebs mowinaaRmdegeebad aRiqvamdnen.xSirad isini udides agresias avlendnen da pirovnulSeuracxyofazec gadadiodnen.aseTi ganxilvebi imiT sruldeboda, rom mxareebi veraxerxebdnen faqtobrivi garemoebebis gacnobasa daSefasebas, ris Semdegac, saarCevno administraciascalmxrivi, araadekvaturi gadawyvetilebebigamohqonda.
davebis ganxilvisas saarCevno adminisraciis iseTimidgoma, rogoric zemoTaa aRwerili, mkveTraduaryofiT Sefasebas imsaxurebs. AmaTi qmedebiTsaarCevno komisiebma, erTi mxriv, kanonis moTxovnebisugulebelmyofTa mimarT, TavianTi damokidebulebagamoavlines da meore mxriv, msgavsi darRvevebismomaval arCevnebSi ganmeorebis riski Tu argazardes, namdvilad ar Seamcires.
- amomrCevelTa siebisdaxvewa
ganxorcielda,Tumca sakiTxikvlav aqtualurirCeba
2010 wlis mimdinareoba
saqarTvelos amomrCevelTa erTiani siebis (VL)Sedgena sxvadasxva saxelmwifo uwyebidan miRebulmonacemebze dayrdnobiT moxda. amomrCevelTa erTianisiis udidesi nawili eyrdnoba saqarTvelossamoqalaqo reestridan (CRA) miRebul monacemebs.
2009 wlis dekemberSi, saqarTvelos saarCevnokodeqsSi Sesuli sakanonmdeblo cvlilebebissafuZvelze, 11 politikur partias SesaZleblobamieca mTeli saqarTvelos masStabiT gadaemowmebinaamomrCevelTa erTiani sia e.w. kar da kar
32
meTodologiis gamoyenebiT.
gamowvevebi:
imis gamo, rom Tavidanve ar arsebobda erTiani xedvaamomrCevelTa siis gasaumjobesebis procesze, siebisgadamowmeba-daxvewisas, sxvadasxva tipis problemaSeiqmna. kerZod ki:
a) amomrCevelTa nawilma sacxovrebeli adgilisSecvlis gamo mag: TbilisSi gadasvlis gamoSeicvala registraciis adgili;b) sxva SemTxvevebSi amomrCevels gauuqmdaregistraciis adgili binis mepatronis gancxadebisada moTxovnis safuZvelze;g) zog amomrCevels, saerTod ar aqvs dafiqsirebulikonkretuli misamarTi piradobis damadasturebeldokumentSi - e,w. “umisamarTo”.
zemoT aRniSnuli moqalaqeebis kategoriebis mier,xmis micemis uflebis uzrunvelsayofad,centralurma saarCevno komisiam miiRo dadgenileba,kanoniT gansazRvruli regulaciebis Sesacvleladda am dadgenilebis Tanaxmad, yvela zemoT aRniSnulikategoeriebis amomrCevels, mieca SesaZlebloba,mieRo monawileoba adgilobrivi TviTmmarTvelobisarCevnebSi.
miuxedavad winaswar gacxadebuli SemTxvevebisa, romamomrCevelTa garkveul raodenobas gauuqmdaregistraciis adgili, arCevnebis dRes dafiqsirdaSemTxvevebi, rodesac amomrCevelTa erTian siebSimainc moxvdnen is pirebi, romelTa registraciis
33
adgili (siebSi miTiTebuli) ukve did xnisganmavlobaSi gauqmebuli iyo binis mepatronisgancxadebis safuZvelze.
aseT SemTxvevebSi, am moqalaqeTa piradobisdamadasturebeli dokumentebi avtomaturadZaladakargulad iTvleboda. Tumca, es imas niSnavs,rom saZiebel sistemaSi (amomrCevelTa siaSi)konkretuli moqalaqis saxelisa da gvaris gaswvrivfiqsirdeboda Zveli registraciis adgili. racTavisTavad, problemas warmoadgenda.
unda aRiniSnos rom, 2009 wels politikuripartiebisTvis amomrCevelTa siis gadasamowmebladfinansuri resursis micemam, xeli SeuwyoamomrCevelTa ndobis amaRlebas amomrCevelTaerTiani siebis (VL) mimarT. Sesabamisad amomrCevelTaerTiani sia garkveulwilad gaumjobesda kidec.
Tumca, aqve aRsaniSnia isic, rom 2009 welsganxorcielebuli saqmianobebi arasakmarisia siissaboloo daxvewisaTvis, amitom kvlavacmniSvnelovani saqmianobebis ganxorcielebaa saWiroamormCevelTa erTiani siis saboloosrulyofisaTvis. konkretulad: 2009 wels garkveulinabijebi gadaidga centraluri saarCevno komisiisada samoqalaqo reestris amormCevelTa da samoqalaqoeleqtronuli bazebis TavsebadobisuzrunvelyofisTvis. momavlisaTvis saWiroa, sxvasaxelmwofo uwyebaTa (ltolvilTa da iZulebiTgadaadgilebul pirTa gansaxlebis saministro,Sinagan saqmeTa saministro, Tavdacvis saministro a.S.)eleqtronuli bazebis Tavsebadobis miRweva.
34
am etapisaTvis, yvela Sesabamisi uwyebis eleqtronulmonacemTa bazaSi arsebuli informacia jer kidev araris Sejerebuli. amasTan, mniSvnelovania, gadawydesTu, rogor miscemen xmas momavalSi moqalaqeni,romelTac piradobis damadasturebel dokumentSiuweriaT “misamarTis gareSe” an/da romelTac binismepatronis gancxadebis safuZvelze registraciisadgili gauuqmdaT.
evropis samezoblo politikis samoqmedo gegmis me-2 da me-3 prioritetuli sfero
samewarmeo da sainvesticio garemos gaumjobeseba gamWvirvale privatizebis procesis saSualebiT
da korufciasTan brZolis gagrZeleba; ekonomikuri ganviTarebis waxaliseba, siRaribis Semcirebasada socialuri Tanasworobis uzrunvelyofaze mimarTuli Zalisxmevis ganmtkiceba, mdgradiganviTarebis xelSewyoba, garemos dacvis CaTvliT, ekonomikuri kanonmdeblobis da administraciuliwesebis Semdgomi daaxloeba.
2.1. სამეწარმეო da sainvesticio pirobebis gaumjobeseba
- სამეწარმეო pirobebisgaumjobeseba
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
saerTaSoriso safinanso korporaciis da msofliobankis biznesis warmoebis 2010 wlis indeqsis mixedviT,mas Semdeg rac am ukanasknelis meTodologiaSeicvalaxiii saqarTvelom, romelic gasul wels me-13adgilas iyo, wels me-12-ze gadainacvla. saqarTvelorCeba aRmosavleT evropis erTaderT qveynad, romelicbiznesis warmoebis garemoSi reformebis gatarebismaRali tempiT mocemul siaSi pirvel 15 qveynasSoris moxvda. gasul wlebTan SedarebiT saqarTvelomgamoaswora Semdegi maCveneblebi: biznesis likvidacia,
xiii http://www.doingbusiness.org/reports/doing-business/~/media/fpdkm/doing%20business/documents/annual-reports/english/db11-chapters/db11-ct.pdf.
35
xelSekrulebebiT dakisrebuli valdebulebebisSesruleba, kreditis aReba (samarTlebrivi uflebebi)da investorTaTvis usafrTxo garemos Seqmna.
kerZod, auqcionze gayidvebis regulaciis daCqarebiTsaqarTveloSi gaumjobesda gakotrebis procedurebi.aman kontraqtebiT gaTvaliswinebuli valdebulebisSesruleba kidev ufro gaamartiva sajaro auqcionisprocedurebis daCqarebiT, kanoniT gaTvaliswinebulizomebis uzrunvelyofisTvis kerZo aRmasruleblebisdaSvebiT da davebis gadawyvetis sitemis modernizebiT.qveyanam, centralizebuli giravnobis reestrisdanergviT, romlis monacemTa eleqtronuli bazaconlain reJimSi operirebs, aseve moaxerxa, romgaeiolebina da ufro xelmisawvdomi gaexadakreditebis aReba. saqarTvelom sasamarTlo davebismsvlelobisas korporaciul informaciazexelmisawvdomobis uzrunvelyofiT gaaumjobesainvestorTa daculobac.
gamowvevebi:
kidev mravali samuSaoa Casatarebeli jansaRibiznesgaremos Sesaqmnelad. aucilebeliagamWvirvalobis da kanonis uzenaesobis gaZlierebakerZo sakuTrebis uflebis dacvis uzrunvelsayofad.aseve saWiroa, aRikveTos mTavrobis Careva biznesSi dagaumjobesdes rogorc kanonis aRsruleba, asevesasamarTlo sistemis reforma.
xiv http://www.humanrights.ge/index.php?a=main&pid=12484&lang=engxv http://www.humanrights.ge/index.php?a=main&pid=12484&lang=eng
36
saqarTvelos adamianis uflebaTa dacvis ombudsmenmaTavis ukanasknel angariSSi aRniSna, rom sasamrTlosdamoukideblobis kuTxiT aSkara problemebia.gasaTvaliswinebelia, rom qveynis prioritetebsSorisaa sasamarTlo sistemis reforma.
axalgazrda finansistTa da biznesmenTa asociaciisTanaxmad, kerZo sakuTrebis uflebis dacva kidev erTimniSvnelovani sakiTxia, romelic saqarTvelosbiznesgaremoze mniSvnelovanwilad moqmedebsxiv.saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelos mixedviT,qveyanaSi kerZo sakuTrebis uflebebis darRvevisfaqtebma imatesxv. albaT, amis yvelaze aSkaramagaliTia anakliaSi mesakuTreTa mdgomareoba.kurortis mSenebloba jer kidev ar damTavrebula.mesakuTreebma, romelTac wlebis manZilze TavianTsaxelze hqondaT qoneba registrirebuli, aRmoaCines,rom samoqalaqo reestris monacemebis mixedviT, maTiqoneba saxelmwifos mflobelobaSia.
sakuTrebis uflebebis darRvevaTa am axal talRas winuZRoda sxva darRvevebi, rac aseve ukavSirdebodaturizmis ganviTarebisTvis mTavrobis mierwamowyebuli proeqtis ganxorcielebas. magaliTad,2006/7 wlebSi ukve dokumentirebuli iyo sakuTrebisuflebebis darRvevis faqtebi siRnaRsa da aseveTbilisis erT-erT ubanSi, riyeze (aq ganTavsebulirestornebi, Zvel TbilisSi mdebareobda, racsakuTrebis Rirebulebas zrdida).
aseTi problemebis arasasurveli zegavlena axali
37
biznesis wamosawyeblad procedurebis gamartivebiskompensirebas cxadia ver axdens.
- sabaJo sferoSimimdinare reformebi
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
axali sagadasaxado kodeqsi, romelic ZalaSi 2011wels Sedis, aqamde calke kanonmdeblobiT moqmedisabaJo kodeqsis debulebebsac moicavs. sabaJomosakrebeli isev 5%-dan 12%-mde rCeba, magram 2006wlis seqtembridan zogierT saqonelzegaTvaliswinebuli sabaJo gadasaxadi 0% odenobiTaRar aris gaTvaliswinebuli.
mTavrobam gaamartiva import/eqsportis kriteriumebisaqonelze, romelic e.w. “oqros siaSi” moiazreba.import/eqsportze sabaJo Semowmebis gamartivebaaRniSnuli cvlilebis mimarT ndobas iwvevs.
gamowvevebi:
sabaJo da sagadasaxado kodeqsis gaerTianebismowinaaRmdegeni Tvlian, rom sabaJo da sagadasaxadonormebi erTmaneTisgan gamijnuli unda iyos. I&Nauditis mixedviT, kanonSi xelovnuri winaRobaaSeqmnili, romelic biznesmenebisaTvis saqmesarTulebs. I&N auditis mtkicebiT, am ori kodeqsisSerwymam kanonmdebloba SeiZleba srulebiTac argaaumjobesos.
aucilebeli Tanmxlebi samarTlebrivi aqtebisa daregulaciebis ararseboba xels uSlis sabaJo kodeqsissrulyofas, rac sabaJo wesebs naklebad gamWvirvalesxdis ekonomikaSi CarTuli pirebisaTvis. ufro meti
38
yuradReba unda daeTmos fasebsa da ganbaJebis Semdgomperiods.
- sagadasaxado reforma ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis seqtemberSi parlamentma axalisagadasaxado kodeqsi miiRo. igi 2011 wels ZalaSi Sevada gadasaxadebis umetesobaze tarifs ucvlelstovebs, Tumca sagadasaxado bazas afarTovebs.
axali sagadasaxado kodeqsi kidev ufro zrdissaaqcizo gadasaxads zogierT saqonelze da, axalikanonisgan gansxvavebiT, es Sesworebebi 2010 wlispirveli agvistodan ukve ZalaSia Sesuli. asevegaizarda jarimebi sagadasaxado normebis darRvevebze.
axali sagadasaxado kodeqsi nergavs “mcire biznesisa”da “mikro biznesis” axal kategoriebs.
axali sagadasaxado kodeqsiT arasamTavroboorganizaciebis personalisaTvis saSemosavlogadasaxadi 12%-is nacvlad 20%-iT ganisazRvreba.
sagadasaxado sferoSi ombudsmenis TanamdebobaSeiqmneba. parlamentis TavmjdomaresTan SeTanxmebiTpremier ministri daniSnavs ombudsmens, romelmacparlamentis safinanso da sabiujeto komitetserTwliani angariSi unda warudginos.
2010 wels evrokavSiris ramdenime wevr qveyanasTanxeli moewera xelSekrulebas ormagi dabegvrisSesaxeb. msgavsi xelSekrulebebi evrokavSiris sxvawevr saxelmwifoebTanac mzaddeba, rac male undadasruldes.
39
noemberSi parlamentma gadawyvita, gadaedosakonstitucio cvlilebebis miReba, romlismixedviTac mTavrobam unda SeaCeros gadasaxadebisgazrda, yovel SemTxvevaSi, referendumamde, Tumca esar exeba aqcizur valdebulebebs.
gamowvevebi:
damoukidebel auditorTa da biznesmenTa nawils(mcire mewarmeTa asociacia I&N auditixvi) sjera, romaxali sagadasaxado kodeqsi gamosworebis magivradkidev ufro gaauaresebs biznesis garemos. isinimiuTiTeben kanonmdeblobaSi arsebul sisusteebzeterminologiis, cnebebisa da ganmartebebis kuTxiT.kanonSi ganmartebebi xandaxan imdenad farToa, rom isseriozul problemebs warmoSobs. adgilobriveqspertebsa da biznesis warmomadgenlebs sagadasaxadosistemaSi arsebul gansakuTrebul problemebzearaerTxel miuTiTebiaT. igulisxmeba rTuliprocedurebi da garkveul muxlebze ormagiinterpretaciis SesaZlebloba.
sagadasaxado organoebs SeunarCundebaTgansakuTrebuli roli da momxmarebelTan SedarebiTmeti uflebebiT isargebleben. Tuki momxmarebelivaldebulia daemorCilos wardgenil sanqciebs,saxelmwifo pasuxs ar agebs Tavisi wilivaldebulebebis Seusruleblobaze. amasTan,sagadasaxado organoebs SeuZliaT TavianTi
xvi http://www.messenger.com.ge/issues/2131_june_21_2010/2131_salome.html
40
momsaxurebis da movaleobebis Sesrulebis sazRauradfuli moiTxovon.
garkveuli winaaRmdegoba aris konstituciasTanac,radgan knindeba adgilobrivi TviTmmarTvelobiskonstituciuri ufleba-mosileba tarifebi daadginonqonebis gadasaxadze TavianT municipalitetebSi. I&Nauditma Seajama aRniSnuli procesebi da dasZina, romaxali sagadasaxado kodeqsiT mTavrobas kidev ufrometi Zalaufleba aqvs miniWebuli.
- makroekonomikuristabiluroba
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
saqarTvelos makroekonomikuri politika moicavsvaldebulebebs, romlis farglebSic unda SenarCundesmoqnili gacvliTi kursi, rac, Tavis mxriv, kapitalisarastabiluri SemodinebisTvis gare mdgradobisuzrunvelyofas gulisxmobs.
saqarTvelos erovnuli bankis reforma gamoirCeva sxvasafinanso reformebisagan. bankis zedamxedvelobisfunqciebi aRdga da kidev ufro gaZlierda. 2010wlidan saqarTvelos erovnul banks, gazrdilidamoukideblobis doniT, SesaZlebloba aqvsgaakontrolos komerciuli bankebi, arasabankosadepozito institutebis sakredito kavSirebi,mikrosafinanso organizaciebi, safondo birJebi dasadazRvevo kompaniebi.
xelisuflebam gadadga nabijebi sabankozedamxedvelobis gaZlierebisTvis da kreditiswaxalisebisTvis, romlis odenobac jer kidevSezRudulia, Tumca misi gazrdis stimulireba maincmoxdeba. 2010 wlis ganmavlobaSi riskebis kontrolze
41
gadasvla moxda. 2009 wlis seqtemberSi damtkicdakanonSi Sesuli axali Sesworebebi komerciulibankebis Sesaxeb, rac maregulirebeli moTxovnebiTzemdgomi organoebisadmi miniWebuli ZalauflebisSecvlas gulisxmobs da bankidan bankze riskebisSefasebas emyareba xvii.
gamowvevebi:
msoflio bankis bolo kvlevis Tanaxmad (saqmianobisda programis Sejameba. saqarTvelo: ganviTarebismeore politikis qmedebaxviii), saqarTvelos winaSe dgasrigi mniSvnelovani, magram marTvadi makroekonomikuririskebi da sisusteebi.
erTi mxriv, gaurkvevlobas qmnis globaluriekonomikuri perspeqtiva: xelaxalma krizisma SesaZloadaazaralos garemo, rac negatiurad aisaxebaeqsportze, fulad gzavnilebze, ucxour investiciebsada kerZo kapitalis Semodinebaze.
meore mxriv, ganaxlebulma Sida da regionulmadaZabulobam, SeiZleba uaryofiTad imoqmedosinvestorTa da momxmarebelTa ndobaze.
agreTve, SeiZleba ar gamarTldes Sida investorTamolodinic, rac xelis SemSleli faqtori iqnebakerZo seqtorisaTvis, maTTvis xelmisawvdomi aRar
xvii http://www.nbg.gov.ge/uploads/publications/annualreport/2009/annual_report_eng_web.pdfxviiihttp://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2010/08/20/000334955_20100820032915/Rendered/PDF/549720revised01ecord100R20101018411.pdf
42
iqneba kreditis aReba, vinaidan sabanko seqtorisifrTxiliT moekideba grZelvadiani sesxis gacemas.
es procesebi xels SeuSlis ekonomikur aRmavlobas.Sedegad, saWiro gaxdeba damatebiTi gare regulaciebi,maT Soris, realuri gacvliTi kursis gardaqmna,dagegmili saxelmwifo xarjebis Semcireba dadamatebiTi oficialuri dafinanseba.
- saxelmwifo finansebismarTva
gancorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
saxelmwifo dafinansebis marTvis reformisstrategiis safuZvelze sferoSi garkveulicvlilebebi moxda, rac pirvelyovlisa axalisabiujeto kodeqsis SemuSavebaSi gamoixata (2010 wlisianvarSi Sevida ZalaSi)xix.
saxelmwifos Sida auditisa da Semowmebis Sesaxebaxlad miRebuli kanonis Sesabamisad, saxelmwifosfinansuri reformis erT-erTi umTavresi mimarTulebasajaro seqtorSi saerTaSoriso sabuRaltrosistemisa da Sida auditis institutis danergva iyo.am kanonis miRebam 2010 wlis maisSi saxelmwifos Sidakontrolis erovnuli centris Seqmna ganapiroba.mTavrobis gadawyvetilebam, ar gamoeyenebina xarjebissaSualovadiani dagegmva (MTEF), 2008-2010 da 2009-2011wlebis biujetirebis procesSi finansur seqtorSiSeferxeba gamoiwvia. bolo wlebSi saqarTvelosbiujetSi saerTod ar gamoyenebula aRniSnuli sqema,vinaidan biujetSi mniSvnelovani cvlilebebis Setanis
xix http://mof.ge/show_law.aspx?id=419
43
saWiroebis nacvlad sabiujeto prioritetebSi ufroswrafi da gaumarTlebeli cvlilebebi Sevida.
mTavroba amzadebs yovelwliur strategiuldokuments saxelwodebiT “ZiriTadi monacemebi damimarTulebebi” (BDD), romelSic xazgasmuliasaSualovadiani reformebis programa da amocanebi.igi uzrunvelyofs saSualovadian makroekonomikurstruqturas, fiskalur resursebsa da fiskalurdafinansebas. aseve moicavs individualuri seqtorulistrategiis detalur aRwerilobas dasaxuliamocanebis misaRwevad. 2011-2014xx wlebis ZiriTadimonacemebi da mimarTulebebi parlamentsdasamtkiceblad waredgina.
gamowvevebi:
msoflio bankis prognoziTxxi, saqarTvelosTvismicemuli valis maCvenebeli gaTvaliswinebulia darCespirobiT zRvarze sakmaod dabla, magram valis marTva,momsaxurebis grafikis mixedviT, moiTxovs misgaqviTvas 2013 wlisaTvis. saxelmwifos mier arsebulisagareo valis mimdinare Rirebuleba ganisazRvreba2009 wlis mTliani Sida produqtis 25.8 procentiT,rac 2011 wlisaTvis 34.4 procentiT gaizarda.
saxelmwifos sagareo valis momsaxurebis koeficientiganisazRvra pirobiT zRvarze 25 procentiT dabla.
xx http://www.mof.ge/common/get_doc.aspx?doc_id=8113xxihttp://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2010/08/20/000334955_20100820032915/Rendered/PDF/549720revised01ecord100R20101018411.pdf
44
2013 wlisaTvis ramdenime msxvili gadasaxadiadagegmili, romelic erTmaneTs emTxveva, maTgangansakuTrebulad mniSvnelovania ori: erTia $500milioni evro-obligacia, xolo meore _ saerTaSorisosafinanso fondis programiT aRebuli vali.
saxelmwifos sagareo valis momsaxurebis koeficientimosalodnelia 2009 wels 5.2 procentidan 2012wlisaTvis 7.9 procentamde gaizardos da ukve 2013wlisaTvi man SesaZloa, miaRwios 18.8 procents.Semosavlebze valis momsaxurebis koeficienti imavesistemas mihyveba. saqarTvelom, winaswar, 2013 wlamdevalis momsaxurebis grafikis samarTavad da misiTandaTanobiT dafarvis mizniT, unda SeafasossakuTari SesaZleblobebi. mTavroba aRniSnavs, rom isapirebs CarTos bazrebi evroobligaciebis damatebiTdasafinanseblad.
-socialuri dacva ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis saqarTvelos saxelmwifo biujetismeoTxedi gansazRvrulia socialuriprogramebisaTvisxxii, rac aSkarad cxadyofs, romsaqarTvelos mTavroba am sferos erT-erTmniSvnelovan prioritetad miiCnevs.
2010 wels mTavrobam socialuri dacvis sistemisreformirebisaTvis da siRaribis zRvarisSesamcireblad rigi mniSvnelovani RonisZiebebigaatara. aseve ganxorcielda institucionalurireformebi, kerZod, moxda socialur muSakTa
xxii http://www.mof.ge/common/get_doc.aspx?doc_id=7372
45
momsaxurebisa da socialuri momsaxurebissaagentoebis regionuli sabWoebisinstitucionalizacia.
2010 wlis TebervalSi mTavrobam moiwona minimaluristandartebi saxelmwifo sadazRvevo programaSisamedicino momsaxurebis momwodebelTa monawileobiskuTxiT. samoqmedo gegmasa da dokumentSi xazgasmulia2010-2015 wlebis saxelmwifo strategia janmrTelobisxelSewyobis Sesaxeb, romelic ukve mzadaa da orivedokumenti saqarTvelos parlaments gansaxilveladwaredgineba.
gamowvevebi:
saWiroa saqarTvelom gaagrZelos efeqturisocialuri uzrunvelyofis sistemis Seqmna, raTagaaumjobesos socialurad mowyvladi jgufebis dacva.aseve uzrunvelyofili unda iqnas saSualovadianperiodSi gazrdili finansuri daxmarebis ufroTanabrad gadanawileba. es moiTxovs rogorcsocialuri transferebis efeqturobis mudmivgaumjobesebas, aseve jandacvis ufro xelmisawvdomisistemis danergvas, rac am sferos finansurimxadaWeriT iqneba SesaZlebeli. socialuritransferebis reforma mxars uWers ormxrivstrategias. erTi mxriv, gagrZeldes miznobrivisocialuri daxmarebis (TSA) programis efeqturobisgaumjobeseba, xolo meore mxriv, SemuSavdessocialuri uzrunvelyofis strategia. es moicavssocialuri transferebis zomebis konsolidacias, racmiznobrivi socialuri daxmarebis programiT arisgaTvaliswinebuli. jandacvis sistemaSi gatarebuli
46
reformebi, aseve, xels Seuwyobs ormagi SedegismiRwevas. erTi mxriv, gaWirvebuli mosaxleobisaTvissamedicino dazRvevis programebi ufro metsocialurad daucvel pirs moicavs, xolo meoremxriv, nawilobriv saxelmwifos mier dafinansebuliaxali samedicino dazRvevis programa kidev ufrogaaZlierebs sazogadoebis zedamxedvelobassamedicino dazRvevis seqtorSi.
-siRaribis daZleva ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
samedicino dazRvevis programa miznad isaxavdareformis gatarebas siRaribis zRvars miRma myofimoqalaqeebis mxardaWerisTvis. igi avaldebulebskerZo sadazRvevo kompaniebs, saqarTvelos regionebSisaavadmyofoebis ganaxlebasa da mSeneblobaSi miiRonmonawileoba da, amasTan, mosaxleobas samedicinodaxmareba gauwion.
2010 wlis ivnisSi Seiqmna miznobrivi socialuridaxmarebis sistema. imave dros aRniSnuli sistemissaSualebiT gadamowmda axlad miRebuli kriteriumebi,romlebic imas gulisxmoben, Tu ramdenad arissiRaribis zRvars miRma klasifikacia socialur-ekonomikuri mdgomareobiT gansazRvruli. saqarTvelosmTavrobam aseve daadgina axali wesebi, romlebicsocialurad daucveli ojaxebisaTvis erTianimonacemTa bazis Seqmnazea gaTvlili. amis saSualebiT,aseve fasdeba socialurad daucveli ojaxebissocialur-ekonomikuri mdgomareoba da iqmnebaregistraciis meqanizmi.
gamowvevebi:
47
socialuri uzrunvelyofis monitoringis kvlevis(UNICEF) Tanaxmad Sefasda siRaribis koeficienti,romelic 25.7 procentiT ganisazRvra (20.1% qalaqebSi,xolo 31.5% soflebSi). ukiduresi siRaribismaCvenebeli 9.9 procentia. ojaxebis 50.9 procenti kiacxadebs, rom maTi ekonomikuri mdgomareoba gasuliwlis ganmavlobaSi gauaresda, mxolod 2.3 procentisTqmiT is gaumjobesebulia. ekonomikuri mdgomareobisgauaresebis mizezad yvelaze ufro xSirad samuSaosdakargva saxeldebaxxiii.
umuSevrobis maCvenebeli gaizarda. 2007 wels is 13.3procenti iyo, 2008 wlisTvis ki 16.5 procentamde avidada 2009 wels man 18.5 procents miaRwia. 2010 wlismsoflio bankis globaluri monitoringis angariSismixedviT saqarTveloSi ukiduresad gaWirvebulTa fena(adamianebi, romlebic $1.25 ze naklebs xarjaven dReSi)gacilebiT ufro maRalia, vidre sxva mezobelqveynebSixxiv. magaliTad, azerbaijanelTa 2%-zenaklebia ukidures siRaribeSi, gansxvavebiTsaqarTvelosagan, sadac ukiduresi siRaribe 10%-zemaRalia.
- Sromis kodeqsi arganxorcielebula
2010 wels cvlilebebi ar momxdara
Sromis kanonmdeblobis gaumjobesebis an momuSaveTauflebebis dacvis kuTxiT, rogoricaa, magaliTad,gaficvis ufleba, aranairi progresi SeiniSneba. 2006
xxiiihttp://wwwwds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2010/08/20/000334955_20100820032915/Rendered/PDF/549720revised01ecord100R20101018411.pdfxxivhttp://issuu.com/world.bank.publications/docs/9780821383162?mode=embed&layout=http%3A%2F%2Fskin.issuu.com%2Fv%2Fcolor%2Flayout.xml&backgroundColor=CDCD74&showFlipBtn=true
48
wlis Sromis kodeqsi, romelic profesiulkavSirebTan yovelgvari winaswari konsultaciebisgareSe Seiqmna, saerTaSoriso Sromis organizaciis(ILO) standartebs ar Seesabamebaxxv. igi ar Seicavsdebulebebs profesiul kavSirebsa da damsaqmeblebsSoris molaparakebebis Taobaze, rac Sromisorganizaciis (ILO) konvenciiT momuSaveTa interesebisdasacavadaa gaTvaliswinebuli.
arsebuli SromiTi kanonmdebloba ar akmayofilebsevrokavSiris standartebs da ar Seesabameba evropissocialur qartias, romelic saqarTvelos mier 2005wlis ivlisSia ratificirebuli. es gansakuTrebiTexeba iseT fundamentur aspeqtebs, rogorebicaa:zeganakveTuri muSaobis anazRaureba da samsaxuridangaTavisuflebis procedurebi.
gamowvevebi:
Sromis kodeqsiT zeganakveTuri muSaobisanazRaurebisa da samsaxuridan gaTavisuflebisprocedurebis mxriv irRveva evropis socialuriqartia, romelic 2005 wels aris ratificirebulisaqarTvelos mier, anu imave wels, roca saqarTvelompiroba dado, rom is pativs scemda saerTaSorisoSromis organizaciis konvenciebs, “SeRavaTebiszogadi sistemis +” (GSP+) savaWro SeTanxmebidandaxmarebis misaRebad.
xxv http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=1909xxvi http://www.gtuc.ge/cms/index.php?option=com_content&view=article&id=419:2010-11-08-19-41-58&catid=12:front-page-items&lang=en&Itemid=&date=2011-02-01
49
saqarTvelos profkavSirebis konfederaciam xazigausva evrokomisiis angariSs, romelSic saqarTvelosmTavrobas mieca gafrTxileba, rom Tu saqarTvelosunda gaagrZelos sargebloba “SeRavaTebis zogadisistemiT +” (GSP+)xxvi miniWebuli savaWroupiratesobiT, maSin qveynis Sromis kodeqsi undaSeicvalos.
farTodaa aRiarebuli, rom saqarTvelos Sromiskodeqsi xels uSlis yvela dainteresebul mxaresSoris socialuri dialogis gamarTvas.
- konkurenciis politika ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2010 wels konkurenciis politikis kuTxiT odnaviganviTareba SeiniSneboda.
2010 wlis aprilSi saxelmwifos antimonopoliurmasamsaxurma, romelic 5 wlis win gauqmda, isev daiwyofunqcionireba. igi axali uwyebis TavisufalivaWrobisa da konkurenciis saagento nawilia.
gamowvevebi:
miuxedavad antimonopoliuri samsaxuris xelaxalidaarsebisa, mniSvnelovan sirTules warmoadgensrealurad konkurentuli biznesgaremos Camoyalibeba.
konkurenciis TvalsazrisiT arsebuli kanonmdeblobisSesaZleblobebi sakmaod SezRudulia.antimonopoliuri samsaxuris aRdgenis miznadmomxmarebelTa uflebebis dacva da konkurentunarianigaremos Seqmna saxeldeba, Tumca aRniSnuli saagento
50
jer ar aris uzrunvelyofili saWiro maregulirebeliinstrumentebiT.
Cans, kanonmdebloba aqamde ver icavda momxmarebelTauflebebs, ver axerxebda bazarze SeeCerebinakompaniebi, romlebic bazarze dominantebadCamoyalibdnen, igi agreTve, ver aregulirebdakompaniaTa Serwymas. aRniSnulis gaTvaliswinebiT,Tavisufali vaWrobisa da konkurenciis saagentosdamoukideblobis uzrunvelyofa mniSvnelovaniamocanaa.
ar arsebobs meqanizmebi (mag.: samarTlis sistema,romelic ewinaaRmdegeba monopoliur qmedebebs damxars uWers konkurenciis ganviTarebas,antimonopoliuri kontrolis sistema, Setyobinebebi anjarimebi), romlebsac antimonopoliuri samsaxurismier miRebul gadawyvetilebebs aRasrulebs.
- vaWrobis sakiTxebi ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis ianvarSi saqarTvelos kanonmdeblobaSiTavisufali vaWrobisa da konkurenciis SesaxebSesworebebi iqna Setanili. TebervalSi ki prezidentmakonkurenciis maregulirebeli axali damoukidebeliorganos Sesaqmnelad rezolucia gasca.
2010 wlis martidan ZalaSi Sevida Sesworebebisagadasaxado kodeqsSi, romelTa safuZvelzec sabaJotarifi unda miuaxlovdes msoflios vaWrobisorganizaciis tarifebs. aseve gaTanabrda saaqcizogadasaxadi rogorc adgilobrivad warmoebulTambaqoze, aseve importirebulze. es imaze mianiSnebs,rom saqarTvelos sabaJo tarifebi gauTanabrdeba
51
msoflio vaWrobis organizaciis mimarT aRebulvaldebulebebs.
gamowvevebi:
axali kanonmdebloba da regulaciebi TavisufalvaWrobasa da konkurenciaze efeqturad unda Sefasdes2011 wels, anu maSin, roca misi ganxorcielebadaiwyeba.
2.3 sajaro samsaxuris reformasajaro samsaxuris reformis ganxorcielebisa da ganviTarebis gagrZeleba misi modernizaciis,angariSvaldebulebisa da gamWvirvalobis mizniT- saWiroa sajarosamsaxuris reformisstrategiisa dakanonmdeblobis miRebakargi mmarTvelobisaTvisda gamWvirvalobisgasaumjobeseblad
arganxorcielebula
2010 wlis mimdinareoba
2010 wels saqarTvelos kanonmdeblobaSi sajarosamsaxuris kuTxiT araviTari mniSvnelovanicvlileba gatarebula da arc reformis strategiaSemuSavebula.
gamowvevebi:
sajaro samsaxuris biurom (CBS) Tavis vebgverdzesajaro samsaxuris axali kodeqsis proeqti dareformis ZiriTadi principebi gamoaqveyna. miuxedavadsajaro samsaxuris biuros (CBS) gancxadebisa, romaRniSnul kodeqss 2010 wlis bolosaTvis ukve undagaevlo sakanonmdeblo procesi, jer es ar momxdara.sajaro samsaxuris kodeqsis proeqtis sajaroganxilva ar gamarTula, imis miuxedavad, romwarmodgenili marTvis axali midgomebiT aqamdearsebul sistemaSi mniSvnelovani cvlileba moxdeba.proeqtSi yuradReba gamaxvilebulia mmarTvelobis
52
gazrdil Tavisuflebaze, saxelmwifo regulaciebisSemcirebaze da saxelmwifo samsaxurSi sabazroprincipebis Semotanaze. Tumca, proeqti veruzrunvelyofs gamWvirvalobisa daangariSvaldebulebis saTanado meqanizmebs. proeqtiaseve ar moicavs sajaro administraciis politikurigavlenisagan dacvas verc sakanonmdeblo da vercpraqtikul doneze.
- saWiroa gagrZeldessajaro administrirebisreforma da misimodernizaciaangariSvaldebulebisa dagamWvirvalobis mizniT.
- reformaTa SesrulebisSefaseba da premiebissistema
arganxorcielebula
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlisaTvis jer kidev bevri problemaa sajarosamsaxuris angariSvaldebulebisa da gamWvirvalobisdonis TvalsazrisiT.
gamowvevebi:
saqarTvelos sajaro samsaxurSi ar arsebobsSefasebis sistema, Tumca premiebi administraciisyvela safexurze gaicema da sajaro mosamsaxureTaSemosavlis mniSvnelovan nawils Seadgens. fuladiwaxalisebis safuZveli naTeli ar aris da premirebaTiTqmis yovelTvis yovelTviur xelfaszeregularuli danamatis saxiT gaicema.
sajaro informaciis moTxovnebma, rom saministroebswlis ganmavlobaSi gadaxdili premiebis raodenobagamoeqveyenbinaT, araerTgvarovani Sedegebi gamoiRo.zogierTma saministrom maRali Tanamdebobis pirebzegacemuli wliur premiis odenoba gamoqveyna, sxvasaministroebma ki saidumloebis dacvis motiviT(Tavdacvisa da Sinagan saqmeTa saministroebi) uariganacxades am informaciis gacemaze. nacvlad imisdadasturebisa, rom premiaTa monacemebi sajaroa da
53
asec unda moeqcnen mas sajaro samsaxurSi, iusticiissaministros Tanamdebobis pirebis TqmiT, ukvemimdinareobs Sesabamis miTiTebebze muSaoba,romlebic mTeli sajaro samsaxuris masStabiTsaerTo praqtikis SemuSavebas uzrunvelyofs.
sajaro samsaxuris kodeqsis axal proeqtSi amsakiTxs yuradReba ar eqceva. SemoTavazebis Tanaxmad,mocemuli organos xelmZRvanelma Sefaseba sakuTariSexedulebusamebr unda gaakeTos, saxelmwifosmiTiTebebisa da zedamxedvelobis gareSe.
miuxedavad imisa, rom saqarTvelos sajaroadministraciis reformebis devizad modernizaciarCeba, politikis dagegmva da iniciativebis riskebisada qmedunarianobis realisturi Sefaseba kvlavac arxdeba.
- saxelmwifo Sesyidvebi ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
saxelmwifo Sesyidvebi saqarTveloSi korufciis erT-erT yvelaze mniSvnelovan wyarod rCeba. GTZ-isgamokvlevis Tanaxmad, kerZo seqtors SesyidvebisamJamindeli sistemis mimarT Zalian dabali ndobaaqvs. biznesmenebis TqmiT, momxiblavixelSekrulebebiT mxolod is kompaniebijildovdebian, romlebic garkveulwiladdakavSirebulni arian maRali Tanamdebobis pirebTan,da rom garkveuli qrTami an maRali TanamdebobispirebTan axlo kavSirebi xSirad zogierTimniSvnelovani saxelmwifo organos tenderSigamarjvebis winapirobaa.
2010 wlis 1 dekembridan saqarTveloSi Sesyidvebis
54
axali, ambiciuri eleqtronuli sistema Sevida(saTanado Sesworebebi saxelmwifo SesyidvebiskanonSi 2010 wlis 26 oqtombers Sevida). sajarosamarTlis yvela pirs moeTxoveba, gamoiyenos axalieleqtronuli platforma, rom saqonlisa damomsaxurebis Sesyidva konkurentuli iyos.konkurentuli tenderebis zRvari sakmaod dabalia.axali sistemis saSualebiT Sesyidvebze yveladokumenti da monacemi pirvelad Seinaxebaeleqtronulad da, saxelmwifo Sesyidvebis saagentosxelmZRvanelobis gancxadebiT, am informaciisumetesoba sazogadoebisaTvis xelmisawvdomi iqnebaeleqtronuli monacemTa bazis saSualebiT, yvelagancxadebis, xelmowerili kontraqtebisa dadamatebiTi satendero dokumentaciis CaTvliT.kontraqtis gamarjvebulis gamosavlenadgamoyenebuli erTaderTi kriteriumi fasi iqneba.
tenderebis procesSi gamovlenili xarvezebisa dadarRvevebis saCivrebis gansaxilvelad Seiqmna sabWo,romelSic arasamTavrobo organizaciebic arianwarmomadgenili.
saxelmwifo Sesyidvebis sistemis reforma sworimimarTulebiT gadadgmuli nabijia. Sedegad, SeiqmnebagamWvirvale da avtomatizirebuli satenderoprocesi, rac mniSvnelovnad Seamcirebs korufciisada darRvevebis risks.
gamowvevebi:
axali midgoma Sesyidvebis saerTaSorisoeqspertebisaTvis, garkveulwilad, sakamaToa.
55
saxelmwifo Sesyidvebis saagentosa da sxvasaxelmwifo uwyebebs SezRuduli resursebi dagamocdileba aqvT satendero ganacxadis detalebisada Sesabamisi xarisxis kriteriumebisgansazRvrisaTvis. Sesyiduli saqonlisa damomsaxurebis xarisxis zedamxedveloba axalisistemis mTavari gamowvevebia. aRsaniSnavia isic, romprezidentis fondidan, aseve premier ministrisa daTbilisis meris sarezervo fondebidan gacemulidafinanseba gaTavisuflebulia konkurentulisatendero procesis valdebulebisagan da amfondebis xarjva kvlav bundovani rCeba.
Sesyidvebis axali sistemis warmatebebi 2011 wlisbolosTvis unda Sefasdes, am droisTvis sistemaSiaRmoCenili xarvezebis gasworeba igegmeba.
saxelmwifo Sesyidvebis saagento miznad isaxavsbolo wlebSi xelmowerili Sesyidvebis kontraqtebicifrul formatSi gadaiyvanos. amJamad Sesyidvebiskontraqtebis sistemuri daarqiveba ar xdeba daamitom saxelmwifo Sesyidvebis saagentos sajaroinformaciis moTxovnaze amomwuravi pasuxisaTvissaWiro resursi ara aqvs. Sedegad, sazogadoebaskontraqtebze xeli praqtikulad ar miuwvdeba.
- sajaro Sida kontroli,gare auditi da kontroli
-ganxorcielebisprocesSia, TumcasakiTxi kvlavaqtualuria
2010 wlis mimdinareoba
kanoni sajaro Sida auditisa da inspeqtirebisSesaxeb 2010 wlis 26 marts iqna miRebuli.
gamowvevebi:
erTiani sakanonmdeblo CarCos miReba Sida auditis
56
regulirebisaTvis, TavisTavad, win gadadgmulinabijia. Tumca, axali kanonmdeblobiT ver xerxdebaSida kontrolis sistemaSi arsebuli sisusteebisaRmofxvra.
_ ar arsebobs garantirebuli damcavi meqanizmi,romelic Sida auditoris damoukideblobasa damiukerZoeblobas uzrunvelyofs. kanoni auditorTadamoukideblobas da SefasebebisaTvis saWirodokumentebze srul xelmisawvdomobas iTvaliswinebs.maT Soris imasac, rom Sida auditidan erT adamiansmainc miuwvdebodes xeli saidumlo dokumentebze.amis miuxedavad, warsuli gamocdileba cxadyofs,rom Sida auditis ofisis xelmZRvanelebidaaxloebiT iseTive sixSiriT icvlebian, rogorcministrebi. Tuki auditori iseT garemoSi xvdeba,sadac is ar aris daculi politikuri Carevisagan daministris survilzea damokidebuli eqneba Tu ara massamsaxuri, misi damoukidebloba, ra Tqma unda,kiTxvis niSnis qveS dgas. specialuri garantiebisminiWebiT auditorTa damoukidebloba gacilebiTukeT SeiZleboda yofiliyo daculi; magaliTad:auditorTa gansazRvruli droiT daniSvna,auditoris gaTavisuflebis SemTxvevaSi detaluriaxsna-ganmartebis moTxovna da a.S.
_ Sida Semowmebis wamowyebasTan dakavSirebuliproblemebi kvlavac aqtualuria. Sida auditimxolod dawesebulebis xelmZRvanlis werilobiTibrZanebis safuZvelze SeiZleba daiwyos. rac Sidaaudits kvlavac organos aRmasrulebelzedamokidebuls tovebs. es situacia metad problemuriSeiZleba AaRmoCndes aRmasruleblis mier
57
Zalauflebis borotad gamoyenebisa da interesTa
konfliqtis SemTxvevaSi. am sakiTxTan asevedakavSirebulia inspeqciebis (rogorc adre Sidaaudits ewodeboda) erTi funqciis - organizaciismuSaobasTan dakavSirebul nebismier sakiTxzesaCivris miRebis gamotoveba. axali kanonis miRebamdesavaldebulo iyo saCivrebze reagirebis moxdena,Tumca gamoZieba mxolod aRmasruleblisgankargulebiT SieZleboda dawyebuliyo.
_ damatebiT unda aRiniSnos, rom kanonmdeblobaganasxvavebs auditis oTx ZiriTad tips. Tumcagamoyofilia Sesabamisobis, operaciuli,efeqtianobisa da finansuri auditebi, maTi samoqmedosferoebi erTmaneTisgan naTlad araa gamoyofili.operaciuli auditi swavlobs obieqtis funqciobisada marTvis procedurebis mwarmoeblurobas,ekonomiurobasa da efeqturobas; finansuri auditiamowmebs buRaltrul aRricxvasa da angariSgebasmoqmed standartebTan maTi Sesabamisobis dadgenismizniT; Sesabamisobis auditi saxelmwifo saxsrebis,saxelmwifos sxva materialuri faseulobebis,saxelmwifos qonebrivi Rirebulebis aramaterialurisikeTeebis xarjvis, gamoyenebis, marTvisa da dacviskanonierebisa da miznobriobis Seswavlasa daanalizs aRniSnavs; efeqtianobis auditi kisaxelmwifo programebis Sedgenis, sainvesticio,finansuri, adamianuri, materialuri da sxvaresursebis gamoyenebis, marTvis sferoSiganxorcielebuli saqmianobisa da miRebuligadawyvetilebis mizanSewonilobis, ekonomiurobisada Sedegobriobis analizsa da Sefasebas gulisxmobs.
58
_ kanonSi operaciuli auditisa da riskis marTvaSi
auditis rolis Semotana Seqebas imsaxurebs. Tumca,aRniSnuli debulebebis Sesruleba sakmaod Zneliiqneba manam, sanam auditoruli erTeulisaTvisgamoyofili ar iqneba sakmarisi adamianuri damaterialuri resursebi. warsulSi Sida auditiserTeulebi yovelTvis arasakmarisi finansuri daadamianuri resursebis pirobebSi muSaobdnen. aseve,auditorTa umetesobas buRaltruli ganaTlebahqonda da, Sesabamisad, ZiriTadad finansuri auditiTiyvnen dakavebulni. maTi muSaobis meore mTavaraspeqts disciplinis kuTxiT TanamSromelTa
Semowmeba warmoadgenda. auditorebi iniSnavdnensamsaxurSi dagvianebisa da gacdenebis faqtebs daSesabamisi finansuri sanqciebis rekomendaciebsac
iZleodnen. sanam axali auditoruli erTeulebi axalivaldebulebebis Sesasruleblad kvalificirebulipersonaliT ar gaZlierdeba, axali mandatis efeqtiminimaluri iqneba.
2.4 korufciis winaaRmdeg brZola- garantirebuliprogresisaTvis saWiroa,korufciis winaaRmdegevrosabWos saxelmwifoTajgufis (GRECO)rekomendaciebisganxorcieleba
ganxorcielebisprocesSia
2010 wels cvlilebebi ar momxdara
gamowvevebi:
ukanaskneli, 2009 wlis angariSis Tanaxmad, GRECO-smier wamoyenebuli ramdenime rekomendacia nawilobrivSesrulda.
Tumca sajaro samsaxurSi interesTa konfliqtisa dakorufciis Sesaxeb saqarTvelos kanonSi mamxileblisdacvis Tavi aris Sesuli, ZiriTadi problemebi mis
59
praqtikul ganxorcielebaSia.
2010 wlis seqtemberSi miRebuli saqarTveloserovnuli antikorufciuli strategia 2012 wlisaTvismamxilebelTa dacvis kuTxiT Semdeg miznebs saxavs:
_ sajaro samsaxuris biuros mier sajaromoxeleebisaTvis axali kanonmdeblobaze treningebisCatareba (Tumca samoqmedo gegmaSi aRniSnulia, romamisaTvis arasakmarisi finansuri saxsrebia).
_ arsebuli kanonmdeblobis gaumjobeseba damimxilebelTa dacvaze saxelmZRvanelo principebisSedgena.
es miznebi, Cveni azriT, sakmaod bundovania. kanonikontrolis palatas uflebamosilebas aniWebs,ganaxorcielos sabiujeto xarjebis finansuri da
efeqturobis Semowmeba. Tumca kontrolis palatasjer kidev ar gaaCnia sakmarisi SesaZlebloba dakompetencia Tavisi uflebamosilebis efeqturadgansaxorcieleblad. palatis auditorebi ubralod
amowmeben qviTrebs da ara imas, marTlაc iqna Tu araaRniSnuli saqoneli an momsaxureba miRebuli, anSesabamisi xarisxis iyo Tu ara igi. amitom maTiSesaZlebloba, aRmoaCinon da daafiqsiron gayalbebaan sxva kanondarRveva, SezRudulia. palatis 2009-2011wlebis strategia aRiarebs amgvari auditisCasatareblad meTodologiis ararsebobas daaRniSnavs, rom efeqturobis auditis ganxorcieleba2012 wlamde mainc ar daiwyeba. SeferxebaTa nawiliadamianuri resursebisa da eqspertizis, aseve palatis
60
SigniT SesaZleblobebis ganviTarebisaTvisaucilebeli drois naklebobas ukavSirdeba.kontrolis palatis kidev erTi sisuste is aris, rommas ara aqvs sakmarisi politikuri gavlena, romuzrunvelyos auditebis Sedegad SemuSavebulirekomendaciebis ganxorcieleba.
marTalia saqarTvelos informaciis Tavisuflebissakmaod kargi kanonmdebloba aqvs, misi Sesrulebisxarisxi gansxvavebulia sajaro dawesebulebebisa damoTxovili informaciis tipis mixedviT. informaciismomTxovns SeuZlia sajaro dawesebulebas sajaroinformaciis gacemaze uaris gamo uCivlos darogorc wesi, sasamarTloSi saqmec moigos, Tumca, amdroisaTvis moTxovili informacia xSirad ukvenaklebad mniSvnelovania.Tumca sasamarTlo unda iyos kanonis sruladganxorcielebis garantori, bolo wlis ganmavlobaSiTavad sasamarTlo ar aRmoCnda kanonis erTguli.
gamoikveTa axali sagangaSo mdgomareoba, rodesacyvela donis sasamarTlo uars acxadebs sajaroinformaciis gacemaze. uaris mizezi yvelaSemTxvevaSi erTia - rom sasamarTlo Txovnisdasakmayofileblad administraciuli resursismobilizebas ar Tvlis gadaudebel aucileblobad.
- sakuTrebis uflebisdacva
arganxorcielebula
2010 wlis mimdinareoba
msoflio bankis 2010/2011 wlebis globalurikonkurentulobis indeqsis maCvenebliT 139 qveyanasSoris saqarTvelo sakuTrebis uflebis dacviskuTxiT 120-e adgilzea. 2009 wlis dasasrulsa da 2010
61
wels sakuTrebaze uflebis darRvevebis axali talRadaiwyo, romlis drosac saxelmwifos mier kerZo
sakuTrebis mitacebis mravali SemTxvevaა aRricxuli.
gamowvevebi:
sakuTrebis uflebis dacva saqarTvelosaTvis kvlavseriozuli problemaa. SemTxvevaTa umetesobadafiqsirda im teritoriis siaxloves, sadacturistuli infrastruqtura viTardeba, kerZodsvaneTSi (mestia) da anakliaSi, Savi zRvis sanapirozolSi.
sakuTrebis uflebebis darRvevaTa am axal talRaswin uZRoda sxva darRvevebi, rac turizmisgansaviTareblad ganxorcielebul samTavrobo
iniciaTivebs ukavSirdeboda. magaliTad, 2006-7 wlebSidafiqsirebulia darRvevis faqtebze siRnaRSi daTbilisSi, riyeze.
- sajaro xarjebisgamWvirvaloba(prezidentis, Tbilisismerisa da mTavrobis sxvasarezervo fondebisCaTvliT)
arganxorcielebula
2010 wlis mimdinareoba
miuxedavad samoqalaqo sazogadoebis organizaciaTamxridan uwyveti kritikisa, saqarTvelos mTavrobaarafers akeTebs prezidentis, mTavrobisa daTbilisis meris sarezervo fondebidan gamoyofilixarjebis gamWvirvalobis gaumjobesebisTvis. 2011wlis biujetis xarjebis mniSvnelovani Semcirebismiuxedavad, sarezervo fondebis dafinanseba maincgaizrdeba.
gamowvevebi:
62
danaxarjebis gamWvirvaloba prezidentis, mTavrobisada Tbilisis meris sarezervo fondebidan isevproblemuria. aRniSnuli fondebi gauTvaliswinebeliSemTxvevebisaTvis aris gankuTvnili, magramrealurad, mas SeuzRudavad, survilisamebr iyeneben,magaliTad, saqarTvelos evroviziis konkursSimonawileobis damatebiT dasafinanseblad. aqve undaaRiniSnos, rom fondidan daxarjul Tanxassaxelmwifo Sesyidvebis kanonmdebloba ar faravs,rac Sesyidvebs arakonkurentuls da Sesabamisad,ufro Zvirsac xdis. xarjebisaTvis saudumlostatusis mieniWeba mas informaciis TavisuflebiskanonisaTvis xelmiuwvdomels xdis da srulad icavssazogadoebrivi zedamxedvelobisagan.
- maRali TanamdebobispirTa korumpirebulobissakiTxi
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis Semodgomaze ramdenime gaxmaurebuligamoZieba da dapatimreba moxda. es mniSvnelovanicvlileba iyo, radgan 2009 welsa da 2010 dasawyisSimaRali Tanamdebobis pirebis winaaRmdeg korufciisbraldebiT gamoZiebebi sajaro ar gamxdara.
seqtemberSi kontrolis palatis mier aRmoCenilidarRvevebis safuZvelze prokuraturam daakavajandacvis ministris yofili moadgile. es saqmesaministros mier vaqcinaciis programiTganxorcielebul Sesyidvebs exeboda. oqtomberSi kiganaTlebisa da mecnierebis ministris yofilimoadgile daakaves jer saministros Sida auditisganyofilebis Semowmebis, xolo Semdgomprokuraturis mier Catarebuli gamoZiebissafuZvelze. mas bralad daedo qrTamis aReba, romkerZo kompanias gaemarjva tenderSi. saministros sxva
63
ramdenime yofili Tanamdebobis piri manmade imavesaqmeSi monawileobis braldebiT daakaves.kontrolis palatam aseve gamoaqveyna informaciafinansTa saministroSi SesyidvebTan dakavSirebuldarRvevebze, romelsac prokuratura ganixilavs.
gamowvevebi:
wvrili korufcia saqarTveloSi mniSvnelovanproblemas aRar warmoadgens. yvelaze problemuriamsxvili korufciis faqtebi, romelTa damtkicebaufro rTulia. tenderebi da msxvili sainvesticiogarigebebi amis mTavar wyarod iTvleba. 2010 wlissaqmeebi cxadyofs korufciis faqtebis gamovlenisada gamoZiebis gaumjobesebul unars saxelmwifoorganoebSi, magram am ramdenime saqmiT dabejiTebuli
daskvnebis gamotana SeuZlebelia. Sesyidvebis axalieleqtronuli sistemis efeqturobas ki momavaligviCvenebs.
- samoqalaqosazogadoebis CarTvasajaro politikisdagegmvasa daganxorcielebaSi
ganxorcielebisprocesSia, TumcasakiTxi kvlavaqtualuria
2010 wlis mimdinareoba
miuxedavad imisa, rom samoqalaqo sazogadoebrivorganizaciebs xSirad iwveven sajaro politikisdagegmvaSi monawileobis misaRebad, amas realuriSedegebi iSviaTad moaqvs.
magaliTad, 2010 wlis seqtembris dasawyisSiantikorufciulma sakoordinacio sabWomsaxelmwifosantikorufciuli strategiis samoqmedogegma miiRo. samoqalaqo sazogadoebrivorganizaciebs naklebi SesaZlebloba hqondaT,CarTuliyvnen am dokumentis momzadebaSi. 2010 wlis
64
zafxulSi dokumentze muSaobis procesi ramdenjermedaiwyo da SeCerda, sabolood ki samoqalaqosazogadoebrivi organizaciebis monawileobis gareSeSemuSavda. gegma sabWos mdivnisa da arasamTavroboorganizaciebis samuSao Sexvedridan or dReSidamtkicda. arasamTavrobo organizaciebs rommoeswroT TavianTi rekomendaciebisa da komentarebisSemuSaveba, saeWvoa, rom isini dokumentis miRebamdegaTvaliswinebuli yofiliyo.
korufciis winaaRmdeg brZolaSi arasamTavroboorganizaciebis monawileobaze saubrisasa, aRsaniSnia,rom wina wlebTan SedarebiT 2010 wels mdgomareobagamosworda. Tumca, arasamTavroboebis monawileobisSesaZleblobebi mainc sakmaod usistemo dazedapirulia. 2009 wlidan antikorufciulisakoordinacio sabWos mudmivi wevria orisazogadoebrivi organizacia: saqarTvelosaxalgazrda iuristTa asociacia (GYLA) dasaerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelo (TI). 2010wlis dasawyisSi sabWom SeimuSava da miiRo axaliantikorufciuli strategia. saqarTvelosaxalgazrda iuristTa asociaciisa (GYLA) dasaerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelos (TI) miergakeTebuli zogierTi SeniSvna saboloo dokumentSiSevida, vinaidan sabWom amisaTvis sakmarisi drogamoyo. Tumca, ramdenime principuli rekomendaciaar iyo gaziarebuli da sazogadoebriv organizaciebsmonawileoba ar miuRia strategiis proeqtisSemuSavebaSi. maT mxolod saboloo versiaze gaakeTeskomentari.
65
2010 wels konstituciis cvlilebebic imave principiTmoxda. procesi xangrZlivi da sakmaod Ria, magrammouwesrigebeli iyo.
gamowvevebi:
samoqalaqo sazogadoebas sazogadoebrivi politikisdagegmvaze kvlavac mcire gavlena aqvs. miuxedavadimisa, rom mTavroba ufro xSirad cdilobs maTCarTvas, amis efeqturad da qmediTad ganxorcielebasjer ver axerxebs. realuri monawileobis nacvlad aminiciativebis umetesoba miznad ufro sazogadoebrivimonawileobis arsebobis dadasturebas isaxavs.konsultaciebis gamotovebisas Tanamdebobis pirebixandaxan reformebis procesebis siwrafes imizezeben.
reformisa da ganviTarebis politikaSi samoqalaqosazogadoebis CarTulobisTvis politikuri garemocerT-erTi xelisSemSleli mizezia. arasamTavroboorganizaciebis rekomendaciebi naklebad moqmedebspolitikur gadawyvetilebebze, vinaidan mmarTvelipartia srulad dominirebs parlamentSi da gavlenasaxdens mediaze, rac aadvilebs sakanonmdenloproeqtze arasamTavrobo organizaciebis miergamoTqmuli kritikis ignorirebas. amasTan,arasamTavrobo organizaciebis monawileobas isicamcirebs, rom kanonproeqtebi yovelTvis droulad arxdeba sajaro. dialogi sazogadoebrivorganizaciebsa da mTavrobas Sorisinstitucionalizirebuli araa, amitomxelisuflebisadmi kritikulad ganwyobili
66
organizaciebis dialogSi monawileobaSezRuduliaxxvii .
mediis gamWvirvalobaze axali kanonmdeblobisSemuSavebis procesi kidev erTxel avlens mTavrobismuSaobaSi arasamTavrobo organizaciebismonawileobis sirTuleebs. saqarTvelos mediisasociaciam 2010 wlis dasawyisSi beWdur mediaSimonopoliis Camoyalibebis Sesaxeb xmebis sapasuxodsakanonmdeblo cvilebebis proeqtze daiwyo muSaoba.asociaciam kanonproeqti parlaments martSiwarudgina. mTeli wlis ganmavlobaSi maT sxvadasxvacvlilebis rva kanonproeqti SeimuSaves dasazogadoebas 26 oqtombers warudgines. dagegmilkonferenciamde erTi dRiT adre ki parlamentisTavmjdomarem daviT baqraZem moulodneladganacxada mediis mflobelobis gamWvirvalobisgazrdis mizniT mTavrobis mier inicirebulisakanonmdeblo cvlilebebis Sesaxeb. es sakiTxiasociaciis mier wardgenili winadedebebidan erT-erTi iyo. konkretul kanonproeqtze muSaobaparlamentis iuridiul sakiTxTa komitets daevala,romelic acxadebs, rom muSaobis procesSi ramdenimesazogadoebriv organizaciasac Sexvda. es informaciaramdenime dasaxelebulma organizaciamac daadastura.saqarTvelos mediis asociacia ki uaryofskonsultaciebis faqts.
noembris dasawyisSi, erTsa da imave dRes, mediis
xxvii erovnuli antikorufciuli sistemis analizi, Tavi samoqalaqo sazogadoebis Sesaxeb, saerTaSoriso gamWvirvaloba _saqarTvelo, 2011 wlis TebervlisaTvis dagegmili angariSi
67
kanonmdeblobis Sesaxeb parlamentSi ori sxvadasxvaproeqti Sevida. erTi saparlamento umravlesobismxridan (romelzec iuridiul sakiTxTa komitetmaimuSava), xolo meore - saqarTvelos mediisasociaciis samuSao jgufis mxridan. es istoriapolitikis dagegmvis sakmaod rTuli procesis kargiilustraciaa. Tumca, dadebiT movlenad undaCaiTvalos faqti, rom saqarTvelos mediisasociacias saSualeba mieca, cvlilebaTa sakuTariversia waredgina parlamentisTvis da farTosazogadoebisTvis.
- gamWvirvaleprivatizaciis procesisganxorcieleba, rogorcqonebis CamorTmevis, aseveprivatizaciisprocesualuri gamarTviskuTxiT
2010 wlis mimdinareoba
miuxedavad privatizaciis maregulirebelkanonmdeblobaSi Sesuli rigi Sesworebebisa,privatizaciis procesis gamWvirvaloba mainc ar arisuzrunvelyofili. cvlilebaTa umravlesoba miznadisaxavda saprivatizacio obieqtebis raodenobisgazrdas, rac sabiujeto SemosavlebisadmisamTavrobo interesis gaTvaliswinebiT arc arisgasakviri.
gamowvevebi:
sazogadoebis xelmisawvdomoba privatizaciasTandakavSirebul informaciaze kvlavac problemuria damTavrobis mxridan mdgomareobis gamosasworebladZalisxmeva ar yofila. amis nacvlad, sajaroorganizaciebi dainteresebuli mxareebisaTvis sajaroinformaciis gacemas yovelmxriv zRudaven da`arCeviTi Riaobis” praqtikas ayalibeben. es praqtika
68
imis fiqris safuZvels iZleva, rom saidumlosaprivatizacio kontraqtebi, romlebic Cveulebriv,did infrastruqturuli ganviTarebis (Tbilisi,mcxeTa, rusTavis wyliT momaragebisa dakanalizaciis sistema) da/an wiaRiseulis mopovebis(WiaTurmanganumi) proeqtebs Seexeba, SesaZloaukanono an sazogadoebrivi interesis sawinaaRmdegopirobebs moicavdes.
amasTan, saintereso tendenciebi gamovlinda, kerZod:Tuki kontraqti Tavidanve komerciul saidumloebaswarmoadgens, saxelmwifo organoebi sakontraqtovaldebulebebis Sesrulebis informaciasacasaidumloeben (Tuki maT es informacia saerTodaqvT). Tumca, aris SemTxvevebi, rodesac kontraqtixelmisawvdomia, magram informacia valdebulebebisSesrulebis Sesab saerTod miuwvdomeli.xxviii
gaumWvirvale privatizacia, imis nacvlad, rominvestorebi axali, patiosani da mdgradi biznesisSesaqmnelad moizidos, miznad isaxavs sabiujetoSemosavlebis moklevadian zrdas,
2.5 statistikis reforma- statistikis erovnulisamsaxuris reforma
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis aprilSi daarsda saqarTvelos statistikiserovnuli samsaxuri (Geostat-i), romelmac ekonomikissaministroze daqvemdebarebuli manamde arsebulistatistikis departamenti Secvala. aRniSnuli
xxviii saxelmwifos mier kerZo sakuTrebis agresiuli privatizaciis politika an “privatizaciis qarTuli stili”-2,www.greenalt.org
69
reforma statistikis departamentma wamoiwyodepartamentis teritoriuli ofisebisa daTanamSromelTa Sesabamisi raodenobis gasazrdelad.
gamowvevebi:
jer kidev aris eWvi, Tu ramdenad damoukidebeliorganoa statistikis erovnuli samsaxuri da, amavedros, misi efeqturobac kiTxvis niSnis qveS dadga.aRniSnuli uwyebis sabiujeto dafinanseba Semcirdada Tu 2009 wels is 4,5 milioni lariTganisazRvreboda, 2010 wels 3,2 milion laramdeSemcirda. bolo wlebSi biujetis CamoWris gamoramdenjerme moxda TanamSromelTa Semcireba. amansakmaod negatiuri Sedegi gamoiRo, gansakuTrebiTxazgasasmelia, rom SemcirebaSi moyvnen gamocdiliprofesionalebi.
2.6 mediis Tavisuflebis uzrunvelyofa. arsebuli kanonmdeblobis – kanoni mauwyeblobis Sesaxeb dakanoni sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb – dacviTa da ganxorcielebiT.
70
- mediis mflobelTagamWvirvaloba
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
saqarTveloSi mediis mflobelTa sakiTxi kvlavbundovani rCeba. umetes SemTxvevaSi im pirTa vinaoba,romlebic akontroleben an afinanseben medias,sazogadoebisaTvis ucnobia, radgan mediis mflobelikompaniebi registrirebulia ofSorul zonebSi. aseTi“ucnobi” mflobelebi hyavs qveynis yvelazepopularul da amave dros, samidan or nacionalurmauwyebels - “imeds” da “rusTavi 2”.
Tumca, es viTareba SeiZleba 2011 wels Seicvalos.2010 wlis noemberSi, mediis mflobelTa da finansurigamWvirvalobis gaumjobesebis iniciativiT gamovidasaqarTvelos parlamentis Tavmjdomare daviT baqraZe.parlaments ori sakanonmdeblo proeqti waredgina.erTi iniciaitiva ekuTvnis saparlamentoumravlesobas, xolo meore – samoqalaqosazogadoebis sainiciativo jgufs, romelsac mxarsuWeren JurnalistTa uflebebze, mediis da zogadad,sityvisa da gamoxatvis Tavisuflebis sakiTxebzemomuSave iuristebi, Jurnalistebi, media aqtivistebi.saqarTvelos parlamentis iuridiulma komitetma ametapze mxolod mediis mesakuTreTa gamWvirvalobissakiTxze gamarTa konsultaciebi da danarCenisakiTxebis ganxilva sagazafxulo sesiisTvis gadado.saparlamento umravlesobis mier inicirebulikanonproeqtis ramdenime sakomiteto ganxilvagaimarTa. monawileobis miReba SeeZlo yveladainteresebul pirs, maT Soris, mediis, samoqalaqosazogadoebis, saganmanaTleblo da akademiuriseqtoris, saerTaSoriso Tanamegobrobiswarmomadgenlebs.
71
swored am sajaro ganxilvebis procesSi samoqalaqosazogadoebam miaRwia SeTanxmebas, romlis Sedegadac,saerTod aikrZaleba mediis mflobeli kompaniebisregistracia ofSorul zonebSi. Tavdapirvelad,mmarTveli partiis mier warmodgenili proeqtiiTvaliswinebda samauwyeblo kompaniis pirdapiri anarapirdapiri mflobelebis ofSorul zonebSiregistraciis mxolod 10%-mde SezRudvas.
gamowvevebi:
samoqalaqo sazogadoebis mier inicirebulikanonproeqti mediis kanonmdeblobis kidev ramdenimekompleqsur cvlilebas moicavs da miznad isaxavsmediis garemos gaumjobesebas. es samoqalaqoiniciativa mflobelobis gamWvirvalobasTan erTad,sxva sakiTxebsac iTvaliswinebs. mag: mediis finansurgamWvirvalobas, sajaro informaciisxelmisawvdomobis gasaumjobeseblad procedurebisgamartivebasa da dazustebas, samauwyeblo licenziismopovebis procesis gamartivebas da metgamWvirvalobas, swraf da iaf sasamarTlo apelaciasim SemTxvevaSi, rodesac Jurnalistebs uars eubnebiansajaro informaciaze, aseve mkafio wesebis danergvasmedia-reklamaze. aRniSnul kanonproeqtze msjelobagagrZeldeba 2011 wlis 1 ivnisamde.
- mediis mravalferovnebada pluralizmi
ganxorcielebisprocesSia, TumcasakiTxi kvlavaqtualuri rCeba
2010 wlis mimdinareoba
samauwyeblo mediis mflobelobis konsolidaciam,rac ZiriTadad, samauwyeblo sferoSi mimdinareobs,zRudavs sxvadasxva Tvalsazrisis da xmaTa
72
mravalferovnebas qarTul samauwyeblo mediaSi.
media kompaniebis koncentracia erTi mesakuTrisxelSi amcirebs mediis pluralizms. mflobelTaamgvari koncentracia ikrZaleba mauwyeblobis Sesaxebkanonis 60-e muxliT. Tumca, es kanoni ar krZalavserTi da igive kerZo piris mier samauwyeblolicenziis mflobel sxvadasxva media kompaniaSiwilis flobas. es sakanonmdeblo xarvezi ki imissaSualebas iZleva, rom sxvadasxva media kompaniaerTi da igive mflobelebis xelSi aRmoCndes.magaliTad, GIG jgufi (misi erT-erTi damfuZnebeliaris saqarTvelos sagareo dazvervis departamentisxelmZRvanlis Zma) flobda “rusTavi 2”-is aqciaTa30%-s, telekompania “mzis” 45%-s da telekompania“stereo”-s 65%-s. ofSoruli Degson Limited LLC flobdatelekompania “mzis” 55% da “rusTavi 2”-is 70%xxix.mflobelTa amgvari koncentracia zrdis qarTulimedia sivrcis gakontrolebis saSualebas.
axali ambebis, sxvadasxva Tvalsazrisisa daSexedulebebis speqtri aseve SezRudulianacionalur samauwyeblo mediaSi. maTi sainformaciogamoSvebebi gadascems msgavs ambebs, xSirad erTi daimave TanmimdevrobiTa da Sinaarsis msgavsi SefuTviT.gansxvavebuli azrebis mosmena SesaZlebelia mxolodsazogadoebrivi mauwyeblis politikur dasazogadoebriv Toq-SouebSi. im sateleviziokompaniebis mauwyeblobis areali ki, romelic
xxix televizia saqarTveloSi _ mflobeloba, kontroli da regulaciahttp://www.transparency.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=215&info_id=545
73
kritikulad aSuqebs mTavrobis qmedebebsSezRudulia. mediis Tavisuflebis SezRudvazesaubrisas, Jurnalistebi da eqspertebi, ZiriTadad,ufro met yuradRebas amaxvileben axali ambebissaredaqcio politikis damoukideblobaze da araimaze, rom opozicioneri politikosebi Tavisufladmonawileoben Toq-SouebSi da gamoTqvamen sakuTarmosazrebebsa da Sexedulebebs. Tumca, aRsaniSnavia,rom azrisa da poziciis Tavisuflad gamoxatvisamgvari SesaZlebloba TavisTavad mediapluralizmisa da politikuri xmebismravalferovnebas uwyobs xels.
sazogadoebrivi mauwyeblis meore arxi, romelicpolitikuri arxis funqcias unda atarebdes verasrulebs am funqcias, radgan erTi mxriv, naklebadpopularulia sazogadoebaSi da meore mxriv,SezRuduli resursi aqvs saintereso programebisgansaxorcieleblad.
arcerTi erovnuli mauwyeblis eTerSi ar arisJurnalisturi gamoZieba, romelic orientirebuliiqneba korufciis SemTxvevebis, sxva seriozulidarRvevebis gamoiZiebaze. beWdviT medias ki ara aqvssakmarisi wyaro (mcire gamonaklisis garda), ar hyavsprofesionali Jurnalistebi da amitom ar xdebamaRali donis korufciuli saqmeebis gamoZieba.saqarTvelo aseve moklebulia aqtiur blogosferos,romlis meSveobiTac korufciasTan dakavSirebulisaqmeebi sazogadoebrivi yuradRebis qveS moeqceoda.
- media garemosdamoukidebelimaregulirebeli
arganxorcielebula
2010 wlis mimdinareoba
saqarTvelos erovnuli komunikaciebis komisia,
74
romelic saxelmwifoSi eleqtronul komunikaciebsaregulirebs, damoukidebeli samauwyeblo kompaniebisndobiT ar sargeblobs da politizirebuladaRiqmeba. aRniSnulma maregulirebelma organom bolooTxi wlis manZilze ar daakmayofila arc erTiaxali televiziis moTxovna mauwyeblobislicenziaze da Zalian cota ram Tu gaakeTa arsebulisamauwyeblo kanonmdeblobisa Tu mauwyeblebisqcevis kodeqsis regulaciebis Sesasruleblad.
gamowvevebi:
saqarTvelos erovnuli komunikaciebis komisiam 2009wlis martSi mauwyebelTa qcevis kodeqsisratificireba moaxdina, romelic mauwyeblebsavaldebulebs, Seqmnan TviTregulaciis meqanizmebi.es ki imas niSnavs, rom maT sakuTari eTikuri daprofesiuli standartebi unda gansazRvron dadaicvan kidec. arc erT erovnul mauwyebels aseTistandartebi jer SemuSavebuli ara aqvs. erTaderTgamonakliss saqarTvelos sazogadoebrivi mauwyebeliwarmoadgens, romelsac saqarTvelos erovnulikomunikaciebis komisiis mier gacemulgankargulebamdec hqonda eTikis Sida kodeqsi.mauwyebelTa qcevis kodeqsi mxolod formalurdokuments warmoadgens. amis konkretuli magaliTiiyo 2010 wlis 13 marts telekompania “imedis” miergadacemuli “modelirebuli qronika”. telekompania“imedis” arxze gavida yovelkvireuli 30 wuTianigadacemis specialuri reportaJi, romelic 8 saaTamderamdenime wuTiT adre daiwyo; es ki is droa, roca,Cveulebriv, telekompania “imedze” sainformaciogadacema “qronika” gadis. gadacemisas aCvenes Tu
75
rogor uaxlovdeboda ruseTis armia Tbiliss,ibombeboda gori, mkacr gancxadebebs akeTebdnendiplomatebi. arqivis kadrebi yovelgvarigamafrTxilebeli subtitrebis gareSe gadioda.mauwyebelTa qcevis kodeqsis me-13 muxlSi kinaTqvamia, rom akrZalulia iseTi dadgmuli,imitirebuli reportaJis gaSveba, romelsac araxlavs subtitrebi ganmartebebiT, raTamayureblisTvis aSkara iyos, rom aRniSnulireportaJi imitirebulia da simarTles arSeesabameba. axal ambebsa da politikur Toq-SouebSidadgmuli reportaJis gamoyeneba ki saerTod,mkacradaa akrZaluli. miuxedavad kodeqsis aseTidarRvevisa da mniSvnelovani protestisa rogorcsamoqalaqo sazogadoebis, aseve saerTaSorisoTanamegobrobis mxridan, saqarTvelos erovnulikomunikaciebis komisiam telekompania “imeds”seriozuli sanqcia ar dauwesa, rac imis naTelimagaliTia, rom aRniSnuli komisia srulebiTac araris damoukidebeli institucia, aramed, piriqiT, isiRebs politikurad mikerZoebul gadawyvetilebebs.
- mediis dafinanseba arganxorcielebula
2010 wlis mimdinareoba
2010 wels saqarTvelos parlamentma sagadasaxadovalis mqone telearxebisaTvis sagadasaxado amnistiagamoacxada. am valma 36 milioni lari Seadgina(daaxloebiT 20.6 milioni aSS dolari). mediissadamkvirveblo organizaciebma aRmoaCines, rom yvelaregionuli telekompaniis gadasaxadi 3 milion larsSeadgenda, saqarTvelos sazogadoebrivi, mauwyebliski - 9 milion lars. aqedan gamomdinare, mediasadamkvirveblo organizaciebma daadgines, romdaaxloebiT 24 milioni lari telekompani “rusTavi
76
2”-sa da “imedi”-s, anu mTavrobisadmi loialuradganwyobili arxebis subsidirebisaTvis daixarja.
gamowvevebi:
2009 wlidan samauwyeblo mediaze zewola saxelmwifomoxeleebis mxridan arapirdapiri da ufro daxvewiligaxda, vinaidan: 1) media kompaniebs iseTi mflobelebihyavT, romlebic mmarTveli partiis mimarTloialurad arian ganwyobilni; 2) ofSorul zonebSikompaniebis daregistrirebiT media mflobelebimalaven ara mxolod TavianT vinaobas, aramed mediakompaniebis dafinansebis wyaroebsac; 3) imisgaTvaliswinebiT rom xelisuflebis zewolis gamosareklamo Semosavlebi samTavrobo media sivrceSigadadis, isedac mcire sareklamo bazarisaqarTveloSi kidev ufro mcirdeba,; 4) saqarTveloserovnuli komunikaciebis komisia, romelmac xeliunda Seuwyos konkurentuli da samarTliani mediagaremos Camoyalibebas, ar aris xelisuflebisgandamoukidebeli organo. ufro metic, maregulirebeliorganos Tavmjdomare, didi sareklamo kompaniebi damediis mflobelebi mWidrod dakavSirebulni arianerTmaneTTan rogorc yofili biznes-partniorebi.magaliTad, saqarTvelos erovnuli komunikaciebiskomisiis da “rusTavi-2”-is xelmZRvanelebi asevesareklamo kompania “magistilis” TanadamfuZneblebiarian.
im samauwyeblo Tu beWdviTi mediis mflobelebi,romlebic mTavrobas akritikeben, darwmunebulniarian, rom saxelmwifo moxeleebi zewolas axdenen
77
biznesze, raTa maT TavianTi reklama ar ganaTavsonxelisuflebis mimarT araloialur arxebze. bevrikompania Tavs aridebs reklamis ganTavsebasdamoukidebel, magram cnobil media saSualebebSi,vinaidan isini SeSfoTebas gamoTqvamen, rom amgvariqmedeba negatiurad aisaxeba maT urTierTobazemTavrobasTan da, Sedegad, bizneszec. farTodgavrcelebuli mosazrebis Tanaxmad, is kompaniebi,vinc reklamas, xelisuflebis mimarT kritikulmediaSi aTavsebs, Semosavlebis samsaxuris (es arissaxelmwifo organo, romelic gadasaxadebisSegrovebiTaa dakavebuli) gansakuTrebul interessiwvevs.
garda amisa, ekonomikis saministro saxelmwifotenderebis Sesaxeb informacias eqskluziuradmxolod gazeT “24 saaTSi” aqveynebs. rogorc sxvagazeTebis redaqtorebi amboben, es xelisuflebismimarT loialuri gazeTis subsidirebis erT-erTiformaa. aseTi qmedeba sxva beWduri gamocemebismimarT diskriminaciulia, vinaidan yvelas ar eZlevasaxelmwifo dakveTisTvis Ria da TavisufalkonkurenciaSi monawileobis miRebis saSualeba.
Jurnal-gazeTebis gamavrcelebeli wamyvani kompaniebi,aseve sareklamo kompaniebi da sareklamo gayidvebisorganizaciebi (isini yidian sareklamo droserovnul telearxebze) mWidrod ariandakavSirebulni mTavrobis maRali TanamdebobispirebTan da mmarTvel partiasTan. amaSidarwmunebulni arian media seqtoris damkvirveblebi,Tumca amis dasabuTeba Znelia vinaidan,registraciisaTvis ofSorebis garda, sakmaod
78
gavrcelebulia fiqtiuri pirebis gamoyeneba (raTa argamJRavndes kompaniis faqtobrivi mflobelisvinaoba). mTavrobis mimarT keTilganwyobili mediasaSualebebi, mniSvnelovan sareklamo SemosavlebsiReben mTavrobasTan aseve daaxloebuli sxvakompaniebisganac. magaliTad, erT-erTi aseTi kompaniaasaqarTvelos latariis kompania.
sam mTavar erovnul telearxze aSkara deficitia aramarto Jurnalisturi, aramed komerciulikonkurenciis kuTxiTac. seriozuli safrTxearsebobs imis, rom sareklamo gayidvebis bazarzemxolod erTi kompania darCes da sareklamomonopolisti gaxdes.
- sajaro informaciisxelmisawvdomoba
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
16 regionulma gazeTma 3 maiss saprotesto aqciagamarTa; gazeTebis cariel pirvel gverdebze maTerTaderTi winadadeba daweres - “mogveciT sajaroinformacia”. Jurnalistebi da presis sakiTxebzemomuSave iuristebi iziareben SeSfoTebas, romsaqarTveloSi sajaro informacia naklebadxelmisawvdomia. saxelmwifo organizaciebi xSirad arasaxeleben im pirTa vinaobas, romlebicpasuxismgebelni arian informaciis sajaroobaze.saxelmwifo uwyebebi xSirad saerTod ar gascemen,anda mxolod nawilobriv gascemen Jurnalitebis miermoTxovnil informacias. xSir SemTxvevebSi sajaroaRar aris saqarTvelos prezidentis mier gacemulibrZanebebi.
Jurnalistebs xSirad ucxadeben, rom maT ardauSveben sakrebuloebSi gamarTul sxdomebze.
79
gamowvevebi:
2008 wels zogadadministraciul kodeqsSi oriSesworeba gakeTda, ramac gaauaresa sajaroinformaciaze xelmisawvdomobis done. aRsaniSnavia,rom sasamarTloSi saqmis aRZvrisaTvis manamdearsebuli 30 lariani baJis nacvlad, saxelmwifom 100lariani sasamarTlo baJi daawesa. garda amisa,sarCelis wardgenamde uaris gasaCivrebasavaldebuloa jer imave sajaro dawesebulebaSiumaRles oficialur pirTan an organoSi. es oriSesworeba niSnavs, rom sajaro informaciismisaRebad moqalaqeebs axla ufro meti dro da fulisWirdebaT.
qarTveli Jurnalistebi agreTve acxadeben, romsaqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi,romelic uzrunvelyofs sajaro informaciisxelmisawvdomobas, mosamarTleTa mier xSirad sityvisTavisuflebis principebis sasikeTod ar arisinterpretirebuli. aseve, gaurkvevelia piradi ansaxelmwifo saidumloebis mniSvnelobebis ganmarteba.
saqarTvelos administraciuli kodeqsis Tanaxmad,yovel dekembers yvela centralurma Tu regionulmasajaro uwyebam prezidentsa da parlamentsyovelwliuri angariSi unda warudginos, sadacaRniSnuli iqneba, Tu ramdenad xSirad mimarTavenaRniSnul instituciebs informaciis moTxovniT daramdenad kmayofildeba aRniSnuli moTxovnebi. imarasamTavrobo organizaciebis angariSebis Tanaxmad,romlebic procesis monitorings akeTebdnen,
80
prezidentis ofisi saerTod arc ki ecnoba angariSsda parlamentic mas sakmaod zedapirulad ganixilavs.
- axal teqnologiebze dakomunikaciebis onlainsaSualebebzeSexedulebaTa gacvlisada maTi gamoyenebisganviTareba biznesis,mTavrobisa da moqalaqeTamier iseT sferoebSi,rogorebicaa:eleqtronuli biznesi(eleqtronuladxelmowerisganxorcielebisstandartis CaTvliT),eleqtronuli mTavroba,elqtronuli jandacva,eleqtronuli ganaTlebada kultura.
- analoguri sistemidancifrul sistemebzegadasvlis procesi
arganxorcielebula
2010 wels cvlilebebi ar momxdara
gamowvevebi:
saqarTvelos mTavrobam aiRo valdebuleba, rom 2014wlis bolosTvis saqarTvelo analoguri sistemidancifrul mauwyeblobaze gadava. Tumca, jer arcsaqarTvelos mTavrobas da arc sxva instituciebs,saqarTvelos erovnuli komunikaciebis komisiisCaTvliT, ar SeumuSavebiaT sakanonmdeblo baza, arumuSaviaT mediakompaniebTan cifruli platformebismomzadebaze. arc samarTlebrivi da arc politikurivaldebuleba ar arsebobs, rom sazogadoebisaTvisxelmisawvdomi iyos cifruli mauwyebloba.maRaziebSi, sadac televizorebi iyideba, cifrulTanerTad, analogur modelebsac yidian. sazogadoeba araris informirebuli cifrul mauwyeblobazegadasvlis procesis Sesaxeb da ar icis, rom TavianTitelevizorebi axal moTxovnebs unda pasuxobdes.analoguri televizorebi iafia da amitomacmoqalaqeebi xSirad swored masze akeTeben arCevansda ar ician, rom oTx weliwadSi is sruliadusargeblo iqneba. jer-jerobiT, sazogadoebisaTvisteqnikuri an finansuri daxmarebis gaweva aravisganuxilavs da arc SeuTavazebia.
- axali teqnologiebi nawilobrivganxorcielda
2010 wels cvlilebebi ar momxdara
gamowvevebi:
81
eleqtronuli mTavroba saqarTveloSi TavisiganviTarebis jer sawyis etapzea. xSirad samTavrobouwyebebis vebgverdebi ganaxlebis procesSia, andasxva problemebi aqvs. Tumca, gamonaklisswarmoadgens sajaro reestris vebgverdiwww.napr.gov.ge.
arasakmarisi politikuri neba, profesionalizmis,teqnikuri da finansuri resursebis naklebobasTanerTad, im faqtorebs warmoadgens, romlebic aferxebseleqtronuli mTavrobis ganviTarebas. aseve undaaRiniSnos, rom saqarTvelos yvela regionSi ar arisinternetkavSiri.
2.7 garemo _ kargi mmarTvelobis uzrunvelsayofad daiwyo Sesabamisi pirobebis danergva daganxorcieleba- administraciulistruqturisa daprocedurebis gaZliereba,garemos sakiTxebisstrategiuli dagegmvisada Sesabamis struqturebsSoris koordinirebisuzrunvelsayofad
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2007-2010 wlebis ganmavlobaSi garkveul sferoebSimomzadebuli programebi da gegmebi jer kidev araris formalurad damtkicebuli da maTi roliqveynis ganviTarebis dagegmvis sistemaSi kvlavbundovania.
am TvalsazrisiT specialuri aRniSvnis Rirsi oriprocesia: meore erovnuli garemosdacviTi samoqmedogegmis (NEAP) da 2010-2017 wlebis saqarTvelosregionuli ganviTarebis strategiisa da samoqmedogegmis SemuSaveba.
2010 wlis ganmavlobaSi meore erovnuligaremosdacviTi samoqmedo gegmis (NEAP) samuSao
82
versia momzaddaxxx. garemos dacvisa da bunebriviresursebis saministros (wamyvani uwyeba)gancxadebiT, gegmis momzadeba monawileobiTi iyo damoicavda rogorc saministroebs, asevearasamTavrobo organizaciebsa da sxvadasxvadainteresebuli mxareebs. Tumca realuri suraTisruliad sapirispiroa. meore erovnuligaremosdacviTi samoqmedo gegmis (NEAP) samuSaoversia sazogadoebas mxolod 2010 wlis ivlisis SuaricxvebSi gaacnes (sazafxulo ardadegebis periodSi)da komentirebis periodi sul sami kviriTSemoifargla. arc erTi sxva samuSao versiasazogadoebisTvis xelmisawvdomi ar gamxdara. asevear yofila mowyobili sxva sajaro Sexvedrebi.mosalodnelia, rom garemosdacvis meore erovnulisamoqmedo gegma (NEAP) dasrulebul saxes 2010 wlisbolosTvis miiRebs.
garkveuli nabijebi gadaidga sxva seqtorebSigaremosdacviTi sakiTxebis integrirebisaTvis.magaliTad, saqarTvelos regionuli ganviTarebis2010-2017 wlebis strategiis (2010 wlis 25 ivniss iqnamiRebuli) prioritetebia municipaluri narCenebismarTvis sistemis gasaumjobeseba, agreTveRonisZiebebi wylis, miwis, tyis dacvisa da mdgradimarTvis damkvidrebisaTvis.
gamowvevebi:
xxx 2008-2012 wlebis meore samoqmedo gegmis SemuSaveba daiwyo 2006 wels da proeqti dasrulda 2007 wlis SuaperiodisaTvis. dainteresebuli mxareebis kritikis obieqti gaxda procesSi gamoyenebuli meTodologia, procedurebi dagadawyvetilebis miRebis gaumWvirvaloba, iseve rogorc Tavad proeqtis saboloo varianti.
83
diagnostikuri angariSi, romelic regionaluriganviTarebis strategiis sabaziso dokumentswarmoadgenda farTo sajaro konsultaciebisSedegad momzadda. amJamad, saqarTvelos regionuliganviTarebis saministros xelSewyobiT mimdinareobssamoqmedo gegmis momzadeba. es ukanasknelisazogadoebisTvis xelmisawvdomi jer ar gamxdara daarc sajaro konsultaciebi mowyobila.
jer-jerobiT ar aris naTeli, samoqmedo gegmadaefuZneba regionuli ganviTarebis strategiissamuSao jgufis mier SemoTavazebul rekomendaciebs,Tu gaimeorebs saqarTvelos saxelmwifo uwyebebismier damkvidrebul praqtikas – samoqmedo gegmaSiSeitanon sxvadasxva donori organizaciis mxridanukve garantirebuli daxmarebis mqone proeqtebi.
- iseTi kanonmdeblobisda procedurebisSemuSaveba, romlebicgaremosdacviTinformacias ufroxelmisawvdoms gaxdian dauzrunvelyofengaremosdacviTsaqmianobaSisazogadoebismonawileobas, ‚orhusiskonvenciis”ganxorcielebisCaTvliT;
arganxorcielebula
2010 wels cvlilebebi ar momxdara
gamowvevebi:
aranairi nabijebi ar gadadgmula kanonmdeblobisa daarsebuli procedurebis gasaumjobeseblad,informaciis xelmisawvdomobis, gadawyvetilebismiRebis procesSi sazogadoebis monawileobisa dagaremos dacvis seqtorSi samarTlisadmixelmisawvdomobis kuTxiT.
sazogadoebis monawileoba gadawyvetilebis miRebisprocesSi kvlav SemTxveviTi da sporadiulia, igiaraTanmimdevrul xasiaTs atarebs. saqarTveloszogad administraciul kodeqsSi Setanili
84
SesworebebiTa da sakanonmdeblo normatiuli aqtebiT(2009 wels) dairRva orhusis konvenciis me-8muxlixxxi, agreTve konvenciis me-3 muxlis me-5 da me-6paragrafebi.
- garemos mdgomareobisSesaxeb moxsenebebisregularulad momzadeba
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
evrokavSiris daxmarebiT aRniSnul sferoSiwarmateba iqna miRweuli. garemos dacvisa dabunebrivi resursebis marTvis saministrom moamzadaprezidentis brZanebuleba garemos mdgomareobisangariSis momzadebis wesis Sesaxeb. 2009-2010 wlebSimomzadda angariSi, romelic 2007-2009 wlebSiarsebul mdgomareobas asaxavs (jerjerobiT ar arisdasrulebuli, arc miRebuli da gamoqveynebuli).adre momzadebuli angariSebisagan gansxvavebiT (2000-2005 wlebSi), bolo angariSi Ria iyo arasamTavroboorganizaciebisa da sxva dainteresebuli mxareebisSeniSvnebisTvis.
miRwevebi:
angariSis momzadebis procesma gaaZlierasaministros SesaZleblobebi maRali donisangariSebis mosamzadeblad. Tumca, amisdasadastureblad, saministrom msgavsi angariSebidamoukideblad unda moamzados.
- struqturebisa da ganxorcielebis 2010 wlis mimdinareoba
xxxi sazogadoebis monawileoba aRmasrulebeli debulebebis da/an sayovelTaod misaRebi samarTlebrivad savaldebulonormatiuli saSualebebis ganxorcielebaSi
85
procedurebis gaZlierebagaremoze zemoqmedebisSefasebis ganxorcielebismizniT
procesSiasaqarTveloSi garemoze zemoqmedebis Sefasebis (EIA)sistema jer kidev araefeqturia rogorcsazogadoebisaTvis informaciis miwodebis, asevemonawileobis kuTxiT. aseve problemuriagadawyvetilebis mimRebTaTvis informirebuligadawyvetilebis miReba iseT saqmianobebTanmimarTebaSi, romelTac SesaZloa mniSvnelovanizemoqmedeba hqondeT garemoze da adamianisjanmrTelobaze.
garemoze zemoqmedebis Sefasebis (EIA)procedurebisagan gaTavisuflebulia, rogorcsajaro (saxelmwifos mflobelobaSi myofi), asevemopovebiTi mrewvelobisa da tyiT sargeblobisproeqtebi (mopovebiTi mrewvelobisa da da tyiTsargeblobis licenziebis auqcionze gatanayovelgvari winaswari garemosdacviTi da socialuriSefasebebis gareSe xdeba). sazogadoebas ar gaaCniainformacia: rogorc garemosdacviTi TanxmobismisaRebad saministroSi Sesul ganviTarebisproeqtebis ganacxadebze, agreTve saministros miermiRebul saboloo gadawyvetilebaze.
gamowvevebi:
garemoze zemoqmedebis Sefasebis (EIA) sistema arSeesabameba “orhusis konvencias” da arc evrokavSirisSesabamis direqtivebs.
- gaeros evropisekonomikuri komisiis (UN-ECE) garemos dacvasTan
arganxorcielebula
2010 wels cvlilebebi ar momxdara
2007 wlidan progresi ar SeimCneva gaeros evropis
86
dakavSirebulikonvenciebisratificireba
ekonomikuri komisiis konvenciebis ratifikaciissakiTxis irgvliv.
gamowvevebi:
saqarTvelos mTavroba cdilobs Tavi aaridospasuxismgeblobas, romelsac konvenciebisratificireba moutans qveyanas. gansakuTrebiT, es
შეexeba mdinare mtkvaris marTvas. problemis Tavidanacileba mis gadaWras mxolod droSi welavs. mag.espos konvencia (Espoo Convention) ar arisratificirebuli saqarTvelos mier, Sesabamisadqveyana ver mosTxovs somxeTs, Seasrulosdakisrebuli valdebuleba da uzrunvelyos tegutissabados operirebis transasazRvro zemoqmedebisSefasebis Seswavla. cnobilia, rom aRniSnulisabados kudsacavs, SeiZleba mniSvnelovanizemoqmedeba hqondes md. debedaze.
2.7 mdgradi ganviTarebis xelSewyobaenergetika
- mdgradi ganviTarebisstrategiuli dagegmvisuzrunvelyofa da msgavssferoebs Soriskoordinacia
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2009 wlidan saqarTvelos mTavroba ganixilavsevropis energetikul TanamegobrobaSisruluflebiani wevris statutis (e.w.“xelSekrulebis monawile mxare”) miRebis sakiTxs.2007 wels saqarTvelos damkvirveblis statusimianiWes.
evropis energetikuli Tanamegobrobis xelSekrulebamoiTxovs wevri qveynis mier evrokavSirisdireqtivebis miReba/ganxorcielebas, maT Soris
87
garemos dacvisa da marTvis, aseve “kiotos oqmisa” daIPPC - dabinZurebis prevenciisa da kontrolisdireqtivis.
gamowvevebi:
GEPLAC-is mier momzadebuli sadiskusio masalismixedviT, saqarTvelos mTavrobam unda gadadgasmTeli rigi samarTlebrivi, institucionaluri daadministraciuli nabijebi, raTa qveynisgaremosdacviTi kanonmdebloba SesabamisobaSimovides evropis energetikuli TanamegobrobisxelSekrulebasTanxxxii.
Tumca, saqarTvelos energetikis saministrosgancxadebiT, energoefeqturobisa da ganaxlebadienergiis wyaroebis Sesaxeb kanonis SemuSaveba 2012wlamde gadaido seqtorSi arsebuli adamianuriresursebis simciris gamo.
- zomebis miRebagaremosdacviTisakiTxebis sxvaseqtorebSi integrirebisgaumjobesebisaTvis
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
integracia transportis sferoSi
gaeros evropis ekonomikuri komisiis (UNECE)mimoxilvaSi aRniSnulia, rom “Tbiliss haeris
xxxii saqarTvelos kanonmdebloba unda Seesabamebodes evrokavSiris garemos dacvis dakavSirebul direqtivebs, maT Sorisgareuli frinvelebis (79/409/EC), garemoze zemoqmedebis Sefasebis Sesaxeb (85/337/EC), agreTve energetikis sferos Sesabamisdireqtivebs, maT Soris kiotos oqms, IPPC direqtivas - dabinZurebis prevencia da kontroli (2008/1/EC), direqtivebisawvavSi gogirdis Semcvelobis (1999/32), didi warmadobis Tboeleqtrosadgurebis, (2001/8/EC) agreTve emisiebisdireqtiva (2003/87/EC), direqtiva ganaxlebadi energiis wyaroebze (2001/77/EC).http://geplac.ge/newfiles/Environmental%20Implications%20vs%20ECC_JSarnacki%20May%202010.pdf
88
xarisxis TvalsazrisiT garkveuli problemebi aqvs.misi gansakuTrebuli geografiuli mdebareobazRudavs satransporto saSualebebis didi odenobiTeqspluatacias. ...organizaciebi, muSaoben sawvavisa dasatransporto saSualebebis xarisxze (e.w.teqnologiur sakiTxebze), Tumca mcire yuradRebaeTmoba mdgradi satransporto sistemis iseTmniSvnelovan komponents, rogoricaa moTxovnismarTva”.
gamowvevebi:
marTalia, Tbilisis meriის gadawyvetilebaeleqtronuli transportis Semoyvanze, swori
mimarTulebiT gadadgmuli nabijiა, qalaqs aklia
sruli satransporto marTvis gegma/programa. ამისSedegad, qalaqs aq aqvs kargad dagegmili
sazogadoebrivi transportis seqtori, რაც xelsuwyobs emisiebis mniSvnelovan zrdas.
damafiqrebelia, rom qveyanas romlis prioritetisatranzito gadazidvebia, ara aqvs mdgradi
satransporto ganviTarebis koncefciა, maSin rodesacigi cdilobs mgzavrTa raodenoba gazardos, racgulisxmobs aeroportebis, rkinigzisa da sazRvaoportebis ganviTarebas. satransporto politikaSigaremosdacviTi sakiTxebis da jandacvis sakiTxebis
integracia კვლავ შორეული perspeqtivaა.
- ‚kiotos oqmis” da‚klimatis cvlilebisSesaxeb gaeros
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2009-2010 wlebSi saqarTvelos mTavrobas
89
konvenciis” debulebebisganxorcieleba, maT Soris‚sufTa ganviTarebismeqanizmis” (CleanDevelopmentMechanism) farglebSiaqtiuri TanamSromlobisgziT;
mniSvnelovani miRwevebi hqonda klimatis cvlilebissakiTxTan mimarTebaSi. klimatis cvlilebiTgamowveuli mZime Sedegebis gaTvaliswinebiT,Yklimatis cvlileba da mis SedegebTan adaptaciaerovnul prioritetad gamocxadda. adaptaciiserovnuli samoqmedo programa (NAPA), romelicSemuSavebis procesSia, daexmareba qveyanasaucilebeli zomebis gatarebisa da saWiro finansebismosazidad. meore erovnuli Setyobinebis farglebSimomzadebuli sami saadaptacio programidan ori ukvexorcieldeba saerTaSoriso donori organizaciebis
xelSewyobiT. პrogramebi moicavs qarsacavi zolisaRdgenas da ganadgurebuli tyis masivebis ganaxlebasdedofliswyaros regionSi (GTZ-daxmarebiT) da SavizRvis sanapiro zolis reabilitacias adliidanbaTumamde.
2009 wels saqarTvelo SeuerTda “kopenhagenisSeTanxmebas” da mzadaa, gaataros saTanadoRonisZiebebi, raTa Seamciros saTburi gazebis emisia,imisda miuxedavad, rom qveynis wili globaluremisiebSi dabalia. mTavrobis warmomadgenlebmadaiwyes molaparakebebi gaeros ganviTarebisprogramasTan (UNDP) da kidev ramdenimesaerTaSoriso organizaciasTan, raTa xeli SeewyosNAMA-s (klimatis cvlilebis Serbilebis erovnulimoqmedebaTa gegma) strategiis SemuSavebas.
dafinanseba gamoyofilia mesame erovnuliSetyobinebisTvis da proeqtze muSaoba, savaraudod,2011 wlis gazafxulze daiwyeba.
90
2010 wlis maisSi Tbilisis merma xeli moewera merTaSeTanxmebas, romlis farglebSi, is valdebulebasiRebs Seamciros naxSirbadis dioqsidis (CO2) emisiebienergoefeqturobisa da sufTa energiis warmoebisa dagamoyenebis gziT. 2011 wlis martisaTvis Tbilisissakrebulo gegmavs moamzados sabaziso kvlevaSesabamis seqtorebSi arsebul energomoxmarebasa danaxSirorJangis (CO2) emisiebis Sesaxeb. paralelurad,muSavdeba sabinao, municipaluri infrastruqturisada satransporto sferoebSi energoefeqturobisstrategia. samuSao jgufebSi monawileobis miRebaSeuZlia yvela dainteresebul mxares.
saqarTveloSi მეორედ, 2010 wlis SemodgomazeCatarda kvireuli klimatis cvlilebis TaobazeevrokavSiris delegaciisa da dedamiwis megobrebi –saqarTvelos xelSewyobiT. kvireulis mizani
seminarebiს, leqciebiს, quCis aqciebiთა da sxvasaSualebebiT klimatis cvlilebasTan dakavSirebiTsazogadoebis cnobierebis amaRleba iyo.
gamowvevebi:
“yaztransgazis” proeqti iqneba pirveli, romelic
saqarTvelos გარკვეულ მოგებას მოუტანს sufTa
ganviTarebis meqanizmiს (CDM) გამოყენებით. კვლავproblematurad rCeba registraciisa da validaciis
საkiTxebi magaliTad, enguris proeqtis ramdenimewliani momzadebis miuxedavad, proeqts Seeqmnaproblemebi UNFCCC- Si registrirebisTvis.
aRmosavleTis parტniorobis iniciativis erT erT
91
mTavar prioritets adaptacia da klimatis
cvlilebასთან brZola warmoadgens. saqarTvelos araaqvs integrirebuli klimaturi politika da amsferoSi kanonmdeblobac TiTqmis ar arsebobs.
transporti
- transportis mdgradierovnuli politikisganxorcieleba da daxvewayvelasaxis transportis damasTan dakavSirebuliinfrastruqturisganviTarebismizniT
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
saqarTvelo ganagrZobs gzebis reabilitaciisfarTomasStabian programas, romlis dafinansebasaerTaSoriso Tanamegobrobam 2008 wlis agvistosomis Semdeg gamoyo, maT Soris aziis ganviTarebisbankis mier mxardaWerilia aWaris Cqarosnuli
magistralis, xolo msoflio bankis მიერaRmosavleT-dasavleTis magistralis mSenebloba.radganac, saerTaSoriso safinanso instituciebisproeqtebSi sazogadoebis monawileoba dakonsultaciebi proeqtis momzadebis mniSvnelovanietapia, es naTlad aisaxeba proeqtebis saboloo
dizainze. მაგ. მსoflio bankis mier dafinansebuli
vaziani-gomboris gzis mSeneblobისას da/an mag. aWarisCqarosnuli magistralis SemTxvevaSi, rodesacganisazRvra iseTi marSrutebi romelic ar uqmnissafrTxes biomravalferovnebis kerebs.
gamowvevebi:
erovnul doneze, gansakuTrebiT saqalaqotransportis ganviTarebis gegmebis momzadebaSisazogadoebis monawileoba kvlavindeburad araamocemuli. es apirobebs rogorc saqalaqo
mniSvnelobis gzebis mSeneblobas, yovelgvarigaremosdacviTi da socialuri zemoqmedebisSefasebis gareSe, aseve sazogadoebrivi transportis
92
iseTi sqemebis danergvas, romelic xels uwyobskerZo manqanebis gamoyenebis zrdas.intermodaluri momsaxurebis gaumjobesebisa dasaqarTvelos rkinigzis sistemis reabilitaciismiuxedavad, kvlav arsebobs rkinigzasTandakavSirebuli winaaRmdegobrivi sakiTxebi. maTSorisaa 300 milioni evros Rirebulebis Tbilisis
SemovliTი rkinigzis proeqti, romlisTvisac 100milioniani sesxi gamoyo evropis rekonstruqciisa daganviTarebis bankma, xolo 2010 wlis martSi imaveodenobis sesxi _ evropis sainvesticio bankma.Tbilisis SemovliTi rkinigzis proeqti miznadisaxavs sarkinigzo operaciebis efeqturobisa dausafrTxoebis zrdas Tbilisis farglebSi, Tumcasarkinigzo xazis gayvana, sarkinigzoinfrastruqturis or nawilad gaxleCva da qalaqissasmeli wylis rezervuaris usafrTxoebisproblemebi, ar Seesabameba proeqtis miznebs.
miuxedvaad imisa, rom proeqts evropisrekonstruqciisa da ganviTarebis banki, agreTveevropis sainvesticio banki afinansebs, sajarokonsultaciebSi sazogadoebis da sxvadainteresebuli mxareebis monawileobaaradamakmayofilebelia.
unda aRiniSnos, rom 2010 wlis seqtemberSisaqarTvelos mTavrobam uari ganacxada evropis
sainvesticio bankidan aeღo damtkicebulisubsidirebuli sesxi da amis nacvlad gadawyvita,saerTaSoriso bazarze obligaciebi gamoeSva. qveynisamgvarma saqcielma mravali eWvi dabada. evropissainvesticio banki valdebulia mihyves evrokavSiris
93
garemos da socialuri dacvis standartebs.
prioritetuli sfero 6. TanamSromloba saqarTveloSi konfliqtebis mSvidobiani gziTmogvarebisTvis3. TanamSromloba saqarTveloSi konfliqtebis mosagvareblad3.1. axali SeiaraRebuli konfliqtis Tavidan acilebastabilizacia
- Jenevis molaparakebebida evrokavSirissadamkvirveblo misia
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2010 wlis manZilze saerTaSoriso molaparakebebiJenevis formatis farglebSi kvlavac gragrZelda.miuxedavad Seqmnili daZabulobisa, 2010 wlismanZilze moxerxda Jenevis molaparakebebis eqvsiraundis gamarTva (Semdegi molaparakeba dagegmilia2010 wlis 16 dekembers).
2010 wlis 27 ivliss Jenevis dagegmilimolaparakebebis me-12 raundis win afxazeTiswarmomadgenlebma uari ganacxades forumSimonawileobaze. uTanxmoebis mizezi gaxda SexvedrisdRis wesrigi, sadac ganixileboda Semdegi sakiTxebi:SeTanxmeba Zalis gamouyeneblobaze da saerTaSorisousafrTxoebis zomebi. mas Semdeg Jenevismolaparakebebi ar gamarTula ramodenime TvismanZilze. Jenevis molaparakebebis farglebSiregularuli Sexvedrebi ganaxlda 2010 wlis 14oqtombers. am Sexvedraze ruseTma ganacxada, rommaTi saguSago punqti saqarTveloSi, kerZod, perevSigauqmebuli da gadatanili iyo, rac evrokavSirissadamkvirveblo misiamac daadastura. evrokavSirisoficialuri pirebis gancxadebiT, am periodSievrokavSiris sadamkvirveblo misiam ruseTisa dasaqarTvelos xelisuflebasTan mWidrod
94
iTanamSormla, rom samxedro Zalebis gayvanamSvidobianad da usafrTxoebis zomebis dacviTmomxadiryo.
2010 wlis 26 ivliss briuselSi evrokavSiris wevriqveynebis sagareo saqmeTa ministrebi SeTanxmdnen, romsaqarTveloSi evrokavSiris sadamkvirveblo misiismandati kidev 12 TviT gagrZeldeboda. amgvarad,evrokavSiris sadamkvirveblo misia agrZelebssaqarTvelos teritoriaze funqcionirebas 2011 wlis14 seqtembramde. misi mandati faravs qveynis mTelteritorias saerTaSorisod aRiarebuli sazRvrebiT,Tumca xelisufleba, romelic akontrolebsafxazeTisa da samxreT oseTis/cxinvalis regionsuars ambobs dauSvas evrokavSiris sadamkvirveblomisia administraciuli sazRvris meore mxares,ruseTis mier 2008 wels okupirebul teritoriebze.amJamad evrokavSiris sadamkvirveblo misiaerTaderTi saerTaSoriso meqanizmia, romelicakvirdeba da mxars uWers stabilurobas saqarTvelosteritoriaze.
2010 wlis manZilze evrokavSiris sadamkvirveblomisia kvlavac uwyobda xels pirdapir kontaqtebsa dainformaciis gacvlas erTi mxriv, saqarTvelosmTavrobasa da, meore mxriv, ruseTis mTavrobiswarmomadgenlebs, aseve samxreT oseTisa da afxazeTisde-faqto xelisuflebas Soris. urTierTobisaRniSnuli meqanizmebi, ZiriTadad, ganviTardaincidentebis prevenciisa da reagirebis meqnizmebisfarglebSi (IPRM).
-2010 wlis 28 oqtombers erTwliani wyvetis Semdeg
95
incidentebis prevenciisa da reagirebis meqanizmebisfarglebSi (IPRM) gaimarTa me-7 Sexvedra samxreToseTis TeatrisaTvis. Sexvedra Sedga evrokavSirissadamkvirveblo misiis aqtiuri mxardaWeriTa da,aseve, euTos xelSewyobiT. imave meqanizmis farglebSimowyobili Semdegi Sexvedra 2010 wlis 10dekembrisTvisaa dagegmili.
-2010 wlis 8 oqtombers evrokavSiris sadamkvirveblomisaim gaerosTan erTad monawileoba miiRoafxazeTSi incidentebis prevenciisa da reagirebismeqanizmebis farglebSi (IPRM) gamarTul 21-eSexvedraSi. 2010 wlis manZilze afxazeTisTeatrisaTvis muSaoba prevenciisa da reagirebismeqanizmebis farglebSi (IPRM) wyvetis gareSegagrZelda.
- 2010 wels evrokavSiris sadamkvirveblo misiisxelSewyobiT Seiqmna mniSvnelovani sakomunikaciosatelefono sistema “cxeli xazi”, romelicfunqcionirebs rogorc afxazeTSi, aseve samxreToseTSi. gasuli wlis manZilze afxazeTisa dasamxreT oseTis administraciul sasazRvro zolTanramdenjerme iyo destabilizaciis SemTxveva daTiToeul am incidents potenciurad SeiZlebodagamoewvia konfliqtis eskalacia. magram, rogorcgamocdilebam aCvena, “cxeli xazis” sistema xelsuwyobs situaciis ganmuxtvas, gansakuTrebiT maSin,rodesac ar xdeba Sexvedrebi prevenciisa dareagirebis meqanizmebis farglebSi.
2010 wlis 2 ivliss evrokavSiris sadamkvirveblo
96
misaim saqarTvelos Tavdacvis saministrosTan erTadSesworebebi Seitana urTierTgagebis memorandumSi(pirvelad memorandums xeli moewera 2009 wlis 26ianvars), romlis mixedviTac izRudeba Tavdacvissaministros ufleba, ganaTavsos jari da mZimeteqnika administraciuli sasazRvro zolis mimdebareteritoriaze. aRniSnuli dokumentis mizania xeliSeuwyos situaciis de-eskalacias administraciulisasazRvro zolis gaswvriv.
gamowvevebi:
arsebobs imis saSiSroeba, rom incidentebisprevenciisa da reagirebis meqanizmebis farglebSi(IPRM) regularuli Sexvedrebi Sewydes adamianTausafrTxoebasTan dakavSirebuli incidentebis gamo,kerZod adgilobrivi mosaxleobis dakavebis,gatacebis an Zaladobis faqtebis gamo. magaliTad,Sida qarTlis sasazRvro zolTan axlos mdebarezog dasaxlebaSi samxreT oseTis mxridan gamudmebiTismis srolis xma, iparaven soflis meurneobisproduqtebs an akaveben adgilobriv macxovreblebs,romelic uaxlovdeba administraciul sasazRvrozols. zogierT dasaxlebaSi cxovreba imdenadgausaZlisi xdeba, rom xalxi tovebs sakuTarsaxlebs, ris gamoc aRniSnuli soflebicarieldebaxxxiii. situaciis eqskalaciis Tavidanasacileblad mniSvnelovania informaciisregularuli gacvla evrokavSiris sadamkvirveblo
xxxiii Life on Boundary Line, M. Viefhues, D. Wood, Saferworld, October 2010 (cxovreba sasazRvro zolSi, m. vifhiusi, d. vudi, 2010wlis oqtomberi).
97
misiis egidiT mowyobil IPRM-is Sexvedrebze. euTosada gaeros organizaciebis pozitiuri monawileobaIPRM-is SexvedrebSi momavalSi kidev ufroSeamcirebs molaparakebaTa Sewyvetis SesaZleblobas.
2010 wlis oqtomberSi evrokavSiris sadamkvirveblomisiam da qarTulma wyarom (Sss) aRiara, rom 2010wlis dasawyisidan regionSi SeiniSneba saerTodaZabulobis kleba. magram, amave dros, samxreToseTis sasazRvro zolTan axlos mcxovrebimosaxleobis gamokiTxviT, kriminalurma SemTxvevebmaiklo, magram mosaxleoba Tavs kvlav iseve daucveladgrZnobs, rogorc adrexxxiv. sasurvelia, romxelisuflebam gaamaxvilos yuradReba adgilobrivimosaxleobis wuxilebze da moaxdinos droulireagireba maT saWiroebebze.
afxazeTSi momuSave yvela saerTaSoriso organizaciada saerTaSoriso damkvirvebeli Tanxmdeba, romiZulebiT adgilnacvali pirebis dabrunebis procesisgaWianureba ar unda gagrZeldes. Tumca, manam sanamiZulebiT gadaadgilebuli pirebi daubrundebianTavianT sacxovrebel adgils, aucilebelia, romaRiarebuli iyos maTi uflebebi, aseve, daculniiyvnen Zaladobisagan, risTvisac saWiroa SeiqmnassaTanado pirobebixxxv.
3.2 iZulebiT gadaadgilebul pirTa uflebebis Sesruleba maTi sruli monawileobiT politikur,
xxxiv Life on Boundary Line, M. Viefhues, D. Wood, Saferworld, October 2010 (cxovreba sasazRvro zolSi, m. vifhiusi, d. vudi, 2010wlis oqtomberi)xxxv gaeros generaluri mdivnis warmomadgenlis gancxadeba adamianis uflebebis Sesaxeb iZulebiT gadaadgilebulipirebisTvis, volker kelini, 2010 wlis 16 seqtemberi.
98
socialur da ekonomikur cxovrebaSinormalizacia
- iZulebiTgadaadgilebul pirTaTvissaxelmwifo strategiissamoqmedo gegmis 2009-2012ganxorcieleba
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
saqarTvelos ombudsmenis 2010 wlis ianvar-ivlisisangariSis mixedviT 2008 wlis omis SemdegsaqarTvelos mTavrobam daaregistrira 15,912iZulebiT gadaadgilebuli piri. 2010 wlis ivnisismonacemebiT mTlianad saqarTveloSi aris 249,365afxazeTidan da samxreT oseTidan iZulebiTgadaadgilebuli piri.
saerTaSoriso donorebma didi wvlili SeitanesiZulebiT adgilnacval pirTaTvis saxelmwifostrategiis ganxorcielebis samoqmedo gegmis 2009-2012SemuSavebaSi. maT mier gamoyofilma mniSvnelovanmadafinansebam xeli Seuwyo samTavrobo strategiisSemusavebasac. iseTma mniSvnelovanma saerTaSorisoorganizaciebma, rogorebicaa UNHCR da daniisltolvilTa sabWom, samoqmedo gegmis ganaxlebisprocess gamoucxades mxardaWers. maTi iniciativiTmravali dainteresebuli sTeqholders Sors moxdaazrTa gacvla iZulebiT adgilnacval pirTaganaTlebasTan da Semosavlis wyaroebTandakavSirebiT.
2010 wlis 11 maiss evrokavSiris moTxovnebissapasuxod saqarTvelos mTavrobam damatebiTicvlilebebi Seitana iZulebiT gadaadgilebul
99
pirTaTvis saxelmwifo strategiis ganxorcielebissamoqmedo gegmaSi 2009-2012xxxvi. Sesworebebi orZiriTad sakiTxs exeboda:
1) axali samoqmedo gegmis farglebSi ganisazRvraiZulebiT gadaadgilebuli pirebisaTvis droebiTisacxovreblis adgilis kriteriumebi, romelTadaxmarebiTac gadaadgilebuli pirebi oTxkategoriad daiyo: a) saWiroebs sacxovreblisreabilitacias; b) ar saWiroebs sacxovreblisreabilitacias; g) saWiroebs alternatiulsacxovrebels; d) warmoadgens iZulebiTgadaadgilebul pirebTan dakavSirebuli saxelmwifoprogramis samizne jgufs.
2) samoqmedo gegma iRebs Semdeg zomebs iZulebiTgadaadgilebul pirTa cnobierebis asamaRleblad:_ gaumjobesdes gamWvirvalobis done samoqmedogegmis ganxorcielebis procesSi;_ uzrunvelyofili iyos samoqalaqo sazogadoebisada mediis CarTuloba samoqmedo gegmisganxorcielebaSi;_ uzrunvelyofili iyos iZulebiT gadaadgulebulpirebs iuridiul konsultacia;_ gaumjobesdes kavSiri iZulebiT gadaadgilebulpirTa da, erTi mxriv, municipalitetebs, xolo,meore mxriv, ltolvilTa da gansaxlebis
xxxvi 2007 wels iyo iZulebiT gadaadgilebul pirTa sakiTxis grZelvadian periodSi mogvarebispirveli mcdeloba,rodesac iZulebiT gadaadgilebuli pirebis Sesaxeb saxelwifo strategia iqna miRebuli. 2008 wlis 28 ivliss mTavrobamiZulebiT gadaadgilebuli pirebis Sesaxeb 2009-2012 wlebis saxelmwifo strategiis samoqmedo gegma gansaxorcielebladmoiwona. strategia 2009 wlis maisSi Sesworda.
100
saministros teritoriul danayofebs Soris.
gamowvevebi:
miuxedavad ganaxlebul samoqmedo gegmaSi Sesulicvlilebebisa, misi Sesruleba problemuri aRmoCnda,2010 wlis zafxulSi dairRva gadaadgilebul pirTauflebebi, rodesac isini gamoaZeves koleqtiurisacxovrebeli centrebidan, sadac ukve ramdenimewelia cxovrobdnen.
2010 wlis 14 ivnisisa da 5 agvistos SualedSidaaxloebiT 5000 iZulebiT gadaadgilebuli pirigamoaZeves Tbilisis koleqtiuri sacxovrebelicentrebidanxxxvii. adamianis uflebebis damcvelisaerTaSoriso organizaciebis SefasebiT,saqarTvelos mTavrobis mier gatarebuli zomebi arTanxvdeba saerTSoriso standartebs daewinaaRmdegeba iZulebiT gadaadgilebul pirTastrategiasa da samoqmedo gegmas (debuleba 1),romelic erTi TviT adre iyo miRebuli.
rogorc saqarTvelos ombudsmenis angariSSia aRniSnuli(2010 wlis ianvari-ivnisi), mTavrobam daarRvia iZulebiTgadaadgilebul pirTa uflebebi (erovnulikanonmdebloba iZulebiT gadaadgilebul pirTaSesaxeb 1996, strategia iZulebiT gadaadgilebul
xxxvii Amnesty International, EUR 56/005/2010 saqarTvelo, saswrafo qmedeba, 2010 wlis 20 agvistoxxxviii saqarTvelos ombudsmenis angariSi (2010 wlis ianvari-ivnisi).xxxix UNHCR-is warmomadgenlis piter nikolaus gancxadeba umuSevrobis sakiTxebze Courtyard Marriott-Si gamarTul Sexvedraze2010 wlis 16 seqtembers.
101
pirTaTvis), gaagrZelon cxovreba koleqtiuraddasaxlebul centrebSi manam, sanam isini ar moawerenxels xelSekrulebas da ar daTanxmdebian mTavrobismier gamoyofil alternatiul sacxovrebels. 2010wlis ivnissa da agvistoSi ganviTarebuli movlenebismixedviT, xelisuflebas konsultacia ar gauvliaiZulebiT gadaadgilebuli pirebis ojaxis wevrebTan,zog SemTxvevaSi gasaxlebul ojaxebs winaswariSetyobineba saerTodac ar miuRiaT. gamouvalmdgomareobaSi aRmoCenilebs SesTavazes iseTkoleqtiur centrebSi wasvla, romelsac uaresisayofacxovrebo pirobebi hqonda da sacxovrebladgamousadegari aRmoCnda.
unda aRiniSnos, rom 2010 wlis ivnissa da agvistoSiiZulebiT gadaadgilebuli pirebis iZulebiTigamosaxlebiT dairRva saqarTvelos erovnulikanonmdebloba, romelic iZulebiT gadaadgilebulpirebs exeba. kerZod, kanonSi weria, rom ar SeiZlebamaTi gadayvana iseT sacxovrebel adgilas, romelicmaT amJamindel sacxovrebelze cud mdgomareobaSiada Tanac werilobiTi Tanxmobis gareSe. 2010 wlisivnissa da agvistoSi mravali iZulebiTgadaadgilebuli piri aiZules, Tbilisidan regionulkoleqtiur sacxovrebel centrebSi gadaeyvanaT,sadac Zalian cudi pirobebi iyo. amgvarad, maTisacxovrebeli pirobebi gauaresdaxxxviii.
erT-erT yvelaze did problemad rCeba iZulebiTgadaadgilebul pirTa koleqtiuri sacxovrebelicentrebidan an droebiTi TavSesafridan e.w.“xangrZlivi moxmarebis sacxovrebel adgilas”gadayvana. saerTaSoriso gamWvirvaloba –
102
saqarTvelos mier momzadebuli angariSis Tanaxmad,principuli sakiTxia, rom iZulebiT gadaadgilbeulpirTa gadayvana moxdes im municipalitetis anregionis farglebSi, sadac isini arianregistrirebulni. bevr SemTxvevaSi xalxiadministraciuli problemis msxverplia. magaliTad,TbilisSi naTesavebTan an koleqtiur sacxovrebelcentrebSi mcxovreb ltolvilebs, romlebicregistrirebulni arian regionebSi, agzavnian “ukan”regionebSi, registraciis adgilas. Sedegad, isini vermoaxerxeben, Tavi gaitanon iseT Soreul dagadakargul soflebSi, rogoricaa focxo-eweriwalenjixis raionSi, sadac ltolvilebs ar aqvTaraviTari ekonomikuri uzrunvelyofis perspeqtiva.iZulebiT gadaadgilebuli pirebi, sul mcire,uzrunvelyofilni unda iyvnen sacxovrebliT iseTadgilas, sadac raRac ekonomikuri perspeqtiva mainceqnebaT, dakavdebian ekonomikuri saqmianobiT, sadacaris skola, rom bavSvebma iaron da sxvaelementaruli socialuri infrastruqtura. ufrometi yuradReba unda daeTmos TiToeul calkeaRebul saqmes, roca es ltolvilTa gadaadgilebasexeba, maSinac ki, rodesac individualuri arCevanisgakeTeba TiTqmis SeuZlebelia.
saerTaSoriso damkvirveblebi gamosaxlebulltolvilebs, romlebic Tbilisidan regionebSigadaiyvanes, uwodeben “meored iZulebiTgadaadgilebulebs”xxxix. gamosaxlebis faqtma aCvena,rom mTavrobis maRalCinosnebs ara aqvT sakmarisineba, rom daicvan ltolvilebi, xeli Seuwyon maTsrul integracias qarTul sazogadoebaSi. gardaamisa, ombucmenis angariSi miuTiTebs iZulebiT
103
gadaadgilebul pirTa da devnilTa da gansaxlebissaministros Soris komunikaciis naklebobaze.Sedegad, saerTaSoriso gamWvirvaloba _ saqarTvelosangariSis mixedviT, iZulebiT gadaadgilebul pirTagamosaxlebisas, zogi daikarga da SeuZlebelia maTimoZebna, zogi ki iseT Soreul regionebSi daasaxles,sadac dasaqmebis an socialuri integraciisaraviTari saSualeba ar aris.
TbilisSi aTasobiT iZulebiT gadaadgilebuli pirisdroebiTi TavSesafridan gamosaxlebam, rac erovnulida saerTaSoriso standartebis darRveva iyo,gamoiwvia yvela monawile mxaris CarTva adgilobriviarasamTavrobo organizaciebis, UNHCR-isa da evropissabWos CaTvliT. am gamosaxlebis faqtma aCvena, romam procesSi TiTqmis ar arsebobs xelisuflebisTanamSromloba sxva saerTaSoriso sTeiqholdermonawileebTanac. agreTve, naTeli gaxda iZulebiTgadaadgilebul pirTa, ltolvilTa da gansaxlebissaministros arasakmarisi uflebamosileba. Sedegad,sacxovrebeli adgilis problema da Tavadltolvilebi aRmoCndnen samTavrobouwyebebis/moxeleebis pirispir. mxolod premierministrTan Sexvedris Semdeg SeZles saerTaSorisosaagentoebma SeeCerebinaT gamosaxlebis procesi,Sexvedraze miRebuli iyo SeTanxmeba, rom procesiSeCerdeba manam, sanam ufro naTeli da samarTlianiprocedurebi ar SemuSavdeba iZulebiTgadaadgilebul pirTa sacxovrebliT uzrunvelyofismxriv.
samoqmedo gegmaSi aRwerili sxva miznebisganxorcieleba da Sefaseba (socialur-ekonomikuri
104
mdgomareobis gaumjobeseba da cnobierebis amaRleba)2011 wels aris mosalodneli.
3.3. ndobis Camoyalibeba _ konfliqtebis transformaciis xelSewyoba ndobis aRdgenis gziT- kanonmdeblobaokupirebulteritoriebze
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2008 wlis 23 oqtombers saqarTvelos parlamentmamiiRo “kanoni okupirebuli teritoriebis Sesaxeb”.kanonma im saerTaSoriso organizaciebs Soris,romelTa interesSia konfliqtebis mogvarebisxelSewyobis procesSi CarTva, garkveuli SeSforTebagamoiwvia.
2010 wlis TebervalSi, veneciis komisiis meore,saboloo Sefasebis angariSis Semdeg, saqarTvelosparlamentma daamtkica Sesworebebi kanonzeokupirebuli teritoriebis Sesaxebxl.
2010 wlis 23 oqtombers saqarTvelos mTavrobam miiRodadgenileba “saqarTvelos okupirebul teritoriebzemoqmedi organizaciebis saqmianobis wesebiswarmarTvis Sesaxeb”, romelic Sedis kanonmdeblobaSi“okupirebuli teritoriebis Seasxeb”. aRniSnulidadgenileba ganmartavs kanonis pirobebs.
gamowvevebi kanonis axal redaqciaze okupirebuliteritoriebis Sesaxeb
xl 2009 wlis dekemberSi veneciis komisiam moamzada da saparlamento asambleaze warmoadgina pirveli da meore mosazrebakanonis Sesaxeb. rekomendebuli iyo aRniSnul kanonmdeblobaSi cvlilebebis Setana.
105
veneciis komisiis saboloo komentarebis mixedviT,saqarTvelos “kanoniT okupirebuli teritoriebisSesaxeb” wamoiWreba sakiTxebi, romlebicsaerTaSoriso kanonmdeblobasTan SesabamisobiskuTxiT unda iqnes uzrunvelyofili. sadao sakiTxebiSemdeg garemoebebs exeba: (1) bundovani formulireba“gadaudebeli humanitaruli daxmareba” (me-4 muxli,me-6 muxli); (2) zogadi formulireba samarTlebrivisanqciebis SezRudvis Sesaxeb okupirebulteritoriebze akrZaluli ekonomikuri saqmianobiswarmarTvaze (me-6 muxlis me-3 punqti); (3) bundovaniganmarteba samarTlebriv Sedegebze im SemTxvevaSi,rodesac organizacia an pirovneba droulad verawvdis xelisuflebis mier moTxovnil informacias(me-4 muxlis me-4 punqti) (me-6 muxli).
dadgenilebis “saqarTvelos okupirebulteritoriebze moqmedi organizaciebis saqmianobiswesebis warmarTvis Sesaxeb” debulebebi ganmartavssakmaod mkacr procedurebs saqarTvelos okupirebulteritoriebze saerTaSoriso da adgilobriviorganizaciebis saqmianobis Sesaxeb. dadgenilebaiTvaliswinebs “konstruqciuli dialogis”Camoyalibebas saqarTvelos mTavrobasa da im mxareebsSoris, romlebic miznad isaxavs humanitarulidaxmarebis programebis ganxorcilebas da ndobisaRdgenas daSoriSorebuli sazogadoebiswarmomadgenlebs Soris.
saerTaSoriso organizaciebis warmomadgenlebisazriT dadgenilebis amoqmedebiT mosalodnelia, romdroSi gadavaddes da raodenobrivad Semcirdes imucxouri partniori organizaciebis monawileoba,
106
romlebic axorcielebs humanitarul daxmarebas dawarmarTavs ndobis asamaRlebel RonisZiebebs, racSemdegma faqtorebma SeiZleba gamoiwvios:
-dadgenileba gansazRvravs organizaciaTaCarTulobis strategias, romelsac SeiZlebagadamwyveti mniSvneloba hqondes konfliqtebistransformaciis procesSi. es gulisxmobs partniorTaerTobliv muSaobas mTeli dagegmvis, programirebis,biujetis Sedgenis, ganxorcielebisa da Sefasebisetapebze, msgavsad im donoris organizaciebis,romelnic mzad arian xeli Seuwyon sazogadoebebsSoris ndobis aRdgenas da okupirebul teritoriebzehumanitaruli programebis ganxorcielebas.aRniSnuli dadgenileba cvlis ukve Camoyalibebulprocedurebs TanamSromlobis Sesaxeb saqarTvelosmTavrobasa da donorebs Soris.
-dadgenilebis mixedviT, yvela potenciurmapartniorma, romelic gegmavs dakavdes saqmianobiTokupirebul teritoriebze, registraciisaTvis undamimarTos reintegraciis saministros, romelic Tavismxriv, an uaryofs an gascems nebarTvas warmodgenilproeqtze. uaryofis SemTxvevaSi SemTxvevaSisaministro warmartavs molaparakebebs donororganizaciebTan uTanxmoebis gamosworebis mizniT,rac damatebiT vadebsa da procedurebtanaadakavSirebuli.
-dadgenileba ayalibebs im Sefasebis kriteriumebs,romelic, Tavis mxriv, seriozulad zRudavsorganizaciaTa da proeqtTa ricxvs saqmianobiswarmoebisaTvis uflebis miniWebaze. ufro
107
konkretulad, saministro ganixilavs da Seiwvalis:a) proeqtis warmdgen organizaciaTa miznebs(Semoifargleba konfliqtebis transformaciisxelSewyobiT);
b) warmodgenili proeqtebis miznebs (konfliqtTamSvidobiani gziT mogvarebis da ndobis aRdgenisxelSewyoba da TanamSromloba konfliqtis SedegadgaxleCil sazogadoebebs Soris, adamainTa uflebebisdacva, iZulebiT gadaadgilebil pirTarepatriatizaciis xelsewyoba, urTierTobasadamianebs Soris urTierTobis aRdgena an omiTdazaralebuli mosaxleobis saarsebo pirobebisgaumjobeseba);
g) mosalodneli Sedegebs da saqmianobaTa detalurgegmas.
-nebismieri ganacxadi, romelic waredginebasaministros, avaldebulebs partniorebs waradginosxarjTaRricxis detalebic. finansurma SezRudvebmaSesaZloa damatebiT gansaxilveli sakiTxebi wamoWrassaqarTvelosa da donor organizaciebs Soris. isorganizaciebi, romlebic saqmianoben saqarTvelosokupirebul teritoriaze, valdebulni arian, romyovel eqvs TveSi warudginos angariSi saministros.
-dadgenileba exeba saqarTvelos sazRvrebs gareTmogzaurobis sakiTxebs im adamianebisaTvis, romlebicdakavebulni arian proeqtiT gansazRvrulisaqmianobiT da cxovroben okupirebul teritoriebze.daSvebuli samogzauro dokumentebis ricxviSezRudulia saqarTvelos sazRvargareTis pasportiT
108
da neitraluri samogzauro dokumentiT (SeiqmnebamomavalSi saqarTvelos mTavrobis mier). esSezRudvebi gaarTulebs fxazeTisa da samxreToseTis teritoriaze macxovrebeli pirebismonawileobas ndobis aRdgenis mizniT sazRvargareTgamarTul mravalmxriv dialogsa da SexvedrebSi.
- saxelmwifo strategiaokupirebuliteritoriebis mimarT _CarTulobaTanamSromlobis gziT
ganxorcielebisprocesSia
2010 wlis mimdinareoba
2009 wlidan saqarTvelos mTavroba aRiarebs, romxanmokle periodSi SeuZlebelia afxazeTTan dasamxreT oseTTan dakavSirebuli problemebisgadaWra. xelisuflebis warmomadgenlebi oficialurgancxadebebSi iziareben, rom saqarTvelosaTvisaucilebelia strategiuli moTminebis politikisganxorcieleba, rasac SeerTebuli Statebis daevrokavSiric uWers mxars. axali koncefcia 2010wlis ganmavlobaSi sajaro ganxilvis sagani gaxda.oficialuri pirebis gancxadebebis Tanaxmad,saqarTvelos mTavroba gegmavs sakuTari qveyana ufromimzidveli, Zlieri, demokratiuli qveyana gaxados,romelic aRiarebs dakarguli teritoriebisdeizolaciis aucilebloba da ganaviTarebsgonivrul politikas aRniSnul procesSi afxazeTisada samxreT oseTis mosaxleobis CarTvis mizniTxli.
axal strategiul koncefciaze sapasuxod, 2010 welssaqarTvelom gamoqaveyna ramdenime politikuri
xli 2009 wlis 22 seqtembers gancxadeba gaakeTa saxelmwifo mdivnis TanaSemwem evropisa da evraziis sakiTxebSi filipgprdonma. http://www.civil.ge/eng/article.php?id=21485 2009 wlis dekemberis gancxadebiT mas mxari dauWira benita ferero-valdnerma.
109
iniciativa:2010 wlis 27 ianvars _ saxelmwifo strategiaokupirebuli teritoriebis mimarT _ CarTulobaTanamSromlobis gziT.2010 wlis 6 ivliss _ CarTulobis samoqmedo gegma.
gamowvevebi:
qarTvel eqspertebs miaCniaT, rom nakleb savaraudoa,rom saxelmwifoh strategiis da samoqmedo gegmisganxorcieleba dauyovnebliv efeqts moaxdenskonfliqtebis transformaciis procesze.adgilobrivi da saerTaSoriso sTeiqholderebi mzadarian, iTanamSromlon saqarTvelos mTavrobasTan damonawileoba miiRon afxazeTisa da samxreT oseTismosaxleobis aqtiurad CarTvis politikisganxorcielebaSi, magram mosalodnelia, romsamarTlebrivi SezRudvebi kanonis “okupirebuliteritoriebis Sesaxeb” da mTavrobis dadgenileba“saqarTvelos okupirebul teritoriebze moqmediorganizaciebis saqmianobis wesebis warmarTvisSesaxeb”, Seaferxebs aRniSnul process. agreTvegaarTulebs SesaZlo dialogsa da ndobis aRdgenisZalisxmevas afaxazeTisa da samxreT oseTismosaxleobasTan.
amasTan, damatebiTi proceduruli sirTuleebidaabrkolebs procesSi saerTaSoriso organizaciebis
xlii ‘afxazeTisa da cxinvalis regionis/samxreT oseTis makontrolebeli Zala’ (termini strategiis farglebSi SemuSavda).xliii magaliTad, afxazeTis mTavroba gamudmebiT uaryofs ekonomikuri kavsirebisa da TanamSromlobis SesaZleblobassaqarTvelosTan, magram miesalmeba evrokavSirTan pirdapir TanamSromlobas da monawileobas.
110
droul monawileobas, rac negatiurad aisaxeba maTsurvilze, grZelvadiani perspeqtivaSi iTamaSonmiukerZoeblebi Suamavlis roli.
konfliqtebis mSvidobian mogvarebiT dakavebuliadgilobrivi Tu ucxoeli eqspertebis azriTmomavalSi samoqmedo gegmis ganxorcieleba SeiZlebaSemdegma problemurma sferoebmac Seaferxos:
- axali strategiis da samoqmedo gegmis mTavariprincipebi da Sinaarsi calmxrivad, saerTaSorisopartniorebTan (evrokavSiri, aSS, gaero, euTo)diskusiebisa da konsultaciebis, aseve afxazeTisa dasamxreT oseTis/xinvali regionis de-faqtoxelisuflebebis azris gauTvaliswineblobiTCamoyalibdaxlii. sakiTxisadmi aseTma midgomamafxazeTisa da samxreT oseTis de-faqto liderebssafuZveli misca iniciativebisgan Sors damdgariyvnenda aRniSnuli sakiTxebis Sesaxeb komunikaciaze uarieTqvaT, am damokidebulebam SeiZleba daabrkolosstrategiis ganxorcieleba.
- CarTulobis strategiasa da samoqmedo gegmaSigansazRvruli miznebi da RonisZiebebi ZiriTadaddasavleTis auditoriisa da saerTaSorisosTeiqholderebisTvisaa gankuTvnili. amazedokumentis enac metyvelebs. afxazeTisa dacxinvalis/samxreT oseTis de-faqto xellisuflebaaseve sazogadoebis warmomadgenlebi seriozulSeSfoTebas gamoTqvams iseTi terminebis gamoyenebaze,rogoricaa _ okupacia. isini ewinaaRmdegebianTavianTi teritoriebis moxseniebas “okupirebulteritoriebad”, aseve ar Tvlian rus samxedroebs
111
“dampyrobel Zalad”. afxazeTisa da samxreT oseTisteritoriebis de-faqto xelmZRvanelobac ganixilavsde-izolaciis politikas, rogorc regionebisreintegraciiken mimarTul saqarTvelos Zalisxmevas.amJamad, meores mxriv, saqarTvelos interesebSia,yvela nabiji gadadgas, raTa ar dauSvas status kvoslegitimacia. sakiTxisadmi amgvari midgoma arTulebsmxareTa dapirispirebuli interesebis daZlevas, aseveafxazeTisa da samxreT oseTis mosaxleobisCarTulobas.
- mmarTveli Zala, romelic akontrolebs afxazeTisada samxreT oseTis teritoriebs, uars acxadebsdauSvas misi mosaxleobisaTvis raime saxiTdaxmarebis gaweva garda im SemTxvevisa, Tu esdaxmareba modis saerTaSoriso institutebidan.faqtiurad isini uars amboben miiRon pirdapirisaerTaSoriso daxmareba saqarTvelos gavliTxliii. esmianiSnebs, rom CarTulobis an samoqmedo gegmisganxorcielebis mcdeloba uaxloes xanSi SeiZlebadaiblokos maTi mxridan.
- samoqmedo gegma CarTulobisaTvis Svidiinstrumentis Camoyalibebas iTvaliswinebs oTxiprogramuli sferos ganxorcielebiT (humanitaruli,adamianze orientirebuli, socialuri da ekonomikurisferoebi). dokumenti, romlis ideaa ‘CarTvisinstrumentebis’ Camoyalibeba, miznad isaxavskomunikaciasa da TanamSromlobis xelSewyobas erTimxriv Tbiliss, meore mxriv ki, afxazeTis da samxreToseTis teritoriebis makontrolebel Zalebs Soris.magram es instituciebi ver amoqmeddebasaerTaSoriso monawileobis gareSe. amgvarad,
112
SeuZlebeli iqneba samoqmedo gegmis ganxorcieleba,sanam afxazeTi da samxreT oseTi uars ityviskonfliqtur zonebSi mcxovrebi mosaxleobisaTvissaerTaSoriso instituciebis mier gamoyofilidaxmarebis miwodebaze saqarTvelos gavliT an, sanamsaqarTvelos mTavroba ar Secvlis Tavis midgomasmTavari principebis mimarT samoqmedo gegmisgansaxorcieleblad.
- ruseTis pirdapirma gavlenam afxazeTisa da samxreToseTis politikur mmarTvelobasa da sazogadoebrivazrze, SesaZloa, dablokos da CaSalos CarTulobissamoqmedo gegmis ganxorcieleba, rac niSnavs, romgegmis ganxorcieleba ganusazRvreli droiTgadaideba, Tu ruseTi ver moaxerxebs moZebnosSesabamisi meqanizmebi saerTaSoriso instituciebismonawileobisaTvis samoqmedo gegmisgansaxorcieleblad.
rekomendaciebi
1. kanonis uzenaesobis uzrunvelyofis, demokratiuli institutebis ganviTarebis, adamianis
uflebebis da fundamenturi Tavisuflebebis dacvis Sesaxeb
kidev erTxel gadaixedos sakonstitucio cvlilebebis pirobebi, raTa isini veneciis komisiis
mier momzadebul saboloo rekomendaciebTan SesabamisobaSi iqnan moyvanili (mxedvelobaSi unda
iqnes miRebuli, rom axlad Sesworebuli sakonstitucio normebi ZalaSi Sedis 2013 wlis
dekembridan).
113
gagrZeldes reformebi sasamarTlos damoukideblobis xarisxis asamaRleblad konstituciasa
da Sesabamis kanonmdeblobaSi adekvaturi Sesworebebis SetaniT. yuradReba unda gamaxvildes
Semdeg sakiTxebze:
1) mosamarTleebisaTvis probaciis periodis gauqmeba;
2) iusticiis umaRlesi sabWos reformireba;
3) konstituciuri garantiebis uzrunvelyofa (mosamarTle ar unda iqnes gadayvanili misi
winaswari Tanxmobis gareSe);
4) saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinuri pasuxismgeblobisa da
disciplinuri samarTalwarmoebis Sesaxeb kanonSi Sesworebebis Setana veneciis komisiis
rekomendaciebTan Sesabamisobis uzrunvelsayofad.
saxelmwifos iuridiuli daxmarebis samsaxuris damoukideblobis donis amaRleba Semdegi
saSualebebiT:
1) saagento gamoeyos sasjelaRsrulebis, probaciisa da iuridiuli daxmarebis sakiTxTa
saministros da daeqvemdebaros an saxalxo damcvels, an samoqalaqo samarTlis damoukidebel
organod Camoyalibdes;
2) samoqalaqo sazogadoebis eqspertebiTa da warmomadgenlebiT dakompleqtebuli
damoukidebeli sadamkvirveblo sabWos Seqmna;
3) iuridiuli daxmarebis samsaxuris dafinanseba sajaro da administraciul kanonTan
SesabamisobaSi moxdes.
gadaixedos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, raTa SesabamisobaSi movides evropis sabWos
eqspertTa rekomendaciebTan (daregulirdes mowmeTa dauyovnebliv dakiTxvasTan dakavSirebuli
sakiTxi).
ganxorcieldes wamebisa da araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisa Tu dasjis
sawinaaRmdego evropuli komitetis (CPT) mier SemuSavebuli rekomendaciebi (gansakuTrebuli
yuradReba daeTmos dakavebis pirobebis gamosworebas).
114
ganxorcieldes wamebisa da araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobisa Tu dasjis
sawinaaRmdego evropuli komitetis (CPT) rekomendaciebi iseTi politikis danergvis kuTxiT,
romelic Seamcirebs patimarTa raodenobas.
ganxorcieldes “nulovani tolerantobis” politika Zalovani struqturebis, gansakuTrebiT ki
policiis warmomadgenlebis mxridan Zalauflebis borotad gamoyenebis da cudad mopyrobis
faqtebis aRsakveTad.
pasuxisgebaSi miecen pirebi, romlebic pasuxismgebelni arian moqalaqeebis lavrenti kazievis,
ibragim lalievisa da vladimir eloevis ukanono dapatimrebis da sami TviT gauCinarebisTvis.
aseve unda Sewydes iseTi arasamarTlebrivi qmedebebi, rogoricaa mSvidobiani moqalaqeebis
tyveebSi gacvla.
moxdes gauCinarebis iseTi SemTxvevebis drouli, miukerZoebeli, damoukidebeli da efeqturi
gamoZieba, romelic aRwerili iyo evrosabWos adamianis uflebaTa dacvis umaRlesi komisris
angariSSi.
2. arCevnebis Sesaxeb
unda Seicvalos winasaarCevno kampaniis wesebi da dainergos ufro mkacri regulaciebi
administraciuli resursebis gamoyenebis Sesaxeb. mkafio zRvari unda iyos gavlebuli
saxelmwifosa da mmarTvel partias Soris. sajaro moxeleebisaTvis naTlad unda iyos
gansazRvruli saarCevno kampaniis procedurebi.
aucilebelia, momaval arCevnebamde Sesabamisi Sesworebebi Sevides saarCevno kodeqsSi.
saarCevno administraciis warmomadgenlebs regularulad CautardeT treningebi.
115
saWiroa, Seswordes arCevnebis dRes saarCevno kampaniis warmoebis wesebi da aikrZalos aqtiuri
saarCevno kampania saarCevno ubnebis mimdebare teritoriaze.
aucilebelia, saarCevno administraciam da sasamarTlom saCivrebi obieqturad, gamWvirvaled,
profesiulad da miukerZoeblad ganixilos.
3. sajaro samsaxuris reformis Sesaxeb _ angariSvaldebuleba da gamWvirvaloba
uzrunvelyofili iqnas kanonis moTxovnebi informaciis Tavisuflebis Sesaxeb, Semcirdes da
mkafiod ganisazRvros SemTxvevebi, Tu rodis SeiZleba SeizRudos informacia. amas gadamwyveti
roli akisria sajaro samsaxuris angariSvaldebulebisTvis. aseve uzrunvelyofili unda iyos
gamWvirvaloba sazogadoebrivi dafinansebis, mediis mflobelisa da dafinansebis mxriv.
efeqturad unda gaimijnos administracia da politika, sasamarTlo sistemisa da sajaro
samsaxuris politikuri zegavlenisagan realuri damoukideblobis uzrunvelyofisTvis.
aucilebelia, saxelmwifos mflobelobaSi arsebuli mravali kompaniis privatizaciis
kanonierebis gamoZieba. vinaidan, aseT sawarmoTa ricxvi Zalian didia, kontrolis palatam
SeiZleba gamoZieba daiwyos “farTo masStabiani” warmoebebiT. is, Tu ra gavlenas axdens
warmoeba garemosa da adamianis janmrTelobaze, miRebuli unda iqnas, rogorc SesarCevi
indikatori.
saWiroa, privatizaciasTan dakavSirebuli kontraqtebis komerciul saidumloebad
klasificirebis samarTlianobis gamoZieba (Tavad am kontraqtebis safuZvelze). unda dadgindes
konfidencialurobis ganmsazRvreli samarTlebrivi normebi. saWiroa, saqarTvelos parlamentma
gaaZlieros kanonis moTxovnebis daxvewaze saqmianoba
116
unda gaZlierdes sazogadoebrivi zedamxedvelobis saagentoebis SesaZleblobebi adamianuri da
teqnikuri resursebiT, da uzrunvelyofil iqnan Sesabamisi ufleba-mosilebebiT.
4. mediis Tavisuflebis Sesaxeb
uzrunvelyofili iqnas media saSualebebis mflobelobis sruli gamWvirvaloba da ofSorul
zonebSi media mflobelebis daregistrirebis sruli akrZalva.
moxdes media saSualebebis koncentraciis (pirdapir Tu arapirdapir, mesame mxaris
saSualebiT da a.S.) prevencia mauwyeblobis Sesaxeb kanonSi Sesabamisi Sesworebebis SetaniT.
aucilebelia, gamoswordes media garemo gamWvirvale da sajaro ganxilvebis saSualebiT im
rTul sakiTxebze, romlebzec yuradReba gaamaxviles samoqalaqo sazogadoebis
warmomadgenlebma da media aqtivistebma mediis finansuri gamWvirvalobis, sajaro
informaciis mopovebis gaadvilebis, licenzirebis procesis, swrafi da iafi sasamarTlo
sistemisa da reklamaze mkafio regulaciebis dawesebis CaTvliT.
moxdes saqarTvelos erovnuli komunikaciebis komisiis depolitizacia. amisaTvis saWiroa,
daiwyos gamWvirvale, sajaro ganxilva im meqanizmebisa da modelebis Sesaxeb, romliTac
moxdeba komisiis wevrTa arCeva; unda Seiqmnas saWiro kriteriumebi komisiis wevrobisaTvis,
ufleba mieces arasamTavrobo organizaciebsa da sxva dainteresebul jgufebs, rom
kandidaturebi sajaro, gamWvirvale procesis Sesabamisad daasaxelon. aucilebelia, komisiis
wevrTa arCevis procedurebi sajaro da gamWvirvale gaxdes.
drouli nabijebi gadaidgas mauwyeblobis cifrul sistemebze gadasvlis sakanonmdeblo
CarCos mosamzadeblad da cifrul platformebze sazogadoebis xelmisawvdomobis
uzrunvelyofisTvis.
117
5. ekonomikuri da socialuri reformis Sesaxeb
ganviTardes mkafio sistema saerTaSoriso valdebulebebTan (evropis samezoblo politikis
samoqmedo gegmis CaTvliT) qveynis ekonomikuri politikis Tanxvedris uzrunvelyofisTvis da
Sesabamisi valdebulebebis droulad Sesasruleblad.
moxdes socialuri da ekonomikuri politikis dargSi ratificirebul evropul qartiebTan da
evropuli kanonmdeblobis konvenciebTan erovnuli kanonmdeblobis harmonizacia. aseve,
aucilebelia dawesdes kontroli kanonis aRsrulebis kuTxiT.
momzaddes ufro detaluri grafiki evropis samezoblo politikis farglebSi dakisrebuli
valdebulebebis gansaxorcieleblad da gaZlierdes procesebze zedamxedveloba.
6. transportisa da energetikis Sesaxeb
aucilebelia, ganviTardes axali erovnuli energetikuli strategia da, aseve erovnuli
satransporto strategia, romelic sakiTxTa moTxovnaze dafuZnebul marTvas, agreTve
garemosTan da janmrTelobasTan dakavSirebul sakiTxebs moicavs, rac safuZvlad unda daedos
mdgradi ganviTarebis strategiis SemuSavebas.
aucilebelia, gaizardos TanamSromloba rogorc energetikis, aseve garemos dacvisa da
bunebrivi resursebis saministroebs Soris, raTa garemos dacvis kanonmdeblobaSi arsebuli
Cavardnebi aRmoifxvras da Sesruldes saqarTvelos mier evropis energetikuli
TanamegobrobisaTvis gakeTebuli ganacxadiT gaTvaliswinebuli pirobebi.
118
saWiroa, Sesruldes valdebulebebi da ganviTardes kanonmdebloba energoefeqturobisa da
ganaxlebadi energiis wyaroebis Sesaxeb, agreTve aucilebelia, Seiqmnas finansuri samoqmedo
gegma.
6.1. gaeros evropis ekonomikuri komisiis Sesaxeb (UNECE)
konvenciis miRebasTan erTad aucilebelia, uzrunvelyofili iqnes erovnuli kanonmdeblobisa
da dadgenilebebis SemuSaveba, aseve samoqmedo gegmis SeTanxmeba Sesabamis mxareebTan da
mTavrobis mier misi miReba.
6.2. klimatis cvlilebaze:
unda gaZlierdes kompetenturi organoebis adamianuri da institucionaluri SesaZleblobebi,
raTa uzrunvelyofili iqnes im kanonmdeblobis ganviTareba da ganxorcieleba, romelsac
iTvaliswinebs evrokavSiris brZanebulebebi klimatis cvlilebis dargSi.
saWiroa, Camoyalibdes forumi klimatis cvlilebis sakiTxebze, romelic Ria iqneba yvela
dainteresebuli mxarisaTvis informaciis gavrcelebis uzrunvelsayofad, aseve klimatis
cvlilebasTan dakavSirebiT gadawyvetilebis miRebis procesSi sazogadoebis monawileobis
gazrdisaTvis da saWiro RonisZiebebis gasatareblad.
7. saqarTvelos Sida konfliqtebis mogvarebisTvis TanamSromlobis Sesaxeb
administraciuli sazRvris axlos mdebare teritoriaze mcxovrobi mosaxleobis wuxilebisganxilva maTi saarsebo da sacxovrebel pirobebis, aseve usafrTxoebis zomebisgaumjobersebis mizniT. kerZod: aucilebelia, rom saqarTvelos mTavrobam saerTaSorisodonor organizaciebTan erTad (euTo, gaero da sxva saerTaSoriso organizaciebi) izrunosdaZabulobis mniSvnelovnad Semcirebis, arsebuli problemebis gadaWris, humanitaruli
119
daxmarebis gawevis mizniT, aseve adamianis uflebaTa dacvisa da humanitaruli pirobebiskuTxiT arsebuli situaciis monitoringi da gamosworebaze zrunva.
demokratiuli insititutebis mSenebloba da demokratiuli marTvis principebis Camoyalibeba,rac, Tavis mxriv, konfliqtebis mSvdobian mogvarebas, aseve dasavleTis mTavrobebis ansaerTaSoriso organizaciebis mier (euTos, gaerosa da evrokavSiris CaTvliT) dafinansebulihumanitaruli da aRmSeneblobiTi proeqtebis ganxorcielebas ganapirobebs.
moqnili midgomebis damkvidreba imisaTvis, rom TiToeuli iZulebiT gadaadgilebuli piris Tu
ojaxis ganxilva moxdes calke. aseT pirTa sacxovrebliT uzrunvelyofis sakiTxi unda
moxdes rogorc saerTaSoriso, aseve Sida kanonmdeblobis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT.
iZulebiT gadaadgilebul pirTa socialur-ekonomikuri mdgomareobis gaumjobesebis procesis
daCqareba, romelic gansazRvrulia iZulebiT gadaadgilebul pirTa Sesaxeb arsebul
saxelmwifo strategiasa da samoqmedo gegmaSi.
samoqmedo gegmiT gaTvaliswinebuli RonisZiebebis zustad ganxorcieleba, romlebic exeba
iZulebiT gadaadgilebul pirTa cnobierebis amaRlebas mimdinare samTavrobo da
saerTaSoriso programebis Sesaxeb. erT-erTi upirvelesi valdebulebaa, rom maT xeli
miuwvdebodeT dasaqmebis bazarze, Sesabamis samedicino daxmarebasa da ganaTlebaze, rac
saxelmwifos prerogativaa. vinaidan iZulebiT gadaadgilebul pirebs ara aqvT sruli
warmodgena TavianT uflebebsa da politikur arCevanze, amitom maTTvis rTulia srulad
gamoiyenon gankuTvnili momsaxureba da integrirdnen samoqalaqo sazogadoebaSi.
samoqalaqo sazogadoebis monawileobis gazrda politikis SemuSavebis procesSi. es gadamwyvet
rols Seasrulebs sajaro samsaxuris reformis warmatebis da, gansakuTrebiT, devnilTa
normaluri dasaxlebisa da sazogadoebaSi maTi integraciis kuTxiT.