fatİh projesİ: Öğretim sürecinde materyallerin kullanımı

189

Bölüm Kazanımları

• Öğretim sürecinde materyal kullanımını etkili bir şekilde planlayabilme

• Metin, resim, video, animasyon ve simülasyon gibi materyalleri dersin giriş, sunuş

ve özetleme aşamalarında uygun biçimde kullanabilme

• Ders içerisinde metinsel gösterimleri amaca uygun bir şekilde kullanabilme

• Giriş, sunuş ve özet aşamalarında uygun resimler kullanabilme

• Eğitsel videoları uygun etkinlikler eşliğinde kullanabilme

• Eğitim ortamında animasyon kullanarak sınıf içi etkinlikler yapabilme

• Simülasyonları ders içerisinde etkili bir şekilde kullanabilme

• Öğretim sürecinde bilgisayar oyunlarını kullanarak uygun etkinlikler yapabilme

• Farklı materyalleri etkili kullanarak sınıf içi etkinlikler yapabilme

BÖLÜM 6

190

BÖLÜM İÇERİKLERİ 6.1. MATERYAL KULLANIMININ GENEL İLKELERİ

6.1.1. Materyal Kullanımı Kılavuzu

6.2. ÖĞRETİM SÜRECİNDE METİNLERİN KULLANIMI

6.2.1. Kısa Tanımları ve Örnekleri Sunma

6.2.2. Benzerlik ve Farklılıkları Belirtme

6.2.3. Sıralama ve Listelemeler

6.2.4. Sebep-Sonuç Yapıları veya Açıklamaları Belirtme

6.2.5. Farklı Materyalleri Destekleme

6.3. ÖĞRETİM SÜRECİNDE RESİM KULLANIMI

6.3.1. Resimlerin Kullanım Amaçları

6.3.2. Resimlerin Ders İçinde Kullanımı

6.4. ÖĞRETİM SÜRECİNDE VİDEO VE ANİMASYON KULLANIMI

6.4.1. Video ve Animasyonların Dersin Farklı Aşamalarında Kullanımı

6.4.1.1. Dersin Giriş Aşaması

Dikkat Çekme

Hedeflerden Haberdar Etme

Ön Bilgileri Harekete Geçirme

6.4.1.2. Dersin Sunuş Aşaması

6.4.1.3. Dersin Kapanış Aşamasında Animasyon Kullanımı

6.4.2. Video ve Animasyon Kullanım Kılavuzu

6.5. ÖĞRETİM SÜRECİNDE SİMULASYON KULLANIMI

6.5.1. Simülasyonların Genel Özellikleri

6.5.2. Simülasyonların Ders İçinde Kullanımı

6.6. ÖĞRETİM SÜRECİNDE BİLGİSAYAR OYUNLARININ KULLANIMI

6.6.1. Bilgisayar Oyunlarının Genel Özellikleri

6.6.2. Oyunların Ders İçinde Kullanımı

6.7. ÖRNEK DERS SUNUMLARI

KAYNAKLAR

191

ETKİNLİK VE UYGULAMALAR

Bölüm Kazanımları .......................................................................................................... 189

BÖLÜM İÇERİKLERİ ......................................................................................................... 190

ETKİNLİK VE UYGULAMALAR .......................................................................................... 191

ETKİNLİK 1-1: Materyal Kullanım Adımları ..................................................................... 198

Etkinlik -2.1: Metin Kullanımı ......................................................................................... 203

ETKİNLİK 3-1: Resim Kullanım Amaçları.......................................................................... 209

ETKİNLİK 3-2: Giriş Aşamasında Resim Kullanımı ........................................................... 211

ETKİNLİK 3-3: Sunum Aşamasında Resim Kullanımı ....................................................... 214

ETKİNLİK 3-4: Özet Aşamasında Resim Kullanımı ........................................................... 215

ETKİNLİK 3-5: Ders Aşamaları için Resim Örnekleri ........................................................ 216

Etkinlik 4-1: Video/Animasyon Örneği ........................................................................... 217

Etkinlik-4.1:Animasyon/Video Kullanımı ........................................................................ 223

ETKİNLİK 4-2: Video/Animasyon Kullanım Yöntemleri ................................................... 224

Etkinlik-4.2: Video Kullanımı ........................................................................................... 226

ETKİNLİK 5-1: Simülasyon Kullanımı ............................................................................... 231

Etkinlik-5.2: Simülasyon Kullanımı .................................................................................. 232

6.5.2.2. ÖRNEK SİMÜLASYONLAR ................................................................................... 234

EK SİMÜLASYON KAYNAKLARI ........................................................................................ 235

ETKİNLİK 6-1: Örnek Oyun Kullanımı .............................................................................. 239

UYGULAMA-6.1: Oyun Kullanım Senaryosu ................................................................... 240

ÖRNEK OYUN .................................................................................................................. 241

EK BİLGİSAYAR OYUN KAYNAKLARI ................................................................................ 242

Örnek Ders İncelenmesi-1 .............................................................................................. 244

Örnek Ders İncelenmesi-2 .............................................................................................. 248

192

6.1. MATERYAL KULLANIMININ GENEL İLKELERİ

Giriş

Materyaller öğrenme ortamlarının vazgeçilmez bileşenleridir. Bilgi teknolojilerinin

sunduğu imkânlarla kolay bir şekilde hazırlanabilir ve kullanılabilirler. İyi materyal bulmak ya da

hazırlamak önemli olsa da asıl etki ders içerisinde uygun bir şekilde kullanıldığında ortaya çıkar.

Örneğin, çok iyi hazırlanmış bir materyal, amaca uygun olmayan bir şekilde veya öğrencilerin ön

bilgi ve algılama seviyesinin üzerinde kullanılırsa öğrenmeyi kolaylaştırmayacak aksine dikkati ve

ilgiyi azaltacaktır. Benzer şekilde materyaldeki bilgilerle paralel ve tutarlı olmayan kelime ya da

ifadelerin kullanıldığı, önemli noktalara dikkat çekilmeyen uygulamalar öğrenmeyi engeller.

Bu bölümde ilk olarak materyal kullanımının genel ilkeleri, farklı derslerden örnekler

verilerek anlatılmıştır. Devam eden kısımlarda materyal türlerinin (video, metin, resim ve

sunum) her birinin güçlü ve zayıf yönlerine ve ders içinde giriş, sunuş ve kapanış bölümlerinde

etkili bir şekilde nasıl kullanılabileceklerine örneklerle birlikte yer verilmiştir. Ayrıca, her bir

materyalin kullanımına yönelik örnek bir etkinlik bulunmaktadır.

193

Materyalin sadece iyi tasarlanmış olması etkili bir öğrenme için yeterli değildir. Ders

içinde kullanımı oldukça önemlidir. Materyaller, sınıf içerisinde kullanılan etkili araçlar

olmalarına rağmen bazı durumlarda tek başlarına öğrenmeyi sağlayacak kadar güçlü

olamayabilirler. Materyalin anlaşılması ve istenilen etkiyi göstermesi için öğretmenin materyali

kullanım şekli oldukça önemlidir. Bu nedenle uygun etkinlik bağlamında kullanılması önerilir.

Çünkü materyal, öğretimin ancak bir parçasıdır ve hedefe yönelik kullanıldığında öğrenmeyi

destekler. Örneğin, kullanılan materyal özetlenirken materyalde geçen terimler yerine her

seferinde farklı terim ve kelimeler kullanılması karmaşıklığa neden olacağı için öğrenmeyi

zorlaştıracaktır.

6.1.1. Materyal Kullanım Kılavuzu

Materyallerin sınıf içerisinde nasıl kullanılacaklarına dair kesin bir çerçeve çizmek zordur.

Materyal kullanımları konu, hedef, ortam, öğrenci ve öğretmenin yaklaşımına göre farklılıklar

gösterir. Diğer yandan, materyallerin ders içinde; konuya giriş yapma, yorumlama, özetleme,

bilgiler arasında ilişki kurma, bir durumu açıklama, bilgileri gerçek hayata transfer etme gibi farklı

kullanımları olabilir.

Materyallerin belli bir kullanım sınırlaması olmamasına rağmen, etkili materyal kullanımı

için bazı temel adımların izlenmesi önerilir. Materyallerin etkili bir öğretim için olmazsa olmaz

bir şart olmadığı, bunların öğrenme süreci içerisinde öğretmene yardımcı bir destek unsuru

olduğu unutulmamalıdır.

Öğretim Sürecinde Materyal Kullanım Adımları

Materyaller derse, öğrenci seviyesine ve tercih edilen öğretim yöntemine göre farklı

şekillerde kullanılabilir. Bu nedenle türü ne olursa olsun öğretimsel materyallerin ders

içinde ne şekilde kullanılacağını belirlemek zordur. Ancak öğretim sürecinde kullanılması

düşünülen bir materyal için dersin öncesinde, sunumunda ve sonunda izlenmesi gereken

temel adımlar vardır. Kısaca materyal kullanım adımları olarak ifade edilen bu işlemler

aşağıda açıklanmıştır:

Materyali Yeniden Kontrol Etmek

Öğretim materyali kullanılmadan önce içerik ve teknik açıdan mutlaka kontrol

edilmelidir. Materyalin kontrolü, istendiği gibi kullanılabilmesi ve kullanımı sırasında

ortaya çıkabilecek olumsuz durumların önüne geçilmesi açısından önemlidir. Materyali

kontrol ederken dersin hedefi ve içeriği ile olan uyumu gözden geçirilmeli, yanlış anlamaya

neden olabilecek gösterimler açısından incelenmelidir. Bu aşamada dikkat edilecek önemli

noktalardan biri de materyalin düzgün çalışıp çalışmadığının, yazılım ve donanım

gereksinimlerinin kontrol edilmesidir.

194

Materyalin Kullanımını İçeren Bir Ders Planı Hazırlamak

Materyallerin dersin hangi aşamasında ve hangi etkinlikler eşliğinde kullanılacağı

planlanmalıdır. Ders içinde etkili olabilmesi için materyaller derste kullanılacak yöntemle

bütünleşmelidir. Bu nedenle materyalin kullanıldığı dersin önceden planlanması gerekir. Bu

planlama materyalin ders akışındaki yeri ve dersteki rolünün belirlenmesi açısından

önemlidir. Anlatılacak konunun ana hatlarını çıkarmak planlamayı kolaylaştırabilir.

Sunulacak bilgi miktarı ile ayrılmış zaman dikkate alınarak süre iyi ayarlanmalıdır.

Prova Yapmak

Öğretmenin, dersten önce öğretim materyalini kullanarak prova yapması eksikleri

görmesi ve bu eksiklikleri gidermesi açısından gereklidir. Prova yapmak dersin niteliğini

artırdığı gibi dersin amacından sapmaması noktasında etkili olmaktadır. Materyaldeki ve

ders sürecindeki önemli noktalar prova sayesinde tespit edilebilmektedir. Süreyi iyi

kullanmak ve yapılması gereken açıklamalarla materyal üzerindeki anlatım ya da

sunumların tutarlılığı açısından da önemlidir. Ders sürecinin provasını farklı şekillerde

yapmak mümkündür.

Gerçek bir aynanın karşısında prova yapmak: Ders sürecinde anlatılmak istenen

konu bir aynanın karşısına geçilerek provası yapılabilir. Bu prova şekli ile öğretmen,

anlatım sürecinde nasıl olması, ifade olarak nelere dikkat etmesi gerektiğini görme fırsatı

verir.

Bir başkasının mümkünse bir uzmanın yanında prova yapmak: Bu prova şeklinde

öğretmen konu alan uzmanının ya da bir başkasının karşısında prova yapmaktadır. Bu

prova şekli ile öğretmen anlattığı kişiden ya da uzmandan dönüt alarak hazırlanmaktadır.

Başkalarının gözünden eksikliklerini tamamlama imkanı elde etmektedir.

Bir kayıt cihazı karşısında prova yapmak: Kayıt cihazı karşısında konunun

anlatılması bir diğer prova çeşididir. Bu prova çeşidi ile öğretmen kayıtları tekrar tekrar

izleyerek eksikliklerini görmektedir. Provasını kendi gözünden değerlendirme imkanı elde

etmektedir.

Ortamı Hazırlamak

Öğretmenin ders vereceği ortamı dersten önce hazırlaması gerekmektedir. Ortamın

kullanılacak materyal ile uygunluğu tespit edilmeli ve ortam materyale göre

hazırlanmalıdır. Öğrenci özelliklerine, dersin yapısına ve derste kullanılacak yönteme göre

oturma düzeni oluşturulmalıdır. Ortamın fiziki koşullarında (sıcaklık, temizlik, aydınlatma

vb.) rahatsız edici unsurlar yok edilmelidir. Işık ve oturma düzenin tüm öğrencilerin

materyali görebileceği şekilde olmasına dikkat edilmelidir. Projeksiyon, hoparlör gibi teknik

ekipmanların çalıştığı kontrol edilmelidir.

195

Öğrencileri Hazırlamak

Dersin girişinde öğrenenlerin derse hazırlanması ve konuyla ilgili önceki bilgileri

hatırlaması önemlidir. Bu aşamada öğrencilerin kullanılacak materyale dikkatleri toplanır

ve materyale karşı merak uyandırılır. Bu açıdan materyalin kısa bir tanıtımı, edinecekleri

bilgi ve becerilerin sunulması ve bunların öneminin açıklanması faydalı olacaktır. Dersin

giriş bölümünde yapılacak bu uygulamalara ilişkin öneriler aşağıda açıklanmıştır:

1- Öğrenenlerin dikkatlerinin çekilmesi: Öğretime başlamadan önce yapılacak ilk iş

öğrenenlerin dikkatlerinin çekilmesidir. Dikkat çekmenin en kolay yolu öğreticinin

hareket, jest ve mimiklerini kullanmasıdır. Bunlara ek olarak konuya ilginç bir

istatistik, resim veya hikâye ile giriş yapılabilir. Dikkat çekmede önemli olan derse

etkileyici ve heyecan verici bir giriş yapmaktır.

2- Ön bilgilerin harekete geçirilmesi: Öğrencilerin bilgisinin olmadığı yeni bir

konuya giriş yapmadan önce, daha önce öğrendikleri konularla ilişkisini ortaya

koyacak bir hatırlatma faydalı olacaktır. Öğrencilerin ön bilgilerinin harekete

geçirilmesi yeni konunun anlaşılmasını ve öğrenilmesini kolaylaştırır.

3- Öğretim amaçlarının belirtilmesi: Öğrencilere yeni bilgilerin ne işe yarayacağının

ve nasıl kullanacaklarının belirtilmesi önemlidir. Bunu belirtmek öğretimin ana

amacını belirtir. Amaçların belirtilmesi öğrencinin bu konuyu niçin öğrenmesi

gerektiğini anlamasına yardımcı olur. Örneğin, “Bu videoyu izledikten sonra şu

sorulara cevap verebileceksiniz”.

Sunu Yapmak

Sunuş aşaması asıl bilginin ve örneklerin sunulduğu bölümdür. Farklı öğretim

stratejilerinin olduğu ve öğretmenlerin kendilerine has tekniklerinin olabileceği göz önüne

alındığında materyallerin konu içeriğine ve öğretmenlerin kendi yöntemlerine göre

materyallerin en uygun şekilde kullanılması gerekmektedir. Ancak, her durumda konunun

uygun bir sırada etkili bir şekilde sunulması, öğrencilerin konuları ilişkilendirmeleri ve

hatırlamalarına rehberlik edilmesi ve uygun dönütler verilmesi gerekir. Bu aşamaya ilişkin

pratik öneriler aşağıda sunulmuştur.

1. Her öğretim konusu ve etkiliği için öğrencilere belirli bir yapı sağlanmalıdır.

a. Her öğretimde konunun temel 3-5 boyutundan bahsedilmelidir.

b. Öğrenciler içeriğe yabancı oldukları için öğrenecekleri bilgilerden hangisinin

daha önemli olduğunu ayırt etmekte zorlanabilirler. Bu nedenle önemli

noktalara dikkat çekilmesi önemlidir.

c. Sunumda dikkat edilmesi gereken noktalardan biri de kullanılan

materyallerin sunumunda tutarlı bir terminoloji ve anlatımın

kullanılmasıdır.

2. Öğrencilere yoğun bilgi verilmemelidir.

196

a. Öğrencilere bir seferde birden fazla hedefe yönelik yoğun içerikler

sunulmamalıdır. Adım adım küçük parçalar halinde sunulması faydalı

olabilir.

b. Dersin içeriğinde gereksiz bilgilere, ayrıntılara ve ögelere yer

verilmemelidir. Fazla bilgi ve ayrıntı öğrencinin zihnini meşgul etmektedir.

c. Eğitim süresince konunun ana hatları arasında geçiş yaparken kısa aralar

verilmelidir; bu kısa süreli aralar öğrencilerin notlarını gözden geçirmeleri

ve sorular sormasına imkân verir.

d. Her 15-20 dakikada bir, öğrencilere dersin önemli noktalarını içeren sorular

sorulabilir. Bu sorular bir yandan öğrencilerin konunun önemli noktalarını

tekrar ederek öğrenmelerini kolaylaştırırken, diğer yandan eğitim sırasında

dağılan dikkatlerinin tekrar konuya çekilmesine yardımcı olur.

3. Öğrenmenin kolaylaşması ve hatırlanması için öğrencilerin yaşantı ve

deneyimlerinden örnekler verilmelidir.

Öğrencilerin Öğrendiklerini Uygulamasına Fırsat Vermek

Sunum sırasında öğrencilerin öğrendiklerini gözden geçirmelerine, not almalarına

ve soru sormalarına fırsat vermek için küçük aralar verilmelidir. Bu aralarda veya sunum

esnasında materyal üzerinde öğrencilere birtakım sorular sormak, onların tahmin

yapmasını ya da yorumlamasını istemek öğrencilerin aktif olmalarını ve anlamalarını

kolaylaştırır. Bu nedenle öğrencilere sunum esnasında ve sunum sonunda kendilerini ifade

etme fırsatı verilmelidir.

Öğrencilerin Öğrenmelerini Yakından İzlemek

Öğrencilerin sorulara verdiği cevaplar, sordukları sorular ve sınıf içerisindeki

davranışları öğrenmelerine ilişkin önemli fikirler verir. Çalışma yaprağı, grup çalışması gibi

planlı etkinlikler aracığıyla öğrenciler takip edilebileceği gibi gözlem ve anlık sınıf içi

tartışmaları yardımıyla da öğrenmeleri izlenebilir. Böylece öğrencilerin ne kadar iyi

öğrendiklerini veya önemli noktaları kaçırıp kaçırmadıklarını görmek mümkün olur.

Dersi Özetlemek ve Değerlendirmek, Eksik ve Yanlış Öğrenmeler İçin Tedbir Almak

Öğrencilerdeki tespit edilen yanlış ve eksik anlamaları giderme ve önemli noktaları

tekrar etme açısından konu özetlerine sık sık yer verilmelidir. Ders özetleri ayrıca öğrenilen

bilgilerin gözden geçirilmesini sağlar ve bu bilgilerin kalıcılığını artırır. Öğrencide zihinsel

bir çatışma olmaması için özetleme sürecinde yeni bilgi verilmemeli ve mümkün olduğunca

ders içinde kullanılan tanım ve ifadelerle tutarlı anlatımlar yapılmalıdır. Transferi sağlamak

için öğrenilen bilgilerin kullanılabileceği problem veya durumların sunulması ya da

öğrencilerden istenilmesi de düşünülebilir. Özet bölümünde yeni öğrenilen bilgilerin

devamı için bir istek oluşturulması da sağlanabilir.

1- Ana noktaların özetlenmesi: Ders sonunda konunun genel bir özetinin yapılması

çok önemlidir. Öğrencilerin yeni öğrendiği bilgilerin yeniden gözden geçirilip tekrar

edilmesi kalıcılığı artırır.

197

2- Öğrencilere sorular sorulması: Konunun öğrenilip öğrenilmediğinin ya da

hedeflere ne kadar yaklaşıldığının tespiti için öğrencilere konuyla alakalı sorular

sorulabilir. Eksik ve yanlış öğrenmeler tespit edilerek hemen düzeltilmelidir.

Materyal Kullanım Adımları

ÖZET

1. Hazırlık Aşaması a. Kullanılacak materyalin önemini ve amacını iyi belirleyiniz. b. Öğrenci ilgi ve ihtiyaçlarının göz önünde bulundurunuz. c. Kullanılacak materyali önceden test ediniz. d. Materyalin kullanılacağı ortamı göz önünde bulundurunuz.

2. Ortamın Hazırlanması a. Kullanılacak materyallerin sınıfta bulunduğundan ve çalıştığından emin olunuz. b. Işık ve oturma düzenini ayarlayınız.

3. Öğrenenlerin Hazırlanması a. Materyalin neden kullanıldığını açıklayınız. b. Öğrenenlerin materyalden nasıl bir sonuç çıkarmalarını beklediğinizi

açıklayınız. c. Materyal gösteriminden sonra yapılacak etkinliklerden haberdar ediniz.

4. Materyalin Sunumu a. Sunumu öğrencinin ilgisini uyandıracak biçimde yapınız. b. Süreyi devamlı kontrol ediniz. c. Öğrenci tepkilerini gözlemleyiniz.

5. Özetleme a. Sunumu detaylı bir şekilde tartışınız. b. Öğrenciye konuyu özetleyecek nitelikte sorulur sorunuz. c. Yanlış ya da eksik anlamaları ortaya çıkarıp gideriniz. d. Yeni öğrenilenleri organize etmelerine yardımcı olunuz.

198

ETKİNLİK 1-1: Materyal Kullanım Adımları • Dersinizde kullanabileceğiniz bir materyali göz önünde bulundurarak aşağıdaki materyal

kullanım adımlarında neler yapacağınızı kısaca yazınız.

Materyal Kullanım Adımları

1. Hazırlık Aşaması ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Ortamın Hazırlanması ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Öğrenenlerin Hazırlanması __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Materyalin Sunumu __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Özetleme ______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

______________________________________________________________________

199

6.2. ÖĞRETİM SÜRECİNDE METİNLERİN KULLANIMI

Metinler mesaj sunumunun en yaygın ve en kısa yoludur. Bunun en önemli nedeni

kolayca hazırlanabilir ve dağıtılabilir olmasıdır. Metinlerin bu kadar yaygın kullanılmasına rağmen

iyi hazırlanmamış bir metinsel materyal, istenilen öğretimsel etkiyi yaratmayabilir. Amaca uygun

tasarlanmış bir metin ise çok etkili mesajlar iletebilir. Öğretimsel mesajlarda metinler; harfler,

rakamlar ve sembollerden oluşturulur.

Metin kullanılırken sade ve öz tasarımlar tercih edilmelidir. Metinler, ders içerisinde

okunan yazılar olarak değil de ders anlatımını destekleyen, önemli noktaları öne çıkaran ipuçları

olarak görülmelidir. Aşağıda materyal konusuyla ilgili aynı içeriğe sahip iki farklı metin

görülmektedir. I numaralı şekilde ham bir metin varken, diğerinde önemli noktalar ayrı ayrı

verilmiş ve vurgulanmıştır. II numaralı şekildeki metin, öğrencilerin bilgiyi organize etmelerini

kolaylaştırır.

Metinler sınıf içerisinde farklı amaçlarla kullanılabilir. Bu amaçlar aşağıda sınıflandırılmış

ve örneklerle açıklanmıştır:

6.2.1. Kısa Tanımları ve Örnekleri Sunma

Metinlerin kullanım amaçları arasında en çok öne çıkan amaçlardan biri tanımların

verilmesidir. Bu tür ifadelerde kavramlar kısaca tanımlanır ve örneklerle desteklenir. Görsellerle

Resim, video ya da animasyon

kullanmak varken neden metin

kullanılsın ki?

Aynı İçeriğin Farklı Şekillerde Gösterim Örneği

200

de desteklenebilecek bu tür tanımları kullanırken dikkat edilmesi gereken nokta, tanımların sade

ve anlaşılır olması, örneklerin uygun olarak yer almasıdır. Tanımlar arasında herhangi bir

karşılaştırma yapılmadığı zaman tanım sadece bir ekranda verilmelidir. Aşağıda kısa tanımlar ve

örnekleri sunma ile ilgili örnek bir metin görülmektedir.

6.2.2. Benzerlik ve Farklılıkları Belirtme

Metinler, kavram ya da olguların birbirleri ile olan ilişkilerini belirtmek için kullanılır.

Karşılaştırılan kavramların özellikleri listeleniyorsa aynı sayfada bulunmasına dikkat edilmeli,

benzerlik ve farklılıklar vurgulanmalıdır. Benzerlik ve farklılıkları içeren bu tür metinler

kullanılırken kavramlar ayrı ayrı ele alınmamalı, karşılaştırmalı bir şekilde sunulmalıdır. Aşağıda

karışım ve bileşiklerin karşılaştırmasını içeren bir metin görülmektedir.

6.2.3. Sıralama ve Listelemeler

İçeriklerde zaman zaman birden fazla kavram, olay, nesne veya özelliğin listelenmesi

gerekebilir. Metinler hem listelerin hem de varsa listelenen maddeler arasındaki zamansal ya da

hiyerarşik ilişkilerin gösteriminde etkili birer araçtır. Bu sıralamalarda belirli bir düzen veya sıra

izlenmeyecekse madde imli listeler kullanılır. Aşağıda liste şeklinde hazırlanmış örnek bir metin

görülmektedir.

Kısa tanımlar ve Örnek Sunma Örneği

Benzerlik ve Farklılıkları Belirtme Örneği

BİLEŞİKLER KARIŞIMLAR

Atomlar (maddeler), kendi

özelliklerini yani kimliklerini

kaybederler.

Atomlar (maddeler), kendi

özelliklerini yani kimliklerini

kaybetmezler.

Maddeler belirli oranlarda birleşirler. Maddeler istenilen her oranda

birleşirler.

Yeni madde oluşur. Yeni madde oluşmaz. Kimyasal değişmeler sonucu oluşur Fiziksel değişmeler sonucu oluşur.

Formüllerle gösterilirler. Formüllerle gösterilmezler.

Saf maddelerdir. Saf madde değillerdir.

Homojen maddelerdir. Homojen ya da heterojen olabilirler.

Kimyasal yollarla ayrılırlar. Fiziksel yollarla ayrılırlar.

Öz kütleleri sabittir. Öz kütleleri sabit değildir.

“Homojen Karışımlar: Her tarafında aynı özelliği gösteren, tek bir madde gibi gözüken karışımlara homojen karışımlar denir.

Tuzlu su, şekerli su, alkollü su, çeşme suyu ile içerisinde bulunduğumuz

hava homojen karışıma örnek verilir.”

201

Metinler hiyerarşik yapıların gösteriminde de etkilidir. Genellikle bu tarz metinlerde

başlıklandırma yapılarak listeler arasında yapısal ilişkiler gösterilir. Özellikle derslerin girişinde

konu yapısını sunarken kullanılabilir. Bu tür metinler öğrencinin konu içinde kaybolmadan

konuyu daha sistemli bir şekilde takip etmesine yardımcı olur. Aşağıda hiyerarşik yapıyı gösteren

örnek bir metin görülmektedir.

Bir işlem ya da sürecin açıklandığı konularda adımları ya da işlem sırasını sunmak için

metinler kullanılabilir. Bu tür metinler genellikle numaralandırılır. Her bir maddenin kısa olması,

gerekirse sadece anahtar kelimelerin yazılması uygun olur. Aşağıda sıralı listeye örnek bir metin

görülmektedir.

Sıralı Liste Örneği

Listeleme Örneği

Hiyerarşik Yapı Örneği

1- Ağ Komşuları ikonuna sağ tuşla tıklayınız. 2- Özellikler menüsünü seçiniz. 3- TCP/IP butonuna tıklayınız.

Metaller ve Genel Özellikleri

Isı ve elektriği iyi iletirler. Hg hariç hepsi oda sıcaklığında katıdır. Asit çözeltileriyle çoğu H2 gazı açığa çıkarırlar. Kendi aralarında bileşik yapamazlar, fiziksel bir karışım olan

alaşımları oluştururlar. Elektron almazlar. Yüzeyleri parlaktır. Dövülebilir, tel ve levha haline getirilebilirler.

202

6.2.4. Sebep Sonuç Yapıları veya Açıklamaları Belirtme

Bu yapı daha çok iki ya da daha fazla kavram ve olay arasındaki ilişkileri tanımlamak ve

açıklamak için kullanılır. Aslında bu ilişkiler bir animasyon ya da video yardımı ile daha iyi

anlatılabilir. Ancak bu materyaller bulunamadığı durumlarda ya da bu materyallerin gösterim

öncesi veya sonrası durumlarda metinler kullanılabilir. Aşağıda sebep sonuç yapısını gösteren

örnek bir metin görülmektedir:

6.2.5. Farklı Materyalleri Destekleme

Bilgi kümesi içerisinde kullanılan diğer resim ya da animasyon gibi çoklu ortam öğelerini

açıklamak, desteklemek, onları daha anlaşılır hale getirmek amacıyla kullanılır. Örneğin, bir

resimle beraber kullanıldığı zaman öğrencilerin resim üzerinde dikkatini nerelere çekeceğini

gösteren işaretlemelerde kullanılır. Aşağıda farklı materyalleri desteklemeye örnek bir resim ve

resmin önemli kısımlarını gösteren metinler görülmektedir:

Materyalleri Desteklemek Amacıyla Kullanım Örneği

Sebep Sonuç Yapısı Örneği

“Kapalı bir kaptaki gazın sıcaklığı artırıldığında; kap içerisindeki gaz

moleküllerinin kinetik enerjileri artacağından kabın iç çeperine çarpma ile

uyguladıkları kuvvet dolayısıyla gazın basıncı artar.”

203

Etkinlik -2.1: Metin Kullanımı Aşağıda “Günlük” konusu için hazırlanmış metinsel yoğunluğu fazla olan bir sunumun derste

kullanımına ilişkin öneriler yer almaktadır.

Sunum Adresi: http://www.egitim.gov.tr/pub/meb/dil_ve_anlatim/ON/oOgr/gen/dil_ve_anlatim.ON-oOgr-

gen-8924-861-05.05.2010.15.13.09.131/index.html

Öğretmen, ders anlatımına başlamadan

önce konuları hiyerarşik bir sırada vererek

konuların yapısal organizasyonunu sağlar.

Öğretmen, herhangi bir kavrama yönelik

tüm öğrencilerin öğrenmesi gereken tanımları

metin tabanlı verebilir. Bu uygulamada, “Günlük”

tanımı metinsel olarak verilerek tüm öğrencilerin

okuması ve daha sonra bu tanımı kendi cümleleri

ile ifade etmeleri istenebilir.

Öğretmen, Günlüğün Özellikleri’ni madde imi

kullanarak sırayla verir, her bir madde için gerekli

açıklamaları ve uygulamaları yaparak diğer

maddeye geçer.

Öğretmen bir süreci, durumu veya anlatımın

önemli noktalarını maddeler halinde sunabilir. Bu

anlatımlarda öğretmen gerekli bilgileri verme

noktasında aktif rol almalıdır.

http://www.egitim.gov.tr/pub/meb/dil_ve_anlatim/ON/oOgr/gen/dil_ve_anlatim.ON-oOgr-gen-8924-861-05.05.2010.15.13.09.131/index.html

http://www.egitim.gov.tr/pub/meb/dil_ve_anlatim/ON/oOgr/gen/dil_ve_anlatim.ON-oOgr-gen-8924-861-05.05.2010.15.13.09.131/index.html

204

Madde imleri yardımıyla ana fikirleri öne çıkarır. Öğretmen, çeşitli örnekleri metinsel yapıları

kullanarak verebilir. Bu noktada önemli noktaların

işaret edilmesi ve öğrenenlerin görüşlerinin

alınması faydalı olacaktır.

205

6.3. ÖĞRETİM SÜRECİNDE RESİM KULLANIMI

Kaynak: http://www.sciencedaily.com/releases/2010/03/100311141209.htm

Resim, duygu ve düşünceleri ifade etmek için kullanılan, öğretim sürecinde değişik

özelliklerde ve farklı amaçlara hizmet eden bir anlatım türüdür. Resimlerin öğretimi istendiği

düzeyde desteklemesi ve zenginleştirmesi için kullanım amaçlarının ve dersin aşamalarına göre

üstünlüklerinin göz önünde bulundurulması gerekir.

6.3.1. Resimlerin Kullanım Amaçları

Resimler öğretim ortamlarının vazgeçilmez bir parçasıdır ve diğer materyallerin

bileşenleri arasındadır. Resimlerin öğretim ortamlarında kullanımı şu şekilde gruplandırılabilir.

Dekor

Gösterim

Yorumlama

Aşağıda bu amaçların her biri için kısa açıklamalara, örnek ifadelere ve resimlere yer verilmiştir:

Bin kelime ile anlatacaklarınızı bir

resimle anlatabilir misiniz?

206

6.3.1.1. Dekor Amaçlı

Bu amaçla kullanılan resimler anlatıma ve öğretime estetik, mizah veya motivasyon

faktörleri katmak için yararlı olabilir. Öğrencilerin dikkatini başka yöne çekecek ve istenmeyen

anlamlar çıkarabilecekleri resimlerden kaçınılmalıdır. Bu tür resimler, anlatılan konu ile ilgili olsa

dahi öğretimi destekleyici bir rolü yoktur. Aşağıda bir müzik kitabının dış kapağında kullanılan

dekor amaçlı örnek bir resim görülmektedir:

6.3.1.2. Gösterim amaçlı

Ders içeriğini daha somut ve gerçekçi bir şekilde göstermek için kullanılır. Genellikle

nesnenin gerçek fotoğrafı veya çizimi kullanılır. Bu resimler, bilginin hızlı ve kolay bir şekilde

sunulmasını sağlar. Örneğin mesleki eğitimde bir araba motorunun iç yapısının gerçek resmi

veya çizimi kullanılabilir. Ancak, gerçek resimlerin kullanımında gereksiz detayların dikkat

çekeceği göz önünde bulundurulmalıdır. Aşağıda mercekler ve gösterim şekillerini gösteren

örnek bir resim görülmektedir:

Dekor amaçlı resim Kaynak: http://www.eskisehiradalar.com/muzisyenler-yetistiriliyor.html/nota

http://www.eskisehiradalar.com/wp-content/uploads/nota.jpg

207

6.3.1.3. Yorum amaçlı

Gözlenmesi ve anlaması zor olan bilgileri göstermek ve bir konuyla alakalı kavram, ilke

veya sebep sonuç ilişkisini göstermek için bu resimlerden yararlanılabilir. Bu resimler kullanılarak

öğrencilerden yorumlar yapmaları istenebilir. Aşağıda basınç ve yükseklik ilişkisi gösteren

resimler görülmektedir. Birinci resim basınç ve yükseklik arasındaki ilişkiyi sadece sunumsal

olarak gösterirken, ikinci resim basınç ve yükseklik arasındaki ilişkiyi resim üzerinden

yorumlamaya imkân verir:

Gösterim Amaçlı Resim Yorum Amaçlı Resim

Basınç yükseklik ilişkisini gösteren sunumsal ve yorumsal resimler

Gösterim amaçlı resim

208

Kavramların ve işlevlerin birbirleriyle ilişkisini veya bir olayın meydana geliş sırasını

gösteren resimlerdir. Aşağıda Fen ve Teknoloji dersinde kullanılabilecek madde kavramına ait bir

kavram haritası örneği ve doğru el yıkama tekniğini gösteren resimler görülmektedir:

Kaynak:http://3.bp.blogspot.com/_PdD4gZAq3R8/SuG2pYZ2jFI/AAAAAAAAAcE/iSUXcX

OgHUg/s1600-h/El+y%C4%B1kama.JPG

İki veya daha fazla değişken arasında var olan ilişkiyi göstermek amacıyla kullanılabilir.

İstatistiki çizelgeler, grafikler örnek olarak verilebilir. Aşağıda ilişkilendirmeye örnek olarak pasta

ve sütun grafikler gösterilmiştir.

İlişkilendirme- Grafiksel

Organizasyonel- Hiyerarşik, Sıralı

209

ETKİNLİK 3-1: Resim Kullanım Amaçları Aşağıda verilen resimlerin ders anlatım esnasında hangi amaçla ya da amaçlarla

kullanılabileceğini seçiniz.

RESİM AMAÇ

Dekor amaçlı

Gösterim amaçlı

Yorum amaçlı

Dekor amaçlı

Gösterim amaçlı

Yorum amaçlı

Dekor amaçlı

Gösterim amaçlı

Yorum amaçlı

Dekor amaçlı

Gösterim amaçlı

Yorum amaçlı

210

Dekor amaçlı

Gösterim amaçlı

Yorum amaçlı

6.3.2. Resimlerin Ders İçinde Kullanımı

Resimler, dersin giriş, sunuş ve özet bölümlerinde öğretimi sağlama ve destekleme

amacıyla kullanılabilir. Görsellerin nasıl kullanılacağı ortam, amaç, içerik gibi birçok faktöre bağlı

olduğundan genellemesi çok zordur. Ancak genel olarak bir dersin yapısı içerisinde dikkat çekme,

açıklama, soru sorma, hatırlatmalar yapma, ilişkiler kurmayı kolaylaştırma gibi amaçlarla nasıl

kullanılabileceğine ilişkin bir çerçeve çizmek mümkündür. Aşağıda dersin giriş, sunuş ve kapanış

bölümlerinde resimlerden nasıl faydalanılacağına ilişkin açıklama ve önerilere yer verilmiştir.


Öğretmenler derse giriş yaparak başlamalıdırlar. Dersin girişinde genellikle öğrenenin

dikkati toplanır ve konuyla ilgili kısa açıklamalar yapılır. Bu aşamada önceki bilgileri hatırlamak,

özetlemek, eski bilgilerle yeni bilgileri eşleştirmek ve yeni bilgilerin önemini göstermek için

resimlerden faydalanılabilir. Uygun olan resimlerin kullanımı öğrencileri öğretime hazır hâle

getirme noktasında faydalı olacaktır.

Dersin giriş bölümünde konuyla ilgili bir resmin gösterimi ve yorumlanması öğrencilerin

dikkatini konuya çekmek için faydalı olabilir. Kullanılacak resimler dikkatli ve amaca uygun bir

şekilde seçilmelidir. Öğrencilerin dikkatini ve ilgisini çekecek nitelikte olmalıdır.

Resimler, derse başlarken öğrencilerin konu ile ilgili ön bilgilerini hatırlamalarını ve

öğretilen konunun ne olduğunu ifade etmek için de kullanılabilir. Derse başlarken kullanılan

resimler yoluyla ön bilgi verilmesi ya da öğretim içeriğinin yapısının sunumu öğrenenlerin ilgi ve

motivasyonları üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Derste öğrenilecek konuyu gerçek yaşamla

ilişkilendirmek mümkündür.

Dersin giriş aşamasında, konu ile ilgili genel açıklamalarda bulunurken resimlerden

faydalanılabilir. Dersin yapısının sunulması öğrenenleri derse hazırlayan başka bir yöntemdir.

Öğrenilecek konunun yapısının bir görselle sunulması yeni öğrenilecek bilgilerin zihinde organize

edilmesine kolaylık sağlar. Kullanılacak resimler dersin kapsamını ve konular arası ilişkileri ortaya

koymalıdır. Örneğin aşağıda kuvvet ve hareket konusuna dair gerçek hayattan bir resimde

konunun ilgili olduğu bölümler işaretlenip kullanılması öğrencilerin dikkatini çekme noktasında

faydalı olacaktır.

211

ETKİNLİK 3-2: Giriş Aşamasında Resim Kullanımı Aşağıda verilen resimlerden hangisini dersin giriş kısmında kullanırsınız. Kısaca

açıklayınız.

□ □ □

Açıklama:

Dersin giriş kısmında kullanılabilecek bir resim Kaynak:http://www.uky.edu/~gmswan3/544/vortaggirep2002.pdf

212

6.3.2.2. Dersin Sunumunda

Yeni bilgilerin öğrenenlere sunulduğu bu aşama en yoğun ve en çok zaman alan

bölümdür. Resimler bu aşamada yoğunlukla kullanılır. Ancak resimler sunulan bilgi türüne ve

hedefe uygun olduğunda beklenen etkiyi gösterirler. Örneğin sunum esnasında bir kavram

öğretimi amaçlanıyorsa o kavramın tanımı ile birlikte kavramı açıklayan gösterim türü resimler

kullanılabilir. Aynı zamanda soyut ya da öğrencilerin yabancı olduğu kavramlar için görsel

analojiler sunulabilir. Ayrıca bu süreçte kullanılan kavramların öğrenciler tarafından daha iyi

bilinen bir kavramla ilişkilendirilmesi öğrenme etkinliklerinin daha anlamlı olmasını sağlar. Olay

ya da olgu öğretiliyorsa bunlarla ilgili somut durumları gösteren basit resimler kullanılabilir.

Öğrencilerin olguyu, verileri ve sayıları hatırlamalarını sağlayacak resimlere yer verilebilir. Konu

içerisinde eğer bir süreç varsa ya da adım adım bir işin nasıl yapıldığı anlatılıyorsa bununla ilgili

video ve animasyonlar belki daha faydalı olabilir ama onların olmadığı yerlerde bu süreci adım

adım gösteren resimler de kullanılabilir. Konulara ait ilkeler anlatılırken olay, olgu veya kavram

arasındaki ilişkileri gösteren resimler kullanılır. Örneğin gazlarda basınç-hacim ilişkisini gösteren

bir görsel kullanmak etkili olabilir.

Gazlarda basınç-hacim ilişkisini gösteren bir resim Kaynak: http://atanesa.atauni.edu.tr/NesneGor.aspx?NesneId=1216

Dersin sunumunda alıştırma ve uygulamalar önemli yer tutmaktadır. Alıştırma ve

uygulamalar sayesinde öğrenme sürecine dahil olan öğrenenler öğrendiklerini gözden geçirip

düzeltme fırsatı bulurlar. Resimler uygulama sırasında öğrenenlerin bir kavram ya da olayı

açıklamalarını, tanımlamalarını ve yorumlamalarını sağlamak için kullanılabilir. Örneğin basınç

konusunda normal ayakkabı ile kar paletinin farkını gösteren bir resim kullanılabilir.

213

Basınç konusunda normal ayakkabı ve kar paletinin farkını gösteren resim

Öğrenenlerin öğrendikleri bilgileri önceki bilgileri ile eşleştirmeleri ve bu bilgileri

sıralayıp belirli bir düzen içerisinde sınıflandırma yapmalarında resim kullanımı önemli bir etki

yapabilir. Örneğin, metal ve ametallerin karışık verildiği bir görselde öğrenenlerin gruplandırma

yapmaları istenebilir.

Ders sunumunda öğrenenlerin derse aktif katılımı öğrenmeyi destekler. Aktif katılım

herhangi bir konuyla ilgili öğrenenlerin görüşleri alınarak sağlanabilir. Öğrenmenin anlamlı

olabilmesi için öğrenci cevaplarına yapıcı dönütler verilmelidir. Bu amaçla öğretmen sorduğu bir

sorunun cevabını açıklayan bir resmi ders öncesinde hazırlayıp öğrenci yanıtlarından sonra bu

resim üzerinden açıklamalar yapabilir. Örneğin asit-baz konusunun anlatıldığı bir derste

öğretmen öğrenenlerden asit yağmurlarının nasıl gerçekleştiğini tartışmalarını isteyip, tartışma

sonucunda bu süreci gösteren aşağıdaki resim yardımıyla öğrencilerin yorumlarına da değinerek

gerekli açıklamalarda bulunabilir:

Çeşitli örnek olay ya da durumların yer aldığı görsellerle destekli alıştırma ve

değerlendirme etkinlikleri sayesinde öğrencilerin öğrenmelerini geliştirmek, eksik veya yanlış

öğrenmeleri ortaya çıkarmak mümkündür. Ayrıca öğrenciye bir resim gösterilerek resimden

anladığını bir özet ya da kompozisyon olarak yazmasının istendiği değerlendirme etkinliği de

yapılabilir.

Dersin sunum kısmında kullanılabilecek bir resim Kaynak: http://www.biyolojisitesi.net/tum%20uniteler/bilincli_birey/asit_yagmurlari.html

214

ETKİNLİK 3-3: Sunum Aşamasında Resim Kullanımı Aşağıda verilen resimlerden hangisini Basit Makinaların anlatıldığı bir dersin

sunum kısmında kullanırsınız? Kısaca açıklayınız.

□ □ □

Açıklama:

6.3.2.3. Dersin Sonunda

Dersin kapanış bölümünde öğrencilerin öğrendiklerini gözden geçirmelerini ve uzun süre

hatırlamalarını sağlamak amacıyla konuyla ilgili çeşitli resimler gösterilebilir. Bu tür resimler

yardımıyla ileri öğrenmelere ilişkin motivasyonlarının artması sağlanabilir. Ancak bu amaçla

kullanılan resimlerin yeni öğrenmeler içermemesine ve öğrenilenlerle tutarlı ifade ve bilgilerin

bulunmasına dikkat edilmelidir.

Resim gösterimi sonrasında tartışma, grup çalışması, çalışma yaprağı doldurma ve

yorumlama gibi etkinlikler yapılabilir. Öğrenciye gösterilen resimle ilgili sorular yöneltilebilir,

resim hakkında öğrencilerin genel düşünceleri alınabilir, resimle ilgili tahminde bulunmaları

istenebilir, dersin sonunda gösterilecek bir resim üzerinden dersin özetlenmesi sağlanabilir.

Örnek olarak dersin sonunda özetleyici nitelikte olan kavram haritaları kullanılabilir.

215

ETKİNLİK 3-4: Özet Aşamasında Resim Kullanımı Aşağıda verilen resimlerden hangisini dersin sonunda kullanırsınız? Kısaca

açıklayınız.

□ □ □

Açıklama:

216

ETKİNLİK 3-5: Ders Aşamaları için Resim Örnekleri Alanınızla ilgili belirlediğiniz bir konuda giriş anlatım ve özetleme bölümlerinde

kullanılabilecek resim örnekleri veriniz.

GİRİŞ BÖLÜMÜ

Dersin giriş kısmında kullanacağınız resmi

çiziniz yada tasvir ediniz

Dersin giriş kısmında kullandığınız resmi

neden kullandığınızı açıklayınız.

SUNUŞ BÖLÜMÜ

Dersin sunum kısmında kullanacağınız

resmi çiziniz yada tasvir ediniz

Dersin sunuş kısmında kullandığınız resmi


ÖZET BÖLÜMÜ

Dersin özet kısmında kullanacağınız resmi

çiziniz yada tasvir ediniz

Dersin özet kısmında kullandığınız resmi


*Bu etkinlik için örnek uygulamayı inceleyiniz.

DERS:…………………………………

…

KONU:…………………………………

…

SÜRE:…………………………………

…

217

6.4. ÖĞRETİM SÜRECİNDE VİDEO VE ANİMASYON KULLANIMI

Video ve animasyonlar; özellikle gösteri, modelleme, canlandırma vb. amaçlarla eğitim

ortamlarında sıklıkla kullanılabilecek materyallerdir. Ancak bu materyallerin öylesine bir sınıf içi

gösteri aracı olmadığı bilinmeli öğretim sürecindeki işlevi göz önünde bulundurulmalıdır. Buna

göre materyallerin bir kısmı ya da tamamı gösterilmelidir. Video ve animasyon sunuları kısa

tutulmalıdır. Fazla dikkat dağıtıcı unsurlara yer verilmemelidir. Bu materyaller derste

göstermeden önce incelenip ona göre hazırlıklarını yapmalı, bütün öğrencilerin görüp

duyabileceği şekilde teknik alt yapıyı hazırlamalıdır.

Eğitim ortamlarında kullanılan video ve animasyonlar dersin giriş, sunuş, uygulama ve

değerlendirme süreçlerinde öğretimi sağlama ve destekleme amacıyla kullanılabilir.

Etkinlik 4-1: Video/Animasyon Örneği

Alanınızla ilgili daha önceden gördüğünüz ya da var olduğunu bildiğiniz bir video ya da

animasyonu kısaca anlatınız.

Kapsamı:

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________

Öne çıkan özellikleri: _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

218

6.4.1. Video ve Animasyonların Dersin Farklı Aşamalarında Kullanımı


Video ve animasyonlar dersin giriş aşamasında dikkat çekme, önceki bilgileri hatırlatma,

eski bilgilerle yeni bilgileri eşleştirme gibi amaçlarla kullanılabilir. Konunun gerçek yaşamla

ilişkisini gösteren, önemli noktalarını içeren ve konuyla ilgili ön bilgi edinmesini sağlayan

gösterimler derse girişte etkili olabilir. Bu uygulamalar algı ve motivasyonu artırarak öğrencileri

öğrenmeye ve yeni konuya hazır hale getirme noktasında faydalı olabilir. Bu amaçla, film, dizi ve

belgesel kesitleri, örnek durum video yada animasyonları ve görsel analojilerin yer aldığı

gösterimler kullanılabilir.

Örnek olarak Fen ve Teknoloji dersinde “Ekosistem-Su Döngüsü” konusu için bir

animasyon ile derse başlanabilir. Bu animasyon ile öğrencinin dikkati derse çekilmiş olur ve

gerçek yaşamla ilişkilendirme imkanı sağlanır.

Ekosistem- Su Döngüsü ile ilgili bir animasyon örneği

Kaynak: http://yazarlikyazilimi.meb.gov.tr/Materyal/sivas/sudongusu/animasyon/animasyon2.swf

Dikkat Çekme

Dersin giriş aşamasında konuyla ilgili kısa bir video veya animasyon gösterimi

öğrencilerin dikkatini konuya çekme noktasında faydalı bir etkinlik olabilir. Bu görseller birkaç

dakikalık ve öğrencilerin ilgisini çekecek nitelikte olmalıdır.

Örneğin, “Gezegenlerimiz ve Dünya” konusu anlatılırken gezegenlerin büyüklüğünü

karşılaştırmalı olarak gösteren bir video öğrencilerin dikkatini çekmek için faydalı olacaktır.

http://yazarlikyazilimi.meb.gov.tr/Materyal/sivas/sudongusu/animasyon/animasyon2.swf

219

Dikkat çekme ile ilgili video örneği Kaynak: http://www.youtube.com/watch?v=BS88G5WBcfQ&feature=related

Hedeflerden Haberdar Etme

Öğrencilerden beklenen kazanımların neler olduğunu dersten önce ifade etmek,

öğrencilerin ilgi ve motivasyonları üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Öğrencileri, dersin

hedeflerinden haberdar etmek için video/animasyon gösterimlerinden yararlanılabilir.

Hedefleri göstermeye yönelik materyaller, ders sonunda elde edilecek beceri, ürün,

performans vb. durumları içerebilir. Örneğin mesleki eğitimlerde öğrencilere öğrenecekleri

becerilerin kullanım alanlarını göstermek derse ilgiyi artırabilir.

Derste öğrenilecek konunun gerçek yaşamla ilişkilendirilerek bir video/animasyon

yardımıyla sunulması algı ve motivasyon açısından olumlu katkılar sağlayabilir. Çünkü bu

gösterimler hedeflerin sözel olarak ifade edilmesinden daha güçlü ve somut olacaktır. Bu

amaçla, filmler/dizi kesitleri, belgeseller, örnek durum ve görsel analojiler içeren video ve

animasyonlar kullanılabilir.

Örneğin ünlülerin karakalem resimlerini ve tarzlarını gösteren bir video resim bölümü

öğrencilerine karakalem tekniklerinin öğretiminden önce faydalı bir gösterim olacaktır.

http://www.youtube.com/watch?v=BS88G5WBcfQ&feature=related

220

Hedeflerden haberdar etme ile ilgili video örneği Kaynak: http://www.youtube.com/watch?v=IdoM5oxpBr8&feature=related

Ön Bilgileri Harekete Geçirme

Öğrencilerin yeni öğrenilecek bilgileri anlamlandırmalarında geçmiş bilgilerinden

yararlanmaları oldukça önemlidir. Dersin girişinde gösterilecek ön bilgilerle ilişkili video ve

animasyonlar öğrencilere geçmiş bilgilerini ve deneyimlerini hatırlama, yeni öğrenmeler için

hazır olma, eski ve yeni bilgiyi ilişkilendirme noktasında yardımcı olabilir.

Ön bilgileri harekete geçirmek için kullanılacak video ve animasyonlar yeni konunun

tanıtımı, öğrenilmiş kavram ve olaylarla yenilerinin karşılaştırmasını veya ilişkilendirilmesini

içerebilir.

Tanıtım içeren gösterimler öğrenilecek konunun genel hatlarını göstermek amacıyla

hazırlanan video ve animasyonlardır. Örneğin Fen ve Teknoloji dersi için sindirim sisteminin nasıl

işlediğini gösteren bir video faydalı bir gösterim olacaktır.

http://www.youtube.com/watch?v=IdoM5oxpBr8&feature=related

221

Tanıtım içeren ile ilgili video örneği Kaynak: http://www.youtube.com/watch?v=x0Brp0pgBD0&feature=related

Karşılaştırmalı ön bilgiler içeren gösterimler iki veya daha fazla yapının birbiri ile

karşılaştırıldığı ya da ilişkilendirildiği video ve animasyonlardır.

Örneğin Fen ve Teknoloji dersi için bitki ve hayvan hücreleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları

gösteren bir video faydalı bir gösterim olacaktır.

Karşılaştırmalı ön bilgiler ile ilgili video örneği Kaynak: http://www.youtube.com/watch?v=mhp8vBjegaM&feature=related

6.4.1.2. Dersin Sunuş Aşaması

Video ve animasyon gösterimleri konu anlatımında öğrenmeyi kolaylaştırıcı ve

destekleyici olarak kullanılabilir. Örneğin çiçeklerde döllenme ya da suyun hidrolizi gibi normalde

gözlemlemesi zor ya da imkânsız olayların gösterimi öğrencilerin etkili bir şekilde öğrenmelerini

sağlayabilir.

http://www.youtube.com/watch?v=x0Brp0pgBD0&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=mhp8vBjegaM&feature=related

222

Gösterimler konu anlatımının ya da ders etkinliklerinin bir parçası olarak görülmelidir.

Örneğin “Elektron Transfer Sisteminde Temel Olayları ve Görevleri” gösteren bir animasyona yer

verilebilir. Böyle bir animasyon sunulduktan sonra öğrencilerin öğrendiklerini özetlemesi ya da

düşüncelerini içeren bir kompozisyon yazmaları istenebilir. Ayrıca dersin sonunda tüm

öğrenilenleri ve birbirleriyle ilişkilerini içeren bir kavram haritası verilebilir. Dersin gösterimler

eşliğinde anlatılıp öğrencilere bunlar üzerinden sorular yöneltilmesi öğrencinin konu ile

gösterimi zihninde eşleştirmesi açısından faydalı olabilir.

Elektron Transfer Sistemi ile ilgili bir animasyon örneği

Kaynak: http://atanesa.atauni.edu.tr/NesneGor.aspx?NesneId=12482

Gösterimler, öğrencilere yeni deneyimler sunması açısından da etkili olabilir. Örneğin

Türkçe dersinde çocukların konuşma becerilerini geliştirmeye yönelik olan ve içerisinde vurgu,

tonlama, sözcükleri doğru seslendirme gibi öğrencilere model olabilecek karakterlerin yer aldığı

bir animasyon kullanılabilir. Bu tür animasyonlarla öğrencilerin sezgi ve yaşantı yoluyla dilin

kurallarını kavramalarına yardım edecek uygun etkinlikler yapılabilir.

6.4.1.3. Dersin Kapanış Aşamasında Animasyon Kullanımı

Video ve animasyonlar ders sonunda anlatılanları pekiştirici olarak da kullanılabilir.

Öğretmen konuyla ilgili genel bilgileri verdikten sonra anlatılanlarla ilgili özetleyici nitelikte bir

animasyon gösterebilir. Böylece, öğrencinin öğrenmedeki eksik ve yanlış bilgilerini düzeltmesi

sağlanabilir. Ancak ders sonundaki gösterimlerin yeni öğrenmeler içermemesine ve

öğrenilenlerle tutarlı ifade ve bilgilerin bulunmasına dikkat edilmelidir. Örneğin Dünya’da iklim

kuşaklarının nasıl oluştuğunu anlattıktan sonra öğretmen bu durumu kısa ve öz bir şekilde

gösteren bir animasyona dersin sonunda yer vererek özetleme yapılabilir.

http://atanesa.atauni.edu.tr/NesneGor.aspx?NesneId=12482

223

Dünyanın İklim Kuşakları ile ilgili bir animasyon örneği


6.4.2. Video ve Animasyon Kullanım Kılavuzu

Anlatılan dersin doğası ve öğrenci seviyesine göre bu materyaller ders içerisinde farklı

etkinlikler için kullanılabilir. Video ve animasyon kullanımını genel olarak üç aşamada

inceleyebiliriz:

Ön hazırlık

Video ve animasyon gösterimlerinin etkili olabilmesi için gösterim öncesinde ön

hazırlıklar yapılmalıdır. Gösterimden önce materyallerin çalıştığından emin olunmalıdır. Ayrıca

video ve animasyon bağlantılarının ya da dosyalarının gösterimin yapılacağı bilgisayarda hazır

bulunması gerekir. Öğretmen gerek duyarsa izlenecek materyalin konusu, süresi ve önemi gibi

açıklamalarda bulunur. Ayrıca gösterim esnasında ya da bitiminde yapılacak etkinlik hakkında

bilgi verilebilir.

Etkinlik-4.1:Animasyon/Video Kullanımı

Ay tutulması ile ilgili animasyon yada video gösterimi öncesi yapılabilecek açıklamalar

aşağıda verilmiştir:

Materyalin konusu belirtilmelidir. Örnek ifade:

“Animasyonda ay tutulması gösterilecektir.”

Materyalin önemi belirtilmelidir. Örnek ifade:

“Animasyon ile gözle göremeyeceğiniz ay tutulması olayını görmüş olacaksınız.”

Materyalin süresi belirtilmelidir. Örnek ifade:

“Videoyu iki dakika süresince izleyeceksiniz.”

Materyalin süresince yapılacaklar belirtilmelidir. Örnek ifade:


224

“Videoyu dikkatli bir şekilde izlemelisiniz.”

Materyalin sonunda yapılacaklar belirtilmelidir. Örnek ifade:

“Ay tutulması olayının nasıl gerçekleştiğini izledikten sonra sizden anladıklarınızı

anlatmanızı isteyeceğim.”

Gösterim

Video ve animasyon kullanımının belki de en önemli noktası gösterim süresince

öğretmen ve öğrencilerin rollerinin belirlenmesidir. Materyal içeriğine ve öğrenci sayısına göre

aşağıdaki yöntemler tercih edilebilir.

Sessizce izleme: Video veya animasyonun kesintisiz izlendiği bu yöntemde gösterim

süresince öğrencilerle herhangi bir iletişim kurulmaz. Ancak bu sırada öğrencilerin

sıkılma ve ilgilenmeme gibi durumları öğretmen tarafından sürekli gözlenmelidir.

Durdurup açıklama yapma: Öğretmen gösterim esnasında önemli görülen noktalarda

materyali durdurarak aralarda açıklamalara yer verebilir. Öğretmen ilgili durumun

gözden kaçmasını ve öğrencilerin dikkatinin dağılmasını engeller, ayrıca kendi hızında

ve tarzında anlatma fırsatı bulur.

Akış eşliğinde anlatım: Konuyla ilgili materyalin gösterimi sırasında video veya

animasyon durdurulmadan ek bilgi verilerek dersin anlatılmasına devam edilir. Bu

şekilde anlatımla zaman kaybedilmeden önemli noktalara vurgu yapılabilir. Ancak

öğrencilerin soru sorması veya sorulara cevap vermesi gösterim esnasında mümkün

olmayabilir.

ETKİNLİK 4-2: Video/Animasyon Kullanım Yöntemleri Bir önceki etkinlikte tanıttığınız materyali göz önünde bulundurarak boşlukları

doldurunuz.

Bu video veya animasyonu gösterim sürecinde nasıl kullanırdınız?

Sessizce izleme : _________________________________________________________

________________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Durdurup izleme:_________________________________________________________

________________________________________________________________________

______________________________________________________________________

Materyal eşliğinde anlatım:________________________________________________

________________________________________________________________________

______________________________________________________________________

225

Gösterim sonrası etkinlik

Video veya animasyon gösterimi esnasında veya sonrasında materyale dayalı tartışma,

grup çalışması, çalışma yaprağı doldurma, özetleme, karşılaştırma ve soru-cevap gibi etkinlikler

yapılabilir.

Örneğin, Çanakkale savaşı ile ilgili izlenen bir video sonrasında aşağıdaki etkinlikler yapılabilir;

Çalışma yaprağında yer alan ilgili soruları cevaplama

Konuyu özetleme

Ana fikir çıkarma

İki zıt fikrin gruplarca savunulması

Öğrencilerin izlenen bölümle ilgili düşünme, yorumlama ve açıklama yapmasını veya bir

sonraki adımla ilgili tahminde bulunmasını gerektirecek grup veya bireysel etkinlikler yapılabilir.

Öğrencilere bu noktada kullanılabilecek soru örnekleri aşağıda verilmiştir:

Yorumlama

Bunu daha önce nerede görmüştünüz?

Bu durumda siz olsaydınız ne yapardınız?

Bu konuda siz ne düşünüyorsunuz?

Videodaki belli bir kesite ilişkin: Bu konudaki görüşleriniz nelerdir?

Videodaki konuyu özetler misiniz?

Tahmin

Bir sonraki olay nasıl gerçekleşebilir?

Olay kahramanlarından birinin bir sonraki aşamada ne yapacağını/yapması gerektiğini

tahmin ediniz.

Özetle, video ve animasyonlar ders anlatımlarını görsel ve işitsel olarak kolaylaştıran

materyallerdir. Bu materyallerin ders içinde kullanılmadan önce izlenmesi ve öne çıkarılacak

noktaların belirlenmesi gerekir. Ayrıca ders içinde öğrencilerin aktif katılımını sağlayacak

tartışma ve soru cevap gibi etkinlikler yapılabilir.

226

Etkinlik-4.2: Video Kullanımı Fen ve Teknoloji dersi “Dolaşım Sistemi” konusunda video kullanmak isteyen bir öğretmen için

hazırlanmış örnek etkinlik

DERS : Fen ve Teknoloji

KONU : Dolaşım Sistemi

SÜRE : 40 Dakika

Ahmet öğretmen sınıfta bu haftaki konularının ”Dolaşım Sistemi” olduğunu ve derste de konuyla ilgili bir video izleteceğini söyler. Örnek Video: http://video.google.com/videoplay?docid=-5963710196906795445#

Dakika 1 Ahmet öğretmen konuyu anlatır.

Dakika 20 Ahmet öğretmen ders anlatımından sonra; “Şimdi dolaşımla ilgili videomuzu izleyelim. Gösterim esnasında sizlere sorular soracağım, o nedenle dikkatli izleyin” der.

Dakika 21 Videonun birinci dakikasında videoyu durdurur. (Dolaşım sisteminin kısımlarının anlatıldığı bölüm)

ETKİNLİK 1

Öğrencilere dolaşım sisteminin kısımlarının neler

olduğunu ve damar çeşitlerini tekrarlatır.

Vücuttaki temiz ve kirli kan taşıyan damarları sorar.

Dakika 23 Videonun üçüncü dakikasında tekrar durdurur. (Dolaşım çeşitlerinin anlatıldığı bölüm) ETKİNLİK 2

Büyük ve küçük kan dolaşımının görevlerini sorar.

Kirli kanın hangi yoldan taşındığını ve kalbin hangi

bölgesinde toplandığını sorar.

Dakika 30 Ahmet öğretmen videoyu sonuna kadar izletir. ETKİNLİK 3

Öğrencilerinden izlediklerini bir paragrafta özetlemelerini ister.

227

6.5. ÖĞRETİM SÜRECİNDE SİMULASYON KULLANIMI

6.5.1. Simülasyonların Genel Özellikleri

Simülasyonların sayılarının ve çeşitlerinin artmasıyla birlikte eğitim ortamlarında

kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Simülasyonlar gerçek bir durumu ya da bir kurguyu

bilgisayar ortamında modelleyen yazılımlardır. Bu yazılımlar öğrencinin durum üzerinde bir takım

kararlar vermesine ve seçimler yapmasına olanak tanıyarak kullanıcıya gerçeğe yakın deneyimler

yaşatmayı amaçlar. Öğrencilerin tercihlerine göre gerçekleşen değişimlerin, ses-video ve

animasyonlar yardımıyla gösterilmesi simülasyon ortamının gerçeğe yaklaşmasını sağlar.

Simülasyonlar normalde gösterilemeyecek ya da gösterilmesi ve üzerinde uygulama

yapması zor olacak durumları sınıf içerisine getirmeyi sağlar. Öğrencilerin bir takım

değişikliklerde bulunabilmesi tercihlerinin sonuçlarını görebilmesi konuya ilişkin sebep sonuç

ilişkisini kurmalarını kolaylaştırır. Böylece öğrenciler öğrendiklerini uygulama fırsatı bulurlar.

Simülasyonun avantajları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Öğrencilere gerçekte yaşanması riskli olan deneyimleri kazandırır.

Öğrencilerin normalde müdahale edemeyeceği durumlar üzerinde değişiklik yapabilme imkânı sunar. ( Molekül hızı değiştirme, nükleer reaksiyonu kontrol etme vb.)

Gerçek hayattaki karmaşık olay ve süreçleri belli parametrelerle kontrol altına alma imkânı sunar.

Ucuz ve pratik bir şekilde tekrar tekrar deneme imkânı sağlar.

Öğrencilere süreci yönetme imkânı vererek aktif hale getirir.

Öğrencilere seçim yapma ve karar verme özgürlüğü sağlar.

Simülasyonların kapsamı, etkileşim oranı, değiştirilebilecek parametre sayıları, görselliği ve gerçeğe yakınlık derecesi çeşitlilik gösterebilir. Bu çeşitlilik konun türü, kullanıcı seviyesi ve kazandırılmak istenen becerilere bağlıdır. Aşağıda çeşitli simülasyon örnekleri açıklanmıştır:

228

El yazısı uygulamasına yönelik bir simülasyon örneği

Kaynak: http://www.tankado.com/ylkoretim-1-synyflar-icin-el-yazysy-simulasyonu/

Simülasyon, öğrenci seviyesine uygun olarak çok basit bir yapıda olabilir. Örneğin

ilköğretim 1. sınıf düzeyinden kullanılacak el yazısı simülasyonu öğrencilere harflerin doğru bir şekilde yazılması becerisini kazandırır.

Bağıl Hız konusuyla ilgili bir simülasyon örneği


Örneğin Fen Bilgisi dersinde hız konusunda kullanılabilecek bir simülasyonda çeşitli değişkenler bulunur ve öğrenci bu değişkenleri değiştirdiğinde farklı durumların sonuçlarını görebilir. Simülasyonda sınırlı sayıda değişkenle öğrencilerin sebep sonuç ilişkisini kurmalarına yardımcı olunur.

Basit simülasyonların yanı sıra daha üst düzey eğitimlerde kullanılan simülasyonlar da bulunmaktadır. Örneğin bir aygıtın nasıl kullanıldığını anlatan simülasyonlar daha karmaşık süreçleri içerir ve böyle simülasyonlar işlemler sırasının öğretilmesine yöneliktir. Bu tür

http://www.tankado.com/ylkoretim-1-synyflar-icin-el-yazysy-simulasyonu/


229

simülasyonlarda değişken sayısı fazla olduğundan öğrencilerden belli bir işlem sırası takip edilmesi ya da bir problemi çözmeleri istenir. Bu tür simülasyonlar kullanılırken öğrenci seviyesi göz önünde bulundurulmalı ve öğrencilere rehberlik edilmelidir.

6.5.2. Simülasyonların Ders İçinde Kullanımı

Öğretmenler simülasyonları ders içinde temelde iki farklı şekilde kullanabilirler. Bunlardan birincisi öğretmenin dersi simülasyon üzerinden anlatmasıdır. Diğer bir yöntem ise öğretmenin dersi anlattıktan sonra simülasyon kullanarak öğrencilerin alıştırma yapmalarını sağlamaktır. Öğretmenler simülasyon kullanımında öğrencilere rehberlik edebileceği gibi onları serbest bırakarak deneme yanılma yoluyla bir takım işlemleri gerçekleştirmelerini isteyebilir. Ancak simülasyonların hem sunum amaçlı hem de alıştırma amaçlı kullanımlarında öğretmenlerin öğrencilere rehberlik etmeleri önerilir.

6.5.2.1. Simülasyon Kullanım Kılavuzu

Simülasyonlar öğrencilerin bireysel çalışmaları ve öğretmenin yaptığı toplu gösterimler

için uygun materyallerdir. Bu materyallerin sınıf içi kullanımdan önce hazırlıklar tamamlanmalı

ve etkinlikler planlanmalı. Bu bağlamda kullanılacak senaryolar denenmelidir. Kullanımda

öğrenci katılımı sağlanarak yorum yapma ve ilişki kurma fırsatı verilmelidir. Simülasyon kullanımı

için önerilen adımlar aşağıdaki gibidir:

Kullanım öncesinde:

Simülasyonlar öğrenci seviyesine ve konunun amacına uygun olarak belirlenmelidir.

Simülasyonlar derste kullanılmadan önce mutlaka denenmelidir.

Simülasyonların ders öncesinde nasıl kullanılacağı tasarlanmalıdır.

Simülasyonlarda kullanılacak değerler, kararlar ve senaryolar test edilmelidir.

Uygulamanın ne kadar süreceği planlanmalıdır.

Kullanım sırasında:

Simülasyonların neden kullanıldığı öğrencilere açıklanmalıdır.

Simülasyon ortamı öğrencilere tanıtılmalıdır.

Simülasyonda gerçek durumu yansıtan noktalar vurgulanmalıdır.

Öğrencilerin simülasyonları bireysel olarak kullandıkları durumlarda öğrencilerden

belirlenen değer veya adımları izlemeleri istenmelidir.

Simülasyonları sadece öğretmen kullanacaksa öğrencilerin sonuçları tahmin etmeleri

veya simülasyon üzerindeki seçimlere katılmaları sağlanmalıdır.

Kullanılan simülasyonda tercih ya da olay sonuçlar üzerinden öğrencilerin tahminlerde

bulunmaları veya yorum yapmaları istenmelidir.

230

Kullanım sonrasında:

Simülasyonların öğrenenlerin istekleri doğrultusunda ders sonrasında farklı değerlerle

tekrar tekrar kullanmaları faydalı olabilir.

Ders sonunda öğrenenlerin öğrenmelerinin pekiştirilmesi ve yanlış öğrenmelerin tespit

edilmesi için tartışma ve soru-cevap etkinliklerine yer verilebilir.

Mümkünse öğrencilerin ders dışında simülasyonu bireysel kullanımları sağlanabilmesi

için ders dışı aktivitelere yer verilebilir.

231

ETKİNLİK 5-1: Simülasyon Kullanımı Dersinizle ilgili önceden karşılaştığınız ya da var olabileceğini düşündüğünüz bir

simülasyonu göz önünde bulundurarak aşağıdaki adımlarda neler yapacağınızı kısaca açıklayınız.

Simülasyonun neden kullanıldığı ve kaç dakika süreceği öğrencilere bildirilmelidir.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Simülasyonun gerçek yaşamla ve konuyla olan ilişkisi açıklanmalıdır.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Simülasyonun kullanım şekli anlatılmalıdır.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Öğrenciler konuya dahil edilmeli veya öğrencilerin belirlenen değerlere göre kullanımına

imkan tanınmalıdır.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Uygulama esnasında farklı değerlere göre öğrencilerden sonuçlara yönelik tahminlerde

bulunmaları istenmelidir.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Farklı değerler sonrasında öğrencilere sorular sorulmalıdır.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Öğrencilerin tekrar tekrar kullanabilmesi için izin verilmelidir.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

232

Etkinlik-5.2: Simülasyon Kullanımı Fizik dersi “Atışlar-Eğik Atış” konusunda simülasyon kullanmak isteyen bir öğretmen için

hazırlanmış örnek etkinlik:

DERS: Fizik

KONU: Atışlar-Eğik Atış Hareketi

SÜRE: 40 dakika

Ali öğretmen

Dakika 1 Ali öğretmen, sınıfa getirdiği bir topla “Eğik Atış” konusuna uygun şekilde öğrencilere topu atar, ve topun hareketine dikkat etmelerini söyler

Dakika 5 Tahtaya topun yaptığı hareketi çizer. Ve Eğik atış hareketine giriş yapar.

Dakika 10 Eğik atış hareketi ile ilgili gerekli bilgileri ve formülleri verir, daha önceki atış hareketleri ile ilişkilerine dikkat çeker.

Dakika 15 Eğik atış hareketi ile ilgili formülleri kullanarak iki tane basit problem çözer.

Dakika 20 Dersin bu dakikasında Ali öğretmen atış hareketiyle ilgili simülasyonu çalıştırarak öğrencilere tanıtır.

233

Dakika 22 Ali öğretmen eğik atış hareketiyle ilgili simülasyondan bazı atış örnekleri

gösterdikten sonra, aynı simülasyon üzerinden problem çözmeye başlar.

Dakika 25 Simülasyon üzerinde yükseklik (y), atış açısı(Φ) gibi parametreleri değiştirerek; zaman (t) ve uzaklık (x) gibi değerleri öğrencilerin bulmalarını ister. Dersin sonuna kadar benzer uygulamalar yaparak konunun pekiştirilmesini sağlar.

Dakika 35-40

Ali öğretmen dersi özetler.

234

6.5.2.2. ÖRNEK SİMÜLASYONLAR

Örnek 1- Fizik dersinde “Elektrik” konusunda hazırlanmış bir simülasyondur. Elektrik devresi üzerinde; potansiyel fark, akım ve direnç arasındaki, ilişkileri kavramayı sağlamaktadır. Voltaj ve Direnç değerlerinde değişiklik yaparak akım, potansiyel fark ve direnç arasındaki ilişkiyi gözlemlemeye olanak tanır.

Elektrik-Potansiyel Fark Akım ile ilgili bir simülasyon örneği


Örnek 2- Fizik dersinde ışığın farklı ortamlardan geçişindeki kırılmaları gösteren bir simülasyondur. Bu simülasyonda hem ortamların kırılma indisi hem de ışının geldiği açı ayarlanarak ışının izlediği yol gösterilmektedir.

Işığın farklı ortamlardan geçişini gösteren simülasyon örneği


Örnek 3- Matematik dersinde “Kesirler” konusu ile ilgili hazırlanmış bir simülasyondur. Bu simülasyonda bölümlerin yüzdelik gösterimine yer veriliyor. Yüzde ve kesir değerleri değiştirilerek arasındaki ilişkiyi gözlemeye imkân verir.



235

Kesirlerle ilgili bir simülasyon örneği


EK SİMÜLASYON KAYNAKLARI

ABD’de Colorado Üniversitesinde geliştirilen etkileşimli simulasyonlar sitesi, çok sayıda ve çok etkili öğretim materyalini sunmaktadır. Simülasyonlardaki hedef kitle genelde 9-12 sınıflardır. 102 adet simülasyonun bulunduğu sitede bu malzemeler Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. Web sitesinin Türkçe’ye çevrilmesi konusunda da çalışmalar ODTÜ’de sürmektedir.

Türkçe simülasyonlara ulaşmak için ilgili Web adresi: http://phet.colorado.edu/en/simulations/translated/tr


http://phet.colorado.edu/en/simulations/translated/tr

236

6.6. ÖĞRETİM SÜRECİNDE BİLGİSAYAR OYUNLARININ KULLANIMI

6.6.1. Bilgisayar Oyunlarının Genel Özellikleri

Yenilenen müfredatla birlikte, öğrencilerin gerek ders içi ve gerekse ders dışı zamanlarda farklı eğitsel etkinliklerle desteklenmesinin önemi artmıştır. Çocukların bilgisayar oyunlarına karşı halihazırda var olan ilgilerinin öğrenmeye yönelik olarak kullanılması son yıllarda birçok eğitimci tarafından araştırılmakta ve uygun seçilmiş oyunların çocukların gelişimi ve etkin öğrenme açısından önemli sonuçlar doğurduğu görülmektedir.

Öğrenciler arasında iletişimi desteklemeleri, motivasyonlarını artırmaları, zaman ve

mekan bağımsız eğitimi desteklemeleri özellikleriyle oyunların eğitsel amaçlı kullanımları mümkün görünmektedir. Uygun tasarlanmış bilgisayar oyunlarının kullanıldığı öğrenme ortamlarında öğrenciler sadece dinleyerek ve okuyarak öğrenmenin ötesine geçerler; öğrenciler öğrenme sırasında aktiftir; görerek ve yaparak öğrenirler. Oyunla öğrenenler yaptıkları üzerinde yetki sahibidir ve dolayısıyla öğrendiklerini akıllarında tutmak için daha çok güdülenmişlerdir. Aşağıdaki örnekte hem pekiştirme hem de güdüleme amaçlı kullanılabilecek bir oyun görülmektedir.

4. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi, Basınç konusu için hazırlanan bir oyun

Kaynak http://oyunportali.metu.edu.tr/node/92

Aşağıdaki diğer örnek “Fotosentez” konusu işlendikten sonra pekiştirme amaçlı

kullanılabilecek bir oyundur:

237

Fotosentez konusuyla ilgili bir oyun örneği Kaynak: http://oyunportali.metu.edu.tr/node/183

6.6.2. Oyunların Ders İçinde Kullanımı

Oyunlar okullardaki ders konularını öğretmek üzere üç biçimde kullanılmaktadır:

Konuları öğrenmek için bilgisayar oyunlarının güdüleyici olarak kullanılması

Anlaşılmasında zorluk çekilen ya da kavram yanılgısı oluşan konuları öğretirken bilgisayar oyunlarının bir yapı olarak kullanılması

Bilgisayar oyunlarının konuları canlandırma amaçlı olarak kullanılması

Bilgisayar oyunlarından yukarıda verilen üç biçime yönelik olarak yararlanılabilir. Eğitsel

oyunlar ders başında ya da sonunda dikkat çekme, güdüleme ve ödüllendirme amaçlı olarak kullanılabilir. İkinci temel kullanım alanı ise anlaşılmasında zorluk çekilen konuların daha kolay anlaşılabilmesi ve kavram yanılgılarını ortadan kaldırmak için kullanımdır. Son olarak da canlandırma (simulasyon) amaçlı kullanım ile sözel ya da klasik araçlarla anlatmanın zor olduğu, öğrencilerin somutlaştıramadıkları kavramları ya da süreçleri (örn. Atomların hareketi) göstermek amacı ile kullanılırlar.

238

6.6.2.1. Bilgisayar oyunları kullanım kılavuzu

Derste bir bilgisayar oyunu kullanmaya başlamadan önce dikkate alınması gereken bir kaç nokta vardır. Oyun kullanmadan önce aşağıda bulunan soruların cevaplarının verildiğinden emin olunmalıdır:

Öğrencilerim için özel bir oyun deneyiminin olması ne kadar önemli?

Hangi zorluklarla karşılaşabilirim?

Oyunları kullanmada hiç deneyimim yoksa bu benim için bir problem olacak mı?

Bir oyunu yeterince iyi kullanmak için onu öğrenmem uzun zaman alacak mı?

Okulda kullanmam gereken donanımla ilgili bana yardımcı olabilecek hiç kimse yok, yapabileceğim bir şey var mı?

Yöneticim veya bölüm başkanım oyunları kullanma konusunda şüpheciyse ne yapabilirim?

Anne ve babalar, çocuklarının evde çok fazla oyun oynadığını, okulda bari oynamamalarını isterlerse ne söyleyebilirim?

Derste bilgisayar oyununun kullanımı sırasında dikkat edilecek bazı noktalar şunlardır:

Eğer oyun tek kişilikse, öğrenciler sırayla oynayabilir ya da küçük guruplar halinde

birlikte oynayabilirler.

Bir oyunun, yirmiden fazla öğrencisi olan sınıflarda başarılı bir şekilde oynanabilmesi için

bir çok yol vardır. Bir çok oyun, eğer kullanıcılar sırayla oynuyorsa ya da strateji ve

bulmaca gibi oyunları küçük guruplar halinde oynuyorlarsa, birden çok kullanıcı

tarafından oynanabilir. Oyunlar, ayrıca, öğretmenler tarafından sınıfa bir örnekleme

olarak kullanılabilir. Oyun tartışma için kullanılıyorsa bu örneklemeler yararlıdır.

Derste önce öğrencilere oyunu nasıl kullanabileceği gösterilebilir ya da amaçlar

verilebilir ve belirli görevleri kendilerinin tamamlaması istenebilir fakat bazı öğrencilerin

diğerlerinden daha fazla gözetime ve rehberliğe ihtiyaçları olabilir ve yeni bir konuyu

tanıtacağınızda uygun olmayabilir. Öğrenciler, motivasyon ve motor yeteneklerini

geliştirmek için oyunları kendi başlarına oynayabilirler. Eğer sınıf içerisinde bazı

öğrenciler oyunları kendi başlarına kullanabiliyorlarsa ve bazıları kullanamıyorsa küçük

guruplar oluşturulabilir. Ancak, kullanımı yönetmek için bazı alakalı görevler oluştumak

iyi bir fikirdir.

Cinsiyet oyun seçiminde rol oynamaktadır, hem kızların hem de erkeklerin keyif

alabileceği oyunlar seçilmelidir. Özel olarak eğitim için tasarlanan oyunlar genellikle

cinsiyet tarafsız olarak yapılırlar. Oyun seçiminde cinsiyet gözönüne alınıp uygun oyunlar

seçilmelidir.

Oyunların neden kullanıldığı öğrencilere açıklanmalıdır.

Oyunların derse katkısı önceden planlanmalı, konuyu kavratmak ya da ilgiyi çekmek için

mi kullanılacağı konusunda karar verilmelidir.

Oyunun dersin başında, ortasında ya da sonunda mı oynatılacağı önceden

planlanmalıdır.

239

Oyunları sadece öğretmen kullanacaksa öğrencilerin sonuçları tahmin etmeleri veya

oyun üzerindeki seçimlere katılmaları sağlanmalıdır.

Kullanım sonrasında:

Oyunların öğrenenlerin istekleri doğrultusunda ders sonrasında farklı değerlerle tekrar

tekrar kullanmaları faydalı olabilir.

Ders sonunda öğrenenlerin öğrenmelerinin pekiştirilmesi ve yanlış öğrenmelerin tespit

edilmesi için tartışma ve soru cevap etkinliklerine yer verilebilir.

Mümkünse öğrencilerin ders dışında oyunları bireysel kullanımlarının sağlanabilmesi için

ders dışı aktivitelere yer verilebilir.

ETKİNLİK 6-1: Örnek Oyun Kullanımı

Dersinizle ilgili önceden karşılaştığınız ya da var olabileceğini düşündüğünüz bir oyunu

göz önünde bulundurarak aşağıdaki boşlukları doldurunuz.

Oyunu kısaca tanıtınız.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Oyunun öğretimsel hedeflerini yazınız.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

Oyunu ders içinde nasıl kullanırsınız? Kısaca anlatınız

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

240

UYGULAMA-6.1: Oyun Kullanım Senaryosu

“Tek mi Çift mi” bilgisayar oyunu, Matematik ve Beden Eğitimi derslerinden konuların disiplinler arası bir yaklaşımla aynı oyuna entegre edildiği, eğitsel bir oyun ortamı olarak tasarlanmıştır. Oyun bir web kamerası kullanılarak oynanmaktadır. Oyun aşağıdaki İnternet sitesinden indirilebilir:

http://oyunportali.odtu.edu.tr/

Tek mi Çift mi Oyunu Ekran Görüntüsü

Oyunda Matematik dersi açısından eğitsel içerik, bir ve iki basamaklı sayılar üzerinde, 6-9 yaş arası ilköğretim öğrencilerinin pratik yapmaları; tek ve çift sayılar konusunu pekiştirmeleridir. Beden Eğitimi dersi açısından ise, basit hareket bilgi ve becerisini geliştirmek, vücut ve alan farkındalığı ve ritmik hareketler konuları üzerinde öğrencilerin pratik yapmalarını sağlamaktır.

Talim ve Terbiye Kurulunun belirlediği öğrenme kazanımları doğrultusunda, Matematik dersi eğitsel içeriği olan tek ve çift sayılar konusunda:

a. Bir ve iki basamaklı doğal sayıları okur ve farkına varır.

b. Tek veya çift sayıları bilir.

Talim ve Terbiye Kurulu’nun belirlediği öğrenme kazanımları doğrultusunda, Beden Eğitimi dersi eğitsel içeriği olan basit hareket bilgi ve becerisini geliştirmek konusunda:

a. Hareket ederken vücut ve alan farkındalığını geliştirir.

b. Ritmik hareketleri bireysel, eşli, grupla, nesnesiz ve nesneli olarak uyumlu şekilde yapar.

c. Fiziksel etkinliklerin eğlendirici yönünü fark eder.

d. Fiziksel etkinliklerde kurallara uyma ve yönergeleri takip etmeyi benimser.

e. Farklı fiziksel etkinlikleri yaparken kendine güven duyar.

241

DERS: Matematik

KONU: Tek ve Çift Sayılar

SÜRE: 10 dakika

SENARYO

Oyun ekranında, yukarıdan rastgele tek veya çift sayılarda toplar düşer. Oyuncunun amacı uygun topu, ilgili sepete yerleştirmektir. Ekranın ortasında bulunan karakter bu topları yerleştirmede oyuncuya yardımcı olur. Oyuncunun karakteri kullanması, onun kamera ekranı içerisinde yaptığı hareketlere bağlıdır. Eğer kamera ekranında belli bir seviyede hareket olursa, karakter oyun ekranında sağa doğru hareket eder. Oyuncu kamera ekranında sabit durur ve hareket etmezse, bu durumda karakter kendini sola doğru hareket ettirir. Bu sayede oyuncu Beden Eğitim dersinde kendinden beklenilen fiziksel hareketleri yapmaya çalışır ve oyunu kontrol etmek için çaba gösterirken, Matematik dersi açısından da tek veya çift sayılar konusunda pratik yapma imkanı bulur.

ÖRNEK OYUN

5. sınıf Fen ve Teknoloji dersinde “Fotosentez” konusunda hazırlanmış bir bilgisayar oyunudur. Fotosentezin gerçekleşmesi için gerekli koşulların kavratmayı sağlamaktadır. Çocukların çok bildiği bir oyun karakterini kullandığı ve hem kız hem de erkek öğrencilere hitap ettiği için öğrencilerce tercih edilmektedir. Bu oyun nispeten uzun süreli oynanabildiği için derste giriş yapılıp öğrencilerin daha sonra bilgisayar laboratuvarı ya da evlerinde oynamaları istenebilir.

Fotosentez ile ilgili bir oyun örneği Kaynak http://oyunportali.metu.edu.tr/node/79

242

EK BİLGİSAYAR OYUN KAYNAKLARI

Oyun Tabanlı Öğrenme Portalı

Aşağıda ana sayfası verilen Oyun Tabanlı Öğrenme Portalı, bir Avrupa Birliği projesi

kapsamında ODTÜ’de geliştirilmiş ve sürekli gelişen bir ortamdır. Bu portalde:

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri bölümü öğrencileri tarafından geliştirilmiş, değişik konularda kullanılabilecek küçük oyun modülleri

Bilgisayar oyunlarını derslerinde kullanan öğretmenlerin deneyimlerini paylaştıkları videolar

Öğretmenlerin geliştirilmesini talep ettikleri eğitsel oyun modülleri ile ilgili talep sistemi

Piyasada bulunan ya da İnternet’den indirilebilecek oyunların eğitimde nasıl kullanılabileceğine yönelik değerlendirme raporları

Kullanılabilecek diğer kaynaklara bağlantılar bulunmaktadır. Portale http://oyunportali.odtu.edu.tr/ adresinden ulaşılabilir.

http://oyunportali.odtu.edu.tr/

243

6.7. ÖRNEK DERS SUNUMLARI

Öğretim stratejileri; öğrenci, amaç, içeriğin türü ve kapsamı gibi birçok faktöre göre

değişiklik gösterdiğinden bir sunumun nasıl yapılacağının şekli ve sınırları net bir şekilde

çizilemez. Ancak, bir dersin işlenişine ilişkin aşağıdaki gibi genel bir yapı sunulabilir.

Aşağıda materyal destekli işlenen bir ders örneği verilmiştir. Ders işlenişindeki önemli

noktalara kısa açıklamalar eklenmiştir.

Ders Anlatımı

Ders Öncesi Hazırlık

Amaç belirleme

Öğrenci özellikleri

Önemli noktalar

Derse Giriş

Dikkat

Ön bilgi çağrıştırma

Amaç paylaşımı

Sunuş

Yapı ve ilişkiler

Kısa ve öz

Öğrenci deneyimleri

Özetleme

Genel

Tutarlılık

244

Örnek Ders İncelenmesi-1 DERS: Coğrafya SINIF: 10

KONU: Levha hareketlerinin etkileri, volkanlar, depremler ve yeryüzündeki

sıcak suların dağılışı

ÖĞRENME

ALANI:

Doğal Sistemler

KAZANIM: Yüzlerinin farklı yönlerden görünümüne ait çizimleri verilen yapıları,

birim küplerle oluşturur ve izometrik kağıda çizer.

ARAÇ-

GEREÇ: Etkileşimli tahta ve öğrencilerin bilgisayar erişiminin olduğu bir

sınıf, internet bağlantısı ve aşağıdaki web sayfalarındaki

uygulamalar:

http://www.planetwissen.de/wissen_interaktiv/index.jsp, http://www.lehreronline.de/geographie.php?sid=520906

40426906821530658285829760 http://esminfo.prenhall.com/science/geoanimations/ani

mations/35_VolcanicAct.html

SÜRE: 40x2

ISINDIRMA: (5 dk)

Öğrencilere ön bilgilerinden de yararlanarak Dünya üzerinde depremlerin daha

çok nerelerde görüldüğü sorusu yöneltilir. Daha sonra bir gazete haberinden

yararlanarak depremlerle volkanların dağılışı arasında bir paralellik olup

olamayacağı sorgulanarak konuya giriş yapılır.

KAZANDIRMA (35 dk)

Dünyamızın içyapısını incelediğimizde dıştan içe doğru farklı kalınlık ve

yoğunlukta üç tabakadan oluştuğu görülür. Bu haliyle onu bir yumurtanın

yapısına benzetebiliriz.

1. Yerkabuğu: Yoğunluğu ve kalınlığı en az olan katmandır.

2. Manto: Alt ve üst manto olarak ikiye ayrılır. Magma buradadır. İç

kuvvetlerin kaynağı burasıdır. İnsanları belki de en çok ilgilendiren bölüm mantonun yapısı ve buradaki konveksiyonel akımlardır.

Ön bilgilerin

harekete geçirilmesi:

Öğrencilerin bilgisinin

olmadığı yeni bir konuya giriş

yapmadan önce, daha önce

öğrendikleri konularla

ilişkisini ortaya koyacak bir

hatırlatma faydalı olacaktır.

Öğrenenlerin dikkatlerinin çekilmesi :

Öğretime başlamadan önce yapılacak ilk iş öğrenenlerin dikkatlerinin çekilmesidir.

Ders içeriğini daha

somut ve gerçekçi bir şekilde

göstermek için resimler

kullanılabilir. Resimler,

bilginin hızlı ve kolay bir

şekilde sunulmasını sağlar.

http://www.planetwissen.de/wissen_interaktiv/index.jsp

http://www.lehreronline.de/geographie.php?sid=52090640426906821530658285829760

http://www.lehreronline.de/geographie.php?sid=52090640426906821530658285829760

http://esminfo.prenhall.com/science/geoanimations/animations/35_VolcanicAct.html


245

3. Çekirdek: Kalınlığı ve yoğunluğu en fazla olan tabakadır. İç ve dış çekirdek

olmak üzere çekirdek katı olup bileşimi büyük oranda demirden oluşmaktadır.

Beyin Fırtınası: Dünyamızın içyapısı ile ilgili bilgilere sizce nasıl ulaşabiliriz?

İnsanlar bu bilgileri nasıl edinmişlerdir?

Dünyamızın oluşumu ile ilgili pek çok teori ortaya atılsa da bugün en

çok kabul göreni Alman bilim adamı Alfred Wegener’in ortaya attığı

“Kıtaların kayma teorisidir”. Bu teoriye göre günümüzden 250 milyon yıl önce

bugünkü kıtaların tek bir kıta olan “Pangea” nın parçalarından biri olduğu

zamanla parçalanarak birbirlerinden uzaklaştıklarına dayanıyordu. Bu teorisini

kanıtlamak için Afrika kıtasının batı kıyıları ile Güney Amerika kıtasının doğu

kıyılarının birbirlerine olan benzerliğini gösterdi. Her iki kıtada yaptığı

araştırmalarda bu iki kıtanın geçmişte bir bütün olduğunu sonradan birbirinden

ayrıldığını ve Atlas Okyanusu’nun oluştuğunu kanıtladı.

Karaları meydana getiren ve aynı zamanda okyanusların altında devam

eden yerkabuğu bütün değildir. Parçalara bölünmüştür. Bu parçaların her birine

levha denir. Gerçektende dünyamız farklı büyüklükte birçok levhadan

meydana gelmiştir. Yani dünyamız tıpkı bir yapbozun parçaları gibi

birbirinden farklı büyüklükte levhalardan oluşmaktadır. Bu levhalar Mantodaki

sıcaklık ve basınca bağlı olarak oluşan konveksiyonel akımlar sonucu tıpkı bir

geminin suda yüzdüğü gibi çok yavaş hareket ederler. Ancak bu hareketlilik o

kadar yavaştır ki birkaç cm. ile ifade edildiği için bir insanın bunu

gözlemlemesi mümkün değildir. Örneğin tırnağımızın ya da saçımızın

uzadığını bildiğimiz halde uzama anını göremediğimiz gibi. Konveksiyonel

akımları bir kap içinde suyun kaynamasına benzetebiliriz. Su kaynamaya doğru

tabanından yukarıya doğru kabarcıklar yükselir. Bu kabarcıklar sonra kenarlara

doğru yayılırlar. Mantoda da buna benzer bir olay yaşanır ve üzerinde bulunan

levhaları hareket ettirir.

Konveksiyonel akımlar sonucu levhalar manto üzerinde üç şekilde

hareket ederler; 1.Birbirlerinden uzaklaşırlar, Resim 1, Resim 2

2.Birbirlerine yaklaşırlar, Resim 1, Resim 2, Resim 3

3.Yanal olarak yer değiştirirler Resim 1

Konveksiyonel akımlarla ilgili animasyon

Her 15-20 dakikada

bir, öğrencilere dersin önemli

noktalarını içeren sorular

sorulabilir. Bu sorular bir

yandan öğrencilerin konunun

önemli noktalarını tekrar

ederek öğrenmelerini

kolaylaştırırken, diğer yandan

eğitim sırasında dağılan

dikkatlerinin tekrar konuya

çekilmesine yardımcı olur.

Konunun yapısına

uygun çoklu ortam

materyalleri kullanılmalıdır.

Çoklu ortam materyallerinin

seçiminde dersin amacı ve

yapısı dikkate alınmalıdır.

Animasyonlar ders

içerisinde konu anlatımında

öğrenmeyi kolaylaştırıcı ve

destekleyici olarak kullanılabilir.

Ders esnasında gerçek zaman

içerisinde insanın

gözlemleyemeyeceği sürede

meydana gelen olaylar

hızlandırılmış bir yapı ile

öğrenciye sunulabilir.

246

http://esminfo.prenhall.com/science/geoanimations/animations/35_Vol

canicAct.html

Levhaların hareket etmesi sonucunda şu olaylar meydana gelir:

1. Sıradağlar

2. Okyanuslar

3. Yeni kıtalar

4. Depremler

5. Yanardağlar

Depremler ve levha hareketleri: Yerkabuğunun kırılmasıyla ortaya

çıkan enerjinin yeryüzünde meydana getirdiği sarsıntıya deprem denir.

Dünyadaki depremlerin büyük bir bölümü Büyük Okyanus kıyılarında

özellikle levha sınırları boyunca görülmektedir.

Volkanlar ve levha hareketleri: Volkanlar yeryüzünde depremlerin

sık yaşandığı levha sınırlarında ya da buralara yakın kuşaklarda görülür. Dünya

üzerinde volkanlara en çok rastlanan yer tıpkı depremlerde olduğu gibi Büyük

Okyanus çevresidir ki buraya volkanların çokluğundan dolayı “Ateş Çemberi”

denilmektedir

Sıcak su kaynakları ve Levha hareketleri: Dünya üzerinde sıcak su

kaynaklarının dağılışını incelediğimizde deprem kuşakları ve volkanların

dağılışı ile örtüştüğünü görürüz. Fay hatları ve volkanik dağların bulunduğu

alanlarda yüzeye yakın kaya katmanları magmanın etkisiyle ısınır. Yerin

derinliklerine inen yüzey suları da derinlere indikçe ısınır. Isınan sular faylar

aracılığı ile yeryüzüne yükselerek sıcak su kaynaklarını oluştururlar.

Dolayısıyla yeryüzünün kırıklı olduğu bölgeler sıcak su kaynakları bakımından

zengindirler.

Volkanik yörelerde yeraltındaki sıcak suların belirli aralıklarla

yeryüzüne fışkırmasına gayzer denir. Ülkemizde etkin volkan olmadığı için

gayzer görülmez. Sıcak su kaynaklarının çok olduğu ülkelerde kaplıcalar

yaygındır. Bu nedenle de sağlık turizmi gelişmiştir.

ÖZET VE DEĞERLENDİRME

Öğretmen konuyu kısaca özetledikten sonra aşağıdaki soruları sınıfa yönelterek

sınıf içi öğrenmeyi destekler. 1. Kıtaları manto üzerinde hareket ettiren güç ………………………akımlardır.

2. Kıtaların kayma teorisini 1912 yılında ortaya atan bilim adamı……………dir.

3. Depremler ve volkanlar daha çok ……………… sınırlarında görülür.

4. Volkanik yörelerde yeraltındaki sıcak suların belirli aralıklarla yeryüzüne

fışkırmasına ………………denir

5. Karaları meydana getiren ve aynı zamanda okyanusların altında devam eden ,

yerkabuğu bütün değildir. Parçalara bölünmüştür. Bu parçaların her birine

……………. denir.

6. Günümüzden yaklaşık 250 milyon yıl önce bir bütün halinde olan kıtaya

Öğrencilere

sorular sorulması:

Öğrencilere öğrendikleri bu

yeni bilgilerin önceki bilgilerle

ilişkilerinin anlatılması

kalıcılığı artırır .

Öğrencilere bir

seferde birden fazla hedefe

yönelik yoğun içerikler

sunulmamalıdır. Adım adım

küçük parçalar halinde

sunulması faydalı olabilir.



247

………….. denir.

7. Sıcak su kaynakları bakımından zengin olan ülkelerde …………………….

Turizmi gelişmiştir.

8. Türkiye …………….. levhası üzerinde bulunur.

9. Güney Amerika ve …………… levhasının geçmişte bir bütün olduğu

düşünülmektedir.

248

Örnek Ders İncelenmesi-2 DERS: Matematik SINIF: 7

KONU: Yapıların Yüzleri ÖĞRENME ALANI: Geometri

KAZANIM: Yüzlerinin farklı yönlerden görünümüne ait çizimleri verilen

yapıları, birim küplerle oluşturur ve izometrik kağıda çizer.

ARAÇ-

GEREÇ:

Etkileşimli tahta ve öğrencilerin bilgisayar erişiminin

olduğu bir sınıf, internet bağlantısı, aşağıdaki web sayfalarındaki

uygulamalar:

http://illuminations.nctm.org/ActivityDetail.aspx?ID=125

http://www.fi.uu.nl/toepassingen/02015/toepassing_wisweb.

en.html

SÜRE: 40 dakika

ISINDIRMA: (10 Dk)

Aşağıdaki bilgi ders kitabından da yararlanılarak verilir.

Bir bina yapılırken önce bu binanın mimari çizimleri oluşturulur. Bu

çizimlerde binanın farklı yönlerden görünümlerine yer verilir. Daha sonra

binanın çizimlere uygun maketi yapılır. Çizimlere ve makete göre binanın

inşasına başlanır. (Ders kitabı, s. 211)

Ders kitabında bulunan aşağıdaki soru öğrencilere yöneltilir.

Bir binayı oluştururken çizim ve maket yapmanın sağladığı

kolaylıklar nelerdir? (Ders kitabı, s. 211)

Soruyla ilgili öğrencilerin düşünceleri alınır. Bu derste ne

öğrenecekleri hakkında bilgi verilir.

Öğrencilerin önceki yıllardan izometrik çizim yapmayı hatırlayıp

hatırlamadıkları kontrol edilir. Derste bir adet elektronik izometrik çizim

aracı bir de küplerle yapı oluşturma aracı kullanılacaktır. Bu araçlardan

birincisi (elektronik izometrik çizim aracı) açılır ve öğrencilerden de kendi

bilgisayarlarında açmaları istenir:


Öğrenenlerin dikkatlerinin çekilmesi : Öğretime başlamadan önce yapılacak ilk iş öğrenenlerin dikkatlerinin çekilmesidir.

Öğrenmenin kolaylaşması ve hatırlanması için öğrencilerin yaşantı ve deneyimlerinden örnekler verilmelidir : Örnekler mümkün olduğunca gerçek yaşamdan verilmelidir.

Öğretim amaçlarının

belirtilmesi : Öğrencilere yeni

bilgilerin ne işe yarayacağının ve

nasıl kullanacaklarının

belirtilmesi önemlidir.

Ön bilgilerin harekete geçirilmesi

:Öğrencilerin ön bilgilerinin

harekete geçirilmesi yeni konunun

anlaşılmasını ve öğrenmesini

kolaylaştırır. Konunun yapısına uygun çoklu

ortam materyalleri

kullanılmalıdır. Çoklu ortam

materyallerinin seçiminde dersin

amacı ve yapısı dikkate

alınmalıdır.

http://www.fi.uu.nl/toepassingen/02015/toepassing_wisweb.en.html



249

İzometrik çizim uygulamasının nasıl kullanıldığı hakkında kısa bilgi

verilerek öğrencilerden bir süre serbest çalışması istenir. Örneğin izometrik

çizim aracını kullanarak istedikleri şekilleri oluşturmaları istenebilir.

Öğrenciler uygulamaya yeterince uyum sağladıktan sonra esas çalışmaya

geçilir.

KAZANDIRMA (30 dk)

Aşağıdaki adreste bulunan uygulamaya gidilir.


Öğrencilerden de aynı sayfaya gitmeleri istenir. Sayfada İngilizce

terimler olmakla birlikte çalışmayı yapabilmek için herhangi bir dil becerisi

gerekmemektedir. Sayfada on adet soru bulunmaktadır. Her bir soruda

küplerden oluşmuş bir şeklin önden (front), sağdan (right), ve üstten (top)

görünümleri ekranın sol tarafında verilmektedir. Ekranın sağında bulunan

bölgede fare tuşlarıyla küp ekleyerek (sol fare tuşu) veya çıkararak (sağ fare

tuşu) farklı yönlerden görünümü verilen şeklin oluşturulması istenmektedir.

Öğrenciler bu yapıyı çevirerek istediği yönden bakabileceklerdir.

Öğrencilerden bu soruları kendi başlarına yapmaları istenir. İlk

şekilden sonra bütün sınıf şeklin nasıl oluşturulabileceğini tartışır.

Öğrencilerden faklı düşünüş biçimlerini paylaşmaları istenir. Bu paylaşımlar

yoluyla öğrenciler kendi stratejilerini de gözden geçirme imkânı bulacaktır.

Eğitim süresince konunun ana

hatları arasında geçiş yaparken

kısa aralar verilmelidir, bu kısa

süreli aralar öğrencilerin notlarını

gözden geçirmeleri ve sorular

sormasına imkan verir.

Kullanılan materyaller hedef

kitlenin özelliklerine uygun

olarak seçilmiş olmalıdır.

Öğrencilerin birbirleriyle fikir alış

verişinde bulunmalarına fırsat

verilmelidir.


250

Öğretmen bu sırada kendisi strateji paylaşımı yapabilir. Örneğin şeklin önce

üstten görünümünü bir katlı bir yapıyla oluşturmak iyi bir başlangıç olacaktır.

Aşağıdaki şekilde birinci sorunun örnek bir çözümü verilmiştir.

Oluşturdukları şekli diğer uygulamayı kullanarak izometrik çizim

aracına aktarmaları istenir. İki aracı aynı anda kullanamayan çocuklar varsa

bunlar izometrik çizimlerini kağıt üzerinde de yapılabilir.

Öğrencilere yoğun bilgi

verilmemelidir: Dersin adım

adım küçük parçalar halinde

sunulması faydalı olacaktır.

251

Bazı yapıların birden fazla cevabı olabilmektedir. Bunlar üzerinde

sınıfta tartışılmalıdır.

Etkinlik sırasında bazı öğrencilerden yaptıkları çizimleri paylaşmaları

istenir. Etkinliğin sonunda hangi stratejilerin daha kullanışlı ve etkili olduğu

üzerine tartışma ortamı oluşturulur.

DEĞERLENDİRME

Ders sırasında gözlemler yapılır. Programı kullanma konusunda

sorun yaşayan öğrenciler belirlenerek gerekli yardım verilir.

Öğrencilerin iki uygulamayı aynı anda kullanıp kullanamadıkları

gözlenir. Eğer bu konuda sorun yaşayanlar varsa bu öğrenciler izometrik

çizimlerini kağıt üzerinde de yapabilirler.

Öğrencilerin sistemdeki on sorudan kaçına kendi başlarına doğru

cevap verdiği incelenir. Öğrencilerin etkinliğin başında daha fazla zamana

ihtiyaçları vardır. Kendi başlarına çalışmaları bu aşamada çok önemlidir.

Öğrencilerin izometrik çizim aracını kullanıp kullanamadığı gözlenir.

Ders sırasında gerekiyorsa hatırlatma yapılır.

Dersin sonunda ana noktaların

tekrar edilerek özetlenmesi ve

öğrencilere sorular sorulması

gerekmekir.

Ders esnasında gözlemler, gerekli

yerlerde kısa hatırlatmalar

yapılmalı ve öğrencilere rehberlik

edilmelidir

252

KAYNAKLAR

Akkoyunlu B., Altun A., Soylu A. Y. (2008), Öğretim Tasarımı, Ankara: Maya Akademi

Clark R. C., Lyons C., (2004), Graphics for Learning, San Francisco (USA): Pfeiffer

Demirel Ö., Altun E., (2007), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Pegema

Yayıncılık

Fleming M., Levie H. W., (1993), Instructional Message Design: Principles from the

Behavioral and Cognitive Sciences, New Jersey (USA): Educational Technology

Publication Inc.

Gagne M. R., Wager W. W., Golas C. K., Keller M. J., (2005), Principles of Instructional

Design, Phoenix (USA): Stratford Publishing Services Inc:

Halis İ., (2001), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Konya: Mikro Yayınları

İpek İ., (2001), Bilgisayarla Öğretim Tasarım, Geliştirme ve Yöntemler, Ankara: Tıp Teknik

Kitapçılık

Kaya Z., (2005), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Pegema Yayıncılık

Ledford R. B., Sleeman J. P., (2000), Instructional Design: A Primer, Greenwich: Information

Age Publishing Inc.

Lohr L., (2008), Creating Graphics for Learning and Performance, New Jersey (USA): Pearson

Education Inc.

Morrison R. G., Ross M. S., Kemp E. J., 2007, Designing Effective Instruction: Fifth Edition, ,

New Jersey (USA): John Wiley&Sons Inc.

Perkmen S., Öztürk A. (2009), Multimedya ve Görsel Tasarım, İstanbul: Profil Yayımcılık

Piskurich M. G., (2006), Rapid Instructional Design: Learning ID Fast and Right, Second

Edition, San Francisco (USA): Pfeiffer.

Rothwell J. W., Kazanas H. C., (2008), Mastering the Instructional Design Process: A

Systematic Approach, Forth Edition, San Francisco (USA): John Wiley&Sons Inc.

Seferoğlu S., (2006), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Pegema

Yayıncılık

Şimşek A., (2009), Öğretim Tasarımı, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım

Yalın H. İ., (2006), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Nobel Yayın

Dağıtım

Yıldız R., Sünbül M. A., Koç M., Halis İ., (2004), Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme,

Konya: Atlas Kitabevi