gazeta e nëntorit 2012

7/29/2019 Gazeta e Nntorit 2012

1/12

1NNTOR 2012 NGJALLJA

NGJALLJANr. 11 (239) Viti XX i botimit NNTOR 2012 mimi 20 lek

I gjith populli shqiptar po feston prgjat gjith ktij viti dhe vea-

nrisht kt muaj 100-vjetorin e Pavarsis. 28 Nntori shnoi shkputjenprfundimtare nga zgjedha otomane dhe nisjen e rrugs s vshtir prtiu ribashkuar srish shpirtrisht dhe ekonomikisht familjes son Evro-piane, nga gjiri i s cils ishim shkputur prdhunshm pr 500 vjet.

N kt rrugtim shekullor drejt liris dhe pavarsis orthodhokstkan dhn nj kontribut ekonomik jo vetm t qensishm, por edhe ve-ndimtar. Ky ka qen nj kontribut sa shpirtror, aq edhe kulturor e luftarak.Ishte orthodhoksi Gjergj Kastrioti q i rezistoi me lavdi zgjedhs otomanedhe m pas orthodhokst morn pjes n kryengritjet e shumta, ku mundt veonim epopen e trimave himarjot e deri te lufta finale pr t hedhurposht zgjedhn otomane, ku orthodhokst morn pjes masivisht.

Ishte kontributi kulturor i orthodhoksve q rrezatoi n shekuj dhe qkontribuoi qensishm pr t krijuar, por edhe pr t mbajtur gjall kulturn

kombtare. Kujtojm Perikopen e Ungjillit t Pashks, ndoshta dokumentii par n shqip, i cili dshmon nj prpjekje m t hershme pr shkrimin

e saj. Kujtojm Dhaskal Todhrin, Episkopin Grigor Gjirokastriti, Vangjel

Meksin, Konstandin Kristoforidhin, Akademin e Voskopojs, NaumVeqilharxhin, Papa Kristo Negovanin, Petro Nini Luarasin, MihalGramenon, Imzot Theofan Nolin e shum t tjer.

Kujtojm edhe kulturn materiale t krijuar nga orthodhokst, q ngakodikt, kishat e mrekullueshme, ikonat e jashtzakonshme dhe afreskete pashoqe, me t cilat mburret i gjith kombi etj.

E gjith kjo rrjedh shekullore bri q orthodhokst t ishin pjes the-melore dhe e pandashme e realizimit t ndrrs shekullore t Pavarsi-s. Ata ishin pjes e pandashme n nnshkrimin e Aktit t Mvetsis,n Vlor, m 28 Nntor 1912, por edhe e gjith ksaj rruge 100-vjearet themelimit dhe konsolidimit t Shtetit Shqiptar. Ndaj n kt prvjetorfestojn s bashku me t gjith popullin shqiptar me krenarin e kontributitt jashtzakonshm q kan dhn n historin e vjetr e t re t vendit

dhe me bindjen se do ta rrisin kt kontribut n t ardhmen.Th. Dh.

Pr lavdi t Perndis


2/12

2 NGJALLJA NNTOR 2012

Nj perikope nga Ungjilli i Pashkssht dokumenti m i vjetr q kemi pr sa iprket prdorimit t gjuhs shqipe n shrbesatfetare. Dokumenti gjendet brenda nj dor-shkrimi greqisht n Bibliotekn Abroziana tMilanos dhe i prket shekullit t XV-t. Ai pr-bhet nga tri pjes t ndryshme: 1-Nga nj pjese Ungjillit t Matheut 27:62-66 (sht pjesnga Ungjilli i mngjesit q kndohet t Premtene Madhe gjat shrbess s Epitafit), 2-Urimipr shum vjet, o Kryezot 3-Himni i PashksKrishti u Ngjall. N shkrim prdoret alfabetigrek ndonse nuk i sht prshtatur mir tingujvet shqipes. Dokumenti sht nj flet me for-mat 15x13.5cm, brenda kodikut me format23.3x15.3 dhe u zbulua m 1906 nga Spiridon

Lambros, i cili e botoi n revistnNeos Elino-mnimon t Athins. M von u transkriptua ngaepiskopi i Kors Evllogjio Kurila, i cili prete-ndon se sht i Grigor Gjirokastritit. Studiuesitmendojn se autori ka qen nj prift shqiptar iritit lindor. Teksti sht nj prkthim ngagreqishtja n shqip.

Anonimi i Elbasanit sht nj dshmi tjetr,e cila mendohet t jet e shekullit t XVII-t dheu gjend n vitin 1949 n Manastirin e Shn JoanVladimirit n Elbasan. Ajo prbhet nga pjesnga t katr ungjijt shkruar me nj alfabet tveant dhe sht prdorur pr nevoja liturgjike.

Prkthimi sht i lir, n t folurn e Elbasanitdhe ka pak fjal t huaja. Gjuha sht m arkaikese ajo e Dhaskal Todrit. Dokumenti i prket gjys-ms s dyt t shekullit t XVIII-t, dhe n tndihet influenca e toskrishtes. Alfabeti i pr-dorur sht i panjohur m par, me 40 germame baz glagolitike dhe sht alfabeti orgjinalm i vjetr q njihet n shkrimin e shqipes. Aimund t jet dika origjinale ose nga ndonj tradi-t e humbur pr t ciln ne nuk kemi dijeni.Alfabeti i prdorur ka m tepr baz sllave sesa

greke. N tekst gjendet i shkruar emri i nj kle-riku, Papa Totasit i cili ishte prifti i Shpatit dheka jetuar n shekullin e XVIII-t. Por prof. Domimendon se autori sht Grigori i Durrsit, vde-kur m 1772, i cili sht marr me prkthimin eungjijve dhe ka prdorur nj alfabet origjinal.Nga gjuha e dorshkrimit kuptohet q ka qen

njeri i ditur. Kjo vepr prej gjashtdhjet faqeshu shptua nga studiuesi elbasanas Lef Nosi, kurManastiri i Shn Joan Vladimirit u dogj m 14mars 1944.

Mitropoliti i Durrsit Grigori, n fillimka qen tipograf n Voskopoj, m pas studioin Akademin e Re, m von u b profesor isaj. Ai ishte nj klerik me kultur t gjer dheautor i librave t ndryshm fetar. Ka prkthyern shqip Dhiatn e Vjetr dhe t Re, duke pr-dorur nj alfabet t shpikur nga ai vet paravitit 1772. Prkthimet e tij fatkeqsisht kanhumbur. Pas suprimimit t Patriarkans s Ohrit

m 1768, ai u caktua nga Patriarkana Ekumenikee Konstandinopojs si Mitropolit i Durrsit.

Nektar Trpo Voskopojari ka nnshkruarn nj gravur t gjetur n Manastirin e Arde-nics. N t sht shkruar nj lutje e shkurtrdrejtuar Hyjlindses n katr gjuh, greqisht,latinisht, arumanisht dhe shqip. Gravura ka kttekst n shqip t shkruar me alfabetin grek:Virgjin Mam eperndis uro pr nee fajtorte.N gravur paraqitet Shn Mria me Krishtin evogl ndr duar. Ajo daton n vitin 1731 dhe

posht saj sht nnshkrimi i HieromonakNektarit. Bhet fjal pr Voskopojarin NektarTrpo, nj propogandues i zellshm dhe iguximshm i besimit orthodhoks, i cili n at kohishte igumeni i Manastirit t Ardenics. N vitin1732 botoi n Venedik librin Besimi, pr tndaluar islamizimin e popullsis orthodhokse.

Theodhor Haxhifilipi (1730-1805) i njohurme emrin Dhaskal Todri, kishte studiuar nAkademin e Voskopojs. M von e gjejm nElbasan si msues dhe predikues. Ka br pr-kthime t shumta fetare duke prkthyer n shqipDhiatn e Vjetr dhe t Re dhe Liturgjin e ShnJoan Gojartit. Gjat prkthimit t Liturgjis kandjekur fjal pr fjal tekstin grek, duke mos e pr-shtatur si duhet n gjuhn shqipe. Pjesa m emadhe e shkrimeve t tij u dogj n kolern evitit 1827.Prej tyre shptoi Liturgjia e JoanGojartit, e cila ruhet n Arkivin Qendror t Shtetitn nj kopje t mvonshme t kopjuar nga igu-meni i Manastirit t Shn Joan Vladimirit HaxhiJosifi. Liturgjia e Joan Gojartit u botua n re-vistn Kopshti Letrar n Elbasan. Alfabeti iprdorur nga Dhaskal Todri pati jehon t madhekudo dhe menjher filloi t prdorej jo vetmnpr shrbesat fetare dhe shkolla, por edhe n

jetn e prditshme t tregtarve elbasanas. Alfa-beti i tij luajti nj rol t rndsishm n prhapjene gjuhs shqipe nga fundi i shekullit t XVIII-t

e deri n fillimet e shekullit t XIX-t...Ikonom Konstandin Beratit (rreth 1745-

rreth 1825) i prket nj dorshkrim q gjendetn Bibliotekn Kombtare. Ai prbhet nga 152faqe, ku n 46 faqet e para jan t prkthyeran shqip me alfabetin grek lutje t ndryshmefetare dhe pjes ungjillore q prdoren n shr-besat liturgjike, ndrsa n faqen 106 ndodhetnj alfabet origjinal me baz glagolitike prej 37germash. Gjithashtu n t gjenden edhe nj

vjersh me dyzet e katr vargjee titulluar Zonja Shn MriPrpara Kryqs, dy glosar

greqisht-shqip me rreth 1710fjal si dhe shnime t ndryshmeme karakter fetar, ngjarje t ndo-dhura midis viteve 1764-1789.Prkthimet e tij nuk patn pr-hapje t madhe, sepse nuk mu-ndn t botoheshin. Studiuesi IloMitk Qafzezi sht marr metranskriptimin e dokumentit dhee pagzoi me emrin Kodiku iKostandin Beratit q i prketvitit 1764. Vlera e ktij dor-shkrimi konsiston n prpjekjetpr prdorimin e gjuhs shqipen shkolla dhe n shrbesatfetare.

PARARENDS TE PRDORIMIT T GJUHS SHQIPEN SHRBESAT FETARE

Me rastin e 100-vjetorit t Pa-

varsis, n datn 26 tetor, Krye-tarja e Kuvendit, znj. JozefinaTopalli, n emr t Kuvendit tShqipris, i dorzoi kryetarvet komuniteteve fetare tradici-onale prmbledhjen e akteve tshtet-formimit, n shenj re-spekti t thell, mirnjohje tpakufishme, pr veprn hyjnoredhe kontributin e pazvend-sueshm t klerikve shqiptarn formimin e gjuhs, atdhe-dashuris, vetdijes kombtaree m tej t shtetit shqiptar.


3/12


Bab Dud Karbunara (1842 1917) Lindi n Berat m 1842. Ainjihej ndryshe me emrin Jorgji Karbunara, por me t marr titullin Babnga bashkqytetart e prdorte dhe kur nnshkruante.

Ai ishte bashkpuntor i ngusht i Kostandin Kristoforidhit. Shqip-tarizmi i theksuar i tij ra n sy t turqve, t cilt m 1895 i dogjn shtpinn Berat. U angazhua n ngritjen e degs s Lidhjes Shqiptare t Prizrenitn Korfuz. Studimet e larta pr kohn, i prfundoi n Itali, pr italisht.N dekadn e dyt t shek. XX, iu prkushtua hapjes s shkollave shqipedhe msimit t shqipes. Nga 1906 apo 1907, tek Hani i Xheblatit, BabDud Karbunara me ndonj tjetr u msonin alfabetin shqip fmijve et rriturve. Q n ditn kur u shpall Kushtetuta Turke m 1908, patriottberatas hapn nj shkoll shqipe. Shkolla qe hapur n katin e fundit tnj dyqani 3-katsh t Muharrem Libohovs (Rulit), shkoll t ciln edrejtonte me entuziazm Bab Duda.

Si veprimtar i dalluar i rretheve patriotike, u zgjodh delegat i Beratitn Kuvendin e Vlors, ku si i till, firmoi aktin e shpalljes s pavarsis

me sigln J. Karbunara. Gjithashtu, u zgjodh antar i Pleqsis.Jani Minga, lindur n fshatin Shnpjetr t

Fierit. Arsimin e ndoqi n Vlor. Jani Minga moripjes n t gjitha kongreset arsimore. Ishtenismtar pr krijimin e klubit atdhetar Labriam 1889 dhe i hapjes s shkolls s par shqipen Kanin m 1909, ndrkoh hartonte edhetekstet shkollore: Abetare kombtare shqipprgatitore, Abetare shqip kndimore, Gra-matik e gjuhs shqipe etj. N korrik 1911 moripjes n Kuvendin e Drashovics, n mbshtetjet Memorandumit t Grs.

M 1912-n Minga mori pjes n Kuvendin

Kombtar q shpalli pavarsin duke shkruar J.Minga. At koh, me hapjen e shkolls s Vlors,u emrua drejtor i saj.

Dhimitr Berati lindi m 15 tetor t vitit 1888n Kor, ishte atdhetar, politikan e publicist.

Prfundoi n Rumani Fakultetin e ShkencavePolitike dhe at Juridik. Pas vitit 1905 kthehet nKor, ku punon si msues n shkolln e parshqipe t Kors. Antar i klubit patriotik Dituriat Kors q n themelimin e tij m 1908. M 1908 merr pjes n Kon-gresin e Elbasanit, kurse m 1910 n Kongresin e Dyt t Manastirit. Ngat part pjesmarrs n mbledhjen e hotel Kontinental n Bukuresht.Zgjidhet delegat i kolonis shqiptare t Bukureshtit. Ka firmuar aktin

historik t shpalljes s pavarsis, me sigln D. Beratti, n emr tkolonis s Bukureshtit. U emrua drejtor i prgjithshm n gazetn eqeveris s Vlors Prlindja e Shqipnis dhe u zgjodh antar iPleqsis. M 1913 sekretar i delegacionit shqiptar q udhton n Londr,Paris, Rom, etj. M 1913 administrator i spitaleve t vendit.

Dhimitr Mborja, antar i shoqris Dituria t Kors m 1908.Kryetar i shoqris patriotike t shqiptarve t Bukureshtit. Boton eshprndan programin e komitetit t fsheht Pr lirin e Shqipris.M 5 nntor 1912 merr pjes n mbledhjen e Bukureshtit. M 28 nntor1912, firmon aktin e Pavarsis me sigln Dh Emmanuel n emr tkolonis s Bukureshtit. N shkurt 1915 zgjidhet kshilltar pran shoqriss Komunitetit Ortodoks Shqiptar t Bukureshtit, e cila punonte pr tmbajtur nj shkoll n gjuhn shqipe.

Dhimitr Zografi lindi n Kor m 1878. N fund t shek. XIX,s bashku me vllezrit, emigroi n Rumani. M 1906 merr pjes n

themelimin e shoqris patriotike t shqiptarve t Bukureshtit Bashkimi-Unirea. Nj nga organizatort e mbledhjeve q u zhvilluan n fillim tnntorit 1912 n Bukuresht. Aty theksoi se patriott kan besim t

plot n veprimin e Kombit shqiptar pas udhs q tregoi z. Ismail QemalBeu e se kan pr t br sa mundet me gjith shpirt e me t gjithamnyrat pr shptimin e Atdheut ( Shqipri` e Re, Kostanc, dat 29nntor 1929). U zgjodh delegat i kolonis shqiptare t Bukureshtit pr tmarr pjes n shpalljen e Pavarsis. M 28 Nntor 1912 firmosvendimin e Pavarsis me sigln Dimitri Zografi. Antar i Pleqsis.

Pandeli Cale (1879 - 1923) lindi n Kor. Kreu Liceun KlasikFrancez t Aleksandris n Egjipt. N vitet 1900-1904 punon n kolonine Bukureshtit. M 1904 kthehet n Shqipri. Bashk me ThemistokliGrmenjin dhe Midhat Frashrin vuri bazat e Komitetit t FshehtShqiptar n Selanik. Kryetar i shoqris Banda e Liris m 1908. Nshkurt 1909, sekretar i shoqris Lidhja orthodhokse. N kryengritjene prgjithshme t vitit 1910 - 1912 drejtoi etat e zons s Kors. Merr

pjes n mbledhjen e 5 nntorit 1912 dhe si vetda-shs shoqron Ismail Qemalin pr n Shqipri. M28 Nntor 1912, si delegat i Kors, firmos Mani-festin e Pavarsis me sigln Pandeli Cale. Em-rohet Ministr i Bujqsis, Iindustris dhe Tregtis.

Spiridon T. Ilo Lindi n Kor n vitin 1876.N mosh fare t re emigron n Bukuresht, Ru-mani. Aty u lidh me organizatat patriotike shqiptaren mrgim. N datn 5 nntor 1912, Spiridon T.Ilo do t marr pjes n mbledhjen e mbajtur nhotel Kontinental t Bukureshtit, dhe t drejtuarnga Ismail Qemali. N kt mbledhje u vendosshpallja e pavarsis s Shqipris. Sipas informa-cionit t djalit t tij, Spiridon T. Ilo mori flamurinshqiptar q zbukuronte salln dhe e solli at nVlor. M 27 nntor 1912, ai qndroi n shtpine tezes s tij Marigo Pozio. Marigo Pozio i qepiktij flamuri nj radh theksh dhe bri disandryshime tek shqiponja. Ky flamur u ngrit nVlor m 28 Nntor 1912. Spiridon T. Ilo moripjes n mbledhjen pr shpalljen e pavarsis siprfaqsues i Kors.

Thanas Floqi lindi n Kor m 14 janar 1884. Pasi prfundoigjimnazin n Misolongji t Greqis, vazhdoi studimet pr drejtsi nUniversitetin e Athins, por kthehet n atdhe pa mundur ti prfundoj.M pas migron n SHBA ku merret me veprimtari atdhetare, n shoqritMalli i Mmdheut dhe Vatra. M 1908 kthehet dhe vendoset nVlor, ku kontribuon n mbrojtjen e gjuhs shqipe dhe merret gjithashtuedhe me veprimtari n fushat e artit dhe muziks. Hap shkolln e parshqipe t Fierit n Cakran. N Vlor prgatit s bashku me MarigoPozion dhe Petro Fotografin bocn e flamurit t pavarsis. Firmtar iAktit t Pavarsis n Vlor, 1912.

Pas shpalljes s pavarsis, vazhdon t merret me aktivitete n shr-bim t shtjes shqiptare, si jurist pr administratn, si prkthyes pr Ko-misionin Ndrkombtar t Kontrollit dhe si kryesekretar n Ministrin eDrejtsis. M 1913 vendoset n Elbasan ku bashkpunon me Aqif PashElbasanin dhe jep msim n Normalen e ktij qyteti.

Aristidh Ruci (1875-1950) lindi n Sheper t Zagoris, 9 vjet mvon se Andon Zako ajupi n t njjtin fshat. Vijoi msimet n gjimnazinZosimea n Janin. Gjat fundit t shek. XIX dhe fillimit t shek. XX

Firmtart orthodhoks t Pavarsis

(vijon n faqen 4)


4/12


gjendet n Janin. Pas veprimtaris aty, vendoset n Vlor, ku n vitin1908 angazhohet n themelimin e klubit patriotik Labria. Po at vitfillon prpjekjet pr msimin e gjuhs shqipe te t vegjlit. Me arm ndor merr pjes n kryengritjen e prgjithshme m 1911. Si delegat iVlors merr pjes n kuvendin q shpalli pavarsin dhe firmoi aktin mesigln A. Ruci. Mori pjes n Luftn e Vlors n vitin 1920.

Elefter (Lef) Nosi u lind n qytetin e Elbasanit m 9 prill t vitit1877, nnshkrues i Deklarats s Pavarsis s Shqipris, patriot,arkivist, folklorist, etnograf, numizmat, arkeolog e politikan. Njihet si babaii filatelis shqiptare.

Lef Nosi u arsimua fillimisht n vendlindje e m pas n Athin.Megjithse nuk i prfundoi studimet e larta pr farmaci (kreu vetm 2vjet), pas kthimit n qytetin e tij, iu kushtua me zell t veant puns prnjohjen e gjr dhe t thelluar t historis dhe t kulturs shqiptare.Formimi i shndosh intelektual dhe atdheu i tij, qen shtysat e forta qNosi t fitonte rolin e merituar t nj protagonisti n ngjarjet e stuhishme,q pararendn ngritjen e flamurit kombtar n Vlor. M 1902 shptoipa u dnuar, sepse nuk iu provua fajsia. Ideja e Lef Nosit pr Shtetin eRi Shqiptar mori form n programin politik q s bashku me FaikKonicn shtypn n Londr m 1907.

M 1909, ai u zgjodh kryetar i klubit Vllaznia n Elbasan. Merrpjes n Kongresin e Manastirit. Nj vit m von, botoi gazetn Tomorriku ka prkrah Aleksandr Xhuvanin, Luigj Gurakuqin, Simon Shuteriqin,Kristo Dakon (25 III 1910). Ai ishte nj nga figurat qendrore qkontribuuan n organizimin dhe zhvillimin e Kongresit Arsimor Kombtart Elbasanit (tetor 1909), si edhe t eljes t s pars shkoll normale nvend (1 dhjetor 1909).

Dy artikuj t prkthyer nga shtypi evropian bhen shkak q turqit erinj ta arrestonin dhe ti jepnin dnimin kapital. Drejtori i Shkolls Normaleu kap paraditen e 7 gushtit 1910 n Elbasan. Katr dit m von dnohetnga nj gjykat ushtarake dhe internohet n Burs t Turqis. Ndrkohqeveria e re e xhonturqve kishte nisur nj fushat kundr do gjje qshprehte lvizje pr pavarsi, sidomos ndaj atyre q shpreheshin n gjuhn

shqipe. Prball ktyre sulmeve u gjend dhe Normalja e Elbasanit tciln qeveria osmane e mbylli n tetor t vitit 1910. Prball ksaj situ-ate Fan Noli nga Bostoni i shkruante Lef Nosit n Elbasan q do t ishtemir dhe njkohsisht nj goditje pr qeverin osmane q Normalja ttransferohej jasht tokave shqiptare n ndonj shtet t Evrops.

Shkolla nuk u transferua jasht, por qndroi mbyllur afro 18 muajpr tu hapur nga marsi i vitit 1912. Pr rikthimin e tij nga internimi do tangazhoheshin pothuajse t gjith miqt e tij. Do t lirohej nga internimi9 muaj m von pr tu gjendur prsri n Elbasanin e tij, n mesditn e9 prillit 1911. Ishte nnshkrues i Deklarats s Pavarsis s Shqiprisdhe antar i kabinetit t Ismail Qemalit, si Ministr i Post-Telegrafit. Si-pas arkivave t mbajtuna nga Qeveria e Prkohshme e Vlons, ishte njnga nismtart themeltar pr vendosjen e nj shrbimi informativ.

Petro Poga lindi n Erind t Gjirokastrs ku edhe ndoqi msimet epara. M pas shkollohet n Gjimnazin e Janins dhe pastaj pr drejtsin Universitetin e Stambollit ku fitoi nj kultur t gjer. Njihte mir disa

gjuh t huaja si frngjisht, gjermanisht, greqisht dhe turqisht. N Stambollbashkpunoi me vllezrit Naim Frashri, Sami Frashri, Abdyl Frashri,si dhe me Jani Vreton, Koto Hoxhin, Shahin Kolonjn, Hasan Tahsinindhe Ismail Qemalin. N vitin 1884 themeloi dhe botoi gazetn Drita tStambollit, q m pas e vijoi botimin patrioti rilindas Pandeli Sotiri. Nekujtimet e tij, Petro shkruan: Fletorja Drita e zgjoi idealin e shenjtkombtar dhe ndikoi pr rrnjosjen nga zemrat e shqiptarve t mendimitq fet nuk e ndryshojn kombin, duke mos mundur t ndryshojn gjuhn

dhe zakonet q formojn kombin. N vitet 1906-1908, Petro Poga gjendetn Gjirokastr ku dha ndihmesn n prhapjen e gjuhs shqipe dhendjenjave kombtare. Roli i tij m i dukshm u shfaq n themelimin eklubit patriotik Drita t Gjirokastrs.

N vitin 1912 Petro Poga mbshteti fuqimisht kryengritjen antiosmanet Shqipris s Jugut. N nntor t vitit 1912, parsia e Gjirokastrs ezgjedh delegat n Kuvendin Kombtar t Vlors. Petro Poga bhetkshtu nj nga nnshkruesit e Shpalljes s Pavarsis s Shqipris m28 Nntor 1912. N mbledhjen e Kuvendit Kombtar t Vlors, PetroPoga caktohet Ministr i Drejtsis, si pjes e qeveris s par shqiptare,post t cilin e mban deri n vitet 20. Krahas ksaj detyre, Ismail Qemalidhe Qeveria e Vlors e ngarkuan edhe me detyrn e Kryetarit t Gjykatss Lart 1913-1915. S bashku me avokatt e shquar Kristaq Tutulani

dhe Feim Mezhgorani harton Statusin q shkputi Gjykatn Shqiptarenga juridiksioni i Perandoris Osmane.

Dhimitr Tutulani (1875-1937) lindur n Berat. Prfundoi gjimna-zin Zosimea n Janin e m tej vazhdoi studimet pr jurist n Athin. Pasprfundimit t shkolls, u kthye n Berat, ku filloi t punoj si avokat. K-tu ndihmoi lvizjen patriotike, duke u br bashkpuntor i veprimtarvedhe idealeve kombtare. N nntor 1912 u zgjodh delegat i Beratit n Kuve-ndin e Vlors, ku firmoi Aktin e Pavarsis Kombtare, me sigln Dh. Tout.

Kristo Meksi (1849 - 1931) Ishte ndr themeluesit e shoqris shqiptaret Bukureshtit. M 28 nntor 1906, n shtpin e tij zhvilloi punimetmbledhja e bashkimit t shoqrive Dituria, Dibra dhe Shpresa.

N krijimin e shoqris Bashkimi, 11 dhjetor 1906, u zgjodh njrindr drejtuesit e saj. N letrn q K. Meksi e R. Anastasi i shkruajn

gazets Shpnesa e Shqypnis n Raguz n shkurt 1907, msojmse shoqria Bashkimi kishte pr qllim t shtypnj libra shqip, t ndihe t hap shkolla kombiare nd Shqipri

M 5 maj 1907 ai nnshkroi deklaratn e themelimit t KomitetitPr Lirin e Shqipris n Bukuresht me Pandeli Evangjelin, BajoTopullin, Vasil Zografin dhe Veli bej Klcyrn. N vitin 1910 ai i dhuroigazets Kora shkronjat e shtypshkronjs.

N nntor t vitit 1912 ishte ndr organizatort e mbledhjes s Buku-reshtit, ku morn pjes I. Qemali, L. Gurakuqi e atdhetar t tjer. SipasAsdrenit n kujtimet e tij, K. Meksi n kt mbledhje tha: Kemi besim eshpres t plot n veprimin e kombit shqiptar pas udhs q tregoi z.Ismail beu S bashku me delegatt e Bukureshtit udhtoi drejt Vlors prshpalljen e Pavarsis Kombtare, ku u zgjodh n Pleqsin e Kuvendit.

Jani Papadhopulli ishte nj nga nnshkruesit e Deklarats sPavarsis Shqiptare, i cili m von u zgjodh deputet i parlamentit shqiptarn vitin 1924.

(vijon nga faqja 3)

Bab Dud Karbunara Jani Minga Pandeli Cale Lef Nosi


5/12


N nj nga sallat e MuzeutQendror t Kulturs Antike dhe Ar-tit Mesjetar Rus n Mosk AndrejRubljev, u hap m 10 tetor, Ekspo-zita e Ikonografis Shqiptare. Nkt ekspozit u prezantuan ikonat shekujve XIV-XVIII, t marranga koleksioni i ikonave t MuzeutKombtar t Artit Mesjetar n Kor-. Ikonat prfaqsonin punime tNikolla Onufrit, vllezrve Zografi,t David Selenicasit, Konstandin Je-romonakut, anonime etj.

Pr t marr pjes n ktngjarje t rndsishme t kultursshqiptare n Rusi kishin ardhurdeputet t Dums shtetrore ruse,prfaqsues t institucioneve tndryshme qendrore ruse, shqiptarme banim n Rusi, antar t sho-qats s miqsis Rusi-Shqipri,studiues t artit, kulturs, gazetar,titullar t trupit diplomatik t akre-dituar n Rusi etj.

N ceremonin e organizuar nmjedisin e kishs mesjetare t mu-zeut Andrej Rubljev i prshnde-tn t pranishmit ambasadori iShqipris Sokol Gjoka, drejtori i

muzeut Grigori Popov, drejtoreshae Muzeut Kombtar t Artit Mesje-tar t Kors, Tatjana Caca dhe pr-faqsues t Ministris s Kulturst Federats Ruse.

Folsit n kt ceremoni vunn dukje vlerat e veanta shpirt-rore, historike, kulturore, artistike efetare t ikonografis.

Prfaqsuesit e institucioneveruse prshndetn hapjen e ksajekspozite t veant n Mosk, e

cila i bn m t prekshme vleratkulturore, artistike dhe fetare t po-pullit shqiptar. Ambasadori Gjokatha se kjo sht ekspozita e par ektij lloji q hapet n Rusi, npr-mjet s cils transmetohen vlera tveanta t trashgimis kulturoreshqiptare, si dhe t kulturs s kri-shter t popullit shqiptar. Ky akti-vitet, vijoi ai, zhvillohet n kuadrt Ditve t Kulturs Shqiptare nRusi dhe t 100- vjetorit t Shpalljes

s Pavarsis s Shqipris. Drej-toresha e Muzeut Kombtar t ArtitMesjetar znj. Tatjana Caca, foli prvlern e ikonave shqiptare t ekspo-zuara, por edhe m gjer, pr kultu-rn mesjetare kishtare shqiptare.

Ekspozita qndroi n Mosk de-ri m 9 nntor. Me pas, ajo u tran-sferua n qytetin e tret m tmadh t Rusis, Nizhni Novgorod,ku do t qndroj e hapur deri m11 dhjetor.

Hapet ekspozita e ikonave n Mosk

ast nga

hapja e

ekspozits

n Muzeun

Qendror

t Kulturs

Ant ike

dhe Artit

Mesjetar

Rus n

Mosk

AndrejRubljev

M 13 tetor, n mjediset e Galeriss Arteve n Tiran, u hap Ekspozita eIkonografis, me ikona nga kishat

orthodhokse t vendit ton, t shekujveXIV-XX. Kjo veprimtari u b n kuadrt 100-vjetorit t Pavarsis dhe u mb-shtet e u realizua nga Ministria e Kultu-rs e Republiks s Shqipris, n bashk-punim edhe me muzeun historik tBeratit dhe at t Kors. Dymbdhjetikona vijn nga Muzeu KombtarOnufri, Berat, tetmbdhjet ikonadhe nj kapak Ungjilli nga MuzeuKombtar i Artit Mesjetar, Kor, ndrsapjesa tjetr sht fond i Galeris Ko-mbtare t Arteve, Tiran.

Ikonat n ekspozit vijn n trajtretrospektive, dedikuar historis sikonografis n vendin ton, duke filluarnga autor anonim t shek. XIV, zbu-luar 5 vjet m par, vijon me ikonat erralla t Onufrit, Nikolla Onufrit, t biritt Onufrit, Onufr Qipriotit, KostandinShpatarakut, Kostandin Jeromonakut,Kostandin dhe Athanas Zografit, duke

u prmbyllur me nj ikon t vitit 1920nga Spiro Xega.

Ekspozitn e hapi drejtori i galeris

Rubens Shima. Ministri i Kulturs AldoBumi, n fjaln e tij prshndetse ndrt tjera cilsoi: Ikonat jan nj trash-gimi e mrekullueshme, nj pasuri emadhe, t ciln ne po e prdorim pr tprezantuar vlerat e Shqipris, n ek-spozita q jan hapur aktualisht n Romdhe n Mosk.

N ceremonin e hapjes mori pjesKryepiskopi i Tirans, Durrsit dhe igjith Shqipris, Anastasi, ArkimandritJustini, Arkimandrit Kozmai, intelektual,t rinj orthodhoks etj.

Ministri Bumi falnderoi Kishnton, q ka ndihmuar n restaurimin ekishave t vjetra, ikonave dhe shprehumirnjohjen ndaj Kryepiskopit Anastaspr kt vepr t fuqishme dhe ktndihm t madhe.

Ekspozita Ikonografike e shek. XIV-XX do t qndroj e hapur n GalerinKombtare t Arteve deri m 29 nntor.

Ikonat orthodhokse ekspozohen n Galerin e Arteve

Tiran

Ikona orthodhokse t vendosura n ekspozitn

e hapur n Galerin Kombtare t Arteve.


6/12


Formimi i strukturave kishtare

U riorganizuan rreth 460 enori orthodhokse dhe zhvillohet

veprimtari liturgjike, predikuese.

N vitin 1998, u formua Sinodi i Shenjt i Kishs Orthodhokse

Autoqefale t Shqipris. Ai sot prbhet nga Fortlumturia e Tij,

Kryepiskopi Anastas; Hirsit e Tyre, Mitropolitt: i Beratit Ignati, i

Kors Joani, i Gjirokastrs Dhimitri; Episkopt: i Apollonis Nikolla

dhe i Krujs Andoni, i Amantias Nathanaili, i Bylisit Asti dheKryesekretari, Protopresviter Jani Trebicka.

M 24 tetor 2008, u nnshkrua, sipas Kushtetuts s Republiks

s Shqipris (1998), Marrveshja pr rregullimin e marrdhnieve t

ndrsjella midis Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris dhe

Kshillit t Ministrave, q n vazhdim u ratifikua nga Kuvendi i

Shqipris dhe u b ligj i Shtetit Shqiptar, me nr. 10057, m 22.01.2009.

Prpjekje e madhe njerzore,kontribut dhe investim i madh financiar, n ringritjen shpirtrore

dhe ekonomike t vendit n kta 20 vjet

Kleri

Me kujdesin e Kryepiskopit u arsimua dhe u hirotonis nj brez i ri

kleriksh, nnshtetas shqiptar. Sot shrbejn 149 klerik (ndrkoh

kan ndrruar jet 18 klerik).

Rinia Orthodhokse

U krijuan dhe funksionojn m shum se 50 qendra rinore. do

vit organizohen kampingjet verore e dimrore, konferenca, veprimtari

sportive, aktivitete me t rinj me aftsi t kufizuara, festivale etj.

Vepra ndrtuese

Jan ndrtuar 150 kisha t reja, jan restauruar 60 kisha e

manastire-monument kulture dhe jan riparuar mbi 160 kisha.

Jan ngritur, bler e rikonstruktuar m shum se 70 godina pr

shkolla, qendra rinore, qendra shndetsore, selit mitropolitane, shtpi

Me rastin e 100-vjetorit

28 Nntori nuk sht vetm dita e celebrimit t 100 vjetve pavarsi.

Apo vetm pr t kujtuar rrugn dhe prpjekjet q uan popullin ton

deri n at dit t shnuar. sht edhe nj periudh reflektimi e ktyre

100 viteve, pr t pasur m t qart dhe m t leht rrugn ku duam t

ecim. Edhe Kisha Orthodhokse ka shum t kujtoj, pasi ajo ka ecur

dhe kontribuuar s bashku me doknd tjetr n kt vend dhe lavdron

Perndin pr t gjitha arritjet e vendit dhe t komunitetit t besimtarve.

Mjafton t veojm ktu dy etapa aq t rndsishme q shnuan thell

shek. XX: Procesin q oi tek Autoqefalia dhe persekutimin e egr

ateist, pr t kuptuar se sa e ndrthurur ka qen jeta e saj me at t t

gjith vendit.Nj vend t veant n kt ecje njshekullore kan 21 vitet e fu-

ndit. Me rrzimin e regjimit komunist, rikthimin e liris fetare dhe nisjen

e ringritjes nga grmadhat. Kt vit ne kujtuam m 24 qershor 2012

20-vjetorin e ringritjes kanonike e Kishs Orthodhokse Autoqefale t

Shqipris, me zgjedhjen e Prof. Dr. Anastasit Kryepiskop t Tirans,

Durrsit dhe t gjith Shqipris. N vitet q pasuan n kuadrin e

demokracis ajo u ringjall dhe u zhvillua n t gjitha fushat, me nj pr-

pjekje t madhe njerzore dhe nj kontribut t madh financiar, q ndihmoi

qensishm n ringritjen shpirtrore, si dhe n ekonomin e vendit,

duke mundsuar mbajtjen e mijra familjeve dhe mbar vendin n

kt faz historike duke paguar shum t mdha n formn e tatimeve.

M posht po ju kujtojm disa t dhna t thjeshta t ktij kontributi

21-vjear:Kisha jo vetm u ringrit nga grmadhat, por rikrijoi strukturat e

shkatrruara dhe ngriti kishat e shembura:


7/12


pritjeje, punishte, mensa pr t varfrit etj. Vepra ndrtuese arrin n mbi

450 objekte.

Botimet

Jan botuar shum libra liturgjik, shpirtror, shkencor etj. Kisha

ka shtypshkronjn e saj dhe boton gazetn e prmuajshme Ngjallja

(e cila n tetor 2012 festoi 20-vjetorin e daljes), revistn periodike

Krkim, revistn pr fmij Gzohu!, buletinin studentor Fjala,

revistn rinore Kambanat etj.

NISMA T GJERA SOCIALE

Kujdesi shndetsor Qendra Mjeksore Diagnostike Ungjillzimi dhe Qendra

Okulistike dhe Otorinolaringologjike n Tiran, ofrojn shrbime

bashkkohore. Qendra t kujdesit parsor shndetsor funksionojn n Kavaj,

Kor, Jergucat (Gjirokastr) dhe Lushnj. Nj njsi ambulante dentare

ofron shrbimin e saj falas n qytete dhe fshatra (sidomos pr fmijt).

Arsimi Pr arsimin kishtar funksionon: Akademia Theologjike Ngjallja e

Krishtit, n Shn Vlash t Durrsit dhe dy shkolla t mesme kishtareme emrin Kryqi i Nderuar, n Gjirokastr dhe n Sukth t Durrsit.

Jan ngritur dhe funksionojn 17 kopshte, ku kan prparsi fmijt

e familjeve n nevoj.

Jan hapur tri shkolla nntvjeare: n Tiran, shkolla shqiptaro-

amerikane Protagonistt; dhe n Durrs e Gjirokastr, shkollatshqiptaro-greke Frym Dashurie.

N Mesopotam, Sarand, funksionon shkolla e mesme teknike

Apostull Pavli.

N Bularat, Gjirokastr, funksionon konvikti pr vajza i shkolls s

mesme. N mjediset e Manastirit t Ri t Shn Vlashit, Durrs, funksionon

shtpia e fmijs Shtpia Orthodhokse e Shpress.

N tetor 2012 u hap n qendrn Thavor shkolla e par e muziks

bizantine.

Nga viti 2000 funksionon n Tiran -me filial n Gjirokastr- Instituti

i Formimit Profesional Frym Dashurie. Nga viti 2010, funksionon n Tiran Universiteti Logos.

Vepra humanitare dhe zhvilluese

Gjat krizave t ndryshme q ka kaluar vendi, Kisha Orthodhokse

ka zhvilluar nj veprimtari t gjer sociale e humanitare, duke siguruar

e shprndar mijra ton ushqime, veshmbathje, ilae etj. Kisha jon ka mbshtetur nj numr t madh programesh sociale,

si projekte zhvillimi pr zonat malore, pr zhvillimin e bujqsis e bleg-

toris, ndrtime rrugsh e ujsjellsish, programi pr edukimin shnde-

tsor t fmijve dhe grave dhe ngritja e qendrave shndetsore n fsha-

tra, kontributi pr shkolla, jetimore, spitale, pr institutet pr persona

me aftsi t kufizuara, azilet, pr t burgosurit, dreka pr t varfrit etj.

Veohet kontributi i jashtzakonshm pr refugjatt kosovar, n

vitin 1999, kur Kryepiskopi Anastas bri thirrje n t gjith miqt e

kishat n bot dhe arriti t mbledh e prdor pr kt qllim rreth 12

milion dollar. Me to u mbshtetn mbi 30 mij refugjat dhe u mbajtn

t hapura disa kampe pr pritjen e tyre.

Kontributi pr kulturn

Zyra e Trashgimis Kulturore merret me objektet orthodhokse

t kultit, q jan edhe monumente t kulturs kombtare, pr riparimin

e t cilave, nn prkujdesjen e Kryepiskopit, jan prdorur deri m

sot miliona euro.

Jan ngritur kore n mjaft kisha, si edhe nj kor bizantin. Jan

ngritur studio pr pikturimin dhe restaurimin e ikonave.

Nga viti 1998 transmeton 24 or stacioni radiofonik Ngjallja,

n frekuencat 88.5 FM.

Jan sponsorizuar botime shkencore, filma dokumentar,simpoziume shkencore, ekspozita etj.

Programe ekologjike

U realizua seminari Pr ruajtjen e ambientit dhe formimin e

kuadrove, n nivel pasuniversitar. Jan br studime pr ekosistemet

e zons s Zvrnecit dhe laguns s Narts, t lugins s Vjoss etj.

Marrdhniet ndrkombtare

Kisha jon merr pjes n t gjitha mbledhjet dhe veprimtarit e

Kishave Orthodhokse. Ajo sht antare e Konferencs Evropiane t

Kishave, antare e Kshillit Botror t Kishave (Kryepiskopi Anastas

sht nj nga tet Presidentt e tij). Gjithashtu Kryepiskopi sht Presi-dent Nderi i organizats m t madhe ndrfetare Fet pr Paqen.


8/12


NGJALLJA

Kryeredaktor: Thoma Dhima

Adresa:Kryepiskopata Orthodhokse,

Rruga e Kavajs, Nr. 151Tiran

Tel: (04) 2234 117, 2235 095.Fax: 2232 109

Shtypur

n shtypshkronjn Ngjallja

Organ i Kishs OrthodhokseAutoqefale t Shqipris

Del nn kujdesin

e Kshillit Botues

Themelues:Kryepiskopi Anastas

Nga data 18 deri 19 tetor n Ra-vena t Italis u zhvillua nj konfe-renc shkencore e organizuar ngakatedra e s Drejts Kishtare pranUniversitetit Alma Mater Studio-rum, t Bolonjs, me tem Komu-nitetet fetare shqiptare: bashk-

jetesa sht e mundshme.N konferenc morn pjes pr-

faqsues nga komunitetet fetare tShqipris, Komunitetit Mysliman

Shqiptar, ai Orthodhoks, Romano-Katolik, Kryegjyshats BotroreBektashiane, si dhe VllazrisUngjillore. Gjithashtu, n kt kon-ferenc morn pjes Shklqesia eTij, Llesh Kola, Ambasador i Repu-bliks s Shqipris n Itali, pr-faqsuesi i Komitetit pr Kultet nShqipri z. Viktor Sharra, sekretarishkencor i Akademis s Shkenca-ve t Republiks s Shqipris prof.Salvator Bushati, si dhe prfaqsu-es nga universitetet e tjera t Italis

njohs t ksaj fushe.Rreth tems s konferencs fo-

ln Episkopi i Krujs, Hirsia e TijAndoni dhe pedagogu i AkademisTeologjike Ngjallja e Krishtit,Vlash Plepi.

N fjaln e tij ndrmjet t tjera-ve Hirsia e Tij Andoni theksoi sepopulli shqiptar sht kultivuar merespektin pr tjetrin dhe, s parishikon njeriun e m pas prkatsine tij fetare, etnike, pozitn shoqroredhe ekonomike.

Ndrsa pedagogu i AkademisTeologjike Ngjallja e Krishtit, z.Vlash Plepi n referatin e tij trajtoitemn Ideologjit fetare dhe tole-ranca.

Konferenca u frymzua nga pu-blikimi i librit t shkruar nga prof.Giovanni Cimbalo, Pluralizmi kon-

fesional dhe komunitetet fetare n

Shqipri, e ndrthurur me njqind-vjetorin e Shpalljes s Pavarsis.

Prpara fillimit t veprimtaris,n datn 17, n kishn e Shn Vi-talit, u zhvillua nj lutje pr paqe ekryesuar nga peshkopi i Ravens,Mons. Giuseppe Verucchi.

Shembulli i harmonis fetare reflektohet prtej Adriatikut

26 tetori ishte nj dit e veant,e cila do t mbetet gjat n kujtesne besimtarve beratas. Tradiciona-lisht kjo e kremte prcillet me ma-dhshti n qytet, sepse feston mar-tiri i madh, Shn Dhimitr Mirovliti,emrin e t cilit mban katedralja eBeratit. Kjo katedrale, e ndrtuartrsisht me fondet e siguruara ngaKryepiskopi Anastas, hapi dyertpara 4 viteve dhe ngrihet madh-shtore n qendr t qytetit, afr ve-ndit t kishs s vjetr, t shkat-rruar nga regjimi ateist.

Kremtimet filluan n vigjiljet efests, me Shrbesn e Mbrm-sores nn drejtimin e Mitropolitit t

Beratit, Imzot Ignatit. Besimtar tshumt u bn pjes e ksaj shr-bese t shenjt dhe morn pjes nlitanin me ikonn e hirshme te ShnDhimitrit, si dhe n Bekimin e pesbukve pr nder t shenjtorit.

E nesrmja do t ishte nj dite veant, sepse panairit t ndrit-shm do ti bashkohej Kryepiskopii Tirans, Durrsit dhe i gjith Shqi-pris, Ati dhe Kryebariu yn, Im-

Shqipri, por jan prcaktuese n

identitetin ton orthodhoks. Mir-

njohje pr Perndin, pr ato qAi na ka falur dhe pendim pr

fajet q kemi br. E ndrsa sot

ne kremtojm kt fest t madhe

t Shn Dhimitrit, ju uroj m shu-

m gzim, m shum paqe, me

bekimin dhe dashurin e Shn

Dhimitrit. Pr shum vjet! Me shu-

m dashuri, shpres dhe kuraj!

Joan Qako

Kryepiskopi Anastas viziton Beratin n Panairin e Shn Dhimitrit

zot Anastasi. Prania e tij gjithmonka sjell gzim mbarqytetar, dhe

nuk kishte se si t ishte ndrysheedhe n kt dit. Me KryepiskopinAnastas, q kreu Liturgjin Hyjno-re, bashkmeshuan Mitropolit Ignatidhe Episkopi i Bylisit, Asti.

M pas Kryepiskopi Anastas,ndr t tjera theksoi: ...Ka rndsiti kujtojm ato vite dhe aste t

vshtira q kemi kaluar. T vjetrit

e kujtojn shum mir persekuti-

min dhe do t thot t jetosh pa

kisha, pa priftrinj dhe pa epi-

skop. T rinjt duhet t pyesin

m t mdhenjt se far kandodhur m par dhe t falnde-

rojn Perndin pr far ka

falur gjat ktyre 20 vjetve. Ka

dy fjal baz n Kishn Ortho-

dhokse. E para sht falnde-

rimi, mirnjohje pr Perndin,

pr ato q Ai na ka falur. Tjetra

sht falja, m fal pr mkatet

q un kam br. Kto dy fjal

nuk prdoren shum ktu n

aste

nga

Liturgjia

Hyjnore

pr Shn

Dhimitrin

dhe nga

Mbrm-

sorja.


9/12


Shkrimet e herpashershme t Pirro Priftitdhe Llukan Thans, n faqet e gazets Sot,sidomos dy artikuj ku i bjn disa kshilla tbuta autorit Lirim Muhaj, m kan plqyer prrrfimet e vrteta dhe argumentet e goditura,q prcjellin tek lexuesi i do niveli kulturologjik,bindjeje fetare e politike, origjine shoqrore eprkatsie trevore. Lirim Muhaj, m datn 2tetor 2012, n artikullin e tij ka fyer popullsinortodokse shqiptare, nn maskn e demaskimitabsurd, me shpifje e trillime, pr Kryepeshkopin

Anastas Janullatos. Muhaj shkruan: Janullatosimban t fshehur nn veladon gradn e kolonelitt Asfalis greke. Kto fjal jan trillime mon-struoze. Asfalia e Athins ka pasur, ka e do tket oficer strateg, shembull e model pr ko-mbin e tyre dhe nuk i lypset t gradoj major ekolonel, as prift e as dervish, as hoxh e myfti,as peshkop e kardinal. Kurse, pr sa i prketpopullsis ortodokse shqiptare, fisnike dheatdhetare, ajo ka kontribuuar shekull pas shekullipr lirin, drejtsin, demokracin dhe pava-rsin e kombit shqiptar.

Un jam nga treva e Shngjergjit, fqinj me

trevat e Ben-Bastarit, Guri i Bardh, Marta-nesh, Shmil dhe Furrari, me dyzet e pes fshatra.Gjat katr shekujve t pushtimit e sundimitotomanist, u vran e u coptuan n Shkmbin eValit, Samodit, Skuranit dhe Rozaverit 240 gradhe vajza, se nuk pranonin t ktheheshin notomane (osmane), nuk pranonin t shkmbe-nin veshjen e bukur e t virtytshme ilire, meperen e huajtur nga larg, shum larg. Edhe nrrugn Kruj-Qaf Shtamb, n shkmbin eVajs u masakruan 80 gra e vajza t reja ngaosmanlinjt, kurse helenizimi nuk ka vrar asnj

vajz e grua shqiptare, q ti kthente n greke(ortodokse).

Ortodokse, kristiane, vajzat dhe grat shqip-tare ishin, jan dhe do t jen prsri, edhe nqoft se do ti gremisin prsri npr shkmbinj.Tani lind pyetja: Ku ishin djemt dhe burrat kuri vran kto 320 gra t pafajshme, si pllumbe-sha t mrekullueshme? Ksaj pyetjeje, un iprgjigjem me krkesn e lexuesve, q duhett pyesin, t flasin dhe mos t heshtin, se jemin jubileun e madh t 100-vjetorit t Pavarsiss Shqipris nga otomanizmi dhe jo nga hele-nizmi, as nga Kryepeshkopi Anastas. Helenizmi

i Athins, as e ka sulmuar, as e ka pushtuar ko-mbin shqiptar, por e ka ndihmuar dhe mbrojtur

do shekull, para e pas Krishtit, kur nisn t

ndrtoheshin Pireu, Athina, Selaniku, Kavalla,Patra, Larisa, Veria, Kosturi, Korinti, Korfuzi,Follorina, Preveza, Janina, Butrinti, Delvina,Himara, Gjirokastra, Kanina, Voskopoja, Mana-stiri, Bylisi, Apolonia, Berati, Skampini, Durrsi,Lisi, Shkodra, Preza, Kruja dhe Petrela, e pro-

jektuar dhe e themeluar nga dy vllezrit, Petroe Telini dhe motra e tyre Stela, kreshnike dhefisnike. Mirpo, pas vitit 1477, Petrela e bardhe madhshtore u shkretua nga ushtria mizoreotomane. Katrqind djem dhe burra, gra dhevajza u vran n zallishten e lumit Erzen, tek

Shkmbi i ar, ku kishin ardhur nga Zhullima,Peza, Ndroqi, Shijaku, Sukthi, Ishmi, Nikla,

prtej hunds s tyre. Historin e madhe kristi-

ane t kombit shqiptar nuk e kan publikuar pesshekuj, as n shekullin e njzet, n kohn edelirit absurd t sistemit eneveristo-ramizisto-paganist. E kam obligim t theksoj, se deri mepushtimin otoman t vendit, kombi shqiptarkristian, i bekuar, i admiruar dhe pasanik, mbu-shur e plotsuar me t gjitha t mirat e toks dhet qiellit, pas vitit 1502, psoi nj atak historiknga perandoria e errsirs dhe delirit, q u endsi nj plhur e kobshme n vendin e shqipo-njave.

Pas ktij pushtimi barbar, 7 milion shqiptar

u masakruan, u mbytn detrave, u detyruan tikin e t marrin dherat e huaj, ku u strehuan, u

Thumana, Borizana, Kruja, Vora, Preza, ZallHerri, pr t shptuar Petreln dhe Brarin,qytetin strategjik dhe pasanik, por u shkretuamanastiri, Pazari, Kisha e Zonjs s Bekuar,afr shpells n grykn gjigande t Tujanit. Udogj e u prvlua banka e monedhave, n tunelin

nntoksor, me thesarin e madh t florinjve.Masakrn e grabitjes s thesarit t Brarit dhehistorin se ku i degdisi florinjt e grabitur oto-mani, do ti rrfej me krkesn e lexuesve, pornuk mund tua kthej thesarin me qytetin piktoreskt Brarit historik, pasi pushtuesit barbar e kanshndrruar n perla, diadema e relike t shtrenjtapr haremet e sulltanve t vjetr e t rinj totomanit.

Por theksoj se historia e jets kristiane shqip-tare, aq sa sht tragjike dhe mizore, sht dhee shklqyeshme, aderike shembullore. Shklqimidhe bardhsia kristiane ortodokse mbi tremijvje-

are, nuk mund t errsohet nga glbockat eMuhajve intrigant e dritshkurtr, q nuk shohin

mbrojtn e u prkrahn nga kombet kristianet Ballkanit e t Evrops. Kombi helen, bullgar,maqedonas, serb, kroat, slloven ishin krahhapurndaj ksaj popullsie shqiptare, t larguar nganata e terrorit osman. Vetm kombi helen,pasardhsit e Akilit e Priamit madhshtor, me

pes milion banor, priti, ushqeu e strehoi dymilion arvanitas, popullsi e hershme kristiane,iliro-pellazgjike mbi shtatmijvjeare, ekrahinave bregdetare t Jonit e Adriatikut, deriprtej Ulqinit e Kotorikut. Pesqind mij shqip-tar i mori n mbrojtje kombi i vogl kalabrez,por besnik e kreshnik, n territorin e Italis sJugut. Kurse pesqind mij t tjer u prhapnsi zogjt e klloks n Italin e Veriut, t lodhur,t drobitur dhe pr dy shekuj u asimiluan, u bnitalian. Populli italian flet nj lloj gjuhe, porkalabrezt e jugut jan krejt ndryshe ngaApeninet e Veriut.

Nga Sali LEKA

Marr nga gazeta Sot

Popullsia ortodokse shqiptare, fisnike dhe atdhetare, ka kontribuuar shekull

pas shekulli pr lirin, drejtsin, demokracin dhe pavarsin e kombit shqiptar

(vijon n faqen 10)


10/12


Kalendarii Liturgjive Hyjnore,

DHJETOR 20121 E Shtun Pr. Naum. Filaret prdllimtari.Theokliti i Lakedhemonis. (Vaj, ver e peshk)

2 E Diel 14 LLUKAIT. Pr. Abakum. Dshg.Miropi. Dshg. Viviana. (Vaj, ver e peshk)3 E Hn Pr. Sofonia. Dsh. Agapi, Selefki,Gliqeri. Dsh i ri Angjeli. (Vaj, ver e peshk)4 E Mart Dshmg. Varvara. Osh. JoanDamaskini. Hierod. Serafimi. (Vaj, ver e peshk)5 E Mrkur Osh. Sava i Shenjtruar. Dsh.Diogjeni. Osh. Noni. (Vaj e ver)6 E Enjte Nikolla i Mirs s Likis. Dsh.Niseri. Dsh. i ri Nikolla. (Vaj, ver e peshk)8 E Shtun Ap. Qesari (i Durrsit), Sostheninga t 70-t. Osh. Patapi. (Vaj, ver e peshk)

9 E Diel 10 LLUKAIT. Ngjizja e Sh. Ans,nns s Hyjlind. Pr/sha Ana. (Vaj, ver e peshk)10 E Hn Dsh. Minai, Ermogjeni e Efgrafi.Dsh. Gemeli, Mariani. (Vaj, ver e peshk)11 E Mart Danieli e Llukai, stilit. Dsh.Varsava persiani. (Vaj, ver e peshk)12 E Mrkur Spiridhoni i Trimithunds.Hermani i Ameriks. Osh. Anthosi. (Vaj e ver)13 E Enjte Dsh. Efstrati, Afksenti, Oresti,Evgjeni, Mardari. Dshg. Luia. (Vaj, ver e peshk)15 E Shtun Hierod. Elefteri i Vlors e Anthia.Oshdg. Suzana, dhjakone. (Vaj, ver e peshk)

16 E Diel 11 LLUKAIT. E PARAETRVE.Pr. Angjeu. Ep. Modesti. (Vaj, ver e peshk)17 E Hn Pr. Daniel e 3 djemt, Anania, Aza-ria, Mishail. Dionisi i Egjins. (Vaj, ver e peshk)20 E Enjte Hierod. Ignat Hyjmbajtsi. Filo-goni i Antiokis. Joani n Kronshtad.22 E Shtun Dshmg. Anastasia. Dsh.Krisogoni, Zoili. Dsh. Flaviani, romak.

23 E Diel PARA KRISHTLINDJES.Naumii Ohrit. (Bhet Efqeli)24 E Hn Vigjilja e Krishtlindjes. Dshg.Evgjenia e Filipi. (Shrbesa e Orve)

25 E Mart LINDJA TRUPORE E ZOTITTON JISU KRISHT.26 E Mrkur Hyjlindsja Mari. Osh.Nikodhimi n Tismana. (Hahen t gjitha)27 E Enjte Kryedhjak Stefani, dsh. i par.Dsh. Maurici. Oshg. Fabiola.28 E Premte 20.000 dsh. n Nikomedi. Osh.Simon mirovliti. (Hahen t gjitha)29 E Shtun 14.000 foshnjat e therura ngaHerodi. Osh. Markeli.

30 E Diel PAS KRISHTLINDJES. Josifi,ifejuari i Maris. Pr. David. Oshdg. Anisia.

31 E Hn Mbyllja e Krishtlindjes. Oshg.Melania. Zotiku i jetimores.

(vijon nga faqja 9)

Qytezat e shkretuara kristiane shqiptare,otomanizmi i mbushi... me t ardhur nga larg,prtej Anadollit...

Pas vitit 1507, otomani mbylli shkollat fetarekristiane dhe ndaloi rreptsisht shkrimin shqip.Djemt e trevs s Shngjergjit shkonin nAthin, Selanik dhe Janin e msonin nprshkollat gjuhn dhe letrsin e Homerit, Eskilit,Artistotelit, Sokratit, Demostenit, Pukvilit, Pla-tonit dhe filozofve e dijetarve t tjer t hele-

nizmit, q n shekujt prpara dhe pas Krishtitishin shembull dhe modeli i humanizmit prdrejtsi, demokraci pr mbar kombet e Ball-kanit dhe Evrops.

Treva e lasht e Shngjergjit, me njzet epes kisha e manastire dhe shtat shkolla fetarekristiane, u kthyen n grmadha dhe murana.Fshati im, Selba, me pes manastire e kisha dhedy shkolla fetare u shkretuan. Manastiri i ShnJaut, i Shn Mlliut, Kisha e Shn Jonit, e ShnMitrit dhe Kisha e Kryqit t Shenjt, e ndrtuarn tokat e fisit t Lekajve, me vreshta e pem

frutore t shumta, u rrnuan nga zjarri dhe hekurii barbarit otoman.

Fshati Selba, me pozicion t fort strategjik,me dy male, me kodra e lugina, me pes gryk-qafa t fortifikuara, ishte nj fshat i bardh kri-stian, q u rrnua gur mbi gur nga otomanizmidhe, pes shekuj m von, nga nj pushtues pokaq mizor, nga pagant dhe ateistt e regjimitt diktaturs komuniste. Komunizmi dhe otoma-nizmi jan dy plagt m t rnda q ka prjetuartrupi i kombit shqiptar dhe sot, kur jemi n pragt njqindvjetorit t Pavarsis, lufta dhe rezis-tenca e shqiptarve kundr ktyre dy skalionevet s keqes historike, duhet thn se ka qen njluft epokale dhe titanike, unikale n historin

Ajo transmeton pr ju 24 or program.

Do t dgjoni gjithka q ju duhet: programe shpirtrore, sociale e

kulturore. Muzik e zgjedhur kishtare, popullore e klasike, nga vendi

dhe bota. Ndiqni shrbesat kishtare n Radio Ngjallja!

e gadishullit dhe kontinentit t vjetr.

Luftrat katrshekullore n pes gryk -qafat e Selbs fisnike dhe kreshnike nuk i kanpublikuar, por kto luftra i kan shkruar varretn Firishte, Barbanec, Bekaj, Asnalij dhe Kafarr,vende etnike, me toponime t lashta mbi dymb-dhjetmijvjeare kristiane, iliro-pellazgjike.

Nuk po tregoj numrin e burrave dhe djemvet vrar n luft me otomanin e fisit t Lekajvedhe t fiseve t tjera t Selbs fisnike, t Shn-gjergjit sojnik, t trevave t mrekullueshme iliro-

-shqiptare, q u kalvarizuan n mnyrn mtragjike, pr t mbrojtur bedenat kombtare tshqiptarizmit dhe identitetin kristiano-evropiant racs shqiptare.

T gjitha kto, Lirim Muhaj ose nuk i di osebn sikur nuk i di dhe mpreh majn e lapsit prt nxir Kryepeshkopin Janullatos, sikur ai tishte e keqja e ktij vendi. Pr m tepr, dukesulmuar popullsin ortodokse shqiptare, ajka eshqiptarizimit t kulluar, ky zotri tenton t krijojnj mur midis shqiptarve, pr t cilt fejahistorikisht sht identifikuar me kombin dhe jo

me ndasit artificiale, q nxisin urrejtje dheprjashtim.

Toleranca fetare, sigurisht, q sht njraan e medaljes dhe duhet prshndetur, pasi prkt na mon bota moderne, Evropa dhe Ame-rika. Por historia nuk mund t zhbhet dhe aqm keq t drejtohet n kanale t errta e t pa-vrteta, si tentojn Muhot dhe soj e sorollopi ityre.

N kt prvjetor t shenjt historik, ne pr-kujtojm lirimin e shqiptarve nga kthetrat eotomanizmit dhe apelojm q historia kombtaret njihet nga brezat e sotm, prndryshe, nj hi-stori q nuk njihet, prsritet, dhe rrota e histo-ris rrezikon q t kthehet prapa...

Popullsia ortodokse shqiptare,

fisnike dhe atdhetare, ka kontribuuar shekull pas

shekulli pr lirin, drejtsin, demokracin

dhe pavarsin e kombit shqiptar


11/12


T martn, 6 nntor 2012, fjetim Perndin Patriarku i KishsOrthodhokse t Bullgaris, Maksimi.

Ai ndrroi jet n spitalin ku ishteshtruar, n t cilin pak dit m parkishte mbushur 98 vjet.

Homazhet dhe m pas Shr-besa e Varrimit u kryen n Kate-dralen qendrore t Shn AleksandrNevskit. N Shrbes morn pjesSinodi i Shenjt i PatriarkansBullgare, klerik t shumt, mijrabesimtar, autoritete, personalite-te etj. Morn pjes edhe PatriarkuEkumenik Vartholomeu I, Patriar-

ku i Serbis Irineu, Kryepiskopi iGreqis Jeronimi etj. Kisha Ortho-dhokse Autoqefale e Shqipris uprfaqsua nga Kryepiskopi i Tira-ns dhe i gjith Shqipris, Anastasi,i shoqruar nga Episkopi i Krujs,Hirsia e Tij Andoni. Trupi i Patri-

arkut Maksim u vendos m pas nmanastirin e njohur t Troyanit,pran fshatit t tij t lindjes.

Fortlumturia e Tij, Patriarku iBullgaris Maksimi (Marin Nayde-nov Minkov), u lind m 29 tetor tvitit 1914, n fshatin Oresak. Nmoshn 27-vjeare u qeth murg nmanastirin e fshatit. Studioi teologjin Universitetin e Sofjes, ndrsa nvitin 1944 u dorzua prift dhe m1947 mori titullin arkimandrit. Ngaviti 1950 deri n vitin 1955 shrbeusi drejtues i metoqit t PatriarkansBullgare n Mosk. M 30 dhjetor

1956 u hirotonis episkop titullar iBranics. M 30 tetor 1960 u zgjodhMitropolit i Lovech-it. Ndrsa m4 korrik 1971 u zgjodh Mitropolit iSofjes dhe Patriark i Bullgaris.

Th. Dh.

Bullgari

Fjeti m Perndin Patriarku Maksim

Me hidhrim shum t thell, u njoftuam pr largimin nga kjo

bot t t shumrespektuarit, Patriarkut t Bullgaris zotit Maksim,

i cili me urtsin dhe fuqin e tij t dhuruara nga Perndia, pr m

tepr se katr dekada e drejtoi me shum urtsi dhe durim Kishn

e dashur t Bullgaris.

N emr t Kishs Orthodhokse Autoqefale t Shqipris e

ngushllojm thellsisht nga zemra popullin e zgjedhur bullgar.

Urojm q Perndia Triadik, t Cilin vllai shum i shtrenjt q u

largua nga kjo bot dhe bashkmeshtari n Zotin, e deshi me zemrdhe i shrbeu me besnikri e trimri n koh me t vrtet t

vshtira, ta preh shpirtin e tij bashk me shenjtort. Si na thot

shn Simeon Theologu i Ri: Dhe vdes sipas ligjeve t natyrs,

dhe jeton n jet t jetve.

Do t mbetet n historin e Bullgaris dhe m gjer n at t

Kishs Orthodhokse, kujtimi i tij, si ai i nj udhheqsi t fort

shpirtror, t prkushtuar ndaj Tradits Orthodhokse, e cila lidh s

bashku t vrtetn, bukurin dhe dashurin. I lumur sht ai q e

zgjodhe dhe e more, o Zot.

I prjetshm kujtimi i tij.

Fjala e Kryepiskopit Anastas,n emr t Kishs Orthodhokse

Autoqefale t Shqipris

Kisha jon Orthodhokse me faqen e saj zyrtare prpiqet t prcjell

mesazhin dhe informacionin e saj edhe n internet.

Me www.orthodoxalbania.org

do t gjeni n internet Kishn Orthodhokse

Autoqefale t Shqipris

Ajo i njeh vizitort e saj me:

- besimin e krishter orthodhoks,

- organizimin dhe veprimtarin estrukturave institucionale,

- lajmet m t fundit,

- arsimin, edukimin e shrbimin so-cial e kulturor q ofron n shoqri,

- ndrtimin dhe restaurimin ekishave dhe manastireve,

- botimet kishtare etj.

Shihemi, lexohemi

e dgjohemi n moment

dhe kudo n t gjith

globin me

www.orthodoxalbania.org


12/12


T hnn, 19 nntor 2012, Kryepiskopi i Ti-rans, Durrsit dhe i gjith Shqipris Anastasi

kremtoi n Kishn e vjetr Katedrale t TiransUngjillzimi i Hyjlindses, dyzetvjetorin e dor-zimit t tij n Episkop t Andruss, pr vendin edrejtorit t prgjithshm t Shrbimit Apostolikt Kishs s Greqis (19.11.1972). Me kt rastgjat bashkmeshimit arkihieratik ku morn pjesshum besimtar, kryesisht t rinj, Fortlumturiae Tij dorzoi n prift dhjakun Irine Gega dhe ndhjak Nikolla Kodhelin, t diplomuar n Aka-demin Theologjike Ngjallja e Krishtit. Gji-thashtu, hirothetisi (lexim urate me vendosjen edors), n Kryedhjakon dhjakun Anastas Bendo,i diplomuar n Fakultetin e Drejtsis dhe at t

Gjuhve t Huaja t Universitetit t Tirans.

Hirotonisja n episkop e Fortlumturis s Tij,Anastasit, u krye nga Kryepiskopi i Athins Jero-nimi I, bashk me mitropolitt Jakov t Mitilinitdhe Jorgjin e Egalias, ku bashkmeshuan 12kryepriftrinj dhe u bashklutn m shum se40 mitropolit. Zgjedhja e tij u b m 11.11.1972,me vot unanime nga Sinodi i Shenjt, q ishtezgjedhur n vitin 1969 nga gjith Hierarkia eKishs s Greqis. Antar i Sinodit ishte gjitha-shtu edhe Serafimi, Mitropoliti i Janins (q ub m pas Kryepiskop i Athins). I dorzuariepiskop ishte ather profesor me koh t pjes-shme i Historis s Feve n Fakultetin Theologjikt Universitetit t Athins dhe drejtor i QendrsNdrorthodhokse t sapoformuar n Athin tKishs s Greqis.

N Liturgjin e dits me rastin e ktijprvjetori, n vend t fjalimeve t tjera u lexua

40 vite t bekuara shrbimi episkopal- U mbushn 4 dekada nga dorzimi n episkop i Fortlumturis s Tij Anastasit -

n shqip fjala gjat hirotonis e t lumuritKryepiskop Jeronimi I, q niste me kto fjal:Anastas, sht gj shum e rrall q n do-

rzimin e nj kleriku gzimi t jet kaq gjith-

prfshirs dhe t vij nga t gjith ant e

grigjs s krishter. Sepse shrbesa jote deri

n kt ast, me Hirin e Perndis, ka qen

jo vetm e paqortueshme, por edhe e bekuar.

Kudo ku shkove n vreshtin e Perndis, Hiri

i Perndis t hijeshoi dhe bekimi i Tij drejtoi

hapat e tu dhe shumfishoi frytet e punve

t tua.. Ndrsa i dorzuari mbaroi fjaln e tijt rastit si m posht:Ju lutem me prgjrat,Fortlumturi dhe Juve, hierark t nderuar,

etr t shtrenjt dhe vllezr, sa m rrethoni

n kt ast me dashurin tuaj, lutuni q

flaka e cila do t ndizet prbrenda meje, gja-

t ktij misteri t shenjt me fuqin e Shpirtit

t Shenjt nga zjarri i Pentikostis, t digjet

gjithmon me prulsi prball ikons s t

Kryqzuarit dhe shenjtorve, n nj Liturgji

t vazhdueshme besimi e dashurie, q t

transmetoj, n do vend ku t vendoset, di-

ka nga ngrohtsia, ngushllimi dhe shpresa

e Ngjalljes dhe e Pentikostis(Tekstet e plotado t botohen n numrin e ardhshm t gazetsNgjallja).

* * *Prgjat dhjetvjearit t par t shrbess

episkopale t tij, paralelisht me drejtimin dheriorganizimin e Shrbimit Apostolik, Kryepiskopi

Anastas vazhdoi t jap leksione n Universitetine Athins. (Pedagog me koh t plot u zgjodhn vitin 1976 dhe nga viti 1982 deri m 1986ishte dekani i ktij Fakulteti). Gjithashtu, moripjes si prfaqsues i Kishs s Greqis n k-shilla theologjike dhe mbledhje ndrkombtare.Pr m tepr, gjat dhjetvjearit t dyt si epi-skop mori prsipr edhe riorganizimin e Hierapo-stullimit n Afrikn Lindore, si Mkmbs i Mi-tropolis s Hirshme t Irinupolit (Kenia, Uga-nda, Tanzani).

Nga viti 1991 e deri m sot, punon pr ringri-tjen dhe zhvillimin e Kishs Orthodhokse Auto-

qefale t Shqipris, fillimisht si Eksark i Patri-arkans Ekumenike (1991 deri n qershor 1992)dhe nga ajo koh u zgjodh Kryepiskop.

Gjat kohs s shrbimit t tij episkopal,Kryepiskopi Anastas ka hirotonisur mbi 230klerik t t gjitha shkallve t priftris (grek,shqiptar, amerikan, kenian, ugandas, tanza-nian), pasi m prpara u prkujdes edhe pr stu-dimet theologjike t pjess m t madhe t tyre.

Kontributi i tij serioz n shkencn e theolo-gjis, n dshmin bashkkohore orthodhokse,n dialogun ndrfetar, n veprn sociale dhe nbashkekzistencn paqsore t popujve sht i

njohur gjersisht.Nga Kryepiskopata e Hirshme e Tirans.20.11.2012

aste nga

kremtimi

i 40-vjetoritt hirotonisjes

n episkop t

Fortlumturis

s Tij

Anastasit

dhe nj

foto me

familjet e

klerikve q

u hirotonisn.

gazeta e nëntorit 2012

Documents