TÜRK -‹fi ve ITF üyesi HAVA-‹fi

‹DAR‹ YER :

HAVA-‹fi SEND‹KASI

‹ncirli Cad. 68/1 Bak›rköy-‹ST.

Tel: (0212) 660 20 95

Faks: (0212) 571 90 51

www.havais.org.tr

havais@havais.org.tr

Türkiye Sivil Havac›l›k Sendikas›

Ayl›k Yay›n Organ› Ad›na

SAH‹B‹

Genel Baflkan

AT‹LAY AYÇ‹N

SORUMLU

YAZI‹fiLER‹ MÜDÜRÜ

Genel Baflkan Yard›mc›s›

EYLEM ATEfi

TASARIM ve

OFSET HAZIRLIK

Mavi Kare Reklamc›l›k Ltd. fiti.

(0212) 266 55 31

www.mavikarereklam.com

BASKI

Ümit Matbaac›l›k San. Tic. Ltd. fiti.

2. Matbaac›lar Sitesi Z-A / 6-10

Topkap› / ‹stanbul

Tel: (0212) 565 42 69

Sicil No: 306731-254313

Baskı Tarihi: Aral›k 2007

K a s › m - A r a l › k 2 0 0 7BU SAYIDA

ED‹TÖR

ÖZLEM ERGUN

41

KÜLTÜR SANAT

46

ÜYELER‹M‹ZDEN

18

Sosyal Güvenlik karfl›-reformu

27

Reel ücretlerin seyri ve ba¤›tlad›¤›m›z T‹S

Kemal Ülker

2

Grevci Telekom iflçisi kazand›

8

Sendikal› sendikas›z tüm uçucu ekipler “SHT6A- 50 de¤iflmeli” kampanyas›n› bafllat›yor

10

Hâlâ vakit var!

Bahad›r Altan

13

Bir de bu aç› var*Umur Talu

28

Türk-‹fl 20. Genel Kurulu yap›ld›

34

At›k iflçileri: Kapitalizmi tarihin çöplü¤üneatmay›n befl para etmiyor!

Özlem Ergun

1

‹flçinin dostu, meydanlarda iflçilerin yan›ndaolanlard›r

Atilay Ayçin

‹flçinin dostu,meydanlardaiflçilerin yan›ndaolanlard›r

Türk-‹fl 20. ola¤an genel kurulunu sonuçlar› bak›m›ndande¤erlendirmek gerekirse bir çok fley söylemek mümkün.Örne¤in; iflçi s›n›f›na neler kazand›r›r veya kaybettirir? Yenibir küskünler ordusu yarat›r m›, yaratmaz m›? Her kesimikucaklayan bir Türk-‹fl mi, ayr›flt›ran bir Türk-‹fl mi? Siyasiiktidara yandafl m› olacak, yoksa ba¤›ms›z ve mesafeli duruflmu sergileyecek? Tüm bunlar› yaflayarak görece¤iz. Bu vebenzeri sorular› ço¤altmak mümkün. Genel kurulla ilgili daha farkl› sorular sorulabilir, de¤erlendirmeler yap›labilir. Benbunlar›n d›fl›nda genel kurula bir baflka yerinden, konuklark›sm›ndan ve özellikle konuklar›n yapm›fl olduklar› konuflmalar›niçeri¤i aç›s›ndan bakmak istiyorum. Örne¤in baflbakan vecumhurbaflkan›n›n yapm›fl oldu¤u konuflmalara bakmak ve5 N’yi oluflturan neden, nas›l, niçin gibi sorular› sormakistiyorum.

Say›n baflbakan diyor ki: “Art›k kavga ederek de¤il,uzlaflarak sendikac›l›k yap›lmal›d›r. Ankara da iflçi dostu olanbir iktidar var, ben de bir iflçi çocu¤uyum ve ayn› zamanda sendikac›l›k yapt›m. Belediye baflkan› olduktan sonrakonumum gere¤i iflveren oldum. Anlafl›laca¤› gibi size yabanc›de¤ilim”.

Say›n cumhurbaflkan› ise, kendisinin Kayseri uçakfabrikas›nda çal›flan iflçi bir baban›n çocu¤u oldu¤unu, d›fliflleribakanl›¤› döneminden itibaren Türk-‹fl’le iyi iliflkiler içindeolduklar›n› ve cumhurbaflkan› seçildikten sonra da bununaynen devam edece¤ini söylüyor.

Her iki konuflmac›n›n ortak paydalar› iflçi kökenli baban›niflçi çocuklar› olmalar›.

Benim dikkatimi çeken nokta fludur: Neden say›ncumhurbaflkan› ve say›n baflbakan ›srarla bunu belirtmekihtiyac› hissediyorlar. ‹flçi s›n›f›yla yak›n olman›n tek ölçütüiflçi çocu¤u olmak m›d›r? Baflbakan›, bakan› oldu¤unuzpartinizin iflçi hak ve özgürlükleriyle ilgili program›bulunmad›¤›ndan ve parti üst yönetiminde iflçinin temsil hakk›ve oran›yla ilgili söyleyecek bir fleyleri olmad›¤›ndan m›, feodalba¤larla iflçi dostlu¤u ve yandafll›¤› ön plana ç›kar›l›yor?

Konuflmalar›n›n tüm mesajlar›n› bu temel üzerindenvermeye çal›flt›lar. Bu yaklafl›mla verilen demeçler, insanlar›nduygu aleminde kopan f›rt›nalar›n, hezeyanlar›n d›fla vurmabiçimi midir?

Sermaye yanl›s› bir partinin yöneticileri olarak, taraf olduklar›sermaye s›n›f›n›n ç›karlar›na uygun olarak yapt›klar› icraat veyasal düzenlemelerle, iflçi s›n›f›nda açm›fl olduklar› büyüktahribatlar›n ve zararlar›n›n alt›nda inleyen, yoksullaflaninsanlar›n ahlar› karfl›s›nda oluflan hezeyan›n d›fla vurumumudur?

Siyasi tercihlerinin gere¤ini yapmaya çal›fl›rlarken, iflçibaban›n çocu¤u olma özünden uzaklaflarak kendilerine

yabanc›laflmalar›n›n hezeyan›d›r. ‹ktidarda olabilmek ad›na,iflçi s›n›f›n›n deste¤ini alabilmeye dönük aray›fllar›n hezeyan›d›r.

Siyasi, ekonomik, sosyal ve de kültürel anlamda ald›klar›kararlara güvenmemektir. Zirveye ç›kmak zor ama zirvedekalmak daha da zordur.

Her ç›k›fl›n bir inifli oldu¤u hat›rlanacak olursa, Türk-‹fl’indeste¤ini alabilmek için feodal temelde ba¤ kurmayaçal›flman›n nedeni daha iyi anlafl›lacakt›r.

Yap›lmak isteneni anlamak kolaylaflacakt›r. Çok iyi biliyorlarki; güçlü ve kararl› bir Türk-‹fl’in oldu¤u Ankara’da iktidarolmak zordur.

Özellefltirme yapmak, sa¤l›¤› ve e¤itimi ticarilefltirmek,kazan›lm›fl haklar› budamak, yok saymak yürek ister.

K›sacas›, iflçi hak ve özgürlüklerini hedef alm›fl, telafisiolmayan de¤erlere yönelmifl sald›r›larla ilintili bir hezeyand›r.

Bizler yaflayarak gördük ki; siyasi iktidarlar›n uzlafl›dankast›, iflsizleri çal›flanlara örnek göstererek, IMF ve DünyaBankas› anlaflmalar›n›n gereklerini yerine getirebilmek ad›na,“yoksullukta eflitlik” diyerek iflçi s›n›f›n› teslim almak istemeleridir.

Bizler yine yaflad›klar›m›zdan ve canl› örneklerimizdenbiliyoruz ki, iflçi s›n›f›n›n ve ülkemizin yoksul halklar›n›n al›nteri ak›tarak, büyük özverilerle yaratt›klar› de¤erleri yerli veyabanc› kurulufllara satanlar iflçilerin dostu olamaz.

Biliyor ve görüyoruz ki, Ankara’da iflçi dostu olan bir iktidaryok. Ankara’da ABD’nin, büyük Ortado¤u projesinin efl baflkan›bir baflbakan ve AB sürecinde iflçileri yok sayan politikalar›yla,IMF ve Dünya Bankas›’ndan ald›klar› talimatlarla iflçileriyoksullaflt›r›p, vars›ll›¤› patronlarla paylaflan bir siyasi iktidarvard›r.

‹flçilerin gerçek dostlar›, meydanlarda hak almamücadelesinde yan›nda olanlard›r… Onun ac›s›n› kendi ac›s›gibi hissedenler ve tüm ac›lar›n, yoksulluklar›n son bulmas›için çözüm üretip, mücadele verenlerdir… ‹flçilerin as›l dostu,onun partisidir ve nihai kurtuluflu partisinin iktidarolmas›ndad›r…

Sayg› ve sevgiler…Genel Baflkan›Atilay AyçinHava-‹fl Sendikas› Genel Baflkan›

1

Türk Telekom ile Haber-‹fl Sendikas›aras›nda imzalanan 7. Dönem Toplu ‹flSözleflmesi görüflmelerininanlaflmazl›kla sonuçlanmas› üzerine,Haber-‹fl üyesi 26 bin Telekom iflçisi 16Ekim 2007 günü greve ç›kt›.

Telekom iflvereninin baz› iflyerlerininstratejik öneme sahip oldu¤unusöyleyerek çal›flanlar›n yar›s›n› kapsamd›fl›na ç›karmak istemesi grevin temelgerekçelerinden biriydi. ‹flverenin,“çal›flanlar›n yar›s›” gibi büyük birço¤unlu¤u kapsam d›fl›na ç›karmakistemesi, bir sonraki dönem, haberleflme

iflkolunda yetkili sendika Haber-‹fl’insözleflme yetkisinin düflmesi anlam›nageliyor. Bu da haberleflme iflkolundaçal›flan iflçilerin haktan hukuktan yoksun,sendikas›z, kölelik düzenine raz› olmas›anlam›na…

Bir di¤er temel anlaflmazl›k maddesiise ayn› ifli yapan gruplar aras›nda ücretadaletinin sa¤lanamam›fl olmas›.

Türk Telekom iflvereni, Haber-‹fl’eilk ve ikinci y›l ücretlerde ve sosyalyard›mlarda yüzde 4 zam teklif etmifl,Haber-‹fl ise ilk y›l yüzde 38, üçüncü vedördüncü alt› aylar için ise enflasyonart› yüzde 5 refah pay› ödenmesiniistemiflti.

Türk Telekom özellefltirilmiflti2005 y›l›nda Lübnanl› Oger

taraf›ndan % 55 hissesi sat›n al›nan TürkTelekom’da tarihinde ilk defa yap›langreve Haber-‹fl sendikas›na ba¤l› 25bin 680 iflçi kat›ld›.

Tüm Türkiye’de 800 iflyerine as›lan“Bu ifl yerinde grev var” pankartlar›ylabafllayan grev, daha ilk saatlerindenitibaren provokatif sald›r›lar›n hedefiolmaktan da kurtulamad›.

Haber-‹fl Sendikas› baflkan› AliAkcan, “Hükümet adil davranmakistiyorsa yabanc› sermayeye iflçimiziezdirmesin” derken, grevin Bakanlar

2

Grevci Telekom iflçisi kazand›

Haber-‹fl ‹stanbul 1 No’lu fiube Baflkan› Levent Dokuyucu

‹flvereninçal›flanlar›n

yar›s›n› kapsamd›fl›na ç›karmak

istemesi grevintemel

gerekçelerindenbiriydi.

Kurulu karar›yla ertelenmesigiriflimlerinde bulunulmas›na karfl›tepkisini dile getirdi.

Bas›n’dan Telekom iflçisine sansürTelekom grevine oldukça s›n›rl› yer

veren bas›n ise, grevi iflçilerin talepleriylede¤il, yaln›zca “sabotaj” iddialar›ylaand›.

Bu gazetelerin iddialar›na göre, grevbafllamadan 4 saat önce Edirne, Bursa,‹stanbul, ‹zmir ve Ankara’da internetba¤lant›s›n› ve data da¤›t›m›n› sa¤layanfiber optik kablolar kesilmiflti. BöyleceEmniyet Müdürlü¤ü ve gümrükkap›lar›n›n haberleflme ifllemleri aksad›.Sermaye bas›n›, grev nedeniyle telefonhatlar›n›n tamam›n›n bozulmas›, interneterifliminin felç olmas›, medya vebankac›l›k ifllemlerinin durmas›,ATM’lerin çal›flmaz hale gelmesi gibi“büyük tehlikelerle karfl› karfl›yaoldu¤umuz” korkusunu yüksek sesleyaymaya giriflti.

‹nsanca yaflamak ve çal›flmak içinen do¤al (ve Anayasa güvencesindeki)haklar›n› kullanan iflçiler vatan hainli¤iile suçland›; sabotaj iddialar›yla flaibealt›nda b›rak›ld›.

Tüm bu olanlar iflyerlerinin önlerindenöbet tutan, eylem yaparak sesleriniduyurmaya çal›flan iflçilerin seslerine,pankartlar›na da yans›d› elbette.“Telekom iflçisi hain de¤ildir”, “Sat›lm›flbas›n istemiyoruz” diyen Telekomiflçileri, en çok da “Direne direne

kazanaca¤›z” derken tüm bu birleflikcepheye gerekli yan›t› veriyordu.

‹flverenden tafleron sald›r›s›Sendikas›zlaflt›rma ve kötü çal›flma

koflullar›na raz› edilmeye çal›flan 26 binTelekom iflçisinin mücadelesine enbüyük sekte ise yine iflverenden geldi.

Telekom iflvereni, greve ç›k›laniflyerlerinde tamamen hukuksuz olaraktafleron sokarak, hak alman›n enbelirleyici arac› grevi etkisiz k›lmayaçal›flt›.

Oysa 2822 say›l› Toplu SözleflmeGrev ve Lokavt yasas›n›n 43. maddesidiyor ki;

“iflveren, kanuni bir grevin veyalokavt›n süresi içinde, hizmetakitlerinden do¤an hak ve borçlar›ask›da kalm›fl olan iflçilerin yerine, hiçbirsurette daimi veya geçici iflçi alamazve baflkalar›n›çal›flt›ramaz.”

Konuyla ilgili yasamaddesi bu kadaraç›kken, Telekomiflvereni tafleronlaçal›flmakta, grev k›r›c›l›¤›yapmakta bir sak›ncagörmedi.

Hatta, Telekomiflçileri ile tafleron firmaiflçileri aras›nda ç›kanarbedelerde, gözalt›naal›nan, sak›ncal› ilanedilen yine Telekom

3

Bas›n grevi,iflçilerintalepleriyle de¤ilyaln›zca sabotajiddialar›yla and›.

Hava-‹fl Genel Baflkan› Atilay Ayçin ve Hava-‹flÖrgütlenme Uzman› Munzur Pekgüleç’in grevçad›rlar›n› ziyareti s›ras›nda...

4

‹mzalanan toplusözleflme ilesendikalörgütlülü¤ütehlikeye atan tümmaddeler geriçekilirken, kapsamiçi ve kapsam d›fl›iflçilerin ücretleriaras›ndakifark›n›nkapat›lmas› talebide kabul edildi.

iflçileri ve sendikayöneticileri oldu.

Telekompatronu, iflçileringrevini k›rmak içinresmimakamlardan dadestek ald›. BursaBölge Çal›flmaMüdürlü¤ü,grevin 37.gününde 70iflçiyi, ar›zalar›gidermek içingrevkapsam›ndanç›kar›rken, karar›nverildi¤i güniflçilerden iflbafl›yapmalar› istendi.

Haber-‹fl MaliSekreteri BülentBa¤datl›; “‹flyerlerimizde bir çok hukukd›fl› uygulama var. Daha önce BölgeÇal›flma Müdürlü¤ü’ne çok kezmüracaat›m›z oldu. ‹flyerine müfettifltalep ettik. Her defas›nda 'gönderdik'demelerine karfl›n, henüz bu yasad›fl›uygulamalara karfl› ciddi bir tedbirald›klar›n› görmedik. Üyelerimizisendikaya karfl› k›flk›rtmaya çal›fl›yorlar”diyerek grev sürecinin hukuki seyrini

de özetlemifloldu.

Grevci iflçiye ilaçyok

Son olarak ise,telekom iflçisininsa¤l›k hakk›elinden al›nmayaçal›fl›ld›.

Türk Telekomiflvereni grevciiflçilerin ilaçparalar›n›ödemeyece¤inisöyledi. Bununüzerine TürkEczac›lar Birli¤i,üyelerine yollad›¤›yaz› ile iflçilereilaç verilmemesiniistedi.

44 gün süren Telekom grevi 29Kas›m günü imzalanan toplu sözleflmeile son bulurken, grevin ilk günlerindenitibaren yaflanan tüm bask›, y›ld›rma vehukuksuzlu¤a karfl›n Telekom iflçisikazand›.

‹mzalanan toplu sözleflme ilesendikal örgütlülü¤ü tehlikeye atan tümmaddeler geri çekilirken, kapsam içi vekapsam d›fl› iflçilerin ücretleri aras›ndakifark›n›n kapat›lmas› talebi de kabuledildi.

‹flçilerin ücretleri ilk y›l yüzde 10,ikinci y›l ise yüzde 6.5 art› enflasyonoran›nda artacak. Telekom iflvereni,esnek çal›flma dayatmas›n› ise geriçekti. ‹flçilerin 5 gün 45 saat olançal›flma süreleri mevcut haliylekorunacak. Çal›flma sürelerinin 6 gün45 saat olarak uygulanmas› halindeiflçilere ayl›k 200 YTL ilave ödemeyap›lacak. ‹flçilere 112 gün üzerindenikramiye ödenecek. Sosyal yard›mlarise ücret zamlar› oran›nda art›r›lacak.

Son 30 y›l›n en büyük iflgücü kayb›26 bin Türk Telekom çal›flan›n›n

toplam 1 milyon 100 bin günlük iflgücükayb› olufltu. Çal›flma ve SosyalGüvenlik Bakanl›¤›’n›n verilerine göre,bu grev son 30 y›lda Türkiye’degerçekleflen grevler aras›nda en büyükiflgücü kayb›na neden olan grevdi.

Fransa’da ulaflt›rma ve enerjisektörlerinde çal›flanlar›n 15 Kas›m’dabafllatt›¤› greve yüzbinlerce memurdanda destek gelmesi ülkeyi felce u¤ratt›.

‹flçi ve memurlar, FransaCumhurbaflkan› Nicolas Sarkozy’ningeçti¤imiz may›s ay›nda aç›klad›¤›“ekonomik reform” sald›r›s›na karfl›,flimdiye kadar ki en büyük yan›t› vererekgreve ç›kt›.

Frans›z kamu emekçilerinin geneleylem gününe; e¤itim, sa¤l›k, banka,posta, vergi daireleri ve enerjisektöründen toplam 5 milyon çal›flankat›l›rken, baz› özel sektör çal›flanlar›da dayan›flma grevi yaparak ifldurdurdu.

1998’den beri ücretlerinde kaydade¤er bir art›fl yapmayan hükümet, 2008y›l›nda emekli olan 22 bin 900 memuryerine yeni eleman almaman›n planlar›n›da yap›yor.

5.2 milyon devlet memurunu temsileden 8 sendika ise, 2000 y›l›ndanitibaren memurlar›n sat›n alma güçlerinin% 6 oran›nda azald›¤›n› belirtiyorlar.

Uçufllarda rötarGrevle birlikte Paris’teki iki havaliman›

ve Marsilya hava liman›nda uçufllar›nönemli bir bölümü ya rötar yapt› ya daiptal edildi.

Uçufllarda yaflanan rötarlar›nortalama süresi 45 dakikay› buldu.

Ö¤retmenlerin de greve gitmesiylebirlikte birçok okul kapan›rken, hastanehizmetleri de minimum seviye indirildi.

Emekçilere ö¤rencilerden destekÜlkenin bir çok kentinde düzenlenen

miting ve gösterilere kat›lma ça¤r›s›yapan lise ve üniversite ö¤rencilerininKoordinasyon’u “Gelece¤imizi karartanhükümetin sald›r›lar›na, sosyalhareketlenmenin içine gücümüzükatarak yan›t verelim” dedi.

Günlük maliyet 400 milyon EuroAvrupa bas›n›nda, grev, “Fransa’da

kara Sal›” gibi bafll›klarla yer al›rken,Fransa Maliye Bakan› Christine Lagarde grevin günlük maliyetinin 400 milyonEuro oldu¤unu söylüyor.

5

Grevle birlikteParis’teki ikihavaliman› veMarsilya havaliman›ndauçufllar›n önemlibir bölümü yarötar yapt› ya daiptal edildi.

Grev Fransa’da hayat› durdurdu

6

‹flverenin grev oylamas› s›ras›ndaçal›flana yöneltti¤i bask› ve y›ld›rmaiçerikli tutumlar, 10 çal›flan›n ifline sonvermesiyle bir kez daha somutland›.THY Teknik Afi. yönetiminin çal›flanlarayöneltti¤i kin ve öfke, iflyerlerinde iflbar›fl› ve huzurunu ise tamamen ortadankald›rd›.

THY teknik Afi.’de uygulanan ifltenç›karmalar›n T‹S’in hemen sonras›narastlam›fl olmas›, hiçbir yasalgerekçesinin olmamas› ve söz konusuarkadafllar›m›z aras›nda bir de sendikatemsilcisinin bulunmas›, iflvereninsendikal örgütlülü¤e yöneltti¤idüflmanl›¤›n›n sonuncusu olarakkay›tlara geçti.

Kölelik düzeni aray›fl›“Hizmetinizden istifade edilmedi¤i”

ifadesiyle dile getirilen, vefas›zl›k vevicdans›zl›k örne¤i bir yaklafl›mla yap›lanbu k›y›ma, y›llar sonra ilk kez sendikatemsilcisi hat bak›m da görev yapanMustafa Do¤anc›’n›n da dahil edilmesitüm çal›flanlara yönelik gözda¤›n›n

geldi¤i aflamay› göstermesi aç›s›ndanda anlaml›.

Sendika temsilcileri bu toplum ad›nahem iflyerinde çal›flan, ayn› zamandasendikal faaliyetlere fedakârca zamanay›ran kiflilerdir.

Sendikal› iflyerinde temsilcimekanizmas› ‹LO yönergelerinde vekendi hukukumuzda sendikal faaliyethakk›n›n temel ö¤esi olarak yeralmaktad›r.

Bu mekanizmalar› ortadankald›rmaya yönelik iflveren hareketlerinindirekt olarak sendikal faaliyetleri tasfiyeanlam›na gelece¤i aç›kt›r.

THY Teknik Afi.’deki bu geliflmeçal›flanlar›n sendikal haklar›na yönelikönemli bir sald›r›n›n bafllang›c›d›r.

Bu geliflme özellefltirme sonras›sendikas›zlaflt›rma sald›r›lar›n›nbafllang›c› ve toplu ifl sözleflmesiz kölelikdüzeni aray›fllar›d›r.

Ancak iflverene gerekli yan›t› verecekolan yine çal›flanlar›n birli¤idir.

Grev oylamas› örne¤indeyaflad›¤›m›z gibi.

Mustafa Do¤anc›ve di¤er sendikatemsilcileri toplumad›na hemiflyerinde çal›flanayn› zamandasendikalfaaliyetlerefedakârca zamanay›ran kiflilerdir.

THY TeknikAfi.’de biri sendikatemsilcisi 10 Hava-‹fl üyesi“gerekçesiz” olarakiflten ç›kar›ld›. 4857say›l› ifl yasas›n›nilgili hiçbir hükmüdikkate al›nmadanyap›lan bu ifllemkarfl›s›nda Hava-‹flSendikas› gereklitüm giriflimlerdebulunarak, 10 teknikAfi. çal›flan› için ifleiade davas› açt›.

Sonuçlar› ve

kazan›mlar›aç›s›ndan çal›flanlartaraf›ndan zaferolarak yorumlanantoplu iflsözleflmesininard›ndan 10 iflçininiflten at›lmas› THYyönetimine yönelikzaten var olantepkileri daha daart›rd›.

9 Kas›m günüTeknik Hangar’dakonuyla ilgilidüzenlenen bas›naç›klamas›na

kat›lan çal›flanlar,“Susma sustukças›ra sana gelecek,”“‹flçi k›y›m›na son”sloganlar›ylaiflverene tepkilerinihep bir a¤›zdan dilegetirdiler. Hava-‹flGenel Baflkan›Atilay Ayçin; yap›lanhukuksuzlu¤unhesab›n›nsorulaca¤›n›söyleyerek gerekligiriflimlerinbafllat›ld›¤›n› belirtti.

Teknik Afi’deki iflten ç›kartmalara çal›flanlardan tepki

THY ve Teknik Afi. iflvereniifl bar›fl›n› bozuyor

Hava-‹fl Sendikas› Genel Baflkan›Atilay Ayçin

7

Özetle söylenen flu:k›demtazminatlar›n›buday›n ve esnekçal›flman›nkapsam›n› daha dageniflletin.Uygulaman›n2009 y›l› sonunakadartamamlanmas›öngörülüyor.

Bir Uluslararas› Para Fonu (‹MF)heyeti, geçti¤imiz Mart ay›nda, AnaSözleflmesi gere¤ince tüm üye ülkelerile düzenli aral›klarla yapt›¤› Madde IVGörüflmeleri kapsam›nda Türkiye’yiziyaret etmifl ve ‹stanbul ve Ankara’dayürütülen bir dizi temas sonras› birde¤erlendirme notu sunup Türkiye’denayr›lm›flt›.

Bu de¤erlendirme notunda “emekpiyasas› düzenlemelerininyumuflat›lmas›” konusunda hükümetyetkilileri ile “görüfl birli¤ine var›lm›fl”oldu¤u belirtiliyordu: “Emekpiyasas›ndaki kat›l›klar› gidermekamac›yla at›labilecek ad›mlar aras›nda:… (ii) zorunlu k›dem tazminat› sistemininrasyonellefltirilmesi, (iii) daha esnekkoflullu istihdam uygulamalar›na izin

verilmesi…” Özetle söylenen flu: k›demtazminatlar›n› buday›n ve esnekçal›flman›n kapsam›n› daha dageniflletin. (‹MF heyetinin ziyareti ile ilgilidaha kapsaml› bir de¤erlendirme için:‹MF heyetinin son de¤erlendirmeleri neanlat›yor?http://havais.org.tr/index.php?islem=haftanin_yorumu&yorum_id=9)

‹MF Heyetinin ziyaretinin ard›ndanyay›nlanan ve 2007 – 2013 y›llar›n›kapsayan Dokuzuncu Kalk›nma Plan›’n›n2007 Y›l› Program›’nda ‹flgücüPiyasas›n›n Gelifltirilmesi alt bafll›¤›alt›nda yer alan “Politika Öncelikleri veTedbirler”in 1. maddesi daha fazlaesnek çal›flman›n programa al›nd›¤›n›görüyoruz.

Yak›n tehlike: Daha fazla esneklik

Öncelik/ Tedbir

Öncelik 1.Esneklik ilegüvence bir aradade¤erlendirilerekiflgücüpiyasas›n›n dahaesnek biryap›ya kavuflmas›sa¤lanacakt›r.

SorumluKurulufl

Çal›flma veSosyal GüvenlikBakanl›¤›

‹flbirli¤i Yap›lacakKurulufllar

‹flçi ve ‹flverenSendikalar›Konfederasyonlar›,Meslek Kurulufllar›,Sivil ToplumKurulufllar›

BafllamaY›l›-Bitifl Y›l›

2007-2009

Yap›lacak ‹fllem ve Aç›klama

Esneklik uygulamalar›n›n iflçi veiflverenler aç›s›ndan çekici k›l›nmas›için, standart ifl sözleflmelerindekiesneklik düzeyi incelenecek ve gerekliuyumlaflt›rma çal›flmalar› yap›lacakt›r.Bu çerçevede özellikle k›smi süreliçal›flma biçiminin uygulanmas›n›k›s›tlayabilecek engeller belirlenecek,bu çal›flma biçimi iflçiler ve iflverenleraç›s›ndan talep edilir bir yap›yakavuflturulacakt›r.

Esnek çal›flman›n kapsam›n›ngeniflletilmesine yönelik çal›flmalar›nbafllat›lmas› an meselesi ve 2009 y›l›sonuna kadar tamamlanmas›

öngörülüyor. Yani tehlike kap›m›zda.Sendikalar›n hiç zaman yitirmeden nas›lbir tutum alacaklar›na dair haz›rl›klar›n›yapmaya bafllamalar› gerekiyor.

Foto

¤ra

f: Ö

zcan

Yam

an

8

Sendikal› sendikas›z tüm uçucu ekipler “SHT 6A- 50 de¤iflmeli” kampanyas›n› bafllat›yor

Dünyada ve ülkemizde uçufloperasyonu ile ilgili onlarca yönerge,talimat ve yönetmelik vard›r. Budüzenlemeler birçok kural› bir arayagetirerek, operasyonun güvenlik veemniyet içinde sonland›r›lmas›n›amaçlam›flt›r.

Ancak uçufl görev ve dinlenme süres›n›rlamalar›n›n uçucu ekipler için birbaflka önemi vard›r. Bu konular›düzenleyen yönetmelikler, yönergeler,talimatlar do¤rudan uçucu ekiplerinsa¤l›¤›, sosyal yaflam› ve çal›flmakoflullar›n› düzenler. Bu yönetmeliklerayn› yer personelinin ifl kanunu gibide¤erlendirilebilir. Ayr›ca hukuki yöndenönemli sorumluluklar yüklenen uçucuekiplerin hukuki haklar›n› da belirler.

Uçufl görev süre s›n›rlamalar›uluslararas› de¤imiyle FTL (Fligt TimeLimitiations) havac›l›kta maliyetle direktilgili bir kavram oldu¤undan, havayoluiflletmelerince sürekli karfl› sald›r›yau¤rayan, uçucu ekipler yönündenkötülefltirilmeye çal›fl›lan birdüzenlemedir.

Ülkemizde bu konudaki düzenlemeolan SHT 6A-50 Talimat›n›n tam 4 kezrevize edilmesi bu anlam› tafl›maktad›r.

Uçucu ekipler art›k sa¤l›klar›na,sosyal yaflam olanaklar›n›n

gelifltirilmesine ve bilimsel kriterleredayal› uluslararas› standartlara uygunçal›flma taleplerine sahip ç›kmal›d›r.Sendikal›, sendikas›z örgütlü, örgütsüztüm uçucu ekipler bu ortak talepüzerinde birleflip mücadele vermelidir.Bu kampanyan›n amac› iflte bu ortakmücadeleye zemin yaratmak ve destekolmakt›r.

Hava-‹fl Sendikas› SHGM SHT 6A-50 Talimat›n›n bilimsel kriterlere veuluslararas› standartlara uygun olmad›¤›,uçucu ekipler üzerinde birikenyorgunlu¤u pekifltirerek uçufl emniyetinitehdit etti¤i görüflünü ›srarlasürdürmektedir.

Dünyada yorgunluk ve kazalararas›nda oluflan iliflki y›llard›r bir çokbilimsel yöntemlerle araflt›r›lmakta vebu konuda elde edilen bilgiler ortayakonulmaktad›r. RAF, NASA, ETSC, FAAgibi havac›l›k kurulufllar›n›n yan›nda,DLR, Qinetic gibi bilimsel araflt›rmamerkezleri de bu konuda önemli raporlaryay›nlam›fllard›r.

Ülkemizde ise Havac›l›k T›bb›Derne¤i de yukar›daki raporlara paralelgörüfl içinde oldu¤unu yaz›l› ve sözlüifade etmektedir.

Bu düzenlemeler uçufl operasyonuile ilgili olarak havayollar› iflletmelerini

Uçucu ekiplerart›k sa¤l›klar›na,

sosyal yaflamolanaklar›n›n

gelifltirilmesine vebilimsel kriterleredayal› uluslararas›standartlara uygunçal›flma taleplerine

sahip ç›kmal›d›r.

hukuken sorumluluk alt›na ald›¤› gibi,kifli olarak uçucu ekipleri de hukukisorumluluk alt›na almaktad›r. Bu nedenlebu birinci dereceden sorumluluk uçucuekiplere uçufl görev süre ve dinlenmesüreleri konusunda söz söyleme hakk›n›do¤urmaktad›r.

Hava-‹fl; sendikal›, sendikas›z, topluifl sözleflmeli veya bireysel ifl akdi ileçal›flan tüm uçucu ekiplere kendi haklar›için bir bütünlük içinde bu konuda ortakkampanya yürütme ça¤r›s› yapmaktad›r.Uçucu ekipler kendi güçleri ile sürecemüdahale etmelidir.

Uçucu ekiplerin bu kampanya ilekamuoyunda uçufl güvenli¤ini temelalan yaklafl›mlar›n›n önemli yank›bulaca¤›na inan›yoruz. Uçak yolcular›nayönelik yap›lacak çal›flma, tüketiciderneklerine yönelik çal›flma, uçuflgüvenli¤inin bir tüketici hakk› oldu¤ubilincinin yayg›nlaflt›r›lmas› bukampanyaya önemli katk›larsa¤layacakt›r.

Kampanya düzenlememizdekiamac›m›z bu konuda kamuoyunundikkatini çekerek, ulusal sivil havac›l›kotoritesine uyar›da bulunarak konununönemini anlatmak ve bilimsel kriterleredayal› bir çal›flma ortam› sa¤lamakt›r.

Uçucu ekipler bu konudaseslerini yükseltmedi¤isürece hükümet,otorite ve idarimekanizmalar›nçal›flanlarlehineherhangibir yenidüzenlemeyapmas›mümküngörünmemektedir.

Ayr›ca bukampanya ile uçucuekiplerin sa¤l›k sorunlar›,sosyal hayat› ile ilgiliproblemler havayolu yönetimlerininuçufl emniyetine ayk›r› kötü uygulamalar›da kamuoyuna sunulmufl olacakt›r.

SHT 6A-50 Rev-4’üde¤ifltirelim.

Kampanya sayfas›na ulaflmakiçin afla¤›daki linkikullanabilirsiniz.

http://havais.org.tr/shtweb/

9

‹stanbul-Isparta uça¤›n›ndüflmesi ve kazada 57 kiflininhayat›n› kaybetmesinin ard›ndangözlerin çevrildi¤i Sivil Havac›l›kGenel Müdürlü¤ü’nün (SHGM),Türkiye’nin üyesi oldu¤uUluslararas› Sivil Havac›l›kÖrgütü (ICAO) taraf›ndan"Personeliniz yetersiz" diyeuyar›ld›¤› ortaya ç›kt›.

ICAO taraf›ndan, 2 May›s2007’de haz›rlanan raporda,Türk Sivil Havac›l›¤›n›düzenleyen ve denetleyenSHGM’nin personel politikas›n›yetersiz buldu. Raporda,Türkiye’nin uluslararas›yükümlülüklerini yerine getirmesi

için, uygun personel istihdam›yap›lmas› istendi. SHGM’ninnitelikli personele sahip olmad›¤›vurgulanan raporda, örnekolarak da ‹nsan kaynaklar›bölümü gösterildi.

‹flte tespitlerRaporda, insan kaynaklar›

bölümünün göstermelik oldu¤ubelirtildi. Uzmanl›k e¤itimininyetersiz bulundu¤u raporda,Genel Müdürlü¤e flu tespit vetavsiyelerde bulunuldu:

Havac›l›k güvenli¤i gözetimi,uçufl operasyonlar›, havaseyrüsefer hizmetleri vehavalimanlar› konular›ndaki

personel yeterli de¤ildir,Türkiye’nin uluslararas›

yükümlülüklerini yerine getirmesiamac›yla uygun personel al›m›sisteminin kurulmas›gerekmektedir,

Daire baflkanl›klar› kapsaml›bir e¤itim program›ndageçmelidir.

Bu programlar her birdairenin görev ve sorumluluklar›ile uygun olarak bafllang›ç, iflyeri pratik ve tekrarlayanuzmanl›k e¤itimlerinikapsamal›d›r. ‹nsan kaynaklar›departman› ayr›ca bütün e¤itimkay›tlar› için standart birformatlama sistemi kurulmal›d›r.

Uluslararas› sivil havac›l›k örgütündenSHGM’ye 'personeliniz yetersiz' uyar›s›

‹lk defa bir kazadan sonrakamuoyunda, genele magazinselyaklafl›m hakim olsa da, do¤ru konularada de¤inildi¤ine ve çok güzel yorumlar›nyap›ld›¤›na tan›k oluyoruz. Bundabilimsel gerçekleri her türlü kofluldasavunup yüksek sesle ifade etmeyüreklili¤ini gösteren aktörlerin pay›büyüktür. Bu durum yaflad›¤›m›z çokac› olay›n sonunda dahi sivilhavac›l›¤›m›z›n gelece¤i için biziumutland›rmaktad›r.

Havac›l›k apayr› bir kültürdür. Uçuflemniyeti bu kültürün temeline oturan birzincirdir. Havac›l›¤›n bütün birimlerindeçal›flan herkesin birinci önceli¤i olan,olmas› gereken bir zincir. Uçufl olan heryerde kaza riski mutlaka olacakt›r. Burisk hiçbir zaman s›f›rlanamayacak birpotansiyeldir. Kuflkusuz esas aktör herkoflulda, her türlü olumsuzlu¤a ra¤mendo¤ru karar› verip uygulamaktansorumlu insan olan pilottur, kaptand›r.Kazalarda insan faktörü bu bak›mdanbüyüktür. Ama bu “insan faktörü” saltpilottan ibaret olmayan bir zincirdir.Ulaflt›rma bakan›m›z kazan›n oldu¤ugün “insan faktörüne” iflaret ederkenbu zincirin kendisini de kapsayan birkavram oldu¤unu düflünmeli ve hatta ozincirin en önemli ve sorumlu halkas›oldu¤unu bilmelidir.

Kamuoyu her kazada bir sorumlubulup di¤er etkenleri göz ard› etmeyee¤ilimlidir. Yap›lmas› gereken ise kazapotansiyelini yükselten ve zincirin sonhalkas› pilotu hata yapmaya götürenetkenleri de araflt›r›p daha öncedengiderebilecek bir yap›y› hareketegeçirmek ve kazalar olmadan önlemleralmakt›r. Pilot hata yapt›ysa bu hatan›nneden yapt›¤›n› çok gerilere gidip onun

e¤itim sürecinden bafllayarak araflt›rançok uzun vadeli bir çal›flma flartt›r.

Yerde, e¤itim, planlama,organizasyon aflamalar›nda görevyapan insanlar uçufl emniyetini saltpilotun sorumlulu¤una y›k›p kendisorumlulu¤unu yerine getirmiyorsa kazapotansiyeli artacakt›r. Bu potansiyelölçülebilir bir kavramd›r asl›nda. Busorumluluk da kuflkusuz Ulaflt›rmaBakanl›¤› Sivil Havac›l›k GenelMüdürlü¤ü’nündür.

Ulaflt›rma sektörü di¤erleri gibi kâramaçl› bir sektördür. Kâr amac›yla hertürlü tasarruf düflünülecektir. Amaataca¤› her ad›m›n uçufl güvenli¤ineetkisini bin kez düflünmeyen idari birmekanizma iflte bu kaza potansiyelinifark›na varmadan art›rmaktad›r. Üstüneüstlük bu konuda yap›lan uyar›lar›dikkate almayan, hatta kendisineneredeyse “sabotaj” olarakde¤erlendiren bir anlay›fl varsa iflteorada “havac›l›k kültürü” de uçuflemniyeti de s›f›ra iner.

Maalesef son y›llarda sivilhavac›l›¤›m›z›n kontrolsüz büyümesi,talebin h›zla artmas›, yönetimkademelerinde böyle bir sarhofllukyaratm›flt›r. Uçucular›n çal›flma vedinlenme sürelerinde SHGM’nin flirketsahiplerinin bask›lar›yla çal›flanlar›nyükünü art›ran revizyonlar yapmas›,maliyet düflüren her konuda denetimizay›flatmas›, (Buna havac›l›ktakineoliberalizm diyebiliriz) kazapotansiyelini art›rm›flt›r. Örne¤in AtlasJet’in de üye oldu¤u TÖS‹D (TürkiyeÖzel Sivil Havac›l›k ‹flverenleri Derne¤i)10 May›s 2004 tarihinde yaz aylar›ndapilotlar›n uçufl limitini 110 saatten 120saate ç›karan bir “teklifi” yapabilmifl vebuna karfl› ç›kanlar› muhatap almamayaçal›flm›flt›r.“Önce Uçufl Emniyeti” diyerekgazetelere paras›yla ilan veren ve bukonuda kamuyu uyaran Hava-‹flSendikas›’na THY ile birlikte davaaçabilmifltir.

Biraz daha az kâr, biraz daha yavaflbüyüme ama emniyetten tavizvermemeyi kendi deyimleriyle “kalk›fltagaz kesmeye” benzeten, onlara yap›lan

10

Ulaflt›rmabakan›m›z,

kazan›n oldu¤ugün “insan

faktörüne” iflaretederken bu

zincirin kendisinide kapsayan bir

kavram oldu¤unudüflünmeli ve hatta

o zincirin enönemli ve sorumluhalkas› oldu¤unu

bilmelidir.

Hâlâ vakit var!Bahad›r ALTANKaptan PilotUçufl ‹flletme temsilcisi

Toplu ifl sözleflmesi biteli aylar oldu.‹fl bar›fl›ndan ve beyaz sayfa açmaktanbahsedenler, evrensel kriterler yerinekendi do¤rular› ve tüccar zihniyetleriylekonuflmaya devam ediyor.

Uçufl iflletmede sular durulmuyor.Sorunlar›n merkezinde halen ayl›k,

gerçekçi, az de¤iflen bir planlaman›nyap›lamay›fl› yatmaktad›r. Ayl›kprogramlar daha yay›nland›¤›n›n ertesigünü neredeyse çöpe at›l›p günlükde¤iflikliklerle uçufl faaliyeti tam birplans›zl›¤a sürükleniyor. Bunungerekçesini ekip planlama ünitesi,ticaretin yapt›¤› de¤iflikliklere ba¤l›yor.100 uçakl›k tarifeli bir havac›l›k flirketiart›k hangi seferi hangi tip uçaklayapaca¤›n› belirleyecek istatistikleresahip de¤il midir? Son anda yap›lande¤iflikliklere ekip bulabilmek içinyetersiz say›daki ekip tahsis memurlar›uçucularla sürekli karfl› karfl›ya gelmekteve hofl olmayan sürtüflmeleryaflanmaktad›r. T‹S ile kazan›lan uçuflde¤iflikliklerinin 24 saat önce tebli¤edilme zorunlulu¤u uçuculara sa¤lananbir lüks de¤il flirketi planl› çal›flmayazorlayan ve kaliteyi art›ran biruygulamad›r. Tek amaç ekip planlamabaflkanl›¤›n› programl›, planl› çal›flmayasevk etmektir. Plan program havac›l›¤›ntemelidir. Ancak maalesef bu flimdilik

olas› görülmüyor. Çal›flanlar flirketleriiçin ola¤anüstü koflullarda özveridebulunmaya isteklidir. Ama bu özverikurallar çerçevesinde ve karfl›l›kl›olmal›d›r. Daha T‹S mürekkebikurumadan tek bofl günleri takip edengün 06.00 dan önce görevplanlanmamas›n› uçufl saati olarakyorumlay›p 04.45 te görev vererek buyap›labilir mi? Ekip Planlama Baflkanl›¤›daha önce yönergeye ayk›r› olarakgünlük limitleri taflan planlamalar bileyapm›fl ve bizzat baflkan “ben yönergeyiböyle yorumluyorum” diyebilmifltir. fiimdibu 16 saatlik, 5 bacakl›, 4 gece üst üste “planlamalar” geride kalsa da, “bu kezuçucularla flirketi nas›l kavga ettiririm!”diye adeta düflünerek bulunanuygulamalar yap›lmaktad›r.Halen limit üstü ilave ekiple16.10 “planl›” seferler vard›rve bu SHGM’nce debelgelenmifltir.

Kokpit ve kabinin ayr› ayr›planlanmas› brifing yap›larakuçufla gitmeyi olanaks›z halegetirmifltir. Oysa tak›mçal›flmas› oluflturman›n,ekip olman›n uçuflemniyetinin ilk kofluludurbrifing.Tecrübelerburada genç arkadafllaraaktar›l›r, uyar›lar burada

11Eylem AteflHava-‹fl Sendikas›Genel Baflkan Yard›mc›s›

uyar›lar›, ata¤a geçmifl büyüyenflirketlerin önüne engel koymak olarakde¤erlendiren yönetim anlay›fl› büyükbir risk ald›¤›n› bilmelidir.

Havac›l›kta bu tür yönetimyanl›fllar›n›n sonucu bu günden yar›nagörülmeyecektir. Çok daha uzunvadede, büyük bedeller ödemekzorunda kal›nabilir. Örne¤in e¤itimde, standardizasyonda yap›lan hatalar›n,yanl›fl atamalar›n hatta verilen cezalar›nsonuçlar› 5-10 y›l sonraki kazalar›nzeminini haz›rlamaktad›r. Hatal› pasgeçen bir kaptana 10 y›l önce verilenbir cezan›n daha sonraki pas geçifllerdetereddüt yaratt›¤› ve hatta kazalardapay› oldu¤unu söylemek mümkündür.(Bu konuda dergimizde daha önceyay›nlanan bir yaz›m›z› hat›rlay›n›z.) Yinemedyada yer ald›¤› flekliyle Atlas Jet

kazas›nda hayat›n› kaybeden kaptanarkadafl›m›z›n e¤itim ve kaptan olmasüreci incelendi¤inde çok büyük aç›klargörülmektedir. Sendikam›z bu konular›havac›l›k kurumlar›, dernekler ve biliminsanlar›yla kamuoyu önünde tart›fl›psivil havac›l›¤›m›z›n sorunlar›na çözümlerüretecek bir panel gerçeklefltirecektir.fiimdiden hepinizin katk›lar›n› bekliyoruz.

Kötü bir tecrübe, ondan gerekenders al›n›rsa kazanca dönüflebilir. Hâlâvakit vard›r. Yeter ki kâr h›rs› gözümüzükör etmesin, aç›k demokratik bir ortamdauçufl emniyetini özgürce tart›flmay›becerebilelim, bilime kulak verelim vekaza potansiyelini düflürmede süreklibir çaba harcamay› göze alal›m.

Yeni y›lda sa¤l›kl›, emniyetli uçufllardiliyorum.

Uçufl iflletmedeki sorunlar

Kötü bir tecrübe,ondan gerekenders al›n›rsakazancadönüflebilir. Hâlâvakit vard›r. Yeterki kâr h›rs›gözümüzü köretmesin.

12

yap›l›r. Kâr ediliyor gerekçesiyle bununflirketimizin gelece¤ine ve uçuflemniyetine olumsuz etkileri hiç gözönüne al›nm›yor. Ayr›ca bu yöntemlekarl›l›¤›n artmas›na inanmak mümkünde¤ildir. Yar›m günlük Esenbo¤ameydan›ndaki sis olay›nda bütünseferlerin ekip bulunamayarak aksad›¤›kas›m ay›nda görülmüfltür. ‹flte uçuflemniyeti böyle bir zincirdir. Bir uygulamabafllat›lmadan önce ilgili birimlerlekoordine edilerek tart›fl›larak en önemliside uçufl emniyetine etkisi düflünülerekyap›lmas› gerekmez mi?

SHGM son denetleme raporunda,2007 yaz döneminde sadece ayl›k ve3 ayl›k limitler aç›s›ndan ihlallerincelendi¤inde çok az say›daarkadafl›m›z›n limit üstü uçtu¤ugörülmüfltür. Toplumsal dayan›flma ileflirketimiz ve çal›flanlar› aç›s›ndan önemlibir dönemde bu ihlallerin yap›lmas›anlaml›d›r. Sendikam›z bu arkadafllar›

uyaracakt›r. Ama öyle bir örnek var kide¤inmeden geçmek mümkün de¤il.Bir arkadafl›m›z ayda 276 saat mesaiyapm›flt›r. Ne yaz›k ki hem de idarikademede görevlidir. Kendisi kurallar›hiçe sayan bir idareci filosunda kurallarauygun davranmay›, standartlardan tavizvermemeyi nas›l sa¤layacakt›r.

Ayr›ca ayl›k 110 saatin üstünde uçupkurallar› ihlal eden kiflilere flirket, ödülveri gibi

‹lave para vermeye halen devametmektedir. Bu kurals›zl›¤› teflviketmekten baflka bir fley de¤ildir.

Sevindirici olan %99 oran›ndauçucular›n limitler ve kurallar konusundaart›k hassas davranmas›d›r. Aram›zayeni kat›lan arkadafllara da bu bilincitafl›mal› ve flirketimizin gelece¤iaç›s›ndan uçufl emniyetini yüceltmeliyiz.fiirketimizin bir Atlas Jet, bir Word Fokusolmas›na izin verilmeyece¤inin tekgarantisi budur.

Yeni Sosyal GüvenlikYasas›nda, Hükümet yineçal›flanlar›n haklar›n› çal›yor.Uçucu ekiplerin ve matbaaiflçilerinin itibari hizmet zamm›ortadan kald›r›l›yor.

5502 say›l› Sosyal GüvenlikKurumu Kanunu, 20 May›s 2006tarihinde Resmi Gazete’deyay›mlanarak yürürlü¤e girdi. 16Haziran 2006 tarihli ResmiGazete’de yay›mlanan 5510 say›l›Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›kSigortas› Kanunu’nun ise 1 Ocak2007 tarihinde yürürlü¤e girmesiöngörülüyordu. Ancak buKanun’un baz› maddeleriAnayasa Mahkemesi taraf›ndan15 Aral›k 2006 tarihinde iptal

edildi. Hükümet 5510 say›l›Kanun’un yürürlük tarihini önce1 Temmuz 2007’ye, ard›ndan da1 Ocak 2008 tarihine erteledi.

Hükümet, AnayasaMahkemesi’nin k›smi iptalkarar›n›n bütün sosyal taraflarasundu¤u sosyal diyaloguderinlefltirme f›rsat›n› da göz ard›etmifl, iflçi sendikalar›n›n dilegetirdi¤i sorunlar› yeni bafltangörüflme yolunda ad›matmam›flt›r.

Yeni taslak AnayasaMahkemesi taraf›ndan k›smeniptal edilmifl olana k›yasla,çal›flanlar aleyhine çok daha a¤›rhükümler içeriyor, daha fazla hakkayb› öngörüyor ve hatta 5510

say›l› yasaya girmifl olan birkaçolumlu k›r›nt›y› da ortadankald›rmaktad›r.

Bunun için Hava-‹fl üyesiolsun ya da olmas›n bütün uçucupersoneli, Say›n Çal›flma veSosyal Güvenlik Bakan›’na birelektronik mektup göndererekbu yanl›fltan dönmeyeça¤›r›yoruz. Ayr›ca sendikas›zbütün havac›l›k iflçilerini Hava-‹fl’le iliflkiye geçmeye, iflyerlerininsendikalaflmas› için at›lmas›gerekli ad›mlara atmaya davetediyoruz.

Konuyla ilgili her türlü sorunuziçin: havais@havais.org.tr

Y›pranma pay›ma dokunma!

Uçuflan fleyler94.9 Aç›k Radyo

Her sal›saat 15:30

fiirket; ayl›k 110saatin üstündeuçup kurallar›

ihlal edenlere ödülgibi ilave para

vermeye devamediyor.

Bir de bu aç› var*1.5 ayl›k bebekten o bebe¤in

gelece¤ini gülümsetecek bilimselaraflt›rmalar yapan bilim insanlar›na, 57kifliyi inifle befl kala ölüme düflürenkazan›n hakiki sebebi belki "çok özel"dir.

Belki, ak›llara geldi¤i gibi sabotajveya yan›lg›, talihsizlik.

Ama bir fley daha var.O da, "piyasa, rekabet, kar bask›s›,

afl›r› ifl yükü, güvenlikten tasarruf" gibiçok say›da unsurun da, ölümcül tehditleryüklenerek havada uçup durmas›.

���

Zaten "örgütlü hak mücadelesi" gibibir kültürü olmayan hükümet baflta,devletin sivil ile asker nice kademesi ileözel sektörün büyükleri ve küçükleri de;

Hatta kendi halinde, yaln›z, güçsüzçok say›da insan, "sendika" dan,fikrinden dahi hazzetmez.

‹flin tuhaf›, "hakikat" ile "hakkaniyet"peflinde olmas› gereken medyada dahiç hofllan›lmaz; kendileri de, düflükveya yüksek ücretli, ama "iflçi" olangazeteciler de uzak durur.

Elhak sendikal hareketin de çokyanl›fl› olmufltur.

A¤al›k, sar›l›k, iflbirlikçilik, körlük,kabaday›l›k, asalakl›k, öngörüsüzlük,dengesizlik, mafyavari yahut loncavariayr›mc›l›klar da "sendika" y› kirletmifltir.

Ve sendikaya (greve, toplusözleflmeye) karfl› flu "ideolojik yarg›",infaz belgesi olarak ak›llara yaz›lm›flt›r:

"Sendika yüzünden uçak kalkmazsaturizm baltalan›r, otobüsler ya da çöpleryollarda kal›rsa vatandafl periflan olur."

���

Oysa, "toplumsal sorumlulu¤uyüksek" bir sendika, sadece ücretzamm› pefline düflmez; çal›flanlar›ngüvenli¤ini, üretim ve hizmetlerininniteli¤ini, kamu yarar› ve kamusal riskleride gözetip denetleyebilir.

S›k› bir gerilimden sonra THY ile yenisözleflme imzalayan Hava‹fl de okonumda.

Toplu sözleflmeye giren "ifl sa¤l›¤›,çal›flma süresi, ifl güvenli¤i, sendikan›nbunlar› denetimi" gibi maddeler; sadecepilot, hostes, yer personeli, teknik ekipleriçin de¤il, bir uçakta yolculu¤u, kaderive ölümü paylaflabilen 1.5 ayl›k bebekile onca bilim insan› için de hayati...

Veya ölümcül!O yüzden: Sendika belki de düflman

de¤il; bazen, belki de hepimiz içinönemli bir dosttur!

Ama, (tabii ki üzüntüyle) sandukalar›yan yana dizen özel flirketler;sendikadan nefret eder.

"Otobüsten uça¤a" f›rlayan sermayeile "deniz otobüsünden hepimizinkaderine" s›çrayan siyasilerin "afl›r›esnek" dünyas›nda buna pek yer yokçünkü.

���

Hükümet ve Sivil Havac›l›k'›n;"Piyasa" arzusu, rekabet, ucuz bilet,karl›l›k vesaire için "uçufl güvenli¤i"mevzuat›n› esnetmesine;

"Sendikas›z" flirketlerin, "bak›ms›zbak›m" lar›n yan› s›ra pilot ve hostesleriseferden sefere, yetersiz uyku vedinlenme, afl›r› çal›flma saatiyleuçurmas›na karfl›, "Sendika", sadeceüyeleri için de¤il, "tüm uçucu personelad›na" tav›r alm›flt›.

"Sendikal›" THY, sözleflme öncesisendikay› dava etse de, sendikadenetimi alt›nda "gerekli koflullar" auymak zorunda kal›rken;

Sendikas›z ama "cool" Atlasjet'inbafl›ndaki Tuncay Do¤aner, devletin,THY'nin de bulundu¤u güvenlikzirvesinde, "sendikalar›n bu türtoplant›lara ça¤r›l›p kat›lmas›n› hayretlekarfl›lad›¤›n›" söylemifl, Hava-‹fl GenelSekreteri Ya¤c›' n›n deyifliyle "Sendikaalerjisi" yüzünden güvenlik toplant›lar›n›"boykot tehdidinde bulunmufltu".

"Yozlaflt›r›lan, çürütülen uçuflgüvenli¤i" diye bast›ran sendikay› davada ederek.

O s›rada onca pilot ile kabin amiri,kabin memuru; "Birikmifl yorgunluk iley›¤›lm›fl uyku aç›klar›" n› yüklenmiflti;

AB'de 13, burada 14 saat olan azamiuçufl gününü 17 saate çeken, iki iflgünüaras›ndaki dilimi 12 saat alt›naindirebilen, hatta canl› sezonda 120saatlik ayl›k blok uçurma histerisinegiren flirketlerin "piyasa uçufllar›" ndabitkin kufllar gibi kanat ç›rpmaktayd›lar.

Çünkü, "flirket" onlar› ne kadar s›khavaland›r›rsa "flirkete maliyetleri" okadar inifle geçiyordu.

13

*2 Aral›k 2007 tarihli SabahGazetesi’nden al›nm›flt›r.

Umur TaluSabah Gazetesi Yazar›

Toplu sözleflmeyegiren "ifl sa¤l›¤›,çal›flma süresi, iflgüvenli¤i,sendikan›n bunlar›denetimi" gibimaddeler; sadecepilot, hostes, yerpersoneli, teknikekipler için de¤il,bir uçaktayolculu¤u, kaderive ölümüpaylaflabilen 1.5ayl›k bebek ileonca bilim insan›için de hayati...

Türk Hava Yollar›’nda (THY) grevaflamas›na gelen ve daha sonra anlaflmaylasonuçlanan toplu sözleflme sürecini örnekalarak medyan›n emek haberlerine bak›fl›n›incelemeye çal›flt›k.

12 Temmuz 2007 ile 29 A¤ustos 2007tarihleri aras›nda THY olay› ile ilgili olarakçeflitli bas›n organlar›nda ç›kan haber veyorumlardan olanaklar›m›z ölçüsünde106’s›n› inceledik. Kuflkusuz çok daha fazlasay›da haber ve yorum ç›kt›. Olanaklar›m›zölçüsünde inceledi¤imiz haber ve yorumlar,belli bir e¤ilimi yans›t›yordu.

Önce medyan›n en büyük grubu olanDo¤an Grubu’na ba¤l› gazetelerden örnekvermeye çal›flal›m. 17 Temmuz 2007 tarihliHürriyet Gazetesi’nde “TÜRSAB: Grevolursa befl y›l kaybederiz” bafll›kl› haberdikkati çekiyordu. Yine Hürriyet’in 1 A¤ustos2007 tarihli nüshas›nda THY Yönetim KuruluBaflkan› Candan Karl›tekin’e atfen “Hangiyüzle uçufl güvenli¤i diyorsun Atilay Bey”bafll›kl› haber yer ald›. Atilay Ayçin, Hava-‹fl Sendikas›’n›n genel baflkan›d›r.

4 A¤ustos 2007 tarihli Hürriyet: “THY:Sendika teklifimizi çal›flanlara götürmedi”,“Hava-‹fl grev oylamas›n› iptal etmek içinmahkemeye baflvurdu”. Grev oylamas›n›nbafllad›¤› 6 A¤ustos 2007 tarihli Hürriyet:“TÜRSAB’tan THY çal›flan›na: Türkiye’yidüflünerek oy verin”, “T‹M: THY greviyleekonomiye darbe vurmay›n, çal›flan› iflindenetmeyin”.

Maliye Bakan› Kemal Unak›tan, 7A¤ustos 2007 tarihli Hürriyet’te diyor ki;“THY’de grev olursa ekonomi darbe al›r”.Grev oylamas› 6 - 9 A¤ustos 2007 tarihleriaras›nda yap›ld›. 11 bin 500 kiflinin çal›flt›¤›THY’de oylama sonucunda yüzde 54oran›nda greve evet karar› ç›kt›.

Hürriyet, genel olarak grev oylamas›nakadar iflveren yanl›s› haberlere a¤›rl›kverirken grev oylamas›ndan anlaflma

oluncaya kadar geçen sürede ise iki taraf›ngörüfllerini dengeli flekilde vermeye çal›flt›.

Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakan›Murat Baflesgio¤lu, 15 A¤ustos 2007 tarihliHürriyet’te “Greve, lokavta al›flal›m amaTHY’de ifli çözeriz” diyordu. BakanBaflesgio¤lu, ifladamlar›n›n “grev felaketolur” aç›klamalar›n› elefltirerek grev velokavt›n Anayasa’n›n teminat alt›na ald›¤›demokratik haklar oldu¤unu ifade ediyordu.Hürriyet, 28 A¤ustos 2007 tarihli nüshas›ndauzlaflmayla sonuçlanan toplu sözleflmeanlaflmas›n› genifl bir flekilde verdi.

Do¤an Grubu’na ba¤l› MilliyetGazetesi’nin 15 A¤ustos 2007 tarihlinüshas›nda “Hava-‹fl Anadolu’daki kalelerinikaybetti” bafll›kl› haber yer ald›. Haberde,THY’nin Anadolu’daki küçük iflyerlerindeçal›flanlara bask› yap›larak (greve hay›r)oyunun ç›kt›¤› belirtiliyordu. Haber içersindeAnadolu’daki oylamada yüzde 53 oran›ndagreve evet ç›kt›¤› belirtilmesine ra¤menbafll›kta farkl› bir izlenim yarat›l›yordu. YineMilliyet’in 16 A¤ustos 2007 tarihli say›s›ndakikutu haberin bafll›¤›, “Yolcular arkam›zdanvatan haini diyor” fleklindeydi. Haberde,pilotlar›n uluslararas› standartlar›n çoküstünde uçtu¤undan, dinlenme sürelerininazl›¤›ndan flikayet etti¤i belirtiliyordu.Pilotlar, ücret taleplerinin yanl›fl biçimdeöne ç›kar›ld›¤›n› ifade ederek “Bizi hedefgösteriyorlar. Yolcular arkam›zdan ‘vatanhaini’ diyor” fleklinde görüfl aç›kl›yorlard›.Yine haberin bafll›¤› ile içerik aras›nda farkl›bir izlenim do¤uyordu.

Radikal Gazetesi, genelde iki taraf›n dagörüfllerine yer verdi. Do¤an MedyaGrubu’na ba¤l› Referans Gazetesi ise,TÜRSAB, T‹M gibi iflveren kurulufllar›n›ngörüfllerini öne ç›kard›. Referans’ta “THY’degrev sanayicilerin lojistik deste¤ini keser,grev Türk turizmini bitirir, ihracat tehlikeyegirer” fleklinde haberler yer ald›.

Do¤an Grubu’na kat›lan Vatan Gazetesi,12 A¤ustos 2007 tarihli say›s›nda birincisayfan›n manfletinde Hava-‹fl Baflkan›Ayçin’e atfen, “Turizmi felç ederim” bafll›kl›habere yer verdi. Vatan’›n baflyazar› GüngörMengi ve yazarlar›ndan Ruhat Mengi, grevinekonomiye yapaca¤› olumsuz sonuçlarade¤inirken di¤er bir yazar› Necati Do¤ruise, “THY iflçileri 7 y›ll›k ölü topra¤›n› da¤›tt›”bafll›¤› ile oylamadan ç›kan greve evetkarar›n› olumlu flekilde yorumlad›.

Tasarruf Mevduat› Sigorta Fonu (TMSF)denetiminde bulunan ve bu anlamda AKPHükümeti’nin kontrolünde var say›lan Sabahve Takvim gazeteleri de THY olay›na geniflyer verdi. Sabah Gazetesi, haberlerinde

THY örne¤inde medyan›n eme¤e bak›fl›

Dr. Atilla ÖzseverMaltepe Üniversitesi

Do¤an Grubu’nakat›lan Vatan

Gazetesi, 12A¤ustos 2007

tarihli say›s›ndabirinci sayfan›n

manfletinde Hava-‹fl Baflkan› Ayçin’e

atfen, “Turizmifelç ederim”

bafll›kl› habere yerverdi. Vatan’›n

baflyazar› GüngörMengi ve

yazarlar›ndanRuhat Mengi,

grevin ekonomiyeyapaca¤› olumsuzsonuçlara de¤indi.

14

Hava-‹fl’in görüfllerini aktarmakla birliktenicelik anlam›nda iflverenin görüfllerini dahafazla yans›tt›. Yazarlar›ndan Umur Talu’nun10 A¤ustos 2007 tarihli gazetede yer alan“Yurttan sessizlikler” bafll›kl› yaz›s›nda ise,medyan›n THY olay›ndaki iflveren yanl›s›tutumu sert bir biçimde elefltirildi. Sabah,di¤er gazetelerde oldu¤u gibi anlaflmaylabirlikte sendikan›n görüfllerine de yeterinceyer verdi.

TMSF’nin denetimindeki TakvimGazetesi ise, aç›ktan Hava-‹fl Sendikas›’n›hedef alan bir yay›n politikas› izledi.Takvim’in 27 Temmuz 2007 tarihli say›s›nda,birinci sayfan›n manfletinden “Ak›llar›havada” bafll›¤› yer ald›. Haberin spotunda,“THY’deki muhtemel bir grev Türk turizminivuraca¤› gibi vatandafl› da ma¤dur edecek.Özel sektörde zam yüzde 10’u geçmezkenHava-‹fl’in iste¤i yüzde 50’yi buluyor” ibaresivard›.

Hava-‹fl Sendikas›, bu haberi tekzip etti.Sendikan›n tekzip yaz›s›nda, yüzde 50talebinin söz konu olmad›¤›, ücretlerle ilgiligerçe¤in çarp›t›ld›¤›, uçufl güvenli¤i gibiuyuflmazl›k maddelerinin daha fazla önemlioldu¤u belirtildi.

Yine Takvim Gazetesi, haberlerinde“Sendika taraf›ndan greve zorlanan THYpersoneli isyan etti” fleklinde ifadelerkulland›. 31 Temmuz tarihli Takvim’de THYGenel Müdürü Temel Kotil’e atfen “E¤ergrev olursa THY küçülmek zorunda kal›r”haberi yer ald›.

Grev oylamas›n›n bafllad›¤› 6 A¤ustostarihli Takvim’de ise, “THY’de grevoylamas›ndan hay›r ç›kmas› bekleniyor”bafll›kl› haber dikkat çekiciydi. Haberinspotunda “10 kifliden 9’unun greve karfl›oy kullanmas› bekleniyor” deniyordu. Dahasonra “greve evet”, “hükümet arabulucu”,“THY’de mutlu son” gibi haberler ç›kt›.

‹slami kesime yak›nl›¤› ile tan›n›n ZamanGazetesi de, THY haberlerine önemli ölçüdeyer verdi. Zaman Gazetesi’nde “THY’degrev kap›da, turizm endifleli” (19 Temmuz2007), “THY, grev kozuna karfl› lokavtkozunu kullanacak” (25 Temmuz 2007),“Greve gidilirse THY küçülme karar› alacak”(31 Temmuz), “Grev furyas› ekonomiyitehdit ediyor”, “Cumhuriyet mitingleritutmad›, sendika verelim” (24 A¤ustos),“THY’de mutlu son” (28 A¤ustos) bafll›kl›haberler yer ald›.

AKP’ye yak›nl›¤› ile tan›nan StarGazetesi’nin 7 A¤ustos tarihli say›s›ndayay›nlanan “THY çal›flan› ekonomininkaderini oylamaya bafllad›” bafll›kl› haberinspotunda “Sand›ktan hay›r ç›karsa turizmci,ihracatç› rahatlayacak” ifadesi bulunuyordu.12 A¤ustos tarihli Star’da “Sendika a¤z›n›bozdu” bafll›kl› haber yer ald›.

Çukurova Grubu bünyesinde olan

Akflam Gazetesi, 22 Temmuz tarihlisay›s›nda “Kotil: Personel greve karfl› imzatopluyor” bafll›kl› habere yer verdi. 26Temmuz tarihli gazetede “Hava-‹fl teklifireddetti, grev kap›da” bafll›kl› haber yeral›rken Akflam’›n yazarlar›ndan DenizGökçe, oylaman›n bafllad›¤› 6 A¤ustostarihli yaz›s›nda “THY’de greve hay›r”konusunu iflliyordu. 12 A¤ustos’ta “Ayçin:Amac›m›z grev de¤il, bizimlerestleflmesinler”, 28 A¤ustos’ta “THY’derahatlatan imza”, 29 A¤ustos’ta “Hava-‹fl:‹stedi¤imizi elde ettik” bafll›kl› haberler yerald›.

Yine muhafazakar kesimingazetelerinden Türkiye’nin 19 Temmuztarihli say›s›nda “Hava-‹fl’ten tehdit”, 9A¤ustos tarihli say›s›nda “Grev dalgas›”,28 A¤ustos tarihli say›s›nda ise “THY’dekabus bitti” bafll›kl› haberleri göze çarpt›.

Cumhuriyet, Evrensel, Birgün gibi “sole¤ilimli” gazeteler ise, sendikan›n görüfllerinidaha genifl biçimde yans›tt›lar. 15 A¤ustostarihli Cumhuriyet’te “Yeni teklif yoksa grevvar” bafll›kl› haber, gazetenin 20 A¤ustostarihli say›s›nda ise, birinci sayfadamanfletten “AKP greve itiyor” bafll›kl› haberyer ald›. Cumhuriyet, geliflmeleri anlaflmasa¤lan›ncaya kadar sayfalar›na tafl›d›.

Evrensel Gazetesi’nin yazarlar› dakonuyu köflelerinde iflledi. Gazetede “THYyönetimi grevi dayat›yor” haberlerinin yan›s›ra “Grev oylamas› sermayeye yan›tt›r”yorumlar› yer ald›. Birgün Gazetesi de,çeflitli say›lar›nda konuya iliflkin haberleriverirken ayd›nlar›n grevi desteklemesineözel bir önem gösterdi.

Gazetelerden haber örneklerine sonverirken çarp›c› olmas› aç›s›ndan Do¤anGrubu’na ba¤l› Tempo Dergisi’nin 16A¤ustos 2007 tarihli say›s›nda yer alan“Vatan haini olmak ya da olmamak” bafll›kl›yaz›s›na da de¤inmek istiyoruz. TempoDergisi’nin spotunda, “Türk Hava Yollar›çal›flanlar›, haklar›n› aramak isterken bafltayolcular olmak üzere birçok kesimintepkisiyle karfl› karfl›ya kald›. Grev karar›alan çal›flanlar, turizm sezonunda kendilerinibu aflamaya getiren sorunlar› anlatt›”deniyordu. Dergide, Hava-‹fl Genel Baflkan›Atilay Ayçin’le yap›lan k›sa söylefliyi ilginçolmas› bak›m›ndan aynen aktarmakistiyoruz:

Tempo: Siz ifli yokufla sürmeye miçal›fl›yorsunuz?

Ayçin: Kesinlikle hay›r. ‹flveren ço¤uzaman çal›flanlara “Siz çok iyielemanlars›n›z, özveriyle çal›fl›yorsunuz”diyor. Hak istendi¤inde vatan haini ilanediliyorsunuz.

Tempo: ‹lla grev istiyor musunuz?Ayçin: Grevden en büyük zarar› ben

görece¤im. Grev süresince hasta olan,

15

TMSF’ye ba¤l›Takvim Gazetesiile Zaman, Vakitgibi ‹slami e¤ilimligazeteler, sendikakarfl›t› haberlerea¤›rl›k verirkenDo¤an Grubugazeteleri deiflveren yanl›s›haberlere dahafazla yer vermiflgözüküyor.

Bas›n Konseyi, toplu ifl sözleflmesigörüflmeleri s›ras›nda Takvim Gazetesi’nin27 temmuz 2007 tarihli “Ak›llar› Havada”manfletine Hava-‹fl Sendikas›’n›nbaflvurusu üzerine k›nama cezas› verdi.“Özel sektörde zam yüzde 10’ugeçmezken Hava-‹fl’in iste¤i yüzde 50’yibuluyor” denilen habere Hava-‹fltaraf›ndan tekzip metni gönderilmifl, ancakmetin yay›nlanmam›flt›r. Ertesi gün yineayn› gazetede ç›kan haber bu kez, “Hava-‹fl Sendikas› taraf›ndan greve zorlanançal›flanlar seslerini gazetemiz takvim

arac›l›¤› ile duyurdular”fleklinde verilmifltir.

Hava-‹fl’in konuylailgili baflvurusunu

inceleyen Bas›nKonseyi, söz konusu

haberlerle, Bas›nMeslek ‹lkelerinin,

“Soruflturulmas›gazetecilik olanaklar›

içinde bulunan haberler,soruflturulmaks›z›n veya

do¤rulu¤una emin

olmaks›z›n yay›nlanamaz” hükmünütafl›yan 6. maddesi ve “Bas›n organlar›,yanl›fl yay›nlardan kaynaklanan cevap vetekzip hakk›na sayg› duyarlar” hükmünütafl›yan 16. maddesinin ihlal edildi¤igerekçesiyle Takvim gazetesinin“Uyar›lmas›na” oy birli¤iyle karar verdi.

Manipülasyonun “en çarp›c›”örneklerinden biri…

Söz konusu gazetenin konuyayaklafl›m› grev oylamas› öncesinde ves›ras›nda da de¤iflmemifl; oylamadan birgün önce, “10 oydan 9’unun 'Hay›r'ç›kmas› bekleniyor” denilmiflti. “Ak›llar›havada” ibaresini manfletine tafl›yangazete, grev oylamas›n›n sonucunu “Grevoylamas›ndan evet ç›kt›” ifadesiylegazetenin iç sayfalar›nda küçük bir haberolarak görmekle yetinmiflti.

Gerçe¤i çarp›tma, kamuoyuna yanl›flbilgi vererek yönlendirme ve manipülasyonpolitikalar›n›n “en çarp›c›” örneklerinisergileyen Takvim Gazetesi, bas›n yay›norganlar›n›n e¤ilimleri hakk›nda da oldukçanet bir fikir veriyor.

16

Hava-‹fl’in baflvurusu üzerine Bas›n Konseyi’ndenTakvim Gazetesi’ne k›nama

yak›n› hayat›n› kaybeden, iflsiz kalan herkesbana gelecek.

Tempo: “Anlaflma olsun, bizler de greveç›kmayal›m” m› diyorsunuz?

Ayçin: Biz bunu bafl›ndan berisöylüyoruz.

Tempo: Grev art›k ifllevini yitirmifl, gerikalm›fl bir araç m›?

Ayçin: TÜRSAB Baflkan› beni arayarak“Grev laf› etmeyin” diyor. “Ben deistemiyorum grev yapmay›. Ama sen nedenba¤›r›yorsun” dedim Baflaran Ulusoy’a.Bana söyledikleri kelimesi kelimesine flu;“2.5 milyar dolarl›k ba¤lant› yapt›m. Benbunu kaybedersem biterim”. Ben de onadedim ki; “Benden ne istedi¤inin fark›ndam›s›n? Sen hak aramaktan, hak istemektenvazgeç, ama ben kazanay›m, demekistiyorsun. Peki sence bu adaletli mi?”Grevin ça¤d›fl› oldu¤unu söyleyenleresormak gerekir. Siz Avrupa’dan daha m›ileridesiniz? Avrupa’da grev var!

Genel bir de¤erlendirme olarak;TMSF’ye ba¤l› Takvim Gazetesi ile Zaman,Vakit gibi ‹slami e¤ilimli gazeteler, sendikakarfl›t› haberlere a¤›rl›k verirken Do¤anGrubu gazeteleri de iflveren yanl›s›haberlere daha fazla yer vermifl gözüküyor.Çukurova Grubu’na ba¤l› Akflam Gazeteside, yazarlar›n› da dikkate alarak iflverentaraf›n›n görüfllerine biraz daha fazla yervermifl izlenimini yans›t›yor. Tüm bu

gruplara ait gazeteler, grev oylamas›ndansonra özellikle anlaflma sürecindesendikan›n görüfllerine de yeterince yervermeye bafllad›lar. Cumhuriyet, Evrensel,Birgün gibi “sol e¤ilimli” gazeteler ise,iflveren taraf›n›n görüfllerine yer vermeklebirlikte çal›flanlar›n ve sendikan›naç›klamalar›n› da genifl biçimde yans›tt›lar.

Sonuç olarak 1990 sonras› medyadaoluflan oligopol yap› (birkaç büyük grubunpiyasaya egemenli¤i) ve tekelleflme süreci,sektördeki sendikan›n da tasfiyesiyle birlikteeme¤e yönelik haberlerin azalmas›ndaönemli ölçüde rol oynam›flt›r. Neoliberalpolitikalar ve bu ideolojinin egemenli¤i,toplumsal muhalefetin d›fllanmas›nda ciddibiçimde etkili olmufl, ekonomi sayfalar›emek haberlerinden borsa ve finanshaberlerine do¤ru kaym›flt›r. Gazetecilerinsendikal› olma bilincinden uzaklaflmalar›da, muhabir düzeyinde bu tür haberlereolan ilgiyi iyice azaltm›flt›r.

Tüm bu koflullara ra¤men Hava-‹flSendikas›’n›n mücadelesi, THYçal›flanlar›n›n greve (evet) demesi, yenitabirle “ezberi bozmufl”, flaflk›nl›¤a u¤rayanmerkez medya, sendika ve di¤ersektörlerdeki grev haberlerine istemeye,istemeye de olsa yer vermeye bafllam›flt›r.Böyle koflullarda emek haberlerininmedyada yer almas› da, üzerindedüflünülmeye de¤er bir konudur…

Takvim’in 27Temmuz 2007

tarihli say›s›nda,birinci sayfan›n

manfletinden“Ak›llar› havada”

bafll›¤› yer ald›.Spotta, “Özel

sektörde zam yüzde10’u geçmezken

Hava-‹fl’in iste¤iyüzde 50’yi

buluyor” ibaresivard›.

Hava-‹fl Sendikas›,bu haberi tekzip

etti.

10 y›l› aflk›n bir süre önce gündemegelmifl olan, ancak bir süre sonrasönümlenerek sözü edilmez hale gelen“sanal havayolu” tart›flmas› bugünlerdeyeniden gündeme getirilmeye çal›fl›l›yor.

Üst kuruluflumuz ITF (Uluslararas›Tafl›mac›l›k ‹flçileri Federasyonu) “sanalhavayolu” flirketlerinin oluflturulmas›giriflimlerini, bu konunun sektörünuluslararas› gündeminin üst s›ralar›ndayer ald›¤› s›rada yak›ndan izlemifl vehavayolu çal›flanlar› için yaratabilece¤itehlikelere dikkat çekmiflti.

“Sanal” havayolu flirketlerininhavayolu çal›flanlar› için yarataca¤›tehlikelerin listesi oldukça uzun ve içkarart›c›. Bu listenin en tepesinde“sanal” havayollar› arac›l›¤›yla havac›l›ksektöründe denizcilik sektöründekinebenzer bir tür elveriflli bayraklarsisteminin yerlefltirilmesi tehlikesi yeral›yor. (Elveriflli bayraklar sistemi içinbkz. afla¤›da yer alan kutu). Bunungerçeklefltirilmesi durumunda ücretlerin,çal›flma koflullar›n›n ve sendikalörgütlülü¤ün a¤›r darbeler almas›kaç›n›lmaz olacakt›r.

“Sanal” havayollar›n›n kurulmas›n›ilk gündeme getiren British Airways’ino y›llardaki icra baflkan› Bob Aylingolmufltu. Ayling “sanal” havayollar›n›nsektörün gelece¤ini oluflturaca¤›düflüncesindeydi. Bugünlerde ise FLGroup, American Airlines bünyesinde“sanal” havayolu tart›flmas›n›n yenidencanland›r›lmas›n› istiyor.

Sanal havayolu modeli, havayoluflirketlerinin yolcu ve kargo hizmetlerinibütünüyle tafleronlaflt›rmalar›n› vefaaliyetlerini birer pazarlama flirketiolarak sürdürmelerini öngörüyor.

Son y›llarda pazar paylar› dünyan›ndört bir yan›nda h›zla büyümekte olandüflük fiyatl› havayolu flirketleri zatenbu anlay›fl› k›smen de olsa hayatageçirmifl durumdalar.

‹flas›n efli¤indeki Air Canada’y› sat›nalan ACE grubu bu stratejinin KuzeyAmerika’daki en sald›rgan uygulay›c›s›.ACE, Air Canada’n›n bölgeseloperasyonlar›n›, frequent-flyer iflimi vebak›m üslerini tafleronlaflt›rm›fl durumda.

Asl›na bak›l›rsa bugün hâlâ birçokhavayolu yönetimi geleneksel modelisürdürmenin önemli bir sinerji yaratt›¤›n›düflünüyor ve “sanal” havayoluflirketlerinin kurulmas› genel bir e¤ilimhalini alm›fl de¤il. Ne var ki sendikalar›nbuna güvenerek yaflanan geliflmeleregözlerini kapamalar› yanl›fl olur.

17Sanal havayolumodeli, havayoluflirketlerinin yolcuve kargohizmetlerinibütünüyletafleronlaflt›rmalar›n› vefaaliyetlerini birerpazarlama flirketiolaraksürdürmeleriniöngörüyor.

“Sanal havayolu” tart›flmas› yenidencanlan›yor mu?

Elveriflli bayrak gemisi nedir? Gemi sahipleri gemilerini neden EBdevletlerinin sicillerine kaydettirmektedir?

Bir gemi, o geminin sahibinintabi oldu¤u ülkeden baflka birülkenin siciline kay›tl› ise, elverifllibayrak (EB) tafl›yor demektir.

Gemi sahipleri gemilerinigenellikle EB devletlerinin sicilinekaydediyorlar, çünkü bu ülkelerin

sicil kay›t harçlar› ucuz vevergileri düflük ya da hiç vergialm›yorlar. Bu devletler ayn›zamanda gemi sahiplerinin ucuzemek gücü istihdam etmelerine,mürettebat›n yaflam standartlar›n›afla¤›ya çekerek ve çal›flma

koflullar›n› kötülefltirerekmaliyetlerini azaltmalar›na izinveriyorlar. EB sicilleri ayn›zamanda gemi sahiplerininsendikas›z iflgücü istihdametmelerine olanak sa¤l›yor.

18

Sosyal Güvenlik karfl›-reformu

Foto

¤ra

flar:

Özc

an Y

aman

Sosyal güvenlik “reformu” ç›kt›ç›k›yor. Kazan›lm›fl haklar›m›z›n büyükbir bölümü, toplu halde gitti gidiyor.

Bu sözde sosyal güvenlik “reformu”paketi (burada reform sözcü¤ünü t›rnakiçine al›yoruz, çünkü reform sözcükolarak ilerleme anlam›na gelir ve bupaket kazan›lm›fl pek çok hakk›m›z› gerigötürmeyi eksenine ald›¤› için ancakkarfl›-reform olarak adland›r›labilir) 2005y›l›nda IMF ile imzalanan ve “istisnaiflartlar” (exceptional circumstances)hükümlerine ba¤layarak Türkiye’ye ekkaynak kullan›m› sa¤layan stand-byanlaflmas›n›n temel flartlar›ndan birinioluflturmaktad›r. Konuyla ilgili olarakdaha fazla bilgi için TÜRK-‹fi SosyalGüvenlik Dan›flman› Say›n CelalTozan’›n web sitemizde yer alankapsaml› sunufluna bak›labilir:http://www.havais.org.tr /_dosyalar/_link/SSGSBaskanlarKurulu.ppt#1

5502 say›l› Sosyal Güvenlik KurumuKanunu, 20 May›s 2006 tarihinde ResmiGazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e girdi.Kanunun 1 Ocak 2007 tarihindeyürürlü¤e girmesi öngörülüyordu. Ancakbu kanunun baz› maddeleri AnayasaMahkemesi taraf›ndan 15 Aral›k 2006tarihinde iptal edildi. Hükümet kanununyürürlük tarihini önce 1 Temmuz2007’ye, ard›ndan da 1 Ocak 2008tarihine erteledi.

Hükümet, Anayasa Mahkemesi’nink›smi iptal karar›n›n bütün sosyal

taraflara sundu¤u sosyal diyaloguderinlefltirme f›rsat›n› da göz ard› etmifl,iflçi sendikalar›n›n dile getirdi¤i sorunlar›yeni bafltan görüflme yolunda ad›matmam›flt›r.

Tam aksine geçen ay›n sonlar›ndaIMF-Dünya Bankas› toplant›lar› içinWashington’da bulunan Devlet Bakan›fiimflek, kat›ld›¤› seminerde yapt›¤›konuflmada “… sosyal güvenlik ve enerjipiyasas› reformlar› baflta olmak üzere,yap›sal reformlara h›zla devam edilecek…” dedi. Ayn› günlerde Çal›flma veSosyal Güvenlik Bakan› Faruk Çelik,hükümetin sosyal diyalogu sadecedostlar al›flveriflte görsün anlay›fl›ylasahiplendi¤ini ortaya koydu ve“Tart›fl›lacak, konuflulacak bir fley yok.Yap›lmas› gerekeni yapaca¤›z. Bureform (Sosyal Güvenlik Reformu)mutlaka yap›lmal›d›r. Hatta benimistedi¤im daha da radikal yap›lmal›d›r,”dedi.

Yeni taslak Anayasa Mahkeme’sitaraf›ndan k›smen iptal edilmifl k›yaslaçal›flanlar aleyhine çok daha a¤›rhükümler içeriyor, daha fazla hak kayb›öngörüyor ve hatta 5510 say›l› yasayagirmifl olan birkaç olumlu k›r›nt›y› daortadan kald›rmaktad›r.

Kay›plar›m›z› bir dergi yaz›s› içindetam olarak özetlemek mümkün de¤il.En önemlilerini özetlemek istedi¤inizdede MFÖ’nün Bodrum Bodrum flark›s›tak›l›yor insan›n diline: Nerden

Hükümetin sosyal güvenliksistemiyle ilgili reform planlar›natepki olarak bafllayan grev,Yunanistan’da hayat› durdurdu.Gemi ve uçak seferleri iptal edildi,mahkemeler, okullar kapand›.Televizyonlar ve radyolaryay›nlar›n› durdurdu, gazetelerbas›lmad›.

Yunanistan’da tümkamu ve özel sektörçal›flanlar›n›n, hükümetin,çeflitli meslekkurulufllar›n›n oluflturdu¤u155 emeklilik fonunu, yenibir yasal düzenlemeyle 5fonun çat›s› alt›ndatoplamay› hedefleyensosyal güvenlik reformu yapmagiriflimini protesto etmekamac›yla 12 Aral›k 2007 tarihindebafllatt›¤› 24 saatlik genel grevülkede yaflam› felç etti.Sendikalar düflük emekli ayl›¤›ve emeklilik yafl›n›nyükseltilmesini öngören hükümetreformuna karfl› ç›k›yor.

Greve kat›l›m, beklenendenfazla olurken çal›flanlar yüksekhava s›cakl›¤›na ra¤men soka¤aç›karak hükümeti ve yolsuzlu¤akar›flt›¤›n› iddia ettikleri emeklilikfonu yönetimini protesto ettiler.

Greve flehir içi ve flehirleraras› ulafl›m çal›flanlar›n›n veAtina havaalan› görevlileriyle

beraber ulusal havayolu Olympichavayollar› pilotlar›n›n dakat›lmas› nedeniyle, karaulafl›m›nda ve uluslararas› havatrafi¤inde aksamalar meydanageldi.

Yaklafl›k befl bin emekçi,emeklilik fonu yönetimininyolsuzluk yaparak, fonun zararetmesine neden olmas›n› mecliseyürüyerek protesto etti. Mecliseyürüyenler "H›rs›zl›k, h›rs›zl›k!Hükümet fonlar›m›z› bat›r›yor!"sloganlar› att›lar. Fonla ilgiliiddialar nedeniyle bir bakankoltu¤unu kaybetmifl, hükümetinprestiji de hayli sars›lm›flbulunuyor.

19

bafllasam, nas›l anlatsam… En do¤rusugünlük gazetelerde bulunan detaylarafazlaca girmeden iflin özüne iflaretetmek.

Karfl›-reformun özüSosyal Güvenlik Reformu daha önce

“reformlar›n” tamam›ndan farkl› olaraktoplumun bütününün sa¤l›¤›n›,emeklili¤ini ve di¤er baflka sosyalhakk›n› ve kazan›m›n› kaps›yor ve sosyalgüvenli¤i piyasa kurallar›na feda etmeyiamaçl›yor.Kimileri bu “reform”uygulamas›n› Bat›daki “reform”örnekleriyle (son günlerin en modabenzetmesi Sarkozy’nin Fransa’s›)k›yaslay›p, “Bu küresel bir e¤ilim, bizde uymak zorunday›z,” diyor. Oysaburada sanayileflmifl zengin Bat›l› birülkeden de¤il, devletin sosyal güvenli¤ehiçbir zaman tam anlam›yla sahipç›kmad›¤›, sosyal devletin büyük ölçüdeka¤›t üzerinde kald›¤› bir ülkeden sözediyoruz.

Önümüze sürülen di¤er gerekçe

sistemin bir kara deli¤e dönüfltü¤üfleklinde. Burada da bir hedef sapt›rmas›söz konusu. Çünkü sistemi mali aç›danzora sokan ve sürdürülemez hale getirensosyal güvenlik sisteminin afl›r› derececömert olmas› de¤il kaçak istihdam›n,kitlesel iflsizli¤in önlenememesidir.

Uzun laf›n k›sas› bu “reform”la birlikte“devlet ayakkab› yapar m›?” tezinden“sa¤l›k devletin görevi de¤ildir”noktas›na ulafl›lm›fl oluyor. Di¤er birdeyiflle herkes kendi gelece¤ini, sa¤l›ksorumlulu¤unu kendisi üstlenecektir.Bunun yol açaca¤› sonuçlar isekendisini büyük ölçüde orta vadedegösterecek ve ne yaz›k ki çok dramatikolacakt›r.

Son olarak bu tür reformlar›nuyguland›¤› Türkiye benzeri ülkelerde,özellikle Latin Amerika ülkelerinde netür sonuçlar al›nd›¤› unutulmamal›d›r:prim oranlar› yükseldi, emekliayl›klar›nda ciddi düflüfller yafland›, özelemeklilik sigortalar› iflas etti, devlet busigortalar› finanse etmek zorunda kald›.

Bu tür reformlar›nuyguland›¤›Türkiye benzeriülkelerde, özellikleLatin Amerikaülkelerinde ne türsonuçlar al›nd›¤›unutulmamal›d›r:prim oranlar›yükseldi, emekliayl›klar›nda ciddidüflüfller yafland›,özel emekliliksigortalar› iflas etti,devlet busigortalar› finanseetmek zorundakald›.

Yunanistan’da genel greve havayolu çal›flanlar› dakat›ld›

Sendikalar ve sosyal bir Avrupa içinverilen mücadele

Avrupa sendikal hareketisavunmada. Ayn› zamanda derin birpolitik ve ideolojik kriz içinde. Halihaz›rdasendikalar, üyelerinin acil ekonomik vetoplumsal ç›karlar›n›n savunucusu olarakoynamalar› gereken rolü yerinegetiremiyorlar. II. Dünya Savafl›sonras›n›n güçlü ve etkili sendikalhareketi, bugün kafas› kar›flm›fl ve aç›k-seçik bir vizyondan yoksun bir durumda.

Bu geliflmenin ard›nda yatan fley,toplumlar›m›z›n sürmekte olan neo-liberal dönüflümüdür. Sermayetoplumsal sözleflmeden çekildi; örgütlüeme¤e karfl› giderek yükselen birsald›rganl›k siyaseti izlemeye bafllad›.

Çokuluslu flirketlerin ve onlar›n politikhizmetkarlar›n›n yeni elde etmifl olduklar›bu konumu derinlefltirme vekurumsallaflt›rma giriflimleri bugeliflmenin önemli parçalar›d›r. Bugiriflimse esas olarak Dünya TicaretÖrgütü (DTÖ), ‹MF, Dünya Bankas› veAvrupa Birli¤i (AB) gibi bölgesel iktidar

yap›lar› arac›l›¤›yla gerçeklefltirilmifltir.Emek hareketinin karfl› karfl›ya

oldu¤u ikilem, sendikalar›n içindeharekete edecekleri ekonomik ve politikiklimin, anormal ölçülerde de¤iflmiflolmas›na karfl›n, yine ayn› sendikalar›ntoplumsal sözleflme siyasetininpeflinden koflmaya devam etmeleridir.

Yirminci yüzy›l boyunca, Bat›Avrupa’daki sendikal hareket kapitalistç›karlarla yavafl yavafl bir tür bar›flç›luzlaflma içine girdi. Sendikal hareketiniflveren örgütleriyle anlaflmaya vard›¤›1930’larda, bu uzlaflma önce Avrupa’n›nbaz› bölgelerinde, özellikle kuzeydekurumsallaflt›r›ld›. ‹kinci Dünya Savafl›sonras›nda, benzer bir süreç Bat›Avrupa’n›n tamam›nda gerçekleflti.

Emekle sermaye aras›ndaki butoplumsal sözleflme, üzerinde refahdevletinin geliflti¤i zemini oluflturdu veücretlerle çal›flma koflullar› tedriceniyilefltirildi. Toplumlar emekle sermayearas›ndaki çat›flmalar›n karakterize etti¤i

Uluslararas› Ulafl›m ‹flçileri Federasyonu (ITF) Yol Ulafl›m ‹flçileri Bölümü Baflkan Yard›mc›s› Asbjørn Wahl:

Norveç belediye ve sa¤l›kiflçileri sendikas› Fagforbundet'unyöneticisi ve ayn› zamandaNorveç’te özellefltirmeye vekurals›zlaflt›rmaya karfl› mücadeleeden “Refah Devleti ‹çin” isimli

sendikal tabanl› ulusal ittifak›nulusal koordinatörü (1990’l› y›llar›nbafllar›n üst örgütümüz Uluslararas›Ulafl›m ‹flçileri Federasyonu (ITF)Yol Ulafl›m ‹flçileri Bölümü baflkanyard›mc›s› olarak da görev yapm›fl

olan) Asbjørn Wahl, 3 Aral›k’tatemsilcilerimize ve üyelerimize“Sendikalar ve sosyal bir Avrupaiçin verilen mücadele” bafll›kl› birsunufl yapt›. Afla¤›da bu sunuflunözetini bulacaks›n›z.

20

II. Dünya Savafl›sonras›n›n güçlüve etkili sendikalhareketi, bugün

kafas› kar›flm›fl veaç›k-seçik bir

vizyondan yoksunbir durumda.

bir süreçten, bir toplumsal bar›fl, ikili veüçlü (emek, iflverenler ve devletaras›ndaki) görüflmeler ve uzlaflmapolitikalar› evresine girdiler. Bu politikarefah, ücretler ve çal›flma koflullar›aç›s›ndan önemli kazan›mlar sa¤lad›¤›için, iflçi s›n›f›n›n da kitlesel deste¤inikazand›. Sonuç olarak, emek hareketinindaha radikal ve anti-kapitalist parçalar›yavafl yavafl marjinallefltirildiler. Yanibu geliflme emek hareketinindepolitizasyonu ve ›l›ml›laflmas› vesendikal hareketin debürokratikleflmesiyle sonuçland›.

Toplumsal sözleflmenin belirleyicibir parças›, sermaye ve pazarlarüzerindeki ulusal düzenlemelerdi.Sermaye üzerindeki denetim tümülkelerde günün kural›yd›. Emeklesermaye aras›ndaki düzenlemeler ulusals›n›rlar içinde düzenli ve bar›flç›lbiçimlerde yap›l›yordu.

Uzlaflma bat› kapitalizminin 1970’l›y›llar›n bafl›ndaki derin ekonomik kriziylebirlikte yavafl yavafl eridi. Kriz kapitalistgüçleri, maliyetleri düflürmek için di¤erbirçok fleyin yan› s›ra sendikal haklara,ücretlere ve refah devletinin temellerinioluflturan kamu harcamalar›na yöneliksald›r›y› içeren sald›rgan bir konumalmaya yöneltti.

Il›ml›laflan ve depolitize olan sendikalhareket ve emek hareketi bu geliflmeile flaflk›nl›¤a sürüklendi. ‹flverenlergörüflme masalar›nda birden bire dahada düflmanca davranmayabafllam›fllard›.

Neo-liberal sald›rganl›k yirmi y›l kadarönce bafllad›¤›nda ve iflverenlertoplumsal partnerlik siyasetini tedricenortadan kald›rd›klar›nda, sendikalar›nbuna verdi¤i tek yan›t, uzlaflmasiyasetinin devam› yönündeformülasyonlar gelifltirmek oldu. Baz›sendikac›lar iflverenlere toplumsalsözleflmeye geri dönmeleri için adetayalvard›lar. Bu siyaset sendikal hareketingüçlü ulusal yaklafl›m› ile de desteklendi.

Bu politikalar›n y›k›c› sonuçlar›,sendikal hareketin egemen bölümününrefah ve çal›flma koflullar›nda ad›m ad›mgerilemeleri kabul etmesi olmufltur.Sendikalar görüflmeler yoluyla, iflin artanoranda “esneklefltirilmesini” kabuletmifllerdir.

Anlafl›lmas› gereken ilk fley,çokuluslu flirketler ve di¤er sermayeç›karlar›n›n sald›rgan siyasetleri ile kafakafaya mücadele edilmesi gerekti¤idir.

Çokuluslu flirketlerlemücadeleedebilmek için, a¤laroluflturmak ve ayn› sektördeki iflçileraras›nda hem ulusal hem de flirketlerdüzlemindeki bir iflbirli¤ini teflvik etmekgerekiyor. Yeni bir enternasyonalistsendikal ittifak›n örgütlemesi gerekenbir baflka önemli mücadele, kamuhizmetlerinin sermayeye devrilmesinekarfl› mücadelenin infla edilmesidir.Bunun anlam› da özellefltirme ilesavaflmak ve refah devleti arac›l›¤›ylaelde edilmifl olan kazan›mlar› korumakt›r.

Hareketimiz içinde bu konulardazorlu ancak arkadaflça bir iç tart›flmayaflamak zorunday›z. Bu tart›flmalartoplumsal paydafll›k siyasetininuzlaflmalar›n de¤il, özgün bir tarihselgeliflmenin ürünü oldu¤u anlay›fl›nadayanmal›d›r. Emekle sermayearas›ndaki uzlaflman›n nas›lgerçekleflti¤ini ve nas›l ortadan kalkt›¤›n›aç›klayan yeni tahlillere ihtiyac›m›z var.Halk›n mevcut geliflmeler karfl›s›ndakihoflnutsuzlu¤u ciddiye al›nmal›d›r;hoflnutsuzluklar› ve kayg›lar›politiklefltirilmeli ve bu hoflnutsuzluklar,çal›flma ve yaflama koflullar›n›düzeltmeyi hedefleyen sendikal ve s›n›ftemelli siyasal stratejilere aktar›lmal›d›r.Halk›n sa¤c› popülist partilerce seferberedilmesini engellemenin tek yolu budur.

Toplumsal sözleflme asla emekhareketinin bir amac› olarak tan›mlanm›flde¤ildir; o özgün tarihsel koflullar›n birürünüdür. Rus devriminin, bat›daki güçlüsendikal ve emek hareketinin, üçüncüdünyadaki güçlü kurtuluflhareketlerinin ve kapitalistekonomide II. Dünya Savafl›sonras›nda yaflanan uzun istikrarl›ekonomik büyüme dönemininkombinasyonu, görece istikrarl› birs›n›f uzlaflmas› dönemini mümkünk›lm›fl olan son derece özgünkoflullard›r. Çok daha elveriflsizgüç iliflkileri alt›ndaki mevcutkoflullarda, yeni bir s›n›fuzlaflmas›na, yeni bir toplumsalsözleflmeye ulaflmak tam biryan›lsamad›r.

O halde amac›m›z, toplumsalsözleflme ve refah devletini aflmakolmal›d›r. Yaln›zca neo-liberalpolitikalar›n restorasyonunuyaratan maddi önkoflullar›sarsacak denli derin bir toplumsaldönüflüm, çal›flan insanlar›nç›karlar›n› güvence alt›na alabilir.

21

Emekle sermayearas›ndakiuzlaflman›n nas›lgerçekleflti¤ini venas›l ortadankalkt›¤›n›aç›klayan yenitahlillereihtiyac›m›z var.

Asbjørn Wahl

Gerçekten öyle mi?Bir soru ile bafllayal›m. 1978’de Carter yönetimi

taraf›ndan bafllat›lan Amerikan havac›l›ksektöründeki kurals›zlaflt›rma [deregülasyonu] uçakbileti fiyatlar›n› ucuzlatt› m›? Konuyla ilgiliokuyaca¤›n›z birçok kitap, rapor ya da makale busoruya “evet” diye cevap verecektir. Liberalleflmeyanl›lar› kurals›zlaflt›rmay› kamuoyuna satarkenhep bu iddiay› öne sürüyorlar: “Ey tüketici,kurals›zlaflt›rma olmasayd› bilet fiyatlar› böyleucuzlamad›.” Bunun somut ve reddedilemez kan›t›da genellikle bir grafik ile ortaya konur:

Grafik kurals›zlaflt›rma sonras›nda fiyatlar›ndüfltü¤ünü aç›kça ortaya koyuyor.

Ne var ki bu tür e¤ilimlere uzun dönemli birperspektifle bakmak gerekir. Bu yap›ld›¤›ndaABD’de bilet fiyatlar›n›n asl›nda kurals›zlaflt›rmaöncesinde de ayn› düflüfl e¤ilimini tafl›d›¤›n›görüyoruz.

Ayn› durum ABD hava trafi¤inin gösterdi¤i art›fliçinde geçerli. Yukar›da oldu¤u gibi önce yaln›zcakurals›zlaflt›rma sonras›na bakal›m.

fiimdi de 1960’tan itibaren ABD hava trafikhacminin nas›l bir geliflme gösterdi¤ine bakal›m.

Havac›l›kta kurals›zlaflt›rma yanl›s› kitaplara,raporlara, makalelere bir bak›n. Hemen hemenhepsinin milat olarak 1978’i ald›klar›n› ve bu tarihinöncesine ait e¤ilimleri yans›tmad›klar›n›göreceksiniz.

Yukar›da yer alan grafiklerin tamam› Melvin A.Brenner Associates Inc.’nin bir raporundanal›nm›fltfl›r.

22

Kurals›zlaflt›rma hava trafi¤iniart›r›rken, bilet fiyatlar›n›afla¤›ya çekti

KARfiIATAKKemal Ülker

Hava-‹fl E¤itim Uzman›

23

ITF49/60 Borough Road, London SE1 1DR, United KingdomTel: +44 (0)20 7403 2733. E-posta: mail@itf.org.uk. Web sitesi: www.itfglobal.org

ITUC5 Boulevard du Roi Albert II, Bte 1, 1210 Brussels, BelgiumTel: +32 (0)2 224 0211. E-posta: info@ituc-csi.org. Web sitesi: www.ituc-csi.org

Uluslararas› Af Örgütü BK Seksiyonu17-25 New Inn Yard, London EC2A 3EA, United KingdomTel: +44 (0) 20 7033 1569. E-posta: shane.enright@amnesty.org.uk. Web sitesi: www.amnesty.org.uk

Tahran ve Banliyö Otobüs fiirketi ‹flçileri Sendikas› (fierkat-e Vahed), MansurOsanloo’nun b›çaklanmas› dahil, gizli polis ve hükümetin emrindeki çeteler taraf›ndandüzenlenen insanl›k d›fl› sald›r›lara ra¤men kuruldu.

Sendikan›n önderleri tutukland›. Otobüs iflçileri bu durumu protesto etti. Osanlood›fl›nda hepsi serbest b›rak›ld›.

Haziran

Aral›k

2005 Kronoloji

Sendika bir günlük grev ilan etti. Grev yetkililer taraf›ndan bast›r›ld›. 1000’den fazlaiflçi Evin Hapishanesi’nde gözalt›na al›nd›.

ITF ve ITUC küresel bir protesto günü düzenlediler. Gözalt›na al›nanlar›n ço¤u serbestb›rak›ld›.

Otobüs flirketi greve kat›lan 46 iflçiyi iflten ç›kard›.

Sendika ITF’e üye oldu.

Sendika üyeleri bir 1 May›s etkinli¤ine kat›ld›klar› için sald›r›ya u¤rad›lar.

ITF ve ITUC, ILO’ya ortak bir flikayet baflvurusunda bulundular (2508 say›l› dava).

Osanloo, Evin Hapishanesi’nden serbest b›rak›ld›.

Osanloo sivil k›yafetli polisler taraf›ndan zor kullan›larak gözalt›na al›nd›.

Osanloo, küresel protestolar›n ard›ndan yeniden serbest b›rak›ld›. Ailesi her iki olaydada büyük tutarda kefalet ödedi.

Ocak

fiubat

2006

Mart

Nisan

May›s

Temmuz

A¤ustos

Kas›m

Aral›k

Mahkeme Osanloo’ya yönetilen suçlamalar›n “ulusal güvenli¤i tehlikeye atmaya yönelikgiriflimler” oldu¤unu söyledi ancak sonraki aylarda daha baflka yasal giriflimdebulunulmad›.

Gizli polis Osanloo’yu kaç›rmaya çal›flt›, ancak bunda baflar›l› olamad›.

Osanloo, Londra’da ve Brüksel’de ITF’in ve ITUC’nin toplant›lar›na kat›ld›. Uluslararas›sendikal destek artt›. ILO, 2508 say›l› dava hakk›nda raporunu verdi.

Osanloo yeniden kaç›r›ld›. Derhal küresel protestolar bafllad›.

ITF ve ITUC, dünya çap›nda, Uluslararas› Af Örgütü taraf›ndan desteklenen bir eylemgünü düzenlediler. Tahran’da polis daha fazla say›da sendikac›y› tutuklad›. ‹brahimMadadi hapiste tutuldu.

Osanloo tutuklan›fl›ndan bu yana ilk kez ailesini gördü.

Endonezyal› sendikac›lar, sendikayla dayan›flma amac›yla Tahran’› ziyaret ettiler.Osanloo güçlü uluslararas› bask›n›n ard›ndan yap›lmas› uzun süredir gecikmifl olangöz ameliyat›n› oldu, ancak birkaç gün içinde Evin Hapishanesi’ne geri gönderildi.Osanloo ve Madadi’nin ald›klar› cezalar aç›kland›.

fiubat

May›s

2007

Haziran

Temmuz

A¤ustos

Eylül

Ekim

24

BU ADAM K‹MD‹R?Ad› Mansur Osanloo, Tahran Otobüs ‹flçileri

Sendikas›’n›n önderi ve onun hapishaneden serbestb›rak›lmas›n› sa¤lamay› amaçlayan uluslararas› birkampanyan›n oda¤›.

NEDEN HAPSE ATILDI?Osanloo, 2007 y›l›n›n Ekim ay›nda, ‹ran’›n ulusal güvenli¤ini tehlikeye

att›¤›n› ve rejimi elefltirdi¤ini öne süren düzmece suçlamalarla befl y›lhapse mahkûm oldu. Bununla birlikte onun hedef olarak seçilmesiningerçek nedeni, hükümet taraf›ndan kontrol edilen de¤il, özgür bir sendikan›nüyesi olmas›yd›.

NE KADAR ZAMANDIR HAP‹STE?Sendikan›n 2005 y›l›n›n Haziran ay›nda kurulmas›ndan bu yana, üç kez

tutukland› ve kötü bir üne sahip olan Evin Hapishanesi’nde, d›flar›daoldu¤undan çok daha fazla zaman geçirdi.

ONA YARDIM ETMEK ‹Ç‹N NE YAPILDI?Üye sendikalar› taraf›ndan desteklenen ITF (Uluslararas› Tafl›mac›l›k

‹flçileri Federasyonu) ve ITUC (Uluslararas› Sendika Konfederasyonu)Osanloo’yu desteklemek için aral›ks›z olarak kampanya yürüttüler.Protestolar›n› ‹ranl› yetkililere ve Uluslararas› Çal›flma Örgütü’ne (ILO)tafl›d›lar ve bütün dünyada ‹ran elçilikleri önünde gösteriler düzenlediler.

ULUSLARARASI AF ÖRGÜTÜ KAMPANYADA YER ALIYORMU?

Evet. Af Örgütü Oslanloo’yu yaln›zca sendikal haklar›n› kulland›¤› içinal›koyulan bir düflünce suçlusu olarak kabul etmektedir. Örgüt bu davaüzerinde ve daha genifl olarak ‹ran’da insan haklar›n›n savunulmas›konusunda, ITF’le yak›n iflbirli¤i içinde çal›fl›yor.

PEK‹ YA ILO?ILO’nun Örgütlenme Özgürlü¤ü Komitesi, ITF ve ITUC taraf›ndan yap›lan

ortak flikayet baflvurusunu onaylad› ve ‹ran Hükümetini, Oslanloo’yayöneltilen suçlamalar› geri almaya ve sendikal haklar› tam olarak tan›mayaça¤›rd›.

‹RAN HÜKÜMET‹N‹N TEPK‹S‹ NE OLDU?Dünya çap›nda kamuoyunu görmezlikten gelmeyi sürdürüyorlar.

BU MÜNFER‹T B‹R DURUM MU?Hay›r. Kuzey Irak’ta bir sendika aktivisti olan Mahmut Salehi, 2004

y›l›nda, 1 May›s’ta bildiri da¤›tt›¤› için befl y›l hapse mahkûm olurken,Osanloo’nun yard›mc›s› ‹brahim Madadi iki y›l hapse mahkûm oldu. K›sabir süre önce bir baflka aktivist, Mecit Hamidi, Sanandaj’da maskeliadamlar taraf›ndan vuruldu.

25

26

‹RANLI ‹fiÇ‹LER KOfiULLARINDAN MEMNUNLAR MI?Hay›r ve hükümet eliyle kurulmufl olan çal›flma birliklerinin kendi

ç›karlar›n› temsil etti¤ine inanm›yorlar. Geçti¤imiz aylarda gerek ö¤retmenler,otomobil iflçileri, fleker iflçileri ve Tahran metro sistemi iflçileri gerekse dekad›nlar ve iflsizler, hepsi protestolar düzenlediler.

OSANLOO ‹LE ‹LG‹L‹ EN SON HABERLER NELER?Serbest b›rak›lmas› için çok büyük bir kampanya sürdürülüyor. Ekim

ay›nda, aylarca yap›lan uluslararas› bask›n›n ard›ndan, nihayet, kendisineyap›lan kötü muameleden kaynaklanan optikal sorunlar için acil t›bbi tedavigördü.

AMEL‹YAT BAfiARILI OLDU MU?Öyle oldu¤u umuluyor ancak sa¤l›¤›na kavuflabilmesi için üç aya ihtiyac›

oldu¤u yolundaki t›bbi tavsiyeye ra¤men, bir hafta içinde hapishaneyegeri gönderilmesi emredildi¤i için, bu teyit edilemiyor.

BEN NE YAPAB‹L‹R‹M?Bunlar bir birey ya da bir örgütün üyesi olarak yapabilece¤iniz baz›

fleyler.• www.freeosanloo.org adresini ziyaret edin ve konuyla ilgili daha

fazla bilgi edinin. Orada Özgürlük Gelecek bafll›kl› filmimiziizleyebilirsiniz ve di¤er kampanya malzemelerini bulabilirsiniz.

• ITF, Uluslararas› Af Örgütü ve LabourStart taraf›ndan haz›rlanm›flolan dilekçeleri imzalay›n. Ayn› zamanda ‹ran hükümetine deyazabilirsiniz.

• Bir Osanloo’ya Özgürlük rozeti tak›n. Rozeti ITF’ten temin edebilirsiniz.• Seçim bölgenizin milletvekiline lobi yap›n.• Bir örgütün üyesiyseniz, bir toplant› düzenleyebilirsiniz ve

örgütünüzün dergisinde (ITF’ten ücretsiz olarak temin edebilece¤iniz)bir makale yay›nlayabilirsiniz.

• Ve elbette dava hakk›nda konuflarak ve bildiri da¤›tarak konuylailgili daha fazla insan›n bilgilenmesini sa¤layabilirsiniz.

ITF VE ITUC NED‹R?Bunlar iki küresel sendikal örgüttür. ITUC ulusal iflçi sendikas›

merkezlerinin bir forumuyken, ITF, otobüs iflçileri sendikalar› dahil, dünyaçap›nda ulaflt›rma iflçilerini temsil etmektedir.

ULUSLARARASI AF ÖRGÜTÜ NED‹R?‹nsan haklar›n› savunan bir örgüttür.Mansur Osanloo hakk›nda daha fazla sorunuz varsa ve ‹ranl› iflçilerin

bir sendikaya üye olmalar› hakk›n› savunmak istiyorsan›z bkzwww.freeosanloo.org

Orada çeflitli dillerde filmi, dilekçeleri ve di¤er kampanya malzemelerinibulacaks›n›z.

2001 krizi Türkiye’de bölüflüm iliflkileriüzerinde dramatik bir etki yaratt›. AKPiktidar› döneminde bütün zaaflar›nara¤men bir ekonomik toparlanma yafland›ancak bölüflüm iliflkileri aç›s›ndan“normale dönüfl” söz konusu olmad›, hattabaz› göstergeler aç›s›ndan bu 5 y›ll›kdönemde geliflmeler iflçi s›n›f› ileköylülü¤ün aleyhine seyretti.

TU‹K’in (Türkiye ‹statistik Kurumu)‹malat Sanayi Üretiminde Çal›flan KifliBafl›na Reel Kazanç Endeksi bu durumun

nicel kan›tlar›ndan birini ortaya koyuyor.

Buna göre 1997 y›l›nda 100 olan reel

ücret endeksi 2002 y›l›nda (ayn› zamanda

AKP’nin iktidar oldu¤u y›l) 88’e indi. 2006

sonu itibariyle ise endeks 86’ya gerilemifl

durumda. Bu çal›flanlar›n krizden 5 y›l

sonra bile “enflasyona ezdirildi¤i”

anlam›na geliyor. 2002 y›l› 100 kabul

edildi¤inde imalat sanayinde iflçilerin reel

gelirlerinin yüzde 2,3 oran›nda azald›¤›

ortaya ç›k›yor.

27

AKP iktidar› ilk 5y›l›nda 2001 kriziile emekçis›n›flar›n göreli vemutlak anlamdagerileyenkonumlar› içinehapsetmektebaflar›l› oldu.THY’de grevaflamas›nagelinmifl olmas› bu“güzel” tabloyubozan birdurumdu ve bunedenle medyaTHYçal›flanlar›n›n 6y›ll›k kay›plar›n›geri almayayönelik çabalar›nakarfl› muazzam birsald›r› kampanyas›düzenledi.

Reel ücretlerin seyri ve ba¤›tlad›¤›m›z T‹S

Yukar›daki tabloda yer alan reelücretlerin “imalat sanayinde çal›flan kiflibafl›na” tan›mland›¤›n› bir kez dahahat›rlatal›m. E¤er saat bafl›na reel ücretlerialsayd›k, 2002-2006 aras›nda yüzde 3'lükbir art›fl saptam›fl olacakt›k; ancak, budüzey, 1998'in hâlâ yüzde 7 gerisindekalmaktad›r. ‹malat sanayinde ücretlerinkatma de¤er içindeki pay›na bakacakolursak, hangi ücret tan›m›n› al›rsak alal›m,AKP iktidar› alt›nda da dramatik birbozulma oldu¤unu görürüz. Reelücretlerin üç afla¤›/befl yukar›de¤iflmedi¤i AKP y›llar›nda emek verimiyüzde 30 dolaylar›nda yükselmifltir. Buda, iflçilerin yaratt›klar› katma de¤erdenald›klar› pay›n çarp›c› boyutta afl›nm›flolmas› anlam›na geliyor. ‹malat sanayiningeneli için geçerli olan bu e¤ilim THY veTeknik A.fi. özelinde de geçerlidir.

Ayr›ca reel ücretlerde yaflanangerilemenin boyutlar›n› tam anlam›yla

de¤erlendirebilmek için büyüme ve kiflibafl›na milli gelir art›fl›n› da mutlaka gözönünde bulundurmak gerekiyor. Buyap›ld›¤›nda AKP iktidar› dönemindeyaflanm›fl olan yüzde 25’in üzerindekibüyüme çal›flanlara hiçbir biçimdeyans›mam›flt›r. Di¤er bir deyiflle ekonomibüyümüfl ve bölüflüm iliflkileri çal›flanlaraleyhine daha da bozulmufltur. Büyümedikkate al›nd›¤›nda AKP iktidar› alt›ndaücret geliri elde edenlerin al›m gücü göreliolarak yüzde 22 oran›nda düflmüfltür.

AKP iktidar› ilk 5 y›l›nda 2001 krizi ileemekçi s›n›flar›n göreli ve mutlak anlamdagerileyen konumlar› içine hapsetmektebaflar›l› oldu. THY’de grev aflamas›nagelinmifl olmas› bu “güzel” tabloyu bozanbir durumdu ve bu nedenle medya THYçal›flanlar›n›n 6 y›ll›k kay›plar›n› geri almayayönelik çabalar›na karfl› muazzam birsald›r› kampanyas› düzenledi.

Y›l Çal›flan bafl›na Kifli bafl›na sabit fiyatlarla Göreli reelreel ücret GSY‹H endeksi ücret endeksi

2002 100.0 100.0 100.0

2003 93.2 104.2 89.4

2004 94.3 111.8 84.4

2005 96.6 119.6 80.7

2006 97.7 125.4 77.9

Kemal ÜlkerHava-‹fl E¤itim Uzman›

28

Türk-‹flKonfederasyonu’nun20. Genel Kurulu 6-10Aral›k 2007 tarihindeAnkara’da yap›ld›.Genel kurulun ilk günükonuflan BaflbakanErdo¤an, emekçidüflman› politikalar›n›sürdürür, halk›nbirikimi kamukurumlar›n› bir birsatarken,konuflmas›nda s›kl›kla“ iflçi dostu birhükümet” olduklar›n›iddia etti.Genel Baflkan› Salih

K›l›ç ise aç›l›fl konuflmas›nda, gelir da¤›l›m›ndakieflitsizliklere, özellefltirme ve 4/C uygulamalar›nade¤indi.

K›l›ç, k›dem tazminat› haklar›na dokunulmas› halindegenel greve gideceklerini belirtti.

Genel Kurulun son günü yap›lan seçimlersonucunda, TÜRK-‹fi Genel Baflkanl›¤›na TÜRK-‹fiGenel Sekreteri ve Tes-‹fl Sendikas› Genel Baflkan›Mustafa Kumlu seçildi.

20. Ola¤an Genel Kurul sonunda TÜRK-‹fi’in yeniYönetim Kurulu flu flekilde belirlendi:

Genel Baflkan Mustafa Kumlu (Tes-‹fl Sendikas›Genel Baflkan›)

Genel Sekreter Mustafa Türkel (Tekg›da-‹fl Sendikas›Genel Baflkan›)

Genel Mali Sekreter Ergün Atalay (Demiryol-‹flSendikas› Genel Baflkan›)

Genel E¤itim Sekreteri Nihat Yurdakul (Belediye-‹flSendikas› Genel Baflkan›)

Genel Teflkilatland›rma Sekreteri Pevrul Kavlak (TürkMetal Sendikas› Gen. Bafl.Yard.)

Afla¤›da Türk-‹fl 20. Genel Kurulu’nda konuflanHava-‹fl Sendikas› Genel Baflkan› Atilay Ayçin’inkonuflmas›n›n özetini bulacaks›n›z.

Türk-‹fl 20. Genel Kurulu yap›ld›

Türk-‹fl Genel Baflkan› Mustafa Kumlu

Kazan›lm›fl haklar›m›za el uzatt›rmay›z!“‹cra makam› olan politikac›lara

a¤lama makam› gibi davranmay›n”demifltik. “Biz de onlar›n yapt›¤›n›yapmayal›m” demifltik. O gün ayaktaalk›fllarla karfl›lanan bu gününbaflbakan›yla ilgili laf etti¤imde delegearkadafllar›m beni yuhlama gafletindebulunmufltu.

Dün baflkan›n geliflini özellikle izledim,merak ediyordum; 4 y›l önce burayagelip, parma¤›n› gözümüzün içine sokan

baflbakana 4 y›l sonra nas›l bir karfl›lamayapaca¤›z.

Sizi kutluyorum, o baflbakan›n yerindeolsayd›m o alk›fllardan sonra konuflmay›de¤il, buray› terk etmeyi ye¤lerdim.

Ama onlar her fleye al›flm›fl, onlar iflinegeleni duyar, ifline gelmeyeni duymaz.Üç maymunu en iyi oynayanlarsiyasilerdir. Ancak bizim onlardanfark›m›z olmal›. Yeter ki gücümüzünfark›na var›p, ne zaman kullanaca¤›m›z›

bilelim. Ama yapam›yoruz flurada “Apartisi, B partisi” desem, farkl› eller kalkar.

Ama soruyorum benim sevgili iflçiarkadafllar›m -saç›n›n rengi, ›rk›, dili, dinibeni ilgilendirmez- soruyorum sermayeninpartisinde kürek çekmenin sana, banane faydas› var.

E¤er bu do¤ru bir yöntem olsayd›bugün iflsizlik fonunun nerelereharcand›¤›n›, iflten at›lmalardakihaks›zl›klar›, özelefltirmenin bitirdi¤isendikalar› konuflmazd›k, Türkiyesiyasetine yön verecek politikalar›tart›fl›rd›k.

Neo-liberal politikalar›n belirlemifloldu¤u yöntemlerle bizi bitirmeye çal›flanABD emperyalizmine, Avrupa birli¤ikölelerine yüreklilikle “hay›r” derdik amabiz hiçbir zaman ortak hareket edemedik.

Özellefltirme konusunda her sendikafarkl› fleyler söyledi. 89 y›l›nda Türk-‹flBaflkanlar Kurulu’nda özellefltirmeye karfl›ç›k›lmas› gerekti¤ini söyledi¤imde, beniy›k›lan duvarlar›n alt›nda kalm›fl birdüflüncenin sahibi olarak gördüler.Özellefltirme, “ça¤dafllaflma” dediler.Bugün geldi¤imiz yer ortada.Özellefltirmeye y›llarca sesiz kalan ves›n›f› kaderine teslim eden anlay›fl› kabuletmiyorum.

‹lk Türk-‹fl genel kurullar›nda 30 dk.konufluyorduk flimdi 15 dk konufluyoruz.Sürenin azalabilmesi için sorunlar›nçözülmüfl olmas› gerek, oysa ki sorunlarartt› konuflma süremiz k›sald›.

Arkadafllar biz böyle düflünürsek bizibaflkas›n›n bitirmesine gerek yok, bizzaten kendimizi bitiriyoruz.

Diyorlar ki “asgari ücreti flu kadarartt›rd›k”. Sen bunu, burada söylüyorsanay›pt›r bu ay›p. Oransal olarak yüzde 500art›rsan, 120 milyonu 480 milyon yapsanne yazar, yoksulluk, açl›k s›n›r› ne kadard›rbu ülkede.

Oransal art›fltan de¤il, reel al›mgücünden söz et bana.

Sorunlarda ortaklaflamayan çözümpolitikalar›nda da ortaklaflamaz. Van’daki belediye iflçisinin yüre¤i yan›yorsa,benim de yüre¤im yanmal›. Onu kendisorunumuz olarak görmedi¤imiz sürecebizler sendikac›l›¤›n temel görevleriniyerine getiremeyiz.

Baflbakan Türkiye’de siyasetyapman›n yalan söyleme sanat› oldu¤unubiliyor ve o kadar güzel yalan söylüyor okadar pembe tablolar çiziyor ki.

Onun için arkadafllar; önce bizlerinkendisine gelmesi gerek. Hiçbirarkadafl›m›n siyasi tercihine kar›flmam.Sizinle ayr› alanlarda olabiliriz ama bizsendikac›y›z.

‹flçi s›n›f› sendikac›s›y›z ve bu ifliiflçilere yak›fl›r flekilde yapmal›y›z. ‹flçiyera¤men yap›lan toplu sözleflme, iflçiyera¤men yap›lan genel kurul do¤rude¤ildir.

89’da Türk-‹fl yönetiminin belirlenmeflekli ayn›yd›, 2007’de de ayn›. Paranvarsa yönetimdesin… Üye say›s›itibariyle, güçlüysen yönetimdesin...Y›llard›r izlenen yöntem sendikalar›nüye say›lar› ve kasalar›ndaki paramiktar›yla efl anlaml›yd›.

Gariptir, bu yöntem y›llard›r süregelmiflolmas›na ra¤men ve bugünkü Türk-‹flYönetimini oluflturan yöneticiler de buyöntemle seçilmifl olmalar›na ra¤men halahepimizin ortak özlemi güçlü ve sayg›nbir Türk-‹fl’i yaratmak.

Kendi ifl kolu sorunlar›n› çözmek içinTürk-‹fl yönetiminde yer almay› do¤rubulan anlay›fllara, “biz küçük sendikalar(Deri-‹fl, tümTis, Hava-‹fl, denizciler bas›nvb gibi..) ne yapmal›y›z?” fleklinde hakl›bir soru sorma hakk›m›z do¤ar.

“Ve y›lard›r Türk-‹fl yönetiminde görevalm›fl ve bugün de büyük sendikalarlagüçlü Türk-‹fl’i yaratmak için yeniden adayolma hakk›n› kendinizde buluyorsan›z vey›llard›r izlenen büyük sendikalardanoluflturulan yönetim anlay›fl› do¤ruysabunca y›ld›r ne yapt›n›z?” diye sorusormam›z yanl›fl olmasa gerek.

Bu nedenledir ki, yanl›fll›¤› tescilli buyöntem terk edilmelidir. 20. Türk-‹fl GenelKurul’u bu anlay›fl üzerine infla edildi¤isürece sonuçlar› aç›s›ndan Türkiye iflçis›n›f›n›n beklentilerine yan›t verebilecekbir sonuç ç›karmayacakt›r.

Yan›laca¤›m› düflünmüyorum.Tecrübem ve genel kurul süresince tan›kolduklar›m beni böyle düflündürüyor.Bizler buradan, Hak-‹fl Genel kurulundayapm›fl oldu¤u konuflmas›nda, “dik duransivil toplum örgütlerini görmek istiyorum”diyen baflbakan ve yandafllar›nakazan›lm›fl haklar›m›za el uzat›lmas›durumunda tüm gücümüzle K›z›layMeydan›’n› iflgal ederek, ABD ve Avrupabirli¤i iliflkilerinde boynu büküklerioynayanlara nas›l dik durulmas›gerekti¤ini göstermeliyiz.

29

Sorunlardaortaklaflamayançözümpolitikalar›nda daortaklaflamaz.Van’daki belediyeiflçisinin yüre¤iyan›yorsa, benimde yüre¤imyanmal›. Onukendi sorunumuzolarakgörmedi¤imizsürece bizlersendikac›l›¤›ntemel görevleriniyerine getiremeyiz.

30

Uçucu personeleiliflkin olarak SHT

6A-50 (UçucuEkip Uçufl Görev

ve DinlenmeSüreleri ileUygulama

Esaslar› Talimat›)üst üste birçok kez

ticari kayg›lar vebask›lar alt›ndade¤ifltirilmifltir.

2008’e girerken sektöründurumu ve olas›l›klar

Ulaflt›rma Bakan›n›n, di¤er hükümetyetkililerinin, çeflitli havac›l›k flirketlerininüst düzey yöneticilerinin ve kerametikendinden menkul birçok havac›l›k“uzman›n›n” söylediklerine, yazd›klar›nabakt›¤›n›zda Türkiye’de havayolutafl›mac›l›¤›ndan durumunun çok parlakoldu¤u izlenimine kap›lmaman›z eldede¤il. Çizilen bu pembe tablonun merkezitezi ise sektörde son y›llarda yaflanmaktaolan h›zl› büyüme süreci.

2003 y›l› sonunda al›nan baz› kararlarile özel havayolu iflletmelerine iç hatlardauçabilme hakk›n›n verilmesi ve baz›vergilerde indirime gidilmesi sonucundaözellikle iç hatlarda h›zl› bir büyümeyafland›¤› ve bu h›zl› büyümenin sektörünbir çok ay›b›n›n üzerine örttü¤ü birgerçektir. Ne var ki büyüme sürecininayn› h›zla, kesintisiz bir biçimde devamedece¤ini varsaymak ve sektörün yap›salve uzun dönemli sorunlar›n› göz ard›etmek çok yanl›fl bir tutum olacakt›r.

“Otorite” bofllu¤uSanayileflmifl ülkelerde sivil havac›l›k

faaliyetlerini düzenleyen, kural koyan, bukurallar›n uygulanmas›n› denetleyen, idarive mali aç›dan özerk sivil havac›l›kotoriteleri sektörün bel kemi¤iniolufltururlar. Hava-‹fl olarak yüzlerce kezsöyledi¤imiz gibi Türkiye’de bu göreviyerine getirdi¤i varsay›lan Sivil Havac›l›kGenel Müdürlü¤ü (SHGM) geliflmifldünyadaki örneklerinin nitelik ve nicelikaç›s›ndan sahip oldu¤u özellikleritafl›mamaktad›r. Bu da havac›l›kgüvenli¤ini ve emniyetini tehdit eden çokciddi bir zaaft›r. Hatta bir ad›m daha ilerigiderek Türk sivil havac›l›¤›n›n sa¤l›kl›gelifliminde önemli sorunun bu oldu¤unusöylemek gerekir.

AB ile yap›lan uyum görüflmeleriparalelinde ç›kar›lan 5431 say›l› kanunlaSHGM’de çal›flan personelin nitelik venicelik aç›s›ndan iyilefltirilmesihedeflenmifltir ve bu kuflkusuz ileriye

do¤ru at›lm›fl olumlu bir ad›md›r. Amayaln›zca bir ad›md›r. ‹htiyac›n gerçekanlamda karfl›lanmas› ve var olan temelsorunlar›n çözülmesi için yeterli olmaktançok uzakt›r.

Bir yamal› bohça: SHT 6A-50Sivil havac›l›k faaliyetlerini düzenleyen

mevzuat alan›nda JAA’ya tam üyelik ileilgili yükümlülükler nedeniyle yenidüzenleme çal›flmalar› bafllat›lm›fl, ancakbu konuda ilkeli ve planl› bir tutumal›nmad›¤› için ortaya bir yamal› bohçaç›km›flt›r. Örne¤in uçucu personele iliflkinolarak SHT 6A-50 (Uçucu Ekip UçuflGörev ve Dinlenme Süreleri ile UygulamaEsaslar› Talimat›) üst üste birçok kezticari kayg›lar ve bask›lar alt›ndade¤ifltirilmifl ve bu konudaki evrenselnormlar bir k›sm› d›flar›da b›rak›larak, birk›sm› deforme edilerek, bir k›sm› daolmas› gerekti¤i gibi kabul edilmifltir vebu yap›l›rken önce sosyal diyaloga önemveriliyormufl izlenimi verilmifl fakat dahasonra havayolu flirketlerinin bask›s›ylasektörde yetkili tek sendika olan Hava-‹fl süreçten büsbütün d›fllanm›flt›r.

Buna ek olarak sektörde çal›flanpersonelin çal›flma koflullar›n› ve haklar›n›belirleyen hava ifl kanununun henüzç›kmam›fl olmas› çok önemli sorunlarave hak kay›plar›na yol açmaktad›r.

Plans›z büyümenin yol açt›¤› sorunlarSektör son y›llarda h›zl› ama ayn›

zamanda plans›z bir biçimdebüyümektedir. Ülkemizde yaln›zcahavac›l›k sektörünün de¤il, genel olarakulaflt›rma sektörünün geliflimi ne yaz›k kistratejik bir plan çerçevesindeyürütülmemektedir. Sanayileflmiflülkelerde gelece¤e dönük yat›r›mlar vefarkl› tafl›mac›l›k modlar›n›n geliflimsüreçleri uzun vadeli olarak haz›rlananstratejik planlarla belirlenmektedir.Örne¤in havac›l›k sektöründe plans›zl›kciddi bir tasarruf a盤› ve kaynak ihtiyac›

olan ülkemizde bir dönem bütünüyle keyfibiçimde izlenen “Her ‹l’e Bir Havaalan›”politikas› çok büyük bir israfa yol açm›flt›r.Ve bugün hâlâ bu çarp›kl›k ve yaratt›¤›sorunlar sürmektedir.

Türkiye’de havac›l›k sektörünün enönemli zaaflar›ndan biri yetersiz sermayeyap›s› ve istikrars›z bir iflletme ortam› olançok say›da flirketin bulunmas› ve yeterlimali denetimin olmamas›d›r. 1985 y›l›ndanbugüne kadar 28 havayolu flirketinin iflasetmifl olmas› bunun en aç›k kan›t›d›r. Buiflas hem Türkiye sivil havac›l›¤›n›n itibar›n›zedelemekte, hem de muazzam bir ulusalkaynak israf›na yol açmaktad›r. Kuflkusuzbu flirketlerde çal›flan ve iflini kaybedeniflçiler ve aileleri yine en a¤›r s›k›nt›y›yaflayan taraf olmaktad›r.

Sektörün en önemli eksiklerinden biride havayolu flirketlerinin ve yer hizmetlerialan›nda faaliyet gösteren havac›l›kflirketlerinin sendikalaflmaya karfl›düflmanca bir tav›r içinde olmalar›,çal›flanlar›n›n Anayasa’dan kaynaklananörgütlenme hak ve özgürlüklerine sayg›duymamalar›d›r. Sendikan›n dengeleyicirolünün olmad›¤› bir ortamda iflverenlerve flirket yöneticileri k›sa vadeli ticariç›karlar ad›na güvenli¤i tehlikeye atacakuygulamalara çok daha kolay bir biçimdebaflvurmaktad›rlar.

Sektördeki h›zl› ve plans›z büyümesürecinde var olan nitelikli insan kayna¤›a盤› artt›rm›flt›r. Bunun sendikam›z›nörgütlü oldu¤u Türk Hava Yollar›’nda(THY) personel üzerine nas›l afl›r› yük vesorumluluk yüklendi¤ini yak›ndanbiliyoruz. Bu yük bir aflamada o derecetafl›namaz bir hale geldi ki, THY’deçal›flan uçucu personel iki y›l önce birgünlük uçmama eylemi düzenlemeninefli¤ine geldiler.

Sektöre personel yetifltiren e¤itimkurumlar› da bu ortamda haz›rl›ks›zyakalanm›flt›r ve daha da önemlisi talebik›sa vadede karfl›layacak alt yap›ya sahipde¤ildir. Bu havayolu iflletmelerini niteli¤ebakmaks›z›n personel istihdam etmeyeitmifltir. Uçufl okullar› alan›nda sektöregirifl flartlar› afl›r› derecede kolayd›r vehenüz gerçek anlamda bir sivil havac›l›kotoritesi olmaktan çok uzak olan SHGMbu kurulufllar› denetleyememektedir. Bu

durumun havac›l›kgüvenli¤ini veemniyetini olumsuzyönde etkiledi¤iaç›kt›r. Plans›zbüyümeyi “Amancan›m büyüyoruz yasen ona bak,”anlay›fl›yla mazurgöstermek kabuledilemez. Evet, birbüyüme sözkonusudur amayaflanan bu h›zl›büyümenin etkinli¤ikonusunda ciddiendifleler vard›r.Kurumlar aras›eflgüdüm vekoordinasyonunolmamas› plans›zl›¤›nen önemligöstergelerindenbiridir.

Ülkemizdehavaalan› standartlar› ve altyap›yetersizli¤i de sektörün en önemlisorunlar› aras›nda yer almaktad›r.Havaalanlar›n›n bir bölümü genifl gövdeliuçaklar ile sefer yap›lmas›na uygunde¤ildir. Geliflmifl ülkelerden farkl› olarakülkemizde havaalan›-çevre etkileflimi ileilgili yap›lm›fl herhangi bir yasaldüzenleme de bulunmamaktad›r.

Daha fazla liberalleflme = yabanc›laflmaAB havayolu tafl›mac›l›¤›ndaki h›zl›

bir biçimde liberallefltirmekte ve Türkiye’yide bu sürecin içine bütünüyle almakistemektedir. Avrupa Komisyonu bukonuda hükümete bir çok kez “telkin”debulunmufltur. Hükümet yerli havayoluflirketlerinin yürüttükleri lobi faaliyetinekulak vermifl ve Türk sivil havac›l›¤›n›nalt yap›s› serbest rekabete henüz haz›rolmad›¤›ndan Komisyondan gelen buyöndeki talepleri, “Havac›l›k sektöründebütünleflmeyi daha ileride, Türkiye AB’yetam üye olunca gerçeklefltirece¤iz,”diyerek karfl›lam›flt›r. Bu tutumunsürdürülmemesi durumunda sektörünk›sa zamanda Avrupal› dev havayoluflirketlerinin kontrolü alt›na girece¤i aç›kt›r.

31

Sektördeki h›zl› veplans›z büyümesürecinde var olannitelikli insankayna¤› a盤›artt›rm›flt›r.Sendikam›z›nörgütlü oldu¤uTHY’de personelenas›l afl›r› yük vesorumlulukyüklendi¤iniyak›ndan biliyoruz.

Özelikle 22 Temmuz seçimleriöncesinde muhalefetin BaflbakanErdo¤an'› ve denizcilikle meflgul akraba,dost çevresini hedef alan "gemicik"ironisiyle gündeme gelen Türkiye gemiinfla sektörü, h›zl› bir hareketlilik içinde. Tüm üretim organizasyonlar›nda görülende¤iflim, gemi infla sektörünü de etkiliyorve di¤er sanayi kollar›nda oldu¤u gibigemi infla sanayiinde de, geri ve riskliteknolojilerle gerçeklefltirilen üretimsüreçleri ba¤›ml› ülkelere dayat›l›yor.Emperyalist ülkeler menfleili büyüktekeller, yüksek teknolojili üretimin bilgive donan›m›n› elinde bulundururken, eskibiçimlerle üretimi "uzmanlaflma" ad›alt›nda parçalayarak ba¤›ml› ülkelerdesürdürüyor. Ba¤›ml› ülkeler, maliyetleridüflürerek birbiriyle rekabet etmeyezorlan›yor ve "en düflük maliyetle" üretimçabas›; öncelikle emek gücünüucuzlatarak, ifl güvenli¤i baflta olmaküzere iflçi haklar› kapsam›ndaki tümuygulamalar› rafa kald›r›yor.

Türkiye gibi ülkeler, tekellerle ortakl›k,teflvik, yat›r›m, yeni alanlar açma ve emekgücünü daha da ucuzlatma yolundabirbirleriyle yar›fl›yorlar. Türkiyehükümetleri ve iflverenler de, artan talepnedeniyle parlak bir pazar olarak görünengemi infla sektöründe "etkin bir oyuncu"olmak ve yabanc› sermayeli tersaneyat›r›mlar›n› Türkiye’ye çekmek için,heyecanl› bir seferberlik yürütüyor.

2004 bahar›nda, “Dünyada yüz y›ldabir daha yakalanamayacak büyük bir

gemi talebi ile karfl› karfl›yay›z. Pazaryeni yat›r›mlar için müsait. Bu talebinTuzla tersaneler bölgesindekarfl›lanmas›n›n imkan› yok. Konuyuola¤anüstü bir boyutta ele al›yoruz.Olabildi¤ince h›zl› hareket ediyoruz”diyen, dönemin Tersaneler Genel MüdürüSami Kabafl'›n heyecan›, gemisanayicileri için "f›rsatlarla dolu birdönem"in müjdecisi olarak alg›lanabilir.Ama bu hummal› rekabet çabas›, tersaneiflçileri için; zaten hiçbir zaman güvenlikoflullarda yürütemedikleri ifllerini, dahayo¤un, teknik aksakl›klara veyorgunluktan kaynakl› dikkatsizlikleredaha aç›k, dolay›s›yla çok daha risklikoflullarda sürdürmeleri anlam›na geliyor.Türkiye'nin en önemli özel sektörtersanesi olan Tuzla Tersanesi de, sonaylarda çok büyük bir art›fl gösteren iflçiölümleriyle bu tabloyu özetliyor.

Kaza de¤il cinayet!Tuzla Tersanesi'nde, teknik personel

de dahil, 25 bini aflk›n iflçi çal›fl›yor.Bunlar›n içinde kadrolu ve sendikal›iflçilerin oran› yüzde 5 civar›nda.Tersanede D‹SK'e ba¤l› Limter-‹fl ve Türk‹fl'e ba¤l› Dok Gemi ‹fl sendikalar› örgütlü.Geriye kalan 20 bini aflk›n iflçi, hiçbirsosyal güvenceye sahip olmayan tafleroniflçileri.

Tuzla Tersanesi'nin, bas›na yeterinceyans›masa da en tipik özelliklerinden biriölümlü ifl kazalar›. Tersane iflçilerininanlatt›klar›na ve Limter ‹fl Sendikas›’n›n

32

Patlama, iskeledendüflme, elektrikçarpmas›, a¤›ryükün alt›ndakalma, ambar

kapaklar› aras›ndas›k›flma gibi

nedenlerletersanede aydaortalama 1 iflçi

hayat›n›kaybediyor ve bu

say› giderekyükseliyor. 5 Eylül

- 19 Kas›mtarihleri

aras›ndaki 2.5ayda yaflanan 8

ölümlü "kaza" buyükseliflin kan›t›.

‹flveren en basit güvenlik önlemlerini almad›¤› içinTuzla tersanelerinde cinayet gibi kazalarda iflçiler ölüyor

sözlerine kulak verilirse bunlar›n bir"kaza"dan daha çok "cinayet"ebenzedi¤ini söylemek abart› olmaz.Patlama, iskeleden düflme, elektrikçarpmas›, a¤›r yükün alt›nda kalma,ambar kapaklar› aras›nda s›k›flma gibinedenlerle tersanede ayda ortalama 1iflçi hayat›n› kaybediyor ve bu say›giderek yükseliyor. 5 Eylül - 19 Kas›mtarihleri aras›ndaki 2.5 ayda yaflanan 8ölümlü "kaza" bu yükseliflin kan›t›.

‹flçiler ifl kazalar›ndan ve ölümlerden,gerekli önlemleri almayan iflverenlerisorumlu tutuyor. Limter-‹fl Genel Baflkan›Cem Dinç, tafleronlu¤un yayg›n olmas›n›nkurals›z - kay›ts›z çal›flmay› art›rd›¤›na,bu koflularda ifl güvenli¤inin çok önemsizbir ayr›nt›ym›fl gibi görüldü¤ünü ve yinetafleron faaliyetleri nedeniyle birçok ölümvakas› bilgisinin de kendilerineulaflmad›¤›n› söylüyor.

Ölümlerin nedeni basit güvenlikönlemlerinin al›nmamas›

Ölümlerin nedenleri genellikledikkatsizlik, kötü malzeme kullan›m›,makine bak›mlar›n›n yap›lmamas› vebaret, eldiven gibi en temel ve ucuzgüvenlik önlemlerinin bileal›nmamas›ndan kaynaklan›yor. Tafleronfirmalar hiçbir e¤itime tabi tutmad›klar›iflçileri, bir tak›m beylik uyar›larla iflekofluyor. ‹flçiler, paramparça olmufl veifllevini yitirmifl eldivenlerle ve baretsizçal›fl›yorlar. Sonra bafllar›na gelenin"kaza", bu kazan›n sorumlusunun dakendi "dikkatsizlikleri" oldu¤u söyleniyor.Güvenlik önlemlerinin yetersizli¤i gibibirincil nedenlerin yan› s›ra dikkatsizlikve ihmal de gerçekten önemli bir kazanedeni Tuzla'da. Ama ortalamas› 12 saatolan ve flimdiki gibi yo¤un dönemlerde15 saati bulan iflgünü, iflçileri öylesiney›prat›yor ki, onlardan böylesinetehlikelerle dolu ifllerde "dikkatli" olmalar›n›beklemek olanaks›z.

Hiçbir tersane patronu ceza almad›!‹flverenlerin iflçi ölümleri karfl›s›ndaki

tutumu da genellikle tüyler ürpertici. Baz›iflçiler, ölen arkadafllar›n›n cesetlerinekask, kemer ve çelik uçlu ayakkab›giydirildikten sonra savc›lar›n haberdaredildi¤ini söylüyor. Baz› ölümlü ifl kazalar›iflletme sahipleri taraf›ndan gizleniyor vetafleron sistemi buna büyük olanaklar

sunuyor. Ölümlerden sonra,iflçilerin "Anadolu'dan gelencahil ve dikkatsiz kifliler"oldu¤unu söyleyerek "ölenisuçlamak" patronlar›n genele¤ilimi. 3 iflçisi birden elektrikçarpmas› sonucu ölen, Torlakve Torgem Tersaneleri’ninsahibi ve MHP MilletvekiliDurmufl Ali Torlak ise“havalar s›cak, iflçi çal›fl›rkeneldivenini ç›karm›flt›r” gibi biraç›klamayla 'olur böylefleyler' tutumunu sürdürüyor.Zaten bugüne kadar hiçbirtersane patronu cezaalmam›fl.

‹flverenin tutumu malum.Ama Çal›flma ve SosyalGüvenlik Bakan› FarukÇelik’in, birden bire ço¤alanölümlerin dikkat çekmesiüzerine Tuzla’da iki tersaneyigezdikten sonra yapt›¤›“Al›nan önlemleri be¤endim” aç›klamas›tersane iflçilerinin nas›l da kendi"kaderleriyle" bafl bafla oldu¤unugösteriyor. Her sendikal giriflimden, basitbir bas›n aç›klamas›ndan sonra bile enaz bir temsilcinin iflten ç›kar›ld›¤›; büyüktersanelere sendika sokmaman›n bir"kural" halinde iflledi¤i; her koflul ve f›rsatta"düflük maliyet"ten dem vuran ve maliyetdüflürmekten yaln›zca iflçi maliyetlerinibudamay› anlayan bir patronaj›n hakimoldu¤u tersanede, kendi yazg›lar›ylamücadele halindeler. Tuzla Tersanesiiflçileri, bir yandan, sektörler, meslekler,ifller halinde parçalanm›fl ve her birparças› izole edilmifl çal›flman›n,çal›flanlar›n ortak gücünü de nas›lparçalad›¤›n› gösteriyor.

33

Baz› ölümlü iflkazalar› iflletmesahipleritaraf›ndangizleniyor vetafleron sistemibuna büyükolanaklar sunuyor.Ölümlerden sonra,iflçilerin"Anadolu'dangelen cahil vedikkatsiz kifliler"oldu¤unusöyleyerek "ölenisuçlamak"patronlar›n genele¤ilimi.

Tersane iflçilerinin talepleri• ‹fl sa¤l›¤› ve ifl güvenli¤i tedbirlerial›ns›n

• Ücretler ve sigorta primleri ana firmataraf›ndan ödensin

• Tafleronlaflt›rma kald›r›ls›n, herkesekadro hakk› tan›ns›n

• Yevmiyeci iflçili¤e son verilsin

• Servis hakk› verilsin, 7 saatlik iflgünü,35 saatlik çal›flma haftas›

34

At›k ka¤›t emekçisi olmak acabanas›l bir ifl, nas›l bir dünyad›r? Bualanda hayata tutunmak ve yaflambulmak için nas›l bir emek ve al›nteri dökmek gerekti¤ini, nas›l birhayata at›ld›¤›m›z› biliyor musunuz?

‹flin k›sas› at›k ka¤›t ardiyesiveya ka¤›t deposu diye bilinen birmekan›n iflletmecisiyim ve ayn›zamanda bana at›k ka¤›t iflçisi dedenilebilir. Yaklafl›k 5-6 y›ld›r buiflle meflgulüm. Bu uzun zamanzarf›nda, gece gündüz at›kmaddelerle u¤raflm›fl, ve at›kka¤›ttan yaflam bulmufl biremekçiyim. Bazen sabah›n seherindekalk›p mahalle mahalle, sokak sokakçöp konteyn›rlar›n›n, çöpbirikintilerinin, molozlar›n ve çöpbidonlar›n›n alt›n› üstünü aray›p,saatlerce emek verip; ter döküp, yar›

aç yar› tok halimle at›k maddelerbir bir depolay›p, çuvallay›p bir anevvel depoya getirip, temizleyip,istifleyip, birkaç hafta geceyar›lar›na kadar çal›flarak,eme¤imin karfl›l›¤›n› çok ucuz birfiyata arac›lara sat›yorum.

Bu flekilde çal›flmak ve ayn›zamanda yaflam›n en dip, derindal›na at›lm›fl olmama ra¤men yinede düflünüyorum ve o zaman var›mdemektir. At›k ka¤›t iflçisi olmakdemek en temel haklardan mahrumkalmak demektir. Yasalara göre bizde vatandafl olsak da , gerçektehiçbir hakk›m›z yok. Özellikleçal›flma hayat›nda, di¤er iflçilerleayn› haklara sahip olmal›y›z. ‹fltebunlar› düflündü¤üm için var›mdiyorum.

Çal›flma yasalar›nda iflçi haklar›

ve haklar›m›zla ilgili bir fley yok.Da¤›n›k, sahipsiz ve d›fllanm›fl›z.Yasalar› takip etmemiz veanlamam›z da çok zor. Yaflad›¤›m›zsorunlarda, hak arama mücadelesiverirken yasalardanyararlanam›yoruz. Bu sorun çokönemlidir ve bize haklar›m›z›anlatan, bir kitapç›k, bir rehberyay›nlanmas›n› istiyoruz.

Bizi yaflamdan silmeye, söküpatmaya çal›fl›yorlar. Bu çok vahimsonuçlar do¤uracakt›r. Oysa bizçal›flma hayat›nda yer alan herkesle,her kesimle hiçbir kayg› duymadan,bir duyarl›l›k gelifltirmek istiyoruz. Tüm at›k ka¤›t iflçilerinin yaflambulmas› dile¤iyle.

At›k ka¤›t iflçisi kardeflinizHüseyin

At›k ka¤›t iflçisinden mektup var…

At›k iflçileri: Kapitalizmi tarihin çöplü¤üneatmay›n befl para etmiyor!

“Kapitalizmi tarihin çöplü¤üneatmay›n befl para etmiyor!” Buslogan, geri dönüflüm iflçilerine,yani, çöplüklerden at›k toplayaniflçilere ait. Slogan, hem yaflam›n›sürdürme ümidini çöplerin

aras›nda arayan insanlar›negemen ekonomik sisteme karfl›öfkesini hem de bize “yaln›zcaçöp” gibi görünen fleyin binlerceinsan için geçim kap›s› oldu¤ugerçe¤ini hat›rlat›yor.

Özlem ErgunHava - ‹fl Sendikas›Bas›n/Yay›n Uzman›

Geri Dönüflüm ‹flçileri Gazetesi’ndenbir at›k iflçisi, böyle sesleniyor…

Hüseyin, say›lar› binleri bulan at›kka¤›t iflçisinden biri.

Geri dönüflümü yap›larak sanayiyekazand›r›lan at›klar›n ekonomiyekatk›s›na bakmak, bu alandan geçiminisa¤layan insanlar›n yaflam ve çal›flmakoflullar›n› anlamak aç›s›ndan da önemliolacakt›r. Ülkemizde bu konuda yap›lm›flson istatistikler 1993 tarihini gösteriyorve asl›nda son derece yetersiz.

Türkiye'de kifli bafl› y›ll›k at›k üretimi187 kg. Y›ll›k toplam at›k miktar› 18-20milyon tonu bulurken, bunlar›n sadeceyüzde 12’si geri kazan›labilir durumda.

Üzerinden geçen 14 y›l, tüketimal›flkanl›klar›ndaki de¤iflim ve bununparalelinde ambalaj ürünlerinde farkl›madenlerin yayg›n olarak kullan›lmas›ve elektronik eflya at›klar›n›n da önemlibir yekun tuttu¤u göz önündebulundurulursa, bu istatistiki bilgiler›fl›¤›nda y›ll›k 2.2-2.4 milyon ton olangeri kazan›labilir at›¤›n birkaç kat artt›¤›söylenebilir.

Çöp sadece ambalaj at›klar›üzerinden düflünülmemeli. Organikat›klar›n kullan›ld›¤› geri dönüflümalanlar› da bulunmakta. Örne¤in, çöpüns›k›flmas›ndan oluflan metan gaz› ileelektrik enerjisi üretilebiliyor. BugünAnkara çöpünü sat›n alan ITC fiirketi1.500 konutun elektrik ihtiyac›n›karfl›layabilecek düzeyde elektrikenerjisi üretti¤ini belirtiyor. Geri dönüflümsektörü bugün dünya ölçe¤inde 600milyar dolarl›k bir pazara ulaflm›fl vey›ll›k % 8 h›zla büyümekte. Bu rakam,ilaç ve biliflim sektörüyle ayn› düzeyde.Türkiye de ise 9 milyar dolarl›k bir pazaroldu¤u tahmin ediliyor.

Kat› at›k iflçilerinin yaflad›klar›n›, 2005y›l›nda kurulan Kat› At›k Geri Dönüflümve Kentsel Kalk›nd›rma Derne¤i Baflkan›Mehmet Ali Mendillio¤lu’yla görüfltük.

Pek çok toplumsal meseleye deduyarl› olan dernek, at›k iflçilerininsorunlar›n›n gündeme gelmesi, çeflitliplatformlarda tart›fl›lmas› gibi önemliifller de yap›yor. Derne¤in, “kapitalizmitarihin çöplü¤ünü atmay›n befl paraetmez” slogan›yla ç›kard›¤› “Kat›k” isimlidergileri ise, at›k iflçilerinin sesleriniduyuraca¤› bir baflka mecra. K›s›tl›

olanaklarla ç›kan dergi, son derecegerçek ve samimi.

- Kat› at›k iflçilerinin say›lar›yla ilgilibilgiye sahip miyiz ve bu alandaçal›flanlar hangi toplumsal kesimedahiller?

Bu alanda çal›flan insan say›s›n›tahmin etmek çok zor. Ancak ortalamabüyüklükte bir kasaba çöplü¤ü bileonlarca insan›n ifl alan› halinedönüflmüfl. Ankara’da bizim tespitedebildi¤imiz 6.000 civar›nda toplay›c›var. Ancak bu say›n›n daha yüksekoldu¤unu biliyoruz. Çevre Bakanl›¤›'n›nresmi sitesinde 200.000 toplay›c› oldu¤usöyleniyor.

Doksanl› y›llar›n sonlar›na kadartoplay›c›lar›n daha heterojen bir yap›s›vard›. Toplay›c› arkadafllar›m›z, toplumtaraf›ndan d›fllanm›fl ve baflka hiçbir iflyapmas›na izin verilmeyen insanlard›r.A¤›rl›kl› olarak. köyleri boflalt›lan Kürtler,Çingeneler, sokak çocuklar› ve eskimahkumlar›n yapt›¤› bir ifltir. 1990'lar›nsonlar›na do¤ru ise iflsizlik ve çal›flmayasalar›n›n de¤iflmesi ile bir çok insaniçin daha tercih edilir bir ifl halinedönüflmüfltür. Örne¤in, salt sosyalgüvence için asgari ücret ya da dahaalt›nda ücretlerle çal›flmay› kabullenenbir çok insan, sigortas›z çal›flmak yerinebu ifli tercih etmektedir. Ayr›ca ek iflolarak bu ifli yapan insan say›s› da birhayli fazla.

- Derne¤iniz ne zaman ve hangiamaca yönelik olarak kuruldu?Faaliyetleriniz neler?

Ankara’da 2002 y›l›ndan bu yanaörgütlenme çal›flmam›z devam ediyor.Derne¤in kuruluflu 2005 y›l› sonlar›nadenk gelmektedir. 2004 Nisan ay›içerisinde TürközüMahallesi'ndekibüyük y›k›m vemahallenin atefleverilmesi bizimaç›m›zdan tam birmilat olmufltur.Yaflad›¤›m›zbask›lar 2004y›l›na kadar dahaçok sosyal çevreolarak hareket

35

Toplay›c›arkadafllar›m›z,toplum taraf›ndand›fllanm›fl ve baflkahiçbir iflyapmas›na izinverilmeyeninsanlard›r.A¤›rl›kl› olarakköyleri boflalt›lanKürtler,Çingeneler, sokakçocuklar› ve eskimahkumlar›nyapt›¤› bir ifltir.

Çöpe düflmek...

eden örgütlülü¤ümüzü bir tüzel kiflilikhaline getirmemiz ve taraf olmam›z içinzorlam›flt›r. O günün koflullar›nda,yaflanan sald›r›lar karfl›s›nda belediyelerve farkl› kurumlarla görüflebilmek içinderneklefltik. 2002 y›l›ndan itibaren her1 May›s'a kat›ld›k, bunun d›fl›nda E¤itim-Sen'in kapat›lmas›na karfl› eylemdenNewrozlara, 12 Eylül DarbecileriYarg›lans›n mitinginden NATO karfl›t›eylemlere kadar bir çok eylemdealanlarda olduk. Ayr›ca kendi özgüntaleplerimizle de eylemler yapt›k.Belediyelerin bask›lar›n› protesto etmekiçin, bas›n aç›klamalar› ve toplant›lar›düzenledik. Zab›talar›n uygulad›¤› fizikifliddeti protesto etmek amac› ileeylemler düzenledik. Belediyeyeyürüdük. KATIK isminde bir gazetemizvar. Dü¤ünlerimizin oldu¤u Türközübölgesindeki aç›k alana 30 ton hafriyatdökerek alan› düzelttik, dü¤ün, toplant›gibi etkinliklerde kullanmak üzere 300metrekarelik bir çad›r yapt›rd›k. Birdayan›flma gecesi düzenledik.‹lkö¤retim ça¤›ndaki çocuklar içinetkinlikler yapt›k. 21-22 Nisantarihlerinde ATO’nun düzenlemifl oldu¤uKent Çevre ve Sa¤l›k Sempozyumunakat›l›m sa¤lad›k. Ankara’da mühendisodalar›, ATO, Ankara Barosu, Petrol-‹fl, Belediye ‹fl, Genel ‹fl ve Tüm-Bel Sen'inde yer ald›¤› Çöp Çal›flma Grubu'nunkurucular› aras›nday›z. Birçok toplay›c›arkadafl›m›za, gönüllü hukukçular vesa¤l›k emekçilerinin katk›lar›yla hukukve sa¤l›k yard›m›nda bulunduk.

- At›k iflçileri di¤er sektöremekçilerinden farkl› olarak ne türs›k›nt›lar yafl›yor, hangi koflullardahayatlar›n› sürdürüyor?

Her fleyden önce yapt›¤›m›z ifl bir iflolarak kabul edilmemektedir. Klasik biriflçi iflveren iliflkisi bulunmad›¤› içinsosyal haklar›m›z› talep edebilece¤imizbir muhatab›m›z yok. Sa¤l›k sorunlar›m›z

had safhada. Hertürlü enfeksiyonelhastal›k, cilthastal›klar›,eklem hastal›klar›hemen hemenher toplay›c›dagörülmektedir.Kad›nlarda,özellikle rahimyolu hastal›klar›

yayg›n olarak görülmektedir. Bu alandaçocuk iflçiler de çok yayg›n olarakçal›fl›yor. Sokakta çal›flma.çocuklar›m›zda bedensel ve ruhsalgeliflim aç›s›ndan tamir edilemezrahats›zl›klara yol aç›yor. Ka¤›t ve di¤erürünlerin fiyatlar› tekeller taraf›ndan keyfiolarak düflürülüyor. Örne¤in 3 y›l önce240 kurufla al›c› bulan ka¤›t 80 kuruflaindi. Bu da 3 y›lda % 300'lük biryoksullaflma anlam›na gelmektedir. Cangüvenli¤imiz bulunmamaktad›r. Hembelediyelerin ve flirketlerin sald›r›lar›na,hem de yaflad›¤›m›z mahallelerdekigayr› meflru güçlerin fiziki sald›r›lar›nakarfl› savunmas›z›z. Ancak en önemlisi,bizlere potansiyel suçlu olarakbak›lmas›d›r. Bu bizi çok yaral›yor.

- Derne¤inizin konuya yönelikçözüm önerileri, giriflimleri var m›?

Evet. Çöpte biz de bir yenidenyap›land›rman›n taraftar›y›z. Ancak bizimbeklentilerimizi karfl›layacak olanyeniden yap›land›rma, kâr› de¤iltoplumsal fayday› gözeten bir yenidenyap›land›rmad›r. Çöpün sadece paraeden aflamas› de¤il, depolanmas›, geridönüflümü ve bertaraf›nda da halksa¤l›¤›n› çevrenin korunmas›n› gözetenbir yeniden yap›land›rma gereklidir. ‹lkaflamada belediyeler ve flirketler bizitaraf olarak kabul etmeli, kendi ihtiyaçlar›do¤rultusunda kullan›lacak ucuz iflgücüolarak görmekten vazgeçmelidir. Birlikteçal›flarak verimlili¤i çok daha art›rabiliriz.Fiyatlar›n flirketler taraf›ndan tek tarafl›olarak belirlenmesi uygulamas›ndanvazgeçilmeli, derne¤imiz, flirketler vebelediyenin söz hakk›n›n oldu¤u birkonsey taraf›ndan belirlenmelidir.Bugüne kadar el konulan araçlar›m›z›nzararlar› taraf›m›za ödenmeli vearaçlar›m›za el koyma ve fizikisald›r›lardan vazgeçilmelidir. K›savadede bafll›ca taleplerimiz bunlard›r.

Ancak biz en temelde, yüzbinlerceinsan› çöplere sürükleyen zihniyetin veyönetim anlay›fl›n›n de¤iflmesiniistiyoruz.

- Devletin bu alanda herhangi birpolitikas› var m›?

Devletin bu alanda hiçbir politikas›yok. Devletin tek politikas› bu alandafaaliyet gösteren flirketlerin ç›karlar›do¤rultusunda zab›ta ve polis gücü ileelindeki sopas›n› durmadan kafam›zavurmaktan ibarettir.

36

Ka¤›t ve di¤erürünlerin fiyatlar›tekeller taraf›ndan

keyfi olarakdüflürülüyor. 3 y›l

önce 240 kuruflaal›c› bulan ka¤›t 80kurufla indi. Bu da3 y›lda % 300’lük

bir yoksullaflmaanlam›na

gelmektedir.

‹nsanl›k “kentseldevrim”le“ilkellik”ten“uygarl›¤a”, yani“devletsiz”toplumdan“devletli” toplumageçmektedir vedo¤uflundanitibaren kentinkarakterini“siyaset “ tayinetmektedir.

37

Kentin Tarihinde K›sa Bir Seyahat…Paris… Romantizmin baflkenti…

Dünyan›n dört bir yan›ndan insanlar›büyüleyici atmosferine çeken, herköflesinde aflk›n yeflerip serpildi¤ineinan›lan, duygusal ritüellerin, zamandankopuflun simgesi… Bugünün Paris’imilyarlarca insan için k›saca busözcüklerle özetlenebilir.

Peki ya dünün Paris’i? Çok de¤il,1871’e, Paris’in tarihindeki en önemlitoplumsal geliflmeye dönerek bugününParis’ine giden yolun kavflaklar›nauzand›¤›m›zda karfl›laflt›¤›m›z manzara,bugünkü Paris imaj›n›n çok uza¤›nda,barut kokan bir ac› ve gözyafl› kentindenbaflka bir fley olmayacakt›r. Evet, ömrük›sa ama etkileri as›rlar› ve s›n›rlar› aflan1871 Paris Komünü s›ras›nda, aflk›n vesevginin yerinde yeller eserken, Paris’indar ve çarp›k sokaklar› katledileniflçilerin, emekçilerin ak›t›lan kanlar›yla;öfkenin, kavgan›n,savafl›n simgesi idi.Paris Komününden hemen sonra,Bonaparte’›n zalim valisi BaronHausmann, isyanc› iflçi s›n›f›n› kentmerkezinden söküp atmak ve kentiayaklanmaya uygun yap›s›ndanuzaklaflt›rmak için ana caddeleri barikatsavafllar›n› olanaks›z k›lacak biçimdegeniflleterek Paris’i adeta yenidenkurmufltu. ‹flçilerin direniflinikolaylaflt›ran, top ve tüfek menzillerinink›r›ld›¤› dar ve pis sokaklar y›k›ld›;yerlerine birbirini paralel kesen geniflbulvarlar infla edildi. Bugün, romantizmingözbebe¤i olan Paris’te, bir zamanlarBonaparte’›n iflçilerin direniflini ezmek

için yapt›rd›¤› genifl bulvarlarda gezenturist¬ler, parlak, ›fl›lt›l› yaflam›n d›fl›naitilmifl banliyö semtlerini, ke¬narlaras›k›flt›r›lm›fl iflçi mahallelerini görmezlerve yürüdükleri bulvarlarda bir zamanlarbinlerce insa¬n›n barikatlardasavaflt›¤›n› bilmezler, bilseler dedüflünmezler bile; onlar›n çoktan geçipgitti¤ini sa¬n›rlar. Oysa, bu tarihsel olay,kent planlamas›n›n siyasal bir kayg›n›nürünü oldu¤unun somut bir kan›t› kabuledilmektedir.

Kent tarihinin ilk örneklerinden olanBabil kentlerinin, tanr›lar›n yeryüzüneindikleri “tanr›n›n kap›s›” say›l›rlard›. Ünlüdüflünür Gordon Childe’a göre, bubölgelerde, bu tarihlerde ortaya ç›kanlarart›k “basit çiftliklerden oluflan küçüktopluluklar de¤il, çeflitli meslek ve s›n›flar›içeren devletlerdir. Yeni kentlerkaplad›klar alan ve nüfus bak›m›ndaneski yerleflim yerlerine oranla çok dahabüyük ve kalabal›kt›r. Kentler art›k öncekikültürden çok farkl› bir politik, ekonomikve dinsel düzenin, yani uygarl›¤›nmerkezidir. ‹nsanl›k “kentsel devrim”le,“ilkellik”ten “uygarl›¤a” , yani “devletsiztoplum”dan “devletli toplum”ageçmektedir ve do¤uflundan itibarenkentin karakterini, “siyaset” tayinetmektedir.

XIX. yüzy›ldan itibaren h›zla geliflenkapitalizmle birlikte, küçük tesislerinyerini alan büyük fabrikalar, giderekyeni enerji merkezleri etraf›ndatoplan›rken, geçen yüzy›llardaoldu¤undan çok daha h›zl› biçimdekente göçen iflçi ve iflsizler ordusu da

Yavuz PakSiyaset Bilimci

Tarihin bavulunda kentin k›y›s›na yolculuk

Foto

¤ra

flar:

Arz

u G

üven

fabrikalar›n etraf›nda yerleflmeyebafllad›. 1830’dan sonra yayg›nlaflandemiryollar› büyük kentlerin merkezinekadar ulafl›rken, enerji ve hammaddegereksinimi kolayl›kla sa¤land›¤›ndan,geçti¤i bölgeleri de yeni endüstrimerkezine dönüfltürdü. Kapitalizminkent merkezli bir toplumsal sistem oluflukentleri tarihlerinin zirvesine tafl›d›.Friedrich Engels, 1845’de, Londra’da50.000 kiflinin “her sabah, gece neredeyatacaklar›n› bilmeden uyand›klar›n›”yaz›yor. Fabrikalar›n hemen yan›ndayap›lan iflçi evlerinin durumu daha içaç›c› de¤ildi. Yan yana ve s›rt s›rta kötümalzemeyle yap›lm›fl bu küçük evlerinarka odalar› ›fl›ks›z ve havas›zd›. ‹flcimahallelerinin çamur ve çöplerle kapl›yollar›nda, çocuklar ve domuzlar birliktegeziniyordu. Baz› kentlerde bu iflçimahalleri o derece “iyi” yerlefltirilmifltiki, Manchester’de oldu¤u gibi, varl›kl›birisi bir iflçi mahallesi ya da iflçilerlekarfl›laflmadan” y›llarca yaflayabilirdi.”Bugünün ‹stanbul’unda bo¤az›görmeden yiten yaflamlar›n varl›¤› hazinbir benzerlik midir acaba?

Kentin Günümüze Evrimi…Eski Grek kent demokrasisinin

kurulufl ilkeleriyle, Paris sokaklar›n›n vemeydanlar›n›n düzenlenmesindeki temelkriterin benzerli¤i, siyaset ve kentaras›ndaki iliflki hakk›ndasöyleneceklerin ç›k›fl noktas›n› oluflturur.Siteler, kat›l›m sürecinden d›fllanankölelerin d›fl›ndaki s›n›flara ait birdemokrasinin simgesiydi. Paris’ingeniflletilen caddeleri de, varofla sürülen

alt s›n›flar›n d›fl›nda kalanlar içinhaz›rlanan demokrasiye uygun birmekân tasar›m› idi. Hem eskidemokraside hem de Frans›z ihtilaliylebafllayan modern demokraside bafll›cakayg›, s›n›f iliflkilerinin denetim alt›naal›nabilece¤i bir kent tasarlamak vekurmakt›.

1980 sonras› dönem hem geliflmiflülkelerde hem de azgeliflmifl ülkelerde,kentler h›zl› dönüflüme flahit olmufltur.Bu dönüflümün en önemli özelli¤ieme¤in önceli¤ini yitirmesi, buna karfl›nsermayenin desteklenmesine yönelikpolitikalar›n ön plana ç›kmas› olmufltur.Bu süreç içinde kentlerin yönetimi des›n›rlar› belli olan yerel devletinsorumlulu¤unun d›fl›na taflarak,sermayenin de içinde aktif biçimde yerald›¤› koalisyonlar›n sorumlulu¤unagirmeye bafllam›flt›r. Bununla birlikte,aksi iddia edilmesine karfl›n, kentlerdeyerel topluluklar›n temsiliyeti s›n›rl›kalm›flt›r. Bunun gerçekleflti¤i durumdaise, kat›l›m›n çerçevesi, insanlar içindaha yaflan›l›r kentler yaratmaktan çok,daha fazla rant elde etme kayg›lar›taraf›ndan belirlenmifltir. Kentler,birbirinden hem sosyal hem demekânsal anlamda kopmufl, zengin veyoksul gettolar›n›n yo¤unlaflmas›nasahne olmufltur.

Öte yandan, geçen yüzy›ldakigettolaflma sürecinde en belirleyiciö¤elerinden birisi üst gelir gruplar›n›ndaha önce yaflamay› tercih ettiklerikentin merkezi alanlar›n› terkederek,kentin d›fl çeperlerine yönelmeleriolmufltur. 1990’l› y›llar kentlerin d›fl›ndaoluflan korunakl› zengin konut sitelerininoluflumuna flahit olurken, bu geliflmeyeparalel bir baflka geliflme de, kentmerkezlerinin içinin boflalt›lmas›olmufltur. Daha önceki dönemlerdes›n›fsal farkl›laflma çerçevesinde deolsa, kentin ticari ve idari merkezlerininkent içinde yerleflmesi, konutdüzeyindeki farkl›laflmalara ra¤men,kentleri bir arada tutma ifllevini yerinegetirmifltir. Al›flverifl merkezleri ve di¤erkent merkezi ifllevleri giderek artanbiçimde, kentlerin merkezlerini terkederek, kentin d›fl›nda alanlarayönelmifller, ço¤u durumda yeni merkezodaklar›, ayn› süreç içinde kentin d›fl›ndaoluflan konut alanlar› içinde ya daetraf›nda yerleflmeye bafllam›flt›r.

38

Baz› kentlerde buiflçi mahalleleri o

derece “iyi”yerlefltirilmiflti ki;

Manchester’deoldu¤u gibi,

varl›kl› birisiiflçilerle

karfl›laflmadany›llarca yaflabilirdi.

Bugünün‹stanbul’unda

bo¤az› görmedenyiten yaflamlar›nvarl›¤›, hazin bir

benzerlik midiracaba?

Kentlerin zenginleri kentleri terk edipiçini boflalt›rken, mevcut kent dokular›içinde kalan iki kesimden söz edilebilir.Bunlardan birincisi gecekondualanlar›nda yaflayan emekçi kesimlerdir.‹kinci kesim ise, son dönemde yaflanandönüflümden görece d›fllanangeleneksel orta s›n›ft›r. Bu kesimleriçinde de son dönemde dikkate de¤erbir yoksullaflma süreci yaflanmayabafllanm›fl, daha önceki dönemden farkl›olarak, kent yoksullu¤ugecekondulularla özdeflleflen bir olguolmaktan ç›k›p, bu kesimlerin yaflad›¤›apartman alanlar›n› da içeren bir nitelikkazanm›flt›r. Bu durum, Türkiye içinoldu¤u kadar, Latin Amerikan›nazgeliflmifl ülkelerinin kentlerini debetimleyen bir nitelik tafl›maktad›r.

Bu duruma paralel bir baflkaolumsuzluk k›rda yaflanan krizdenkaynaklanmaktad›r. Son y›llarda tar›msalüretimi cayd›r›c› ‹MF ve Dünya Bankas›güdümlü politikalar, k›rsal kesimde deyoksullaflma sürecini h›zland›rm›flt›r.Tar›m› yok etmeye yönelik politikalarkuflkusuz kentlerde kendisinigösterecektir. K›rda tutunamayannüfusun özellikle büyük kentlereyönelmesi kaç›n›lmazd›r. Bu tür bir göçdalgas›n›n halihaz›rda iflsizlik veyoksullaflma sürecinin derinleflti¤ikentleri daha da büyük bir krize itmesinibeklemek hiç yanl›fl olmayacakt›r.

‹stanbul, Ankara gibi büyük flehirlerinbelediyeleri, bir süreden beri “KentselDönüflüm” ad› alt›nda yeni bir ya¤mave talan operasyonu yürütüyorlar. Kimizaman “kentin çöküntü alanlar›” dediklerigecekondu semtlerini düzeltmekbahanesiyle, kimi zaman deprem riskiniöne sürerek, kimi zaman da ekonomiyebüyük girdiler sa¤layacaklar›gerekçesiyle, “dönüflüm projeleri”nidayat›yorlar. Oysa 90’l› y›llardan beriçeflitli kereler gündeme getirilen buprojelerin ard›nda yatan niyetin neoldu¤u çok aç›kt›r: emekçi kitlelerinkentten artan ölçüde d›fllanmalar›pahas›na sermaye için yeni yat›r›m vekâr alanlar› yaratmak. Galataportlar’la,Haydarpafla’ya yap›lmas› planlananbüyük ticaret merkezleriyle,gökdelenleriyle, köprüleriyle, otelleriyleve devasa al›flverifl merkezleriyle birliktedüflünüldü¤ünde ortaya ç›kacak pastao kadar büyüktür ki, hükümetinden

belediye baflkanlar›na, uluslararas›finans kurulufllar›ndan inflaat tekellerine,ticaret sermayesinden turizm sektörünekadar sermayenin pek çok kesiminekarl› alanlar sunmaktad›r. Son dönemdetart›fl›lan bir örnek olarak Dubai Towersprojesinde bahsi geçen rakam 5 milyardolar civar›ndayd›. Yine ‹stanbul’da,Küçükçekmece, Zeytinburnu,Okmeydan›, Fatih, Kartal, Pendik gibibirçok semtte y›k›mlar devametmektedir. Y›k›m yap›lan bölgelerdedaha lüks yap›lar›n veya komplekslerininfla edilecek olmas›, emlak de¤erlerinive kiralar› flimdiden birkaç kat›naç›karm›flt›r. Ankara’da da ayn› çal›flmalarsürdürülmektedir. Y›k›l›p yeniden inflaedilmesi planlanan bölgelerin birk›sm›nda gecekondu semtleri, bir k›sm›ise orman arazisi kapsam›nda ya dabofl hazine arazisi konumundad›r.

Geçen hafta aç›klanan plana göre,‹stanbul Büyükflehir Belediyesi,Baflbakanl›k Toplu Konut ‹daresi (TOK‹)ile birlikte 3-4 milyon kiflinin yerde¤ifltirmesine, yaklafl›k yar›s›n›n da‹stanbul d›fl›na sürülmesine yol açacakkapsamda bir plan› hayata geçirmeyehaz›rlan›yor. 1 milyondan fazla binan›ny›k›m› bahsediliyor.

Ancak tüm bu planlar›n, projelerinhayata geçmesinin ön koflulu,gecekondu semtlerinin y›k›lmas›, bo¤azs›rtlar›ndaki ormanlar gibi yeflil alanlarael konulmas›, tarihi yap›lar›n yo¤unluklubulundu¤u alanlara girilmesidir.Projelere kamuoyunun tepkigöstermesini engellemek ifle gecekondu

39

90’l› y›llardan berigündeme getirilen“ kentsel dönüflümprojelerinin”ard›nda yatanniyet aç›kt›r:Emekçi kitlelerinkentten d›fllanmas›pahas›na sermayeiçin yeni yat›r›m vekâr alanlar›açmak.

y›k›mlar›ylave özellikleRomanlar›nyaflad›¤›semtlerdekiy›k›mlarlabafllad›lar.Ankara’dakiÇinçinMahallesi,Bursa’dakiKamberlersemti ve‹stanbul’daki“Sulukule”,

Hac› Hüsrev, Kufltepe, Yahya Kemal veKüçükbakkalköy semtlerinde yaflayanRomanlar›n gecekondular›, y›k›mlar›nilk hedefi yap›lm›flt›r. “H›rs›zl›k, kapkaçve fuhufl art›yor, bunlar›n kökü de kentselçöküntü alanlar›d›r” söylemi ile toplumnezdinde bu tür semtlerin birer suç ve“terör” yuvas› haline geldi¤i fikri iyicekafalara kaz›narak meflrulaflt›r›lm›flt›r.Oysa “çingene” denerek afla¤›lanan ved›fllanan Romanlar›n birço¤u, neredeyseyüz y›ldan fazla bir zamandan beri bahsigeçen bölgelerde yaflamaktad›rlar.fiimdi ise ellerine ev bafl›na 3-8 bin YTLverilerek evlerini boflaltmalar›istenmekte, kalacak ev istediklerindekendilerine flehrin d›fl› say›labilecekTafll›k semtindeki TOK‹ konutlar›önerilmekte, ama bunun için de üste“bir miktar” para istenmektedir. Ço¤uzaman insanlara eflyalar›n› bile almaf›rsat› tan›nmadan yap›lan y›k›mlarsonucu bugün pek çok aile, y›k›lanevlerinin enkaz› üzerinde periflanvaziyette yaflamaya çal›fl›yor. Bu gibiörneklere kentsel dönüflüm planlar›ndas›kça rastlanacakt›r önümüzdeki y›llarda.

Kentin K›y›s›na Sürgün:KentselDönüflüm…

Kentler, yüzy›llardan beri yaflamlar›,al›flkanl›klar›, kültürleri, maddi ç›karlar›farkl› olan toplumsal s›n›flar›nçeliflkileriyle donanm›flt›r. Kentibiçimlendiren s›n›flar›n karfl›l›kl›mücadelesi ise her s›n›f›n kenti kendiç›karlar› do¤rultusunda dönüfltürmeyönündeki çabas› tarihin bugüne tafl›d›¤›bir gerçeklik olarak ç›kar karfl›m›za.Avrupa’da sosyal refah düzeyininyüksek oldu¤u geçti¤imiz yüzy›l›n ikinciyar›s›nda emekçi kesimlerin kent

üzerindeki denetimleri de en yükseknoktas›nda idi. Düzenli bir ifl, iflgüvencesi, sosyal güvenlik, ucuz veyaflanabilir konutlar, sa¤l›k güvencesi,paras›z e¤itim, kültürel etkinliklereulafl›m, çocuk ve yafll›lar›n bak›mlar›n›sa¤layan yap›lar, yeflil alanlar gibikentsel hizmetlerin emekçiler içinulafl›labilir idi. Ayr›ca kentin yönetiminekat›l›m hakk›na sahip bu kitleler yerelyönetimlerin demokratikleflmesindeönemli rol oynamakta idiler.

Küreselleflme süreci ile birlikte,dünyan›n her bölgesine ve kentlerehakim olan, kentleri denetimi alt›naalarak onu kendi ç›karlar› do¤rultusundadönüfltürmeyi baflaran sermaye s›n›f›emekçilerin bütün bu kazan›mlar›n›ortadan kald›rmakta, emekçileri kentink›y›s›na süren politikalar›, “kentseldönüflüm masal›” ad› alt›nda hayatageçirmektedir.

Engels, 1845’te Manchesterörne¤inden yola ç›karak, ”Burjuvalar,Ortaça¤ zenginlerinin vebadankaçmalar› gibi, ya kentin merkeziniyoksullara b›rakarak banliyölereçekildiler ya da kentin merkezindeki iflçimahallelerinden (hastal›k ve ayaklanmamerkezi) genifl caddeler geçirerek onlar›kentin d›fl›na sürdüler.” demiflti.Babil’den site devletlerine, Paris’tenManchester’e ve ‹stanbul’dan Ankara’yakadar kentsel mekan›n kaderinibelirleyenin, tarih boyunca s›n›flar›nkarfl›l›kl› itiflmeleri oldu¤unu kavramak,kenti kendimiz için yaflanabilir halegetirmenin önkoflulu say›labilir.

Bugün kentin yoksullar›n› kentink›y›s›na sürükleyerek h›rpalamay›baflaran vars›l s›n›flar, gücünü, as›lolarak emekçi kesimlerinda¤›n›kl›¤›ndan, örgütsüzlü¤ünden vekendi yaflam alanlar›nda dahi yapt›r›mgüçlerini yitirmifl olmalar›ndanalmaktad›r. Ancak yar›nlar›n örgütlü vebilinçli emekçi kitleleri için kentink›y›s›ndaki sürgün yaflamlar›ndankurtulmak ve kendileri için, kendilerinedair bir kentin merkezine yerleflmek çokuzak bir hayal de¤ildir. Gün gelipdengeler de¤iflti¤inde, umudunkoval›y›c›lar› ad›m ad›m yaflam›n vekentin merkezine tafl›yacaklar solmemelerinin alt›ndaki güzel gelecekdüfllerini…

40

Kentleryüzy›llardan beri

yaflamlar›,kültürleri, maddi

ç›karlar› farkl›olan toplumsal

s›n›flar›nçeliflkileriyledonanm›flt›r.

Küreselleflmeylebirlikte, dünyan›n

her bölgesine vekentlere hakim

olan , onu ç›karlar›do¤rfultusunda

dönüfltürensermaye s›n›f› ,

emekçileri kentind›fl›na sürenpolitikalar›,

“kentseldönüflüm” masal›ad› alt›nda hayata

geçirmektedir.

Leyla A¤açkoparan 20 y›l a¤›rvas›talarla uzun yol floförlü¤ü yapm›fl birkad›n. Uzun yol floförlü¤ünü meslek olarakseçmesinde babas›n›n etkisi büyük olmufl.Mesle¤iyle ilgili e¤itimi de babas›n›natölyesinde alan A¤açkoparan, 20 y›ll›kmeslek yaflam›n› aktard›¤› “Geri VitesHayatlar” kitab›n› da babas›na atfetmifl.

Erkek mesle¤i kabul edilen ifliniyürütürken, pek çok zorlukla karfl›laflm›fl.“Erkekler için bile uzun yol zorlu¤u varkeno koflullarda kad›n olmak daha zorlanmakdemektir. Dufl ve bak›m›n›z› yapaca¤›n›zalan yoktur. Ev ortam› de¤ildir, ama sizbir biçimde, her fleyi pratik olarakhalletmek zorundas›n›zd›r. Mesela etekgiyemezsiniz, arac›n›zdan her yöndensorumlu biri olarak, her an e¤ilip alt›nabakman›z gerekebilir. Ya¤ m› damlat›yorsu mu, anlamal›; olas› aksilikte konuyahakim olmal›s›n›z” diyen A¤açkoparan’›nyaflad›klar› bunlarla s›n›rl› de¤il elbette.Ona kulak verelim:

“S›rf cinsiyetimden dolay› iflbulamad›¤›m veya buldu¤um ifllerdebar›nd›r›lmad›¤›m da oldu. Bu büyük hatave haks›zl›k. Nitekim çok erkekmeslektafl›ma rastlad›m, s›rf erkek oldu¤uiçin iyi floför zannedilen. Ve yine çokerke¤e rastlad›m arac›n ya¤ çubu¤ununnerede oldu¤unu bilmeyen veya patlaklastik üzerinde yürüyen. Ayn› besiniyemiyor muyuz? Yani savafl ayn› savafl.Ekmek savafl›. Yani burada konuyukad›nl›¤a çekmek yanl›fl. Profesyonellikten,deneyimden, donan›mdan bakmal›.” Buzorlu meslekteki 20 y›l›n› tamamlam›fl,“fiükür ki cenaze vermeden” diye ekliyor.

Kad›nlar›n çal›flma koflullar› konusundabir geliflme olmad›¤›n› düflünüyor: “Baz›fleylerin de¤iflmedi¤ini görmek beniüzüyor. Kap›ma gelip 'Ben de floför olmakistiyorum Leyla Abla' diyene çareolam›yorum. Ben yurt d›fl›nda dabulundum, orada mükemmel e¤itimveriyorlar ve diploma sonras› ifliniz haz›roluyor. Belki mecburi hizmet süresi varama iyi gelirli, garantili bir ifliniz oluyor vehiç yad›rganm›yor. Bizde bu yok. Oysaniye olmas›n? Dernek, vak›f ya da oda;kimse bir çaba göstermiyor. Bu yetersizlikve ilgisizlik Türkiye'ye yak›flm›yor. Çabambu yönde iflte. Varsa bu ifli yapmakisteyen, çekinmesin, savafls›n, sesiniduyursun. Hiçbir fley insana alt›n tepside

sunulmuyor.”“Kad›n olmak hayat›n› bu yönde

kazanmak için bir engel veya eksiklik de¤ilki” diyen A¤açkoparan; mesle¤inikad›nlara tavsiye ederken ifliyle gururduydu¤unu söylemeyi de ihmal etmiyor.

Peki mesle¤i ad›na gözden ç›karmakzorunda kald›¤› fleyler olmufl mu?

“Olmaz m›? Aile mefhumu düzenli biryaflam› ve bir arada olmay› gerektirir.Benim böyle düzenim bir olmad›. Üç evlilikyapt›m ama baflar›s›zl›kla sonuçland›.Belki tüm olumsuzluklar› mesle¤eyüklemek do¤ru olmaz, ama uzun yoldageceniz-gündüzünüz olmaz, özlemduydu¤unuz çok fleyden mahrumolabilirsiniz. Di¤er yönden bak›nca da;günlük hayat›n›zda nadirengörebilece¤iniz yer-yol-flehir-kültür gibikonular› çok daha farkl› bir vizördengörmek imkan›n›z oluyor. Dünyagörüflünüz çok de¤ifliyor. ‹nsaniliflkilerinize inan›lmaz farkl› tecrübelerkat›yor.”

Kullanmad›¤› araç yok LeylaA¤açkoparan'›n, “Benim için fark etmez”diyor, “otobüs, TIR, tanker, kurtar›c›,minibüs, ambulans, taksi... Ama yük yerineyolcu tafl›mac›l›¤› bana daha anlaml› gelir.Yükünüz insan can›. Bundan daha a¤›rbir vebal var m›? Maldan de¤il candansorumlusunuz. Turizm tafl›mac›l›¤›yapt›¤›mda da böyle nice tarih kokanyerleri görüyor ve ülkemize gelen turistlerinde görmelerine vesile oluyordum.Ambulans floförlü¤ü de öyle. ‹fliniz cankurtarmaksa, o dakika transageçiyorsunuz zaten.”

Kitab›n ad›na dönüyoruz son olarak.“Geri Vites Hayatlar”, nas›l bir anlamtafl›yor?

“Bu geçmiflimin bir sentezi. Geri vitesetakt›m ve geçmiflten bu günebir seyrüsefer yapt›m. Her floförçok iyi geri manevrayapamad›¤› gibi, herkesgeçmiflini çok iyiyorumlayamaz, yeterincesamimi olamaz. Bu kitapseksen yafl›ma da gelsemyaz›lacakt›. Gerçi çokyaz›lmam›fl fley var ama onlar›da baflka biçimlerdekurgulayaca¤›m.”

41

20 y›ll›k uzun yol floförü LeylaA¤açkoparan'›n an›lar›: Geri Vites Hayatlar

“S›rfcinsiyetimdendolay› iflbulamad›¤›m veyabuldu¤um ifllerdebar›nd›r›lmad›¤›mda oldu. Bu büyükhata ve haks›zl›k.Nitekim çok erkekmeslektafl›marastlad›m, s›rferkek oldu¤u içiniyi floförzannedilen.”

Yaln›z Türkiye de¤il, dünya sanatçevreleri taraf›ndan da çok iyi tan›nanbüyük sanatç› Abidin Dino ölümündentam 14 y›l sonra Sak›p Sabanc›Müzesi’nde aç›lan genifl kapsaml› birsergi ile an›l›yor. Karikatürist, illüstratör,dekoratör, sinemac›, tiyatrocu, yazar veressam Abidin Dino, müzenin üç kat›nayay›lan zengin dünyas› ile ziyaretçileribekliyor. 24 Kas›m 2007- 27 Ocak 2008tarihleri aras›nda gezilebilecek sergiyeparalel olarak, “Galeri Sohbetleri” adl› birdizi program da gerçeklefltirilecek. Genelkonsepti Ferit Edgü, Samih Rifat ve NazanÖlçer taraf›ndan tasarlanan sergi, AbidinDino’nun sadece sanat›n› de¤il yaflam›n›da gözler önüne sermeyi amaçl›yor.Sergide, Dino’nun kiflili¤inin odaknoktas›n› oluflturan dünya görüflü,önyarg›s›z biçimde sergileniyor. Dino’nunyüzlerce yap›t›n›n, foto¤raflar›n›n veyaflam›n›n de¤iflik evrelerini yans›tandokümanlar›n yer ald›¤› sergide,sanatç›n›n yaflam öyküsü kendi a¤z›ndanve kaleminden aktar›l›yor. Sergiye ad›n›veren “Bir Dünya”, Dino’nun yaflam›n›oldu¤u kadar; sanatç›n›n sözcüklerle,çizgilerle, renklerle ve biçimlerle tan›kl›ketti¤i 20. yüzy›l›n çalkant›l› dünyas›n› daanlat›yor.

Abidin Dino, Birinci Dünya Savafl›’n›narifesinde (1913) çalkant›larla sars›lanOsmanl› ‹mparatorlu¤u’nun baflkenti

‹stanbul’da dünyaya geldi.Baba Rasih Dino, aileyi

savafl ve kaostan kurtarmakiçin herfleyi geride b›rak›pCenevre’ye göç etti. Alt› yafl›nakadar bu flehirde kalmas›Abidin Dino’nun çok say›dadil ö¤renmesini sa¤lad›.Yabanc› dillere olanyatk›nl›¤›yla bilinen sanatç›,Gogol’ü Rusça’dan,Rimbaud’yu Frans›zca’dan,Homeros’u Yunanca’danokumas›yla tan›n›yor.Entellektüel bir aile ortam›ndayetiflmesi onun zengin sanatç›kiflili¤inin gelifliminde büyük

rol oynad›. 1929’da ilk karikatürlerigazetelerde yay›nlanmaya bafllad›. 1933y›l›nda ressam arkadafllar›yla birlikte Türkresim sanat›nda önemli bir yere sahipolan “D Grubu” nu kurdu. Ayn› y›lTürkiye’ye bir belgesel film çekmek üzeregelen Sovyet sinema yönetmeni SergeyYutgeviç ile tan›flt›. Yönetmenin davetiyleRusya’ya gidip Rus avangart sanatç›lar›ylatan›flt›. Rusya y›llar› onun sanat›nda vedünya görüflünde önemli bir dönümnoktas›yd›. Hayat› boyunca toplumcudünya görüflünü benimseyen Abidin Dino,Türkiye’ye dönüflünde yaratt›¤› eserlerve dünya görüflü dolay›s›yla s›k›nt›laryaflad›. Sonuçta 1951’de yurtd›fl›na ç›kt›ve Avrupa sanat›n›n savafl sonras›coflkusunu yaflamakta olan Paris’e gitti.Picasso ve Chagall gibi dünya çap›ndakisanatç›larla beraber çal›flt›. (SergidePicasso’dan esinlendi¤i eserleri de yeral›yor.) 1966 Dünya Futbol fiampiyonas›için çekti¤i film, Mimar Sinan üzerineyazmaya bafllad›¤› ama bitiremedi¤i kitap,büyük ‹spanyol ressam Goya’danetkilenerek yapt›¤› “‹flkence/AtomKorkusu” üzerine resimleri

onun sanat›n›n önemli kilometretafllar›yd›. Sanat›na yans›tt›¤› ‘68olaylar›nda Paris sokaklar›’ndaki öfkeyive mücadeleyi çizdi. Türkiye’ye 1969’dadönebildi. 1979’da Frans›z Plastik SanatlarBirli¤i Onursal Baflkanl›¤›’na seçildi.

Abidin Dino’nun parmak ve eldesenleri onun sanat›nda özel bir yeresahip. Adeta saplant› derecesindeparmak desenleri çizen sanatç›n›nsanat›n›n oda¤›nda hep insan vard›.Naz›m Hikmet’le hayat ve sanatdayan›flmas› çok genç yafllarda bafllad›ve Naz›m’›n ölümüne kadar sürdü. Sa¤l›ksorunlar› ortaya ç›kt›¤›nda hastanedeyatt›¤› zaman› bile bofla harcamad›.“Ac›n›n Resimleri” adl› desen dizisi böyleortaya ç›kt›. 1993’teki ölümüne kadarüretmeyi sürdürdü. Sabanc› Müzesi’ndekietkinlik, Abidin Dino ile ilgili bugüne kadaryap›lan en genifl kapsaml› sergi ve onutan›mak için önemli bir f›rsat.

42

Dino’nun yüzlerceyap›t›n›n,

foto¤raflar›n›n veyaflam›n›n de¤iflikevrelerini yans›tandokümanlar›n yer

ald›¤› sergide,sanatç›n›n yaflam

öyküsü kendia¤z›ndan vekaleminden

aktar›l›yor. Dino,yaflam›n›n yan›s›ra

tan›kl›k etti¤i 20.yüzy›l›n çalkant›l›

dünyas›n› daanlat›yor.

“Bir Dünya” ile Abidin Dino’ya yolculuk

Türk resim ve heykel sanat›n›n 100önemli sanatç›s›n›n eserleri,

Santral ‹stanbul bünyesindekiÇa¤dafl Sanat Müzesi’nde bir arada.

‹stanbul’un yeni kültür, e¤itim vesanat merkezi Santral ‹stanbul, aç›l›fl›n›görkemli bir sergiyle yapt›. 10. ‹stanbulBienali ile hareketlenen sanat ortam›n›nbir di¤er önemli adresi haline gelenModern ve Ötesi adl› devasa sergi,Santral ‹stanbul bünyesindeki Ça¤daflSanat Müzesi’nde izleyicisi ile bulufluyor.Haliç’te yer alan eski Silahtara¤a EnerjiSantrali’nde kurulan Santral ‹stanbul’unev sahipli¤ini yapt›¤› Modern ve Ötesisergisinde Bedri Rahmi Eyübo¤lu, AliAvni Çelebi, Zeki Kocamemi, Zeki Faik‹zer, Orhan Peker, Abidin Dino, ZühtüMürido¤lu,fiemsi Arel,Cemal Bingöl,Avni Arbafl, AliHadi Bara,Kuzgun Acar,Neflet Günal,RahmiAksungur,Azade Kökergibi Türk resimve heykelinin100 önemli sanatç›s›n›n 450 eseri biraraya getiriliyor.

Küratörlü¤ünü Fulya Erdemci,Zeynep Rona, Semra Germaner veOrhan Koçak’›n üstlendi¤i sergininbroflüründe amaç ve içerik flöyleaç›klan›yor, “1950’lerden 1990’larauzanan 'modern sanat'la 1960’lar›n ikinciyar›s›nda ilk iflaretlerini veren ve1990’lardan itibaren uluslararas› sanatortamlar›na eklemlenen 'ça¤dafl sanat'›ntarihini kronolojik bir ak›fl içinde elealarak, bugüne dek farkl› mekân vezamanlarda izlenmifl olan modern veça¤dafl sanat yap›tlar›n› ayn› mekândave tarihsel bir süreç içinde bir arayagetirmeyi amaçlam›fl; bütünsel birdökümden çok, bir seçki olarak

tasarlanm›fl.”Sanatç› ve eser say›lar›ndan,

düzenleyicilerin aç›klamalar›ndananlafl›laca¤› üzere bu Türkiye’deki sanatdünyas› için oldukça önemli bir sergi.Çünkü Cumhuriyet döneminin yaklafl›k50 y›ll›k bir döneminde çok farkl›anlay›fllarda eserler verip çok farkl›tepkilerle karfl›laflm›fl neredeyse birülkenin bütün bir sanatç› kufla¤›n›neserlerini izleyebiliyorsunuz. ‹lk bafltabu yüzden, yani eserlerin ve sanatç›lar›nbaflka bir yerde rastlanmayacak kadarçok ve çeflitli olmas› nedeniyle sanatlailgili herkesin gezip görmesi gerekenbir sergi Modern ve Ötesi. Sergiyigezerken asl›nda Türk sanat tarihininyak›n döneminin içinde bir gezintiye

ç›km›flolacaks›n›z. Buyan›yla daoldukça ö¤retici,haf›za tazeleyicibir etkinlikoldu¤unubelirtmeliyiz.

Elbette böylebüyük birorganizasyonagiriflilince çeflitli

tart›flmalar›n da yaflanmas› kaç›n›lmaz.Nitekim Modern ve Ötesi debafllad›¤›ndan beri sanat çevrelerindençeflitli elefltiriler ald›. Bunlar›n içinde ençok öne ç›kan ise sergide eserleri yeralan sanatç›lar›n ve eserlerinin hangikriterlere göre seçildi¤i, d›flar›dab›rak›lanlar›n neye göre elendi¤iydi.Sergi küratörleri ise, herkesi kapsayacakbir sergi düzenleme iddias›ndaolmad›klar›n›, kendi tercihleriniyapt›klar›n› ve bir tart›flmay› bafllatmakistediklerini belirtiyorlar. Sanatdünyas›nda yank› yaratan bu kapsaml›sergiyi 29 fiubat 2008 tarihine kadarÇa¤dafl Sanat Müzesi’ndeizleyebilirsiniz…

43

Modern veÖtesi’nde;Cumhuriyetdönemininyaklafl›k 50 y›ll›kbir döneminde çokfarkl› anlay›fllardaeserler verip çokfarkl› tepkilerlekarfl›laflm›fl veneredeyse birülkenin bütün birsanatç› kufla¤›n›neserleriniizleyebilirsiniz.

Modern ve Ötesi

44

Osmanl› ‹mparatorlu¤u ard›nda bir y›¤›n ulus devlet b›rakt›. Bu ulusdevletler aras›nda Türkiye Cumhuriyeti’nin benzersiz bir yeri vard›, çünküimparatorlukla aras›nda bir kimlik süreklili¤i olan Cumhuriyet Türkiyesiulusal kültürünü oluflturmak için, “kendi” edebiyat›n› yabanc› olarakgösterecek bir söyleme ihtiyaç duyuyordu. Alfabe de¤iflikli¤i, dil devrimive e¤itim politikalar› bu amaçla devreye sokuldu. Bu kitap Osmanl› Türkmesnevisinin politikas›n› oluflturmaya yönelik bir ilk deneme.

…Aflk›n okunmaz k›y›lar› Türk ve Bat› modernizmlerinin Hüsn ü Aflk’›elefltirel al›mlay›fllar›na zekice kotar›lm›fl bir elefltiri getiren incelikli birçal›flma. Nitelikli filolojiye, sa¤lam araflt›rmac›l›¤a , flair ve fliirin duyarl›bir de¤erlendirmesine dayanan heyecan verici bir kitap. Walter Andrews…

Aflk›n Okunmaz K›y›lar›Victoria R. Holbrook‹letiflim Yay›nlar›

Romanlarda Anadolu insan›n›n gerçek dünyas›n› destans› boyutlaratafl›yan, yaflanm›fl ve yaflanan gerçe¤i mitlerin, efsanelerin evrenindeço¤altan Yaflar Kemal, sadece bir romanc› ve halk bilimci de¤il, gazetelerdemodern röportaj yazarl›¤›n›n da kurucusudur. Onun, her biri, yay›mland›¤›dönemde olay yaratan röportajlar›nda gerçek, hayat buldu ve okuyucuyusarst›. Bu Diyar Bafltanbafla dörtlüsünün ikinci kitab› Yanan OrmanlardaElli Gün “Do¤rulu¤una ‹nand›¤›m fieyler Gördüm” bafll›kl› bir röportajlabafllar.

inan›lmaz ve ac› fleyler Yaflar Kemal’in sat›rlar›nda masals› bir güzelli¤ebürünür, içimize ifller. Hayat kayna¤›m›z do¤aya yapt›¤›m›z kötülüklerlebizi yüzlefltirir.

Yanan Ormanlarda Elli GünYaflar KemalYap› Kredi Yay›nlar›

Nobert Elias’›n baflyap›t› “Uygarl›k Süreci”, insan bilimleri literatürünün,onun ötesinde modern düflüncenin öncü ve kal›c› ürünlerinden birisidir.Bu eserlerdeki zengin analiz, toplumsal yap›lar›n ve kiflilik yap›lar›n›nuzun dönemli de¤iflimlerine ›fl›k tutmaya çal›flarak, sosyolojinin, onunlaberaber sosyal psikolojinin ufkunu geniflletir. Elias’›n gayreti, toplumsalde¤iflimin, -neredeyse metafizik nitelikli- otomatik evrim/ilerleme ilkelerines›¤mayan, sahiden kar›fl›k ve sahiden uzun erimli bir macera oldu¤unuanlatmaktad›r. Onun iyimser idealist ve Bat›-merkezci bulanlar dahil,modernleflmeyle ilgili analizlere yeni bir bak›fl aç›s› –ve yeni bir malzeme- kazand›rm›flt›r.

Uygarl›k SüreciNorbert El›as/ Çeviren: Ender Ateflman‹letiflim Yay›nlar›

Kapitalistler, “duvar”›n y›k›l›fl›n› ard›ndan kendileri için daha uygun birvahflet ortam›n›n oluflmas›n›n sevinciyle “solun öldü¤ünü” ilan ettiler.Oysa ölen, kapitalizmin platformundan ç›kamad›¤› için gayri insani niteli¤ebürünen reel-sosyalizmdi…”Duvar”›n y›k›lmas›ndan öncede reel-sosyalizmekarfl› ç›kan Gorz, bu kitab›nda, kapitalizmin ve reel sosyalizminbenzerliklerini göstererek as›l onlar›n öldü¤ünü söyler. Ve onlar› aflan,alternatif bir sosyalizmin as›l flimdi mümkün oldu¤unu söyler.

Kapitalizmin vahfleti karfl›s›nda yaflanabilir ve uygulanabilir bir ütopyaarayanlara…Her fleyin say›lan, sat›lan ve tüketilen bir anlay›fla indirgeyen“iktisadi akl›” sorgulamadan yeni bir sosyalizmin kurulamayaca¤›nainananlara… Sevginin, flefkatin, dostlu¤un ve aflk›n üretimden dahade¤erli oldu¤unu düflünenlere… Ve bir sabah ifle gitmeyi, sevgisinedokunmak için reddedenlere…

‹ktisadi akl›n elefltirisiÇal›flman›n Dönüflümleri/Anlam Aray›fl›Andre Gorz/ Çeviren: Ifl›k ErgüdenAyr›nt› Yay›nlar›

45

Çok sesli müzi¤e gelince: ‹stanbul’da çok sesli müzik yok muydu?Vard›. ama bu müzi¤i daha çok hariçten gelen müzisyenler yapard›.

Bu müzi¤e o zamanlar, “alafranga”, tek selsi müzi¤e de “alaturka” denirdi.Sonradan bu tabirler ortadan kalkt›. Darülelhanda bu iki türlü müzik detedris ediliyordu. Bir yandan çok sesli müzi¤e solfej, armoni, kontrpuanve hatta füg tedris edilir, öte yandan tek sesli müzikte bütün usullermakamlar vs. ö¤retilirdi. Bat› müzi¤i derslerini verenlerden biri de bendim.fiehzadebafl› kona¤›nda yap›lan çal›flmalar, bende unutulmaz bir hat›rab›rakt›. memleketimizin müzik sahas›ndaki kabiliyeti o zaman ortaya ç›kt›.

Cemal Reflit Rey

Orkestra Yaz›lar›Cemal Reflid ReyPencere Yay›nlar›

Ekonomik göstergelerin her zaman gerçe¤i dile getirmedikleri; krizlerin,gerilimlerin ve çat›flmalar›n üstünü örterek bir yan›lsama yaratt›klar› bilinir.Yaflayan en önemli Marksist iktisatç›lardan biri olan Robert Brenner ABDözelinde iflte bu yan›lsamay› ortadan kald›r›yor. Brenner, ABD’nin baflar›öyküsü olarak anlat›lan son çeyrek yüzy›ldaki ekonomik at›l›m›n, asl›ndanas›l bir baflar›s›zl›k tarihi oldu¤unu somut verilerin analizinde gösteriyor.Bugün co¤rafyam›zda olup bitenlerin de ip uçlar›n› veren, küresel süpergücün ekonomik dinami¤ini anlamak için önemli bir kitap.

Kitapta; “Yeni bir h›zl› büyüme mi? Yeni bir balon mu? ABD Ekonomisi’ninyörüngesi” isimli makale ise Hava-‹fl E¤itim Uzman› Kemal Ülker’e ait.

Ekonomide H›zl› Büyümeve BalonRobert Brenner/ Çeviren: Bilge Akal›n‹letiflim Yay›nlar›

EVLENENLER

• ‹stanbul’dan Hava-‹fl Sendikas›

Genel Teflkilatland›rma Sekreterimiz

Kaya Say›n'›n K›z›, ayn› zamanda

üyelerimiz Emel Say›n ile Alper Esin

16.12.2007'de, • ‹stanbul’dan

Candan Saç›kara ile Tar›k Tekin

2007-11-24’de • ‹stanbul’dan Güfer

Bener ile H. ‹brahim Sarp 2007-11-

11’de • ‹stanbul’dan Dilruba Okay

ile Ahmet fiahin 2007-11-11’de •

‹stanbul’dan Leyla Ceylan ile Ahmet

Küpeli 2007-11-11’de • ‹stanbul’dan

Turgut Kenald›'n›n o¤lu Hakk› ile

Seda 2007-11-04’de • ‹stanbul’dan

Murat Öztürk ile Sultan Öykü 2007-

11-04’de • ‹stanbul’dan Candan

Saç›k›ran ile Tar›k Tekin

2007-11-02’de • ‹stanbul’dan

Seyhan Türk ile ‹hsan Erman 2007-

10-29’da R. Sema Tunç ile Mustafa

B›çak 2007-10-28’de • ‹stanbul’dan

Yeflim Ifl›k ve Korkut K›rbay 2007-

09-12’de • ‹stanbul’dan Nilüfer

Do¤an ile Ergün Arslan 2007-09-

08’de • ‹stanbul’dan Burcu

Gültekinler ile Serdar Sabuncu 2007-

09-08’de • ‹stanbul’dan Suzan

Y›lmaz ile R›za K›l›ç 2007-09-02’de

Nuh Sümer ile Sevil ‹lhan 2007-08-

31’de • ‹stanbul’dan Duygu Ba¤lam

ile Kadir Karaduman 2007-08-29’de

• ‹stanbul’dan Aysun fiafak ile F›rat

Fidan 2007-08-29’da • ‹stanbul’dan

Nurcan At›c› ile Can Emrah Ülgü

2007-08-26’da • ‹stanbul’dan Safiye

Gerede ile Özgür Gülflen

2007-08-26’da • ‹stanbul’dan Erkan

Bafl ile Özlem 2007-08-25’de •

‹stanbul’dan Salih Sami Acar ile

Zübeyde 2007-08-24’de •

‹stanbul’dan Kadriye Y›lmaz ile ‹hsan

Özkeçeci 2007-08-19’da Emrah

Büyükarslan ile Deniz Ölçer 2007-

08-18’de • ‹stanbul’dan Begüm

Zorluer ile Ertu¤rul Buluntu 2007-08-

11’de • ‹stanbul’dan Mehmet

Kocaakman ile Aliye Atalay 2007-

08-04’de • ‹stanbul’dan Simay

Çekem ile Haflim Erdo¤an 2007-07-

28’de • ‹stanbul’dan Nurflen Çall› ile

Erhan Kurflun 2007-07-27’de •

‹stanbul’dan Pelin Yurtman ile

Ertu¤rul Do¤an 2007-07-26’da

Neslihan Koç ile Ahmet Acan 2007-

07-22’de Sibel Duran ile Selahattin

Çifçi 2007-07-20’de Duygu ‹lalan ile

Mert Ekfli 2007-07-14’de, •

‹stanbul’dan Burak Okucu ile Aylin

Çamc› 2007-07-06’da • ‹stanbul’dan

Tu¤ba Er ile ‹lker Baflaran 2007-06-

04 • ‹zmir’den Tolgahan Akbafl 2007-

11-24’de, • ‹zmir’den Aptullah Kufl

2007-09-28’de, • ‹zmir’den Hüseyin

Sezer 2007-09-10’da, • Ankara

‹stasyon Ebi Volkan fienol

17.11.07’de, • THY Antalya

‹stasyondan üyemiz Zeki Akflen’in

o¤lu Mustafa Akflen, • THY Antalya

kargodan üyemiz Hüseyin

Kocabafl’›n kardefli Bülent Deniz

30.11.2007’de evlenmifllerdir; ömür

boyu mutluluklar dileriz.

N‹fiAN

• THY Antalya istasyon üyemiz

Ömer Arslan’›n k›z› niflanlanm›flt›r.

Kendisine mutluluklar diliyoruz.

DO⁄UM

• ‹stanbul’dan Hava- ‹fl

personelimiz P›nar Erol'un Taylan

isminde o¤lu, • ‹stanbul’dan Teknik

delegemiz Cenk Cenkci ve Kabin

üyemiz Esra Cenkci’nin

12.12.2007’de bir o¤lu, •

46

ÜY

EL

ER

‹M

‹Z

DE

N

47

ÜY

EL

ER

‹M

‹Z

DE

N

‹stanbul’dan Avniye Egemen Ero¤lu

ile Aykut Ero¤lu’nun 2007-12-05’de,

• ‹stanbul’dan Esra Alt›ntafl Çipa’n›n

2007-12-04’da • ‹stanbul’dan

Mehmet ile Nihal Can’›n 2007-11-

05’de, • ‹stanbul’dan Mustafa Atefl’in

2007-11-07’de, • ‹stanbul’dan Özlem

Ayd›n’›n 2007-10-19’de, •

‹stanbul’dan Semih Çelebi'nin ikiz

çocuklar› 2007-09-29’da, •

‹stanbul’dan fiükrü ‹ncesoy’un 2007-

09-20’de, • Mehmet Olcayhan F›rat’›n

2007-08-02’de • ‹stanbul’dan

Gültekin K›l›nç’›n 2007-07-06’de •

‹stanbul’dan Nesrin Sekman'›n k›z›

‹rem 2007-05-19’da, • ‹stanbul’dan

Nazl› Uçan Kabul’un 2007-02-19’da,

• ‹stanbul’dan Müzeyyen Kök

Öncan’›n 2006-10-26’da, •

‹stanbul’dan Yelda A¤gez’in 2007-

06-10’da, • ‹zmir’den Serkan

fientürk’ün 2007-11-29’da, •

‹zmir’den Mualla Houssami’nin 2007-

11-05’de, • ‹zmir’den Ece ‹bifl’in

2007-09-24’de, • Ankara Esb Teknik

Sinan Özgür Baflaran’›n 24.10.07’de

k›z›, • Ankara ‹stasyon Gülcan-

Volkan Kumsel’in 07.10.07’de o¤lu,

• THY-Antalya istasyondan üyemiz

Tuna Karada¤’›n çocuklar› olmufltur.

Sa¤l›kl› ve uzun ömürlü olmas›n›

diliyoruz.

SÜNNET

• ‹stanbul’dan fiule Özel’in 2007-

10-27’de, • ‹stanbul’dan Zafer

Salc›’n›n 2007-07-08’de, •

‹stanbul’dan Serkan Ural’›n 2007-

07-07’›n • Konya’dan Burak Kaan

Zülfikar’›n 2007-07-29’da çocuklar›

sünnet olmufllard›r; geçmifl olsun

dileklerimizi iletir, baflar›lar dileriz.

RAHATSIZLANMA

• ‹stanbul’dan Niyazi Al›flkan

2007-12-10’da, • ‹stanbul’dan Gökçe

Ery›lmaz ile Tulu Kas›may 2007-10-

27’de, • ‹stanbul’dan Esra

Demircio¤lu ile Zekeriya Alagöz

2007’de, • ‹stanbul’dan Erkan

Taflk›ran 2007-08-29’da, •

‹stanbul’dan Selim Pür 2007-08-

22’de, • ‹stanbul’dan Gülseren Sa¤l›k

2007-07-03’de, • ‹stanbul’dan Hasan

fiahin 2007-07-06’da, • ‹zmir’den

Mutlu Gümüflsu 2007-11-29’da, •

‹zmir’den Derya Kökel 2007-11-

21’de, • Sezin Gölcüklüo¤lu 2007-

11-21’de, • ‹zmir’den F›rat Uluskan

2007-11-15’de, • • ‹zmir’den Sinem

Uluskan 2007-11-15’de, • ‹zmir’den

Nuri Kuran 2007-09-26’de, •

‹zmir’den fiahin Sunay 2007-09-

05’de, • Ankara Kargo Ece

Gürkan’›n annesi 03.09.07’de, •

Ankara ‹stasyon Hikmet Demirci’nin

o¤lu 03.09.07’de, • Ankara Kabin

‹çi Özcan Sezgi 05.09.07’de, •

Ankara Esb Teknik Kenan

Tavukçu’nun efli 21.09.07’de, •

Ankara ‹stasyon Yavuz Kurt

17.10.07’de, • • Ankara ‹stasyon

U¤ur Y›lmaz 17.10.07’de, • Ankara

‹stasyon Yeflim Gökmen 20.10.07’de

trafik kazas›, • Ankara ‹stasyon ‹lhami

Sütçüo¤lu 26.10.07’de, • Ankara

‹stasyon Cüneyt Ergin’in k›z›

12.11.07’de, • Ankara ‹stasyon

Recep Ezandemir’in babas›

21.11.07’de, • Ankara ‹stasyon

Ahmet fiahin 22.11.07’de, • Ankara

‹stasyon Cenk Tarhan 22.11.07’de,

• Ankara ‹stasyon Sevda Babatin

23.11.07’de, • Ankara ‹stasyon

Suzan Özgan 23.11.07’de, • Ankara

Esb.Teknik Kemal Yalç›ndere

48

‹stanbul - Isparta seferini yapan Atlas Jet

uça¤›nda hayat›n› kaybeden

THY eski çal›flan› arkadafl›m›z, abimiz

Alaattin Gürtürk’ün

Ailesine ve sevenlerine baflsa¤l›¤› diliyor,

ac›lar›n› paylafl›yoruz.

ÜY

EL

ER

‹M‹Z

DE

N23.11.07’de, • Ankara ‹stasyon Melis

Kutlu 26.11.07’de, • Ankara ‹stasyon

Serkan Köksal 28.11.07’de, • Ankara

‹stasyon Mustafa Kuruo¤lu’nun

babas› 29.11.07’de, • Ankara

‹stasyon Celal Mert 04.12.07’de, •

Ankara ‹stasyon Aysel Coflkun

04.12.07’de, • THY-Antalya flehir

bilet sat›fl dan üyemiz Serap Keskin,

• THY-Antalya teknikden üyemiz

Ejder Alyaz, • THY-Antalya flehir

bilet sat›fl üyemiz Özlem Ak›n’›n

babas›, • THY-Antalya istasyondan

üyemiz Saliha Öner, • Hava-ifl

Antalya flubesi yönetim kurulu

üyemiz Avni Çay’›n yengesi, • Hava-

ifl Antalya flube baflkan› Ahmet

Tafldemir 21.11.2007’de, • Hava-‹fl

Antalya flube personeli Zehra Ay’›n

kay›nvalidesi rahats›zlanm›fllard›r;

kendilerine acil flifalar diliyoruz.

VEFAT

• ‹stanbul’dan Mehmet

Öztemel’in annesi 2007-12-07’de, •

‹stanbul’dan Çi¤dem Cava'n›n

babas› 2007-11-28’de, •

‹stanbul’dan Mustafa Erdar ve

Muzaffer Erdar'›n annesi 2007-11-

21’de, • ‹stanbul’dan Ömer Cengiz

Uzel'in abisi 2007-11-14’de, •

‹stanbul’dan Hüma fiaflmaz 2007-

11-12’de, • ‹stanbul’dan Müjgan

Akar'›n babas› 2007-11-06’de, •

‹stanbul’dan Faruk Erdurak'›n abisi

2007-11-01’de, • ‹stanbul’dan

Temsilcimiz Bahad›r Altan'›n babas›

2007-09-25’de, • ‹stanbul’dan Yeliz

Eser'in dedesi 2007-09-24’de, •

‹stanbul’dan Elif Özen fiekerciler'in

efli 2007-09-14’de, • ‹stanbul’dan

Saadettin Taflç›'n›n babas› 2007-09-

10’da, • ‹stanbul’dan Aydan Baltay

2007-08-31’de, • ‹stanbul’dan

Tayfun Tunal› 2007-07-07’de, •

‹stanbul’dan Banu Pekkaya 2007-

07-04’de, • ‹zmir’den Banu Y›lmaz

2007-11-09’da, • ‹zmir’den Hasan

Coflkun 2007-11-05’de, • ‹zmir’den

Gürkan Güçlü 2007-09-16’da, •

Ankara ‹stasyon Mehmet

Ulua¤açl›’n›n babas› (Hasan

Ulua¤açl› emekli personel)

07.11.07’de, • THY-Antalya flehir

bilet sat›fl üyemiz Yeflim Dereli’nin

amcas› 11.12.2007’de, • THY-

Antalya istasyon üyemiz Arzu

Kuyucu’nun kay›nvalidesi

08.12.2007’de vefat etmifllerdir.

Vefat edenlere Tanr›’dan rahmet,

yak›nlar›na baflsa¤l›¤› diliyoyruz.

Hava-‹fl ‹zmir fiubesi TEKGIDA-‹fi D‹MES ziyareti 28 Kas›m 2007

Hava-‹fl ‹zmir fiubesi HABER-‹fi bas›n aç›klamas› 26 Ekim 2007

Hava-‹fl ‹zmir fiubesi TÜMT‹S ziyareti05 Ekim 2007

TÜRK-‹fi BAfiKANLARININ Z‹YARET‹,PETROL-‹fi 24 EK‹M 2007