het algemeen welzijnswerk

Het Algemeen Welzijnswerk

Omschrijving Ontwikkeling voor 1980 Het herstructureringsdebat Algemeen welzijnswerk : een exemplarisch

voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen

Algemeen welzijnswerk : omschrijving

= koepelbegrip voor een variëteit van voorheen autonome « werksoorten »

= normatief begrip, verwijzend naar gemeenschappelijke kernopdracht in een « veelheid van problematieken »

= recent begrip, ingevoerd tot herstructurering van bestaande kleinschalige eerstelijnsvoorzieningen


= « sociale dienst-en hulpverlening t.a.v. alle personen van wie welzijnskansen bedreigd of verminderd worden ten gevolge van persoonlijke, relationele, gezins-of maatschappelijke factoren

= « negatieve welzijnsdefinitie »


Kernopdrachten rond 4 grote clusters– Onthaal, inclusief informatie, advies en eerste

opvang– Toeleiding naar maatschappelijke voorzieningen en

signalisatie tekorten– Hulp en begeleiding in een gepaste vorm– Gerichte doorverwijzing


CAW : eerstelijnsopdracht tav hele bevolking Gericht op welzijnsbedreigende factoren Spanning « brede » opstelling en nodige

« differentiatie » (cf ontstaansgeschiedenis!) CAW : samen met OCMW en

eerstelijnsgezondheidszorg de « algemene maatschappelijke dienstverlening »


Vergelijking CAW-OCMW– Negatieve versus positieve welzijnsdefinitie– Privaat initiatief versus publiek initiatief ( OCMW :

rechtskarakter !)– Specifieke financiering vs inbedding sociale dienst

in algemene opdracht en financiering OCMW– Spreiding vs elke gemeente– Quid betekenis van deze verschillen in de

praktijk ?

Algemeen welzijnswerk : ontwikkeling voor 1980

Voorheen autonome werksoorten :- tele-onthaal- CMW (autonoom + ingebouwd)- CLG/CGSO- JAC-JIAC- Forensisch Welzijnswerk (JWW + SOH)- Onthaalcentra (algemene, vluchthuizen, crisisopvang, BZW, OCJ)- BZW Jongvolwassenen(OCJ + Bijz. Jeugdbijstand)


Voorheen autonome werksoorten verschillen mbt– Historiek– Sectorale positionering– Modaliteiten erkenning en subsidiëring– Professionaliseringsgraad– Regionale spreiding


Verschillen tussen werksoorten :– Private reclassering = oudste werkvorm

welzijnswerk, ressorterend onder Justitie– + onthaaltehuizen = oudste werkvorm + hernieuwd

concept o.i.v. « kleinschaligheidsbeweging »– CMW : algemeen maatschappelijk werk, ontstaan in

1974 !– diversiteit initiatieven « alternatieve hulpverlening »

+ « kleinschaligheidsbeweging »


Alternatieve hulpverlening :– Cfr debat verlaging meerderjarigheid en erkenning

jeugd als zelfstandige hulpvrager– Vaststelling dat bestaande hulpverlening voor

jeugdigen niet rechtstreeks toegankelijk was, noch juridisch, noch feitelijk (cf hoge drempels)

– Koppeling « hulpverlening-vorming-sociale actie »


Alternatieve hulpverlening :– Release-centra : nadruk op verbinding met sociale

actie– JIAC : nadruk op informatie en advies, ook als

opstap naar hulpverlening (bijv. Infojeugd Gent, 1966)

– JAC : nadruk op meer bij jeugdigen aansluitende hulpverleningsaanpak


Kleinschaligheidsbeweging– Ecologisch begrip : cfr. Schumacher « hou het

klein », Ambo : 1973 – overgenomen in het welzijnswerk

– Twee opvattingen :Residueel : verkleining basiseenheden in een

groter verband (bijv leefgroepen in een instelling)Structureel : hefboom in opzet van een

« emancipatorische hulpverlening »


Kleinschaligheid– Emancipatorische hulpverlening = positionering op

spanningsveld “kwetsbare ontmoeting mensen in sociale nood” en kritische benadering maatschappelijke ontwikkelingen, inclusief vigerende betekenissen “welzijn”

4 basisprincipes :

zelfbeschikkingssrecht, zelfbeheer, maatschappijbetrokkenheid, vrijwilligersparticipatie


Basisprincipes kleinschaligheid : « Zelfbeschikkingsrecht »– ‘handelingsbekwaamheid’ cliënt als uitgangspunt– impliceert ook tegengaan ‘vervreemding’ in

welzijnswerk , namelijk afhankelijkheid van cliënt van voorzieningen

– probleemgedrag is betekenisvol gedrag en moet als dusdanig begrepen worden.


Basisprincipes kleinschaligheid : « Zelfbeheer »– = interne democratisering– cfr. “welzijnswerk” is te zien als een beleidspraktijk– knelpunt : hoe vorm geven aan deze

beleidspraktijk?Vgl. « participatiediscussie »


Basisprincipes kleinschaligheid : « Maatschappijbetrokkenheid »= externe democratisering- zoeken naar verbinding tussen individuele hulpverlening en collectivisering van deze ervaringen tot sociaal-politieke thema’s- omvat integratie welzijnswerk in omgeving waarin gewerkt wordt


Basisprincipes kleinschaligheid : « Vrijwilligersparticipatie »– vrijwiligersinbreng als een bijdrage tot realisatie

grotere maatschappijbetrokkenheid : realisatie draagvlak om problemen “in” de samenleving te houden

– vrijwilligersinbreng als correctief op overprofessionalisering

– vergelijkbaar met actuele nadruk op vrijwilligersinbreng ?


Kleinschaligheid Accent op deïnstitutionalisering :

- hervormingsdebat jeugdbescherming - “alternatieve psychiatrie” - herdenken residentiële reclassering ---> ‘speerpuntfunctie’ in opzet ‘emancipatorische hulpverlening’

aanzetten tot doorbreken verzuiling : “pluralistische initiatieven”

Algemeen welzijnswerk voor 1980

Kleinschaligheid Aandacht nieuwe perspectieven :

- jeugd : aansluiting bij alternatieve hulpverlening - feministisch perspectief : aandacht vrouwenmishandeling : aansluiting bij ontwikkeling victimologie en slachtofferzorg

aansluiting bij nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen, inz. op vlak van relaties en sexualiteit : JIAC/JAC; ontstaan CLG en CGSO

Algemeen welzijnswerk : het herstructureringsdebat

1980 : Staatshervorming

vorming “Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap” Diversiteit initiatieven wordt overgeheveld van Justitie,

Volksgezondheid, Cultuur naar Departement Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur

Vraag naar nieuwe regelgeving (decretale regeling)


Prioriteit binnen Vlaamse Gemeenschap voor decreten mbt grote categoriale zorgsectoren : - Kind en Gezin (1984) - Decreet bejaardenvoorzieningen (1985) - Decreet bijzondere jeugdbijstand (1985) - Vlaams Fonds voor de Sociale Integratie van Personen met een Handicap (199O)


Voor actuele “algemeen welzijnswerk” : regeling via B.V.E.

= ad hoc regelingen, ongelijk uitgewerkt van enkel subsidie-technisch tot en met combinatie subsidie-technisch en inhoudelijk beleid

vanaf 1985 pleidooien voor een “gecoördineerd beleid”


Pleidooi « gecoördineerd beleid »– Aanvankelijk beperkt tot ambulante

eerstelijnsvoorzieningen (= heropname oudere discussie)

– “Sociaal Centrum” (CMW+CLG + eventuele andere werkingen) vanuit V.I.W ontwikkeld als mogelijk “model”

– Kaderreglementering onthaaltehuizen onder impuls V.D.V.O.


Kaderdecreet 24 juni 1991 : “lege doos” ? Doelstellingen decreet :

- Harmonisering van de regelgeving - Profilering van het algemeen welzijnswerk - Structurering van het algemeen welzijnswerk met het oog op een betere toegankelijkheid

Herstructurering : vraag vanuit overheid vanuit vaststelling “overlap”, “ongelijke spreiding”, “te kleinschalige initiatieven waardoor geen effectieve professionalisering”


Ontwikkeling notie “polyvalent centrum” = algemene eerstelijnsvoorziening

Kritieken op notie “polyvalent centrum” - Fundamenteel : vraag naar aansluiting op taakstelling O.C.M.W. (cfr. recht op maatschappelijke dienstverlening)- Sector-intern : kritiek op scheiding ambulante en residentiële werkingen (voorzien in het decreet van 1991)


Uitvoeringsbesluit 1994 4 types polyvalente centra :

A- “solistisch ambulant centrum” (Tele-onthaal - evt. andere) B- ambulant polyvalent centrum : CMW+CLG+ andere erkenningscategorie, bijv. JacC- solistisch residentieel centrum D- polyvalent residentieel centrum : minstens 3residentiële erkenningscategorieën


Ingebouwde CMW worden uit herstructurering gehouden

Vorming “polyvalent centrum” via samenwerkingsovereenkomst met O.C.M.W. slechts per uitzondering mogelijk ---> ook O.C.M.W. in principe buiten herstructurering

Invoering “budgetfinanciering”


Kritieken op herstructurering– Oneigenlijke scheiding ambulant-residentieel :

eerstelijnswerk = filosofie !– Budgettaire weerslag groter dan voorzien radicalisering herstructurering

Kernthema’s : « deregulering » en « responsabilisering »

– Cfr. Achtergrond wijzigende relatie overheid-voorzieningen


Decreet 1997

- “Deregulering”: afschaffing aparte erkenningscategorieën en vervanging door “algemene opdrachten”

- Opheffing “cesuur” ambulante en residentiële cent

- “Herregulering” : vervanging vroegere erkenningsvoorwaarden door erkennings-voorwaarden vervat in “kwaliteitsdecreet”

Algemeen welzijnswerk na de herstructurering

in totaal 29 autonome “centra voor algemeen welzijnswerk”

4O erkende centra binnen kader van de ziekenfondsen

1 centrum tele-onthaal per provincie


Bijkomende (financiële) stimulansen : - Vlaams Actieplan mbt “kinderrechten, kindermishandeling, dader-en slachtofferhulp”; - hulpverlening aan sexuele delinquenten - crisishulp aan minderjarigen - kinderwerking vrouwenopvangcentra - laagdrempelige hulpverlening aan jongeren, dader-en slachtofferhulp


Bijkomende financiële impulsen i.k.v. - social-profitakkoorden werkgevers, vakbonden en overheid; - opsporing “blinde vlekken” in het algemeen welzijnswerk


“Responsabilisering” : - erkenning voor 3 jaar op basis van ‘beleidsplan’, gebaseerd op ‘omgevingsanalyse’ - nieuw systeem “enveloppefinanciering” - beperking aantal centra tot maximaal 35, en 1 centrum Tele- onthaal per provincie

Algemeen welzijnswerk : herstructurering ondersteuningsstructuur

Voor herstructurering : ondersteuning algemeen welzijnswerk via werksoortelijke federaties;

financiering van deze federaties via zgn. “doorstortingstoelagen”;

federaties konden zich aansluiten bij POW of VIW (cfr. verzuiling)

1995 : afschaffing werksoortelijke federaties en oprichting “Steunpunt Algemeen Welzijnswerk”

Algemeen welzijnswerk : herstructurering ondersteuningsstructuur

POW en VIW worden ingeschakeld in werkgeversorganisaties VSO (pluralistisch) en Vlaams Welzijnsverbond (Caritas)

2000 :herstructurering « SAW » Federatie van Autonome Centra voor Algemeen

Welzijnswerk” : vertegenwoordiging werkgevers en belangenbehartiging tav autonome centra voor algemeen welzijnswerk

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk” : inhoudelijke ondersteuning van alle C.A.W.

AWW : exemplarisch voorbeeld tav een aantal afstemmingsvragen

Triade burger-overheid-voorzieningen : onderscheid tussen - beleidsinterne afstemmingsstrategieën; - aanbodsinterne afstemmingsstrategieën; - behoefte-interne afstemmingsstrategieën; - afstemming tussen behoefte en beleid; - afstemming tussen beleid en aanbod; - afstemming tussen aanbod en behoefte


Afstemming beleid-voorzieningen– Historisch : cf verzuilingsdebat– Actueel : « herverkaveling » zorglandschap via

« strategische planning » Kenmerken :

– Herstructurering– Schaalvergroting– Integratie werksoorten t.v.v. beleidsplanning en

kwaliteitszorg- Hertekening ondersteuningsstructuren


Afstemming beleid-behoefte– Participatiedebat– Debat « recht op maatschappelijke dienstverlening »

Afstemming voorzieningen-behoefte– = « integraal beleid »


Afstemming voorzieningen-behoeften– Integraal beleid

Feitelijke afstemming van hulp-en dienstverlening op concrete situatie « hulpvrager »

Afstemmingsstrategieën zijn bijv.– Case-management– Bemiddeling– Basisschakels


Aanbodsinterne afstemming

Coördinatie van, en netwerkontwikkeling tussen voorzieningen

Cfr. « geïntegreerde benadering »Bijv. « integrale jeugdzorg »

Behoefteinterne afstemming– Debat « begrensde » rationaliteit


« behoefteinterne afstemming »- Vlaams Welzijnscongres : « samenhang »,

« eenheid » in de welzijnservaring- Kritiek : deze « ideale rationaliteit » stelt eisen

waaraan mensen onmogelijk kunnen voldoen pleidooi voor een begrensde, situatiegebonden

rationaliteit


Pleidooi begrensde rationaliteit geeft aan dat «geïntegreerde aanpak »op niveau voorzieningen niet doorgetrokken kan worden tot op niveau cliënt

Op niveau cliënt moet gekozen worden voor gerichtheid op persoon en zijn sociaal netwerk ipv te vertrekken vanuit een professiegebonden en behandelingsgerichte aanpak– « salamietactiek » : één voor een aanpakken

problemen, waardoor cliënt actor blijft : « fragmentering » biedt ook handelingmarge aan cliënt


Beleidsinterne afstemming= « inclusief beleid »• Structurele benadering : draagt beleid bij, op alle

domeinen maatschappelijk leven, tot besef « menselijke waardigheid » (cf recht op maatschappelijke dienstverlening)

• Residuele benadering : minimaal geen armoedeverhogend effect van gevoerde beleid, dit op alle domeinen van het maatschappelijk leven


Residuele benadering « inclusief beleid »– Cf Vlaams Welzijnscongres 1990– Residuele invulling « inclusief » op basis van dubbel

onderscheidOnderscheid (basis)instituties en

zorgvoorzieningenOnderscheid welzijnsbeleid en welzijnszorgbeleid « negatieve welzijnsdefinitie »

het algemeen welzijnswerk

Documents