ilang sulat sa mga patay : lathalang pang 'todos los santos'...ilahgsulat samgapatay...
TRANSCRIPT
V.ltBVJ-^
7¥'SM
Ilahg Sulat
sa mga Patay
LATHALANG PANG 'TODOS LOS SANTOS"
«k<«« ni
q;e r a n I o(G#rarcio ehanoo)
NtktTif 11 *7tiiba'* iMif tli 31 M OktBht Bf tS«4
IMPRKKTA, I.IBiaSRIA Y PAPKLKBIADK
P. SAYO Vda. DE SOniANOEosario 225, PUza del Gonde 1006^ y Azcarraga 55^, Tondo
Manila, L F.
. C a f
HANDOGS« aking matatik na kaihigang si
G. Mamerto Pagiinawan
Anz Kurhatha
^..^
^..
llang Sulat sa mgo Patay
ruLYis AT POM samImek.
Kune Bakit...t
Minsa y nai.sipan kong pnniarooti .su 'Phiiippiiie
Library*' (waiong huwan na, niuia noon, ani; nak»-raraan), upang ako'y makabasa^ ng mga **magazini*'' ^na bagong gaiing aa Amertka.
At ang aktng balak ay aking i.sinagawa...
Nasok ako sa Beading Roovi at pagdating ko «a
harap ng mahabang mesa na kinahabala^'hayan n{ di
mabilang na mSa *'revista'\ ay marahan akong umuposa isang magarang silyang nasa aking tabi, at pinaliboi
kp an^ aking tintin sa iba pangr hanay ng mga **ma'
^azine'' na nasa aking b^rap.
iAnong dami!
Oos^opolitan^ Harper's Weekly,Jitinew of t^eviewsy Li/€y
Saturday Epening Poat, OuHoek. Ladies Ilome Oompanion.,.
Buklat nito; basa noon...
Sttlyap deon; tjhDti& dito...
At gayon »g gayon banggang sa marinig ko sa i^i^ang
IV IlANO 8UI4AT SA MGA PaTAY
OMMttg Mtapit deKm, ^nff i^ampungtingtnng na 8unud
—A las diez na pala—ang nalbulong ko.
Saraakatwid ay oiahigU nang isanp oras na ako y
aaroroon.
(Nalimutan ko paiang sabihin aa una. na waia
!>ang ikasiyani na ora« ng umaga uang ako'y dumating
%ik "Llbrary*'.)
Ilaug sandali pa muna akong nagbubuklat, na^,-
titingin» at nagbasabasa...
At ako*y talagang paalis na sana, nang, sa isan^r
(nap^Iad na pagkakataon, ay natagputegpnan ko an|i
r^ang kahangahangang bagey na di ko hinabanap.
—<!Hay,.. <iTotoo?.., iSino ang maysabi?. .—ang may
kalakasan ding nawika ko, sa malaking pagtataka.
HOW TO SKND MESSAGE TO THE •*INHAB1TANTS"
OF THE '*POST MORTEM*' REGION
Ganyan ang nasasaad sa ulo ng lathala.
At ang lathalang ito*y nasumpungan ko sa bu-
ling **revista** na aking nabuksap ng di sinasadya...
Hindi ko na sasabihin ang ngalan ng "magaaine*
aa kinabasahan* ko.
Tanging ihahayag ko ang diwa ng nasabing lat
hala, atr humigitkumulang sa sumusunod:
'Sinomang ibig magpahatid ng liham sa kaiuluwa
a| isang taong namatat ha ay walang tangini^ dapat
gawin kundi:
''Una: Lahat ng lihaoi na ipadadaia ay dapat su
latiu (Ct lagdaan sa maghapon ng ika 31 ng Oktubre
''lkalawa: iUwi't liham ay kailangang isilid >;*
isang sobre. hiwalay sa iba.
''Heatkr, Sa* hatinggabi, ganap na ika 18 ora« n£
Gi»iLBiio GHAnroo
bisperw ni 'Todos los Saiitos"' «y kailant^iig pn*
maroottg magiaa aa aliamasig liblataii aa ieob iit alo-
dadt at magdttja nitODg tationg batgy na siariiiialilieai
isang posporo, isang kandilang pagktt at isaisgasai^*
o anomang panghukay nS lupa.
''li^pat: Kang naaa libingan na'j humanap oi
isang pook na kubli at madilim, at knng naroon mYsilidihanang kandila, humukay aa lupa nC mahigitnit
isang dangkal ang lalim, at pagleahukay ay iumuho^;
ng:tuw<d na luwid, at isaisang sunugin sa apoj nt
kandtla ang mga sutat na ipadadala.
''lkaiima: Sauiantalang tinutupok ang mj|a iihaiPii
a.v dapat dasaltn, nS buong taimtim sa loob ang ga
nito: Dakilang Lumikhai Ako'y mmasampalataya sa faa-
l^angyarihan mo^ at naniniwaia na ang tao.ay may
kaiuluwa. Ipinamamanhik ko sa iyo^ na anglahalai bai
wa'i iaa m m^a salitang nangakamlat sa mga liham^
na ito, ay pahintulutan mo lamang na makar^Ltin^ 9a pang'
dinig ng ttawa't kaluluwang kinauukulan^ at fiilay pa-
yagang makaaaglit dito $a lupa o makasagot sa lUiam, sa»
kaling gayon ang kinakailangan.
"Ikaanim: Pagkasunog ng mga liham sa tapat ng:
hukay, ay pagkaintatan na ang lahat npt mga ab6 ay
inagkai^amasama sa loob noon, at tabunan pagleatapos/*
Sa lathalang nabasa ko, ay sinasabi pang maaaring
magpadala ng mga pahayagan, aklat at anomang ba-
basahin, sa mga kaluluwa; at ang pagpapadala ay
magagawang paris ng sa pagpapahatid ng liliam.
'Ang sagot sa mga liham—ang sabi pa ng tinu
tukoy na lathala—ay maaaring matamo sa susunod
na taon» sa pook ding pinagbaunan ng ab6 hg mga
suiat, at sa oras at araw na slnambit sa una/*
V:i l%kno BvhAt SA MOA Patay
BalApwa't blodi sinasabi kung paano maa^r:-
nataiiggap aag mSa sagot.
—Nguni't^ ibahola iwi/—aog sioasabt iro habang akoShimalabas sa pintong malaki ng ^'Biblioteea/^
k% palibhaau'y malaon na rin namaog naiisip kongi^Biuikipagti9ap sa mta kalnlnw^ ng ilang kaibigan at
ilang kakilala kong nangauna na aa akin sa paglalaktoay sa '*dako pa roon**... at yamang ako*y naka|iukvlas nB iaang paraan sa pagpapahatid sa kanila ngliham, ay sinikap ko ngang mayari sa araw na ito» ang«alm aa sulat (talaga sanang labingdalawa ang gaga-wlng ko, nguni't akoV kakapusin s.a orss). at naiig n>aa
laman ko naman kung ang^ bantog na manunulai na»ay gawa ng lathalang iyon, ay niighibiro lanibnii onakainom kaya ng isang botelyang *Vhisky," bagosinulat ang marikit niyang lathalang natunghayan kti
nja sa isang mahalagang **magaEine'' na nillUmbansa Yankilandia...
At ngayo*y naririto ang mta «ulat na ipada-
dak ko:
Bm i»an|f PastorProtaatanta.
Rov. PaHtor:
i\i\o ang iagay mo riyany
/iKailan ka pa dumattog? <iAt iiakarating ka na kaya?*
Kung sa bagay ay dapatnana akong maghinanakis
sA iyo, sapagka't nmalb ka't sukat-^gayong ang pag-^
vao mo'y wala pa aaraanjc ballk,—ay di kii^ man lamang
nagpaalam sa akin. Kahit sana isang \a4iyo8\..,
N|uni*t... iano ba ang naisipan mo't kamiV ini-
wan mo apad?
^Mayroon ka bang naka.samaau ng loob?
«iNagtampo ka baga sa mga kaibigan mo, mSa ka-
panalig at alagad? lO, inakiiln mong tapos na aog
UiugkuHn mo dine sa * ibabaw ng: lupa**?
Paniwalaan mo, kaibigaug giliw. na nan^ inabali
t>aan kong ikaw ay namatay na, ay mahabang 'san
iaii (amabot marahil «a ualawang mintito) na akoV
natigilan: napako ang tingin'ko .sa lupa, hindi ako
nakapan^usap* ako'y napakagatlabi. at... aywan ko ba
kung ano pa anie nangyari sa akin.
At tunay na tunay ua kungdl lam«')ng mga taong hindt
mapagnnungaling dtng nakapagsabi ^a akin, ay hindi
Gekardo Chawco VIII
ko napaniwalaan karakaraka ang gayong napait n%^
baiita.
Di ko paniniwalaan, sapagka't hindi ko nalal;»
mang ikaw ay nagkasakit; hindi ko inaakal^n^ ioloobin
ng Dioe na ikaw ay tawagin m tnnapupunan Niya tig
gayong kaa$ra; at hindi ko inaantay na tutungo k^
riyan at iiwan mo ako rine ng walang kainiikimik
kahi*t pahiwatig man lamang.
Ngnni*t yaroang ikaw ay napalayo na, o kusang
lumayo sa pillnp namin (pagkapalayorp lulos ra di-
aamdam at ipinap:luksa ng tanang kababayan mongaakababatid ng mga kabutihang nagawa mo noong ikaw
ay nabubuhay pa), ay ano pa ang gagawin ko kund?
«ng magtiis at magaral na sumangayon sa masaklap na
pagkakalayo natin at lubusang pagkakahiw&layL..
lAy, katbigan!... Naging isang matinding dagok sa
puso ko (nguni't di iniluha ng aking mga mata, sa-
pagka't hindi nakapanaig sa akin ang ''damdaming^
babaa*') ang iyong pagpanaw nawala sa panabon, pa-
Hbhasa'y naniniwala akong ikaw ay totoong kaj)ang;5n
pa ng ating bayan sa mga araw na ito...
Subali^t tkinatutuwa ko rin naman, sa isang dako,
^apagka^ inaasahan kong sa pamamagitan ng isang
pagtatapat »a hihingin ko sa iyo't iBaakala kong viai'
tki^i4§€^ mo naman kahl*t naririyan ka na, ay maha-
han|o ako sa malaking pagaalinlangan na may tatlong
taon na ngayon kinaratnan ng aking paniniwala o pa-
iianampalataya, magmula nang ako*y makapagbasa ng
mSa bantog na aklat nina Herbert Speneer^ Viardot^
Baron de Holbaeh, Milesbo, Praneiseo Gieea, Paray,
at marami pang mangabgathang kapanaUg ng mg« ti-
doran. ko, na mga 'Verdaderos enemigos" daw ng
Gerarbo Ghanoo * IX;
_.«.«.«»«.,..-«.>.-».-,------. i
Relihiori ai Kristo, ayaa sa sabi ng isang pinsan
kong pari...
Marahil ay di mo pa naliiimutan na« di mimin*
sang tayo'y nagkaroon ng maiikling '*pagtata1o" tung-
kol sa existencia at^to existencia ng isang Ser Supremo,
tNatatandaan mo pa kaya?
Ikaw, sa pamamagitan ng iyong tUosofia natural
at aioso/ia adqairida, ay iginigiit mong lagi na: **Mjay
roong tsang Dios na lumikha nitong tinatawag o
nakikilala sa tawag na Sangiibutan.'* At ako, sa tulong
iiaman ng aking sentido eomun at ng mga piling aklat
na iiabasa, ko ay iniialahad ko sa iyo ang akini» m^a sa-
riling haka ukol sa mga mntwid at ^kadahiianang nag*
i)ansoi sa aktn sa pagaaiinlangan sa pagka*mayroon
o i«awalaa4ig 'isang Diwa na pinanggalingan, anila,
nS lahat nt bagay na namamalas ng ating paningin,
nadadaroa ng ating mga kamay at naaabot ng ating
pagiisip.^
At ang mga **pagtataIo*' natin;^ iyon ay hindi
nagkakaroon ng anomang maliwanag na wakas: nag*
hihiwalay tayong taglay ang sarisariiing pananaii^:
tkaw, sa mat bay na paniniwala sa kapangyarihan
ng isang: Dios, at ako, sa nialaking pagaalinlargan
sa kapangyarihan ng Dios ding iyan.
Ngayong naririyan ka na—tanging mainam na pag-
kakataon npang matarok mo ang mas alla de la muerte,—ay inaakala kong dapat mong gawin ang lahat ng pa*
raang raagagawa (yamangmay malaki ka rin lamang
lnfiuenciay dahil sa iyong pagka-Superindente) upang
ako'y mahango sa pat^aaiinlangang pagkasungitsungit
na kiuasasadlakan ko... KayaVdlanga]an^ sa kaligtasan
ng kaiuluwa ko, ayon din sa sinasabi mo noong nabu-II
X •Il-ANG SULAT SA MC4A PaTAY
buhay ka pa, ay ipagtapat rno lamang t^a akin itoug
mga sumusunod:
1. <iiVfayroon nga bang isang Dakilang Kaluluwanglumikha ngt lahat?
2. iTuuay hang anjLr tao ay may ksluluwa, at ito'y
walang jjagkamatay ut lumilipat sek katnlung Imhay pag-
kamatay ng katawan?B. ^At «aan ka uarorooii at ano ang kiuahang-
gan«Tn moy
, Bukas ng hatingj?abi, sa pagitan ng ikalabing-
dalawang oras o bago suniapit ang a la utta, ay ipi-
namamanhik ko sa iyo, kaibigang giliw, na mangya-ring makipagkita ka laman«g sa akin (ito'y kung to-
too ang sabi ng ating mga matatanda, na sa hatiDg
gabi ng '*Todos ioh Santos** ay nananaog o na«aring
makapanaog dito sa lupa ang mga kaluluMa ng: mgataong nangamatay na), makipagkita ka nga lamangsa akin kahi't isang sandali sa aming batalan o sa
loob ng aming silid(nang di naman maging kahiyahiya
sa iyo), upang maipa^rtapat mo sa «kin ang lahat ng
kailangang ipagtapat, at masagot mo tuloy angtationg
tanong na nasa itaas, at iba pang maagyayaring isang-
guni ko sa iyo.
Huwag kang magalalang raay ibang maka'ririnig
ng ating paguusapan, sapagka*t sa *'tipanan*' natiog
ito'y tayong dalawa lamang ang nakababatid.
Inaasahan kong malugod mong paminhkan aogaking
anyaya bukas ng ^^abi.
Sdi!nantala*y... kunousta kay San Pablo.
Hindi nakalilimot,
Hai>'>l: Ang libing na gina^ra sa bangkay mo ay
halos nakatulad ng sa ina ni Dr. Riaal, sa ningning at
dami ng taong sumama at nanood. Ibig ko sanang
Gerardo Chaxco XI
iulat sa iyo ang aking iuga nakita, uguni't akoy ka
kapusin ng panahon (sapagka*t marami pa akorg pa-
dadalhan ng sulat 8ia araw na ito), kaya*t nainarapat
ko na lamang na ipabasa sa i>o aiig bUang ng **£]
IdeaT' na kfnalathalaan ng lalong maraming balita
tungkol sa iyong na<rkaniata> at sa katangiiangii p pag-
kalibing sa iyo. At kasabay nitong ipinahahatid ko sa
iyo ang nasabing bilang ng *'EI Ideal."
Ang bangkay mo'y sa ''Gementerio del Norte'^
ibinaon; enabalitaan mc> na ba?
Tagubilin: Tationj: sunudsunod na katog sa ding-
ding, ang hud.yat na jj:agawin mo, sakaling ikaw ay
dadalo sa lugal na pagkikitaan natin...
Manggang bukan.
II
8a kmung nmg[lng
nobya.
Nati... Nati...: <;Naliniuta« mo na ]^sl ako?
Iniilagan ko .sanangikaw ay magambala ko aa
iyong pamamayapa, nguni*t... ibig ko lamang matanto
mong hangga ni^ayon (kahit maglilimang taon nangtayo*y nagkakahiwalay) ay ibaw at ikaw rin—angmukha mong nakahahalina at maamongmaamo, ang
tindig mong magara nguni't mayumi, ang ugaii mongmatamis nguni't mahinhin. ang kalooban mong ma-
saya nguni't magalang ..~ang malimit kong maalala
kahi*t ako*y niapasaharap ng mga *'Paraluman**, o
mapasapiling ng mga 'Patnubay", o mapasalikiitah ng
mga 'llaw ng Diwa'\ o mapagitna sa mga 'Bulaklak*'...
XII II.AN6 SUI-AT SA MGA PaTAY
At..« aywan ko kutig bakit.
Avwan ko nga kung bakit ako nagkakagayon.
Itinanong ko sa'aking mga kaibigang binata*
—Aywanl-^ang isinagot sa akin.
Itinanon^ ko sa aking niga kaki alang dalaga;
—Aywanl—ang ibinulong sa akin.
Itinanong ko sa ilang mayasawa:—Aywanl—ang ipinakli sa akin.
Itinanong ko sa ilang nakapagasawa nang nEitnstnr
—Aywanl—ang itiniiigon sa akin.
Anopa't itinanong ko sa lahat... sa lahat ng dapat
pagsanggunian:
—Ayioanl—ang ulitulit nasalitang binitiwan sa^ktn.
^Bakit nga kaya baga, ha, Nati?
iDahil kaya sa sumpa kong: Banggat ako^y buhay\
maging kahit ano ang mangyari ay hindi kita lUimutin..*,
sumpang tanging naipabaon ko sa iyo noong ikaw
ay yrnalis'^.
<!Dahil nga kaya sa sumpa kong ito?
iOh, Nati! iSaan ka naroon?...
Ang mga alaala ng isang paris kong naririto s^
lupa, ay nakararating kaya sa isang tulad moiif
aaririyan sa langit?^
Alamin mo, Nati» na pagkamatay na pagkamatay
ko, ay paghahanapin kita agad, upang maisagawi»
natin ang matamis na pangarap na tayo*y magsasa--
ma*t magmamahalan sa habang panahon...
N^uni*t ^magkita kaya tayo?
iAt kiing magkitaman sakali, tayo kaya'y magtod
kilalanan pa?
^Hi&di ritt kaya nagbabago ang dating taimtim
at dalisay na pagibig mo sa akin? ^
/
Gkkardo Chanco . Xin-~ '—
^
—[
—[
—
^
Kang hiudi lamang dahil sa pangako ouong ^'ika^i?.
;ay para sa akiti hanggaDg sa kitbilang huAait^*^ di aa^
salang noon pa—pagkaalis na pag kaalis tDe-^Hiy sinun-
dan na sana kita...
At kuog hindi lamang msy ^'kahinaan*' angaking
loob, kamakalawa sana*y labts na akong nakapagpa-
Uwakal^ dahil sa tsang maiaking 'Misgustong*' tinang-
gap kol...
Dapwa't huwag kang malaip, irog kong Nati; ma>
rahil ay malapit na tayong maghikita riyan.
iSiya n|a ba*t mapagbiro sa mga babae sinaSan
Yieente, San Pasenal at San Toreuato? \
Magiingat ka sana... Mahirap na ang magipit..,
Tigispng balik ua maapor 9a magkabilang pisngi mOs
III
Maran|al na Ginoo:
Nalalaman kang magsasampung buwan na agayong
hindi kayo nakababasa ng anomang pahayagan.
Marahil.ay di na kakauntin^ hirapnS loeb ang* ti
nltiis ninyo riyan dahil sa magmula nang kayo'yiinui
Hs ay hindi na kayo nakatatanggap ng mga sariwaog
balita tungkol sa BtatUB &g ating bayaa.
^gam*i mabnti rtanamaasa isangdako^ ang pag-
kakalayo ninyo sa amin, sapagka^t kuAg matatalaatas
pa nlnyoang mgagusot na aangyayart sa ating ^^politi
ka'*atmga '^politiko*' nooog m£a lumipas na araw, ay
XIV Ilang Sulat sa moa Patay
di sasnlangtalong nadaliang inyong pagkamatay dabi^
samalaking ''eonsnmision*'
Ang 'Tangalawan^ Bill Jones" (sapagka'T aii|! Iu^ k
6 unang "BiU" na malaon nang napaharap sa Kongreso, ay iniurong n| mayari) ay pinagtibsiy iia ^a
Kamara Baha ng Estados Unidos, niyorg ika 15 in
tong Oktubre, at, ayon sa mga huting kablegrama, ^a
loob ng unang linggo ng Disiembreng hinaharap ay
pagtatalunan naman sa 8enado. Saka ko na po iba-
balita sa inyo (sa pamamagttan ng **marconJgrafia'*,
sakaling ito'y magagamit diyan) ang magiging palad
ng' bill na iyang nagtarrio ng isang tunay na pagwa*
wagi sa loob ng '*Hoiise of Representatives". J*or tit
pronto ay malaki po ang pagasa ng marami (ito'y hu*
wag muna ninyong ipagmamakaingay), na makararaarg
maluwalhati sa Senado an^ naimkamahalagang Ba-
lak na KautMsang iyaii na gawa ni Mr. Jones. At...
imagkaga^on ga^va!
Untiunti na ponja: tumaiahimik «ng m^a ^'ten^»-
rista'*.
Nguni*t ang mga nagirare—ang dating nagsisisaw
dok sa malaking **Katingan ng Linugaw,"—ay patuloy
pa rin sa pagmumura at pagalipusta sa Pan^katirg
Makabayan, at di pa rin nagsassiwa sa paghahH\;jg
sa kanilang '*organo'' ng; sarisaring ''kakui^aii»n."
Kasabay po nitong ipinadala ko j^a inyo ang
ilang bilang ng *'La Yanguardia" at ^'Taliba," na ki
nalalathalaan nt ginawang maningnint^, na paniania-
hayag ng bayan, niyong ikall nitong natapos na bu
wao, sa karantalan ni Gobernador Harrison, dahii
sa pagsapit ng ikaisang taonp gaiiap nt pagliliAvay-
way dito sa Pilipinas, ng ''Bagong Panahon"...
Gt^rardo Chxnc0 XV
Aag atiag Kapulungaug Bayan aj muling binuk-
san niyong ika 16 nitong Oktubre. N$unrt itlan po
iamaug an|? dunialo sa unang pulong.
Lubos na namimitagdu.
IV
Sa iaang^ ballaiina.
Mapanuksong Mimi:
Si Doro ay madalas magsadya sa bahay at wala
nan^ binabanggit sa aming paguusap. kundi ang di
nagluwiit na pagsasama ninyong dalawa. Kung min
saV napapaluha pa n| pagsasaysay sa akin.
Kaitiuahinayang—anya—anj: ganda ni Mimi...
iSiyanga naman!,.. Talaj*ng dapat kang panghi-
aayangan. Ako ma'y kung niakailang nanggisril sa...
iiapakainani na katawan mo.
Si Titoy ay nahulog sa eksanien sapagka't naka-
himalingan ang pinsi^n mong si Kikay. Ito ang nag
tuturo sa kanya ng mga bagong sa3f aw na uamomoda
sa Maynila—ang **rag/' ang ''hesitation'' at ang ''tan-
go,"—na buong tigas na inaayawan ni Hukom del Ro-
sario» at buong tigas diug ipinagbabawal ni Mrs. Bur
tou sa kanyarig mga girli^ sa Normal Sehool Dormi-
tory; iigniii*t buong lauibot namang iniHng ng ilang
pahayagang tagaloi?...
May nagsabi sA aking si Busyang ay sa Maypaho
naman suraasayaw ngayon: sa salon ng mla'amerikano
Totoong marami raW *'estudiante" ang naiiulot'sm ka-
ibigan moug iyan, at lalong marami naman ang kau-
yang nrrualri,.'
XVI IlANG SlTLAT SA MGA PaTAY,
£Siyan£a ba^t st Me^allpa ay siyiiiii^ f'wu)i,^w4iest^m
de eeremoriias niuyo riyan?
At tuwing sabado ng gabi—iD»|inu)a aa d las IM
hanggang d laa X—ay nagdaraos daw ka^o if- inala-
king sayawan sa harap ni Pio IX... ^Toteo ba?
Si Kulasa, na nakasabunutan mo noori{: nnkaraang
Disiembre sa "Daneing PaviIlion'* i-a Paha.^ , ay iti-^
nanan kamakalawa ng anim na negrong lasing. Tiia
hindi naman ndano ang Jkanyang pi^ik^^tai re .*
Kung sasagutin mo ang liham tia ito^ PHfgrHikapaB
mo lamang ibalita sa akin kung ilang obispo, parii
at mongha ang kasama no so inyong *'Klub".».
'-V
Sa Isangr ••piritf»te.
Mang Kosme;
dKailan po kaya muli kayong makikipamuhay sa amin
dini sa mundo? - •
Ang inaa)ala ko lamang ay baka sa kataiii'an ng
isang sanggo) na babaing anak n| isang taga Beng*
get, mapasok ang inyong kaluluwa, ay uurong nguni*t
di sumUottg ang inyong e^^ado de per/eedon/ At kungf^ katawan naman ng isang batang hap6n kajo ma-
sisiksik, ay makararagdag pa tuloy kayo 8h dami ng m|amagiging kaaway ng ating kalayaa't pagsasarili, pag nag
kataoD... Kaya*t. para evitar eerios disguetos^— sabi n|a
ug isang leapitbahay kong maibiging mangastila kahs*t
nalalamanpT di makasasagot sa wikang ito ang kanyang
kaiisap,—ay pragkaingatan po ninyo ang pagpiii sa
pintong maaaring pasukan...
<3ekahdo Chanc# XVii
<iNagkita na ba liayo ni R6Vand Garr6«?
Alang<alang na rin sa inyong ''malakinit .ptyitibiR
611 ating lahi'* (na palagi ninyong sinasahi nooilg^'ks-
yo*y nariri(o pa), ay paj^pilitan po sana niny^;- ifang »
Kosme, kahi't kayo*y magetttnas ng maraming lliirap,
na paghanapin ang uiabunying kaluluwa ng baoteig at
bayaning **aviador** na ito—si Roland Garrds, baka
kayo magkaniali—at kung siya'y raatagpuan na ay
huwag po ninyong bitiwan hanggang hindi mamgvrofig
sa tiyan ng isang naglilihing pilipina, masnot ang
kaintuwa n|^ nasabing manglilipad, upang magkarobn
tiaman tayo sa Pilipinas ng isang bantog ding ^'are6-
nata'* ua makagagawa ng lalong niatatayog na lipad
at nS lalong mapangaha!;» na ^^alios aereos^ at nani;^ di
gaanong niakapagmajabang sii;a Biid ]\Iars «t TomOun, na bagama't siyang nangauna))^ ni)kaak}at s!»a
papawirin ng.Mayniia, ay di naman kinakitaan nit
mla katuii^iAng sar.at ikanat^^ngi ng isan^ tinatawag
na '*hombre-pajaro''...
At maalala ko pala: eAno po ba ang palagay
ni Allah Kardee/ sa mga kagilagilalas r.a pamamala-
kad na ginagawa ni Supremo l^efla, sa kanyang mga
alagad sa MiV}al)on?
Pagutusan nin^o,
VI
8a Immng kaibig-ange^
matallk
.
Mahal kong Daniel:
Nitayou lamang kita na^ulatan sapagka't kamaka-
ilan tamang ako nakatuklas ng paraan upang' maka^Hl
XVJII Il^Nd SVl.M! SA MOA PaTAY
patpahatid »a iyo nf Hham*j8ayatig aog luhang itinapon ng ijong, asawsr naM
ang[ bahgkay mo'y tinatabunan na ng lupa!
,iSayang ang kanyang Q:)|a panangis, ang kanyani:
ndga Iragulgol» at ang kattyang pagkakahimalay!
I^ayaug, oo, sayang!... sapagka*t hindi koiuaa|ca
tahg pagkatapo!:^ nS anim na buwang pagkauliia ntl^
^a iyo, ay magalis na ng iuksa at magasawa sa isanl^
hiigimgtaong mataiida, na... **palaging pustura*^ va^^ i^l^ latnan ang bulsa'*
At mg kaunting pagaaring naiwaii tfQ ay pinag-
tataufasabang lul^awin ng humaliii sa lyo.
. Sr Pedrini^:, ang irog mong buni*o, ay namat»y ooongriakaraany: Mayo, dahil t>a idang mabigat na karann
damang na<?uahirap ng may apat na linggo, sa ktiiling
t>alad na batang iyon. Sa ganang akiu ay mabuti ra
ang nangyaring ito kaysa abutin pa »S angk mo~at di nga malayong maiigyari—ang masamang vpagti-
iig^ui ng isang '*padrasto."
Huwag mo nang gugunitain ang iypngnaglngasi^wa
sapagka*t walangwala ka na rin lfeitnang sa kanyangloob.
^At... salamat kung bukas ay maalaiaog ipagtirik
ka ng kahi^t dalawang knndilapg tigialabingdalawaog
kuwalta... Ang balitako'y sasakay daw sa isangma-
garang ''auto^', at lilibuttn nllang daiawa ni Kula»
Xito ang palayaw ng kanyang uapangafidwa), ang ma-
lalaking libingan sa Maynila.
Hindi na kita babaiitaan ng iba pang tungkoi sa
kanya at naag di gltanong sumama angloob/mp.
At ngayo'y hinggii naman sa rarisaring bagay at
iba*t ibang pi^ngyayari, ang isasaysay ko:
f
—
^
'' —: —•'-4r-^ ' ' r-»
Magmula noong Enero h^ng^ang sa mia ar«% nia
ito, ay marami na^ namang mg:a b^gong aklat sa ^i-
ka^g iagalog ang li^mabas. Hi migitlii n uU«i r n an -
hll sa dalawaoipu, at ditoS' kabilang ang TalamPo^grhuh n\ Pat., ang Xkigumpay ng Api m Bb. Pintor, angAklat ng Ina n\ Miguel, ang Ipaghigahti wo aJko... tii
Palaspas, »t ang aking Kalihim ng Puso na piuagmulaD ng- isant? mahigpit oa pa^tatalosa mpa pahayagan« hg iiaug batikang manunulat natin, ar nagin)»V
sanhi ng pagkakahayag ng is«ang munting aklat nf'Alrtiario, na pinamagatang Tampal m TampaL..
Sa may dalaWampung aklat ha tinutnkoy ko. aywala nang walo ang **recomendable," aapat lamangang '*pasable,V at ang ibang natitira ay p^ang *'fn-
silabte"... Anopat sa ibabaw ng kasaliikuyang paghl '
hikahos ng bayan, ang mga apo sa utnk atgayond>nKang mga af}o mtipak, ng mabunying kumatha.ng:**Fj0:
raato»* ay patuloy sa paghahayag ng mga .akd^^"^sainantalang ang iba'y nakapagpapataas ^^^a "iCnjfc^i.--
tamis na wlka natin, ang iba nama'y nak"i>ag|)i*J:|i, »
baba ai nakapupusyaw... T -^* >
Ba mga araw aa ito, halos sa bnong Enropit^ ^kasalukuyan^^ nagpapatayan ang laksalaksang t^o^ diii^
hil sa ka^akiman ng isang **h8yop na may itelp'- b**taong may^ damdaming hayop." na walang ban^adkundi ang siya*y mapari^ sa isang Carioma^rif% o s«
isang Aioxander the Great, o sa isang Nappleon kaya...
Inaasaban ko na makatatanggap din ki^yo ri.^an
ng mga balitang hango sa tunay na mga nang^rayaii.
d» gaya ng dumarating dtto sa amin, na salu^ah -
ugat kung minaaii, at tuwii^a'y nagdaraa«i sa isnm^
*Cortiite de Geiiaura/' ^
xKamuj»ta si San Pedto? Dj sasalang haponiihai o
XX ILANG SULAT SA MGA PaTAY
a« anr niatandang iyan, sa kabubukas at kasasaran4 pinlK> ng Latl|it, dahil «a sumidsunod at baloswala nang patUng na pagliHparan diyan ng libulibong
kiluluwa ng mga bayaning nangasasawi ^a parnr^ njdignaa.
^Maaari kayang alamin mo iamang kung jrJiaro
ang **general average ' ng mga kaluluwan^r dumr/ra-
tin^ cjiyan sa loob ng bawa't dalanrangpu't apnt na.erras dito sa lupu?
'•At hindi mo ba naitatanon^r s^a Dios kung gnt^
ang palagay niya sa kakilakilabot na pagpapatayangiyau 'ng kanyang mga anak sa Euiopa?
*'Martihil ay talagang mahilig anfe l^^ios—ang min-
sA'y nasabi ng isang kaibigan nating mapagbas*a ng
m|a aklat ni Nakens—na manood, magbuhat s» 7ro«i#
(%teHtial na kinaluluklukan niya. ng mga Giero pataUi,
lcu\fi^ kaya*t sa habang: panahon ay hindi na nawawalan; iSitO sa mundo. ng ganyang mga pagpapataytui/
^ Ngunit maging kahi*t ano ang hili^ ng Dios. at' '•''.-
v:%&gifeg kahi't ano an^ palagay niya ukol an mga
n,ang>'Uyari, sa Europa. ang dapat kong sabihin sa iyo
(at lt6*3^ maaari namang ipahiwatijr mo sa kanya).
ay tot^oag marami na rito sa lu^a—kabilang na rin
ang ilang taga Piltpinas—ang nagtatyroii. .rg pB.ia rg
mga sumusunod:
—^Nasaan ang Dios, at ano ang ginagawa ni\a
sa mga araw ua ito?
~~:Bakit tila pinababayaan niya ang pagpapata
yan ug laksalaksang tao sa Europa, na pawang m|a
anak niyang tunay?
—^iAno't mandi*y ayaw niyang pakinggan ang d»
laagin iii Presidente Wilson at ng buong Estados Uni
Gerardo Chanco X3{1
dos. na ipinarating sa kaiiya Diyong ika 4 aitottg
Oktubre, ukol sa paghinSi njt madaling ikap*i>ayap»
ng mta nasyoag 'naghahamele?
—iNasaan ang kapangyari^an niy^ng ^ralang k«
pantay? ^Bakit hindi gamit^n?
—(iNasaan ang kabutihan niyatig walting hanggm?
^Bakit hindi ilawit?
—^Nasaan ang katarunSang katutubo fea kanyang
pagka-Dios? ^Bakit hindi papaghariin?..
At lalo pang marami ang nagtataka:*—
Kung bakit di iiabas n^ayon ng Dio^ ang kan-
yang mg:a ''himalang'* kahantahanga, na ipinakita at
srinamit niya—sangayon .sa mga banal na Kasulatan
o Biblia—noong panabon ni Kain at ni Abel, ni Noe
at ni Abraham, nina Moises, Paraon at Dabid, QiHos
werig iiakapagpatigil, uniano sa takbo ng araw, at iba
P'ing mga bailtog napersonahe sa Matandang Kasulatan.
Kung bakit di pagbawalan o takutin ng Dios ang
Kaiser, kahi^t sa pamamagitan noong nakasisilaw na
sinag ng apoy na ginamit niya kay 'Sati Pablo (na
ikinapahulog tuloy ng matanda sa kanyang magilas
na kabayong kinasasakyan) nang itoV tanungin {liya
ng: Pablo, Pablo./bakit nio ako pinaguusig?.,,, yamang
htndi na kaila sa kanya, na ang fimparadbr «sa Ale-
mania ay siyang **Primera Pigura'* ngayon ng mala-
king gulong nangyayari sa Kaeuropahan; at
• Kuag bakit di tinulun|aii ng Dios aag Belhika^
sa pagtatanggol nito sa kaayaog sariit at sa karapa
tang ginahasa ng mga kawal ni Guillermo II, gaya
n^ pagtulong na ginawa ng Dios na iyan, sa mga taga
Isr^^el nang sila'y habulin at aabutan na luniaig ng
XXII IX.ANO SyUkT 8A tdOA Patay
mSa basalyos ni Paraon sa gitna ng tinatawag na
Dagat na Pnla o **Mar Rpio"...
Nguni't, sa ganang aktn, kung S8ka]i ng»\ nmy
i»ang Dios na iumikha n| Sanginpalip, ang li3f) ikbang
iyaa ay hindi nadapat^paipdndki'tin pa sa kahi't anont
nangya}^ari rito sa mpa,— nngii k tikol sa k;iHgaja-
han o katungkutan dinaranaa ng isang tao, maging
aiBk mga kapahamakan o kabutihang dum^ratir). sa
i^ng lahi,'—sapagka^t ang Ltipa, angmaliit na bolHug
ito na kinalalagyan pa namin at gngnlnnggiiloiig ;^a
lawak ng himpapawid, ay... no e$ maA-'aabi nt»
ng isang pantaa na* prans^^— §ve ttn ^ttomo en f/ Uni-
mrm. Nuestra vida entera no es mas de vna gota dc ag^ta
rn el oeeano de la eternidad,
Dahil nga sa dakilang panguiigu.sap i)a iyfni ni
Flammarion at sa mga sarili kong bulaybulay, kuiig
kaya*t# inaakala kong ang Dios a^ hindi ua dap^t.
hindinghindi na nga dapat hanap«ing makilahrk >a
sa anomang nangyayari rito aa nuindo, l^aHbhasa'y...
*^« la inmensidad del espaeio,—ayon din sa !*aui ng bi
nanggit ua astr6nomO'-*^te T^ierra oeupa vn peguetio hf-
gar, sin prknUgio espedai^ m medio de kt muititud dr
nierpos eelestes que puebtalB et iHftnito...
uNapakaliit ang Lnpa npang pagabalahan» kahi'r
minsan. ng kalakhan nS Dids na tumikb» ng isang
Araw, «ng isang Hupiter, ng: isang Satnrno, n| i>^^i\^
Alarte» ng isan^i: Sirlo, at ng bnong Sangsinuk^b!...
Natupad nanS Dios ang kanyang tnngkulin, kaya*t
ang tao ay wala nang ketrapatan tia maghiatay pa sa
kaByang panghihim^salt, sa anotnang nangya^arl s» iba
baw ttg Iiiii^.
Ganito, kaibigang Daliiel, ang aking pananalii^. ^^a-
Ggrardo Ohanoo XXIII
kalliig tAtoo ti|aiif may isaiig Oiiraiig plttittggalingan
ngMahat..,
Ijatig yakap na inahtgpit
ffaM: /Blndi ka ba dadalaw bnkaa uS gabi aa
«iga katbtgan iiioiig naririto pa^
PANOWAKAS^ '(^o.Bieriterio del Norte'^ko dadaihin ang mga
iiham na ito.
At< iaaasahan kong ako'y hindi tnabibigo...
Kalookiio, Kisal. 8. l\
Ikm nt ng: Oktubrti, 1914
HAUIALASiUR: AHAT AT MMSABS»: TAfiALO€ KA ITRAGSB&I SA
IMPRENTA AT UBRERIA•
P. Sayo
W%9
Balo ni Soriano
li^Tmi^^ llfTlitka
Bahaghari G. Ghaneo f().40
Sa GitBA n| Lusak TT .60
Kalthim nt Puso Oeranio (6. Ghaneo) .50
Unang Pagibig .V. Hernandea .40
Kaaawian n| Unan^ir
Pagibit ? .10
Sa Bayan n\ Plaridel J. C. Balina8«»da -iHI
Medieina Daini^^tiea K. Igaaeio l.W)
Isa pan^ Bayani J. L. Ar.seiwals .20
An>f Biii Jones No, 2 M. Paglinawan ' / .20
Sa Bingit ng Balaho Maulap .;!<)
Ang Aklat njt Ina Miguel Antonio .5Q
PoeketDie/tiOnary En-irlish-Spanish-TagaloR
S. G. Gakleron 1.20
Ang Tunay na Pa^^ibig I. Ed. Kegalado .50
Dahil sa Pagibig
(Unang bahagi) Gerardo Ohaneo .60
iMilaKros!... R. Mat. Ga.stro .30
Sa pakyawan at ting:i:
225 Rosario, Binundok •
MAYNILA.
Ilang Maii sa Pagkapalimbag
Dahon Taltta Nababasa
9 35 pri^aalinlangan Hnjz;
13 18-19 up:inf^ sa maguj<ol
17 29 tuwn<2; mamalas19 30 pagaliw na gawin30 35 i—-Sinosiya naroon?31 32-33 pap:katapos > mahajz;-
san 7t:^^'\
40 10-12 Isang minuto na la-
mang sa gayongayos at di sasalangang kaluluwa ni-
ya*ysumakabilanKbuhay.
42 23 paj;ninilaylinay
45 3 si Sor Ernesta48 28 mapupasok50 36 tao at n51 19 pina nsin
e53 38 tadnang57 35 makikilala59 20 kang hanggangH7 15 ang isang isana; paa70 12 —iSino'po kayo?70 16 Pulad70 34 naulol.ko...
72 7 maliwanag ngka-77 15-19 sa beaterio ng Santa
Gatalina, ang pag-kabalik ni Mareelosa Roma '^'at'?ang
pagkabilanggo nito
sa Batikano, angdi kakaunting hi-
rap na tinawid ni
Velia,
78 29 kadahiliiaan99 12 halos si Velia99 23 nararamdaman ni-
yanjz;
102 8 ginawa120 7-8 pangkat amgakawal
Dapat katakiii
pagaalinlangan pa rin
angupang ma^ugoltuwins mamamalaspa<i:aliw any; tvawin—^Saan'siya naroon?pa<rkatapos mahaRisan
Isang minuto na la-
mang sa gayong ayosat ang kaluluwa ni-
ya*y pasasakabilangbuhay nang walangpagsala.
pa«»;ninilaynilay
ni Sor Ernestamapasoktao at ngpinansintandan.i^;
nakikilala
ka hanggani^;
ang isang paa
—iSino ba kayo?Paladnaulol ako. ..
maliwanag na ka-sa beaterio ng Santa
Gatalina, ang di ka-kaunting hirap na li-
nawid nito, ang pag-kabalik ni Mareelosa Roma at ang pag-kabilanggo nito saBatikano,
kadahilananhalos ni Velianaruramdaman pa ni-
.yang
ginagawapangkat at ng mga ka-
wal
Dahsri TaliU Nakikttt
12() 19-20 napakalupit ng Tad-hana
agrutiu
pintuan pagamutnnpahintulatandahil dia
nakipininiwalaanakna
120126129133137141142144144
211
193744
101821
147 35-36
147 36-37
148 21
149150158159161163
164166
171173
395
241638
ninyobinsalihin
pagkahiban^ latti
ina ay at
Yelianganggiliwmakakabahknmyainingatanshulinpasyang isangtao kahi't
ipamamaUtang ka-
yo y duwag...nagpaalam—Ano ang ibig mo,kapatid ko?...
166 31 Mangumpisah* kapagsisi-
hatol ga akin;
na na»il\ihinagpis.
1422
425
176 25 lansangan, ay nano;-
hawiVII 6 maghinanakisIX 12 na nab isa, koIX 29 pagka-SuperindenteXVI 16 makikipamukayXVII 24 Pagutusan ninyo,XXI 24 Emparador
D^tkaaakia
napakalupit ang Tad-hana
las^utin
pintuan ng paoamutanpahintulutandahil dinmakapaniniwalaanak naniyaban sa
lihimpagkahibanii; ay la.d
ina at
Velia na ang gihwmakababalikniyainiingatanghuHng pasyang isang tao, s^i^ah* ma*tipamamalita pang ka-yo'y duwag...
magpaalam—Ano ang ibig mongmangyari, kapatid ko?...
Mangumpisar ka, pag-sisi-
hatol sa akin...!ia uaghiihinagpis. Ito iia-
ma'y pamuliDo- dumaln-ht)npf sa binataat ito*y ni-
yakapna «amanni? buontihi^pit.
lansangan ay nanghawi
maghinanakitna nabisa ko,
,
pagka-Superintendent emakikipamuhayPagutusan ninyo,Emperador
' '""/^^*
N(itapo.<i m lintbagan ang aklat na Ho
ngayong ika 10
rig Marso ng 1917
UNIVERSmr OF MtGHKMN
39015 05174 5989
