irish right of revolution & political corruption

28
FOIRM ER STÁIT AONTAITHE MHEIRICEÁ UACHTARÁN ABRAHAM LINCOLN: an tír seo, lena hinstitiúidí lena mbaineann, na daoine a háitiughadh. Aon uair a bheidh siad ag fás traochta an rialtais ATÁ ANN, is féidir iad a fheidhmiú Ceart BUNREACHTA de leasaítear é, nó a ceart réabhlóideach a threascairt é a fheidhmiú. " "Ní bheidh Meiriceá a scriosadh as an taobh amuigh. Má táimid ag falter agus ár SAOIRSÍ STRAE, beidh sé mar gheall ar Scriosta muid féin! " GEARR AGUS PASTED FROM: http://en.wikipedia.org/wiki/Right_of_revolution I gcomhréir le Dlíthe na Cónaidhme, tá an fhaisnéis dá bhforáiltear Críocha Oideachais agus Faisnéise - ie Ús POIBLÍ Ceart réabhlóid Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor Léim go: nascleanúint , cuardaigh

Upload: vogeldenise

Post on 04-Jul-2015

172 views

Category:

News & Politics


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

FOIRM ER STAacuteIT AONTAITHE MHEIRICEAacute UACHTARAacuteN ABRAHAM LINCOLN an tiacuter seo lena hinstitiuacuteidiacute lena mbaineann na daoine a haacuteitiughadh Aon uair a bheidh siad ag faacutes traochta an rialtais ATAacute ANN is feacuteidir iad a fheidhmiuacute Ceart BUNREACHTA de leasaiacutetear eacute noacute a ceart reacuteabhloacuteideach a threascairt eacute a fheidhmiuacute Niacute bheidh Meiriceaacute a scriosadh as an taobh amuigh Maacute taacuteimid ag falter agus aacuter SAOIRSIacute STRAE beidh seacute mar gheall ar Scriosta muid feacutein

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiRight_of_revolution I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Ceart reacuteabhloacuteid

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

An storming an Bastille ar 14 Iuacuteil 1789 tar eacuteis teacht chun symbolize an Reacuteabhloacuteid na Fraince nuair a dardaigh le daoine suas go dtiacute a gceart ar reacuteabhloacuteid

Cuid de shraith ar

Reacuteabhloacuteid

I fhealsuacutenacht pholaitiuacuteil is eacute an ceart reacuteabhloacuteid (noacute ceart eacuteiriacute amach) an ceart noacute dualgas variously luaite ar fud stair ar mhuintir na naacuteisiuacuten a threascairt an rialtas go ngniacuteomhoacuteidh i gcoinne a leasa choitinn Creideamh i an ceart seo a leathnaiacuteonn seacute ar ais go dtiacute aacutersa an tSiacuten agus taacute seacute in uacutesaacuteid ar fud na staire a dhlisteanuacute rebellions eacuteagsuacutela lena n-aacuteiriacutetear an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid na Fraince

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Bunuacutes

o 11 An tSiacuten

o 12 traidisiuacuten Ioslamach

o 13 Eoraip na Meaacutenaoise

o 14 Eoraip Nua-Aimseartha Luath

bull 2 Uacutesaacuteid i stair

bull 3 An Ceart Reacuteabhloacuteid mar ceart aonair noacute comhchoiteanna

bull 4 Dualgas i gcomparaacuteid le ceart

bull 5 reacuteamhchoinniacuteollacha leis an gceart reacuteabhloacuteid

bull 6 dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

o 61 Samplaiacute de cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

o 62 An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

bull 7 Feacuteach freisin

bull 8 Tagairtiacute

bull 9 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Bunuacutes

[ athraigh ] An tSiacuten

An ceart a bhiacute reacuteabhloacuteid bfheacuteidir an cheacutead iuacutel mar chuid de fhealsuacutenacht oifigiuacuteil staacuteit ag an Riacuteshliocht Zhou (1122 - 256 RC) de tSiacuten [1] A n-uacutedar overthrowing an niacuteos luaithe Dynasty Shang foacutegraiacuteodh an riacutethe Zhou ar an gcoincheap a dtugtar an Sainorduacute na bhFlaitheas gur ar neamh a bheadh Dia an t-uacutedaraacutes de rialoacuteir amhaacutein ach bheadh a miacuteshaacutesta agus a shainorduacute oacute rialoacuteir despotic a tharraingt siar Ba mhaith leis an Sainorduacute na bhFlaitheas aistriuacute ansin doacuteibh siuacuted a bheadh ag rialuacute is fearr Staraithe Siacutenis leacuteirmhiacuteniuacute ar eacuteiriacute amach rathuacuteil mar fhianaise gur ritheadh an Sainorduacute na bhFlaitheas ar I rith stair na Siacutene a rinneadh in aghaidh na reibiliuacutenaithe a dynasty rialuacute an t-eacuteileamh go raibh a ritheadh an Sainorduacute na bhFlaitheas a thabhairt doacuteibh an ceart chun eacuteiriacute amach Dynasties rialuacute a bhiacute go minic miacutechompordach leis seo agus na scriacutebhinniacute an fealsamh Confucian Mencius (372-289 RC) a bhiacute faoi chois go minic le haghaidh aacute dhearbhuacute go bhfuil an cheart ag daoine a threascairt rialoacuteir nach raibh ar faacuteil le haghaidh a gcuid riachtanas

Feacuteach freisin Sainorduacute na bhFlaitheas

[ athraigh ] traidisiuacuten Ioslamach

Dar leis an scolaacuteire Bernard Lewis an Quran agus Sunnah taacute roinnt pointiacute a dheacuteanamh maidir le rialachas maidir le ceart reacuteabhloacuteid i Ioslam an Quran mar shampla deacuteanann seacute soileacuteir go bhfuil de dhualgas ar chaacutech geacuteilleadh

Geacuteill Dia an Prophet obey iad siuacuted a bhfuil uacutedaraacutes thar duit obey

Agus is eacute seo a forbraiacuteodh i roinnt nathanna ataacute tugtha don Muhammad Ach taacute go nathanna a chur teorainneacha dochta ar dhualgas ar chaacutech geacuteilleadh Dhaacute dicta tugtha don Prophet agus go huiliacuteoch glacadh leis mar go bhfuil baraacutentuacutela taacutescach Deir amhaacutein niacutel aon chaacutech geacuteilleadh i pheaca i bhfocail eile maacute taacute an rialoacuteir orduithe rud eacuteigin contraacutertha le dliacute an Dhiaga niacute hamhaacutein nach bhfuil aon dualgas ar chaacutech geacuteilleadh ach taacute seacute de dhualgas ar disobedience An dtugann eile niacute gaacute deacuteanamh de reacuteir a creature in aghaidh a cruthaitheoir teorainneacha ariacutes go soileacuteir leis an uacutedaraacutes an rialoacuteir is cuma ceacuten cineaacutel rialoacuteir dfheacuteadfadh a bheith [2]

[ athraigh ] Eoraip na Meaacutenaoise

An Magna Carta marcanna ar cheann de na hiarrachtaiacute is luaithe chun teorainn a chur le ceannasach an uacutedaraacutes agus taacute seacute le feiceaacuteil mar shiombail de riail an dliacute [3]

San Eoraip is feacuteidir an ceart reacuteabhloacuteid a chur siar go Magna Carta mar chairt Beacutearla a eisiacuteodh i 1215 go bhfuil gaacute an Riacute a threacuteigean cearta aacuteirithe agus glacaim leis go bhfeacuteadfaiacute a uachta a bheith faoi cheangal ag an dliacute bhiacute seacute claacutesal slaacutendaacutela go Thug an ceart chun coiste de baruacutein a rialuacute in uacht an Riacute triacute bhfeidhm maacutes gaacute Magna Carta tionchar diacutereach a fhorbairt daonlathas parlaiminteach agus doicimeacuteid bunreachtuacutela leor mar shampla na Staacuteit Aontaithe Bhunreacht

An Tarbh Oacuterga 1222 bhiacute tarbh oacuterga noacute edict arna eisiuacuteint ag an Riacute Andrew II na hUngaacuteire An dliacute a bhunuacute ar chearta an Ungaacuteir noblemen lena n-aacuteiriacutetear an ceart chun disobey an Riacute nuair a ghniacuteomhaigh seacute contraacutertha do dhliacute (jus resistendi) Taacute an Tarbh Oacuterga i gcomparaacuteid go minic leis an Magna Carta an Bull bhiacute an cheacutead doicimeacutead bunreachtuacuteil an naacuteisiuacutein na hUngaacuteire ceacute go raibh an Magna Carta an chairt cheacutead bunreachtuacuteil an naacuteisiuacutein Shasana

Thomas Aquinas scriacuteobh freisin an ceart chun seasamh in aghaidh riail tiacuteoraacutenta sa Theologica Summa Eoin Salisbury assassination reacuteabhloacuteideach mhol diacutereach rialoacuteiriacute tiacuteoraacutenta miacute-eiticiuacuteil ina Policraticus

[ athraigh ] Luath Nua-Aimseartha Eoraip

Airteagal Priacuteomh teoiric Friotaiacuteocht i rith na treacuteimhse Luath Nua-Aimseartha

Sa Nua-Aimseartha Luath- threacuteimhse na hIacuteosaacutenaigh go haacuteirithe Robert Bellarmine agus Juan de Mariana a bhiacute ar eolas go forleathan agus is minic a bhiacute eagla do mholadh friotaiacuteocht a tyranny agus is minic a tyrannicide-cheann de na himpleachtaiacute a bhaineann leis an dliacute naacuteduacutertha foacutecas an Scoil na Salamanca

John Calvin chreid rud eacuteigin den chineaacutel ceacuteanna I traacutechtaireacht ar an Leabhar Daniel faoi deara go bhfuil seacute monarchs comhaimseartha ligean a reign ag an graacutesta ar Dhia ach an gceacuteill raibh cheat ach niacute bhiacuteonn ach ionas go bhfeacuteadfadh siad reign gan smacht Chreid seacute gur prionsaiacute Earthly depose feacutein ceacute go n-ardoacuteidh siad suas in aghaidh Deacute amhlaidh behooves seacute ar aacuter gcumas a spit ar a gceann naacute chun cloiacute leo Nuair a saoraacutenaigh ngnaacutethnoacutes ag deileaacuteil le tyranny scriacuteobh seacute niacute moacuter do shaoraacutenaigh gnaacuteth ag fulaingt eacute Ach taacute giuacuteistiacutesiacute an dualgas srian a chur ar an tyranny na Rithe mar go raibh an Tribunes i aacutersa Roacuteimh an Ephori i Sparta agus an Demarchs i aacutersa na hAithne Go raibh Calvin tacuacute le ceart friotaiacuteochta sa teoiric raibh a chiallaiacuteonn gur cheap seacute frithsheasmhacht den soacutert sin stuama i ngach uile chaacutes Ar a laghad go poibliacute deasaontaigh seacute le hAlban Calvinist John Knox glaoch s do reacuteabhloacuteid i gcoinne na Banriacuteona Caitliceach Mary Tudor Shasana [4]

Stuamachta ar an Eaglais Chaitliceach roinnte Calvin imniacute-mar aon le imniacute a shaacutebhaacuteil an anamacha fiuacute de tyrants imniacute a bhiacute nach mbaineann le haacutebhar i double-predestinarian Calvinism Daacute bhriacute sin an Paacutepa dhaoradh Fawkes Guy Breacadh Gunpowder agus Regnans i Excelsis measadh go forleathan a bheith ina botuacuten St Thomas Aquinas a bhiacute argoacuteint a dheacuteanamh go eagla tyrannicide thiomaacutein tyrants a iompar niacuteos measa agus go tyrannicide agus eacuteiriacute amach claonadh chun deireadh a chur i socruacutechaacuten de anfhlaith niacuteos measa foacutes ar an tyranny riacutechathaoir-ionas go raibh an cuacutersa is saacutebhaacuteilte gniacuteomhaiacuteochta do na daoine go mairfidh chomh fada agus is feacuteidir eacute a iacuteoc seachas reaacutechtaacuteil na rioscaiacute is moacute de reacuteabhloacuteid armtha

An toimhde i bhfabhar na siacuteochaacutena i teoiric cogadh ach thaacuteinig a bheith ar an creideamh is coitianta agus is eacute an ceann go hoifigiuacuteil i seilbh an Eaglais Chaitliceach mar an 19uacute haois 20 agus 21

[ athraigh ] Uacutesaacuteid i stair na

I measc eacuteiligh na gluaiseachtaiacute reacuteabhloacuteideach uacutedar a lorg mar feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid san aacuteireamh

bull Bhiacute expounded an ceart ag an reacuteabhloacuteid Cogadh na Fraince As Creideamh Monarchomachs i gcomhtheacuteacs an Wars Fraince Reiligiuacutein agus ag hUacutegoacutenaigh smaointeoiriacute a legitimized tyrannicides

bull Reacuteabhloacuteid Bhua Bunaiacuteodh an ceart reacuteabhloacuteid bhonn na cosanta fealsuacutenachta an Reacuteabhloacuteid Bhua nuair Pharlaimint deposed Seacuteamas II Shasana i 1688 agus cuireadh doacute le Liam III Oraacuteisteach-Nassau

bull Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Ba mhaith leis an gceart chun reacuteabhloacuteid paacuteirt mhoacuter i scriacutebhinniacute na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute An conradh polaitiuacuteil Sense Coiteann a uacutesaacuteidtear an coincheap mar argoacuteint ar son diuacuteltuacute an monarcacht na Breataine agus scaradh oacute Impireacht seachas ach feacutein-rialtas laistigh de seacute luadh chomh maith sa Dearbhuacute na Saoirse na Staacuteit Aontaithe nuair gruacutepa dionadaithe oacute na staacuteit eacuteagsuacutela a shiacuteniuacute le dearbhuacute neamhspleaacutechais lua cuacuteisimh i gcoinne an Riacute Seoirse III Mar a leacuteirigh an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse i 1776 eacute muacuteintear dliacute naacuteduacutertha go bhfuil na daoine a bhiacute endowed ag a n-Creator le Cearta unalienable aacuteirithe agus dfheacuteadfadh athruacute noacute a deireadh a chur le rialtas millteach de na cearta sin

bull Reacuteabhloacuteid na Fraince An ceart reacuteabhloacuteid san aacuteireamh freisin i 1789 Dearbhuacute um Chearta an Duine agus an tSaoraacutenaigh i rith an Reacuteabhloacuteid na Fraince

[ athraigh ] An Ceart Reacuteabhloacuteid mar ceart aonair noacute comhchoiteanna

Ceacute go bhfuil roinnt de na miacutenithe ar cheart reacuteabhloacuteid fhaacutegaacuteil ar oscailt ar an bhfeacuteidearthacht a fheidhmiuacute mar cheart duine aonair go raibh seacute thuiscint go soileacuteir a bheith ceart comhchoiteann faoi theoiric bunreachtuacuteil agus polaitiuacuteil i mBeacutearla [5] Mar a Pauline Maier faoi deara ina staideacutear Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid [p] Cuireadh cosc ar dhaoine aonair rivate bhfeidhm a ghlacadh i gcoinne a rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes feacutein no mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideach [6] Ina aacuteit sin nach raibh ach cuacutepla daoine aonair ach an Comhlacht an Phobail a

bhraitheann lena mbaineann sula raibh an ceart ag an ceart reacuteabhloacuteid agus le scriacutebhneoiriacute is moacute a labhairt ar daoine ar fad ataacute an Publick noacute an comhlacht na daoine ag gniacuteomhuacute doacuteibh ina Uacutedaraacuteis phoibliacute a leacuteiriacuteonn comhaontuacute leathan a bhaineann le gach ceacuteim den tsochaiacute [7]

An coincheap de cheart reacuteabhloacuteid toacutegadh freisin ar bun le John Locke i dhaacute Treatises an Rialtais mar chuid daacute chonradh teoiric shoacuteisialta Locke dhearbhuacute gur faoin dliacute naacuteduacutertha go leacuteir ag daoine an ceart chun beatha saoirse agus eastaacuteit faoin gconradh soacuteisialta dfheacuteadfadh na daoine a thionscnamh le reacuteabhloacuteid i gcoinne an rialtais nuair a ghniacuteomhaigh seacute in aghaidh leasanna na saoraacutenaigh a chur in ionad an rialtas le ceann amhaacutein go sheirbheaacuteil ar mhaithe le saoraacutenaigh I gcaacutesanna aacuteirithe gur Locke reacuteabhloacuteid oibleagaacuteid An ceart reacuteabhloacuteid daacute bhriacute sin go bunuacutesach ghniacuteomhaigh mar chosaint i gcoinne tyranny

[ athraigh ] Dualgas i gcomparaacuteid le ceart

Roinnt fealsuacutena a mhaiacuteomh go bhfuil seacute niacute amhaacutein an ceart ag daoine a threascairt ar rialtas leatromach ach freisin a gcuid dualgas sin a dheacuteanamh Howard Evans Kiefer opines Feictear domsa go bhfuil an dualgas reibiliuacutenach i bhfad niacuteos moacute naacute intuigthe gur cheart rebel mar gheall ar an ceart chun fothraigh eacuteiriacute amach an t-orduacute de chumhacht ach teacuteann an dualgas reibiliuacutenach thar agus bhriseann seacute [8]

Morton Baacuten scriacuteobhann na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute Is eacute an smaoineamh go raibh dualgas ar rebel thar a bheith taacutebhachtach a thabhairt faoi strus do taispeaacutenann seacute gur cheap siad go raibh siad ag cloiacute leis an orduithe an dliacute naacuteduacutertha agus Deacute naacuteduacuter nuair a chaith siad amach despotism iomlaacuten [9] Taacute an Dearbhuacute US na Saoirse staacuteit go bhfuil nuair a evinces traein fhada miacute-uacutesaacuteidiacute agus usurpations ag leanuacuteint invariably an Cuspoacuteir ceacuteanna dearadh iad a laghduacute faoi Despotism absaloacuteideach is eacute a gceart taacute seacute a ndualgas le caith amach Rialtais sin (beacuteim breise) Martin Luther King ar siuacutel mar an gceacuteanna go bhfuil seacute de dhualgas ar na daoine a resist dliacutethe eacuteagoacuterach

[ eagar reacuteamhchoinniacuteollacha] do cheart reacuteabhloacuteid

An cur i laacutethair ar an dreacuteacht den Dearbhuacute na Saoirse i Dearbhuacute Trumbull ar na Saoirse Leacuteiriacuteonn eile idealization de fheidhmiuacute an chirt reacuteabhloacuteid

Taacute cuid de na teoiriciacute cheart reacuteabhloacuteid a fhorchuirtear reacuteamhchoinniacuteollacha suntasach ar a fheidhmiuacute a theorannuacute a agairt chun na cuacuteinsiacute is moacute a dire I gcomhtheacuteacs Meiriceaacutenach Reacuteabhloacuteideach nach amhaacutein leacuteiriuacute an ceart reacuteabhloacuteid daacute reacuteir mar a reacuteamhchoinniacuteoll agus mar gan srian ag coinniacuteollacha

Ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute mar shampla a mheas Meiriceaacutenaigh a gcaacutes siuacuted a dhlisteanuacute feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid Alexander Hamilton friotaiacuteocht Meiriceaacutenach call leo mar leacuteiriuacute ar dliacute an naacuteduacuteir de redressing saacuteruithe ar an cheacutead prionsabail na sochaiacute sibhialta agus invasions ar cearta na daoine ar fad [10] Ba Chun Thomas Jefferson an Dearbhuacute an-is deacuteanaiacute diacuteog iarracht de chois ar dhaoine seasamh na Meiriceaacutenaigh go leor chonaic iad feacutein i 1776 Ba litany Jefferson de casaoidiacute colonial iarracht chun a shuiacuteomh go bhfuil Meiriceaacutenaigh le cheacuteile a n-ualach agus chun an ceart dliacute naacuteduacutertha an reacuteabhloacuteid

Scolaacuteiriacute aacuteirithe mar shampla Criacuteostaiacute Fritz i scriacutebhinn go bhfuil deireadh an Reacuteabhloacuteid niacute raibh Meiriceaacutenaigh threacuteigean an ceart reacuteabhloacuteid Go deimhin coacutedaithe siad eacute i n-mbunreachtanna nua [11] Mar shampla bunreachtanna a mheastar a bheith coimeaacutedach mar shampla iad siuacuted de iar-reacuteabhloacuteideach Massachusetts i

1780 leasaithe na daoine ar cheart a athchoacuteiriuacute a athruacute noacute go hiomlaacuten athruacute rialtas niacute amhaacutein as a chosaint noacute a saacutebhaacuteilteacht ach aon uair a rathuacutenas agus sonas reduire [d] eacute [12] Niacute raibh an focal neamhghnaacutech i mbunreachtanna luath Mheiriceaacute 1818 Connecticut an bunreacht in iuacutel na daoine ar cheart i gcoacutenaiacute rialtas a athruacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh oiriuacutenach [13]

Dliacute staraiacute Criacuteostaiacute Fritz i flatha Mheiriceaacute an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha cur siacuteos ar duacutebailteacht i tuairimiacute Mheiriceaacute ar reacuteamhchoinniacuteollacha do cheart reacuteabhloacuteid Taacute cuid de na bunreachtanna staacuteit cheacutead aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas ar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide sa mheacuteid is go teastaacuteil siad reacuteamhchoinniacuteollacha dire a fheidhmiuacute [14] 1776 Maryland bhunreacht agus 1784 New Hampshire le bunreachtanna gaacute an saobhadh na foircinn an rialtais agus an mbaol na saoirse phoibliacute agus go raibh gach modh eile saacutesamh chun aon leas a bhaint as [15] Ach i gcodarsnacht leis sin thar ceal staacuteit eile leis na reacuteamhchoinniacuteollacha dochraideach ar fheidhmiuacute an chirt I 1776 Virginia bunreacht a bheadh an ceart chun cinn ach maacute bhiacute an rialtas neamhleor agus 1776 Pennsylvania bhunreacht ag teastaacuteil ach amhaacutein fad a mheas na daoine a athruacute a bheith an chuid is moacute a chabhroacutedh chun an leas poibliacute [16]

[ athraigh ] dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

Difriacuteocht cur siacuteos ar an Ceart Reacuteabhloacuteid freisin i cibeacute an bhfuil an ceart sin a mheastar a bheith ina dliacute naacuteduacutertha (a reachta a ndearnadh a aacutebhar ataacute leagtha siacuteos ag naacuteduacuter agus daacute bhriacute sin go bhfuil bailiacuteocht i ngach aacuteit) noacute dliacute dearfach (dliacute achtaithe noacute arna nglacadh ag uacutedaraacutes cuiacute chun a rialaiacuteonn an staacutet)

Taacute sampla de naacuteduacuter deacuteach an chirt reacuteabhloacuteid mar dliacute araon naacuteduacutertha agus dliacute mar ataacute dearfach a fuarthas i gcomhtheacuteacs Mheiriceaacute reacuteabhloacuteideach Ceacute agairt an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse an ceart dliacute naacuteduacutertha na reacuteabhloacuteide niacute raibh an dliacute naacuteduacutertha bhonn cirt amhaacutein chun neamhspleaacutechas Mheiriceaacute Fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla tacaiacuteocht freisin do na colonists gniacuteomhaiacuteochtaiacute ar a laghad suas go pointe Faoi na 1760aidiacute aithniacutetear dliacute Beacutearla rud ar a dtugtar Traacutechtaireachtaiacute William Blackstone ar na dliacutethe Shasana an dliacute saacutesaimh i gcoinne leatrom poibliacute [17] Cosuacuteil leis an dliacute naacuteduacutertha cheart reacuteabhloacuteid an dliacute bunreachtuacuteil saacutesaimh uacutedar na daoine a fhriotuacute an ceannasach An dliacute chun saacutesamh a thaacuteinig as conradh idir na daoine agus an riacute a chaomhnuacute le leas an phobail Ba eacute an conradh bunaidh le dogma laacuternach i mBeacutearla agus i ndliacute na Breataine bunreachtuacutela oacute immemorial am [18] an Dearbhuacute ar liosta fada de casaoidiacute a dhearbhuacute gur saacuteraiacuteodh an mhargadh [19]

An reachtaiacuteocht seo dea-inghlactha de saacutesamh uacutedar maith le daoine a fhriotuacute gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil an rialtais Saoirse ag brath ar na daoine ar cheart deiridh a resist Miacutebhunreachtuacuteil orduithe a shaacuteruacute dhluacuteth deonach idir na rialoacuteiriacute agus rialaigh Dfheacuteadfadh a bheith neamhshuim agus orduithe treallach seachas le bhfeidhm [20] seo intuigthe ceart dualgas ar an chuid de na daoine i gcoinne gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil Mar a luadh Alexander Hamilton i 1775 a fheidhmiuacute rialtas cumhachtaiacute a chosaint cearta glan de na daoine agus an rialtas fhorgheacuteilleadh na cumhachtaiacute sin agus dfheacuteadfadh na daoine a eacuteileamh ar ais doacuteibh maacute shaacuteraigh rialtas an conradh seo bunreachtuacuteil [21]

An dliacute chun saacutesamh a bhiacute cosuacuteil le teorainneacha an ceart reacuteabhloacuteid faoin dliacute naacuteduacutertha An dliacute saacutesaimh ar noacutes an ceart reacuteabhloacuteid nach raibh an ceart aonair Bhain seacute don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacuteil [22] Niacute Ba bhealach le rogha cheacutead uair noacute mar fhreagra ar earraacuteidiacute faacutenach noacute oacutecaacuteideach den rialtas [23] Blackstone ar Traacutechtaireachtaiacute le fios gur uacutesaacuteid a bhaint as Bheadh an dliacute le saacutesamh a bheith urghnaacutech mar shampla i bhfeidhm maacute bhris an riacute an chonartha bunaidh shaacuteraigh na dliacutethe bunuacutesacha noacute a threacuteigean an riacuteocht [24] Le linn na geacutearcheacuteime Stamp Act de na 1760aidiacute mheas an Chuacuteige Massachusetts Comhdhaacuteil friotaiacuteocht chun an riacute uacutedar maacute thaacuteinig saoirse faoi ionsaiacute oacute an laacuteimh cos ar bolg agus na cosa merciless de tyranny [25] A deich mbliana ina dhiaidh sin diarr an diacuteotaacuteil de George III i nDearbhuacute na Saoirse chun deireadh a fhlaithis ceannasach thar na coiliacuteneachtaiacute mar gheall ar shaacuteruacute seacute an chonartha bunaidh bunreachtuacuteil [26]

Mar a mhiacuteniacutetear i thuairisc dhliacutethiuacuteil staraiacute Criacuteostaiacute Fritz ar an roacutel ataacute ag an ceart i reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Reacuteabhloacuteid raibh uacutedar Mheiriceaacute neamhspleaacutechas ag teoiriciacute traidisiuacutenta faoi Angla-Mheiriceaacutenach smaoinimh bunreachtuacuteil ag an am faoi na daoine ar cheart comhchoiteann a chaitheamh amach ar riacute treallach Thug an daacute dliacute aiceanta agus bhunreachtuacuteil teagasc Beacutearla an colonists de cheart ag eacuteiriacute amach i gcoinne an ceannasach an cos ar bolg [27] quieuit Ach na tuiscintiacute faoi do cheart reacuteabhloacuteid ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute ar shamhail traidisiuacutenta an rialtais Sin an tsamhail cuireadh chun cinn ann ar mhargadh hipiteacuteiseach bhuail an

ceochaacuten de antiquity idir riacute agus a mhuintir Sa mhargadh bhiacute na daoine a chosaint ag an monarc mar mhalairt ar na daoine a thabhairt ar an diacutelseacht riacute Bhiacute seacute seo le caidreamh conarthach Reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute chuacuteisiacute Seoirse III de shaacuteruacute ar a dhualgas intuigthe cosanta faoin gconradh rud a scaoileadh na daoine sa coiliacuteneachtaiacute as a n-geacuteillsine An ceannasach an saacuteruacute an chonartha hipiteacuteiseach ba bhun leis an aacutebhar ceart reacuteabhloacuteid -bunaithe ar an daacute dliacute naacuteduacutertha agus fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla [28]

[ athraigh ] Samplaiacute den cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

Ceacute go bhfuil go leor de na dearbhuithe neamhspleaacutechas a lorg dlisteanacht ag achomharc a dheacuteanamh do cheart na reacuteabhloacuteide i bhfad niacuteos luacute bunreachtanna lua seo ceart noacute an ceart seo le saoraacutenaigh a raacutethuacute mar gheall ar an eacuteifeacht a bheadh dhiacutechobhsuacute raacutethaiacuteocht den soacutert sin ar aird doacutecha I measc na samplaiacute de chur in iuacutel de cheart reacuteabhloacuteid mar dliacute dearfach san aacuteireamh

bull An szlachta uaisle an gComhlathas Polannach-Liotuaacuteinis a chothabhaacuteil chomh maith le do cheart eacuteiriacute amach ar a dtugtar rokosz

bull New Hampshire s bunreacht [29] raacutethaiacuteochtaiacute a chuid saoraacutenach an ceart chun athchoacuteiriuacute an rialtais in Airteagal 10 den Hampshire New bhunreacht ar Bhille na gCeart

Aon uair an foircinn an rialtais iad shaobh agus saoirse poibliacute follasach i mbaol agus as gach modh eile chun saacutesamh a bhfuil ineffectual feacuteadfaidh an duine agus ar choacuteir ceart chun athchoacuteiriuacute a dheacuteanamh ar daois noacute an rialtas nua a bhunuacute An fhoirceadal nonresistance i gcoinne cumhachta treallach agus cos ar bolg is absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull An Kentucky bunreacht [30] gealltanas freisin an ceart a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a rialtas sa Bhille um Chearta Kentucky

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh le haghaidh a n-siacuteochaacutena sonas saacutebhaacuteilteachta agus cosaint na maoine Chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ar cheart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is doacute leo is ceart

bull Taacute an fhoclaiacuteocht a uacutesaacuteidtear i Similar Pennsylvania s bunreacht [31] faoi Airteagal 1 Alt 2 den Dearbhuacute um Chearta

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a tionscnaiacuteodh chun a saacutebhaacuteilteacht na siacuteochaacutena agus sonas Chun an dul chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ceart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a n-rialtais i peacute sliacute is doacuteich leo is ceart

bull Airteagal I sect 2 de Tennessee bunreacht [32] staacuteit

Sin an rialtais aacute thionscnamh chun leasa choitinn eacute an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull Carolina Thuaidh s comhdheacuteanamh an 21 Samhain 1789 a aacuteireamh freisin sa Dearbhuacute um Chearta [ lua gaacute

]

3d Choacuteir go Rialtais a thionscnamh chun tairbhe a chosaint agus slaacutendaacutela ar na daoine agus go bhfuil an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach ar an dea-agus sonas an chine daonna

bull An Bunreacht na Texas [33] freisin cosuacuteil fhoclaiacuteocht in Airteagal 1 Alt 2

Taacute gach cumhacht pholaitiuacuteil is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh ar mhaithe leo Mbeidh an chreidimh de na daoine ar Texas i ngeall le caomhnuacute foirm poblachtach an rialtais agus faoi reacuteir ag an teorannuacute seo amhaacutein taacute siad ag gach traacuteth an ceart doshannta a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh foacuteirsteanach

bull An iar-Dara Cogadh Domhanda Grundgesetz an Dliacute Bunuacutesacha an Phoblacht Choacutenaidhme na Gearmaacuteine go bhfuil idir dhomhain un-inleasaithe de claacutesail cearta daonna a chosaint agus naacuteduacutertha

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 2: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

An storming an Bastille ar 14 Iuacuteil 1789 tar eacuteis teacht chun symbolize an Reacuteabhloacuteid na Fraince nuair a dardaigh le daoine suas go dtiacute a gceart ar reacuteabhloacuteid

Cuid de shraith ar

Reacuteabhloacuteid

I fhealsuacutenacht pholaitiuacuteil is eacute an ceart reacuteabhloacuteid (noacute ceart eacuteiriacute amach) an ceart noacute dualgas variously luaite ar fud stair ar mhuintir na naacuteisiuacuten a threascairt an rialtas go ngniacuteomhoacuteidh i gcoinne a leasa choitinn Creideamh i an ceart seo a leathnaiacuteonn seacute ar ais go dtiacute aacutersa an tSiacuten agus taacute seacute in uacutesaacuteid ar fud na staire a dhlisteanuacute rebellions eacuteagsuacutela lena n-aacuteiriacutetear an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid na Fraince

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Bunuacutes

o 11 An tSiacuten

o 12 traidisiuacuten Ioslamach

o 13 Eoraip na Meaacutenaoise

o 14 Eoraip Nua-Aimseartha Luath

bull 2 Uacutesaacuteid i stair

bull 3 An Ceart Reacuteabhloacuteid mar ceart aonair noacute comhchoiteanna

bull 4 Dualgas i gcomparaacuteid le ceart

bull 5 reacuteamhchoinniacuteollacha leis an gceart reacuteabhloacuteid

bull 6 dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

o 61 Samplaiacute de cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

o 62 An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

bull 7 Feacuteach freisin

bull 8 Tagairtiacute

bull 9 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Bunuacutes

[ athraigh ] An tSiacuten

An ceart a bhiacute reacuteabhloacuteid bfheacuteidir an cheacutead iuacutel mar chuid de fhealsuacutenacht oifigiuacuteil staacuteit ag an Riacuteshliocht Zhou (1122 - 256 RC) de tSiacuten [1] A n-uacutedar overthrowing an niacuteos luaithe Dynasty Shang foacutegraiacuteodh an riacutethe Zhou ar an gcoincheap a dtugtar an Sainorduacute na bhFlaitheas gur ar neamh a bheadh Dia an t-uacutedaraacutes de rialoacuteir amhaacutein ach bheadh a miacuteshaacutesta agus a shainorduacute oacute rialoacuteir despotic a tharraingt siar Ba mhaith leis an Sainorduacute na bhFlaitheas aistriuacute ansin doacuteibh siuacuted a bheadh ag rialuacute is fearr Staraithe Siacutenis leacuteirmhiacuteniuacute ar eacuteiriacute amach rathuacuteil mar fhianaise gur ritheadh an Sainorduacute na bhFlaitheas ar I rith stair na Siacutene a rinneadh in aghaidh na reibiliuacutenaithe a dynasty rialuacute an t-eacuteileamh go raibh a ritheadh an Sainorduacute na bhFlaitheas a thabhairt doacuteibh an ceart chun eacuteiriacute amach Dynasties rialuacute a bhiacute go minic miacutechompordach leis seo agus na scriacutebhinniacute an fealsamh Confucian Mencius (372-289 RC) a bhiacute faoi chois go minic le haghaidh aacute dhearbhuacute go bhfuil an cheart ag daoine a threascairt rialoacuteir nach raibh ar faacuteil le haghaidh a gcuid riachtanas

Feacuteach freisin Sainorduacute na bhFlaitheas

[ athraigh ] traidisiuacuten Ioslamach

Dar leis an scolaacuteire Bernard Lewis an Quran agus Sunnah taacute roinnt pointiacute a dheacuteanamh maidir le rialachas maidir le ceart reacuteabhloacuteid i Ioslam an Quran mar shampla deacuteanann seacute soileacuteir go bhfuil de dhualgas ar chaacutech geacuteilleadh

Geacuteill Dia an Prophet obey iad siuacuted a bhfuil uacutedaraacutes thar duit obey

Agus is eacute seo a forbraiacuteodh i roinnt nathanna ataacute tugtha don Muhammad Ach taacute go nathanna a chur teorainneacha dochta ar dhualgas ar chaacutech geacuteilleadh Dhaacute dicta tugtha don Prophet agus go huiliacuteoch glacadh leis mar go bhfuil baraacutentuacutela taacutescach Deir amhaacutein niacutel aon chaacutech geacuteilleadh i pheaca i bhfocail eile maacute taacute an rialoacuteir orduithe rud eacuteigin contraacutertha le dliacute an Dhiaga niacute hamhaacutein nach bhfuil aon dualgas ar chaacutech geacuteilleadh ach taacute seacute de dhualgas ar disobedience An dtugann eile niacute gaacute deacuteanamh de reacuteir a creature in aghaidh a cruthaitheoir teorainneacha ariacutes go soileacuteir leis an uacutedaraacutes an rialoacuteir is cuma ceacuten cineaacutel rialoacuteir dfheacuteadfadh a bheith [2]

[ athraigh ] Eoraip na Meaacutenaoise

An Magna Carta marcanna ar cheann de na hiarrachtaiacute is luaithe chun teorainn a chur le ceannasach an uacutedaraacutes agus taacute seacute le feiceaacuteil mar shiombail de riail an dliacute [3]

San Eoraip is feacuteidir an ceart reacuteabhloacuteid a chur siar go Magna Carta mar chairt Beacutearla a eisiacuteodh i 1215 go bhfuil gaacute an Riacute a threacuteigean cearta aacuteirithe agus glacaim leis go bhfeacuteadfaiacute a uachta a bheith faoi cheangal ag an dliacute bhiacute seacute claacutesal slaacutendaacutela go Thug an ceart chun coiste de baruacutein a rialuacute in uacht an Riacute triacute bhfeidhm maacutes gaacute Magna Carta tionchar diacutereach a fhorbairt daonlathas parlaiminteach agus doicimeacuteid bunreachtuacutela leor mar shampla na Staacuteit Aontaithe Bhunreacht

An Tarbh Oacuterga 1222 bhiacute tarbh oacuterga noacute edict arna eisiuacuteint ag an Riacute Andrew II na hUngaacuteire An dliacute a bhunuacute ar chearta an Ungaacuteir noblemen lena n-aacuteiriacutetear an ceart chun disobey an Riacute nuair a ghniacuteomhaigh seacute contraacutertha do dhliacute (jus resistendi) Taacute an Tarbh Oacuterga i gcomparaacuteid go minic leis an Magna Carta an Bull bhiacute an cheacutead doicimeacutead bunreachtuacuteil an naacuteisiuacutein na hUngaacuteire ceacute go raibh an Magna Carta an chairt cheacutead bunreachtuacuteil an naacuteisiuacutein Shasana

Thomas Aquinas scriacuteobh freisin an ceart chun seasamh in aghaidh riail tiacuteoraacutenta sa Theologica Summa Eoin Salisbury assassination reacuteabhloacuteideach mhol diacutereach rialoacuteiriacute tiacuteoraacutenta miacute-eiticiuacuteil ina Policraticus

[ athraigh ] Luath Nua-Aimseartha Eoraip

Airteagal Priacuteomh teoiric Friotaiacuteocht i rith na treacuteimhse Luath Nua-Aimseartha

Sa Nua-Aimseartha Luath- threacuteimhse na hIacuteosaacutenaigh go haacuteirithe Robert Bellarmine agus Juan de Mariana a bhiacute ar eolas go forleathan agus is minic a bhiacute eagla do mholadh friotaiacuteocht a tyranny agus is minic a tyrannicide-cheann de na himpleachtaiacute a bhaineann leis an dliacute naacuteduacutertha foacutecas an Scoil na Salamanca

John Calvin chreid rud eacuteigin den chineaacutel ceacuteanna I traacutechtaireacht ar an Leabhar Daniel faoi deara go bhfuil seacute monarchs comhaimseartha ligean a reign ag an graacutesta ar Dhia ach an gceacuteill raibh cheat ach niacute bhiacuteonn ach ionas go bhfeacuteadfadh siad reign gan smacht Chreid seacute gur prionsaiacute Earthly depose feacutein ceacute go n-ardoacuteidh siad suas in aghaidh Deacute amhlaidh behooves seacute ar aacuter gcumas a spit ar a gceann naacute chun cloiacute leo Nuair a saoraacutenaigh ngnaacutethnoacutes ag deileaacuteil le tyranny scriacuteobh seacute niacute moacuter do shaoraacutenaigh gnaacuteth ag fulaingt eacute Ach taacute giuacuteistiacutesiacute an dualgas srian a chur ar an tyranny na Rithe mar go raibh an Tribunes i aacutersa Roacuteimh an Ephori i Sparta agus an Demarchs i aacutersa na hAithne Go raibh Calvin tacuacute le ceart friotaiacuteochta sa teoiric raibh a chiallaiacuteonn gur cheap seacute frithsheasmhacht den soacutert sin stuama i ngach uile chaacutes Ar a laghad go poibliacute deasaontaigh seacute le hAlban Calvinist John Knox glaoch s do reacuteabhloacuteid i gcoinne na Banriacuteona Caitliceach Mary Tudor Shasana [4]

Stuamachta ar an Eaglais Chaitliceach roinnte Calvin imniacute-mar aon le imniacute a shaacutebhaacuteil an anamacha fiuacute de tyrants imniacute a bhiacute nach mbaineann le haacutebhar i double-predestinarian Calvinism Daacute bhriacute sin an Paacutepa dhaoradh Fawkes Guy Breacadh Gunpowder agus Regnans i Excelsis measadh go forleathan a bheith ina botuacuten St Thomas Aquinas a bhiacute argoacuteint a dheacuteanamh go eagla tyrannicide thiomaacutein tyrants a iompar niacuteos measa agus go tyrannicide agus eacuteiriacute amach claonadh chun deireadh a chur i socruacutechaacuten de anfhlaith niacuteos measa foacutes ar an tyranny riacutechathaoir-ionas go raibh an cuacutersa is saacutebhaacuteilte gniacuteomhaiacuteochta do na daoine go mairfidh chomh fada agus is feacuteidir eacute a iacuteoc seachas reaacutechtaacuteil na rioscaiacute is moacute de reacuteabhloacuteid armtha

An toimhde i bhfabhar na siacuteochaacutena i teoiric cogadh ach thaacuteinig a bheith ar an creideamh is coitianta agus is eacute an ceann go hoifigiuacuteil i seilbh an Eaglais Chaitliceach mar an 19uacute haois 20 agus 21

[ athraigh ] Uacutesaacuteid i stair na

I measc eacuteiligh na gluaiseachtaiacute reacuteabhloacuteideach uacutedar a lorg mar feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid san aacuteireamh

bull Bhiacute expounded an ceart ag an reacuteabhloacuteid Cogadh na Fraince As Creideamh Monarchomachs i gcomhtheacuteacs an Wars Fraince Reiligiuacutein agus ag hUacutegoacutenaigh smaointeoiriacute a legitimized tyrannicides

bull Reacuteabhloacuteid Bhua Bunaiacuteodh an ceart reacuteabhloacuteid bhonn na cosanta fealsuacutenachta an Reacuteabhloacuteid Bhua nuair Pharlaimint deposed Seacuteamas II Shasana i 1688 agus cuireadh doacute le Liam III Oraacuteisteach-Nassau

bull Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Ba mhaith leis an gceart chun reacuteabhloacuteid paacuteirt mhoacuter i scriacutebhinniacute na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute An conradh polaitiuacuteil Sense Coiteann a uacutesaacuteidtear an coincheap mar argoacuteint ar son diuacuteltuacute an monarcacht na Breataine agus scaradh oacute Impireacht seachas ach feacutein-rialtas laistigh de seacute luadh chomh maith sa Dearbhuacute na Saoirse na Staacuteit Aontaithe nuair gruacutepa dionadaithe oacute na staacuteit eacuteagsuacutela a shiacuteniuacute le dearbhuacute neamhspleaacutechais lua cuacuteisimh i gcoinne an Riacute Seoirse III Mar a leacuteirigh an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse i 1776 eacute muacuteintear dliacute naacuteduacutertha go bhfuil na daoine a bhiacute endowed ag a n-Creator le Cearta unalienable aacuteirithe agus dfheacuteadfadh athruacute noacute a deireadh a chur le rialtas millteach de na cearta sin

bull Reacuteabhloacuteid na Fraince An ceart reacuteabhloacuteid san aacuteireamh freisin i 1789 Dearbhuacute um Chearta an Duine agus an tSaoraacutenaigh i rith an Reacuteabhloacuteid na Fraince

[ athraigh ] An Ceart Reacuteabhloacuteid mar ceart aonair noacute comhchoiteanna

Ceacute go bhfuil roinnt de na miacutenithe ar cheart reacuteabhloacuteid fhaacutegaacuteil ar oscailt ar an bhfeacuteidearthacht a fheidhmiuacute mar cheart duine aonair go raibh seacute thuiscint go soileacuteir a bheith ceart comhchoiteann faoi theoiric bunreachtuacuteil agus polaitiuacuteil i mBeacutearla [5] Mar a Pauline Maier faoi deara ina staideacutear Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid [p] Cuireadh cosc ar dhaoine aonair rivate bhfeidhm a ghlacadh i gcoinne a rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes feacutein no mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideach [6] Ina aacuteit sin nach raibh ach cuacutepla daoine aonair ach an Comhlacht an Phobail a

bhraitheann lena mbaineann sula raibh an ceart ag an ceart reacuteabhloacuteid agus le scriacutebhneoiriacute is moacute a labhairt ar daoine ar fad ataacute an Publick noacute an comhlacht na daoine ag gniacuteomhuacute doacuteibh ina Uacutedaraacuteis phoibliacute a leacuteiriacuteonn comhaontuacute leathan a bhaineann le gach ceacuteim den tsochaiacute [7]

An coincheap de cheart reacuteabhloacuteid toacutegadh freisin ar bun le John Locke i dhaacute Treatises an Rialtais mar chuid daacute chonradh teoiric shoacuteisialta Locke dhearbhuacute gur faoin dliacute naacuteduacutertha go leacuteir ag daoine an ceart chun beatha saoirse agus eastaacuteit faoin gconradh soacuteisialta dfheacuteadfadh na daoine a thionscnamh le reacuteabhloacuteid i gcoinne an rialtais nuair a ghniacuteomhaigh seacute in aghaidh leasanna na saoraacutenaigh a chur in ionad an rialtas le ceann amhaacutein go sheirbheaacuteil ar mhaithe le saoraacutenaigh I gcaacutesanna aacuteirithe gur Locke reacuteabhloacuteid oibleagaacuteid An ceart reacuteabhloacuteid daacute bhriacute sin go bunuacutesach ghniacuteomhaigh mar chosaint i gcoinne tyranny

[ athraigh ] Dualgas i gcomparaacuteid le ceart

Roinnt fealsuacutena a mhaiacuteomh go bhfuil seacute niacute amhaacutein an ceart ag daoine a threascairt ar rialtas leatromach ach freisin a gcuid dualgas sin a dheacuteanamh Howard Evans Kiefer opines Feictear domsa go bhfuil an dualgas reibiliuacutenach i bhfad niacuteos moacute naacute intuigthe gur cheart rebel mar gheall ar an ceart chun fothraigh eacuteiriacute amach an t-orduacute de chumhacht ach teacuteann an dualgas reibiliuacutenach thar agus bhriseann seacute [8]

Morton Baacuten scriacuteobhann na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute Is eacute an smaoineamh go raibh dualgas ar rebel thar a bheith taacutebhachtach a thabhairt faoi strus do taispeaacutenann seacute gur cheap siad go raibh siad ag cloiacute leis an orduithe an dliacute naacuteduacutertha agus Deacute naacuteduacuter nuair a chaith siad amach despotism iomlaacuten [9] Taacute an Dearbhuacute US na Saoirse staacuteit go bhfuil nuair a evinces traein fhada miacute-uacutesaacuteidiacute agus usurpations ag leanuacuteint invariably an Cuspoacuteir ceacuteanna dearadh iad a laghduacute faoi Despotism absaloacuteideach is eacute a gceart taacute seacute a ndualgas le caith amach Rialtais sin (beacuteim breise) Martin Luther King ar siuacutel mar an gceacuteanna go bhfuil seacute de dhualgas ar na daoine a resist dliacutethe eacuteagoacuterach

[ eagar reacuteamhchoinniacuteollacha] do cheart reacuteabhloacuteid

An cur i laacutethair ar an dreacuteacht den Dearbhuacute na Saoirse i Dearbhuacute Trumbull ar na Saoirse Leacuteiriacuteonn eile idealization de fheidhmiuacute an chirt reacuteabhloacuteid

Taacute cuid de na teoiriciacute cheart reacuteabhloacuteid a fhorchuirtear reacuteamhchoinniacuteollacha suntasach ar a fheidhmiuacute a theorannuacute a agairt chun na cuacuteinsiacute is moacute a dire I gcomhtheacuteacs Meiriceaacutenach Reacuteabhloacuteideach nach amhaacutein leacuteiriuacute an ceart reacuteabhloacuteid daacute reacuteir mar a reacuteamhchoinniacuteoll agus mar gan srian ag coinniacuteollacha

Ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute mar shampla a mheas Meiriceaacutenaigh a gcaacutes siuacuted a dhlisteanuacute feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid Alexander Hamilton friotaiacuteocht Meiriceaacutenach call leo mar leacuteiriuacute ar dliacute an naacuteduacuteir de redressing saacuteruithe ar an cheacutead prionsabail na sochaiacute sibhialta agus invasions ar cearta na daoine ar fad [10] Ba Chun Thomas Jefferson an Dearbhuacute an-is deacuteanaiacute diacuteog iarracht de chois ar dhaoine seasamh na Meiriceaacutenaigh go leor chonaic iad feacutein i 1776 Ba litany Jefferson de casaoidiacute colonial iarracht chun a shuiacuteomh go bhfuil Meiriceaacutenaigh le cheacuteile a n-ualach agus chun an ceart dliacute naacuteduacutertha an reacuteabhloacuteid

Scolaacuteiriacute aacuteirithe mar shampla Criacuteostaiacute Fritz i scriacutebhinn go bhfuil deireadh an Reacuteabhloacuteid niacute raibh Meiriceaacutenaigh threacuteigean an ceart reacuteabhloacuteid Go deimhin coacutedaithe siad eacute i n-mbunreachtanna nua [11] Mar shampla bunreachtanna a mheastar a bheith coimeaacutedach mar shampla iad siuacuted de iar-reacuteabhloacuteideach Massachusetts i

1780 leasaithe na daoine ar cheart a athchoacuteiriuacute a athruacute noacute go hiomlaacuten athruacute rialtas niacute amhaacutein as a chosaint noacute a saacutebhaacuteilteacht ach aon uair a rathuacutenas agus sonas reduire [d] eacute [12] Niacute raibh an focal neamhghnaacutech i mbunreachtanna luath Mheiriceaacute 1818 Connecticut an bunreacht in iuacutel na daoine ar cheart i gcoacutenaiacute rialtas a athruacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh oiriuacutenach [13]

Dliacute staraiacute Criacuteostaiacute Fritz i flatha Mheiriceaacute an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha cur siacuteos ar duacutebailteacht i tuairimiacute Mheiriceaacute ar reacuteamhchoinniacuteollacha do cheart reacuteabhloacuteid Taacute cuid de na bunreachtanna staacuteit cheacutead aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas ar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide sa mheacuteid is go teastaacuteil siad reacuteamhchoinniacuteollacha dire a fheidhmiuacute [14] 1776 Maryland bhunreacht agus 1784 New Hampshire le bunreachtanna gaacute an saobhadh na foircinn an rialtais agus an mbaol na saoirse phoibliacute agus go raibh gach modh eile saacutesamh chun aon leas a bhaint as [15] Ach i gcodarsnacht leis sin thar ceal staacuteit eile leis na reacuteamhchoinniacuteollacha dochraideach ar fheidhmiuacute an chirt I 1776 Virginia bunreacht a bheadh an ceart chun cinn ach maacute bhiacute an rialtas neamhleor agus 1776 Pennsylvania bhunreacht ag teastaacuteil ach amhaacutein fad a mheas na daoine a athruacute a bheith an chuid is moacute a chabhroacutedh chun an leas poibliacute [16]

[ athraigh ] dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

Difriacuteocht cur siacuteos ar an Ceart Reacuteabhloacuteid freisin i cibeacute an bhfuil an ceart sin a mheastar a bheith ina dliacute naacuteduacutertha (a reachta a ndearnadh a aacutebhar ataacute leagtha siacuteos ag naacuteduacuter agus daacute bhriacute sin go bhfuil bailiacuteocht i ngach aacuteit) noacute dliacute dearfach (dliacute achtaithe noacute arna nglacadh ag uacutedaraacutes cuiacute chun a rialaiacuteonn an staacutet)

Taacute sampla de naacuteduacuter deacuteach an chirt reacuteabhloacuteid mar dliacute araon naacuteduacutertha agus dliacute mar ataacute dearfach a fuarthas i gcomhtheacuteacs Mheiriceaacute reacuteabhloacuteideach Ceacute agairt an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse an ceart dliacute naacuteduacutertha na reacuteabhloacuteide niacute raibh an dliacute naacuteduacutertha bhonn cirt amhaacutein chun neamhspleaacutechas Mheiriceaacute Fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla tacaiacuteocht freisin do na colonists gniacuteomhaiacuteochtaiacute ar a laghad suas go pointe Faoi na 1760aidiacute aithniacutetear dliacute Beacutearla rud ar a dtugtar Traacutechtaireachtaiacute William Blackstone ar na dliacutethe Shasana an dliacute saacutesaimh i gcoinne leatrom poibliacute [17] Cosuacuteil leis an dliacute naacuteduacutertha cheart reacuteabhloacuteid an dliacute bunreachtuacuteil saacutesaimh uacutedar na daoine a fhriotuacute an ceannasach An dliacute chun saacutesamh a thaacuteinig as conradh idir na daoine agus an riacute a chaomhnuacute le leas an phobail Ba eacute an conradh bunaidh le dogma laacuternach i mBeacutearla agus i ndliacute na Breataine bunreachtuacutela oacute immemorial am [18] an Dearbhuacute ar liosta fada de casaoidiacute a dhearbhuacute gur saacuteraiacuteodh an mhargadh [19]

An reachtaiacuteocht seo dea-inghlactha de saacutesamh uacutedar maith le daoine a fhriotuacute gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil an rialtais Saoirse ag brath ar na daoine ar cheart deiridh a resist Miacutebhunreachtuacuteil orduithe a shaacuteruacute dhluacuteth deonach idir na rialoacuteiriacute agus rialaigh Dfheacuteadfadh a bheith neamhshuim agus orduithe treallach seachas le bhfeidhm [20] seo intuigthe ceart dualgas ar an chuid de na daoine i gcoinne gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil Mar a luadh Alexander Hamilton i 1775 a fheidhmiuacute rialtas cumhachtaiacute a chosaint cearta glan de na daoine agus an rialtas fhorgheacuteilleadh na cumhachtaiacute sin agus dfheacuteadfadh na daoine a eacuteileamh ar ais doacuteibh maacute shaacuteraigh rialtas an conradh seo bunreachtuacuteil [21]

An dliacute chun saacutesamh a bhiacute cosuacuteil le teorainneacha an ceart reacuteabhloacuteid faoin dliacute naacuteduacutertha An dliacute saacutesaimh ar noacutes an ceart reacuteabhloacuteid nach raibh an ceart aonair Bhain seacute don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacuteil [22] Niacute Ba bhealach le rogha cheacutead uair noacute mar fhreagra ar earraacuteidiacute faacutenach noacute oacutecaacuteideach den rialtas [23] Blackstone ar Traacutechtaireachtaiacute le fios gur uacutesaacuteid a bhaint as Bheadh an dliacute le saacutesamh a bheith urghnaacutech mar shampla i bhfeidhm maacute bhris an riacute an chonartha bunaidh shaacuteraigh na dliacutethe bunuacutesacha noacute a threacuteigean an riacuteocht [24] Le linn na geacutearcheacuteime Stamp Act de na 1760aidiacute mheas an Chuacuteige Massachusetts Comhdhaacuteil friotaiacuteocht chun an riacute uacutedar maacute thaacuteinig saoirse faoi ionsaiacute oacute an laacuteimh cos ar bolg agus na cosa merciless de tyranny [25] A deich mbliana ina dhiaidh sin diarr an diacuteotaacuteil de George III i nDearbhuacute na Saoirse chun deireadh a fhlaithis ceannasach thar na coiliacuteneachtaiacute mar gheall ar shaacuteruacute seacute an chonartha bunaidh bunreachtuacuteil [26]

Mar a mhiacuteniacutetear i thuairisc dhliacutethiuacuteil staraiacute Criacuteostaiacute Fritz ar an roacutel ataacute ag an ceart i reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Reacuteabhloacuteid raibh uacutedar Mheiriceaacute neamhspleaacutechas ag teoiriciacute traidisiuacutenta faoi Angla-Mheiriceaacutenach smaoinimh bunreachtuacuteil ag an am faoi na daoine ar cheart comhchoiteann a chaitheamh amach ar riacute treallach Thug an daacute dliacute aiceanta agus bhunreachtuacuteil teagasc Beacutearla an colonists de cheart ag eacuteiriacute amach i gcoinne an ceannasach an cos ar bolg [27] quieuit Ach na tuiscintiacute faoi do cheart reacuteabhloacuteid ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute ar shamhail traidisiuacutenta an rialtais Sin an tsamhail cuireadh chun cinn ann ar mhargadh hipiteacuteiseach bhuail an

ceochaacuten de antiquity idir riacute agus a mhuintir Sa mhargadh bhiacute na daoine a chosaint ag an monarc mar mhalairt ar na daoine a thabhairt ar an diacutelseacht riacute Bhiacute seacute seo le caidreamh conarthach Reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute chuacuteisiacute Seoirse III de shaacuteruacute ar a dhualgas intuigthe cosanta faoin gconradh rud a scaoileadh na daoine sa coiliacuteneachtaiacute as a n-geacuteillsine An ceannasach an saacuteruacute an chonartha hipiteacuteiseach ba bhun leis an aacutebhar ceart reacuteabhloacuteid -bunaithe ar an daacute dliacute naacuteduacutertha agus fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla [28]

[ athraigh ] Samplaiacute den cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

Ceacute go bhfuil go leor de na dearbhuithe neamhspleaacutechas a lorg dlisteanacht ag achomharc a dheacuteanamh do cheart na reacuteabhloacuteide i bhfad niacuteos luacute bunreachtanna lua seo ceart noacute an ceart seo le saoraacutenaigh a raacutethuacute mar gheall ar an eacuteifeacht a bheadh dhiacutechobhsuacute raacutethaiacuteocht den soacutert sin ar aird doacutecha I measc na samplaiacute de chur in iuacutel de cheart reacuteabhloacuteid mar dliacute dearfach san aacuteireamh

bull An szlachta uaisle an gComhlathas Polannach-Liotuaacuteinis a chothabhaacuteil chomh maith le do cheart eacuteiriacute amach ar a dtugtar rokosz

bull New Hampshire s bunreacht [29] raacutethaiacuteochtaiacute a chuid saoraacutenach an ceart chun athchoacuteiriuacute an rialtais in Airteagal 10 den Hampshire New bhunreacht ar Bhille na gCeart

Aon uair an foircinn an rialtais iad shaobh agus saoirse poibliacute follasach i mbaol agus as gach modh eile chun saacutesamh a bhfuil ineffectual feacuteadfaidh an duine agus ar choacuteir ceart chun athchoacuteiriuacute a dheacuteanamh ar daois noacute an rialtas nua a bhunuacute An fhoirceadal nonresistance i gcoinne cumhachta treallach agus cos ar bolg is absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull An Kentucky bunreacht [30] gealltanas freisin an ceart a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a rialtas sa Bhille um Chearta Kentucky

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh le haghaidh a n-siacuteochaacutena sonas saacutebhaacuteilteachta agus cosaint na maoine Chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ar cheart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is doacute leo is ceart

bull Taacute an fhoclaiacuteocht a uacutesaacuteidtear i Similar Pennsylvania s bunreacht [31] faoi Airteagal 1 Alt 2 den Dearbhuacute um Chearta

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a tionscnaiacuteodh chun a saacutebhaacuteilteacht na siacuteochaacutena agus sonas Chun an dul chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ceart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a n-rialtais i peacute sliacute is doacuteich leo is ceart

bull Airteagal I sect 2 de Tennessee bunreacht [32] staacuteit

Sin an rialtais aacute thionscnamh chun leasa choitinn eacute an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull Carolina Thuaidh s comhdheacuteanamh an 21 Samhain 1789 a aacuteireamh freisin sa Dearbhuacute um Chearta [ lua gaacute

]

3d Choacuteir go Rialtais a thionscnamh chun tairbhe a chosaint agus slaacutendaacutela ar na daoine agus go bhfuil an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach ar an dea-agus sonas an chine daonna

bull An Bunreacht na Texas [33] freisin cosuacuteil fhoclaiacuteocht in Airteagal 1 Alt 2

Taacute gach cumhacht pholaitiuacuteil is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh ar mhaithe leo Mbeidh an chreidimh de na daoine ar Texas i ngeall le caomhnuacute foirm poblachtach an rialtais agus faoi reacuteir ag an teorannuacute seo amhaacutein taacute siad ag gach traacuteth an ceart doshannta a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh foacuteirsteanach

bull An iar-Dara Cogadh Domhanda Grundgesetz an Dliacute Bunuacutesacha an Phoblacht Choacutenaidhme na Gearmaacuteine go bhfuil idir dhomhain un-inleasaithe de claacutesail cearta daonna a chosaint agus naacuteduacutertha

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 3: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

[ athraigh ] Bunuacutes

[ athraigh ] An tSiacuten

An ceart a bhiacute reacuteabhloacuteid bfheacuteidir an cheacutead iuacutel mar chuid de fhealsuacutenacht oifigiuacuteil staacuteit ag an Riacuteshliocht Zhou (1122 - 256 RC) de tSiacuten [1] A n-uacutedar overthrowing an niacuteos luaithe Dynasty Shang foacutegraiacuteodh an riacutethe Zhou ar an gcoincheap a dtugtar an Sainorduacute na bhFlaitheas gur ar neamh a bheadh Dia an t-uacutedaraacutes de rialoacuteir amhaacutein ach bheadh a miacuteshaacutesta agus a shainorduacute oacute rialoacuteir despotic a tharraingt siar Ba mhaith leis an Sainorduacute na bhFlaitheas aistriuacute ansin doacuteibh siuacuted a bheadh ag rialuacute is fearr Staraithe Siacutenis leacuteirmhiacuteniuacute ar eacuteiriacute amach rathuacuteil mar fhianaise gur ritheadh an Sainorduacute na bhFlaitheas ar I rith stair na Siacutene a rinneadh in aghaidh na reibiliuacutenaithe a dynasty rialuacute an t-eacuteileamh go raibh a ritheadh an Sainorduacute na bhFlaitheas a thabhairt doacuteibh an ceart chun eacuteiriacute amach Dynasties rialuacute a bhiacute go minic miacutechompordach leis seo agus na scriacutebhinniacute an fealsamh Confucian Mencius (372-289 RC) a bhiacute faoi chois go minic le haghaidh aacute dhearbhuacute go bhfuil an cheart ag daoine a threascairt rialoacuteir nach raibh ar faacuteil le haghaidh a gcuid riachtanas

Feacuteach freisin Sainorduacute na bhFlaitheas

[ athraigh ] traidisiuacuten Ioslamach

Dar leis an scolaacuteire Bernard Lewis an Quran agus Sunnah taacute roinnt pointiacute a dheacuteanamh maidir le rialachas maidir le ceart reacuteabhloacuteid i Ioslam an Quran mar shampla deacuteanann seacute soileacuteir go bhfuil de dhualgas ar chaacutech geacuteilleadh

Geacuteill Dia an Prophet obey iad siuacuted a bhfuil uacutedaraacutes thar duit obey

Agus is eacute seo a forbraiacuteodh i roinnt nathanna ataacute tugtha don Muhammad Ach taacute go nathanna a chur teorainneacha dochta ar dhualgas ar chaacutech geacuteilleadh Dhaacute dicta tugtha don Prophet agus go huiliacuteoch glacadh leis mar go bhfuil baraacutentuacutela taacutescach Deir amhaacutein niacutel aon chaacutech geacuteilleadh i pheaca i bhfocail eile maacute taacute an rialoacuteir orduithe rud eacuteigin contraacutertha le dliacute an Dhiaga niacute hamhaacutein nach bhfuil aon dualgas ar chaacutech geacuteilleadh ach taacute seacute de dhualgas ar disobedience An dtugann eile niacute gaacute deacuteanamh de reacuteir a creature in aghaidh a cruthaitheoir teorainneacha ariacutes go soileacuteir leis an uacutedaraacutes an rialoacuteir is cuma ceacuten cineaacutel rialoacuteir dfheacuteadfadh a bheith [2]

[ athraigh ] Eoraip na Meaacutenaoise

An Magna Carta marcanna ar cheann de na hiarrachtaiacute is luaithe chun teorainn a chur le ceannasach an uacutedaraacutes agus taacute seacute le feiceaacuteil mar shiombail de riail an dliacute [3]

San Eoraip is feacuteidir an ceart reacuteabhloacuteid a chur siar go Magna Carta mar chairt Beacutearla a eisiacuteodh i 1215 go bhfuil gaacute an Riacute a threacuteigean cearta aacuteirithe agus glacaim leis go bhfeacuteadfaiacute a uachta a bheith faoi cheangal ag an dliacute bhiacute seacute claacutesal slaacutendaacutela go Thug an ceart chun coiste de baruacutein a rialuacute in uacht an Riacute triacute bhfeidhm maacutes gaacute Magna Carta tionchar diacutereach a fhorbairt daonlathas parlaiminteach agus doicimeacuteid bunreachtuacutela leor mar shampla na Staacuteit Aontaithe Bhunreacht

An Tarbh Oacuterga 1222 bhiacute tarbh oacuterga noacute edict arna eisiuacuteint ag an Riacute Andrew II na hUngaacuteire An dliacute a bhunuacute ar chearta an Ungaacuteir noblemen lena n-aacuteiriacutetear an ceart chun disobey an Riacute nuair a ghniacuteomhaigh seacute contraacutertha do dhliacute (jus resistendi) Taacute an Tarbh Oacuterga i gcomparaacuteid go minic leis an Magna Carta an Bull bhiacute an cheacutead doicimeacutead bunreachtuacuteil an naacuteisiuacutein na hUngaacuteire ceacute go raibh an Magna Carta an chairt cheacutead bunreachtuacuteil an naacuteisiuacutein Shasana

Thomas Aquinas scriacuteobh freisin an ceart chun seasamh in aghaidh riail tiacuteoraacutenta sa Theologica Summa Eoin Salisbury assassination reacuteabhloacuteideach mhol diacutereach rialoacuteiriacute tiacuteoraacutenta miacute-eiticiuacuteil ina Policraticus

[ athraigh ] Luath Nua-Aimseartha Eoraip

Airteagal Priacuteomh teoiric Friotaiacuteocht i rith na treacuteimhse Luath Nua-Aimseartha

Sa Nua-Aimseartha Luath- threacuteimhse na hIacuteosaacutenaigh go haacuteirithe Robert Bellarmine agus Juan de Mariana a bhiacute ar eolas go forleathan agus is minic a bhiacute eagla do mholadh friotaiacuteocht a tyranny agus is minic a tyrannicide-cheann de na himpleachtaiacute a bhaineann leis an dliacute naacuteduacutertha foacutecas an Scoil na Salamanca

John Calvin chreid rud eacuteigin den chineaacutel ceacuteanna I traacutechtaireacht ar an Leabhar Daniel faoi deara go bhfuil seacute monarchs comhaimseartha ligean a reign ag an graacutesta ar Dhia ach an gceacuteill raibh cheat ach niacute bhiacuteonn ach ionas go bhfeacuteadfadh siad reign gan smacht Chreid seacute gur prionsaiacute Earthly depose feacutein ceacute go n-ardoacuteidh siad suas in aghaidh Deacute amhlaidh behooves seacute ar aacuter gcumas a spit ar a gceann naacute chun cloiacute leo Nuair a saoraacutenaigh ngnaacutethnoacutes ag deileaacuteil le tyranny scriacuteobh seacute niacute moacuter do shaoraacutenaigh gnaacuteth ag fulaingt eacute Ach taacute giuacuteistiacutesiacute an dualgas srian a chur ar an tyranny na Rithe mar go raibh an Tribunes i aacutersa Roacuteimh an Ephori i Sparta agus an Demarchs i aacutersa na hAithne Go raibh Calvin tacuacute le ceart friotaiacuteochta sa teoiric raibh a chiallaiacuteonn gur cheap seacute frithsheasmhacht den soacutert sin stuama i ngach uile chaacutes Ar a laghad go poibliacute deasaontaigh seacute le hAlban Calvinist John Knox glaoch s do reacuteabhloacuteid i gcoinne na Banriacuteona Caitliceach Mary Tudor Shasana [4]

Stuamachta ar an Eaglais Chaitliceach roinnte Calvin imniacute-mar aon le imniacute a shaacutebhaacuteil an anamacha fiuacute de tyrants imniacute a bhiacute nach mbaineann le haacutebhar i double-predestinarian Calvinism Daacute bhriacute sin an Paacutepa dhaoradh Fawkes Guy Breacadh Gunpowder agus Regnans i Excelsis measadh go forleathan a bheith ina botuacuten St Thomas Aquinas a bhiacute argoacuteint a dheacuteanamh go eagla tyrannicide thiomaacutein tyrants a iompar niacuteos measa agus go tyrannicide agus eacuteiriacute amach claonadh chun deireadh a chur i socruacutechaacuten de anfhlaith niacuteos measa foacutes ar an tyranny riacutechathaoir-ionas go raibh an cuacutersa is saacutebhaacuteilte gniacuteomhaiacuteochta do na daoine go mairfidh chomh fada agus is feacuteidir eacute a iacuteoc seachas reaacutechtaacuteil na rioscaiacute is moacute de reacuteabhloacuteid armtha

An toimhde i bhfabhar na siacuteochaacutena i teoiric cogadh ach thaacuteinig a bheith ar an creideamh is coitianta agus is eacute an ceann go hoifigiuacuteil i seilbh an Eaglais Chaitliceach mar an 19uacute haois 20 agus 21

[ athraigh ] Uacutesaacuteid i stair na

I measc eacuteiligh na gluaiseachtaiacute reacuteabhloacuteideach uacutedar a lorg mar feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid san aacuteireamh

bull Bhiacute expounded an ceart ag an reacuteabhloacuteid Cogadh na Fraince As Creideamh Monarchomachs i gcomhtheacuteacs an Wars Fraince Reiligiuacutein agus ag hUacutegoacutenaigh smaointeoiriacute a legitimized tyrannicides

bull Reacuteabhloacuteid Bhua Bunaiacuteodh an ceart reacuteabhloacuteid bhonn na cosanta fealsuacutenachta an Reacuteabhloacuteid Bhua nuair Pharlaimint deposed Seacuteamas II Shasana i 1688 agus cuireadh doacute le Liam III Oraacuteisteach-Nassau

bull Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Ba mhaith leis an gceart chun reacuteabhloacuteid paacuteirt mhoacuter i scriacutebhinniacute na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute An conradh polaitiuacuteil Sense Coiteann a uacutesaacuteidtear an coincheap mar argoacuteint ar son diuacuteltuacute an monarcacht na Breataine agus scaradh oacute Impireacht seachas ach feacutein-rialtas laistigh de seacute luadh chomh maith sa Dearbhuacute na Saoirse na Staacuteit Aontaithe nuair gruacutepa dionadaithe oacute na staacuteit eacuteagsuacutela a shiacuteniuacute le dearbhuacute neamhspleaacutechais lua cuacuteisimh i gcoinne an Riacute Seoirse III Mar a leacuteirigh an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse i 1776 eacute muacuteintear dliacute naacuteduacutertha go bhfuil na daoine a bhiacute endowed ag a n-Creator le Cearta unalienable aacuteirithe agus dfheacuteadfadh athruacute noacute a deireadh a chur le rialtas millteach de na cearta sin

bull Reacuteabhloacuteid na Fraince An ceart reacuteabhloacuteid san aacuteireamh freisin i 1789 Dearbhuacute um Chearta an Duine agus an tSaoraacutenaigh i rith an Reacuteabhloacuteid na Fraince

[ athraigh ] An Ceart Reacuteabhloacuteid mar ceart aonair noacute comhchoiteanna

Ceacute go bhfuil roinnt de na miacutenithe ar cheart reacuteabhloacuteid fhaacutegaacuteil ar oscailt ar an bhfeacuteidearthacht a fheidhmiuacute mar cheart duine aonair go raibh seacute thuiscint go soileacuteir a bheith ceart comhchoiteann faoi theoiric bunreachtuacuteil agus polaitiuacuteil i mBeacutearla [5] Mar a Pauline Maier faoi deara ina staideacutear Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid [p] Cuireadh cosc ar dhaoine aonair rivate bhfeidhm a ghlacadh i gcoinne a rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes feacutein no mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideach [6] Ina aacuteit sin nach raibh ach cuacutepla daoine aonair ach an Comhlacht an Phobail a

bhraitheann lena mbaineann sula raibh an ceart ag an ceart reacuteabhloacuteid agus le scriacutebhneoiriacute is moacute a labhairt ar daoine ar fad ataacute an Publick noacute an comhlacht na daoine ag gniacuteomhuacute doacuteibh ina Uacutedaraacuteis phoibliacute a leacuteiriacuteonn comhaontuacute leathan a bhaineann le gach ceacuteim den tsochaiacute [7]

An coincheap de cheart reacuteabhloacuteid toacutegadh freisin ar bun le John Locke i dhaacute Treatises an Rialtais mar chuid daacute chonradh teoiric shoacuteisialta Locke dhearbhuacute gur faoin dliacute naacuteduacutertha go leacuteir ag daoine an ceart chun beatha saoirse agus eastaacuteit faoin gconradh soacuteisialta dfheacuteadfadh na daoine a thionscnamh le reacuteabhloacuteid i gcoinne an rialtais nuair a ghniacuteomhaigh seacute in aghaidh leasanna na saoraacutenaigh a chur in ionad an rialtas le ceann amhaacutein go sheirbheaacuteil ar mhaithe le saoraacutenaigh I gcaacutesanna aacuteirithe gur Locke reacuteabhloacuteid oibleagaacuteid An ceart reacuteabhloacuteid daacute bhriacute sin go bunuacutesach ghniacuteomhaigh mar chosaint i gcoinne tyranny

[ athraigh ] Dualgas i gcomparaacuteid le ceart

Roinnt fealsuacutena a mhaiacuteomh go bhfuil seacute niacute amhaacutein an ceart ag daoine a threascairt ar rialtas leatromach ach freisin a gcuid dualgas sin a dheacuteanamh Howard Evans Kiefer opines Feictear domsa go bhfuil an dualgas reibiliuacutenach i bhfad niacuteos moacute naacute intuigthe gur cheart rebel mar gheall ar an ceart chun fothraigh eacuteiriacute amach an t-orduacute de chumhacht ach teacuteann an dualgas reibiliuacutenach thar agus bhriseann seacute [8]

Morton Baacuten scriacuteobhann na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute Is eacute an smaoineamh go raibh dualgas ar rebel thar a bheith taacutebhachtach a thabhairt faoi strus do taispeaacutenann seacute gur cheap siad go raibh siad ag cloiacute leis an orduithe an dliacute naacuteduacutertha agus Deacute naacuteduacuter nuair a chaith siad amach despotism iomlaacuten [9] Taacute an Dearbhuacute US na Saoirse staacuteit go bhfuil nuair a evinces traein fhada miacute-uacutesaacuteidiacute agus usurpations ag leanuacuteint invariably an Cuspoacuteir ceacuteanna dearadh iad a laghduacute faoi Despotism absaloacuteideach is eacute a gceart taacute seacute a ndualgas le caith amach Rialtais sin (beacuteim breise) Martin Luther King ar siuacutel mar an gceacuteanna go bhfuil seacute de dhualgas ar na daoine a resist dliacutethe eacuteagoacuterach

[ eagar reacuteamhchoinniacuteollacha] do cheart reacuteabhloacuteid

An cur i laacutethair ar an dreacuteacht den Dearbhuacute na Saoirse i Dearbhuacute Trumbull ar na Saoirse Leacuteiriacuteonn eile idealization de fheidhmiuacute an chirt reacuteabhloacuteid

Taacute cuid de na teoiriciacute cheart reacuteabhloacuteid a fhorchuirtear reacuteamhchoinniacuteollacha suntasach ar a fheidhmiuacute a theorannuacute a agairt chun na cuacuteinsiacute is moacute a dire I gcomhtheacuteacs Meiriceaacutenach Reacuteabhloacuteideach nach amhaacutein leacuteiriuacute an ceart reacuteabhloacuteid daacute reacuteir mar a reacuteamhchoinniacuteoll agus mar gan srian ag coinniacuteollacha

Ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute mar shampla a mheas Meiriceaacutenaigh a gcaacutes siuacuted a dhlisteanuacute feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid Alexander Hamilton friotaiacuteocht Meiriceaacutenach call leo mar leacuteiriuacute ar dliacute an naacuteduacuteir de redressing saacuteruithe ar an cheacutead prionsabail na sochaiacute sibhialta agus invasions ar cearta na daoine ar fad [10] Ba Chun Thomas Jefferson an Dearbhuacute an-is deacuteanaiacute diacuteog iarracht de chois ar dhaoine seasamh na Meiriceaacutenaigh go leor chonaic iad feacutein i 1776 Ba litany Jefferson de casaoidiacute colonial iarracht chun a shuiacuteomh go bhfuil Meiriceaacutenaigh le cheacuteile a n-ualach agus chun an ceart dliacute naacuteduacutertha an reacuteabhloacuteid

Scolaacuteiriacute aacuteirithe mar shampla Criacuteostaiacute Fritz i scriacutebhinn go bhfuil deireadh an Reacuteabhloacuteid niacute raibh Meiriceaacutenaigh threacuteigean an ceart reacuteabhloacuteid Go deimhin coacutedaithe siad eacute i n-mbunreachtanna nua [11] Mar shampla bunreachtanna a mheastar a bheith coimeaacutedach mar shampla iad siuacuted de iar-reacuteabhloacuteideach Massachusetts i

1780 leasaithe na daoine ar cheart a athchoacuteiriuacute a athruacute noacute go hiomlaacuten athruacute rialtas niacute amhaacutein as a chosaint noacute a saacutebhaacuteilteacht ach aon uair a rathuacutenas agus sonas reduire [d] eacute [12] Niacute raibh an focal neamhghnaacutech i mbunreachtanna luath Mheiriceaacute 1818 Connecticut an bunreacht in iuacutel na daoine ar cheart i gcoacutenaiacute rialtas a athruacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh oiriuacutenach [13]

Dliacute staraiacute Criacuteostaiacute Fritz i flatha Mheiriceaacute an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha cur siacuteos ar duacutebailteacht i tuairimiacute Mheiriceaacute ar reacuteamhchoinniacuteollacha do cheart reacuteabhloacuteid Taacute cuid de na bunreachtanna staacuteit cheacutead aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas ar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide sa mheacuteid is go teastaacuteil siad reacuteamhchoinniacuteollacha dire a fheidhmiuacute [14] 1776 Maryland bhunreacht agus 1784 New Hampshire le bunreachtanna gaacute an saobhadh na foircinn an rialtais agus an mbaol na saoirse phoibliacute agus go raibh gach modh eile saacutesamh chun aon leas a bhaint as [15] Ach i gcodarsnacht leis sin thar ceal staacuteit eile leis na reacuteamhchoinniacuteollacha dochraideach ar fheidhmiuacute an chirt I 1776 Virginia bunreacht a bheadh an ceart chun cinn ach maacute bhiacute an rialtas neamhleor agus 1776 Pennsylvania bhunreacht ag teastaacuteil ach amhaacutein fad a mheas na daoine a athruacute a bheith an chuid is moacute a chabhroacutedh chun an leas poibliacute [16]

[ athraigh ] dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

Difriacuteocht cur siacuteos ar an Ceart Reacuteabhloacuteid freisin i cibeacute an bhfuil an ceart sin a mheastar a bheith ina dliacute naacuteduacutertha (a reachta a ndearnadh a aacutebhar ataacute leagtha siacuteos ag naacuteduacuter agus daacute bhriacute sin go bhfuil bailiacuteocht i ngach aacuteit) noacute dliacute dearfach (dliacute achtaithe noacute arna nglacadh ag uacutedaraacutes cuiacute chun a rialaiacuteonn an staacutet)

Taacute sampla de naacuteduacuter deacuteach an chirt reacuteabhloacuteid mar dliacute araon naacuteduacutertha agus dliacute mar ataacute dearfach a fuarthas i gcomhtheacuteacs Mheiriceaacute reacuteabhloacuteideach Ceacute agairt an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse an ceart dliacute naacuteduacutertha na reacuteabhloacuteide niacute raibh an dliacute naacuteduacutertha bhonn cirt amhaacutein chun neamhspleaacutechas Mheiriceaacute Fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla tacaiacuteocht freisin do na colonists gniacuteomhaiacuteochtaiacute ar a laghad suas go pointe Faoi na 1760aidiacute aithniacutetear dliacute Beacutearla rud ar a dtugtar Traacutechtaireachtaiacute William Blackstone ar na dliacutethe Shasana an dliacute saacutesaimh i gcoinne leatrom poibliacute [17] Cosuacuteil leis an dliacute naacuteduacutertha cheart reacuteabhloacuteid an dliacute bunreachtuacuteil saacutesaimh uacutedar na daoine a fhriotuacute an ceannasach An dliacute chun saacutesamh a thaacuteinig as conradh idir na daoine agus an riacute a chaomhnuacute le leas an phobail Ba eacute an conradh bunaidh le dogma laacuternach i mBeacutearla agus i ndliacute na Breataine bunreachtuacutela oacute immemorial am [18] an Dearbhuacute ar liosta fada de casaoidiacute a dhearbhuacute gur saacuteraiacuteodh an mhargadh [19]

An reachtaiacuteocht seo dea-inghlactha de saacutesamh uacutedar maith le daoine a fhriotuacute gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil an rialtais Saoirse ag brath ar na daoine ar cheart deiridh a resist Miacutebhunreachtuacuteil orduithe a shaacuteruacute dhluacuteth deonach idir na rialoacuteiriacute agus rialaigh Dfheacuteadfadh a bheith neamhshuim agus orduithe treallach seachas le bhfeidhm [20] seo intuigthe ceart dualgas ar an chuid de na daoine i gcoinne gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil Mar a luadh Alexander Hamilton i 1775 a fheidhmiuacute rialtas cumhachtaiacute a chosaint cearta glan de na daoine agus an rialtas fhorgheacuteilleadh na cumhachtaiacute sin agus dfheacuteadfadh na daoine a eacuteileamh ar ais doacuteibh maacute shaacuteraigh rialtas an conradh seo bunreachtuacuteil [21]

An dliacute chun saacutesamh a bhiacute cosuacuteil le teorainneacha an ceart reacuteabhloacuteid faoin dliacute naacuteduacutertha An dliacute saacutesaimh ar noacutes an ceart reacuteabhloacuteid nach raibh an ceart aonair Bhain seacute don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacuteil [22] Niacute Ba bhealach le rogha cheacutead uair noacute mar fhreagra ar earraacuteidiacute faacutenach noacute oacutecaacuteideach den rialtas [23] Blackstone ar Traacutechtaireachtaiacute le fios gur uacutesaacuteid a bhaint as Bheadh an dliacute le saacutesamh a bheith urghnaacutech mar shampla i bhfeidhm maacute bhris an riacute an chonartha bunaidh shaacuteraigh na dliacutethe bunuacutesacha noacute a threacuteigean an riacuteocht [24] Le linn na geacutearcheacuteime Stamp Act de na 1760aidiacute mheas an Chuacuteige Massachusetts Comhdhaacuteil friotaiacuteocht chun an riacute uacutedar maacute thaacuteinig saoirse faoi ionsaiacute oacute an laacuteimh cos ar bolg agus na cosa merciless de tyranny [25] A deich mbliana ina dhiaidh sin diarr an diacuteotaacuteil de George III i nDearbhuacute na Saoirse chun deireadh a fhlaithis ceannasach thar na coiliacuteneachtaiacute mar gheall ar shaacuteruacute seacute an chonartha bunaidh bunreachtuacuteil [26]

Mar a mhiacuteniacutetear i thuairisc dhliacutethiuacuteil staraiacute Criacuteostaiacute Fritz ar an roacutel ataacute ag an ceart i reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Reacuteabhloacuteid raibh uacutedar Mheiriceaacute neamhspleaacutechas ag teoiriciacute traidisiuacutenta faoi Angla-Mheiriceaacutenach smaoinimh bunreachtuacuteil ag an am faoi na daoine ar cheart comhchoiteann a chaitheamh amach ar riacute treallach Thug an daacute dliacute aiceanta agus bhunreachtuacuteil teagasc Beacutearla an colonists de cheart ag eacuteiriacute amach i gcoinne an ceannasach an cos ar bolg [27] quieuit Ach na tuiscintiacute faoi do cheart reacuteabhloacuteid ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute ar shamhail traidisiuacutenta an rialtais Sin an tsamhail cuireadh chun cinn ann ar mhargadh hipiteacuteiseach bhuail an

ceochaacuten de antiquity idir riacute agus a mhuintir Sa mhargadh bhiacute na daoine a chosaint ag an monarc mar mhalairt ar na daoine a thabhairt ar an diacutelseacht riacute Bhiacute seacute seo le caidreamh conarthach Reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute chuacuteisiacute Seoirse III de shaacuteruacute ar a dhualgas intuigthe cosanta faoin gconradh rud a scaoileadh na daoine sa coiliacuteneachtaiacute as a n-geacuteillsine An ceannasach an saacuteruacute an chonartha hipiteacuteiseach ba bhun leis an aacutebhar ceart reacuteabhloacuteid -bunaithe ar an daacute dliacute naacuteduacutertha agus fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla [28]

[ athraigh ] Samplaiacute den cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

Ceacute go bhfuil go leor de na dearbhuithe neamhspleaacutechas a lorg dlisteanacht ag achomharc a dheacuteanamh do cheart na reacuteabhloacuteide i bhfad niacuteos luacute bunreachtanna lua seo ceart noacute an ceart seo le saoraacutenaigh a raacutethuacute mar gheall ar an eacuteifeacht a bheadh dhiacutechobhsuacute raacutethaiacuteocht den soacutert sin ar aird doacutecha I measc na samplaiacute de chur in iuacutel de cheart reacuteabhloacuteid mar dliacute dearfach san aacuteireamh

bull An szlachta uaisle an gComhlathas Polannach-Liotuaacuteinis a chothabhaacuteil chomh maith le do cheart eacuteiriacute amach ar a dtugtar rokosz

bull New Hampshire s bunreacht [29] raacutethaiacuteochtaiacute a chuid saoraacutenach an ceart chun athchoacuteiriuacute an rialtais in Airteagal 10 den Hampshire New bhunreacht ar Bhille na gCeart

Aon uair an foircinn an rialtais iad shaobh agus saoirse poibliacute follasach i mbaol agus as gach modh eile chun saacutesamh a bhfuil ineffectual feacuteadfaidh an duine agus ar choacuteir ceart chun athchoacuteiriuacute a dheacuteanamh ar daois noacute an rialtas nua a bhunuacute An fhoirceadal nonresistance i gcoinne cumhachta treallach agus cos ar bolg is absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull An Kentucky bunreacht [30] gealltanas freisin an ceart a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a rialtas sa Bhille um Chearta Kentucky

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh le haghaidh a n-siacuteochaacutena sonas saacutebhaacuteilteachta agus cosaint na maoine Chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ar cheart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is doacute leo is ceart

bull Taacute an fhoclaiacuteocht a uacutesaacuteidtear i Similar Pennsylvania s bunreacht [31] faoi Airteagal 1 Alt 2 den Dearbhuacute um Chearta

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a tionscnaiacuteodh chun a saacutebhaacuteilteacht na siacuteochaacutena agus sonas Chun an dul chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ceart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a n-rialtais i peacute sliacute is doacuteich leo is ceart

bull Airteagal I sect 2 de Tennessee bunreacht [32] staacuteit

Sin an rialtais aacute thionscnamh chun leasa choitinn eacute an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull Carolina Thuaidh s comhdheacuteanamh an 21 Samhain 1789 a aacuteireamh freisin sa Dearbhuacute um Chearta [ lua gaacute

]

3d Choacuteir go Rialtais a thionscnamh chun tairbhe a chosaint agus slaacutendaacutela ar na daoine agus go bhfuil an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach ar an dea-agus sonas an chine daonna

bull An Bunreacht na Texas [33] freisin cosuacuteil fhoclaiacuteocht in Airteagal 1 Alt 2

Taacute gach cumhacht pholaitiuacuteil is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh ar mhaithe leo Mbeidh an chreidimh de na daoine ar Texas i ngeall le caomhnuacute foirm poblachtach an rialtais agus faoi reacuteir ag an teorannuacute seo amhaacutein taacute siad ag gach traacuteth an ceart doshannta a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh foacuteirsteanach

bull An iar-Dara Cogadh Domhanda Grundgesetz an Dliacute Bunuacutesacha an Phoblacht Choacutenaidhme na Gearmaacuteine go bhfuil idir dhomhain un-inleasaithe de claacutesail cearta daonna a chosaint agus naacuteduacutertha

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 4: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

Thomas Aquinas scriacuteobh freisin an ceart chun seasamh in aghaidh riail tiacuteoraacutenta sa Theologica Summa Eoin Salisbury assassination reacuteabhloacuteideach mhol diacutereach rialoacuteiriacute tiacuteoraacutenta miacute-eiticiuacuteil ina Policraticus

[ athraigh ] Luath Nua-Aimseartha Eoraip

Airteagal Priacuteomh teoiric Friotaiacuteocht i rith na treacuteimhse Luath Nua-Aimseartha

Sa Nua-Aimseartha Luath- threacuteimhse na hIacuteosaacutenaigh go haacuteirithe Robert Bellarmine agus Juan de Mariana a bhiacute ar eolas go forleathan agus is minic a bhiacute eagla do mholadh friotaiacuteocht a tyranny agus is minic a tyrannicide-cheann de na himpleachtaiacute a bhaineann leis an dliacute naacuteduacutertha foacutecas an Scoil na Salamanca

John Calvin chreid rud eacuteigin den chineaacutel ceacuteanna I traacutechtaireacht ar an Leabhar Daniel faoi deara go bhfuil seacute monarchs comhaimseartha ligean a reign ag an graacutesta ar Dhia ach an gceacuteill raibh cheat ach niacute bhiacuteonn ach ionas go bhfeacuteadfadh siad reign gan smacht Chreid seacute gur prionsaiacute Earthly depose feacutein ceacute go n-ardoacuteidh siad suas in aghaidh Deacute amhlaidh behooves seacute ar aacuter gcumas a spit ar a gceann naacute chun cloiacute leo Nuair a saoraacutenaigh ngnaacutethnoacutes ag deileaacuteil le tyranny scriacuteobh seacute niacute moacuter do shaoraacutenaigh gnaacuteth ag fulaingt eacute Ach taacute giuacuteistiacutesiacute an dualgas srian a chur ar an tyranny na Rithe mar go raibh an Tribunes i aacutersa Roacuteimh an Ephori i Sparta agus an Demarchs i aacutersa na hAithne Go raibh Calvin tacuacute le ceart friotaiacuteochta sa teoiric raibh a chiallaiacuteonn gur cheap seacute frithsheasmhacht den soacutert sin stuama i ngach uile chaacutes Ar a laghad go poibliacute deasaontaigh seacute le hAlban Calvinist John Knox glaoch s do reacuteabhloacuteid i gcoinne na Banriacuteona Caitliceach Mary Tudor Shasana [4]

Stuamachta ar an Eaglais Chaitliceach roinnte Calvin imniacute-mar aon le imniacute a shaacutebhaacuteil an anamacha fiuacute de tyrants imniacute a bhiacute nach mbaineann le haacutebhar i double-predestinarian Calvinism Daacute bhriacute sin an Paacutepa dhaoradh Fawkes Guy Breacadh Gunpowder agus Regnans i Excelsis measadh go forleathan a bheith ina botuacuten St Thomas Aquinas a bhiacute argoacuteint a dheacuteanamh go eagla tyrannicide thiomaacutein tyrants a iompar niacuteos measa agus go tyrannicide agus eacuteiriacute amach claonadh chun deireadh a chur i socruacutechaacuten de anfhlaith niacuteos measa foacutes ar an tyranny riacutechathaoir-ionas go raibh an cuacutersa is saacutebhaacuteilte gniacuteomhaiacuteochta do na daoine go mairfidh chomh fada agus is feacuteidir eacute a iacuteoc seachas reaacutechtaacuteil na rioscaiacute is moacute de reacuteabhloacuteid armtha

An toimhde i bhfabhar na siacuteochaacutena i teoiric cogadh ach thaacuteinig a bheith ar an creideamh is coitianta agus is eacute an ceann go hoifigiuacuteil i seilbh an Eaglais Chaitliceach mar an 19uacute haois 20 agus 21

[ athraigh ] Uacutesaacuteid i stair na

I measc eacuteiligh na gluaiseachtaiacute reacuteabhloacuteideach uacutedar a lorg mar feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid san aacuteireamh

bull Bhiacute expounded an ceart ag an reacuteabhloacuteid Cogadh na Fraince As Creideamh Monarchomachs i gcomhtheacuteacs an Wars Fraince Reiligiuacutein agus ag hUacutegoacutenaigh smaointeoiriacute a legitimized tyrannicides

bull Reacuteabhloacuteid Bhua Bunaiacuteodh an ceart reacuteabhloacuteid bhonn na cosanta fealsuacutenachta an Reacuteabhloacuteid Bhua nuair Pharlaimint deposed Seacuteamas II Shasana i 1688 agus cuireadh doacute le Liam III Oraacuteisteach-Nassau

bull Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Ba mhaith leis an gceart chun reacuteabhloacuteid paacuteirt mhoacuter i scriacutebhinniacute na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute An conradh polaitiuacuteil Sense Coiteann a uacutesaacuteidtear an coincheap mar argoacuteint ar son diuacuteltuacute an monarcacht na Breataine agus scaradh oacute Impireacht seachas ach feacutein-rialtas laistigh de seacute luadh chomh maith sa Dearbhuacute na Saoirse na Staacuteit Aontaithe nuair gruacutepa dionadaithe oacute na staacuteit eacuteagsuacutela a shiacuteniuacute le dearbhuacute neamhspleaacutechais lua cuacuteisimh i gcoinne an Riacute Seoirse III Mar a leacuteirigh an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse i 1776 eacute muacuteintear dliacute naacuteduacutertha go bhfuil na daoine a bhiacute endowed ag a n-Creator le Cearta unalienable aacuteirithe agus dfheacuteadfadh athruacute noacute a deireadh a chur le rialtas millteach de na cearta sin

bull Reacuteabhloacuteid na Fraince An ceart reacuteabhloacuteid san aacuteireamh freisin i 1789 Dearbhuacute um Chearta an Duine agus an tSaoraacutenaigh i rith an Reacuteabhloacuteid na Fraince

[ athraigh ] An Ceart Reacuteabhloacuteid mar ceart aonair noacute comhchoiteanna

Ceacute go bhfuil roinnt de na miacutenithe ar cheart reacuteabhloacuteid fhaacutegaacuteil ar oscailt ar an bhfeacuteidearthacht a fheidhmiuacute mar cheart duine aonair go raibh seacute thuiscint go soileacuteir a bheith ceart comhchoiteann faoi theoiric bunreachtuacuteil agus polaitiuacuteil i mBeacutearla [5] Mar a Pauline Maier faoi deara ina staideacutear Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid [p] Cuireadh cosc ar dhaoine aonair rivate bhfeidhm a ghlacadh i gcoinne a rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes feacutein no mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideach [6] Ina aacuteit sin nach raibh ach cuacutepla daoine aonair ach an Comhlacht an Phobail a

bhraitheann lena mbaineann sula raibh an ceart ag an ceart reacuteabhloacuteid agus le scriacutebhneoiriacute is moacute a labhairt ar daoine ar fad ataacute an Publick noacute an comhlacht na daoine ag gniacuteomhuacute doacuteibh ina Uacutedaraacuteis phoibliacute a leacuteiriacuteonn comhaontuacute leathan a bhaineann le gach ceacuteim den tsochaiacute [7]

An coincheap de cheart reacuteabhloacuteid toacutegadh freisin ar bun le John Locke i dhaacute Treatises an Rialtais mar chuid daacute chonradh teoiric shoacuteisialta Locke dhearbhuacute gur faoin dliacute naacuteduacutertha go leacuteir ag daoine an ceart chun beatha saoirse agus eastaacuteit faoin gconradh soacuteisialta dfheacuteadfadh na daoine a thionscnamh le reacuteabhloacuteid i gcoinne an rialtais nuair a ghniacuteomhaigh seacute in aghaidh leasanna na saoraacutenaigh a chur in ionad an rialtas le ceann amhaacutein go sheirbheaacuteil ar mhaithe le saoraacutenaigh I gcaacutesanna aacuteirithe gur Locke reacuteabhloacuteid oibleagaacuteid An ceart reacuteabhloacuteid daacute bhriacute sin go bunuacutesach ghniacuteomhaigh mar chosaint i gcoinne tyranny

[ athraigh ] Dualgas i gcomparaacuteid le ceart

Roinnt fealsuacutena a mhaiacuteomh go bhfuil seacute niacute amhaacutein an ceart ag daoine a threascairt ar rialtas leatromach ach freisin a gcuid dualgas sin a dheacuteanamh Howard Evans Kiefer opines Feictear domsa go bhfuil an dualgas reibiliuacutenach i bhfad niacuteos moacute naacute intuigthe gur cheart rebel mar gheall ar an ceart chun fothraigh eacuteiriacute amach an t-orduacute de chumhacht ach teacuteann an dualgas reibiliuacutenach thar agus bhriseann seacute [8]

Morton Baacuten scriacuteobhann na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute Is eacute an smaoineamh go raibh dualgas ar rebel thar a bheith taacutebhachtach a thabhairt faoi strus do taispeaacutenann seacute gur cheap siad go raibh siad ag cloiacute leis an orduithe an dliacute naacuteduacutertha agus Deacute naacuteduacuter nuair a chaith siad amach despotism iomlaacuten [9] Taacute an Dearbhuacute US na Saoirse staacuteit go bhfuil nuair a evinces traein fhada miacute-uacutesaacuteidiacute agus usurpations ag leanuacuteint invariably an Cuspoacuteir ceacuteanna dearadh iad a laghduacute faoi Despotism absaloacuteideach is eacute a gceart taacute seacute a ndualgas le caith amach Rialtais sin (beacuteim breise) Martin Luther King ar siuacutel mar an gceacuteanna go bhfuil seacute de dhualgas ar na daoine a resist dliacutethe eacuteagoacuterach

[ eagar reacuteamhchoinniacuteollacha] do cheart reacuteabhloacuteid

An cur i laacutethair ar an dreacuteacht den Dearbhuacute na Saoirse i Dearbhuacute Trumbull ar na Saoirse Leacuteiriacuteonn eile idealization de fheidhmiuacute an chirt reacuteabhloacuteid

Taacute cuid de na teoiriciacute cheart reacuteabhloacuteid a fhorchuirtear reacuteamhchoinniacuteollacha suntasach ar a fheidhmiuacute a theorannuacute a agairt chun na cuacuteinsiacute is moacute a dire I gcomhtheacuteacs Meiriceaacutenach Reacuteabhloacuteideach nach amhaacutein leacuteiriuacute an ceart reacuteabhloacuteid daacute reacuteir mar a reacuteamhchoinniacuteoll agus mar gan srian ag coinniacuteollacha

Ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute mar shampla a mheas Meiriceaacutenaigh a gcaacutes siuacuted a dhlisteanuacute feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid Alexander Hamilton friotaiacuteocht Meiriceaacutenach call leo mar leacuteiriuacute ar dliacute an naacuteduacuteir de redressing saacuteruithe ar an cheacutead prionsabail na sochaiacute sibhialta agus invasions ar cearta na daoine ar fad [10] Ba Chun Thomas Jefferson an Dearbhuacute an-is deacuteanaiacute diacuteog iarracht de chois ar dhaoine seasamh na Meiriceaacutenaigh go leor chonaic iad feacutein i 1776 Ba litany Jefferson de casaoidiacute colonial iarracht chun a shuiacuteomh go bhfuil Meiriceaacutenaigh le cheacuteile a n-ualach agus chun an ceart dliacute naacuteduacutertha an reacuteabhloacuteid

Scolaacuteiriacute aacuteirithe mar shampla Criacuteostaiacute Fritz i scriacutebhinn go bhfuil deireadh an Reacuteabhloacuteid niacute raibh Meiriceaacutenaigh threacuteigean an ceart reacuteabhloacuteid Go deimhin coacutedaithe siad eacute i n-mbunreachtanna nua [11] Mar shampla bunreachtanna a mheastar a bheith coimeaacutedach mar shampla iad siuacuted de iar-reacuteabhloacuteideach Massachusetts i

1780 leasaithe na daoine ar cheart a athchoacuteiriuacute a athruacute noacute go hiomlaacuten athruacute rialtas niacute amhaacutein as a chosaint noacute a saacutebhaacuteilteacht ach aon uair a rathuacutenas agus sonas reduire [d] eacute [12] Niacute raibh an focal neamhghnaacutech i mbunreachtanna luath Mheiriceaacute 1818 Connecticut an bunreacht in iuacutel na daoine ar cheart i gcoacutenaiacute rialtas a athruacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh oiriuacutenach [13]

Dliacute staraiacute Criacuteostaiacute Fritz i flatha Mheiriceaacute an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha cur siacuteos ar duacutebailteacht i tuairimiacute Mheiriceaacute ar reacuteamhchoinniacuteollacha do cheart reacuteabhloacuteid Taacute cuid de na bunreachtanna staacuteit cheacutead aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas ar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide sa mheacuteid is go teastaacuteil siad reacuteamhchoinniacuteollacha dire a fheidhmiuacute [14] 1776 Maryland bhunreacht agus 1784 New Hampshire le bunreachtanna gaacute an saobhadh na foircinn an rialtais agus an mbaol na saoirse phoibliacute agus go raibh gach modh eile saacutesamh chun aon leas a bhaint as [15] Ach i gcodarsnacht leis sin thar ceal staacuteit eile leis na reacuteamhchoinniacuteollacha dochraideach ar fheidhmiuacute an chirt I 1776 Virginia bunreacht a bheadh an ceart chun cinn ach maacute bhiacute an rialtas neamhleor agus 1776 Pennsylvania bhunreacht ag teastaacuteil ach amhaacutein fad a mheas na daoine a athruacute a bheith an chuid is moacute a chabhroacutedh chun an leas poibliacute [16]

[ athraigh ] dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

Difriacuteocht cur siacuteos ar an Ceart Reacuteabhloacuteid freisin i cibeacute an bhfuil an ceart sin a mheastar a bheith ina dliacute naacuteduacutertha (a reachta a ndearnadh a aacutebhar ataacute leagtha siacuteos ag naacuteduacuter agus daacute bhriacute sin go bhfuil bailiacuteocht i ngach aacuteit) noacute dliacute dearfach (dliacute achtaithe noacute arna nglacadh ag uacutedaraacutes cuiacute chun a rialaiacuteonn an staacutet)

Taacute sampla de naacuteduacuter deacuteach an chirt reacuteabhloacuteid mar dliacute araon naacuteduacutertha agus dliacute mar ataacute dearfach a fuarthas i gcomhtheacuteacs Mheiriceaacute reacuteabhloacuteideach Ceacute agairt an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse an ceart dliacute naacuteduacutertha na reacuteabhloacuteide niacute raibh an dliacute naacuteduacutertha bhonn cirt amhaacutein chun neamhspleaacutechas Mheiriceaacute Fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla tacaiacuteocht freisin do na colonists gniacuteomhaiacuteochtaiacute ar a laghad suas go pointe Faoi na 1760aidiacute aithniacutetear dliacute Beacutearla rud ar a dtugtar Traacutechtaireachtaiacute William Blackstone ar na dliacutethe Shasana an dliacute saacutesaimh i gcoinne leatrom poibliacute [17] Cosuacuteil leis an dliacute naacuteduacutertha cheart reacuteabhloacuteid an dliacute bunreachtuacuteil saacutesaimh uacutedar na daoine a fhriotuacute an ceannasach An dliacute chun saacutesamh a thaacuteinig as conradh idir na daoine agus an riacute a chaomhnuacute le leas an phobail Ba eacute an conradh bunaidh le dogma laacuternach i mBeacutearla agus i ndliacute na Breataine bunreachtuacutela oacute immemorial am [18] an Dearbhuacute ar liosta fada de casaoidiacute a dhearbhuacute gur saacuteraiacuteodh an mhargadh [19]

An reachtaiacuteocht seo dea-inghlactha de saacutesamh uacutedar maith le daoine a fhriotuacute gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil an rialtais Saoirse ag brath ar na daoine ar cheart deiridh a resist Miacutebhunreachtuacuteil orduithe a shaacuteruacute dhluacuteth deonach idir na rialoacuteiriacute agus rialaigh Dfheacuteadfadh a bheith neamhshuim agus orduithe treallach seachas le bhfeidhm [20] seo intuigthe ceart dualgas ar an chuid de na daoine i gcoinne gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil Mar a luadh Alexander Hamilton i 1775 a fheidhmiuacute rialtas cumhachtaiacute a chosaint cearta glan de na daoine agus an rialtas fhorgheacuteilleadh na cumhachtaiacute sin agus dfheacuteadfadh na daoine a eacuteileamh ar ais doacuteibh maacute shaacuteraigh rialtas an conradh seo bunreachtuacuteil [21]

An dliacute chun saacutesamh a bhiacute cosuacuteil le teorainneacha an ceart reacuteabhloacuteid faoin dliacute naacuteduacutertha An dliacute saacutesaimh ar noacutes an ceart reacuteabhloacuteid nach raibh an ceart aonair Bhain seacute don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacuteil [22] Niacute Ba bhealach le rogha cheacutead uair noacute mar fhreagra ar earraacuteidiacute faacutenach noacute oacutecaacuteideach den rialtas [23] Blackstone ar Traacutechtaireachtaiacute le fios gur uacutesaacuteid a bhaint as Bheadh an dliacute le saacutesamh a bheith urghnaacutech mar shampla i bhfeidhm maacute bhris an riacute an chonartha bunaidh shaacuteraigh na dliacutethe bunuacutesacha noacute a threacuteigean an riacuteocht [24] Le linn na geacutearcheacuteime Stamp Act de na 1760aidiacute mheas an Chuacuteige Massachusetts Comhdhaacuteil friotaiacuteocht chun an riacute uacutedar maacute thaacuteinig saoirse faoi ionsaiacute oacute an laacuteimh cos ar bolg agus na cosa merciless de tyranny [25] A deich mbliana ina dhiaidh sin diarr an diacuteotaacuteil de George III i nDearbhuacute na Saoirse chun deireadh a fhlaithis ceannasach thar na coiliacuteneachtaiacute mar gheall ar shaacuteruacute seacute an chonartha bunaidh bunreachtuacuteil [26]

Mar a mhiacuteniacutetear i thuairisc dhliacutethiuacuteil staraiacute Criacuteostaiacute Fritz ar an roacutel ataacute ag an ceart i reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Reacuteabhloacuteid raibh uacutedar Mheiriceaacute neamhspleaacutechas ag teoiriciacute traidisiuacutenta faoi Angla-Mheiriceaacutenach smaoinimh bunreachtuacuteil ag an am faoi na daoine ar cheart comhchoiteann a chaitheamh amach ar riacute treallach Thug an daacute dliacute aiceanta agus bhunreachtuacuteil teagasc Beacutearla an colonists de cheart ag eacuteiriacute amach i gcoinne an ceannasach an cos ar bolg [27] quieuit Ach na tuiscintiacute faoi do cheart reacuteabhloacuteid ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute ar shamhail traidisiuacutenta an rialtais Sin an tsamhail cuireadh chun cinn ann ar mhargadh hipiteacuteiseach bhuail an

ceochaacuten de antiquity idir riacute agus a mhuintir Sa mhargadh bhiacute na daoine a chosaint ag an monarc mar mhalairt ar na daoine a thabhairt ar an diacutelseacht riacute Bhiacute seacute seo le caidreamh conarthach Reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute chuacuteisiacute Seoirse III de shaacuteruacute ar a dhualgas intuigthe cosanta faoin gconradh rud a scaoileadh na daoine sa coiliacuteneachtaiacute as a n-geacuteillsine An ceannasach an saacuteruacute an chonartha hipiteacuteiseach ba bhun leis an aacutebhar ceart reacuteabhloacuteid -bunaithe ar an daacute dliacute naacuteduacutertha agus fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla [28]

[ athraigh ] Samplaiacute den cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

Ceacute go bhfuil go leor de na dearbhuithe neamhspleaacutechas a lorg dlisteanacht ag achomharc a dheacuteanamh do cheart na reacuteabhloacuteide i bhfad niacuteos luacute bunreachtanna lua seo ceart noacute an ceart seo le saoraacutenaigh a raacutethuacute mar gheall ar an eacuteifeacht a bheadh dhiacutechobhsuacute raacutethaiacuteocht den soacutert sin ar aird doacutecha I measc na samplaiacute de chur in iuacutel de cheart reacuteabhloacuteid mar dliacute dearfach san aacuteireamh

bull An szlachta uaisle an gComhlathas Polannach-Liotuaacuteinis a chothabhaacuteil chomh maith le do cheart eacuteiriacute amach ar a dtugtar rokosz

bull New Hampshire s bunreacht [29] raacutethaiacuteochtaiacute a chuid saoraacutenach an ceart chun athchoacuteiriuacute an rialtais in Airteagal 10 den Hampshire New bhunreacht ar Bhille na gCeart

Aon uair an foircinn an rialtais iad shaobh agus saoirse poibliacute follasach i mbaol agus as gach modh eile chun saacutesamh a bhfuil ineffectual feacuteadfaidh an duine agus ar choacuteir ceart chun athchoacuteiriuacute a dheacuteanamh ar daois noacute an rialtas nua a bhunuacute An fhoirceadal nonresistance i gcoinne cumhachta treallach agus cos ar bolg is absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull An Kentucky bunreacht [30] gealltanas freisin an ceart a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a rialtas sa Bhille um Chearta Kentucky

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh le haghaidh a n-siacuteochaacutena sonas saacutebhaacuteilteachta agus cosaint na maoine Chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ar cheart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is doacute leo is ceart

bull Taacute an fhoclaiacuteocht a uacutesaacuteidtear i Similar Pennsylvania s bunreacht [31] faoi Airteagal 1 Alt 2 den Dearbhuacute um Chearta

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a tionscnaiacuteodh chun a saacutebhaacuteilteacht na siacuteochaacutena agus sonas Chun an dul chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ceart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a n-rialtais i peacute sliacute is doacuteich leo is ceart

bull Airteagal I sect 2 de Tennessee bunreacht [32] staacuteit

Sin an rialtais aacute thionscnamh chun leasa choitinn eacute an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull Carolina Thuaidh s comhdheacuteanamh an 21 Samhain 1789 a aacuteireamh freisin sa Dearbhuacute um Chearta [ lua gaacute

]

3d Choacuteir go Rialtais a thionscnamh chun tairbhe a chosaint agus slaacutendaacutela ar na daoine agus go bhfuil an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach ar an dea-agus sonas an chine daonna

bull An Bunreacht na Texas [33] freisin cosuacuteil fhoclaiacuteocht in Airteagal 1 Alt 2

Taacute gach cumhacht pholaitiuacuteil is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh ar mhaithe leo Mbeidh an chreidimh de na daoine ar Texas i ngeall le caomhnuacute foirm poblachtach an rialtais agus faoi reacuteir ag an teorannuacute seo amhaacutein taacute siad ag gach traacuteth an ceart doshannta a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh foacuteirsteanach

bull An iar-Dara Cogadh Domhanda Grundgesetz an Dliacute Bunuacutesacha an Phoblacht Choacutenaidhme na Gearmaacuteine go bhfuil idir dhomhain un-inleasaithe de claacutesail cearta daonna a chosaint agus naacuteduacutertha

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 5: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

bhraitheann lena mbaineann sula raibh an ceart ag an ceart reacuteabhloacuteid agus le scriacutebhneoiriacute is moacute a labhairt ar daoine ar fad ataacute an Publick noacute an comhlacht na daoine ag gniacuteomhuacute doacuteibh ina Uacutedaraacuteis phoibliacute a leacuteiriacuteonn comhaontuacute leathan a bhaineann le gach ceacuteim den tsochaiacute [7]

An coincheap de cheart reacuteabhloacuteid toacutegadh freisin ar bun le John Locke i dhaacute Treatises an Rialtais mar chuid daacute chonradh teoiric shoacuteisialta Locke dhearbhuacute gur faoin dliacute naacuteduacutertha go leacuteir ag daoine an ceart chun beatha saoirse agus eastaacuteit faoin gconradh soacuteisialta dfheacuteadfadh na daoine a thionscnamh le reacuteabhloacuteid i gcoinne an rialtais nuair a ghniacuteomhaigh seacute in aghaidh leasanna na saoraacutenaigh a chur in ionad an rialtas le ceann amhaacutein go sheirbheaacuteil ar mhaithe le saoraacutenaigh I gcaacutesanna aacuteirithe gur Locke reacuteabhloacuteid oibleagaacuteid An ceart reacuteabhloacuteid daacute bhriacute sin go bunuacutesach ghniacuteomhaigh mar chosaint i gcoinne tyranny

[ athraigh ] Dualgas i gcomparaacuteid le ceart

Roinnt fealsuacutena a mhaiacuteomh go bhfuil seacute niacute amhaacutein an ceart ag daoine a threascairt ar rialtas leatromach ach freisin a gcuid dualgas sin a dheacuteanamh Howard Evans Kiefer opines Feictear domsa go bhfuil an dualgas reibiliuacutenach i bhfad niacuteos moacute naacute intuigthe gur cheart rebel mar gheall ar an ceart chun fothraigh eacuteiriacute amach an t-orduacute de chumhacht ach teacuteann an dualgas reibiliuacutenach thar agus bhriseann seacute [8]

Morton Baacuten scriacuteobhann na reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute Is eacute an smaoineamh go raibh dualgas ar rebel thar a bheith taacutebhachtach a thabhairt faoi strus do taispeaacutenann seacute gur cheap siad go raibh siad ag cloiacute leis an orduithe an dliacute naacuteduacutertha agus Deacute naacuteduacuter nuair a chaith siad amach despotism iomlaacuten [9] Taacute an Dearbhuacute US na Saoirse staacuteit go bhfuil nuair a evinces traein fhada miacute-uacutesaacuteidiacute agus usurpations ag leanuacuteint invariably an Cuspoacuteir ceacuteanna dearadh iad a laghduacute faoi Despotism absaloacuteideach is eacute a gceart taacute seacute a ndualgas le caith amach Rialtais sin (beacuteim breise) Martin Luther King ar siuacutel mar an gceacuteanna go bhfuil seacute de dhualgas ar na daoine a resist dliacutethe eacuteagoacuterach

[ eagar reacuteamhchoinniacuteollacha] do cheart reacuteabhloacuteid

An cur i laacutethair ar an dreacuteacht den Dearbhuacute na Saoirse i Dearbhuacute Trumbull ar na Saoirse Leacuteiriacuteonn eile idealization de fheidhmiuacute an chirt reacuteabhloacuteid

Taacute cuid de na teoiriciacute cheart reacuteabhloacuteid a fhorchuirtear reacuteamhchoinniacuteollacha suntasach ar a fheidhmiuacute a theorannuacute a agairt chun na cuacuteinsiacute is moacute a dire I gcomhtheacuteacs Meiriceaacutenach Reacuteabhloacuteideach nach amhaacutein leacuteiriuacute an ceart reacuteabhloacuteid daacute reacuteir mar a reacuteamhchoinniacuteoll agus mar gan srian ag coinniacuteollacha

Ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute mar shampla a mheas Meiriceaacutenaigh a gcaacutes siuacuted a dhlisteanuacute feidhmiuacute an chirt an reacuteabhloacuteid Alexander Hamilton friotaiacuteocht Meiriceaacutenach call leo mar leacuteiriuacute ar dliacute an naacuteduacuteir de redressing saacuteruithe ar an cheacutead prionsabail na sochaiacute sibhialta agus invasions ar cearta na daoine ar fad [10] Ba Chun Thomas Jefferson an Dearbhuacute an-is deacuteanaiacute diacuteog iarracht de chois ar dhaoine seasamh na Meiriceaacutenaigh go leor chonaic iad feacutein i 1776 Ba litany Jefferson de casaoidiacute colonial iarracht chun a shuiacuteomh go bhfuil Meiriceaacutenaigh le cheacuteile a n-ualach agus chun an ceart dliacute naacuteduacutertha an reacuteabhloacuteid

Scolaacuteiriacute aacuteirithe mar shampla Criacuteostaiacute Fritz i scriacutebhinn go bhfuil deireadh an Reacuteabhloacuteid niacute raibh Meiriceaacutenaigh threacuteigean an ceart reacuteabhloacuteid Go deimhin coacutedaithe siad eacute i n-mbunreachtanna nua [11] Mar shampla bunreachtanna a mheastar a bheith coimeaacutedach mar shampla iad siuacuted de iar-reacuteabhloacuteideach Massachusetts i

1780 leasaithe na daoine ar cheart a athchoacuteiriuacute a athruacute noacute go hiomlaacuten athruacute rialtas niacute amhaacutein as a chosaint noacute a saacutebhaacuteilteacht ach aon uair a rathuacutenas agus sonas reduire [d] eacute [12] Niacute raibh an focal neamhghnaacutech i mbunreachtanna luath Mheiriceaacute 1818 Connecticut an bunreacht in iuacutel na daoine ar cheart i gcoacutenaiacute rialtas a athruacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh oiriuacutenach [13]

Dliacute staraiacute Criacuteostaiacute Fritz i flatha Mheiriceaacute an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha cur siacuteos ar duacutebailteacht i tuairimiacute Mheiriceaacute ar reacuteamhchoinniacuteollacha do cheart reacuteabhloacuteid Taacute cuid de na bunreachtanna staacuteit cheacutead aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas ar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide sa mheacuteid is go teastaacuteil siad reacuteamhchoinniacuteollacha dire a fheidhmiuacute [14] 1776 Maryland bhunreacht agus 1784 New Hampshire le bunreachtanna gaacute an saobhadh na foircinn an rialtais agus an mbaol na saoirse phoibliacute agus go raibh gach modh eile saacutesamh chun aon leas a bhaint as [15] Ach i gcodarsnacht leis sin thar ceal staacuteit eile leis na reacuteamhchoinniacuteollacha dochraideach ar fheidhmiuacute an chirt I 1776 Virginia bunreacht a bheadh an ceart chun cinn ach maacute bhiacute an rialtas neamhleor agus 1776 Pennsylvania bhunreacht ag teastaacuteil ach amhaacutein fad a mheas na daoine a athruacute a bheith an chuid is moacute a chabhroacutedh chun an leas poibliacute [16]

[ athraigh ] dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

Difriacuteocht cur siacuteos ar an Ceart Reacuteabhloacuteid freisin i cibeacute an bhfuil an ceart sin a mheastar a bheith ina dliacute naacuteduacutertha (a reachta a ndearnadh a aacutebhar ataacute leagtha siacuteos ag naacuteduacuter agus daacute bhriacute sin go bhfuil bailiacuteocht i ngach aacuteit) noacute dliacute dearfach (dliacute achtaithe noacute arna nglacadh ag uacutedaraacutes cuiacute chun a rialaiacuteonn an staacutet)

Taacute sampla de naacuteduacuter deacuteach an chirt reacuteabhloacuteid mar dliacute araon naacuteduacutertha agus dliacute mar ataacute dearfach a fuarthas i gcomhtheacuteacs Mheiriceaacute reacuteabhloacuteideach Ceacute agairt an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse an ceart dliacute naacuteduacutertha na reacuteabhloacuteide niacute raibh an dliacute naacuteduacutertha bhonn cirt amhaacutein chun neamhspleaacutechas Mheiriceaacute Fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla tacaiacuteocht freisin do na colonists gniacuteomhaiacuteochtaiacute ar a laghad suas go pointe Faoi na 1760aidiacute aithniacutetear dliacute Beacutearla rud ar a dtugtar Traacutechtaireachtaiacute William Blackstone ar na dliacutethe Shasana an dliacute saacutesaimh i gcoinne leatrom poibliacute [17] Cosuacuteil leis an dliacute naacuteduacutertha cheart reacuteabhloacuteid an dliacute bunreachtuacuteil saacutesaimh uacutedar na daoine a fhriotuacute an ceannasach An dliacute chun saacutesamh a thaacuteinig as conradh idir na daoine agus an riacute a chaomhnuacute le leas an phobail Ba eacute an conradh bunaidh le dogma laacuternach i mBeacutearla agus i ndliacute na Breataine bunreachtuacutela oacute immemorial am [18] an Dearbhuacute ar liosta fada de casaoidiacute a dhearbhuacute gur saacuteraiacuteodh an mhargadh [19]

An reachtaiacuteocht seo dea-inghlactha de saacutesamh uacutedar maith le daoine a fhriotuacute gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil an rialtais Saoirse ag brath ar na daoine ar cheart deiridh a resist Miacutebhunreachtuacuteil orduithe a shaacuteruacute dhluacuteth deonach idir na rialoacuteiriacute agus rialaigh Dfheacuteadfadh a bheith neamhshuim agus orduithe treallach seachas le bhfeidhm [20] seo intuigthe ceart dualgas ar an chuid de na daoine i gcoinne gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil Mar a luadh Alexander Hamilton i 1775 a fheidhmiuacute rialtas cumhachtaiacute a chosaint cearta glan de na daoine agus an rialtas fhorgheacuteilleadh na cumhachtaiacute sin agus dfheacuteadfadh na daoine a eacuteileamh ar ais doacuteibh maacute shaacuteraigh rialtas an conradh seo bunreachtuacuteil [21]

An dliacute chun saacutesamh a bhiacute cosuacuteil le teorainneacha an ceart reacuteabhloacuteid faoin dliacute naacuteduacutertha An dliacute saacutesaimh ar noacutes an ceart reacuteabhloacuteid nach raibh an ceart aonair Bhain seacute don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacuteil [22] Niacute Ba bhealach le rogha cheacutead uair noacute mar fhreagra ar earraacuteidiacute faacutenach noacute oacutecaacuteideach den rialtas [23] Blackstone ar Traacutechtaireachtaiacute le fios gur uacutesaacuteid a bhaint as Bheadh an dliacute le saacutesamh a bheith urghnaacutech mar shampla i bhfeidhm maacute bhris an riacute an chonartha bunaidh shaacuteraigh na dliacutethe bunuacutesacha noacute a threacuteigean an riacuteocht [24] Le linn na geacutearcheacuteime Stamp Act de na 1760aidiacute mheas an Chuacuteige Massachusetts Comhdhaacuteil friotaiacuteocht chun an riacute uacutedar maacute thaacuteinig saoirse faoi ionsaiacute oacute an laacuteimh cos ar bolg agus na cosa merciless de tyranny [25] A deich mbliana ina dhiaidh sin diarr an diacuteotaacuteil de George III i nDearbhuacute na Saoirse chun deireadh a fhlaithis ceannasach thar na coiliacuteneachtaiacute mar gheall ar shaacuteruacute seacute an chonartha bunaidh bunreachtuacuteil [26]

Mar a mhiacuteniacutetear i thuairisc dhliacutethiuacuteil staraiacute Criacuteostaiacute Fritz ar an roacutel ataacute ag an ceart i reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Reacuteabhloacuteid raibh uacutedar Mheiriceaacute neamhspleaacutechas ag teoiriciacute traidisiuacutenta faoi Angla-Mheiriceaacutenach smaoinimh bunreachtuacuteil ag an am faoi na daoine ar cheart comhchoiteann a chaitheamh amach ar riacute treallach Thug an daacute dliacute aiceanta agus bhunreachtuacuteil teagasc Beacutearla an colonists de cheart ag eacuteiriacute amach i gcoinne an ceannasach an cos ar bolg [27] quieuit Ach na tuiscintiacute faoi do cheart reacuteabhloacuteid ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute ar shamhail traidisiuacutenta an rialtais Sin an tsamhail cuireadh chun cinn ann ar mhargadh hipiteacuteiseach bhuail an

ceochaacuten de antiquity idir riacute agus a mhuintir Sa mhargadh bhiacute na daoine a chosaint ag an monarc mar mhalairt ar na daoine a thabhairt ar an diacutelseacht riacute Bhiacute seacute seo le caidreamh conarthach Reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute chuacuteisiacute Seoirse III de shaacuteruacute ar a dhualgas intuigthe cosanta faoin gconradh rud a scaoileadh na daoine sa coiliacuteneachtaiacute as a n-geacuteillsine An ceannasach an saacuteruacute an chonartha hipiteacuteiseach ba bhun leis an aacutebhar ceart reacuteabhloacuteid -bunaithe ar an daacute dliacute naacuteduacutertha agus fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla [28]

[ athraigh ] Samplaiacute den cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

Ceacute go bhfuil go leor de na dearbhuithe neamhspleaacutechas a lorg dlisteanacht ag achomharc a dheacuteanamh do cheart na reacuteabhloacuteide i bhfad niacuteos luacute bunreachtanna lua seo ceart noacute an ceart seo le saoraacutenaigh a raacutethuacute mar gheall ar an eacuteifeacht a bheadh dhiacutechobhsuacute raacutethaiacuteocht den soacutert sin ar aird doacutecha I measc na samplaiacute de chur in iuacutel de cheart reacuteabhloacuteid mar dliacute dearfach san aacuteireamh

bull An szlachta uaisle an gComhlathas Polannach-Liotuaacuteinis a chothabhaacuteil chomh maith le do cheart eacuteiriacute amach ar a dtugtar rokosz

bull New Hampshire s bunreacht [29] raacutethaiacuteochtaiacute a chuid saoraacutenach an ceart chun athchoacuteiriuacute an rialtais in Airteagal 10 den Hampshire New bhunreacht ar Bhille na gCeart

Aon uair an foircinn an rialtais iad shaobh agus saoirse poibliacute follasach i mbaol agus as gach modh eile chun saacutesamh a bhfuil ineffectual feacuteadfaidh an duine agus ar choacuteir ceart chun athchoacuteiriuacute a dheacuteanamh ar daois noacute an rialtas nua a bhunuacute An fhoirceadal nonresistance i gcoinne cumhachta treallach agus cos ar bolg is absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull An Kentucky bunreacht [30] gealltanas freisin an ceart a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a rialtas sa Bhille um Chearta Kentucky

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh le haghaidh a n-siacuteochaacutena sonas saacutebhaacuteilteachta agus cosaint na maoine Chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ar cheart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is doacute leo is ceart

bull Taacute an fhoclaiacuteocht a uacutesaacuteidtear i Similar Pennsylvania s bunreacht [31] faoi Airteagal 1 Alt 2 den Dearbhuacute um Chearta

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a tionscnaiacuteodh chun a saacutebhaacuteilteacht na siacuteochaacutena agus sonas Chun an dul chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ceart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a n-rialtais i peacute sliacute is doacuteich leo is ceart

bull Airteagal I sect 2 de Tennessee bunreacht [32] staacuteit

Sin an rialtais aacute thionscnamh chun leasa choitinn eacute an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull Carolina Thuaidh s comhdheacuteanamh an 21 Samhain 1789 a aacuteireamh freisin sa Dearbhuacute um Chearta [ lua gaacute

]

3d Choacuteir go Rialtais a thionscnamh chun tairbhe a chosaint agus slaacutendaacutela ar na daoine agus go bhfuil an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach ar an dea-agus sonas an chine daonna

bull An Bunreacht na Texas [33] freisin cosuacuteil fhoclaiacuteocht in Airteagal 1 Alt 2

Taacute gach cumhacht pholaitiuacuteil is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh ar mhaithe leo Mbeidh an chreidimh de na daoine ar Texas i ngeall le caomhnuacute foirm poblachtach an rialtais agus faoi reacuteir ag an teorannuacute seo amhaacutein taacute siad ag gach traacuteth an ceart doshannta a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh foacuteirsteanach

bull An iar-Dara Cogadh Domhanda Grundgesetz an Dliacute Bunuacutesacha an Phoblacht Choacutenaidhme na Gearmaacuteine go bhfuil idir dhomhain un-inleasaithe de claacutesail cearta daonna a chosaint agus naacuteduacutertha

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 6: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

1780 leasaithe na daoine ar cheart a athchoacuteiriuacute a athruacute noacute go hiomlaacuten athruacute rialtas niacute amhaacutein as a chosaint noacute a saacutebhaacuteilteacht ach aon uair a rathuacutenas agus sonas reduire [d] eacute [12] Niacute raibh an focal neamhghnaacutech i mbunreachtanna luath Mheiriceaacute 1818 Connecticut an bunreacht in iuacutel na daoine ar cheart i gcoacutenaiacute rialtas a athruacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh oiriuacutenach [13]

Dliacute staraiacute Criacuteostaiacute Fritz i flatha Mheiriceaacute an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha cur siacuteos ar duacutebailteacht i tuairimiacute Mheiriceaacute ar reacuteamhchoinniacuteollacha do cheart reacuteabhloacuteid Taacute cuid de na bunreachtanna staacuteit cheacutead aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas ar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide sa mheacuteid is go teastaacuteil siad reacuteamhchoinniacuteollacha dire a fheidhmiuacute [14] 1776 Maryland bhunreacht agus 1784 New Hampshire le bunreachtanna gaacute an saobhadh na foircinn an rialtais agus an mbaol na saoirse phoibliacute agus go raibh gach modh eile saacutesamh chun aon leas a bhaint as [15] Ach i gcodarsnacht leis sin thar ceal staacuteit eile leis na reacuteamhchoinniacuteollacha dochraideach ar fheidhmiuacute an chirt I 1776 Virginia bunreacht a bheadh an ceart chun cinn ach maacute bhiacute an rialtas neamhleor agus 1776 Pennsylvania bhunreacht ag teastaacuteil ach amhaacutein fad a mheas na daoine a athruacute a bheith an chuid is moacute a chabhroacutedh chun an leas poibliacute [16]

[ athraigh ] dliacute Naacuteduacutertha noacute dliacute dearfach

Difriacuteocht cur siacuteos ar an Ceart Reacuteabhloacuteid freisin i cibeacute an bhfuil an ceart sin a mheastar a bheith ina dliacute naacuteduacutertha (a reachta a ndearnadh a aacutebhar ataacute leagtha siacuteos ag naacuteduacuter agus daacute bhriacute sin go bhfuil bailiacuteocht i ngach aacuteit) noacute dliacute dearfach (dliacute achtaithe noacute arna nglacadh ag uacutedaraacutes cuiacute chun a rialaiacuteonn an staacutet)

Taacute sampla de naacuteduacuter deacuteach an chirt reacuteabhloacuteid mar dliacute araon naacuteduacutertha agus dliacute mar ataacute dearfach a fuarthas i gcomhtheacuteacs Mheiriceaacute reacuteabhloacuteideach Ceacute agairt an Dearbhuacute Mheiriceaacute na Saoirse an ceart dliacute naacuteduacutertha na reacuteabhloacuteide niacute raibh an dliacute naacuteduacutertha bhonn cirt amhaacutein chun neamhspleaacutechas Mheiriceaacute Fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla tacaiacuteocht freisin do na colonists gniacuteomhaiacuteochtaiacute ar a laghad suas go pointe Faoi na 1760aidiacute aithniacutetear dliacute Beacutearla rud ar a dtugtar Traacutechtaireachtaiacute William Blackstone ar na dliacutethe Shasana an dliacute saacutesaimh i gcoinne leatrom poibliacute [17] Cosuacuteil leis an dliacute naacuteduacutertha cheart reacuteabhloacuteid an dliacute bunreachtuacuteil saacutesaimh uacutedar na daoine a fhriotuacute an ceannasach An dliacute chun saacutesamh a thaacuteinig as conradh idir na daoine agus an riacute a chaomhnuacute le leas an phobail Ba eacute an conradh bunaidh le dogma laacuternach i mBeacutearla agus i ndliacute na Breataine bunreachtuacutela oacute immemorial am [18] an Dearbhuacute ar liosta fada de casaoidiacute a dhearbhuacute gur saacuteraiacuteodh an mhargadh [19]

An reachtaiacuteocht seo dea-inghlactha de saacutesamh uacutedar maith le daoine a fhriotuacute gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil an rialtais Saoirse ag brath ar na daoine ar cheart deiridh a resist Miacutebhunreachtuacuteil orduithe a shaacuteruacute dhluacuteth deonach idir na rialoacuteiriacute agus rialaigh Dfheacuteadfadh a bheith neamhshuim agus orduithe treallach seachas le bhfeidhm [20] seo intuigthe ceart dualgas ar an chuid de na daoine i gcoinne gniacuteomhartha miacutebhunreachtuacuteil Mar a luadh Alexander Hamilton i 1775 a fheidhmiuacute rialtas cumhachtaiacute a chosaint cearta glan de na daoine agus an rialtas fhorgheacuteilleadh na cumhachtaiacute sin agus dfheacuteadfadh na daoine a eacuteileamh ar ais doacuteibh maacute shaacuteraigh rialtas an conradh seo bunreachtuacuteil [21]

An dliacute chun saacutesamh a bhiacute cosuacuteil le teorainneacha an ceart reacuteabhloacuteid faoin dliacute naacuteduacutertha An dliacute saacutesaimh ar noacutes an ceart reacuteabhloacuteid nach raibh an ceart aonair Bhain seacute don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacuteil [22] Niacute Ba bhealach le rogha cheacutead uair noacute mar fhreagra ar earraacuteidiacute faacutenach noacute oacutecaacuteideach den rialtas [23] Blackstone ar Traacutechtaireachtaiacute le fios gur uacutesaacuteid a bhaint as Bheadh an dliacute le saacutesamh a bheith urghnaacutech mar shampla i bhfeidhm maacute bhris an riacute an chonartha bunaidh shaacuteraigh na dliacutethe bunuacutesacha noacute a threacuteigean an riacuteocht [24] Le linn na geacutearcheacuteime Stamp Act de na 1760aidiacute mheas an Chuacuteige Massachusetts Comhdhaacuteil friotaiacuteocht chun an riacute uacutedar maacute thaacuteinig saoirse faoi ionsaiacute oacute an laacuteimh cos ar bolg agus na cosa merciless de tyranny [25] A deich mbliana ina dhiaidh sin diarr an diacuteotaacuteil de George III i nDearbhuacute na Saoirse chun deireadh a fhlaithis ceannasach thar na coiliacuteneachtaiacute mar gheall ar shaacuteruacute seacute an chonartha bunaidh bunreachtuacuteil [26]

Mar a mhiacuteniacutetear i thuairisc dhliacutethiuacuteil staraiacute Criacuteostaiacute Fritz ar an roacutel ataacute ag an ceart i reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute Reacuteabhloacuteid raibh uacutedar Mheiriceaacute neamhspleaacutechas ag teoiriciacute traidisiuacutenta faoi Angla-Mheiriceaacutenach smaoinimh bunreachtuacuteil ag an am faoi na daoine ar cheart comhchoiteann a chaitheamh amach ar riacute treallach Thug an daacute dliacute aiceanta agus bhunreachtuacuteil teagasc Beacutearla an colonists de cheart ag eacuteiriacute amach i gcoinne an ceannasach an cos ar bolg [27] quieuit Ach na tuiscintiacute faoi do cheart reacuteabhloacuteid ar an oiacuteche roimh an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute ar shamhail traidisiuacutenta an rialtais Sin an tsamhail cuireadh chun cinn ann ar mhargadh hipiteacuteiseach bhuail an

ceochaacuten de antiquity idir riacute agus a mhuintir Sa mhargadh bhiacute na daoine a chosaint ag an monarc mar mhalairt ar na daoine a thabhairt ar an diacutelseacht riacute Bhiacute seacute seo le caidreamh conarthach Reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute chuacuteisiacute Seoirse III de shaacuteruacute ar a dhualgas intuigthe cosanta faoin gconradh rud a scaoileadh na daoine sa coiliacuteneachtaiacute as a n-geacuteillsine An ceannasach an saacuteruacute an chonartha hipiteacuteiseach ba bhun leis an aacutebhar ceart reacuteabhloacuteid -bunaithe ar an daacute dliacute naacuteduacutertha agus fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla [28]

[ athraigh ] Samplaiacute den cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

Ceacute go bhfuil go leor de na dearbhuithe neamhspleaacutechas a lorg dlisteanacht ag achomharc a dheacuteanamh do cheart na reacuteabhloacuteide i bhfad niacuteos luacute bunreachtanna lua seo ceart noacute an ceart seo le saoraacutenaigh a raacutethuacute mar gheall ar an eacuteifeacht a bheadh dhiacutechobhsuacute raacutethaiacuteocht den soacutert sin ar aird doacutecha I measc na samplaiacute de chur in iuacutel de cheart reacuteabhloacuteid mar dliacute dearfach san aacuteireamh

bull An szlachta uaisle an gComhlathas Polannach-Liotuaacuteinis a chothabhaacuteil chomh maith le do cheart eacuteiriacute amach ar a dtugtar rokosz

bull New Hampshire s bunreacht [29] raacutethaiacuteochtaiacute a chuid saoraacutenach an ceart chun athchoacuteiriuacute an rialtais in Airteagal 10 den Hampshire New bhunreacht ar Bhille na gCeart

Aon uair an foircinn an rialtais iad shaobh agus saoirse poibliacute follasach i mbaol agus as gach modh eile chun saacutesamh a bhfuil ineffectual feacuteadfaidh an duine agus ar choacuteir ceart chun athchoacuteiriuacute a dheacuteanamh ar daois noacute an rialtas nua a bhunuacute An fhoirceadal nonresistance i gcoinne cumhachta treallach agus cos ar bolg is absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull An Kentucky bunreacht [30] gealltanas freisin an ceart a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a rialtas sa Bhille um Chearta Kentucky

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh le haghaidh a n-siacuteochaacutena sonas saacutebhaacuteilteachta agus cosaint na maoine Chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ar cheart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is doacute leo is ceart

bull Taacute an fhoclaiacuteocht a uacutesaacuteidtear i Similar Pennsylvania s bunreacht [31] faoi Airteagal 1 Alt 2 den Dearbhuacute um Chearta

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a tionscnaiacuteodh chun a saacutebhaacuteilteacht na siacuteochaacutena agus sonas Chun an dul chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ceart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a n-rialtais i peacute sliacute is doacuteich leo is ceart

bull Airteagal I sect 2 de Tennessee bunreacht [32] staacuteit

Sin an rialtais aacute thionscnamh chun leasa choitinn eacute an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull Carolina Thuaidh s comhdheacuteanamh an 21 Samhain 1789 a aacuteireamh freisin sa Dearbhuacute um Chearta [ lua gaacute

]

3d Choacuteir go Rialtais a thionscnamh chun tairbhe a chosaint agus slaacutendaacutela ar na daoine agus go bhfuil an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach ar an dea-agus sonas an chine daonna

bull An Bunreacht na Texas [33] freisin cosuacuteil fhoclaiacuteocht in Airteagal 1 Alt 2

Taacute gach cumhacht pholaitiuacuteil is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh ar mhaithe leo Mbeidh an chreidimh de na daoine ar Texas i ngeall le caomhnuacute foirm poblachtach an rialtais agus faoi reacuteir ag an teorannuacute seo amhaacutein taacute siad ag gach traacuteth an ceart doshannta a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh foacuteirsteanach

bull An iar-Dara Cogadh Domhanda Grundgesetz an Dliacute Bunuacutesacha an Phoblacht Choacutenaidhme na Gearmaacuteine go bhfuil idir dhomhain un-inleasaithe de claacutesail cearta daonna a chosaint agus naacuteduacutertha

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 7: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

ceochaacuten de antiquity idir riacute agus a mhuintir Sa mhargadh bhiacute na daoine a chosaint ag an monarc mar mhalairt ar na daoine a thabhairt ar an diacutelseacht riacute Bhiacute seacute seo le caidreamh conarthach Reacuteabhloacuteidithe Mheiriceaacute chuacuteisiacute Seoirse III de shaacuteruacute ar a dhualgas intuigthe cosanta faoin gconradh rud a scaoileadh na daoine sa coiliacuteneachtaiacute as a n-geacuteillsine An ceannasach an saacuteruacute an chonartha hipiteacuteiseach ba bhun leis an aacutebhar ceart reacuteabhloacuteid -bunaithe ar an daacute dliacute naacuteduacutertha agus fhoirceadal bunreachtuacutela Beacutearla [28]

[ athraigh ] Samplaiacute den cheart reacuteabhloacuteid mar dhliacute dearfach

Ceacute go bhfuil go leor de na dearbhuithe neamhspleaacutechas a lorg dlisteanacht ag achomharc a dheacuteanamh do cheart na reacuteabhloacuteide i bhfad niacuteos luacute bunreachtanna lua seo ceart noacute an ceart seo le saoraacutenaigh a raacutethuacute mar gheall ar an eacuteifeacht a bheadh dhiacutechobhsuacute raacutethaiacuteocht den soacutert sin ar aird doacutecha I measc na samplaiacute de chur in iuacutel de cheart reacuteabhloacuteid mar dliacute dearfach san aacuteireamh

bull An szlachta uaisle an gComhlathas Polannach-Liotuaacuteinis a chothabhaacuteil chomh maith le do cheart eacuteiriacute amach ar a dtugtar rokosz

bull New Hampshire s bunreacht [29] raacutethaiacuteochtaiacute a chuid saoraacutenach an ceart chun athchoacuteiriuacute an rialtais in Airteagal 10 den Hampshire New bhunreacht ar Bhille na gCeart

Aon uair an foircinn an rialtais iad shaobh agus saoirse poibliacute follasach i mbaol agus as gach modh eile chun saacutesamh a bhfuil ineffectual feacuteadfaidh an duine agus ar choacuteir ceart chun athchoacuteiriuacute a dheacuteanamh ar daois noacute an rialtas nua a bhunuacute An fhoirceadal nonresistance i gcoinne cumhachta treallach agus cos ar bolg is absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull An Kentucky bunreacht [30] gealltanas freisin an ceart a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a rialtas sa Bhille um Chearta Kentucky

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh le haghaidh a n-siacuteochaacutena sonas saacutebhaacuteilteachta agus cosaint na maoine Chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ar cheart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is doacute leo is ceart

bull Taacute an fhoclaiacuteocht a uacutesaacuteidtear i Similar Pennsylvania s bunreacht [31] faoi Airteagal 1 Alt 2 den Dearbhuacute um Chearta

Taacute gach cumhacht is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a tionscnaiacuteodh chun a saacutebhaacuteilteacht na siacuteochaacutena agus sonas Chun an dul chun cinn de na foircinn taacute siad ag gach traacuteth ceart doshannta dochloiacutete agus a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a dhiacuteothuacute a n-rialtais i peacute sliacute is doacuteich leo is ceart

bull Airteagal I sect 2 de Tennessee bunreacht [32] staacuteit

Sin an rialtais aacute thionscnamh chun leasa choitinn eacute an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach an mhaith agus sonas an chine daonna

bull Carolina Thuaidh s comhdheacuteanamh an 21 Samhain 1789 a aacuteireamh freisin sa Dearbhuacute um Chearta [ lua gaacute

]

3d Choacuteir go Rialtais a thionscnamh chun tairbhe a chosaint agus slaacutendaacutela ar na daoine agus go bhfuil an fhoirceadal friotaiacuteochta in aghaidh neamh-chumhacht treallach agus cos ar bolg absurd slavish agus millteach ar an dea-agus sonas an chine daonna

bull An Bunreacht na Texas [33] freisin cosuacuteil fhoclaiacuteocht in Airteagal 1 Alt 2

Taacute gach cumhacht pholaitiuacuteil is gneacute dhiacutelis de na daoine agus gach rialtas saor in aisce ataacute bunaithe ar a n-uacutedaraacutes agus a thionscnamh ar mhaithe leo Mbeidh an chreidimh de na daoine ar Texas i ngeall le caomhnuacute foirm poblachtach an rialtais agus faoi reacuteir ag an teorannuacute seo amhaacutein taacute siad ag gach traacuteth an ceart doshannta a athruacute athchoacuteiriuacute noacute a n-rialtais a dhiacuteothuacute i cibeacute sliacute is feacuteidir leo smaoineamh foacuteirsteanach

bull An iar-Dara Cogadh Domhanda Grundgesetz an Dliacute Bunuacutesacha an Phoblacht Choacutenaidhme na Gearmaacuteine go bhfuil idir dhomhain un-inleasaithe de claacutesail cearta daonna a chosaint agus naacuteduacutertha

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 8: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

mar aon le claacutesal ina Airteagal 20 ag aithint an ceart na ndaoine chun seasamh in tyranny maacute taacute gach beart eile theip

bull An Bunreacht na Greacuteige in Airteagal 120 staacuteit go [] go bhfuil seacute de cheart ag an daacute agus de dhualgas ar na daoine a seasamh in aghaidh triacute gach modh is feacuteidir i gcoinne aon duine a fheacuteachfaidh le diacuteothuacute foreacuteigneach den Bhunreacht

[ athraigh ] An deireadh leis an gceart reacuteabhloacuteid sa dliacute dearfach

I am nua-aimseartha i measc argoacuteintiacute eile is feacuteidir a raacute gur mar rialtas daonlathach is feacuteidir iad a gcuifear ag voacuteta toacuteir taacute an ceart ag na daoine a bhaint as an rialtas a bheith neadaithe sa choacuteras polaitiuacuteil Mar sin feacutein go dtagann ionadaithe in aacuteit gearr ag athruacute an fhoirm iarbhiacuter an rialtais ag athruacute noacute a athscriacuteobh a bhunreacht Niacute hionann an eacuteascaiacuteocht pobail a chur chun feidhme go daonlathach athruithe bunuacutesacha den soacutert sin go forleathan ar fud na naacuteisiuacutein agus go ginearaacutelta go leor trom maacutes rud eacute nach feacuteidir laistigh de ataacute ann cheana feacutein creataiacute dliacutethiuacutela agus na meaacutein

I staideacutear ar an smaoineamh riail ag na daoine i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus go luath in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute dliacute staraiacute Criacuteostaiacute noacutetaiacute Fritz gur seirbheaacuteladh an loighic a reacuteabhloacuteid a bheadh in airde ar an rialtas ag na daoine chomh maith le impl [y] an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid in iar-reacuteabhloacuteideach i Meiriceaacute

Intuigthe an loighic bunreachtuacuteil ag aithint na daoine nach bhfuil a riacute mar an ceannasach an Neamhaacutebharthacht de cheart reacuteabhloacuteid i Meiriceaacute Niacute raibh seacute seo a fhorbairt laacuteithreach noacute go haonfhoirmeach tar eacuteis bunuacute an rialtas Mheiriceaacute Taacute cuid de na cheacutead bunreachtanna staacutet san aacuteireamh a athruacute noacute a dhiacuteothuacute foraacutelacha sin leacuteargas orthu an ceart traidisiuacutenta reacuteabhloacuteid Bunreachtanna staacuteit eile a ghlac leaganacha eacuteagsuacutela den cheart chun a athruacute noacute a dhiacuteothuacute rialtas nach raibh fuaime mar an ceart traidisiuacutenta na reacuteabhloacuteide Sna foraacutelacha sin bhiacute ar chumas na ndaoine a bunreachtanna athbhreithniuacute beag beann ar na reacuteamhchoinniacuteollacha traidisiuacutenta le haghaidh an ceart reacuteabhloacuteid Moacute agus niacuteos moacute mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn Ar an mbealach seo bhris an ceart scaoilte oacute feistithe traidisiuacutenta friotaiacuteocht a cos ar bolg Dfheacuteadfadh an athruacute noacute foraacutelacha a dhiacuteothuacute a leacuteirmhiacuteniuacute anois ag teacht leis an bprionsabal go bunreachtuacuteil i Meiriceaacute bhiacute an ceannasach ar na daoine [34]

An triacuteuacute miacuter den bhrollach leis an Dearbhuacute Uilechoiteann Chearta an Duine staacuteit nach mar sin go bhfuil daoine ag eacuteiriacute amach i gcoinne iallach tyranny cearta daonna a chosaint ag riail an dliacute

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Oireann do Shaoraacutenaigh

bull Coacutenaidhm (An Pholainn)

Fealsuacutenacht tairseach

bull Rian Airgead

bull Aacuteitiuacute gluaiseacht

bull Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

bull Qui Tam

bull Ghabhaacuteil Rialaacutela

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Perry Elizabeth [2002] (2002) Duacuteshlaacutenach an Sainorduacute na bhFlaitheas Agoacuteid Soacuteisialta agus Cumhachta Staacuteit sa tSiacuten Sharpe ISBN 0-7656-0444-2

2 ^ Saoirse agus Cirt sa Mheaacuten-Oirthear

3 ^ Ralph V Turner Magna Carta Pearson Oideachais (2003) ISBN 0-582-43826-8 lch1

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 9: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

4 ^ Dave Kopel An Ceangal Calvinist Saoirse iris Deireadh Foacutemhair 2008 pp 27-31

5 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 14 (faoi deara gur faoin dliacute bunreachtuacuteil Beacutearla an ceart reacuteabhloacuteid bhain don phobal ina iomlaacuteine mar cheann de na paacuteirtithe sa chonradh bunaidh bunreachtuacutela ) Feacuteach freisin John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols Ollscoil Wisconsin Press 1986-1993) I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go raibh an Comhlacht comhchoiteann an Phobail an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein)

6 ^ Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 (Alfred A Knopf 1972) 33

7 ^ Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid 35-36

8 ^

9 ^

10 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 136

11 ^ Feacuteach Criacuteostaiacute G Fritz lta aicme = text seachtrach Deirge = nofollowgt flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (I gCaibidil 2 dar teideal Constitutionalism Reacuteabhloacuteideach Tugann an tOllamh Fritz gur tar eacuteis na Reacuteabhloacuteide [i] ncreasingly mar a bhiacute Meiriceaacutenaigh seacute i n-mbunreachtanna thaacuteinig an ceart reacuteabhloacuteid a bheith le feiceaacuteil mar phrionsabal bunreachtuacuteil a cheadaiacuteonn na daoine mar an rialtas ceannasach a rialuacute agus a n-athbhreithniuacute mbunreachtanna gan teorainn ) (Cambridge University Press 2008) ag lch 25 [ ISBN 978-0-521-88188-3 lt agt

12 ^ Massachusetts 1780 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 7

13 ^ Connecticut 1818 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 2

14 ^ Criacuteostaiacute G Fritz flatha Meiriceaacutenach an Phobail agus Traidisiuacuten Bunreachtuacuteil Meiriceaacute Roimh an Chogaidh Chathartha (Cambridge Univ Press 2008) 24

15 ^ Feacuteach Maryland 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 4 New Hampshire 1784 Bhunreacht Bille na gCeart Airt 10

16 ^ Virginia 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 3 Pennsylvania 1776 Bhunreacht Bille na gCeart Sec 5

17 ^ William Blackstone Traacutechtaireachtaiacute ar an Dliacutethe Shasana ( 4 Vols Oxford 1765-1769 ed Facs thocsaineach don ataacuteirgeadh 1979) I 238

18 ^ John Phillip Reid An Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe i Hendrik Hartog ed Dliacute i Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute agus an Reacuteabhloacuteid an Dliacute (1981) 72

19 ^ New Jersey 1776 Bhunreacht i Brollach Francis Newton Thorpe ed Cairteacha T Bunreachtanna Choacutenaidhme agus Staacuteit Colonial agus Dliacutethe Orgaacutenach eile de na Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute V 2594 (faoi deara gur shaacuteraigh an Riacute a chonradh leis an duine)

20 ^ John Phillip Reid Stair Bunreachtuacutela an Reacuteabhloacuteid Mheiriceaacute (4 Vols 1986-1993) III 140

21 ^ Alexander Hamilton An Feirmeoir mbreacuteagnaiacuteonn [Feabhra 23] 1775 An Paacuteipeacuteir de Alexander Hamilton I 88

22 ^ Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil I 111 (a aithint an ceart comhchoiteann de na daoine a chaomhnuacute a gcearta triacute bhfeidhm agus fiuacute eacuteiriacute amach i gcoinne uacutedaraacutes comhdheacuteanta) III 427n31 (luaigh Biacuteocuacutenta Bolingbroke go bhfuil an Comhlacht comhchoiteann an Phobail Bhiacute an ceart chun bhriseadh an mhargadh idir an Riacute agus an Naacuteisiuacutein) Pauline Maier Oacute Friotaiacuteocht Reacuteabhloacuteid

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 10: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

Freacuteamhacha Colonial agus Fhorbairt na Fhreasuacutera Mheiriceaacute go dtiacute an Bhreatain 1765-1776 33-34 (cuireadh cosc ar dhaoine aonair Priacuteobhaacuteideach a chur i bhfeidhm i gcoinne a gcuid rialoacuteiriacute le haghaidh na mhailiacutes noacute mar gheall ar ghortuithe priacuteobhaacuteideacha fiuacute maacute tugadh aon saacutesamh as a gcuid casaoidiacute ag an rialtas go rialta comhdheacuteanta )

23 ^ formhuinithe roinnt traacutechtairiacute an ceart friotaiacuteochta maacute Pharlaimint gcontuacuteirt an bunreacht ach an chuid is moacute a aithniacuteodh an gaacute ataacute le cos ar bolg agus tyranny roimh a fheidhmiuacute Feacuteach Reid Stair Bunreachtuacuteil III 121 427n31 Maier Friotaiacuteocht 33-35

24 ^ Blackstone Traacutechtaireachtaiacute I 243 agus 238

25 ^ Reid Stair Bunreachtuacuteil I 112

26 ^ Reid Neamhaacutebharthacht an Dearbhaithe 84

27 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 14

28 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 13

29 ^ Bunreacht an Staacuteit New Hampshire

30 ^ Bunreacht na Comhlathas na Kentucky

31 ^ Bunreacht an gComhlathas na Pennsylvania

32 ^ Bunreacht an Staacuteit de Tennessee

33 ^ An Bunreacht Texas

34 ^ Fritz flatha Mheiriceaacute 24-25

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Locke agus an tOrduacute Shoacuteisialta

bull Bunreacht na bhunaitheoiriacute Iml 1 Caibidil 3 Ceart Reacuteabhloacuteid

bull Carolina Thuaidh Bunreacht 1789

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 11: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

GEARR AGUS PASTED FROM httpenwikipediaorgwikiPolitical_corruption I gcomhreacuteir le Dliacutethe na Coacutenaidhme taacute an fhaisneacuteis daacute bhforaacuteiltear Criacuteocha Oideachais agus Faisneacuteise - ie Uacutes POIBLIacute

Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil

Oacuten Vicipeacuteid an chiclipeacuteid shaor Leacuteim go nascleanuacuteint cuardaigh

Leacutearscaacuteil an domhain ar an 2010 Inneacuteacs Corruption Tuiscintiacute ag Transparency International a thomhasann an meacuteid a bhfuil eacuteilliuacute a bhraitear a bheith ann i measc oifigigh agus polaiteoiriacute poibliacute Leacuteiriacuteonn liacuteon ard (gorm) aireachtaacuteil niacuteos luacute de eacuteilliuacute ach liacuteon niacuteos iacutesle (dearg) ar leacuteiriuacute aireachtaacuteil niacuteos airde de eacuteillithe

Is eacute eacuteilliuacute Polaitiuacuteil an uacutesaacuteid a bhaint as cumhacht ag oifigigh rialtais do gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Miacute-uacutesaacuteid rialtais chumhacht chun criacuteocha eile mar shampla faoi chois de opponents polaitiuacutela ginearaacutelta agus brutality poacuteiliacuteniacute nach bhfuil a mheas eacuteilliuacute polaitiuacuteil Niacute Taacute gniacuteomhartha neamhdhliacutethiuacutela ag daoine priacuteobhaacuteideacha noacute corparaacuteidiacute nach bhfuil baint dhiacutereach acu leis an rialtas Aon ghniacuteomh miacutedhleathach ag officeholder is eacuteard ataacute eacuteillithe polaitiuacutela ach amhaacutein maacute taacute an gniacuteomh a bhaineann go diacutereach a ndualgas oifigiuacuteil eacute a rinneadh faoi dath an dliacute noacute i gceist ag traacutedaacuteil i tionchar

Foirmeacha athruacute ar eacuteilliuacute ach san aacuteireamh breabaireacht sracaireacht cronyism nepotism phaacutetruacutenacht graft agus chlaonchasadh Is feacuteidir Eacuteilliuacute a eacuteascuacute fiontair coiriuacutela ar noacutes gaacuteinneaacuteil ar dhrugaiacute sciuacuteradh airgid agus gaacuteinneaacuteil ar dhaoine ceacute nach bhfuil teoranta do na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin

Na gniacuteomhaiacuteochtaiacute sin ionann eacuteilliuacute miacutedhleathach eacuteagsuacuteil ag brath ar an tiacuter noacute dliacutense Mar shampla dfheacuteadfadh roinnt cleachtais maoiniuacute polaitiuacutela go bhfuil dliacute in aon aacuteit amhaacutein a bheith neamhdhleathach i mBallstaacutet eile I roinnt caacutesanna taacute oifigigh rialtais cumhachtaiacute leathana noacute droch-sainithe a mbeadh seacute deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir caingne dliacute agus neamhdhleathach Taacute ar fud an domhain breabaireacht aonar Meastar go mbeadh niacuteos moacute naacute 1 trilliuacuten dollar SAM go bliantuacuteil [1] Taacute staid eacuteilliuacute pholaitiuacuteil gan srian ar a dtugtar kleptocracy literally a chiallaiacuteonn riail ag thieves

Claacuter aacutebhair

[ hide ]

bull 1 Eacuteifeachtaiacute

o 11 Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

o 12 eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 12: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

o 13 eacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

o 14 Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

o 15 na reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

bull 2 Cineaacutelacha

o 21 Breabaireacht

o 22 Traacutedaacutela i tionchar

o 23 Phaacutetruacutenacht

o 24 Nepotism agus cronyism

o 25 calaois Toghchaacutein

o 26 chlaonchasadh

o 27 Kickbacks

o 28 Unholy chomhghuailliacuteocht

o 29 Rannphaacuteirtiacuteocht i gcoireacht eagraithe

bull 3 Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

o 31 Meacuteid an earnaacuteil phoibliacute

bull 4 eacuteilliuacute Rialtais

bull 5 Breithiuacutena eacuteilliuacute

bull 6 eacuteilliuacute Comhrac

bull 7 Sceithiriacute

bull 8 ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

bull 9 eacuteilliuacute a Thomhas

bull 10 Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull 11 I ficsean

bull 12 Feacuteach freisin

bull 13 Tagairtiacute

bull 14 Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull 15 Naisc sheachtracha

[ athraigh ] Tionchar

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar pholaitiacuteocht riarachaacuten agus institiuacuteidiacute

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 13: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

Sonraiacute oacute Reachtaiacuteocht Cuirpthe (1896) ag Elihu Vedder Library of Congress Thomas Jefferson Foirgniacuteochta Washington DC

Eacuteilliuacute duacuteshlaacuten tromchuacuteiseach a fhorbairt Sa reacuteimse polaitiuacuteil lagaiacuteonn seacute an daonlathas agus an dea-rialachas ag flouting noacute fiuacute subverting proacuteisis foirmiuacuteil Laghdaiacuteonn Corruption i dtoghchaacutein agus i gcomhlachtaiacute reachtuacutela cuntasacht agus bheacutearfaidh ionadaiacuteocht i beartais Laghdaiacuteonn eacuteillithe i na breithiuacutena an smacht reachta agus eacuteilliuacute i riarachaacuten poibliacute torthaiacute i solaacutethar miacute-eacuteifeachtach na seirbhiacutesiacute Shaacuteraiacuteonn seacute bunphrionsabal de poblachtas maidir laacuternacht bhua cathartha Niacuteos ginearaacutelta erodes eacuteilliuacute an cumas institiuacuteideach an rialtais le noacutesanna imeachta ataacute neamhaird acmhainniacute siphoned amach agus oifigiacute poibliacute cheannach agus a dhiacuteol Ag an am ceacuteanna bonn eacuteilliuacute an dlisteanacht an rialtais agus na luachanna daonlathacha mar shampla muiniacuten agus caoinfhulaingt

[ athraigh ] eacuteifeachtaiacute Eacnamaiacuteoch

Feacuteach freisin coireachta Corparaacuteideacha

San earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach meacuteadaiacuteonn eacuteilliuacute an costas gnoacute a dheacuteanamh triacute na praghsanna na n-iacuteocaiacuteochtaiacute aindleathach iad feacutein an costas a bhainistiuacute idirbheartaiacuteochta le hoifigigh agus an baol comhaontuithe shaacuteraigh noacute a bhrath Ceacute go laghdaiacuteonn roinnt eacuteilliuacute eacuteileamh costais a ghearradh ag maorlathas is feacuteidir leis an infhaighteacht breabanna asluacute freisin oifigigh a contrive rialacha nua agus moill Taacute go hoscailte a bhaint rialachaacutein costasach agus fada niacuteos fearr naacute covertly ligean doacuteibh a bheith ag bypassed breabanna uacutesaacuteid a bhaint as I gcaacutes Boilsciacuteonn eacuteilliuacute an costas a gnoacute bheacutearfaidh seacute freisin ar an bpaacuteirc imeartha gnoacutelachtaiacute shielding le ceangail oacute iomaiacuteocht agus sa tsliacute sin a chothuacute gnoacutelachtaiacute miacute-eacuteifeachtach [2]

Eacuteilliuacute Gineann freisin as a riocht eacnamaiacuteochta sa earnaacuteil phoibliacute ag atreoruacute infheistiacuteocht phoibliacute i gcaacutes tionscadal caipitil breabanna agus kickbacks taacute niacuteos moacute fluacuteirseach Feacuteadfaidh oifigigh a mheacuteaduacute ar chastacht theicniuacuteil an tionscadail earnaacutela poibliacute a cheilt noacute an bealach a reacuteiteach do deacuteileaacutelacha den soacutert sin daacute bhriacute sin tuilleadh infheistiacuteochta a shaobhadh [3] lowers Eacuteilliuacute a chomhliacuteonadh freisin toacutegaacuteil rialachaacutein comhshaoil noacute eile laghdaiacuteonn caacuteiliacuteocht na seirbhiacutesiacute rialtais agus bonneagair agus meacuteaduithe bruacute buiseacuteadach ar an rialtas

Eacnamaithe a mhaiacuteomh go raibh ar cheann de na fachtoacuteiriacute eacuteagsuacutela ar chuacutel an fhorbairt eacnamaiacuteoch i Afraic agus san Aacuteise is eacute sin san Afraic taacute eacuteilliuacute a glacadh go priacuteomha i bhfoirm eastoacutescadh ciacuteos leis an daacute bharr caipitil airgeadais ar athraiacuteodh a ionad thar lear seachas a infheistiuacute sa bhaile (mar sin an buanchruthacha ach is minic cruinn iacuteomhaacute deachtoacuteiriacute hAfraice a bhfuil cuntais bhainc na hEilveacuteise ) Sa Nigeacuteir mar shampla Goideadh niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [4] Ollscoil Massachusetts Amherst Amherst taighdeoiriacute Meastar go 1970-1996 caipiteal eitilt oacute 30 fho-Shahaacuterach iomlaacuten tiacuteortha $ 187bn nach moacute naacute na naacuteisiuacutein fiacha seachtracha [5] (Taacute na torthaiacute arna shloinneadh i bhforbairt retarded noacute faoi chois a bheith bunaithe i teoiric ag eacnamaiacute Mancur Olson bhiacute) I gcaacutes na hAfraice ar cheann de na fachtoacuteiriacute seo le haghaidh iompar eacuteagobhsaiacuteocht polaitiuacutela agus ar an bhfiacuteric go rialtais nua choigistiuacute minic rialtais roimhe soacutecmhainniacute-fhaightear heacuteillitheach An oifigigh a spreagadh chun stash a saibhreas thar lear as aimsiuacute ar bith amach anseo diacuteshealbhuacute I gcodarsnacht leis sin riarachaacutein na hAacuteise mar shampla Suharto s Orduacute Nua ghlac minic a ghearradh ar idirbhearta gnoacute noacute coinniacuteollacha daacute bhforaacuteiltear le haghaidh forbartha triacute infheistiacuteocht bonneagair dliacute agus ceart etc

[ athraigh ] heacuteifeachtaiacute comhshaoil agus soacuteisialta

Eacuteilliuacute a eacuteascaiacuteonn scrios comhshaoil Feacuteadfaidh tiacuteortha bheith truaillithe go foirmiuacuteil reachtaiacuteocht chun an comhshaol a chosaint niacute feacuteidir eacute a chur i bhfeidhm maacutes feacuteidir oifigigh go heacuteasca a bribed An rud ceacuteanna maidir le cosaint chearta an oibriacute soacuteisialta unionization a chosc agus ar leanaiacute Cuireann Saacuteruacute na cearta seo dliacutethe tiacuteortha truaillithe a fhaacuteil buntaacuteiste eacnamaiacuteoch neamhdhlisteanach sa mhargadh idirnaacuteisiuacutenta

An Duais Nobel eacnamaiacute a bhuaigh Amartya Sen faoi deara go bhfuil niacutel aon rud den soacutert sin mar fhadhb bia apolitical Ceacute triomach feacuteidir agus imeachtaiacute a tharlaiacuteonn go naacuteduacutertha eile a spreagadh gorta coinniacuteollacha taacute seacute gniacuteomh rialtais noacute easpa gniacutemh a chinneann a thromchuacuteisiacute ataacute seacute agus is minic go fiuacute an bhfuil noacute nach mbeidh gorta tarluacute Rialtais le tendencies laacuteidir i dtreo kleptocracy Is feacuteidir dochar a slaacutendaacuteil bia fiuacute nuair a bhiacuteonn feamainne maith Oifigigh steal minic maoine staacuteit I Bihar India taacute niacuteos moacute naacute 80 de chuacutenamh bia foacuteirdheontais le droch-goidte ag oifigigh truaillithe [6] an gcaoi cheacuteanna taacute cuacutenamh bia goideadh minic faoi

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 14: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

dhiacuteriuacute rialtais coirpigh agus warlords araon agus a dhiacuteol le haghaidh brabuacuteis Is eacute an 20uacute haois iomlaacuten na samplaiacute go leor de na rialtais baint le slaacutendaacuteil bia a n-naacuteisiuacuten feacutein - Uaireanta go hintinneach [7]

[ athraigh ] Eacuteifeachtaiacute ar Chuacutenamh Daonnuacuteil

Scaacutela na cabhrach daonnuacutela a fhaacutesann go dtiacute na reacuteigiuacutein agus droch-eacuteagobhsaiacute ar fud an domhain ach taacute seacute an-leochaileach ar eacuteilliuacute le cuacutenamh toacutegaacutela bia agus cuacutenamh an-luachmhar eile mar an chuid is moacute i mbaol [8] Is feacuteidir cuacutenamh bia a bheith go diacutereach agus go fisiciuacuteil diverted as a ceann scriacutebe ataacute beartaithe noacute go hindiacutereach triacute ionramhaacuteil na measuacutenuithe ag diacuteriuacute claacuteruacute agus daacuteiltiacute a bhfabhar gruacutepaiacute aacuteirithe noacute daoine aonair [8] In aacuteiteanna eile i dtoacutegaacuteil agus fothain taacute deiseanna liacuteonmhara do atreoruacute agus brabuacutes triacute ceardaiacuteocht bhun caighdeaacutein kickbacks do conarthaiacute agus fabhraiacuteocht i solaacutethar aacutebhar luachmhar foscadh [8] Daacute bhriacute sin ceacute go bhfuil gniacuteomhaireachtaiacute cabhair dhaonnuacuteil de ghnaacuteth is moacute ataacute i gceist maidir le cuacutenamh aacute atreoruacute ag lena n-aacuteiriacutetear an iomarca faighteoiriacute iad feacutein is moacute ataacute i gceist faoi eisiamh [8] Is feacuteidir le Rochtain cabhair a bheith teoranta do siuacuted a bhfuil ceangail doacuteibh siuacuted a breabanna iacuteoc noacute taacute iallach a thabhairt i bhfabhar gneacuteasach [8]

Mar an gceacuteanna dfheacuteadfadh na staitisticiacute in ann eacute sin a dheacuteanamh a ionramhaacuteil chun inflate na tairbhithe liacuteon agus siphon an cuacutenamh breise [8]

[ athraigh ] reacuteimsiacute eile slaacuteinte saacutebhaacuteilteacht an phobail oideachas ceardchumainn etc

Feacuteach freisin eacuteilliuacute Poacuteiliacuteniacute

Niacute Corruption go sonrach le lag a fhorbairt noacute oacute na tiacuteortha trasdul I dtiacuteortha an iarthair ann caacutesanna de breabaireacht agus cineaacutelacha eile eacuteillithe i reacuteimsiacute uile an feacuteidir Faoi-an taacutebla-iacuteocaiacuteochtaiacute a rinneadh le maacuteinlianna reputed ag othair ag iarraidh a bheith ar bharr an liosta de na lialanna ataacute le teacht [9] breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute do thionscal na ngluaisteaacuten ionas go dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten choacutenaisc a uacutesaacuteidtear mar shampla i trealamh saacutebhaacuteilteachta mar shampla maacutelaiacute aeir breabanna iacuteoc ag solaacutethroacuteiriacute maidir leis na monaroacuteiriacute na diacutefhibrileoiriacute (a dhiacuteol iacuteseal-chaighdeaacuten toilleoiriacute) ranniacuteocaiacuteochtaiacute iacuteoctha ag tuismitheoiriacute saibhre go dtiacute an ciste soacuteisialta agus cultuacuter de ollscoil raacute mar mhalairt ar leacutei glacadh leis an gcuid paacuteistiacute a iacuteocadh breabanna a fhaacuteil dioploacutemaiacute buntaacuteistiacute airgeadais agus eile a dheonuacute do aontachtaithe ag comhaltaiacute den bhord feidhmiuacutechaacutein ar mhonaroacuteir carr mar mhalairt ar fhostoacuteir-chairdiuacuteil seasaimh agus voacutetaiacute srl Samplaiacute iad endless Is feacuteidir leis na cineaacutelacha eacuteagsuacutela de eacuteillithe i laacutethair sa deireadh go bhfuil baol ann do shlaacuteinte an phobail is feacuteidir leo a miacutechluacute ar leith institiuacuteidiacute riachtanach noacute caidrimh shoacuteisialta

Is feacuteidir Corruption difear a dheacuteanamh freisin ar na comhphaacuteirteanna eacuteagsuacutela de ghniacuteomhaiacuteochtaiacute spoacuteirt (reacuteiteoiriacute imreoiriacute foireann leighis agus saotharlainne baint frithdhoacutepaacutela rialuithe baill naacuteisiuacutenta spoacuteirt agus Coacutenaidhm coistiacute idirnaacuteisiuacutenta cinneadh a dheacuteanamh faoi leithdhaacuteileadh na conarthaiacute agus aacuteiteanna iomaiacuteochta)

Caacutesanna a bheith ann in aghaidh (baill) cineaacutelacha eacuteagsuacutela eagraiacuteochtaiacute neamh-bhrabuacuteis agus neamh-rialtais chomh maith le heagraiacuteochtaiacute reiligiuacutenacha

I ndeireadh na daacutela an chuma ar an idirdhealuacute idir eacuteilliuacute san earnaacuteil phoibliacute agus phriacuteobhaacuteideach uaireanta in aacuteit saorga agus feacuteadfaidh naacuteisiuacutenta frith-eacuteillithe tionscnamh is gaacute a sheachaint bealaiacute eacutealaithe dliacute agus eile i cluacutedach na n-ionstraimiacute

[ athraigh ] Cineaacutelacha

[ athraigh ] Breabaireacht

Airteagal Priacuteomh Breabaireacht

Taacute bhreab iacuteocaiacuteocht a thabhairt go pearsanta don oifigeach de chuid an rialtais i malartuacute a uacutesaacuteid cumhachtaiacute oifigiuacuteil Breabaireacht Eacuteiliacuteonn dhaacute rannphaacuteirtithe ceann amhaacutein a thabhairt ar an bhreab agus ceann eile a chur air Feacuteadfaidh ceachtar tuacutes a chur leis an tairiscint truaillithe mar shampla feacuteadfaidh oifigeach custaim breabanna eacuteileamh a ligean triacuted a cheadaiacutetear (noacute dhiacutecheaduacute) earraiacute noacute a dfheacuteadfadh a breabanna smuigleacuteir a thairiscint pasaacuteiste a fhaacuteil I roinnt tiacuteortha leathnaiacuteonn an cultuacuter eacuteillithe le gach gneacute den saol poibliacute rud a chiallaiacuteonn seacute thar a bheith deacair do dhaoine aonair chun fanacht sa ghnoacute gan dul i muiniacuten breabanna Is feacuteidir breabanna a eacuteileamh dfhonn oifigeach rud eacuteigin a dheacuteanamh taacute seacute ag iacuteoc cheana feacutein a dheacuteanamh Is feacuteidir iad a eacuteileamh freisin dfhonn do sheachbhoacutethar dliacutethe agus rialachaacutein Chomh maith le breabaireacht uacutesaacuteid a bhaint as do chorp priacuteobhaacuteideach taacute siad uacutesaacuteid freisin chun aon ghnoacute agus go mailiacuteseach dochar a chur

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 15: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

faoi deara go ceann eile (is eacute sin gan aon dreasacht airgeadais) I roinnt naacuteisiuacutein i mbeacuteal forbartha taacute suas le leath den daonra breabanna iacuteocadh i rith na 12 miacute anuas [10]

Le blianta beaga anuas iarrachtaiacute deacuteanta ag an bpobal idirnaacuteisiuacutenta a spreagadh chun dealoacutefar tiacuteortha agus le cionta a ionchoiriuacute ar leith gniacuteomhach agus eacuteighniacuteomhacha breabaireacht Breabaireacht Ghniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar shampla mar an tuar doacutechais inti a thairiscint noacute a thabhairt ag aon duine go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste miacutechuiacute [daon oifigeach poibliacute] doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile doacute noacute di a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute a fheidhmeanna noacute a feidhmeanna (Airteagal 2 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa ) breabaireacht eacuteighniacuteomhach Is feacuteidir a shainmhiacuteniuacute mar an t-iarratas noacute a fhaacuteil [ag aon oifigeach poibliacute] go diacutereach noacute go hindiacutereach ar aon bhuntaacuteiste mhiacutechuiacute doacute feacutein noacute di feacutein noacute do dhuine ar bith eile noacute glacadh le tairiscint noacute gealltanas buntaacuteiste den soacutert sin a bheith ag gniacuteomhuacute noacute staonadh oacute gniacuteomhuacute i bhfeidhmiuacute feidhmeanna aige noacute aici (Airteagal 3 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) ) Is eacute an chuacuteis ataacute leis seo dissociation a dheacuteanamh ar na ceacuteimeanna luath (a thairiscint geallann a iarraidh leas a bhaint as) de truaillithe deacuteileaacuteil cheana feacutein i gcion agus daacute bhriacute sin chun comhartha soileacuteir (oacute thaobh polasaiacute coiriuacuteil de) nach bhfuil breabaireacht inghlactha a thabhairt Ina theannta sin deacuteanann den soacutert sin a dissociation an ionchuacuteiseamh cionta breabaireachta niacuteos eacuteasca toisc gur feacuteidir go mbeadh seacute an-deacair a chruthuacute go bhfuil dhaacute phaacuteirtiacute (an bhreab-giver agus an bhreab-glacadoacuteir) aontaiacutetear go foirmiuacuteil ar a laacuten truaillithe Ina theannta sin is minic aon deacuteileaacuteil den soacutert sin foirmiuacuteil ach amhaacutein le tuiscint frithphaacuteirteach mar shampla nuair a bheidh seacute eolas coiteann i bhardas sin a fhaacuteil cead foirgneamh a bhfuil ceann amhaacutein do taacuteille a iacuteoc leis an cinnteoir a fhaacuteil cinneadh fabhrach Taacute sainmhiacuteniuacute ag obair ar eacuteilliuacute ar faacuteil chomh maith mar seo a leanas in airteagal 3 o f leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) Chun criacuteche an Choinbhinsiuacutein seo eacuteilliuacute ciallaiacuteonn iarraidh ag tairiscint a thabhairt noacute a ghlacadh go diacutereach noacute go hindiacutereach ar bhreab noacute aon tairbhe eile mhiacutechuiacute noacute de ionchas agus a bheacutearfaidh an comhliacuteonadh cuiacute aon dleachta noacute iompar de dhiacuteth ar an faighteoir an bhreab an buntaacuteiste miacutechuiacute noacute an chosuacutelacht sin

[ athraigh ] Traacutedaacutela i tionchar

Traacutedaacutela i tionchar noacute tionchar peddling Tagraiacuteonn i roinnt tiacuteortha leis an staid i gcaacutes duine a dhiacuteolann seacute siacute tionchar ar an bproacuteiseas cinneadh a bhaineann le triacuteuacute paacuteirtiacute (duine noacute institiuacuteid) Is eacute an difriacuteocht le breabaireacht go bhfuil seo maidir le triacute-cliathaacutenach sin Oacute thaobh dliacute de nach bhfuil an roacutel ataacute ag an triacuteuacute paacuteirtiacute (a bhfuil an sprioc de na tionchair) aacutebhar i ndaacuteiriacutere ceacute gur feacuteidir leis leacutei a bheith ina cuacutelphaacuteirtiacute i gcaacutesanna aacuteirithe Feacuteidir leis a bheith deacair idirdhealuacute a dheacuteanamh idir an fhoirm seo ar eacuteilliuacute agus roinnt foirmeacha de mhoacuter agus scaoilte rialaacuteil stocaireacht i gcaacutes mar shampla dliacute-noacute is feacuteidir do lucht deacuteanta cinntiacute faoi shaoirse a dhiacuteol a voacuteta cumhacht cinneadh noacute tionchar a imirt ar na bruacutestocairiacute a chuireann an liacuteon is airde chuacuteiteamh lena n-aacuteiriacutetear i gcaacutes mar shampla an gniacuteomh sin ar son na gcliant cumhachtach ar noacutes gruacutepaiacute tionsclaiacuteoch ar mian leo a sheachaint dhaacuteta rite an rialachaacutein comhshaoil soacuteisialta noacute eile ar leith a fheictear mar roacute-deacuteine etc Maacutes rud eacute stocaireacht (go leor) rialaacuteil biacuteonn seacute feacuteidir foraacuteil a dheacuteanamh do na criteacuteir shainiuacutela agus chun go traacutedaacutela i tionchar a mheas i gceist leis an uacutesaacuteid a bhaint as tionchar miacutechuiacute mar ataacute in Airteagal 12 de Choinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) de na Comhairle na hEorpa

[ athraigh ] Phaacutetruacutenacht

Airteagal Priacuteomh Phaacutetruacutenacht

Phaacutetruacutenacht thagraiacuteonn do lucht tacaiacuteochta bhfabhar mar shampla le fostaiacuteocht rialtais Dfheacuteadfadh seacute seo a bheith dlisteanach mar nuair a athraiacuteonn an rialtas nua-thofa na hoifigigh is fearr sa riarachaacuten dfhonn a chur i bhfeidhm go heacuteifeachtach a pholasaiacute Is feacuteidir eacute a fheiceaacuteil mar eacuteilliuacute maacute ciallaiacuteonn seacute seo go bhfuil daoine incompetent mar iacuteocaiacuteocht as tacuacute le reacuteimeas a roghnuacute roimh na cinn niacuteos moacute ann I nondemocracies oifigigh rialtais go leor a roghnuacute go minic le haghaidh diacutelseachta seachas cumas Is feacuteidir iad a beagnach go heisiach a roghnaiacuteodh oacute ghruacutepa ar leith (mar shampla Sunni hArabaigh i Saddam Hussein s an Iaraacuteic an nomenklatura san Aontas Soacuteiveacuteadach noacute na Junkers i Imperial Ghearmaacutein ) a thacaiacuteonn leis an reacuteimeas i gcomaoin favors den soacutert sin Is feacuteidir fadhb den chineaacutel ceacuteanna a bheith le feiceaacuteil freisin in Oirthear na hEorpa mar shampla sa Roacutemaacutein aacuteit a bhfuil an rialtas cuacuteisithe go minic de phaacutetruacutenacht (nuair a thagann an rialtas nua chun cumhacht a athraiacuteonn seacute go tapa is moacute de na hoifigigh san earnaacuteil phoibliacute)

[ athraigh ] Nepotism agus cronyism

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 16: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

Earraiacute Priacuteomh Nepotism agus Cronyism

Bhfabhar gaolta ( nepotism ) noacute cairde pearsanta ( cronyism eacute) doifigeach le foirm de gnoacutethachan priacuteobhaacuteideach neamhdhlisteanach Dfheacuteadfadh seacute seo a chomhcheangal le breabaireacht mar shampla eacuteileamh gur cheart le gnoacute a fhostuacute coibhneasta de rialachaacutein a rialuacute oifigiuacuteil a bhaineann leis an ngnoacute Is eacute an sampla is mhoacuter nuair a bhiacuteonn an staacutet ar fad oidhreacht mar ataacute sa Choacuteireacute Thuaidh noacute tSiria Taacute foirm niacuteos seacuteimhe de cronyism ar liacuteonra buachaill Dea-ol a cheaptar chun post oifigiuacuteil a roghnuacute ach oacute liacuteonra duacutenta agus eisiach soacuteisialta - cosuacuteil leis an alumni na n-ollscoileanna ar leith - in ionad cheapadh an t-iarrthoacuteir is inniuacuteil

Thiocfaidh chun bheith ag iarraidh dochar a naimhde eacuteilliuacute nuair cumhachtaiacute oifigiuacutela a uacutesaacuteidtear illegitimately mar acmhainn chun na criacuteche sin Mar shampla trumped-suas muirir a thabhairt suas go minic i gcoinne iriseoiriacute noacute scriacutebhneoiriacute a thabhairt suas le saincheisteanna polaitiacuteochta iacuteogaire ar noacutes mar pholaiteoir le glacadh breabanna

[ athraigh ] calaois Toghchaacutein

Airteagal Priacuteomh calaois Toghchaacutein

Is calaois Toghchaacutein cur isteach neamhdhleathach leis an bproacuteiseas le toghchaacutein Achtanna na calaoise difear chomhaireamh voacuteta a thabhairt faoi thoradh toghchaacutein cibeacute acu triacute mheacuteaduacute ar an sciar den voacuteta an t-iarrthoacuteir is miacutedheisiuacutela depressing an sciar voacuteta na n-iarrthoacuteiriacute rival noacute iad araon Chomh maith leis sin ar a dtugtar calaois voacutetaacutelaiacute Aacuteiriacutetear ar na meicniacuteochtaiacute i gceist chlaacuteruacute voacutetaacutelaithe miacutedhleathach imeagluacute ar pobalbhreith agus comhaireamh voacuteta miacutechuiacute

[ athraigh ] chlaonchasadh

Airteagal Priacuteomh chlaonchasadh

Chlaonchasadh Is goid thar barr amach de chistiacute a chuirtear de chuacuteram Taacute seacute polaitiuacuteil nuair a mbaineann seacute airgead poibliacute a thoacutegaacuteil ag oifigeach ataacute freagrach poibliacute Taacute cineaacutel coitianta de chlaonchasadh sin duacutesaacuteid phearsanta na n-acmhainniacute a chuirtear de chuacuteram rialtais mar shampla nuair a shannadh oifigeach fostaithe poibliacute chun athchoacuteiriuacute a theach feacutein

[ athraigh ] Kickbacks

Feacuteach freisin Frith-iomaiacuteoch cleachtais agus rigging Bid

A kickback Is oifigeach sciar de chistiacute misappropriated leithdhaacuteilte oacute eagraiacuteocht aige noacute aici chun eagraiacuteocht paacuteirteach i truaillithe bidding Mar shampla is doacutecha go bhfuil polaiteoir i gceannas ar conas a roghnuacute a chaitheamh ag roinnt cistiacute poibliacute Is feacuteidir seacute a thabhairt conradh le cuideachta nach bhfuil an tairgeoir is fearr noacute niacuteos moacute naacute tuillte acu a leithdhaacuteileadh Sa chaacutes seo na buntaacuteistiacute cuideachta agus mar mhalairt ar betraying an bpobal faigheann an t-oifigeach iacuteocaiacuteocht kickback a bhfuil cuid de na suime na cuideachta a fuarthas Is feacuteidir gur suim feacutein go leacuteir noacute cuid de an difriacuteocht idir an iacuteocaiacuteocht iarbhiacuter (teannta) don chuideachta agus an (niacuteos iacutesle) margadh-bhunaithe praghas a bheadh a bheith iacuteoctha go raibh an tairiscint curtha iomaiacuteoch

Bheadh Sampla eile de kickback bheith maacute fhaigheann breitheamh ar chuid de na brabuacuteis a dheacuteanann gnoacute i mhalartuacute lena chinntiacute breithiuacutenacha

Niacute Kickbacks teoranta do oifigigh rialtais aon staid ina bhfuil daoine a chuirtear de chuacuteram chaitheamh cistiacute nach mbaineann le iad a oirfeadh do chineaacutel seo eacuteillithe

[ athraigh ] Unholy chomhghuailliacuteocht

An chomhghuailliacuteocht unholy taacute comhrialtas i measc gruacutepaiacute cosuacuteil gcruthaiacuteonn seacute freasuacutela do ad hoc noacute gnoacutechan i bhfolach Cosuacuteil phaacutetruacutenacht nach bhfuil comhaontais unholy gaacute go neamhdhleathach ach murab ionann agus phaacutetruacutenacht de reacuteir a naacuteduacuter mealltach agus na hacmhainniacute airgeadais is minic a mhoacuter is feacuteidir le comhaontas unholy a bheith i bhfad niacuteos contuacuteirtiacute ar an leas an phobail An luath maith ar a dtugtar uacutesaacuteid an teacutearma a bhiacute ag Theodore Roosevelt (TR)

Is eacute a scrios an Rialtas seo dofheicthe a thuaslagadh an chomhghuailliacuteocht unholy idir gnoacute truaillithe agus polaitiacuteocht truaillithe an cheacutead tasc an statesmanship an lae - 1912 Paacuteirtiacute Foraacutesach Ardaacuten ataacute tugtha don TR [11] agus ataacute luaite ariacutes ina diacuterbheathaisneacuteis [12] aacuteit a cheanglaiacuteonn seacute iontaobhais agus

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 17: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

monaplachtaiacute (leasanna siuacutecra Ola Caighdeaacutenacha etc) a Woodrow Wilson Howard Taft agus daacute bhriacute sin an daacute mhoacuter- phaacuteirtithe polaitiacuteochta

[ athraigh ] Rannphaacuteirtiacuteocht sa choireacht eagraithe

Sampla leacuteiriuacutechaacutein de rannphaacuteirtiacuteocht oifigiuacuteil sa choireacht eagraithe is feacuteidir a fhaacuteil oacute 1920iacute agus 1930iacute Shanghai aacuteit a raibh Huang Jinrong ina priacuteomhfheidhmeannach poacuteiliacuteneachta sna lamhaacuteltais na Fraince agus a bheith ag an am ceacuteanna a Boss gang agus comhoibriuacute le Du Yuesheng an gang aacuteitiuacuteil feadhna An caidreamh choinnigh an sreabhadh brabuacuteis oacute dens gambling an gang an striapachas agus raiceacuteid cosaint undisturbed

Na Staacuteit Aontaithe cuacuteisiacute Manuel Noriega s an rialtais i Panama de bheith ina narcokleptocracy rialtas truaillithe profiting ar an traacutedaacuteil drugaiacute miacutedhleathacha Niacuteos deacuteanaiacute ionradh na Staacuteit Aontaithe Panama agus gabhadh Noriega

[ athraigh ] Coinniacuteollacha fabhrach deacuteilliuacute

Taacute seacute an argoacuteint go bhfuil na coinniacuteollacha seo a leanas fabhrach deacuteilliuacute

bull Easnaimh Faisneacuteise

o Easpa reachtaiacuteocht um shaoraacuteil faisneacuteise Mar shampla An tAigeacutean Indiach An ceart chun tAcht um Fhaisneacuteis do 2005 taacute bhraitear a bheith acu gluaiseachtaiacute mais cheana engendered sa tiacuter go bhfuil rud a thug an lethargic maorlathas minic truaillithe a ghluacuteine agus ag athruacute cothromoacuteidiacute chumhacht go hiomlaacuten [13]

o Easpa tuairiscithe imscruacutedaithe sna meaacutein aacuteitiuacutela

o Diacutespeagadh le haghaidh noacute failliacute de fheidhmiuacute saoirse cainte agus saoirse an phreasa

o Lag cuntasaiacuteochta cleachtais lena n-aacuteiriacutetear easpa bainistiacuteochta airgeadais traacutethuacuteil

o Easpa tomhas eacuteillithe Mar shampla is feacuteidir uacutesaacuteid a bhaint as suirbheacuteanna rialta ar theaghlaigh agus do ghnoacutethaiacute chun an meacuteid a chainniacuteochtuacute dearcadh eacuteillithe in aacuteiteanna eacuteagsuacutela ar naacuteisiuacutein noacute in institiuacuteidiacute rialtais eacuteagsuacutela feasacht a mheacuteaduacute eacuteilliuacute agus bruacute chun dul i ngleic eacute a chruthuacute Cuirfidh seacute seo ar chumas freisin measuacutenuacute ar na hoifigigh ataacute ag troid eacuteilliuacute agus na modhanna a uacutesaacuteidtear

o Tearmainn caacutenach a bhfuil caacutein a gcuid saoraacutenach feacutein agus cuideachtaiacute ach niacute iad siuacuted oacute naacuteisiuacutein eile agus diuacuteltuacute faisneacuteis a nochtadh is gaacute chun caacutenachas coigriacuteche Seo ar chumas eacuteilliuacute moacuter polaitiuacutela ar scaacutela an naacuteisiuacutein iasachta [14] [ gaacute lua ]

bull Easpa smacht an rialtais

o Ann cathartha tsochaiacute agus eagraiacuteochtaiacute neamhrialtasacha a monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar an rialtas

o Feacuteadfaidh voacutetaacutelaiacute aonair a bhfuil aineolas reacuteasuacutenach maidir polaitiacuteocht go haacuteirithe i dtoghchaacutein na tiacutere oacute taacute gach voacuteta meaacutechan beag

o Lag staacutetseirbhiacutes agus luas mall de athchoacuteiriuacute

o Lag riail an dliacute

o Lag ghairm dliacute

o Lag neamhspleaacutechas breithiuacutenach

o Cosaint ann de Sceithiriacute

Tionscadal Rialtais Cuntasacht

o Easpa tagarmharcaacutela is eacute sin measuacutenuacute mionsonraithe leanuacutenach a dheacuteanamh ar noacutesanna imeachta agus comparaacuteid a dheacuteanamh le daoine eile a dheacuteanann rudaiacute den chineaacutel ceacuteanna sa rialtas noacute do dhaoine eile ceacuteanna i gcomparaacuteid go haacuteirithe doacuteibh siuacuted a dheacuteanamh ar an obair is

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 18: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

fearr An Peruvian eagraiacuteocht Ciudadanos al Dia taacute tuacutes a thomhas agus comparaacuteid a dheacuteanamh idir an treacutedhearcacht costais agus a eacuteifeachtacht i ranna rialtais eacuteagsuacutela i Peiriuacute Bronnann seacute go bliantuacuteil na cleachtais is fearr a fuair forleathan sna meaacutein Taacute seacute seo cruthaithe iomaiacuteocht i measc gniacuteomhaireachtaiacute rialtais dfhonn feabhas a [15]

bull Deiseanna agus dreasachtaiacute

o Laacuteimhseaacuteil oifigigh aonair go rialta airgid seachas laacuteimhseaacuteil iacuteocaiacuteochtaiacute ag giacuteoroacute noacute ar airgead tirim deasc-neamhdhlisteanach aistarraingtiacute oacuten gcuntas bainc ar leithligh faoi mhaoirseacht i bhfad niacuteos deacra a cheilt

o Taacute cistiacute poibliacute laacuternaithe seachas dhaacuteileadh Mar shampla maacute $ 1000 embezzled oacute ghniacuteomhaireacht aacuteitiuacuteil go bhfuil $ 2000 cistiacute taacute seacute niacuteos eacuteasca a thabhairt faoi deara naacute oacute ghniacuteomhaireacht naacuteisiuacutenta a bhfuil cistiacute $ 2000000 Feacuteach ar an prionsabal na coimhdeachta

o Moacutera infheistiacuteochtaiacute poibliacute gan mhaoirseacht

o Diacuteolachaacuten faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit maoine agus priacuteobhaacuteidiuacute [ lua gaacute ]

o -Iacuteoc droch oifigigh rialtais

o Ceaduacutenais Rialtais ag teastaacuteil chun gnoacute a dheacuteanamh mar shampla ceaduacutenais a allmhairiuacute a spreagadh agus bribing kickbacks

o Is feacuteidir Long-am oibre sa suiacuteomh ceacuteanna a chruthuacute caidrimh laistigh agus lasmuigh den rialtas a spreagadh agus cabhruacute le cheilt eacuteilliuacute agus fabhraiacuteocht feacuteidir rothlacha oifigigh rialtais do phoist eacuteagsuacutela agus na limisteacuteir gheografacha cuidiuacute le cosc seo Shampla oifigigh ceacuteim aacuteirithe ard i seirbhiacutesiacute rialtas na Fraince ( msh cisteoir-paymasters ginearaacutelta Niacute moacuter) bhonn sealaiacuteochta gach re cuacutepla bliain

o Costasach feachtais polaitiuacuteil le caiteachas nach moacute naacute gnaacuteth foinsiacute maoinithe polaitiacuteochta go haacuteirithe nuair ataacute maoinithe le hairgead gcaacuteiniacuteocoacuteir

o Laghdaiacuteonn seacute idirghniacuteomhuacute niacuteos luacute le hoifigigh na deiseanna le haghaidh eacuteilliuacute Mar shampla ag baint uacutesaacuteide as an idirliacuteon le haghaidh a sheoladh i eolas ataacute ag teastaacuteil cosuacuteil le hiarratais agus foirmeacha caacutenach agus ansin a phroacuteiseaacuteil seo le coacuterais riacuteomhaire uathoibrithe Dfheacuteadfadh seacute seo dluacutes a chur ar bun chomh maith le proacuteiseaacuteil agus earraacuteidiacute daonna neamhbheartaithe a laghduacute Feacuteach r-Rialtais

o Feacuteadfaidh amhantair oacute acmhainniacute naacuteduacutertha fluacuteirseach onnmhairithe a spreagadh eacuteilliuacute [16]

(Feacuteach curse Acmhainne )

o Cogadh gcomhchoibhneas foirmeacha agus eile ar neamhreacuteir le miondealuacute ar na slaacutendaacutela poibliacute

bull Coinniacuteollacha Shoacuteisialta

o Feacutein-leasmhara cliques duacutenta agus Dea-liacuteonraiacute buachaill ol

o Teaghlaigh- agus clan-laacuternaithe struchtuacuter soacuteisialta le traidisiuacuten nepotism fabhraiacuteocht a bheith inghlactha

o A gheilleagar bronntanas mar shampla an Soacuteiveacuteadach blat coacuteras emerges i Cumannach gheilleagar go laacuternach ataacute beartaithe

o Easpa litearthachta agus oideachais i measc an daonra

o Go minic le hidirdhealuacute agus bulaiacuteocht i measc an daonra

o Treibhe dluacutethphaacuteirtiacuteochta buntaacuteistiacute a thabhairt do ghruacutepaiacute eitneacha aacuteirithe

Sa choacuteras Indiach polaitiuacuteil mar shampla taacute seacute is gnaacutech go bhfuil an cheannaireacht na paacuteirtithe naacuteisiuacutenta agus reacuteigiuacutenacha ar aghaidh oacute ghluacutein go gluacutein [17] [18] a chruthuacute coacuteras ina bhfuil teaghlach i laacuter na cumhachta Seo roinnt samplaiacute is moacute de na paacuteirtithe Dravidian de dheas India agus chomh maith leis an bpaacuteirtiacute Comhdhaacutela ataacute ar cheann den daacute bpaacuteirtithe polaitiuacutela moacutera san India

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 19: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

[ athraigh ] Meacuteid na hearnaacutela poibliacute

Taacute caiteachas leathan agus eacuteagsuacuteil poibliacute ann feacutein go bunuacutesach ataacute i mbaol cronyism kickbacks chlaonchasadh agus Rialachaacutein casta agus treallach iompar gan mhaoirseacht oifigiuacuteil a exacerbate an fhadhb Taacute seacute seo ar cheann argoacuteint ar son priacuteobhaacuteidiuacute agus diacuterialuacute Feacuteach opponents de priacuteobhaacuteidiuacute an argoacuteint mar ideacute-eolaiacuteocha Taacute an argoacuteint go bhfuil a leanas eacuteilliuacute oacute riachtanas de dhroim an deis ag laguacute go bhfuil tiacuteortha le hearnaacutelacha iacuteseal a nach bhfuil ann ach eacuteilliuacute moacutera poibliacute ar noacutes na tiacuteortha Nordacha [19] Mar sin feacutein scoacuter na tiacuteortha ard ar an Eacuteasca de Deacuteanamh Inneacuteacs Gnoacute mar gheall ar rialachaacutein maith agus is minic a simpliacute agus taacute riail an dliacute bunaithe go daingean Daacute bhriacute sin mar gheall ar a n-easpa eacuteilliuacute sa cheacutead aacuteit is feacuteidir iad a reaacutechtaacuteil hearnaacutelacha poibliacute moacutera gan asluacute eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

Cosuacuteil le gniacuteomhaiacuteochtaiacute eacnamaiacuteocha rialtais eile is eacute freisin priacuteobhaacuteidiuacute mar shampla i ndiacuteol an rialtais faoi uacuteineacuteireacht maoine go haacuteirithe ag an riosca cronyism Bhiacute ag gabhaacuteil leis Privatizations sa Ruacuteis Meiriceaacute Laidineach agus Oirthear na Gearmaacuteine ag eacuteilliuacute ar scaacutela moacuter le linn a dhiacuteol de na cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht staacuteit Glacfar le naisc polaitiuacutela a fuarthas go heacuteagoacuterach saibhreas moacuter a bhfuil discredited priacuteobhaacuteidiuacute sna reacuteigiuacutein Ceacute go bhfuil na meaacutein a tuairisciacuteodh go forleathan leis an eacuteilliuacute mhoacuter ataacute ag gabhaacuteil leis an diacuteolachaacutein taacute staideacuteir go aacuteitigh sa bhreis ar eacuteifeachtacht oibriuacutechaacutein meacuteaduacute eacute eacuteilliuacute Petty laethuacuteil noacute a bheadh niacuteos moacute gan priacuteobhaacuteidiuacute agus go bhfuil eacuteilliuacute niacuteos forleithne i neamh-priacuteobhaacuteidithe earnaacutelacha Ina theannta sin taacute fianaise ann a thabharfadh le tuiscint go bhfuil na gniacuteomhaiacuteochtaiacute extralegal agus neamhoifigiuacuteil niacuteos forleithne i dtiacuteortha a phriacuteobhaacuteidiuacute niacuteos luacute [20]

Taacute an pointe gcuntar aacutefach go tionscail le oligarchy is feacuteidir de na cuideachtaiacute a bheith measartha truaillithe le chlaonphaacuteirteach socruacute praghsanna pressuring gnoacutelachtaiacute ag brath srl agus gan ach ag a bhfuil cuid de ar an margadh ar uacuteineacuteireacht ag duine eacuteigin seachas an oligarchy ie earnaacuteil phoibliacute is feacuteidir iad a choinneaacuteil i liacutene Maacute taacute an chuideachta san earnaacuteil phoibliacute airgead a dheacuteanamh agus a dhiacuteol a taacuteirge do leath an phraghais de na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach niacute bheidh na cuideachtaiacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a bheith in ann gouge ag an am ceacuteanna leis an ceacuteime agus a gcuid custaimeacuteiriacute a choinneaacuteil Coinniacuteonn an gcomoacutertas iad ag teacht Is feacuteidir eacuteilliuacute san earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach a mheacuteaduacute an bhochtaineacht agus helplessness den daonra ionas gur feacuteidir tionchar eacuteilliuacute rialtas eacute sa fad-teacutearma [ gaacute oifigiuacuteil ]

San Aontas Eorpach is eacute an prionsabal na coimhdeachta i bhfeidhm Ba choacuteir seirbhiacutes rialtais a chur ar faacuteil ag an uacutedaraacutes is iacutesle an chuid is moacute aacuteitiuacuteil ar feacuteidir a chur ar faacuteil go cumasach eacute Is eacute ataacute aacute raacute go spreagann daacuteileadh na cistiacute i gcaacutesanna il chlaonchasadh mar go mbeidh fiuacute suimeanna beag ar iarraidh a chur faoi deara I gcodarsnacht leis sin in uacutedaraacutes laacuteraithe is feacuteidir a bheith fiuacute cionuacuteireachtaiacute noacuteimeacutead na gcistiacute poibliacute suimeanna moacutera airgid

[ athraigh ] eacuteilliuacute Rialtais

Maacute taacute an echelons is airde de na rialtais a ghlacadh freisin leas a bhaint as eacuteilliuacute noacute chlaonchasadh oacute na staacuteit staacutetchiste taacute seacute daacute dtagraiacutetear uaireanta leis an neologism kleptocracy Is feacuteidir le baill den rialtas leas a bhaint as na n-acmhainniacute naacuteduacutertha (mar shampla diamonds agus ola i roinnt caacutesanna feiceaacutelach) noacute faoi uacuteineacuteireacht an staacuteit tionscail taacuteirgiuacuteil Taacute roinnt rialtais truaillithe a shaibhriuacute iad feacutein triacute chuacutenamh coigriacuteche a chaith go minic ar fhoirgnimh agus armaacutelacha showy

A truaillithe dheachtoacuteireacht go hionduacuteil torthaiacute i blianta fada de cruatain ginearaacutelta agus ag fulaingt dfhormhoacuter moacuter na saoraacutenach mar an tsochaiacute shibhialta agus an smacht reachta disintegrate Ina theannta sin deachtoacuteiriacute truaillithe go rialta neamhaird a eacnamaiacuteoch agus soacuteisialta fadhbanna agus iad ag iarraidh a amass saibhreas agus cumhacht niacuteos moacute riamh

Is eacute an caacutes clasaiceach de deachtoacuteir truaillithe duacuteshaothraitheach minic a thugtar an coacuteras de Marshal Mobutu OSIE Seko a rialaigh an Poblacht Dhaonlathach an Chongoacute (a athainmniacuteodh eacute Saacuteiacuter ) 1965-1997 Taacute seacute sin go uacutesaacuteid an teacutearma kleptocracy den chuid is moacute toacuteir a fuarthas mar fhreagra ar riachtanas chun cur siacuteos go cruinn ar reacuteimeas Mobutu Is ea an caacutes clasaiceach Nigeacuteir go haacuteirithe faoi riail an Ard- Sani Abacha a bhiacute de facto uachtaraacuten na Nigeacuteire oacute 1993 go dtiacute a bhaacutes i 1998 Taacute seacute ag reputed a bheith goidte roinnt US $ billiuacuten 3-4 Seacute feacutein agus a ghaolta a luaitear go minic i scams litir oacuten Nigeacuteir 419 eacuteileamh a chur ar faacuteil fortunes moacuter do cabhair i sciuacuteradh a goideadh fortunes i ndaacuteiriacutere dul amach gan a bheith ann [21] Goideadh Niacuteos moacute naacute $ 400000000000 oacuten staacutetchiste ag ceannairiacute an Nigeacuteir idir 1960 agus 1999 [22]

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 20: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

Niacuteos deacuteanaiacute earraiacute i dtreacuteimhseachaacutein airgeadais eacuteagsuacutela go haacuteirithe Forbes tar iris Luaigh Fidel Castro Ard-Ruacutenaiacute Phoblacht na Cuacuteba oacute 1959 ar doacutecha a bheith ar an tairbhiacute de suas le $ 900000000 bunaithe ar an a rialuacute de staacutet- cuideachtaiacute faoi uacuteineacuteireacht [23] Opponents a eacuteileamh reacuteimeas gur uacutesaacuteid seacute airgead amassed triacute dhiacuteolachaacutein airm Taacutemhshuanaigh iasachtaiacute idirnaacuteisiuacutenta agus coigistiuacute na maoine priacuteobhaacuteidiacute a shaibhriuacute eacute feacutein agus a gcomhleacaithe polaitiuacuteil ataacute i seilbh a dheachtoacuteireacht le cheacuteile agus go bhfuil an $ 900000000 foilsithe ag Forbes is iontu ach cuid de chuid soacutecmhainniacute ceacute gur gaacute eacute a chruthuacute [24]

[ athraigh ] Breithiuacutena eacuteilliuacute

Taacute dhaacute modhanna eacuteilliuacute de na breithiuacutena an staacuteit (triacute phleanaacuteil mbuiseacutead agus na pribhleacuteidiacute eacuteagsuacutela) agus an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach Buiseacutead na mbreithiuacutena i idirthreacuteimhseacha agus go leor tiacuteortha ag forbairt go bhfuil beagnach go hiomlaacuten faoi rialuacute ag an feidhmiuacutechaacutein Bonn an dara ceann ar an scaradh cumhachtaiacute mar cruthaiacuteonn seacute riacutethaacutebhachtach spleaacutechas airgeadais de na breithiuacutena Is eacute an daacuteileadh saibhreas cuiacute naacuteisiuacutenta lena n-aacuteiriacutetear an caiteachas rialtais ar na breithiuacutena is aacutebhar don eacnamaiacuteocht bunreachtuacuteil [25]

[ athraigh ] eacuteilliuacute Comhrac

Teileachumarsaacuteide soghluaiste agus craoltoacuteireachta raidioacute cabhruacute eacuteilliuacute a throid go haacuteirithe i reacuteigiuacutein a fhorbairt ar noacutes An Afraic [26] i gcaacutes cineaacutelacha eile cumarsaacuteide teoranta I India taacute an troideanna biuacuteroacute frith eacuteilliuacute i gcoinne eacuteilliuacute agus bille ombudsman nua ar a dtugtar Eanaacuteir lokpal bille aacute n-ullmhuacute

Sna 1990iacute toacutegadh tionscnaimh ag leibheacuteal idirnaacuteisiuacutenta (go haacuteirithe ag an Chomhphobail Eorpaigh an Chomhairle na hEorpa an OECD ) a chur cosc ar eacuteilliuacute i 1996 an Coiste Airiacute Chomhairle na hEorpa [27] mar shampla ghlac Claacuter cuimsitheach Gniacuteomhaiacuteochta i gcoinne Eacuteilliuacute agus ina dhiaidh sin deisigh sraith de frith-eacuteillithe caighdeaacuten a leagan siacuteos-ionstraimiacute

bull an Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 173) [28]

bull leis an gCoinbhinsiuacuten um an Dliacute Sibhialta ar Eacuteilliuacute (ETS 174) [29]

bull an Proacutetacal Breise a ghabhann le Coinbhinsiuacuten an Dliacute Choiriuacuteil ar Eacuteilliuacute (ETS 191) [30]

bull Fiche Prionsabail Threoracha an comhrac in aghaidh Eacuteillithe (Ruacuten (97) 24) [31]

bull an Moladh maidir le Coacuteid Iompair do Oifigigh Poibliacute (Moladh Uimh R (2000) 10) [32]

bull an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) [33]

Eacute cuspoacuteir na hionstraimiacute sin a bhiacute leis aghaidh a thabhairt ar na cineaacutelacha eacuteagsuacutela eacuteilliuacute (a bhaineann leis an earnaacuteil phoibliacute an earnaacuteil phriacuteobhaacuteideach le maoiniuacute gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela etc) cibeacute an raibh siad ar tiacute noacute go docht freisin gneacute thrasnaacuteisiuacutenta Monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur i bhfeidhm ag an leibheacuteal naacuteisiuacutenta ar na riachtanais agus na prionsabail ataacute ar faacuteil sna teacuteacsanna meicniacuteocht mhonatoacuteireachta - an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta (ar a dtugtar GRECO) (Fraincis Groupe dEtats contre la eacuteilliuacute) cruthaiacuteodh

Glacadh le coinbhinsiuacutein tuilleadh ag an leibheacuteal reacuteigiuacutenach faoi choimirce na hEagraiacuteochta na Staacutet Meiriceaacutenach (OAS noacute OEA) an Aontas na hAfraice agus i 2003 ag an leibheacuteal uiliacuteoch faoin na Naacuteisiuacuten Aontaithe

[ athraigh ] Sceithiriacute

Airteagal Priacuteomh Whistleblower

[ athraigh ] ranniacuteocaiacuteochtaiacute Feachtas

I reacuteimse na polaitiacuteochta taacute seacute cruthaithe go priacuteomha ag eacuteilliuacute tar eacuteis an rian airgead Mar sin feacutein is eacute an nasc idir an ranniacuteocaiacuteocht agus aon niacute sa tuairisceaacuten deacair a chruthuacute Ar an gcuacuteis seo taacute go minic raacuteflaiacute unproven go bhfuil termed feachtas smearaidh faoi polaiteoiriacute go leor

Polaiteoiriacute a chur i bpoist dealraimh cur isteach mar gheall ar a gcuid riachtanas a shirfidh ranniacuteocaiacuteochtaiacute airgeadais le haghaidh a n- airgeadas fheachtas Maacute laacuteithreoidh siad ansin a bheidh ag gniacuteomhuacute ar mhaithe leis na paacuteirtithe go maoiniuacute orthu dfheacuteadfaiacute eacute a mheas chaimileacuteireacht Ceacute is feacuteidir tabhartais a bheith

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 21: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

comhtharlaitheach diarr an cheist sin ceacuten faacuteth a bhfuil siad ag polaiteoiriacute maoiniuacute ar chor ar bith maacute fhaigheann siad aon rud le haghaidh a gcuid airgid

Sna Staacuteit Aontaithe roimh an gcinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh na dliacutethe a rialaiacuteonn maoiniuacute feachtas sna Staacuteit Aontaithe ag teastaacuteil go leacuteir ranniacuteocaiacuteochtaiacute agus ba choacuteir go n uacutesaacuteid a nochtadh go poibliacute Mar sin feacutein deacuteirigh le roinnt a nochtadh imghabhaacuteil till ag tar eacuteis a rinneadh noacute voacutetaiacute bliana ina dhiaidh sin Go leor cuideachtaiacute go haacuteirithe na cinn niacuteos moacute ataacute maoinithe agus leanuacuteint ar aghaidh le maoiniuacute idir na paacuteirtithe Daonlathach agus Poblachtach Oacutes rud eacute an cinneadh Aontaithe do Shaoraacutenaigh taacute an patruacuten maoinithe corparaacuteideach meacuteadaithe mar a bhfuil na ceanglais a nochtadh go heacuteifeachtach curtha timpeall uirthi

Dtiacuteortha aacuteirithe ar noacutes an Fhrainc cosc ar fad an maoiniuacute corparaacuteideach paacuteirtithe polaitiacuteochta Mar gheall ar an imcheacuteimniuacute feacuteidir an toirmeasc maidir le maoiniuacute feachtas polaitiuacuteil fhorchuireann an Fhrainc freisin caipiacuteniacute caiteachas uasta ar feachtais iarrthoacuteiriacute go bhfuil niacuteos moacute naacute na teorainneacha sin noacute go bhfuil ar laacuteimh i dtuarascaacutelacha cuntasaiacuteochta miacutethreorach rialaigh riosca a bhfuil a n-iarrthoacuteireacht neamhbhailiacute Siad is feacuteidir cosc a chur freisin oacute reaacutechtaacuteil i dtoghchaacutein amach anseo Ina theannta sin na cistiacute rialtais paacuteirtithe polaitiacuteochta de reacuteir a rath i dtoghchaacutein

I roinnt tiacuteortha paacuteirtithe polaitiuacutela ar siuacutel ach amhaacutein as siacutentiuacuteis (taacuteilliacute ballraiacuteochta)

Fiuacute bearta dliacutethiuacutela mar seo tar eacuteis argoacuteint a bheith eacuteilliuacute dleathach sa mheacuteid is go bhfabhar siad go minic ar an status quo polaitiuacuteil Aacuteitiacuteonn paacuteirtithe Minor agus neamhspleaacutecha go minic go bhfuil iarrachtaiacute chun rein i tionchar na ranniacuteocaiacuteochtaiacute beagaacuten niacuteos moacute naacute mar a chosaint ar na paacuteirtithe moacutera le maoiniuacute poibliacute raacutethaithe agus constraining ar an bhfeacuteidearthacht de mhaoiniuacute priacuteobhaacuteideach ag outsiders Sna caacutesanna seo taacute oifigigh ag cur go dleathach airgead oacute na coffers phobal as a gcuid feachtais toghchaacutein a raacutethuacute go leanfaidh siad ar aghaidh de bheith i seilbh a seasaimh tionchar agus is minic go maith-iacuteoctha

Mar a leacuteiriacuteodh thuas an Coiste Airiacute an Chomhairle na hEorpa ataacute aitheanta i 1996 ar an taacutebhacht a bhaineann le naisc idir eacuteilliuacute agus maoiniuacute polaitiuacuteil Ghlac seacute i 1837 leis an Moladh ar Rialacha Common i gcoinne Eacuteilliuacute i maoiniuacute na bPaacuteirtithe Polaitiacuteochta agus Feachtais Toghchaacutein (Rec (2003) 4) Taacute an teacuteacs go leor ar leith ag leibheacuteil idirnaacuteisiuacutenta mar taacute seacute mar aidhm ag meacuteaduacute ia treacutedhearcacht i maoiniuacute paacuteirtithe polaitiuacutela agus feachtais toghchaacutein (daacute reacuteimse seo ataacute deacair a dealoacutefar oacute paacuteirtithe paacuteirteach chomh maith i mbun feachtais agus i go leor tiacuteortha niacute dheacuteanann paacuteirtithe leis an monaplacht niacuteos moacute naacute an cur i laacutethair na n-iarrthoacuteiriacute do thoghchaacutein) a chinntiuacute ar leibheacuteal aacuteirithe de rialuacute ar an maoiniuacute agus caiteachas a bhaineann le gniacuteomhaiacuteochtaiacute polaitiuacutela agus a dheacuteanamh cinnte go saacuteruithe ataacute faoi reacuteir pionoacuteis eacuteifeachtuacuteil comhreacuteireach agus athchomhairleach I gcomhtheacuteacs na monatoacuteireachta sin an Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta Daithin eacuteagsuacutelacht mhoacuter na feabhsuacutechaacutein is feacuteidir sna reacuteimsiacute sin (feacuteach an tiacuter tuarascaacutelacha arna nglacadh faoi Bhabhta Meastoacuteireacht Triacuteuacute )

Ceadaiacuteonn an dliacutethiuacuteiliacuteocht na ranniacuteocaiacuteochtaiacute feachtas ollmhoacuter neamhnochta deontoacuteiriacute neamhnochta an rachmais leor a cheannach go heacuteifeachtach torthaiacute toghchaacutein Deontoacuteiriacute den soacutert sin ataacute in ann tionchar a imirt ar na polaiteoiriacute ag brath ar a n-ranniacuteocaiacuteochtaiacute a thabhairt doacuteibh largess rialtais ar noacutes iacuteocaiacuteochtaiacute noacute laghduithe caacutenach ar chostas na caacuteiniacuteocoacuteiriacute eile rialtas-cruthaiacuteodh monaplachtaiacute ar chostas na n-iomaitheoiriacute agus tomhaltoacuteiriacute agus ceaduacutenas chun tionchar diuacuteltach an maith leis an follaacuteine na saoraacutenach coitianta ag an scaoileadh taacuteirgiacute neamhshaacutebhaacuteilte noacute tionsclaiacuteoch truailliuacute Tugann an cumas a orduacute den soacutert sin tionchar a imirt mar aon leis an deonuacute coacuteireaacutela bail ar foacutenamh orthu sin as a bhfeacuteadfadh riosca a fheictear do thoghchaacutein glan agus rialachas macaacutenta Mar fhreagairt taacute roinnt reacuteitigh reachtaiacuteochta adfheacuteadfadh a bheith beartaithe ina measc an tAcht um nochtadh

[ athraigh ] eacuteilliuacute a Thomhas

Tomhas eacuteilliuacute Is staitistiuacuteil deacair noacute dodheacuteanta mar gheall ar naacuteduacuter aindleathach an idirbhirt agus sainmhiacutenithe miacutechruinn ar eacuteilliuacute [34] Ceacute gur chosuacuteil eacuteilliuacute inneacuteacsanna cheacutead uair i 1995 leis an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs CPI gach ceann de na meacuteadraigh aghaidh a thabhairt ar proxies eacuteagsuacutela le haghaidh eacuteilliuacute cosuacuteil le dearcadh an phobail ar an meacuteid na faidhbe [35]

Transparency International frith-eacuteillithe ENR a bhunaigh an reacuteimse seo leis an CPI an cheacutead scaoileadh i 1995 Taacute an obair seo chun sochair go minic le briseadh a taboo agus forcing a eisiuacuteint eacuteilliuacute i dioscuacutersa leibheacuteal ard forbartha polasaiacute Transparency International Foilsiacuteonn faoi laacutethair triacute bearta sin a thabhairt suas chun daacuteta

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 22: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

go bliantuacuteil a IPT (bunaithe ar chomhshuimiuacute triacuteuacute paacuteirtiacute voacutetaiacuteochta ar dhearcadh an phobail ar conas dtiacuteortha eacuteagsuacutela truaillithe) le Baraimeacuteadar Eacuteilliuacute Domhanda (bunaithe ar shuirbheacute ar dhearcadh an phobail i gcoitinne i dtreo agus taithiacute ar eacuteilliuacute) agus bhreab iacuteocoacuteiriacute Inneacuteacs ag feacuteachaint ar an toilteanas na gnoacutelachtaiacute eachtrannacha a breabanna iacuteoc Is eacute an Eacuteilliuacute Tuiscintiacute Inneacuteacs an chuid is fearr ar a dtugtar na meacuteadrachtaiacute ceacute go bhfuil seacute tarraingthe caacuteineadh i bhfad [35] [36] [37] agus feacuteadfar eacute a laghduacute i tionchar [38]

Bailiacuteonn an Banc Domhanda raon sonraiacute ar eacuteilliuacute lena n-aacuteiriacutetear freagraiacute suirbheacute oacute niacuteos moacute naacute 100000 gnoacutelachtaiacute ar fud an domhain agus sraith taacutescairiacute ar rialachas agus ar chaacuteiliacuteocht institiuacuteideach Thairis sin ar cheann de na seacute gneacuteithe rialachais arna dtomhas ag an Taacutescairiacute Rialachas Worldwide is Rialuacute um Eacuteilliuacute a shainmhiacuteniuacute mar an meacuteid a bhfuil cumhacht a fheidhmiuacute le haghaidh sochar priacuteobhaacuteideacha lena n-aacuteiriacutetear foirmeacha Petty agus mhoacuter de eacuteilliuacute chomh maith le gabhaacuteil ar an staacutet ag Scothaicme agus leasanna priacuteobhaacuteideacha [39] Ceacute go bhfuil an sainmhiacuteniuacute eacute feacutein go cothrom beacht go bhfuil na sonraiacute comhiomlaacutenaithe isteach Taacutescairiacute Rialachas Worldwide bunaithe ar aon voacutetaiacuteochta ar faacuteil raon ceisteanna oacute Is eacute eacuteilliuacute fadhb thromchuacuteiseach chun bearta le rochtain phoibliacute ar fhaisneacuteis nach agus comhsheasmhach ar fud na tiacuteortha In ainneoin na laigiacute taacute an cluacutedach domhanda ar na tacair sonraiacute faoi stiuacuteir iad a ghlacadh go forleathan go haacuteirithe ag an gCorparaacuteid Duacuteshlaacuten na Miacutelaoise [34]

Sa chuid mar fhreagra ar na gearaacutein sin taacute dara tonn de mheacuteadracht eacuteilliuacute cruthaithe ag Ionracas Domhanda an Chomhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta agus taacute go leor gruacutepaiacute niacuteos luacute aacuteitiuacutela aitheanta ag tosuacute leis an Inneacuteacs Ionracas Domhanda [40] den cheacutead uair a foilsiacuteodh i 2004 Mar aidhm ag na tionscadail dara tonn niacute feasacht a chruthuacute ach a chruthuacute athruacute polasaiacute triacute acmhainniacute a dhiacuteriuacute ar bhealach niacuteos eacuteifeachtaiacute agus a chruthuacute seicliostaiacute i dtreo athchoacuteirithe incrimintigh Ionracas Domhanda agus an Chomhphaacuteirtiacuteocht Idirnaacuteisiuacutenta um Buiseacutead [41] gach a ligean thar ceal suirbheacuteanna poibliacute agus ina ionad sin a uacutesaacuteideann i-tiacuter saineolaithe chun meastoacuteireacht a dheacuteanamh a mhalairt de eacuteillithe - a shainmhiacuteniacuteonn Ionracas Domhanda mar na beartais poibliacute go chosc a dhiacutemholadh noacute eacuteilliuacute nochtadh [42 ] compliment na cineaacutelacha cur chuige an cheacutead tonn feasachta uirlisiacute a thabhairt os comhair rialtais outcry poibliacute seicliosta a thomhas ceacuteimeanna nithiuacutela i dtreo rialachas niacuteos fearr [34]

Nach bhfuil tipiciuacuteil meacuteadracht eacuteilliuacute dara tonn ar faacuteil ar an cluacutedach ar fud an domhain le faacuteil i dtionscadail tonn dtuacutes agus ina ionad sin diacuteriuacute ar localizing fhaisneacuteis a bhailiacutetear le fadhbanna ar leith agus a chruthuacute domhain unpackable aacutebhar a oireann sonraiacute cainniacuteochtuacutela agus caacuteiliacuteochtuacutela Idir an daacute linn cur chuige eile rialuithe den soacutert sin mar an ghniacuteomhaireacht cuacutenamh na Breataine Tiomaacutenaithe an Athraithe taighde scipeanna huimhreacha go hiomlaacuten agus bhfabhar eacuteilliuacute tuiscint triacute anailiacutes ar gheilleagar na polaitiacuteochta de chumhacht a thabhairt i sochaiacute [34]

[ athraigh ] Institiuacuteidiacute deacuteileaacuteil le eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Finneacute Domhanda eagraiacuteocht neamhrialtasach idirnaacuteisiuacutenta a bunaiacuteodh i 1993 go n-oibriacuteonn a bhriseadh ar na naisc idir an duacuteshaothruacute acmhainniacute naacuteduacutertha coimhlint bochtaineacht eacuteilliuacute agus miacute-uacutesaacuteid le cearta an duine ar fud an domhain

bull Gruacutepa Staacutet i gCoinne na Caimileacuteireachta comhlacht a bunaiacuteodh faoi Chomhairle na hEorpa chun monatoacuteireacht a dheacuteanamh ar chur chun feidhme ionstraimiacute arna nglacadh ag na ballstaacuteit a chomhrac eacuteilliuacute pholaitiuacuteil

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (disambiguation)

bull Transparency International eagraiacuteocht neamh-rialtasach a dheacuteanann monatoacuteireacht publicizes agus eacuteilliuacute corparaacuteideach agus pholaitiuacuteil i bhforbairt idirnaacuteisiuacutenta

o Eacuteilliuacute Dearcaiacute Inneacuteacs a foilsiacuteodh sa bhliain ag Transparency International

bull TrustLaw taacute seirbhiacutes de na Reuters Thomson Foundation mol domhanda ar chuacutenamh dliacutethiuacuteil saor in aisce agus nuacht agus eolas ar eacuteilliuacute frith-

[ athraigh ] I ficsean

bull An financier (1912) An Tiacuteotaacuten (1914) agus an stoic (1947) Theodore Dreiser s trioloacuteg de duacuteil bunaithe ar shaol an notorious idirthurais mogul Charles Tyson Yerkes

bull Mr Smith Teacuteigh go Washington (Hollywood scannaacuten 1939 )

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 23: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

bull Atlas shrugged (1957 uacutersceacuteal)

bull Henry Adams uacutersceacuteal Daonlathas ( 1880 )

bull Carl Hiaasen s uacutersceacuteal Madriacuten Bhreoiteachta ( 1999 )

bull Go leor den Batman tsraith leabhar grinn

bull V do Vendetta sraith leabhar grinn

bull An Ghost sa Shell scannaacutein Anime agus sraith

bull Ainmhithe Feirme uacutersceacuteal le George Orwell

bull Laacute Oiliuacutena (2001 scannaacuten)

bull Creacuteachta Scoir (2001 scannaacuten)

bull American Gangster (2007 scannaacuten)

bull Robert Penn Warren s uacutersceacuteal Gach an Riacute bhFear ( 1946 )

bull Guacuteruacute (2007 scannaacuten) (scannaacuten Indiach)

[ athraigh ] Feacuteach freisin

bull Baksheesh

bull Coisteolaiacuteochta

bull Diacutechill chuiacute

bull Liosta de na polaiteoiriacute san India chuacuteram eacuteilliuacute

bull Malfeasance in oifig

bull Rang Polaitiuacuteil

bull Meaisiacuten Polaitiuacuteil

bull Coinbhleacht leasa

bull Priacuteomh-ghniacuteomhaire fhadhb

Frith-eacuteillithe uacutedaraacuteis agus bearta

An India Aghaidh loacutegoacute eacuteilliuacute

bull FBI [43]

bull Rialachas agus Claacuter Cuacutenaimh Eacnamaiacuteoch Bainistiacuteochta (GEMAP)

bull An India aghaidh Eacuteillithe [44]

bull Idir-Mheiriceaacutenach Coinbhinsiuacuten in Aghaidh an Eacuteilliuacute

bull Truaillithe Chleachtais Imscruacuteduacute Biuacuteroacute (CPIB)

bull Coimisiuacuten Neamhspleaacutech i gCoinne na Caimileacuteireachta (Hong Kong)

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 24: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

[ athraigh ] Tagairtiacute

1 ^ Eacuteilliuacute hAfraice ar an wane 10 Iuacuteil 2007 BBC News

2 ^ Luis Flores Ballesteros Eacuteilliuacute agus a fhorbairt An bhfuil an weigh fachtoacuteir niacuteos moacute naacute cheapann muid riail an dliacute 54 Pesos (15 Samhain 2008) Aisghabhaacuteil 12 Aibreaacuten 2011

3 ^ Corruption agus faacutes i dtiacuteortha na hAfraice Iniuacutechadh ar an gcaineacuteal infheistiacuteocht mar thoradh ar uacutedar Mina Baliamoune-Lutz Roinn na hEacnamaiacuteochta (PDF) Ollscoil Florida Thuaidh lch 12 httpwwwunecaorgaecdocumentsMina 20Baliamoune-Lutz_ 20Ndikumanapdf 20Leonce Aisghabhaacuteil 20120607

4 ^ Eacuteilliuacute busters Nigeacuteir ar Unodcorg httpwwwunodcorgunodcenfrontpagenigerias-corruption-bustershtml Aisghabhaacuteil 20091205

5 ^ Nuair a theacuteann an t-airgead iarthar Staacutetaire Nua 20050314 httpwwwnewstatesmancomEconomy200503140015 Aisghabhaacuteil 20091105 [ nasc marbh ]

6 ^ An mbeidh Faacutes Mall Corruption I India Forbes

7 ^ Sheeter Laura (20071124) cuimhin leis an Uacutecraacutein horror gorta BBC News httpnewsbbccouk2hieurope7111296stm Aisghabhaacuteil 20091205

8 ^ a b c d e f Sarah Bailey (2008) An riachtanas is gaacute agus saint rioscaiacute eacuteilliuacute braistintiacute agus a chosc i cuacutenamh daonnuacuteil Institiuacuteid Forbartha Thar Lear

9 ^ Fidelman Charlie (27 Samhain 2010) breabanna Airgid othair a chur ar bharr na craoibhe maacuteinliacht liostaiacute feithimh An Vancouver Aisghabhaacuteil 20110121 [ nasc marbh ]

10 ^ Is eacute Ceacute chomh coitianta A iacuteocadh ceacuteatadaacuten reacuteasuacutenta ard de theaghlaigh i ngruacutepa de Laacuter Oirthear na hEorpa na hAfraice agus tiacuteortha Mheiriceaacute Laidineach ar bhreab sa daacute mhiacute dheacuteag roimhe sin [ nasc marbh ]

11 ^ Triacute Patricia O Toole DEacute DOMHNAIGH 25 Meitheamh 2006 (20060625) OToole Patricia Cogadh na 1912 i AMA Comhphaacuteirtiacuteocht le CNN 25 Meitheamh 2006 Timecom httpwwwtimecomtimemagazinearticle0 91711207791-2 00html Aisghabhaacuteil 20091205

12 ^ Roosevelt Theodore An diacuterbheathaisneacuteis XV na Siacuteochaacutena de righteousness Aguisiacuten B Nua-Eabhrac Macmillan 1913 Bartlebycom httpwwwbartlebycom5515bhtml Aisghabhaacuteil 20091205

13 ^ AsiaMedia Ceart chun wand draiacuteochta tAcht um Fhaisneacuteis do India i gcoinne eacuteillithe Asiamediauclaedu 20060831 httpwwwasiamediauclaeduarticleaspparentid=52046 Aisghabhaacuteil 2009-11 - 05

14 ^ Mathiason Nick (20070121) bainceacuteiriacute an Iarthair agus dliacuteodoacuteiriacute Rob Afraic de $ 150bn gach bliain Londain Observerguardiancouk httpobserverguardiancoukbusinessstory0 199497600 html Aisghabhaacuteil 20091205

15 ^ Ceacuten faacuteth a n-oibriacuteonn tagarmharcaacutela - Blag PSD - Gruacutepa an Bhainc Dhomhanda Psdblogworldbankorg 20060817 httppsdblogworldbankorgpsdblog200608why_benchmarkinhtml~~V niacuteos moacute Aisghabhaacuteil 20091105

16 ^ Damania Richard Bulte Erwin (Iuacuteil 2003) Acmhainniacute a dhiacuteol Eacuteilliuacute Daonlathas agus an Curse Acmhainniacute Naacuteduacutertha (PDF) Laacuterionad um Staideacutear Eacnamaiacuteoch Idirnaacuteisiuacutenta Ollscoil Adelaide httpwwwadelaideeduauciespapers0320pdf Aisghabhaacuteil 20101211

17 ^ Soutik Biswas (20110118) An bhfuil an India sleamhnuacute isteach i monarcacht hereditary BBC BBC News

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 25: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

httpwwwbbccoukblogsthereporterssoutikbiswas201101is_india_sliding_into_ahtml Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

18 ^ Deo Manjeet Kripalani (20110805) An dynasty Gandhi Polaitiacuteocht mar is gnaacutech Rediff Rediff Nuacht httpwwwrediffcomnewscolumnthe-gandhi-dynasty-politics-as-usual20110805htm Aisghabhaacuteil 3 Meaacuten Foacutemhair 2011

19 ^ Ceachtanna Oacute Thuaidh Syndicate Tionscadal httpwwwproject-syndicateorgcommentarysachs110 Aisghabhaacuteil 20091105

20 ^ priacuteobhaacuteidiuacute in Earnaacutelacha Iomaiacuteoch An Taifead go dtiacute seo Sunita Kikeri agus Nellis John An Banc Domhanda Paacuteipeacutear Taighde Polasaiacute Oibre 2860 Meitheamh 2002 EconChulaacth [ nasc marbh ]

priacuteobhaacuteidiuacute agus eacuteilliuacute David Martimort agus Steacutephane Straub IDEIfr

21 ^ mian Ceacute a bheith ina millionaire - An bailiuacutechaacuten ar liacutene de phoist scam Nigeacuteir

22 ^ Hiomlaacutein eacuteilliuacute Nigeacuteir ar $ 400000000000 Mhalaeisia laacute ataacute inniu ann 27 Meitheamh 2005 Cartlainne oacuten bunaidh ar

23 ^ Fidel Castro arduithe fiuacute glan de reacuteir Forbes UsatodayCom 20060504 httpwwwusatodaycommoney2006-05-04-castro_xhtm Aisghabhaacuteil 20091105

24 ^ Shapiro Ben (20060805) Ben Shapiro Townhallcom An baacutes Fidel Castro Townhallcom httpwwwtownhallcomcolumnistsBenShapiro20060802the_death_of_fidel_castro Aisghabhaacuteil 20091105

25 ^ Barenboim Peter (Deireadh Foacutemhair 2009) Sainmhiacuteniuacute na rialacha sin Ceist 90 An Dliacuteodoacuteir na hEorpa

26 ^ Foacutein Poacuteca agus eacuteilliuacute do Chomhrac na raidioacutenna sa Bhuruacutein - Voices oacute Margaiacute ag Teacht Chun Cinn Voicesfromemergingmarketscom 20090312 httpvoicesfromemergingmarketscomp=19 Aisghabhaacuteil 20091105

27 ^ Coiste na nAiriacute - Home Coeint httpwwwcoeinttcmHome_enasp Aisghabhaacuteil 20120607

28 ^ httpconventionscoeinttreatyCommunQueVoulezVousaspNT=173ampCL=ENG~~V

29 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=174ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

30 ^ httpconventionscoeintTreatyCommunQueVoulezVousaspNT=191ampCM=1ampDF=7182008ampCL=ENG~~V

31 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsResolution (97) 24_ENpdf

32 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecodocumentsRec (2000) 10_ENpdf

33 ^ httpwwwcoeinttdghlmonitoringgrecogeneralRec (2003) 4_ENpdf

34 ^ a b c d A Uacutesaacuteideoiriacute Treoir maidir le Tomhais Eacuteilliuacute Ionracas Domhanda 5 Meaacuten Foacutemhair 2008 httpcommonsglobalintegrityorg200809users-guide-to-measuring-corruptionhtml~~V Aisghabhaacuteil 20101211

35 ^ a b Galtung Fredrik (2006) Tomhas an immeasurable Teorainneacha agus Feidhmeanna an Inneacuteacsanna Eacuteilliuacute (Macra) i Tomhais Corruption Charles Sampford Arthur Shacklock Carmel Connors agus Fredrik Galtung TR (Ashgate) 101-130

36 ^ Sik Endre (2002) An Droch an Niacuteos measa agus is measa Guesstimating an Leibheacuteal Corruption i Corruption Polaitiacuteochta i Idirbhliain A Skeptic Laacutemhleabhar Stephen Kotkin agus Andras Sajo TR (Buacutedaipeist Ceannais Eorpach University Press) 91-113

37 ^ Arndt Christiane agus Charles Oman (2006) Uacutesaacuteidiacute agus chun Droch-Bhearta na Taacutescairiacute Rialachas (Paacuteras OECD Ionad Forbartha)

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 26: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

38 ^ Meaacutein lua Transparency International Googlecom httpwwwgooglecomtrendsq=Transparency+Internationalampctab=-1ampgeo=allampdate=all Aisghabhaacuteil 20091205

39 ^ A Deich mBliana de Tomhas an Caighdeaacuten na Rialachas An Banc Idirnaacuteisiuacutenta Atoacutegaacutela agus Forbartha an Banc Domhanda 2007 lch 3 Cartlainne oacuten bunaidh ar

40 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda | Ionracas Domhanda Reportglobalintegrityorg httpreportglobalintegrityorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

41 ^ Comhphaacuteirtiacuteocht Buiseacutead Idirnaacuteisiuacutenta Internationalbudgetorg 20120528 httpwwwinternationalbudgetorg~~V Aisghabhaacuteil 20120607

42 ^ Taacute an Tuarascaacuteil Ionracas domhanda 2009 Paacuteipeacutear Baacuten Modheolaiacuteocht Ionracas Domhanda 2009 httpreportglobalintegrityorgmethodologywhitepapercfm Aisghabhaacuteil 20101211

43 ^ FBI - Eacuteilliuacute Poibliacute Fbigov httpwwwfbigovabout-usinvestigatecorruption Aisghabhaacuteil 20120607

44 ^ httpwwwindiaagainstcorruptionorg~~V

[ athraigh ] Tuilleadh leacuteitheoireachta

bull Michael W Collier (2009) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil in Imchuach Mhuir Chairib thoacutegaacuteil ar Teoirice Eacuteilliuacute a Chomhrac Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull Charles Copeman agus Amy McGrath (Eag) (1997) Thoghchaacutein Cuirpthe Rigging balloacuteide san Astraacuteil Foilseachaacutein tuacutertheach Kensington NSW

bull Donatella della Porta agus Alberto Vannucci (1999) Malartuithe Cuirpthe Aisteoiriacute Acmhainniacute agus Meicniacuteochtaiacute Eacuteilliuacute a Polaitiuacuteil Nua-Eabhrac Aldine de Gruyter

bull Axel Dreher Christos Kotsogiannis Steve McCorriston (2004) Eacuteilliuacute Timpeall an Domhain Fianaise oacute Samhail Struchtuacuteracha

bull Kimberly Ann Elliott (ed) (1997) agus leis an Eacuteilliuacute Gheilleagar Domhanda

bull Robert M Entman (2012) Scannal agus Tost Freagraiacute Meaacutein le Miacute-iompar an Uachtaraacutein (Preas polity) 269 leathanaigh caacutes-staideacuteir oacute Staacuteit Aontaithe Mheiriceaacute 1998-2008 Leacuteiriacuteonn an nuacht meaacutein fhailleoidh eachtraiacute i bhfad niacuteos moacute de eacuteilliuacute naacute Cluacutedaiacuteonn seacute

bull Edward L Glaeser agus Claudia Goldin (Eag) (2006) eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Dliacute Ceachtanna oacute U Meiriceaacute Stair Eacnamaiacuteoch Chicago Press 386 pp ISBN 0-226-29957-0

bull Mark Grossman Corruption Polaitiacuteochta i Meiriceaacute An Encyclopedia na scannail Power agus saint (2 toirte 2008)

bull Arnold J Heidenheimer Michael Johnston agus Victor T Levine (Eag) (1989) Corruption Polaitiacuteochta A 1017 leathanaigh Laacutemhleabhar

bull Richard Jensen (2001) Daonlathas Poblachtaacutenachas agus Eacuteifeachtacht An Luachanna na Polaitiacuteochta Mheiriceaacute 1885-1930 i Byron Shafer agus Anthony Broc eds san iomaiacuteocht Daonlathas Substaintiacute agus Struchtuacuter sa Stair Pholaitiuacuteil Mheiriceaacute 1775-2000 pp 149-180 ar liacutene Eagraacuten

bull Michael Johnston Victor T Levine agus Arnold Heidenheimer eds (1970) Corruption Polaitiacuteochta Readings in Anailiacutes Chomparaacuteideach

bull Michael Johnston (2005) siondroacuteim um Eacuteilliuacute Saibhreas Power agus Daonlathas

bull Junichi Kawata (2006) Comparaacuteid a Corruption Polaitiuacuteil Agus Clientelism Sliocht teacuteacs agus cuardaigh

bull George C Kohn (2001) An Encyclopedia Nua Scandal Mheiriceaacute

bull Johann Graf Lambsdorff (2007) An Eacnamaiacuteocht Institiuacuteideach um Eacuteilliuacute agus Athchoacuteirithe Teoiric Fianaise agus Polasaiacute Cambridge University Press

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 27: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

bull Amy McGrath (1994) An gaibhnithe de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2003) Frauding Toghchaacutein Tuacuter Foilseachaacutein Teach agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull Amy McGrath (1994) An Frauding de Voacutetaiacute Tuacuter Foilseachaacutein Teach Kensington NSW

bull Amy McGrath (2005) An Toghchaacutein goidte an Astraacuteil 1987 Dar le Frank Hardy Uacutedar de Power Gan Gloacuteir tuacutertheach Foilseachaacutein agus HS Chapman Cumann Brighton-gcuntas Sands NSW

bull John Mukum Mbaku (1999) Corruption maorlathach agus Polaitiuacuteil san Afraic An Dearcadh Rogha Poibliacute

bull Stephen D Morris (2009) Corruption Polaitiacuteochta i Meicsiceo An Tionchar daonlathuacute

bull Aaron G Murphy (2010) Eachtracha Cuirpthe tAcht um Chleachtais A Acmhainniacute Phraiticiuacuteil do Bhainisteoiriacute agus Feidhmeannaigh

bull Peter John Perry (2002) Corruption Polaitiuacuteil san Astraacuteil Aacuteit an-Wicked

bull John F Reynolds (1988) Taacutestaacuteil Daonlathas Oibriuacute Toghchaacutein agus Athchoacuteirithe Progressive i New Jersey 1880-1920 ar mhodhanna voacutetaacutela truaillithe

bull Robert Roberts Thuaidh (2001) um Eitic in Rialtas na Staacutet Aontaithe An Encyclopedia ar Imscruacuteduithe scannail Leasuithe agus Reachtaiacuteocht

bull James C Scott (1972) Eacuteilliuacute Polaitiuacuteil Chomparaacuteideach

bull Pietro Semeraro (2008) Traacutedaacutela i tionchar agus stocaireacht sa Choacuted Spaacuteinnis Coiriuacuteil

bull Marcaacuteil samhraiacute Wahlgren (1993) An Reacute na Stealings Good eacuteilliuacute sa pholaitiacuteocht Mheiriceaacute 1868-1877

bull Darrell M Thiar (2000) Daonlathas checkbook Conas a eacuteilliacuteonn Airgead Feachtais Polaitiuacuteil Northeastern University Press Boston (Mass) ISBN 1-55553-440-6

bull Alexandra Wrage (2007) Breabaireacht agus duacutemhaacutel Gnoacute bonn Rialtais agus Slaacutendaacuteil

bull Woodward C Vann ed Freagraiacute an Uachtaraacutein a Muirir de Mhiacute-Iompar (1975) uachtaraacutein Mheiriceaacute oacute Washington go Lyndon Johnson

[ athraigh ] Naisc sheachtracha

bull Ar Dul i nGleic le Corruption A Neamh-Eacnamaiacute Dearcadh ag Alum Bati

bull UNODC - Oifig na Naacuteisiuacuten Aontaithe ar Dhrugaiacute agus Choireacht - ar eacuteilliuacute

bull Feachtas eacuteilliuacute UNODC - Do chomhaireamh NO

bull An Banc Domhanda frith-eacuteillithe leathanach

bull Priacuteobhaacuteideach an Bhainc Dhomhanda Blag Forbairt Earnaacuteil ar Eacuteilliuacute

bull Eacuteilliuacute Litriacuteocht Athbhreithniuacute Domhanda Athbhreithniuacute Litriacuteochta Bhainc

bull Tuarascaacuteil Ionracas Domhanda - Tuairisciuacute aacuteitiuacutela agus scoacuterchaacutertaiacute ar frith-eacuteillithe fheidhmiacuteocht i dtiacuteortha 90 +

bull Coinbhinsiuacuten na Naacuteisiuacuten Aontaithe i gcoinne Eacuteilliuacute ag Reforg Dliacute- - inneacuteacsaithe mar is go hiomlaacuten agus crosslinked le doicimeacuteid eile

bull PolicyPitch ag iarraidh a shealbhuacute polaiteoiriacute cuntasach as a gcuid gniacuteomhartha triacute niacuteos moacute treacutedhearcachta Tugann seacute deis do dhaoine a rianuacute agus traacutecht a dheacuteanamh ar reachtaiacuteocht aacuteitiuacuteil polaiteoiriacute teagmhaacuteil a dheacuteanamh agus do pholasaithe feacutein a mholadh

bull Airgead agus Polaitiacuteocht - Airgeadas amp um Eitic Polaitiuacuteil Poibliacute - Naisc chuig ailt nuachta acmhainniacute agus laacutemhleabhair ar eacuteilliuacute polaitiuacutela airgeadas polaitiuacuteil agus saincheisteanna airgeadais feachtas ar fud an domhain

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch

Page 28: Irish  Right of REVOLUTION & Political CORRUPTION

bull Taacutescairiacute Domhanda Bhainc Rialachas Worldwide raacutetaacutelacha ar fud an domhain de leacuteirithe tiacuter ar seacute gneacuteithe rialachais oacute 1996 a chur i laacutethair

bull UNICORN A Ceardchumann Domhanda Frith-eacuteilliuacute Liacuteonra ataacute bunaithe ag Ollscoil Cardiff

bull SamuelGriffithorgau McGrath Amy Caibidil a Seacht One Voacuteta a hAon Luach Calaoise Toghchaacutein san Astraacuteil Imeachtaiacute na Comhdhaacutela Ochtuacute An Uiacute Ghriacuteofa Samuel Cumann

bull Seimineaacuter Naacuteisiuacutenta ar eacuteilliuacute pholaitiuacuteil san India 20-21 Eanaacuteir 2011

bull Laghduacute eacuteilliuacute i rialuacute poibliacute Reitric le reacutealtacht

bull Cosc An Tool Eacuteifeachtach Eacuteilliuacute a Laghduacute

bull Laghduacute eacuteilliuacute ag an leibheacuteal aacuteitiuacuteil

bull Cathracha truaillithe Treoir Phraiticiuacuteil a leigheas agus a Chosc (162 leathanaigh

bull Tuiscint agus cosc a chur ar eacuteilliuacute poacuteiliacuteniacute Ceachtanna oacuten litriacuteocht

bull Inneacuteacs na Saoirse Eacnamaiacuteoch