kariesi i dhembeve dhe faktoret riskant te tij

8/2/2019 Kariesi i dhembeve dhe faktoret riskant te tij

1/14


2/14

Risku: eshte probabiliteti sasior i shfaqjes se nje dukurie

shendetesore tek individi ne nje periudhe te caktuar kohore.

Faktoret riskante jane markues ose indikator risku.

Faktor risku konsiderohen: ambiental dhe biologjike.

Indikator risku: eshte faktor qe besohet se lidhet me

semundjen por nuk eshte demostruar ne studime afatgjate.

Markues risku: eshte faktor qe rrit incidencen e semundjes.

Faktoret qe ndryshohen nga nderhyrjet quhet temodifikueshem.

Faktoret qe nuk ndryshohen nga nderhyrjet quhen

determinant te pamodifikueshem.

Faktoret dhe indikatoret e riskut kategorizohen ne grupe:

Grupi pare: qe perfshine faktoret te pamodifikueshem,kryesishte faktoret sociodemografik :mosha, gjinia, raca dhe

kombesia.

Grupi dyte: perfshine ato qe kontrollohen nga vete individi si:

dieta, menyra e larjes se dhembeve etj.

Grupi trete: perfshine ambientin ku jeton individi, kryesishte

perqendrimin e fluorureve ne ujin e pijshem te komunitetit.


3/14

Kariesi i dhembeve eshte nje semundje multifaktoriale, qe

shkaktohet si pasoje e rritjes se virulences mikrobike dhe

proliferimit te strukturave mikrobiale ne pllaken dhembore.

Ndikohet nga 4 faktore riskant: bakteriet, dhembi, dieta dhekoha.

BAKTERIET

Vetem pak lloje bakterie nga 300 specie jane implikuar ne

procesin karioz ato jane: Streptokoku Mutans, Streptokoku

Sobrinus, Laktobacilet dhe Aktinomices. Bakteriet kariogjene te pranishme ne pllaken dhembore

fermentojne sheqernat e dietes ne acide dhe ulin pH e

pllakes duke shkaktuar demineralizimin: i cili eshte proces qe

favorizon daljen e joneve te kalciumit dhe te fosforit dhe

nese zgjate per nje kohe te gjate krijone karies. Kariesi i dhembeve eshte nje semundje infektive e

transmetueshme ku transmetimi bakterial behet nga nena

tek femija dhe nga personi tek personi.

Ky risk per karies mund te ulet nga modifikimi i dietes,

higjenes se gojes, nepermjet perdorimit te fluorideve dhestimulimit te esht mes


4/14

DHEMBI

Duhet vleresuar edhe morfologjia e siperfaqeve pertypese te

dhembit ne zhvillimin e kariesit.

Dhemballet e sapodala kane morfologji okluzale, te shprehur

me tuberkula te thepisura dhe me fisura te thella qe jane

vende retentive per vendosjen e pllakes dhembore.

Po ashtu duhet vleresuar edhe percaktimi i aktivitetit karioz

qe arrihet nepermjet studimeve afatgjata (longitudinale).

DIETA

Sheqernat dhe karbohidratet e fermentueshme jane faktoret

etiologjike kryesor ne zhvillimin e kariesit.

Karbohidratet e fermentueshme favorizojne fermentimin

bakterial duke ulur pH nga gjendja neutrale ne 5.0.

P.sh : Saharoza sherben si substrat per sintezen bakteriale teglukaneve te patretshme (polisaharideve ekstraqelizore) ne

pllaken dhembore, duke krijuar mundesi per ngjitjen e

bakterieve ne kete nivel.

Bakteriet kariogjene metabolizojne sheqernat per te

prodhuar energjine e nevojshme per rritjen dhe riprodhimine tyre.


5/14

Kur pH ulet ne 5.2 5.5 mjedisi i dhembit nuk eshte i ngopur

me jone kalciumi dhe fosfori, smalti fillon te demineralizohet.

Kur dekalcifikimi arrin niveli smalt dentin, dekalcifikimi acid

i dentines mund te progresoje dhe vete bakteriet mund te

invadojne proteinat e dentines dhe ti shkaterrojne atopermes proteolizes.

Sasia e sheqernave te konsumuara ndermjet vakteve te

ngrenies konsiderohet faktor kryesor ne zhvillimin e kariesit.

Ngrenia ndermjet vakteve, stili i jetes, i te ngrenit dhe

praktikat e higjenes percaktojne rolin e dietes si faktore riskuper karies.

KOHA

Koha eshte nje faktor madhor ne zhvillimin e kariesit.

Kjo semudje mund te kaloje nga faza e hershme e zhvillimit,

deri ne formimin e zgavres karioze me humbje te struktures

dhembore.

Qe kariesi te perparoje dhe te krijoje nje lezion te dukshem,

e me vone nje kavitet eshte i nevojshem faktori kohe.


6/14

Gjykimi i riskut per karies behet duke u bazuar ne:

1. Historine e pacientin

2. Vezhgimin e dietes

3. Gjendjen e kariesit ne zgavren e gojes

4. Vleresimin e pershtymes

5. Perdorimin e fluorideve

HISTORIA E PACIENTIT

Ka te beje me percaktimin e gjendjes shendetesore ne te

kaluaren dhe duke motivuar ate nese mund te ndryshoje

menyren e jeteses qe te reduktoje riskun per karies.

VEZHGIMI DIETES

Bazohet ne monitorimin e marrjes se saj per 24 ore, duke

perfshire sasine e ushqimit te konsumuar

, menyrat e

ngrenies

, sheqernat dhe karbohidratet e fermentueshme

qe sherbejne si indikator per te percaktuar ne menyre te

sakte ku duhet te nderhyhet per ndryshimin e dietes.


7/14

GJENDJA E KARIESIT NE ZGAVREN E GOJES

Percaktohet nga:

Numri i dhembeve te prishur (prishjet e reja)

Numri i dhembeve te mbushur (qe jane bere me pare)

Numri i dhebeve te hequr (shkaqet e heqjes se tyre)

Thellesia e prishjeve ne indet smalt/dentine.

PERDORIMI I FLUORUREVE

Bazohet ne ne menyrat e marrjes se fluorit si nga uji i

pijshem, nga perdorimi i pastes se dhembeve me fluor, ixheleve fluorike si dhe i shpelaresve te gojes.

VLERESIMI I PESHTYMES (HYPOSALIVACION)

Per te percaktuar riskun per karies duhet vleresuar sasia e

peshtymes se pastimuluar.

Morfologjia e siperfaqet pertypese: Gropezat dhe fisura ne

dhemballet e sapo dala jane vende retentive per vendosjen e

pllakes dhembore duke favorizuar risk te shtuar per karies.

Ngarkesa bakteriale si tregues i riskut per karies: p.sh

vleresimi i Streptokokeve mutans ne pershtymen e

pastimuluar sherben si tregues i riskut per karies.


8/14

TESTIMI I NIVELIT TE SASISE SE PESHTYMES

Roli i testimit te peshtymes ne vleresimin e rrezikut per

karies eshte shume e rendesishme, ku sasia e paket e

peshtymes dhe goje teper e thate ka te beje me semundje

kronike.

Kserostomia, hipofunksioni i gjendres se peshtymes

shoqerohet me shtim te numrit te dhembeve te prishur.

Niveli mesatar i qarkullimit te peshtymes eshte 0.4ml/min.

Hipofunksioni i gjendres se peshtymes diagnostifikohetateher kur niveli i qarkullimit te peshtymes se pastimuluar

eshte me i ulet se 0.2ml/min.

Kapaciteti buferik percaktohet me ane te analizave

kolorometrike te cilat tregojne pH e peshtymes kur ajo ka

kapacitet buferik: Te ulet (pH acid),

Te moderuar (pH neutral)

Te larte (pH bazik)


9/14

Strategjite preventive bazuar ne riskun e kariesit

Strategjite e parandalimit te kariesit jane:

1. Kujdesi i zgavres se gojes

2. Perdorimi lokal ose i pergjithshem i kriperave te fluorit

3. Modifikimi Dietes

4. Perdorimi silanteve

KUJDESI I ZGAVRES SE GOJES

Ka rendesi shume te madhe ne prevenimin e kariesit Duhet te behet eleminimi i pllakes dhembore nepermjet

furcimit te kujdesshem te dhembeve, perdorimit te flosit

per pastrimin e hapesirave nderdhembore si dhe

perdorimin e shpelarsave te gojes me permbajtje fluori.

ADA rekomandon perdorimin e pastave terapeutike tefluorit me perberje te : fluorur natriumit, monofluorfosfat

natriumit dhe fluorur staniumit qe ndikojne ne uljen e

prekshmerise se dhembeve nga kariesi ne mase 17 35% ku

limitojne demineralizimin e smaltit dhe nxisin procesin e

remineralizimit te indeve te forta te dhembeve.


10/14

Si dhe disa pasta dhembesh me veti antibakteriale ne saje te

permbajtjes se triklosanit, ndikojne ne parandalimin e

inflamacionit te gingivave.

Perdorimi i shpelarsave: me tretesire fluorur natriumi 0.05%

jane shume efikas kur perdoren tek femijet mbi moshen 5vjec qe paraqesin rrezik te mesem dhe te larte te kariesit.

Goja duhet te shpelahet per 30 sekonda dhe nga ky trajtim

ndikon ne uljen e kariesit ne masen nga 30 50%.

PERDORIMI LOKAL DHE I PERGJITHSHEM I FLUORIT

Xhelet Fluorike:

Perdoren ne pacientet me rrezik te moderuar dhe te larte

te kariesit.

GelKam dhe OmniGel: perdoren te individet me

hiperndjeshmeri dentinare, ne saje te depozitimit te

fluorfosfatit te staniumit ne brendi te tubulave dentinare.

Per te ulur ndjeshmerin e rrenjeve te zbuluara perdoret

xhel qe permbane : 0.4% SnF2 si dhe xhel (dentine block).

Pacienti duhet te mos e gelltise xhelin dhe te mos e

shpelaje gojen me uje menjehere mbas perdorimit te

xhelit.


11/14

Varnishet fluorike: perdoren ne stadin sekondare te

prevenimit te kariesit per remineralizimin e prishjeve te

hershme.

Shtesat e komponimeve fluorike qe perdoren nga vete

pacienti:

Marrja e rregullt e fluorit ne ujin e pijshem ndikon ne

uljen e semundshmerise karioze ne masen nga 11 80%.

Tabletat: duhet te pertypen per 30 sekonda te formojne nje

emulsion me peshtymen dhe te gelltiten ( ku fluori pastaj

perthithet ne rruge te pergjithshme te organizmit)

Sasia e fluorit ne ujin e pijshem

Mosha 0.6ppm

Deri 6 muaj --- ---- ----

6muaj-3vjec 0.25mgF ---- ----

3 6 vjec 0.5mgF 0.25mgF ----

6 16 vjec 1.0mgF 0.5mgF ----


12/14

PERDORIMI I ANTIMIKROBIKEVE:

Eshte nje metode ndihmese per prevenimin e kariesit.

Perdoret Chlorhexidine gluconate per te ndikuar ne floren

mikrobike te gojes, por perdorimi i tij ka dhe ane negative si

ne ngjyrosjen e dhembeve ashtu dhe ne ndryshimin e shijesse gojes.

Perdorimi: shplahet goja dy here ne dite me 0.5 oz (oz=25ml)

per 30 sek per nje periudh kohore 30 dite cdo 3 muaj.

Ksilitoli: eshte nje alkool me 5 atome karbon qe nuk

metabolizohet nga bakteriet acidformuese te pllakes

dhembore, dhe ndikon ne remineralizimin e smaltit te

demineralizuar per faktin se ai lidhet me jonet e kalciumit.

Sorbitoli: eshte nje substance qe ndodhet me shume ne

fruta. Gjithashtu kemi edhe camcakezat me sorbitol dhe

ksilitol qe ndikojne ne rritjen e stimulimit te peshtymes dhe

ne pH e pllakes dhembore.


13/14

MODIFIKIMI DIETES

Duhet te eleminohet perdorimi i karbohidrateve te

fermentueshme dhe ushqimveve te sheqerosura ndermjet

vakteve te ngrenies te cilat ulin pH e pllakes ne 5.5 per 30

minuta, si dhe te percaktohet marrja e rregullt te lendeve

ushqyese si proteina, vitamina dhe yndyrnave.

Ushqimet antikariogjene: jane ato qe prevenojne aktivitetin

kariogjenik te produkteve acide.

Ushqimet kariostatike: jane ato qe nuk metabolizohen nga

bakteriet e pllakes dhe nuk ndikojne ne pH e peshtymes.

PERDORIMI I SILANTEVE

Eshte nje mase parandaluese shume e rendesishme qe

mbron siperfaqet e dhembeve nga prishjet. Molaret e pare te perhereshme duhet te silanohen ne

moshen 6-7vjec si dhe molaret e dyte te perhershem duhet

te silanohen menjeher ne moshen 12-13 vjec pas daljes se

tyre.


14/14

Prevencioni bazuar ne riskun e kariesit

Risku i ulur i kariesit

Fokusohet ne higjenen e gojes.

Duhet vleresuar larja e dhembeve me pasta me fluor,perdorimi i ujit te fluorizuar si dhe nje diete e

pershtatshme.

Risku i moderuara i kariesit

Cdo 6 muaj duhet te behet rivleresimi per nje higjene te

mire te gojes dhe nje diet te pershtatshme.

Duhet te behet: aplikimi lokal i fluorureve, kontrolli i

pllakes dhembore pas larjes se dhembeve dhe perdorimi

i flosit te dhembeve.

Risku i larte i kariesit

Kur cdo individ ka me shume se 4 dhembe te prishur.

Duhet te behet: Trajtimi profilaktik nepermjet

dekontaminimit te siperfaqeve dhembore nga germet

patogjene si dhe duhet te vleresohen faktore te tjere si :

dieta jo e pershtatshme dhe medikamentet qepakesojne fluksin e peshtymes.

kariesi i dhembeve dhe faktoret riskant te tij

Documents