Katyń jako symbol polityczny i quasireligijny na przykładzie dyskursu o katastrofie smoleńskiej

dr Magdalena MatejaKatedra DiKS UMK

Symbol:

„Kultura (...) odznacza się, po pierwsze, komunikacyjną, i, po drugie, symboliczną naturą”. (J. Łotman, Rosja i znaki. Kultura szlachecka w wieku XVIII i na początku XIX w.)

Przez symbol należy rozumieć przedmiot, osobę, zwierzę (także ich wizerunki), będące znakiem czegoś – zjawiska, czynności, cechy – kojarzące się z jakimś pojęciem i wywołujące w myśli pewne treści.

U Łotmana czytamy o znakach, czyli wszelkich materialnych wytworach, jak słowa, rysunki, rzeczy itd., które mają znaczenie i mogą w ten sposób służyć za środek przekazywania sensu. Warunkiem tego sensotwórczego procesu jest znajomość systemu znaków i reguł ich użycia przez członków danej zbiorowości.

Michał M. Bukowski, w ślad za Walerym Pisarkiem, przypomina z kolei, że symbol jest bytem dialektycznym, złożonym z dwóch elementów: formy i treści. Związek pomiędzy formą, czyli elementem znaczącym, a treścią, czyli elementem znaczonym, jest w przypadku symboli umowny, ustalany i negocjowany kulturowo.(M. M. Bukowski, Czynniki różnicujące symbole polityczne. Perspektywa globalna, [w:] Mity, symbole i rytuały we współczesnej polityce, red. B. Szklarski)

Religia:

Zespół wierzeń dotyczących istnienia Boga lub bogów, pochodzenia i celu życia człowieka, powstania świata oraz w związane z nimi obrzędy, zasady moralne i formy organizacyjne.

Dyskurs:

„(…)znaczenia kreowane są w wymiarze społecznym, a więc powinny być związane nie tyle jednostkowym, co raczej z interakcją, grupami i strukturami społecznymi. Zdarzeniem dyskursywnym jest więc znaczenie wyartykułowane zarówno na gruncie języka w zdaniu, ale i poprzez kontekst, w jakim zostało wypowiedziane. Na tej płaszczyźnie dyskurs należy traktować jako zbiór zdarzeń komunikacyjnych, mających na celu wspólne negocjowanie znaczeń przez uczestniczących w nich aktorów społecznych…” (A. Laska, Dyskurs jako znaczeniowy wymiar polityki, [w:] Symboliczność przestrzeni polityki. Między teorią a praktyką, red. J. Golinowski, F. Pierzchalski)

Dyskurs katyńsko-smoleński:

Media Polityka Kościół katolicki Nauka

Podstawy wykorzystania wątków katyńskich w dyskursie o katastrofie pod Smoleńskiem

Koncepcja uramowienia Narracyjność mediów

(zob. studia kulturowe) Zjawisko pamięci historycznej Rola mitu i symbolu w polityce,

zjawisko sakralizacji, potrzeba eternalizacji aktorów politycznych (?)

Golgota, Katyń, Smoleńsk

Smoleńsk = miejsce katastrofy TU-154 M Ofiara, cierpienie

Obraz wzgórza (miejsca) z krzyżem

Golgota = miejsce kaźni Chrystusa

Ofiara, cierpienie

Katyń = miejsce mordu Polaków

Ofiara, cierpienie

ikona

symbol

symbol

Golgota i „golgoty” przymiotnikowe

Obraz Golgoty

Golgota Beskidów

Licheń

Symbolika katyńska: krzyż, las, mgła…

Smoleńsk = drugi Katyń?

Krakowskie obchody miesięcznicy smoleńskiej

Komponenty dyskursu

Golgota Katyń Smoleńsk

święta rodzina, rodzina chrześcijan

rodziny pomordowanych, Federacja Rodzin Katyńskich

rodziny ofiar katastrofy, rodziny smoleńskie, Rodzina Radia Maryja

krzyż, na którym konał Chrystus

krzyże na pomnikach katyńskich

krzyż na Krakowskim Przedmieściu

kłamstwo nt. śmierci i zmartwychwstania JCH

kłamstwo nt. sprawstwa zbrodni

kłamstwo nt. przyczyn katastrofy

apostołowie, wybrańcy JCH

nieliczni: patrioci, emigranci…

(prawdziwi) patrioci, obywatele IV RP

Ofiara z życia(dogmat religii)

Ofiara z życia(dogmat historii)

Ofiara z życia(dogmat polityki)

Golgota + Katyń + Smoleńsk

Matka Boska Katyńska, publikacja reprodukcji: „Gazeta Polska Codziennie”, 19 III 2012.

Funkcja: ilustracja tekstu krytykującego prezydenta i premiera za to, że żaden z nich nie wybiera się do Katynia, by uczcić 2. rocznicę katastrofy.