1

Kaynak ElektrotlarıKaynak Elektrotları

2

Kaynak ElektrotlarıKaynak Elektrotları

Kaynak işlemi sırasında; üzerinden Kaynak işlemi sırasında; üzerinden kaynak akımının geçmesini sağlayan, kaynak akımının geçmesini sağlayan, iş parçasına bakan ucu ile iş parçası iş parçasına bakan ucu ile iş parçası arasında kaynak arkını oluşturan, arasında kaynak arkını oluşturan, gerektiğinde eriyerek kaynak ağzını gerektiğinde eriyerek kaynak ağzını dolduran kaynak malzemesidir.dolduran kaynak malzemesidir.

3

Kaynak Elektrotlarının Kaynak Elektrotlarının SınıflandırılmasıSınıflandırılması

4

Erimeyen Tip ElektrotlarErimeyen Tip Elektrotlar

Sadece Ark Oluşumunu sağmak amacı Sadece Ark Oluşumunu sağmak amacı ile kullanılan elektrotlardır.ile kullanılan elektrotlardır.

Karbon ElektrotlarKarbon Elektrotlar (Amorf, Grafit, (Amorf, Grafit, Eletrografit vb.)Eletrografit vb.)

Tungsten ElektrotlarTungsten Elektrotlar (TIG (TIG kaynaklarında kullanılır)kaynaklarında kullanılır)

5

Eriyen Tip ElektrotlarEriyen Tip Elektrotlar

Hem ark oluşumunu sağlamak, hem Hem ark oluşumunu sağlamak, hem de ilave metal amaçlı kullanılan de ilave metal amaçlı kullanılan elektrotlardır.elektrotlardır.

6

Amaca Göre Sınıflama:Amaca Göre Sınıflama:

Birleştirme Amaçlı ElektrotlarBirleştirme Amaçlı Elektrotlar Dolgu Amaçlı ElektrotlarDolgu Amaçlı Elektrotlar Kesme ve Oluk Açma Amaçlı Kesme ve Oluk Açma Amaçlı

ElektrotlarElektrotlar

7

Örtülü Olup Olmama Örtülü Olup Olmama Durumuna Göre Sınıflandırma:Durumuna Göre Sınıflandırma:Örtüsüz Elektrotlar (Kaynak telleri)Örtüsüz Elektrotlar (Kaynak telleri) Çıplak Elektrotlar - (Dolu Teller)Çıplak Elektrotlar - (Dolu Teller) Özlü TellerÖzlü Teller

Örtülü Elektrotlar (Çubuk Elektrotlar)Örtülü Elektrotlar (Çubuk Elektrotlar)

8

Kalınlıklarına Göre Kalınlıklarına Göre Sınıflandırma:Sınıflandırma:

İnce Örtülü Elektrotlarİnce Örtülü Elektrotlar Orta Kalınlıkta Örtülü ElektrotlarOrta Kalınlıkta Örtülü Elektrotlar Kalın Örtülü Elektrotlar Kalın Örtülü Elektrotlar

9

Örtü Karakterlerine Göre Örtü Karakterlerine Göre Sınıflandırma:Sınıflandırma:

RUTİL Karakterli Örtülü ElektrotlarRUTİL Karakterli Örtülü Elektrotlar BAZİK Karakterli Örtülü ElektrotlarBAZİK Karakterli Örtülü Elektrotlar SELULOZİK Karakterli Örtülü SELULOZİK Karakterli Örtülü

ElektrotlarElektrotlar ASİT Karakterli Örtülü ElektrotlarASİT Karakterli Örtülü Elektrotlar DEMİR TOZLU ElektrotlarDEMİR TOZLU Elektrotlar

10

Örtülü Çubuk Elektrotlarda Örtülü Çubuk Elektrotlarda Çekirdek ve Örtünün Çekirdek ve Örtünün

Görevleri:Görevleri:

11

Çekirdeğin Görevleri:Çekirdeğin Görevleri:

Kaynak Akımının Geçmesini Kaynak Akımının Geçmesini SağlamakSağlamak

Kaynak Arkının Oluşmasını Kaynak Arkının Oluşmasını SağlamakSağlamak

Eriyerek Kaynak Metalini Eriyerek Kaynak Metalini OluşturmakOluşturmak

12

Elektrot Örtüsünün Elektrot Örtüsünün Görevleri:Görevleri:

Örtülü çubuk elektroda neredeyse Örtülü çubuk elektroda neredeyse tüm karakterini veren örtüsüdür. tüm karakterini veren örtüsüdür. Bundan dolayıdır ki; Örtülü çubuk Bundan dolayıdır ki; Örtülü çubuk elektrotlar sahip oldukları örtü adı elektrotlar sahip oldukları örtü adı ile anılırlar.ile anılırlar.

13

Arkı tutuşturmak,Arkı tutuşturmak, Eriyen metal damlalarının yüzey gerilimine etki Eriyen metal damlalarının yüzey gerilimine etki

ederek gerek tavan gerek dik pozisyonlarda çalışmaya ederek gerek tavan gerek dik pozisyonlarda çalışmaya olanak sağlamak,olanak sağlamak,

Koruyucu gaz ortamı oluşturarak kaynak dikişini Koruyucu gaz ortamı oluşturarak kaynak dikişini havanın (oksijen ve azot) olumsuz etkilerinden havanın (oksijen ve azot) olumsuz etkilerinden korumak, korumak,

Kaynak sırasında dikişin üzerinde bir cüruf tabakası Kaynak sırasında dikişin üzerinde bir cüruf tabakası oluşturmak ve bu sayede dikişin yavaş soğumasını oluşturmak ve bu sayede dikişin yavaş soğumasını sağlamaksağlamak

Kaynak hızını arttırmak, Kaynak hızını arttırmak, Erimiş kaynak metalini deokside etmek.Erimiş kaynak metalini deokside etmek. Arkın düzgün oluşmasını ve kararlılığını sağlamakArkın düzgün oluşmasını ve kararlılığını sağlamak Kaynak dikişine form kazandırmakKaynak dikişine form kazandırmak Değişik pozisyonlarda elektrodun rahat yakılmasını Değişik pozisyonlarda elektrodun rahat yakılmasını

sağlamak sağlamak Gerektiğinde kaynak metalini alaşımlandırmaktır.Gerektiğinde kaynak metalini alaşımlandırmaktır.

14

Örtülü Elektrotlarda Olması Örtülü Elektrotlarda Olması İstenen Özelliklerİstenen Özellikler

15

Uygulama Açısından:Uygulama Açısından:

İlk ve tekrar tutuşturulması kolay olmalıİlk ve tekrar tutuşturulması kolay olmalı Kaynak ağız aralığını iyi köprüye bilmeliKaynak ağız aralığını iyi köprüye bilmeli Yüksek mekanik özelliklere sahip olmalıYüksek mekanik özelliklere sahip olmalı Her pozisyonda kaynak yapabilmeliHer pozisyonda kaynak yapabilmeli Arkı düzgün ve kararlı olmalıArkı düzgün ve kararlı olmalı Örtüsü dayanıklı olmalıÖrtüsü dayanıklı olmalı

16

Metalürjik AçıdanMetalürjik Açıdan

Yüksek mekanik özelliklere sahip Yüksek mekanik özelliklere sahip olmalıolmalı

Gözeneksiz kaynak metali vermeliGözeneksiz kaynak metali vermeli Pas, yağ, oksit ve kire karşı hassas Pas, yağ, oksit ve kire karşı hassas

olmamalıolmamalı Verimi ve Kaynak Hızı yüksek Verimi ve Kaynak Hızı yüksek

olmalıolmalı Örtüsü nemden en az düzeyde Örtüsü nemden en az düzeyde

etkilenmedietkilenmedi

17

Ekonomik AçıdanEkonomik Açıdan

Verimi ve kaynak hızı yüksek Verimi ve kaynak hızı yüksek olmalıolmalı

Sıçrama kayıpları az olmalıSıçrama kayıpları az olmalıCürufu kolay temizlenebilmeli Cürufu kolay temizlenebilmeli Sıcak ve soğuk çatlamalara Sıcak ve soğuk çatlamalara dayanıklı olmalıdayanıklı olmalı

Yüksek akım şiddetlerine dayanıklı Yüksek akım şiddetlerine dayanıklı olmalıolmalı

Dolgu yapabilme özelliği olmalıDolgu yapabilme özelliği olmalı

18

Elektrot örtüsünü oluşturan birçok Elektrot örtüsünü oluşturan birçok değişik madde vardır. Bunların üretici değişik madde vardır. Bunların üretici firmalar tarafından belirlenmiş firmalar tarafından belirlenmiş formülasyonlar doğrultusunda değişik formülasyonlar doğrultusunda değişik oran ve kombinasyonlarda kuru ve yaş oran ve kombinasyonlarda kuru ve yaş karıştırma metotları ile karıştırılarak karıştırma metotları ile karıştırılarak genellikle presleme metodu ile çekirdeğe genellikle presleme metodu ile çekirdeğe kaplanır. Genel olarak elektrot örtüsünü kaplanır. Genel olarak elektrot örtüsünü oluşturan maddelerioluşturan maddeleri şu şekilde şu şekilde gruplamak mümkündür.gruplamak mümkündür.

19

Cüruf Oluşturan Maddeler:Cüruf Oluşturan Maddeler:

Kaynak banyosu üzerinde bir cüruf Kaynak banyosu üzerinde bir cüruf oluşturarak, erimiş metalin çabuk oluşturarak, erimiş metalin çabuk soğumasını önlemek ve havanın soğumasını önlemek ve havanın menfi etkisinden korumak için menfi etkisinden korumak için örtüye katılan bu maddeleri dört ana örtüye katılan bu maddeleri dört ana grupta etüt edebiliriz;grupta etüt edebiliriz;

20

Karbonatlar:Karbonatlar:

Elektrot örtüsü üretiminde cüruf meydana Elektrot örtüsü üretiminde cüruf meydana getirmek üzere genellikle kalsiyum ve getirmek üzere genellikle kalsiyum ve magnezyum karbonat veya bunların karışımı magnezyum karbonat veya bunların karışımı gibi suda çözülmeyen tipten mineraller gibi suda çözülmeyen tipten mineraller kullanılır. Suda çözülen bileşikler bağlayıcı kullanılır. Suda çözülen bileşikler bağlayıcı olarak kullanılan cam suyunun bozulmasına olarak kullanılan cam suyunun bozulmasına sebep olduklarından örtü bileşeni olarak sebep olduklarından örtü bileşeni olarak kullanılamazlar. Stronsiyum ve Baryum kullanılamazlar. Stronsiyum ve Baryum karbonat da bazı hallerde, belirli miktarlarda, karbonat da bazı hallerde, belirli miktarlarda, örtüye girer. Potasyum ve Sodyum karbonat örtüye girer. Potasyum ve Sodyum karbonat ise çok az miktarda (%1 ‘den az) kullanılır.ise çok az miktarda (%1 ‘den az) kullanılır.

21

Silikatlar:Silikatlar:

Cüruf meydana getirmek gayesiyle Cüruf meydana getirmek gayesiyle 14001400C’ninC’nin altında eriyen her türde altında eriyen her türde silikat örtüye katılabilir. Temini güç silikat örtüye katılabilir. Temini güç ve pahalı silikatlar örtüye ilave bir ve pahalı silikatlar örtüye ilave bir özellik kazandıramadıklarından, bu özellik kazandıramadıklarından, bu iş için genellikle, kuartz ve feldspat iş için genellikle, kuartz ve feldspat (Potasyum/Sodyum/Alüminyum (Potasyum/Sodyum/Alüminyum silikat) gibi kolaylıkla sağlanabilen silikat) gibi kolaylıkla sağlanabilen cinsler kullanılır.cinsler kullanılır.

22

Oksitler:Oksitler:

Birçok tip örtülerde, titan dioksit ve Birçok tip örtülerde, titan dioksit ve demir oksit cüruf oluşturan demir oksit cüruf oluşturan bileşiklerdir. Magnetit, hematit, bileşiklerdir. Magnetit, hematit, ilmenit, rutil bu oksitlerin tabiatta ilmenit, rutil bu oksitlerin tabiatta mevcut oldukları şeklidir. Manganez, mevcut oldukları şeklidir. Manganez, alüminyum, silisyum, krom gibi alüminyum, silisyum, krom gibi bütün metallerin oksitleri de örtüye bütün metallerin oksitleri de örtüye katılabilirler.katılabilirler.

23

Flüorürler:Flüorürler:

Flüorürler genellikle suda Flüorürler genellikle suda çözüldüklerinden, ancak bazı çözüldüklerinden, ancak bazı çeşitleri örtü içinde kullanılabilir. çeşitleri örtü içinde kullanılabilir. Kullanılan flüorürler içinde fluspat Kullanılan flüorürler içinde fluspat (kalsiyum flüorür) en önemli yeri (kalsiyum flüorür) en önemli yeri tutar. Örtü içinde kullanılan bir tutar. Örtü içinde kullanılan bir diğer flüorür de kriyolittir. diğer flüorür de kriyolittir. (sodyum/alüminyum flüorür) (sodyum/alüminyum flüorür)

24

Arkı Stabilize Eden Arkı Stabilize Eden Maddeler:Maddeler:

Potasyum bileşikleri, potasyum Potasyum bileşikleri, potasyum oksalat, zirkonyum karbonat, lityum oksalat, zirkonyum karbonat, lityum karbonat ve titan bileşikleri.karbonat ve titan bileşikleri.

25

Gaz Atmosferi Meydana Gaz Atmosferi Meydana Getiren Maddeler:Getiren Maddeler:

Selüloz, kireçtaşı, odun tozu, Selüloz, kireçtaşı, odun tozu, dekstrin.dekstrin.

26

Ekstrüzyon İşlemini Ekstrüzyon İşlemini Kolaylaştırıcı Maddeler:Kolaylaştırıcı Maddeler:

Gliserin, talk, kaolen, bentonit, mika.Gliserin, talk, kaolen, bentonit, mika.

27

Bağlayıcı Maddeler:Bağlayıcı Maddeler:

Sodyum silikat, potasyum silikat, Sodyum silikat, potasyum silikat, zamkı arabi, dekstrin, şekerzamkı arabi, dekstrin, şeker

28

Örtüye Kuruma Anında ve Kuruduktan Örtüye Kuruma Anında ve Kuruduktan Sonra Dayanım Kazandıran Maddeler:Sonra Dayanım Kazandıran Maddeler:

Örtüye kuruma anında ve kuruduktan sonra Örtüye kuruma anında ve kuruduktan sonra dayanımını arttırmak bağlayıcı elemanların yanı dayanımını arttırmak bağlayıcı elemanların yanı sıra asbest gibi elyaflı mineraller de ilave edilir. sıra asbest gibi elyaflı mineraller de ilave edilir. Son senelerde asbestin insan sağlığı üzerine Son senelerde asbestin insan sağlığı üzerine yaptığı olumsuz etkiler göz önünde yaptığı olumsuz etkiler göz önünde bulundurularak yerine mika gibi pul levhacıklar bulundurularak yerine mika gibi pul levhacıklar halindeki mineraller ilave edilmektedir. halindeki mineraller ilave edilmektedir. Bunların miktarı örtü cinsine göre değişmekle Bunların miktarı örtü cinsine göre değişmekle beraber genellikle çok azdır. Bu mineraller beraber genellikle çok azdır. Bu mineraller aslen birer silikat oldukları için kaynak aslen birer silikat oldukları için kaynak esnasında cürufa geçer ve cüruf yapıcı bir esnasında cürufa geçer ve cüruf yapıcı bir eleman rolünü oynarlar. eleman rolünü oynarlar.

29

Deoksidasyon ve Alaşımlama Deoksidasyon ve Alaşımlama Yapan Maddeler:Yapan Maddeler:

Ferrosilisyum, ferromanganez, elektromanganez, Ferrosilisyum, ferromanganez, elektromanganez, ferrokrom, elektronikel, ferromolibden, ferrokrom, elektronikel, ferromolibden, ferrokolombium deoksidasyon işlemini gerçekleştirir. ferrokolombium deoksidasyon işlemini gerçekleştirir. Elektrot örtüsüne ilave edilen alaşım elemanları Elektrot örtüsüne ilave edilen alaşım elemanları kaynak anında, kaynak metaline elemanın cinsine göre, kaynak anında, kaynak metaline elemanın cinsine göre, ancak belirli bir oranda geçer. Bu nedenle elektrot ancak belirli bir oranda geçer. Bu nedenle elektrot üretilirken örtüye ilave edilen alaşım elemanlarının üretilirken örtüye ilave edilen alaşım elemanlarının randımanları göz önüne alınır. Tablo da elektrot randımanları göz önüne alınır. Tablo da elektrot örtüsüne katılan alaşım elemanlarının kaynak dikişini örtüsüne katılan alaşım elemanlarının kaynak dikişini alaşımlandırma randımanları verilmiştir. Bu alaşım alaşımlandırma randımanları verilmiştir. Bu alaşım elemanları 100 meşlik bir elekten geçebilecek şekilde elemanları 100 meşlik bir elekten geçebilecek şekilde toz haline geçirildikten sonra örtü pastasına ilave toz haline geçirildikten sonra örtü pastasına ilave edilir. Alaşım elemanları toz taneleri ufaldıkça, edilir. Alaşım elemanları toz taneleri ufaldıkça, alaşımlandırma randımanı da o nispette artar. alaşımlandırma randımanı da o nispette artar. Günümüzde, bazen alaşımlı dikiş elde etmek için, Günümüzde, bazen alaşımlı dikiş elde etmek için, alaşımlı tel yerine normal tel ve alaşım elemanı içeren alaşımlı tel yerine normal tel ve alaşım elemanı içeren bir örtü kullanmak çok daha ekonomik olmaktadır. bir örtü kullanmak çok daha ekonomik olmaktadır.

30

Alaşım Elemanı Alaşım Elemanı Örtü içinde alaşım elemanının formu Örtü içinde alaşım elemanının formu Alaşım elemanının Alaşım elemanının Takribi randımanı (%)Takribi randımanı (%)

Karbon Karbon GrafitGrafit 7575 Manganez Manganez FerromanganFerromangan 7575 FosforFosfor FerrofosforFerrofosfor 100100 Kükürt Kükürt DemirsülfürDemirsülfür 1515 Silisyum Silisyum FerrosilisyumFerrosilisyum 4545 KromKrom FerrokromFerrokrom 9595 NikelNikel Elektrolitik nikelElektrolitik nikel 100100 Bakır Bakır BakırBakır 100100 KolombiumKolombium FerrokolombiumFerrokolombium 7070 Titanyum Titanyum FerrotitanFerrotitan 55 MolibdenMolibden FerromolibdenFerromolibden 9797 Vanadyum Vanadyum FerrovanadyumFerrovanadyum 8080 BerilyumBerilyum Bakır-Berilyum alaşımıBakır-Berilyum alaşımı 00 Bor Bor FerroboronFerroboron 22 AzotAzot Nitritli manganezNitritli manganez 5050 TungstenTungsten FerrotungstenFerrotungsten 8080 AlüminyumAlüminyum FerroalüminyumFerroalüminyum 2020 ZirkonyumZirkonyum Nikel-Zirkon alaşımıNikel-Zirkon alaşımı 55

31

Örtü Karakterlerine Göre Örtü Karakterlerine Göre ElektrotlarElektrotlar

32

Rutil Örtülü ElektrotlarRutil Örtülü Elektrotlar Rutil karakterli elektrotların örtüsünün büyük bir Rutil karakterli elektrotların örtüsünün büyük bir

kısmını titanyum-oksit (TiO) oluşturur. Buna ek kısmını titanyum-oksit (TiO) oluşturur. Buna ek olarak örtü feldspat, kuartz, düşük miktarda olarak örtü feldspat, kuartz, düşük miktarda selüloz, ferromanganez ve bağlayıcı olarak da cam selüloz, ferromanganez ve bağlayıcı olarak da cam suyu (sodyum ya da potasyum silikat) içerir. TiO iyi suyu (sodyum ya da potasyum silikat) içerir. TiO iyi bir cüruf oluşturma özelliğine sahiptir ve cürufun bir cüruf oluşturma özelliğine sahiptir ve cürufun kolay kalkmasını sağlar. Kullanımı kolay, kararlı bir kolay kalkmasını sağlar. Kullanımı kolay, kararlı bir ark oluşturur. Sıçrama kayıpları azdır. Örtüdeki ark oluşturur. Sıçrama kayıpları azdır. Örtüdeki katkı maddelerini ayarlamakla viskozite ve yüzey katkı maddelerini ayarlamakla viskozite ve yüzey gerilimi değiştirilebilmekte, yalnız oluk gerilimi değiştirilebilmekte, yalnız oluk pozisyonuna veya tüm pozisyonlara uygun pozisyonuna veya tüm pozisyonlara uygun elektrotlar üretmek mümkün olmaktadır. Cürufun elektrotlar üretmek mümkün olmaktadır. Cürufun katılaşma aralığı 1330 – 1365 katılaşma aralığı 1330 – 1365 C arasında olup, C arasında olup, kahverengiden siyaha doğru değişen bir renk taşır. kahverengiden siyaha doğru değişen bir renk taşır.

33

Yığılan dikişin oksijen içeriği orta seviyede olduğu Yığılan dikişin oksijen içeriği orta seviyede olduğu için dikiş profili düzgündür. Örtü kalınlığı inceden için dikiş profili düzgündür. Örtü kalınlığı inceden kalına doğru değişebilir. Kaynak sırasında eriyen kalına doğru değişebilir. Kaynak sırasında eriyen metalin geçişi örtü kalınlığına bağlıdır. İnce örtülü metalin geçişi örtü kalınlığına bağlıdır. İnce örtülü elektrotlarda iri taneli, kalın örtülü elektrotlarda elektrotlarda iri taneli, kalın örtülü elektrotlarda ise ince taneli damlalar halinde metal geçişi ise ince taneli damlalar halinde metal geçişi meydana gelir. Örtü kalınlığı arttıkça kaynak meydana gelir. Örtü kalınlığı arttıkça kaynak dikişinin mekanik özellikleri de yükselmektedir. dikişinin mekanik özellikleri de yükselmektedir. Kaynak dikişinin mekanik özellikleri birçok yapı Kaynak dikişinin mekanik özellikleri birçok yapı çeliğine uygun olacak seviyededir. Ancak yine de çeliğine uygun olacak seviyededir. Ancak yine de yüksek çekme dayanımlarına ulaşmak mümkün yüksek çekme dayanımlarına ulaşmak mümkün değildir. değildir. Bunun temel nedeni kaynak Bunun temel nedeni kaynak metalindeki yayınabilir hidrojen içeriğinin 25 metalindeki yayınabilir hidrojen içeriğinin 25 – 30 ml/100 gr gibi oldukça yüksek bir – 30 ml/100 gr gibi oldukça yüksek bir seviyede olmasıdır. Bu değer yüksek seviyede olmasıdır. Bu değer yüksek dayanımlı çelikler için kabul edilebilen dayanımlı çelikler için kabul edilebilen hidrojen içeriği sınırının üstündedir.hidrojen içeriği sınırının üstündedir.

34

Rutil elektrotlar kurutulabilirler, ancak içinde Rutil elektrotlar kurutulabilirler, ancak içinde örtüyü bir arada tutan, kimyasal olarak bağlı örtüyü bir arada tutan, kimyasal olarak bağlı su bulunmaktadır. Eğer kurutma sırasında su su bulunmaktadır. Eğer kurutma sırasında su giderilecek olursa örtünün bağları da hasar giderilecek olursa örtünün bağları da hasar görür.görür.

Rutil karakterli elektrotlarla Rutil karakterli elektrotlarla hem doğru hem doğru [elektrot (-) kutupta], hem de alternatif [elektrot (-) kutupta], hem de alternatif akımdaakımda kaynak yapılabilir. İnce ve orta kalın kaynak yapılabilir. İnce ve orta kalın örtülü olanların aralık doldurma kabiliyeti çok örtülü olanların aralık doldurma kabiliyeti çok iyi, kalın örtülü olanlarda ise bu kabiliyet iyidir. iyi, kalın örtülü olanlarda ise bu kabiliyet iyidir. Kaynak işlemi çok kolay olduğundan acemi Kaynak işlemi çok kolay olduğundan acemi kaynakçılar bile rutil karakterli elektrotlarla kaynakçılar bile rutil karakterli elektrotlarla zorluk çekmeden kaynak yapabilirler.zorluk çekmeden kaynak yapabilirler.

35

Genel ÖzellikleriGenel Özellikleri %50’ye kadar Titanyum Oksit %50’ye kadar Titanyum Oksit

(rutil) içerirler(rutil) içerirler Kullanımları kolaydırKullanımları kolaydır Son derece kararlı ark Son derece kararlı ark

oluştururlaroluştururlar Orta derecede “OKSİJEN” Orta derecede “OKSİJEN”

içerirler. (Dikiş profilleri düzdür)içerirler. (Dikiş profilleri düzdür) Cürufu kolay kalkarCürufu kolay kalkar 20 mm’den kalın parçaların 20 mm’den kalın parçaların

soğuk kaynakları için uygun soğuk kaynakları için uygun değildir. (İçerdikleri Hidrojen ve değildir. (İçerdikleri Hidrojen ve Oksijen oranı yüksek Oksijen oranı yüksek olduğundan, darbe dayanımları olduğundan, darbe dayanımları düşük ve çatlama tehlikeleri düşük ve çatlama tehlikeleri yüksektir.)yüksektir.)

Yüksek mukavemetli çelikler Yüksek mukavemetli çelikler için uygun değildir.için uygun değildir.

Genellikle DC akım, negatif (-) Genellikle DC akım, negatif (-) kutupta ve AC akımda kutupta ve AC akımda kullanılırlarkullanılırlar

36

Bazik Örtülü ElektrotlarBazik Örtülü Elektrotlar

Bazik karakterli elektrotların örtüsünde Bazik karakterli elektrotların örtüsünde kalsiyum ve diğer toprak alkali metallerin kalsiyum ve diğer toprak alkali metallerin karbonatları ile birlikte bir miktar da karbonatları ile birlikte bir miktar da kalsiyum-flüorür bulunur. Genellikle kalın kalsiyum-flüorür bulunur. Genellikle kalın örtülü olarak imal edilirler. Kaynak örtülü olarak imal edilirler. Kaynak sırasında metal orta irilikte damlalar sırasında metal orta irilikte damlalar halinde geçer. Cüruf kahverengiden siyaha halinde geçer. Cüruf kahverengiden siyaha kadar değişen bir renk taşır. Cürufun kadar değişen bir renk taşır. Cürufun katılaşma aralığı 1150 – 1170 katılaşma aralığı 1150 – 1170 C arasında C arasında olup kalkması diğer örtülü elektrotlara olup kalkması diğer örtülü elektrotlara oranla daha zordur.oranla daha zordur.

37

Bazik elektrotlar Bazik elektrotlar genel olarak doğru genel olarak doğru akımda (+) kutba bağlanarakakımda (+) kutba bağlanarak kaynak kaynak edilirler. Bazı tipleri edilirler. Bazı tipleri alternatif akımdaalternatif akımda da kullanılabilir. Hemen hemen bütün da kullanılabilir. Hemen hemen bütün kaynak pozisyonlarında kullanmaya kaynak pozisyonlarında kullanmaya uygun olup iyi bir aralık doldurma uygun olup iyi bir aralık doldurma kabiliyetleri vardır. Bazik elektrotların kabiliyetleri vardır. Bazik elektrotların mekanik özellikleri diğer elektrotlardan mekanik özellikleri diğer elektrotlardan daha yüksektir. Bazik elektrotlar daha yüksektir. Bazik elektrotlar 0 0 C’ınC’ın altındaki çalışma şartlarında bile altındaki çalışma şartlarında bile sünekliği iyi kaynak dikişleri verirler.sünekliği iyi kaynak dikişleri verirler.

38

Genellikle bazik elektrotların örtüsünün Genellikle bazik elektrotların örtüsünün bileşiminde hidrojen içerecek bir madde bileşiminde hidrojen içerecek bir madde bulunmadığından, kaynak dikişinin absorbe ettiği bulunmadığından, kaynak dikişinin absorbe ettiği hidrojen miktarı çok azdır. Bağlayıcı madde olarak hidrojen miktarı çok azdır. Bağlayıcı madde olarak kullanılan silikatın içerisinde kalabilecek herhangi kullanılan silikatın içerisinde kalabilecek herhangi bir rutubet kalıntısının yok edilmesi için bu bir rutubet kalıntısının yok edilmesi için bu elektrotlara ayrıca 400 – 500 elektrotlara ayrıca 400 – 500 C’lık bir pişirme C’lık bir pişirme işlemi uygulanır. Bu işlemin uygulandığı işlemi uygulanır. Bu işlemin uygulandığı elektrotlara elektrotlara “HIDROJEN KONTROLLU “HIDROJEN KONTROLLU ELEKTRODLAR”ELEKTRODLAR” denir. Özellikle hidrojenin, denir. Özellikle hidrojenin, kaynak dikişinin geçiş bölgelerinde, oldukça ince kaynak dikişinin geçiş bölgelerinde, oldukça ince dikiş altı çatlakları oluşturduğu göz önüne alınırsa dikiş altı çatlakları oluşturduğu göz önüne alınırsa bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak için bazik bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak için bazik elektrotların kullanılması büyük önem taşır. Bazik elektrotların kullanılması büyük önem taşır. Bazik elektrotların örtüsünde bulunan CaCO3 kaynak elektrotların örtüsünde bulunan CaCO3 kaynak sırasında ayrışır; CaO cürufa geçer ve CO2 ise sırasında ayrışır; CaO cürufa geçer ve CO2 ise gazları kaynak bölgesinden uzaklaştırır.gazları kaynak bölgesinden uzaklaştırır.

39

Bazik elektrotların kullanım alanlarını Bazik elektrotların kullanım alanlarını şu şekilde sıralayabiliriz:şu şekilde sıralayabiliriz:

Bileşimi bilinmeyen karbonlu ve hafif alaşımlı Bileşimi bilinmeyen karbonlu ve hafif alaşımlı çeliklerin her türlü kaynaklı birleştirmelerinde,çeliklerin her türlü kaynaklı birleştirmelerinde,

Yüksek karbonlu, fosforlu ve azotlu çeliklerin Yüksek karbonlu, fosforlu ve azotlu çeliklerin kaynağında,kaynağında,

Çatlama eğilimi açısından, kalın kesitlerin (50 Çatlama eğilimi açısından, kalın kesitlerin (50 mm’den kalın) güvenilir kaynak işlerinde,mm’den kalın) güvenilir kaynak işlerinde,

Tamamen rijit konstrüksiyonların kaynağında,Tamamen rijit konstrüksiyonların kaynağında, Yüksek karbonlu çeliklerin düşük karbonlu Yüksek karbonlu çeliklerin düşük karbonlu

çeliklerle birleştirilmesi işlemlerinde,çeliklerle birleştirilmesi işlemlerinde, Sıfırın altındaki sıcaklıklarda çalışacak Sıfırın altındaki sıcaklıklarda çalışacak

konstrüksiyonların kaynağında,konstrüksiyonların kaynağında, Dinamik zorlamaların etkisi altında kalan kaynaklı Dinamik zorlamaların etkisi altında kalan kaynaklı

bağlantılarda,bağlantılarda, Bütün yüksek kaliteli kaynak konstrüksiyonlarında,Bütün yüksek kaliteli kaynak konstrüksiyonlarında,

40

Bazik elektrotların örtüleri hidroskopik Bazik elektrotların örtüleri hidroskopik olduğundan kuru yerlerde depolanmalıdırlar. olduğundan kuru yerlerde depolanmalıdırlar. Örtüsü rutubet alan elektrotları kurutmadan Örtüsü rutubet alan elektrotları kurutmadan kullanmak doğru değildir. Rutubetli kullanmak doğru değildir. Rutubetli elektrotların kaynaktan elektrotların kaynaktan önce 250 önce 250 C’ da en C’ da en az 1/2; saat bekletilerekaz 1/2; saat bekletilerek kurutulması kurutulması gereklidir. Aksi durumda kaynak dikişinde gereklidir. Aksi durumda kaynak dikişinde gözenekler oluşur ve hidrojen gevrekleşmesi gözenekler oluşur ve hidrojen gevrekleşmesi meydana gelir. Bu elektrotların meydana gelir. Bu elektrotların depolanmasında özel olarak imal edilen ve depolanmasında özel olarak imal edilen ve kapaklarında nem alan maddeler bulunan kapaklarında nem alan maddeler bulunan depoların kullanılması rutubetin elektrot depoların kullanılması rutubetin elektrot örtüsünde oluşturduğu olumsuz etkileri örtüsünde oluşturduğu olumsuz etkileri engeller.engeller.

41

Genel Özellikleri:Genel Özellikleri: Kalsiyum bileşiklerinden oluşturulmuş örtüye sahip Kalsiyum bileşiklerinden oluşturulmuş örtüye sahip

elektrotlardır. elektrotlardır. Oksijen içerikleri düşüktür. Bu nedenle dikiş profili Oksijen içerikleri düşüktür. Bu nedenle dikiş profili

dışbükeydir.dışbükeydir. 400 400 C ‘de kurutulmuş Bazik Elektrodun HİDROJEN C ‘de kurutulmuş Bazik Elektrodun HİDROJEN

içeriği 10 ml/100 gr.içeriği 10 ml/100 gr. dır. Bu özelliğinden dolayı dır. Bu özelliğinden dolayı ““HİDROJEN KONTROLLÜ ELEKTRODHİDROJEN KONTROLLÜ ELEKTROD” olarak ” olarak adlandırılırlar. Yüksek mukavemetli çeliklerde ve kalın adlandırılırlar. Yüksek mukavemetli çeliklerde ve kalın kesitli parçaların kaynaklarında güvenle kesitli parçaların kaynaklarında güvenle kullanılabilmektedir.kullanılabilmektedir.

Soğukta kaynağa olanak verir.Soğukta kaynağa olanak verir. Kaynak dikişinin darbe dayanımı yüksek, sünek-Kaynak dikişinin darbe dayanımı yüksek, sünek-

gevrek geçiş sıcaklığı düşüktür.gevrek geçiş sıcaklığı düşüktür. Kullanımı zor bir elektrot türüdür. Tecrübeli Kullanımı zor bir elektrot türüdür. Tecrübeli

kaynakçıya gereksinim vardır. Ark boyu diğer kaynakçıya gereksinim vardır. Ark boyu diğer elektrotlara nazaran daha kısa tutulmalıdır. elektrotlara nazaran daha kısa tutulmalıdır. (1/2xelektrod çapı gibi)(1/2xelektrod çapı gibi)

Cürufu kolay kalkmaz.Cürufu kolay kalkmaz. Genellikle DC akımda ve pozitif (+) kutupla Genellikle DC akımda ve pozitif (+) kutupla

kullanılırlar. kullanılırlar. Nufüziyetleri azdır.Nufüziyetleri azdır. Kalın örtülü olduklarından damla geçişleri orta Kalın örtülü olduklarından damla geçişleri orta

büyüklüktedir. büyüklüktedir. Neme karşı çok hassas olup kullanılmadan önce Neme karşı çok hassas olup kullanılmadan önce

mutlaka kurutulmalıdır.mutlaka kurutulmalıdır.

42

Selülozik Örtülü ElektrotlarSelülozik Örtülü Elektrotlar Selülozik karakterli elektrotların örtüsünde yandığı zaman gaz Selülozik karakterli elektrotların örtüsünde yandığı zaman gaz

oluşturan organik elementler bulunur. Ağaç ve diğer bitkisel oluşturan organik elementler bulunur. Ağaç ve diğer bitkisel elementler bu amaçla sık olarak kullanılır. Bu organik bileşenler elementler bu amaçla sık olarak kullanılır. Bu organik bileşenler ark sıcaklığında ayrışarak hidrojen oluştururlar. Oluşan hidrojen ark sıcaklığında ayrışarak hidrojen oluştururlar. Oluşan hidrojen ise ark sütunundaki havanın yerini alır. Hidrojenin varlığı ark ise ark sütunundaki havanın yerini alır. Hidrojenin varlığı ark gerilimini ve bunun sonucunda ark nüfuziyetini arttırır. Verilen gerilimini ve bunun sonucunda ark nüfuziyetini arttırır. Verilen sabit bir akım için, selülozik elektrotlarla elde edilen nufüziyet sabit bir akım için, selülozik elektrotlarla elde edilen nufüziyet derinliği diğer elektrotlara oranla % 70 daha fazladır. Örtüyü derinliği diğer elektrotlara oranla % 70 daha fazladır. Örtüyü oluşturan maddelerin büyük bir çoğunluğu ayrıştığından oluşan oluşturan maddelerin büyük bir çoğunluğu ayrıştığından oluşan cüruf tabakası ince, dikiş profili ise dışbükeydir. Selülozik cüruf tabakası ince, dikiş profili ise dışbükeydir. Selülozik elektrotların aralık doldurma kabiliyetleri oldukça yüksektir. Her elektrotların aralık doldurma kabiliyetleri oldukça yüksektir. Her pozisyonda kaynağa uygundur ve özellikle yukarıdan aşağıya pozisyonda kaynağa uygundur ve özellikle yukarıdan aşağıya kaynak işlemlerinde kullanıcıya büyük kolaylık sağlarlar. Tüm bu kaynak işlemlerinde kullanıcıya büyük kolaylık sağlarlar. Tüm bu avantajların yanında sıçrama kayıpları yüksek olup, yüksek avantajların yanında sıçrama kayıpları yüksek olup, yüksek hidrojen içerikleri nedeniyle yüksek mukavemetli çeliklerin hidrojen içerikleri nedeniyle yüksek mukavemetli çeliklerin kaynağında önerilmezler.kaynağında önerilmezler.

43

Genel Özellikleri:Genel Özellikleri: Selüloz İçerirler.Selüloz İçerirler. Ark atmosferinde Hidrojen Ark atmosferinde Hidrojen

bulunduğundan nufüziyetleri diğer bulunduğundan nufüziyetleri diğer elektrotlardan %70 daha fazladır.elektrotlardan %70 daha fazladır.

Dikiş profili dışbükeydir.Dikiş profili dışbükeydir. Özellikle yukarıdan aşağıya dik Özellikle yukarıdan aşağıya dik

kaynak pozisyonları için idealdirler.kaynak pozisyonları için idealdirler. Boru kaynakları için uygundurlar. Boru kaynakları için uygundurlar.

(Çevresel ilerlemelerdeki pozisyon (Çevresel ilerlemelerdeki pozisyon değişiklikleri ve kök aralığında değişiklikleri ve kök aralığında gözenek bırakmamasından.)gözenek bırakmamasından.)

Yüksek mukavemetli çeliklerin Yüksek mukavemetli çeliklerin kaynaklarında kullanılmazlar.kaynaklarında kullanılmazlar.

Genellikle DC akim ve pozitif (+) Genellikle DC akim ve pozitif (+) kutupda kullanılırlar.kutupda kullanılırlar.

Cürufu sigara külü gibi çok ince Cürufu sigara külü gibi çok ince olup kolay kalkar.olup kolay kalkar.

44

Asid Örtülü ElektrotlarAsid Örtülü Elektrotlar

Bu tip elektrotlar Rutil elektrotların Bu tip elektrotlar Rutil elektrotların daha kullanılmaya başlamadığı sıralarda daha kullanılmaya başlamadığı sıralarda mükemmel dikiş görüntüsü nedeniyle mükemmel dikiş görüntüsü nedeniyle özellikle son sara (kapak pasosu) kaynak özellikle son sara (kapak pasosu) kaynak dikişlerinde tercih edilmekteydi. Ancak dikişlerinde tercih edilmekteydi. Ancak Rutil elektrotların keşfi yoğun Rutil elektrotların keşfi yoğun kullanılması ve hem mukavemetli hem kullanılması ve hem mukavemetli hem de güzel görünümlü dikişler vermesi Asit de güzel görünümlü dikişler vermesi Asit karakterli elektrotların kullanımlarını karakterli elektrotların kullanımlarını azaltmıştır.azaltmıştır.

45

Asit karakterli elektrotların örtüsünde yüksek miktarda Asit karakterli elektrotların örtüsünde yüksek miktarda demir oksit, manganez ve diğer oksit giderici maddeler demir oksit, manganez ve diğer oksit giderici maddeler bulunur. Oksit ve silikatlardan meydana geldikleri ve bulunur. Oksit ve silikatlardan meydana geldikleri ve yüksek oranda oksijen içerdikleri için içbükey olmaya yüksek oranda oksijen içerdikleri için içbükey olmaya eğilimli dikiş profili verirler. Bu elektrotlar genellikle kalın eğilimli dikiş profili verirler. Bu elektrotlar genellikle kalın örtülüdür. İnce örtülü olanlarda ise metal geçişi iri damlalar örtülüdür. İnce örtülü olanlarda ise metal geçişi iri damlalar halindedir. Kaynak sonrası katılaşan cürufa tersinden halindedir. Kaynak sonrası katılaşan cürufa tersinden bakıldığı zaman arı peteğini andıran bir yüzey göze çarpar bakıldığı zaman arı peteğini andıran bir yüzey göze çarpar ve cüruf kolay kalkar. Cürufun katılaşma aralığı 1190 – ve cüruf kolay kalkar. Cürufun katılaşma aralığı 1190 – 1280 1280 C arasındadır. Asit karakterli elektrotlarla elde edilen C arasındadır. Asit karakterli elektrotlarla elde edilen kaynak dikişi oldukça düzgündür. Yukarıdan aşağıya kaynak dikişi oldukça düzgündür. Yukarıdan aşağıya gerçekleştirilen kaynak işlemleri haricinde her pozisyonda gerçekleştirilen kaynak işlemleri haricinde her pozisyonda kullanılır. Hem doğru akım hem de alternatif akımda kaynak kullanılır. Hem doğru akım hem de alternatif akımda kaynak yapılabilir. Asit karakterli elektrotların aralık doldurma yapılabilir. Asit karakterli elektrotların aralık doldurma kabiliyetleri iyi olmadığı için kaynak ağızlarının birbirlerine kabiliyetleri iyi olmadığı için kaynak ağızlarının birbirlerine iyice uyacak şekilde hazırlanması gerekmektedir.iyice uyacak şekilde hazırlanması gerekmektedir.

Asit örtülü elektrotlar iyi bir sünekliğe sahip olmakla Asit örtülü elektrotlar iyi bir sünekliğe sahip olmakla birlikte düşük mukavemetli kaynak dikişleri verirler. Bu birlikte düşük mukavemetli kaynak dikişleri verirler. Bu nedenle kullanım alanları oldukça sınırlıdır.nedenle kullanım alanları oldukça sınırlıdır.

46

Genel Özellikleri:Genel Özellikleri:

Oksit ve Silikatlardan Oksit ve Silikatlardan meydana gelmişlerdir.meydana gelmişlerdir.

Yüksek oranda oksijen Yüksek oranda oksijen içerirler. Bu nedenle içerirler. Bu nedenle dikiş profilleri dikiş profilleri içbükeydir.içbükeydir.

Cürufu camsı ve Cürufu camsı ve gözenekli olup kolay gözenekli olup kolay kalkar.kalkar.

Mukavemetleri Mukavemetleri düşüktür.düşüktür.

47

Demir Tozlu ElektrotlarDemir Tozlu Elektrotlar Demir tozlu elektrotların örtülerinin büyük bir Demir tozlu elektrotların örtülerinin büyük bir

çoğunluğunu demir tozu oluşturur. Kaynaktan sonra çoğunluğunu demir tozu oluşturur. Kaynaktan sonra eriyen metal tartıldığında ağırlığının elektrodun eriyen metal tartıldığında ağırlığının elektrodun çekirdek telinin ağırlığından fazla olduğu görülür. çekirdek telinin ağırlığından fazla olduğu görülür. Bunun nedeni örtüyü oluşturan demir tozunun da Bunun nedeni örtüyü oluşturan demir tozunun da eriyerek kaynak dikişine karışmasıdır. Bu nedenden eriyerek kaynak dikişine karışmasıdır. Bu nedenden dolayı demir tozlu elektrotların verimi % 120’nin dolayı demir tozlu elektrotların verimi % 120’nin üstündedir ve yüksek verimli elektrotlar olarak üstündedir ve yüksek verimli elektrotlar olarak adlandırılırlar. Elektrot verimi diğer örtülü elektrotlarda adlandırılırlar. Elektrot verimi diğer örtülü elektrotlarda % 70 – 90 arasındadır. Örtüye demir oksit katılması % 70 – 90 arasındadır. Örtüye demir oksit katılması yüksek yığma hızı sağlamakla kalmaz, cürufun oksijen yüksek yığma hızı sağlamakla kalmaz, cürufun oksijen içeriğini arttırarak kaynağın pürüzsüz ve düz bir yüzeye içeriğini arttırarak kaynağın pürüzsüz ve düz bir yüzeye sahip olmasına neden olur. Demir tozlu elektrotların sahip olmasına neden olur. Demir tozlu elektrotların cürufları kolay kalkar ve elektrotlar oluk ve yatay - iç cürufları kolay kalkar ve elektrotlar oluk ve yatay - iç köşe pozisyonlarında kolaylıkla kullanılabilir.köşe pozisyonlarında kolaylıkla kullanılabilir.

48

Genel Özellikleri:Genel Özellikleri:

Örtülerinde demir tozu Örtülerinde demir tozu bulunmasından ötürü yüksek verime bulunmasından ötürü yüksek verime sahiptirler.sahiptirler.

Yüksek akımlar ile yüklenebilme Yüksek akımlar ile yüklenebilme özellikleri vardır.özellikleri vardır.

49

Dökme demirin kaynağı sırasında kaynak Dökme demirin kaynağı sırasında kaynak bölgesindeki soğuma hızı oldukça önemlidir. bölgesindeki soğuma hızı oldukça önemlidir. Yüksek miktarda karbon içeren bir demir alaşımı Yüksek miktarda karbon içeren bir demir alaşımı olan dökme demirdeki karbon, sıvı halden katı hale olan dökme demirdeki karbon, sıvı halden katı hale geçerken soğuma hızının kontrol altında geçerken soğuma hızının kontrol altında tutulmaması sonucu, grafit halinde ayrışamadan tutulmaması sonucu, grafit halinde ayrışamadan yapıda yapıda sementit(sementit(Fe C, % 6.7 karbon içeren ve Fe C, % 6.7 karbon içeren ve yaklaşık 1130yaklaşık 1130C’ da oluşmaya başlayan en sert C’ da oluşmaya başlayan en sert (yaklaşık 800 HB) Fe-C alaşımı fazı olup (yaklaşık 800 HB) Fe-C alaşımı fazı olup işlenemeyecek kadar serttir ve kırılganlık eğilimi işlenemeyecek kadar serttir ve kırılganlık eğilimi çok yüksektir.çok yüksektir.) ) halinde kalır. Dolayısıyla, dökme halinde kalır. Dolayısıyla, dökme demirin kaynağında kaynak banyosu ve kaynak demirin kaynağında kaynak banyosu ve kaynak dikişine komşu olan ısının etkisi altında kalan dikişine komşu olan ısının etkisi altında kalan bölge (ITAB) kaynak işleminden sonra normal bölge (ITAB) kaynak işleminden sonra normal şartlarda soğumaya bırakılırsa sert ve kırılgan bir şartlarda soğumaya bırakılırsa sert ve kırılgan bir yapıya bürünür ve oluşan bu yapı genellikle yapıya bürünür ve oluşan bu yapı genellikle ısınmayı izleyen soğuma sırasında ortaya çıkan ısınmayı izleyen soğuma sırasında ortaya çıkan kendini çekme gerilmelerine dayanamayarak kendini çekme gerilmelerine dayanamayarak çatlar.çatlar.

50

Dökme demirlerin kaynağında kullanılan Dökme demirlerin kaynağında kullanılan elektrotlar yüksek miktarda Nikel içerdiği için elektrotlar yüksek miktarda Nikel içerdiği için kaynak dikişinin soğuma hızı etkisiyle sert bir kaynak dikişinin soğuma hızı etkisiyle sert bir yapıya bürünmesi engellenmektedir. Bunun yapıya bürünmesi engellenmektedir. Bunun nedeni, nikelin demirin aksine karbonu katı halde nedeni, nikelin demirin aksine karbonu katı halde Çözme Yeteneğinin çok düşük olması ve bunun Çözme Yeteneğinin çok düşük olması ve bunun sonucunda kaynak banyosu katılaşırken karbonun sonucunda kaynak banyosu katılaşırken karbonun çözeltiden atılarak grafit halinde çökelmesi çözeltiden atılarak grafit halinde çökelmesi dolayısıyla sementit oluşturmamasıdır.dolayısıyla sementit oluşturmamasıdır.

Karbon, nikel elektrot kullanımı halinde, kaynak Karbon, nikel elektrot kullanımı halinde, kaynak metalinde bu şekilde bir davranış gösterirken metalinde bu şekilde bir davranış gösterirken durum dikişe komşu olan bölgelerde daha durum dikişe komşu olan bölgelerde daha farklıdır. Çünkü bu bölgeler yani ısının etkisi farklıdır. Çünkü bu bölgeler yani ısının etkisi altında kalan 0.75 – 2.5 mm. genişliğinde bölgeler, altında kalan 0.75 – 2.5 mm. genişliğinde bölgeler, dökme demirin yapısı gereği yüksek oranda dökme demirin yapısı gereği yüksek oranda karbon içermekte olup Nikelin sementit karbon içermekte olup Nikelin sementit oluşumunu engelleme konusunda sağladığı oluşumunu engelleme konusunda sağladığı avantajlardan tam olarak yararlanamamaktadır.avantajlardan tam olarak yararlanamamaktadır.

51

Sonuç olarak, kaynak işlemi sırasında nikel içeriği Sonuç olarak, kaynak işlemi sırasında nikel içeriği yüksek elektrotların kullanılması ile sağlıklı bir kaynak yüksek elektrotların kullanılması ile sağlıklı bir kaynak dikişi elde edilmesine karşın bu durumun ITAB’da da dikişi elde edilmesine karşın bu durumun ITAB’da da gerçekleşebilmesi ancak soğuma hızının kontrol altına gerçekleşebilmesi ancak soğuma hızının kontrol altına alınması ile mümkündür. Soğuma hızının kontrol altına alınması ile mümkündür. Soğuma hızının kontrol altına alınarak yavaşlatılması ise iki şekilde sağlanabilir.alınarak yavaşlatılması ise iki şekilde sağlanabilir.

Ön tav uygulanarak gerçekleştirilen sıcak ya da yarı-Ön tav uygulanarak gerçekleştirilen sıcak ya da yarı-sıcak kaynak yöntemi,sıcak kaynak yöntemi,

Soğuk kaynak Yöntemi (en fazla 2–3 cm boyundaki Soğuk kaynak Yöntemi (en fazla 2–3 cm boyundaki dikişlerle çalışmak metot kaynağı uygulamak ve dikişi dikişlerle çalışmak metot kaynağı uygulamak ve dikişi hemen çekiçlemek)hemen çekiçlemek)

Dökme demirin parçaların genellikle büyük boyutlarda Dökme demirin parçaların genellikle büyük boyutlarda olması nedeniyle kullanıcılar için ikinci yöntem olması nedeniyle kullanıcılar için ikinci yöntem uygulanabilirlik açısından daha pratik olup elektrot ile uygulanabilirlik açısından daha pratik olup elektrot ile gerçekleştirilen uygulamalara daha elverişlidir. Birinci gerçekleştirilen uygulamalara daha elverişlidir. Birinci yöntem ise daha çok oksi-asetilen uygulamalarına yöntem ise daha çok oksi-asetilen uygulamalarına yöneliktir.yöneliktir.

52

53

Yukarıdaki grafiklerden de görüldüğü gibi dökme Yukarıdaki grafiklerden de görüldüğü gibi dökme demirin kaynağında nikel elektrot kullanılması demirin kaynağında nikel elektrot kullanılması halinde ısının tesiri altında kalan bölgedeki sertlik halinde ısının tesiri altında kalan bölgedeki sertlik 250 HV ile sınırlı kalırken bazik elektrot 250 HV ile sınırlı kalırken bazik elektrot kullanımında bu değer 150 HV’ye kadar kullanımında bu değer 150 HV’ye kadar çıkmaktadır.çıkmaktadır.

Bu grafiklerden de anlaşılacağı gibi dökme demir Bu grafiklerden de anlaşılacağı gibi dökme demir malzemelerin üzerine bazik elektrotlarla kaynak malzemelerin üzerine bazik elektrotlarla kaynak işlemi uygulanmamalıdır. Özellikle çeliklerle işlemi uygulanmamalıdır. Özellikle çeliklerle dökme demirlerin birleştirilmesinde eğer bazik dökme demirlerin birleştirilmesinde eğer bazik elektrot kullanımı zorunluluğu varsa bağlantının elektrot kullanımı zorunluluğu varsa bağlantının dökme demir tarafına Ni Cl türü bir elektrot ile 2 dökme demir tarafına Ni Cl türü bir elektrot ile 2 paso sıvama yapılmalı daha sonra birleştirme paso sıvama yapılmalı daha sonra birleştirme işleminde bazik elektrot kullanılmalıdır. Yine de işleminde bazik elektrot kullanılmalıdır. Yine de olası çatlama riskini en aza indirebilmek amacıyla olası çatlama riskini en aza indirebilmek amacıyla birleştirme işleminin de bir dökme demir birleştirme işleminin de bir dökme demir elektrodu olan ve yüksek dayanıma sahip NiFe-Cl elektrodu olan ve yüksek dayanıma sahip NiFe-Cl türü bir elektrotla yapılmasında fayda vardır. türü bir elektrotla yapılmasında fayda vardır.

54

Elektrotların MuhafazasıElektrotların Muhafazası Raf ömrü uzun olan elektrotlar, uygun Raf ömrü uzun olan elektrotlar, uygun

şartlarda depolanmaz ise bulunduğu ortamdaki şartlarda depolanmaz ise bulunduğu ortamdaki olumsuz şartlardan etkilenerek kullanım dışı olumsuz şartlardan etkilenerek kullanım dışı malzeme durumuna düşerler. Kaynakta iyi malzeme durumuna düşerler. Kaynakta iyi sonuçlar alınması, elektrodun rutubete maruz sonuçlar alınması, elektrodun rutubete maruz kalmaması ile doğrudan bağlantılıdır. kalmaması ile doğrudan bağlantılıdır. Elektrotta rutubet bulunması, arkta rutubet Elektrotta rutubet bulunması, arkta rutubet olması, bu da kaynak kalitesinin kötü olması olması, bu da kaynak kalitesinin kötü olması demektir. Çünkü su yüksek sıcaklıklarda demektir. Çünkü su yüksek sıcaklıklarda Hidrojen ve Oksijene ayrılır. Yüksek miktarda Hidrojen ve Oksijene ayrılır. Yüksek miktarda ki Hidrojen ise, kaynak metalinde gözeneklere ki Hidrojen ise, kaynak metalinde gözeneklere neden olur. Ayrıca ana metal ile kaynak metali neden olur. Ayrıca ana metal ile kaynak metali arasındaki geçiş bölgelerinde çatlaklar arasındaki geçiş bölgelerinde çatlaklar oluşabilir. Oksijen de benzer problemler oluşabilir. Oksijen de benzer problemler yaratacaktır.yaratacaktır.

55

Bu nedenle genel olarak aşağıdaki depolama ve Bu nedenle genel olarak aşağıdaki depolama ve taşıma kurallarına uymak zorunlu olup, taşıma kurallarına uymak zorunlu olup, kullanıcılara önemli ekonomik kazançlar kullanıcılara önemli ekonomik kazançlar sağlamak hedeflenmiştir.sağlamak hedeflenmiştir.

Elektrotlar orijinal açılmamış kutularında Elektrotlar orijinal açılmamış kutularında (paketlerinde) muhafaza edilmelidirler.(paketlerinde) muhafaza edilmelidirler.

Kutular, raf veya paletler üzerinde tutulmalıdır. Kutular, raf veya paletler üzerinde tutulmalıdır. (Çelik dolaplar da bir alternatiftir.)(Çelik dolaplar da bir alternatiftir.)

Elektrot kutuları, binanın taban ve yan Elektrot kutuları, binanın taban ve yan duvarlarına temas halinde depolanmamalıdır.duvarlarına temas halinde depolanmamalıdır.

Depolar kuru olmalı, rutubet kaynaklarından Depolar kuru olmalı, rutubet kaynaklarından uzak olmalıdır. (Relatif nem oranı %40’ın altında)uzak olmalıdır. (Relatif nem oranı %40’ın altında)

Depo sıcaklıkları sabit olmalıdır. Yaklaşık 15 Depo sıcaklıkları sabit olmalıdır. Yaklaşık 15 C C veya üzerinde tutulmalı.veya üzerinde tutulmalı.

56

Alınan bütün önlemlere karşın, gerek taşıma, Alınan bütün önlemlere karşın, gerek taşıma, gerek depolama sırasında rutubet almış gerek depolama sırasında rutubet almış elektrotlar, kullanılmadan önce, örtü tiplerine elektrotlar, kullanılmadan önce, örtü tiplerine bağlı olarak değişik sıcaklık ve sürelerde bağlı olarak değişik sıcaklık ve sürelerde kurutma işlemlerine tabi tutulmalıdırlar.kurutma işlemlerine tabi tutulmalıdırlar.

Genellikle elektrotların uygun şartlarda Genellikle elektrotların uygun şartlarda depolanması ve ambalajları açıldıktan sonra depolanması ve ambalajları açıldıktan sonra hemen kullanılması yeterlidir. Ancak bütün hemen kullanılması yeterlidir. Ancak bütün önlemlere rağmen taşıma ve depolama önlemlere rağmen taşıma ve depolama sırasında nem kapmış olan elektrotlar sırasında nem kapmış olan elektrotlar kullanılmadan önce yeniden kurutulmalıdır.kullanılmadan önce yeniden kurutulmalıdır.

57

Değişik tip elektrotların örtülerinde farklı Değişik tip elektrotların örtülerinde farklı oranlarda nem bulunur. Elektrotların oranlarda nem bulunur. Elektrotların kurutulması sırasında bu duruma özellikle dikkat kurutulması sırasında bu duruma özellikle dikkat edilmeli ve bu işlem belirli kurallara uygun edilmeli ve bu işlem belirli kurallara uygun olarak yapılmalıdır. Örneğin selülozik, rutil ve olarak yapılmalıdır. Örneğin selülozik, rutil ve asit karakterli örtüye sahip alaşımsız elektrotlar asit karakterli örtüye sahip alaşımsız elektrotlar kaynak özelliklerini olumsuz yönde etkilediği için kaynak özelliklerini olumsuz yönde etkilediği için çok fazla kurutulmazlar. Bazik ve yüksek verimli çok fazla kurutulmazlar. Bazik ve yüksek verimli rutil elektrotlarla tüm alaşımlı elektrotlar iyi rutil elektrotlarla tüm alaşımlı elektrotlar iyi kaynak özellikleri ve daha önemlisi hatasız kaynak özellikleri ve daha önemlisi hatasız kaynak dikişleri sağlamaları için mutlaka kuru kaynak dikişleri sağlamaları için mutlaka kuru olmalıdırlar.olmalıdırlar.

58

Elektrotların KurutulmasıElektrotların Kurutulması

59

Rutil Tip Elektrotlar:Rutil Tip Elektrotlar:

Kurutma genellikle gerekli değildir. Kurutma genellikle gerekli değildir. Elektrodun rutubeti tehlikeli duruma Elektrodun rutubeti tehlikeli duruma gelirsegelirse 100–150 100–150 C’ de 1/2 – 2 saat C’ de 1/2 – 2 saat kurutulur.kurutulur. Eğer sıcaklık düşük olursa, Eğer sıcaklık düşük olursa, fırınlama süresi uzun olmalıdır. fırınlama süresi uzun olmalıdır. Kurutma süresince elektrodun Kurutma süresince elektrodun durumunu kontrol için zaman zaman durumunu kontrol için zaman zaman kaynak tecrübeleri yapılması faydalıdır.kaynak tecrübeleri yapılması faydalıdır.

60

Selülozik Tip Elektrotlar:Selülozik Tip Elektrotlar: Selülozik Elektrotlar genelde kurutma işlemine Selülozik Elektrotlar genelde kurutma işlemine

tabi tutulmamalıdırlar. Bu tip elektrotların tabi tutulmamalıdırlar. Bu tip elektrotların örtülerinin büyük bir kısmı organik örtülerinin büyük bir kısmı organik maddelerden oluştuğundan, çekirdek teli ile maddelerden oluştuğundan, çekirdek teli ile örtünün ısıl genleşme katsayıları çok farklıdır. örtünün ısıl genleşme katsayıları çok farklıdır. Örtü kalınlığı da diğer tip elektrotlara nazaran Örtü kalınlığı da diğer tip elektrotlara nazaran daha incedir. Bu nedenlerden ötürü, hatalı bir daha incedir. Bu nedenlerden ötürü, hatalı bir tekrar kurutma işlemi sonucu örtüde çatlaklar tekrar kurutma işlemi sonucu örtüde çatlaklar oluşabilir. Ancak oluşabilir. Ancak yanma sırasında ark yanma sırasında ark kesikliği oluşuyorsa, yanma özelliği kesikliği oluşuyorsa, yanma özelliği düzelinceye kadar kurutma işlemi düzelinceye kadar kurutma işlemi uygulanabilir. Bu durumda uygulanacak uygulanabilir. Bu durumda uygulanacak maksimum kurutma sıcaklığı 75 maksimum kurutma sıcaklığı 75 C’ yi C’ yi geçmemelidir ve işlem, elektrot geçmemelidir ve işlem, elektrot düzelinceye kadar yapılmalıdır.düzelinceye kadar yapılmalıdır.

61

Bazik Tip Ve Alaşımlı Bazik Tip Ve Alaşımlı Elektrotlar:Elektrotlar:

Eğer uygun şekilde depolanmışlar ve Eğer uygun şekilde depolanmışlar ve paketlerinden çıkarılan elektrotlar paketlerinden çıkarılan elektrotlar açıkta fazla bekletilmemiş, hemen açıkta fazla bekletilmemiş, hemen kullanılacaksa, genelde kurutma kullanılacaksa, genelde kurutma işlemi gereksizdir. Kurutma için işlemi gereksizdir. Kurutma için gerekli parametreler şu şekildedir:gerekli parametreler şu şekildedir:

62

Genel İşler İçin :Genel İşler İçin :

Alaşımsız elektrotlar açıkta Alaşımsız elektrotlar açıkta 4 4 saattensaatten fazla beklemişse:fazla beklemişse:

250 – 400 250 – 400 C’ de 2–3 SaatC’ de 2–3 Saat Alaşımlı elektrotlar açıkta Alaşımlı elektrotlar açıkta 2 saatten2 saatten

fazla beklemişse:fazla beklemişse:

250 - 400 250 - 400 C ‘de 2-3 SaatC ‘de 2-3 Saat

63

Kritik İşler İçin:Kritik İşler İçin:

Alaşımsız elektrotlar açıkta Alaşımsız elektrotlar açıkta 2 2 saattensaatten fazla beklemişse:fazla beklemişse:

Düşük Alaşımlı elektrotlar açıkta Düşük Alaşımlı elektrotlar açıkta 1 1 saattensaatten fazla beklemişse:fazla beklemişse:

Yüksek Mukavemetli elektrotlar Yüksek Mukavemetli elektrotlar açıkta açıkta 1/2 saatten1/2 saatten fazla beklemişse:fazla beklemişse:

360 – 420 360 – 420 C ‘de 2–3 saatC ‘de 2–3 saat kurutma kurutma işlemine tabi tutulmalıdırlar.işlemine tabi tutulmalıdırlar.

64

Maksimum sıcaklık aşılmamalı, ancak kurutma Maksimum sıcaklık aşılmamalı, ancak kurutma ünitesinin bu sıcaklığa ulaşmasının zaman ünitesinin bu sıcaklığa ulaşmasının zaman alacağı göz önünde tutulmalıdır. Eğer kurutma alacağı göz önünde tutulmalıdır. Eğer kurutma ünitesi soğuksa ve tamamen elektrotla dolu ise ünitesi soğuksa ve tamamen elektrotla dolu ise maksimum sıcaklığa ulaşmak yaklaşık 8 saat maksimum sıcaklığa ulaşmak yaklaşık 8 saat sürecektir. Kurutma ünitesi içerisindeki elektrot sürecektir. Kurutma ünitesi içerisindeki elektrot sayısı kurutma işleminin sonucu açısından çok sayısı kurutma işleminin sonucu açısından çok önemlidir. Bunun yanında elektrotların ünite önemlidir. Bunun yanında elektrotların ünite içindeki dağılımı da oldukça önemlidir. Elektrot içindeki dağılımı da oldukça önemlidir. Elektrot demetinin merkezindeki bir elektrodun istenilen demetinin merkezindeki bir elektrodun istenilen sıcaklığa, ünitenin genel sıcaklığından sonra sıcaklığa, ünitenin genel sıcaklığından sonra ulaşacağı göz ardı edilmemelidir.ulaşacağı göz ardı edilmemelidir.

65

66

Elektrot StandartlarıElektrot Standartları

Kaynak elektrotları ve kaynak telleri Kaynak elektrotları ve kaynak telleri ülkemizde, Alman (DIN), Amerikan ülkemizde, Alman (DIN), Amerikan (AWS) ve Türk standartlarının (TS) (AWS) ve Türk standartlarının (TS) konu ile ilgili normlarının öngördüğü konu ile ilgili normlarının öngördüğü değerler içinde üretilir ve değerler içinde üretilir ve gösterilirler. Türk standartları ile gösterilirler. Türk standartları ile Alman DIN norm değerleri ve ifade Alman DIN norm değerleri ve ifade biçimleri ufak şekilsel ayrıntı biçimleri ufak şekilsel ayrıntı farklılıkları dışında çok benzerdir.farklılıkları dışında çok benzerdir.

67

68

DIN1913DIN1913

Tablodaki kısaltmaların açıklamaları:

(a)=Yukarıdan aşağıya dik pozisyon için tercih edilir.

(b) = Bazik bileşen içeren(xx) = min. %105 veriml

(xxx) = min. %120 verimli

69

DIN 8555 (1983) SERT DIN 8555 (1983) SERT DOLGULU DOLGULU

ELEKTRODLARIN ELEKTRODLARIN GÖSTERİLİŞLERİGÖSTERİLİŞLERİ

70

AWS SINIFLANDIRMASIAWS SINIFLANDIRMASI

71