KÜRESEL RİSKLER VE BANKALARDA SERMAYE YÖNETİMİNDE YENİ ARAYIŞLAR

Türk Bankacılık Sisteminde Küresel Dalgalanma Karşısında

Risklerin Yönetimi

GLOBAL DENGESİZLİKLER

• Sermaye artış hızı yüksektir.• Yeni milyarderler çoğunlukla enerji veya emtia ihraç eden

ülkelerden gelmektedir. • Sermayenin global dolaşım hızı artmıştır.• Buna karşın, işgücünün mobilitesi düşüktür.• Bu şartlar altında ucuz işgücü talep eden sermaye Uzak Doğu’ya

yönelmiştir.

Global ekonomik krize giden finansal krizin arkasında global dengesizlikler yatmaktadır.

DIŞ TİCARET DENGESİZLİĞİ

•Ucuz iş gücü nedeniyle üretim merkezleri değişmiş ve Uzak Doğu birçok malın üretildiği yer olmuştur. •Yüksek global büyüme oranı sebebiyle, enerji ve emtia fiyatları artmıştır. •Dış ticaret serbestisi olabildiğince teşvik edilmiştir. Bu nedenle, Uzak Doğu sürekli dış ticaret fazlası verirken, ABD’nin dış ticaret açığı hergün artmıştır.•Sonuç olarak, dünyada cari açık toplamı 1.4 trilyon ABD Doları’na ulaşmıştır. •Bu açığın yarısı ABD tarafından verilmektedir. Önemli miktarda açık veren diğer ülkeler; İspanya, İngiltere, Avustralya, İtalya and Türkiye’dir.•Cari fazla veren ülkelerin önde gelenleri ise, Çin, Almanya, Suudi Arabistan, Rusya ve Hollanda’dır. •ABD, cari açığına rağmen negatif reel getiri sunan tek ülkedir. Bu durum rezerv para olarak kullanılan Dolar’ın tasarruf fonksiyonunun azalmasına neden olmaktadır.

MERKEZ BANKALARININ FARKLI POLİTİKALARI

• Merkez bankalarının enflasyon ve büyüme konusundaki öncelikleri birbirinden farklıdır.

• Avrupa Merkez Bankası enflasyona önem verirken, FED son dönemde büyümeyi ön plana almıştır. Bu durum global para politikalarının etkisini azaltmaktadır.

• Merkez bankalarının krize karşı önlemleri birbirinden farklı olmuştur.

• ABD için para çarpanı bilinirken, global sistemin çarpan etkisi bilinmemektedir.

DÖVİZ KURLARI

• Döviz kurlarının yönetimi ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.

-Sabit döviz kuru-Çıpalı döviz kuru-Dalgalı döviz kuru

Değişen piyasa koşullarına göre dönemsel olarak, bazı ülkelerin izledikleri kur rejimleri diğerlerine oranla daha fazla avantaj sağlayabilmektedir.

ABD KAMU KESİMİ ve HANEHALKI BORÇLULUK ORANI

• ABD kamu kesimi ve hanehalkı borçluluk oranı yüksektir. • Konut kredilerinde kaldıraç 18 kattır.• ABD hükümetinin borcu 10 trilyon ABD Doları’dır.• Finans kesimi toplam borcu 15.8 trilyon ABD Doları’dır. • 2000 yılından 2006 yılına kadar geçen dönemde konut kredileri

4.8 trilyon ABD Dolar’ından 9.5 ABD Doları’na yükselmiştir.

AMERİKA’DAKİ BANKALARIN BU GÜNE GELİŞİNDEKİ NEDENLER

Finansal de-regülasyon vardır. Kredi (özellikle konut kredisi) verirken risk değerlendirmeleri

yeterince yapılmamıştır. Faizler uzun süre düşük seviyede seyretmiş ve buna bağlı

olarak alternatif ürünlere olan talep artmıştır. Türev ürünlerin denetim ve gözetimi yeterince yapılmamıştır.

AÇIKLANAN YARDIM PAKETLERİ NEDEN İŞE YARAMIYOR

Finans kurumları arasında oluşan güvensizlik bu kurumların likit kalmayı tercih etmelerine neden olmaktadır.

Tüketici güveninin erozyona uğraması sonucunda tüketici harcamaları azalmıştır.

Resesyon kaygısı ön plana çıkmıştır.

Bankacılık kesimine yapılan yardımlar risk alma iştahının azalması nedeniyle reel kesime aktarılamamaktadır.

REGULASYON

• Finans kesiminin hukuksal altyapısı finansal kuruluşlara veya ülkelere göre farklılık göstermektedir.-Aşırı regule edilmiş piyasalar.-Normal regule edilen piyasalar ve/veya kurumlar (BASEL

Kriteri).-Hiçbir regulasyona tabi olmayan finansal kuruluşlar.

TÜRKİYE İÇİN SWOT ANALİZİ

TÜRKİYE’NİN GÜÇLÜ YÖNLERİ• Kamu net borç stokunun GSMH’ya oranı %30’un altındadır.• Tüketici kredileri ve kredi kartlarının toplamının GSMH’ya oranı

%12.5’tir.• Bankalarımızın sermaye yeterlilik rasyosu %15’in üzerindedir.• Bankalarımızın açık pozisyonu bulunmamaktadır.• Bankalarımızın bilançolarında toksik varlıklar yoktur.• Yurtiçi yerleşiklerin döviz mevduatları 115 milyar ABD Doları’dır.• Hedge Fonlar yoktur.

TÜRKİYE’NİN ZAYIF YÖNLERİ• Cari açık yüksektir. Enerji kaynaklarına bağlı olarak, petrol ve

emtia fiyatlarında bir düşüş yaşanırsa buna paralel olarak cari açıkta bir azalma olacaktır.

• Özel sektörün döviz cinsi borçları yüksektir. Ancak, kısa vadeli borçların payı uzun vadeli borçlara oranla daha azdır.

Konut Kredileri/ GSYİH200698

.184

.072

.663

.459

.256

.145

.642

.341

.438

.334

.834

.233

.132

.531

.829

.0

23.5

16.6

15.3

12.6

12.0

11.9

7.6

7.2

7.0

3.4

1.8

23.7

0

20

40

60

80

100

Dani

mar

ka

Birle

şikK

rallı

k

Holla

nda

İrlan

da

Porte

kiz

İspa

nya

AB25

Alm

anya

İsve

çAv

rupa

Bölg

esi

Mal

ta

Belç

ika

Finl

andi

ya

Esto

nya

Fran

sa

Latv

iya

Yuna

nist

an

Avus

tury

a

İtaly

a

Slov

akya

Litv

anya

Çek

Cum

huriy

eti

Mac

aris

tan

Polo

nya

Slov

enya

Bulg

aris

tan

Türk

iye

Rom

anya

(%)

AB’ye KIYASLA BANKACILIK SEKTÖRÜ (1)

Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TUİK, TBB

Toplam Borç/ GSYİH 2006

277

230

203

196

164

162

149

136

132

132

132

129

124

105

97 95 87 86 79 79 65 63 52 47 45 36 30 28

0

50

100

150

200

250

300

350

Mal

ta

İrlan

da

Dan

imar

ka

Hol

land

a

İspa

nya

Birl

eşik

Kra

llık

Porte

kiz

Avu

stur

ya

Alm

anya

İsve

ç

AB

25

Avr

upa

Böl

gesi

Bel

çika

Farn

sa

İtaly

a

Latv

iya

Esto

nya

Yuna

nist

an

Slov

enya

Finl

andi

ya

Slov

akya

Mac

aris

tan

Litv

anya

Bul

garis

tan

Çek

Cum

huriy

eti

Polo

nya

Türk

iye

Rom

anya

(%)

AB’ye KIYASLA BANKACILIK SEKTÖRÜ (2)

Kaynak: Avrupa Merkez Bankası, TUİK, TBB

NET KAMU BORCU

* Geçici

Kaynak: Hazine

25.6%27.8%29.1%34.0%

41.6%

49.0%

55.1%

61.4%66.3%

42.9%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007(*) 2008Ç1(*) 2008Ç2(*)

Toplam Net Kamu Borcu/GSYİH

CARİ AÇIK

Kaynak: TUİK, TCMB

CARİ AÇIK / GSYİH(% )

-8.0%

-6.0%

-4.0%

-2.0%

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008/09

CARİ AÇIK/GSYİH CARİ AÇIK (enerj i hariç) / GSYİH

-YENİ BİR ANLAŞMA-- BRETTON WOODS TARZI BİR ANLAŞMA-

• Mahiyet olarak Bretton Woods Anlaşması’na benzeyen fakat içerik olarak güncel ekonomik gereklilikleri karşılayan yeni bir uluslararası anlaşmaya ihtiyaç vardır. • Bankacılık ve finans sektörüne güven enjekte edilmelidir.• Dünya’nın ülkesel bazda yapılan regulasyonlardan ziyade

global bazda yapılan regulasyonlara ihtiyacı vardır. • Uluslararası finans konusunda gözetim yapacak bir kurum

oluşturulmalıdır. • Finans işinin güvene dayalı olduğunun bilinci içerisinde risk

yönetim sistemlerinden çok etik değerlere önem verilmelidir.• Yaşanan çalkantıdan sonra geleneksel bankacılık, yatırım

bankacılığına ve menkul kıymetleştirmeye kıyasla daha popüler hale gelmiştir.

Temel Ekonomik Göstergeler Tarih

GSMH (mln YTL) Haziran 2008 918.722*

GSMH (mln ABD Doları) Haziran 2008 785.129*

GSMH (mln YTL) Haziran 2008 240.9

GSMH (mln ABD Doları) Haziran 2008 191.6

BÜYÜME ORANI Haziran 2008 %4.2

GSMH DEFLATÖRÜ Ekim 2008 %10.1

TÜFE Ekim 2008 %11.99

İHRACAT (Milyar ABD Doları) Eylül 2008 136.3*

İTHALAT (Milyar ABD Doları) Eylül 2008 211.9*

DIŞ TİCARET AÇIĞI (Milyar ABD Doları) Eylül 2008 75.6*

CARİ İŞLEMLER DENGESİ (Milyar ABD Doları) Ağustos 2008 -48.7*

CARİ İŞLEMLER AÇIĞI GSMH ORANI Ağustos 2008 6.6%*

KAMU KESİMİ NET BORÇLANMA Eylül 2008 25.6%

AB TANIMLI KAMU BORCU/GSYİH Haziran 2008 38 %

FAİZ (TCMB O/N%) Ekim 2008 16.75%

FAİZ (BONO BİLEŞİK%) 14.04.2010 03.11.2008 23.95%

İMKB100 31.10.2008 27,833

USD/YTL 31.10.2008 1.57

TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER

*Yıllık

KREDİLER

bin YTL 24 Ekim 08 GSMH Oranı(% )* 28 Aralık 07 GSMH Oranı(% )Tüketici Kredileri (YTL) 82,919 9.0% 65,586 7.7%Konut 38,173 4.2% 30,823 3.6%Taşıt 5,770 0.6% 5,862 0.7%Diğer 38,976 4.2% 28,900 3.4%

Bireysel Kredi Kartları (YTL) 31,551 3.4% 25,711 3.0%

Kamu Bankaları 25,485 2.8% 19,273 2.3%Özel Bankalar 38,516 4.2% 30,687 3.6%Yabancı Bankalar 18,918 2.1% 15,626 1.8%Kaynak: TCMB

bin YTL 24 Ekim 08 GSMH Oranı(% )* 28 Aralık 07 GSMH Oranı(% )Krediler (Mali Kesim Hariç) Toplam (YTL) 355,818 38.7% 261,743 30.7%Kaynak: BDDK

*Kredi verisi, 2. Çeyrek itibari ile oluşan yıllık GSYİH'ye oranlanarak bulunmuştur.

TÜRKİYE’DE FİNANSAL RİSKE MARUZ KALAN KURUMLARDA RİSK YÖNETİMİ

Döviz kuru riski yönetimi, Vade yönetimi, Karşı taraf riski yönetimi, Likidite riski yönetimi, Türev ürünlerin hedge amaçlı kullanımı.