menejmentiin undes lekts

Менежментийн үндэс хичээлийн лекц

Боловсруулсан багш: Б.Мэндбаяр

Лекц №1 Менежментийн тухай ойлголт, судлах зүйл

1. Менежмент гэж юу вэ? 2. Менежер хүний үүрэг, ур чадвар 3. Менежментийн сэтгэлгээний түүхэн хөгжил

1. Менежмент гэж юу вэ? Менежмент нь хүмүүсээр ашигтай үйл бүтээлгэх, ажил хэрэг өрнүүлэх урлаг юм.

Менежментийг Хүннүгийн үеэс үүсэн гэж үздэг. Учир нь хүмүүс ганцаараа хийж чадахгүй юмаа хамтарч хийх шаардлагатай болсон. Менежментийг шинжлэх ухаан болохынх нь хувьд тодорхойлж болно.

Байгууллагын зорилгыг тодорхойлж түүнд хүрэх арга замыг төлөвлөж, байгууллагын бүх нөөц ашиглалтыг оновчтой зохион байгуулан манлайлж, үйлдвэрлэлийн явц эцсийн үр дүнд хяналт шалгалт хийх нэгдмэл цогц үйл ажиллагаа юм.

Менежментийн шинжлэх ухааны үндсийг анх АНУ-ын эрдэмтэн Фредрих Тейлор тавьсан. Мөн түүнчлэн Х. Гант, А. Файаль нар энэ шинжлэх ухааныг хөгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулсан.

Менежмент нь байгууллага түүнийг удирдах үйл ажиллагааг судална. Байгууллагууд нь хоорондоо гүйцэтгэх үүрэг, хэмжээ, зорилгоороо ялгаатай боловч нэг нийтлэг зүйл байдаг. Энэ нь албан ёсоор байгууллага болж зохион байгуулагдсан явдал юм. Үүнийг менежмент судална.

Байгууллага гэдэг нь өмнөө тавьсан зорилгодоо хүрэхинг тулд үйл ажиллагаагаа ухамсартайгаар зохион байгуулж байгаа бүлэг хүмүүс юм. Байгууллага гэж тооцогдохын тулд зайлшгүй тавигдах 3 үндсэн шаардлага байна.

Нийт гишүүдэд хамаарсан өмнөө тавьсан зорилготой байна. 2 буюу түүнээс дээш гишүүнтэй байна. Зорилгодоо хүрэх хүсэл эрмэлзлээр нэгдсэн байх ёстой.

Байгууллагыг амжиллтай удирдахын тулд түүний үйл ажиллагааг тодорхойлдог хүчин зүйлүүдийг харгалзан үзэх ёстой. Энэ хүчин зүйл нь:

Байгууллагын нөөц Гадаад орчин Хөдөлмөрийн хуваарь- босоо болон хэвтээ хэлбэртэй байна.

Менежментийн шинжлэх ухаан нь янз бүрийн түвшиний удирдах ажлыг судалснаар бүх төрлийн удирдах ажиллагаанд шаардлагатай нийтлэг ажилбаруудыг гаргаж өгсөн. Үүнийг менежментийн чиг үүрэг гэнэ. Үүнд:

Төлөвлөлт Зохион байгуулалт Мотиваци буюу идэвхжүүлэлт Манлайлалт Хяналт

Төлөвлөлт гэдэг нь байгууллагын үйл ажиллагааг төлөвлөнө гэсэн үг юм. Байгууллагын үйл ажиллагааг төлөвлөнө гэдэг нь дараах 3 үндсэн асуудлыг шийдвэрлэнэ.

Байгууллагын одоогийн оршин байгаа нөхцөлд үнэлэлт өгнө. Цаашгдын хөгжлийн төлөв байдлыг тодорхойлно. Байгууллага чухам юу хийх ёстойг тодорхойлж байдаг. Зохион байгуулалт гэдэг нь байгууллага зорилгодоо хүрэхийн тулд хүн хүч,

материал түүхий эд, мэдээлэл санхүүгийн бүх төрлийн үйл ажиллагааг оновчтойгоор нэгтгэн зангидах үйл ажиллагаа юм.

Мотиваци гэдэг нь хүний хэрэгцээг хангах замаар байгууллага зорилгодоо хүрэх арга зам юм.



Манлайлал гэдэг нь хүмүүсийн зорилгодоо хүрэх тэмүүллийг бий болгоно гэсэн үг юм. Өөрөөр хэлбэл араасаа дагуулна .

Хяналт гэдэг нь байгууллага өмнөө тавьсан зорилгодоо нийцсан үйл ажиллагаа явуулж байгаа эсэхийг тодорхойлох, буруу үйлдлийг зогсоох урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа юм.

2. Менежер хүний ур чадвар, үүрэг Менежер нь дараах үүргүүдийг гүйцэтгэнэ. Үүнд:

Гэрээ хэлэлцээр хийх замаар холбогчийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Гэрээ хэлэлцээрийг амжилттай хийхийн тулд:

Зорилгоо тодорхойлох ёстой. Үндсэн шаардлага нөхцлийг судлах ёстой. Гадаад дотоод мэдээлэл цуглуулах ёстой. Хэлэлцээрийн явцад үүсэх саад бэрхшээлийг тооцох ёстой. Гарах үр дүнг томъёолох.

Манлайлагчийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Зорилгодоо хүрэхэд ажилагсадыг уриалан дуудна гэсэн үг юм. Ингэхийн тулд:

Идэвхи санаачлага Ажилдаа өндөр хариуцлагатай байх Харилцааны өндөр соёлтой байх Ёс зүйн бндбр шаардлагатай байх

Мэдээллийг хүлээн авч боловсруулах үүрэг гүйцэтгэнэ. Ажлын ачаалал, байгууллагын онцлог техник технологи хоцрогдол, ажилчдын мэдлэг чадварыг харгалзан үзэх хэрэгтэй.

Байгууллага доторхи зөрчил маргааныг таслан зогсоох шийдвэрлэх үүргийг гүйцэтгэнэ.

Менежерийн ур чадвар гэдэг нь мэдлэг мэдээлэл, дадлага туршлага, тодорхой байр суурь дээр тулгуурлан үр дүнд хүрэх чадавхи юм. Ур чадварыг 3 ангилна.

Технологийн буюу гүйцэтгэлийн ур чадвар Харилцааны ур чадвар Шийдвэр гаргах ур чадвар Технологийн буюу гүйцэтгэлийн ур чадвар гэдэг нь хоогдсон үүрэг даалгаварыг

тодорхой арга барилаар эрхлэн гүйцэтгэх чадвар дадлага мэргэжлийн нийлбэр цогц юм. Тухайлбал тогтоол, төсөв боловсруулах, баланс гаргах гэх мэт.

Харилцааны ур чадвар гэдэг нь хүнтэй ажиллах тэдгээрийг зөв ойгож нөлөөлөх, нийцэж ажиллах үр дүн юм.

Шийдвэр гаргах ур чадвар нь ерөнхий онол, хийсвэр санааг тодорхой нөхцөл байдалд тохируулан хэрэглэх ур дүй юм.

3. Менежментийн сэтгэлгээний түүхэн хөгжил Менежментийн сэтгэлгээний түүхэн хөгжлийг 5 үе шатанд хуваадаг.

Эртний Вавилоны үе буюу МЭӨ 1760-аад он хамрана. Энэ үед нийгмийн янз бүрийн бүлгүүдийн дунд нийгмийн харилцааг зохицуулах төрийн хөдөлмөр эдийн засаг гарч байсан.

Эртний Вавилоны 2-р үе буюу МЭ-ий 605-682 он юм. Энэ үед үйлдвэрлэл барилгын үйл ажиллагаа өрнөхтэй холбоотой тэдгээрийг хянах хяналтыг нэгтгэхэд чиглэгдэж байсан.

Мерканталистуудын үе буюу МЭ-ий 16-17р зуун. Энэ үеийг арилжаа наймааг дээдлэн бишрэгчид гэж нэрлэгддэг байв.

МЭ-ий 17-18р зууны хооронд европын аж үйлдвэрийн хөгжил дэвшил эхэлж капитализм шинээр бий болсон үе юм. Энэ үед менежментийн салбарт дэвшил гарч удирдагч нь өмчөө тусгаарласан. Менежмент нь мэргижэл болж гарч ирсэн.

19р зууны эцэс 20р зууны эх. Энэ үеийг удирдлагын хувьсгал гарсан гэж үздэг.



Шинжлэх ухааны менежментийн хандлага Энэ менежментийн хамгийн эхний хандлага юм. Шинжлэх ухааны менежментийн

үүслийг анх Ф. Тейлор тавьсан. Түүнийг шинжлэх ухааны менежментийн эцэг гэж нэрлэдэг. Тейлор 1911 онд шинжлэх ухааны удирдлагын зарим номоо хэвлүүлсэн. Энэ үеэс удирдлагын тухай системтэй үзэл бодол бий болсон. Тейлор анх удаа ажлын байранд ажиглалт хийж хөдөлмөрийн зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох шинжлэх ухааны үндсийг гаргасан. Тейлорын үзэж байгаагаар ажилчдыг өөрийн нь үр ашигтайгаар ажиллуулж чадах юм бол бүтээмж дээшилнэ гэж үзсэн. Менежерүүд тэднийг удирдан зохион байгуулах, үүрэг даалгавар өгч хянаж байж илүү бүтээмжтэй гэж үзсэн. Тэрээр ажилчидын ажлыг үнэлэх стандартыг боловсруулсан. Энэ стандартыг боловсруулахын тулд тэрээр ажлын байранд зжраг авч ажилчидын норм гаргасан. Тейлороос гадна шинжлэх ухааны менежментийн хандлагыг эрдэмтэн Л. Гильберт, Х. Гант нар тодорхойлсон.

Гильберт нь хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлэхэд хөдөлгөөний судалгаа хйисэн. Үүнд биеийн хөдөлгөөний судалгаа, ажлын байрны судалгаа, багаж хэрэгсэл гэж 3 ангилан судалгаа хийжээ.

Х. Гант ажлыг хувиарлаж үйлдвэрлэлийн шагналыг бий болгох талаар нувь нэмрээ оруулсан.

Захиргааны менежментийн хандлага Үндэслэгч нь А. Файоль юм. Тэрээр удирдлагын ерөнхий 14 зарчмыг боловсруулсан.

Үүнд: 1. Хөдөлмөрийн хуваарьтай байх зарчим 2. Бүрэн эрх хариуцлагын зарчим 3. Сахилга баттай байх зарчим 4. Нэгдмэл байх зарчим 5. Нэгдмэл нэг зорилгод чиглүүлэх зарчим 6. Хувийн сонирхолыг нийгмийн сонирхолд нийцүүлэх зарчим 7. Хөдөлмөрийн шударга хөлс төлөлтийн зарчим 8. Төвлөрөлийн зарчим 9. Гинжин холбоотой байх зарчим 10. Дэг журамтай байх зарчим 11. Шударга зарчим 12. Тогтвортой байдлын зарчим 13. Санаачлагатай байх зарчим 14. Нэр төртэй байх зарчим

Хүний харилцаа зан үйлийн хандлага Энэ захиргааны болон шинжлэх ухааны хандлагыг шүүмжлэн гарч ирсэн. Гол төлөөлөгчид нь Эльтон Мейль, Марк Грегор нар юм. Марок Грегор нь Х ба У онолыг гаргасан. Тейлор Х онол, Мейль У онол

Х У Хувь хүн ажилдаа дургүй бол зугтана Ажлын сайн нөхцөл хандлагад үр дүнтэй

ажиллана Хүч хэрэглэн сүрдүүлэх хэрэгтэй ингэж байж ажиллана

Байгууллагын зорилгод хүрэхийн тулд хүмүүс өөрсдөө ажиллана

Хариуцлагаас мултрана Хүнийг хариуцлага хүлээхэд сургаж болно Цөөн хүн үнэн сэтгэлээсээ ажиллана Ихэнх нь бүтээлч чадварлаг ажиллана



У онолыг боловсруулснаар хүмүүсийн хүмүүнлэг чанарыг хөгжүүлсэн. Ингэснээр ажилчидын идэвхжүүлэх, хувь хүн өсөж хөгжих хүслийг буй болгож хөдөлмөрийн бүтээмж дээшлэх үндсийг тавьсан.

Энэ бүхнээс үйлдвэрлэлийг удирдах 2 онол гарсан бөгөөд энэ 2 онолоос Z онол гарсан. Энэ 2 онол нь АНУ, Япон 2-ыг жиших маягаар гарч ирсэн.

АНУ Япон

Богино хугацаагаар хөлслөх Бүх насаар нь хөлслөх Хувийн шийдвэр чухал Хамтын шийдвэр чухал Хувийн хариуцлага чухал Хамтын хариуцлага чухал Богино хугацаанд үнэлж дэвшүүлнэ Аажмаар үнлэж дэвшүүлнэ Нарийвчилсан хяналтын систем Энгийн ба хэрэгжүүлэхүйц хяналтын систем Төрөлжсөн ажил Төрөл бүрийн өргөн хүрээтэй ажил Ажиллагсадад ялгавартай хандах Хүн бүртэй ижил хандах

Z онол

Урт хугацаагаар хөлслөх Хамтын шийдвэр чухал Хувийн хариуцлага чухал Аажмаар үнэлж дэвшүүлэх Энгийн хяналтын систем хэрэгтэй Бага зэрэг төрөлжсан ажил Гэр бүлийг оролцуулаад бүгдэд нь жигд анхаарах

Удирдлагын шийдвэр гаргахад менежерийн зан төлөвийн хандлага нөлөөлж байдаг

юм. Энэ нь хүний үйл явдал, төрх байдал, зан аашинд илрэн гарч байгаа сэтгэл зүйн төрөлхийн шинж чанар юм. Үүнийг эртний Грекийн сэтгэл зүйч Гиппократ МЭӨ 460-377 онд судлан үзээд хүний биед 4 шингэн байдаг гэж үзээд эдгээрийн аль нь их байгаагаас шалтгаалаад хүний зан төлөв дараах байдалтай байна гэж үзжээ. Үүнд:

1. Цус нь их бол- Сангвиник 2. Салст их бол- Темпрамид 3. Шар цөс их бол- Плегматик 4. Хар цөс их бол – Меланхолик 1. Сангвиник хүн сэргэлэн, юм юм сонирходог , цовоо бөгөөд нийтэч, ажил

амьддралд хүртээмжтэй, хүмүүстэй танилцахдаа амархан, орчиндоо амархан зохицдог хүн гэжээ. 2. Цочмог шаралхуу ааштай, хурц омголон зантай, дүрсхийн уурлах нь цөөнгүй, урам зориг нь хувирах нь түргэн, орчиндоо идэвхитэй хүн байна. 3. Тайван дөлгөөн дуу цөөтэй, биеэ барьж чаддаг, сэтгэлийн гадаад илрэл сул, ажлын чанар сайн асуудалд буурь суурьтай хандана. 4. Буурьтай дүнсгэр, бүрэг ноомой, гунигтай, хянуур байвч уриалгахан зантай, эмзэг сэтгэлтэй, сэтгэлийн гадаад илрэл бага, зожиг аймхай орчиндоо дасах нь удаан хүн юм..

Менежментийн үндэс хичээлийн лекц №2 Сэдэв : Монгол менежментийн үүсэл хөгжил

Монгол менежментийн үүсэл хөгжлийн тухай Монгол менежментийн шинжлэх ухаанд Чингис хааны оруулсан хувь нэмэр

1. монгол менежментийг тусгайлан судалж нэгтгэн дүгнэсэн нь нэн ховор юм. Харин дэлхийн улс орнууд Чингисийн менежментийг судлаж монголчууд бол эрт дээр үеэс хүчирхэг төртэй , далай их монгол улсыг байгуулан уудам нутаг дэвсгэртэй улс орон байсны хувьд менежментийн асар их өвтэй орон гэж үзэж бичсэн байдаг нь олонтой .



иймд бид монгол менежментийг их монголын үеэс авч үзэж байгаа юм. өөрөөр хэлбэл дэлхий дахины 1000 жилийн гарамгай жанжинаар тодорсон Чингисийн төр барьж байсан үеэс эхлэж байна гэж үздэг . тэр үеийн их монгол хүннү улсыбн үеэс тогтносон эзэн харъяатын ёсыг хатуу чандл баримталсан ёс их төр гэдэг хөтөлбөрийг дагаж нийгмийн сэтгэл зүйн нөлөөллийг насан туршдаа хэрэгжүүлсэн байна . монгол менежментийн уламжлал манжид эзлэгдсэн үед ч богд хааны засаглалын үед ч ардын хувьсгалын жилүүдэд ч ардчилал өрнөсөн үед ч монгол орны төлөө зүтгэж ирсэн . энэ нь монгол улсын тусгаар тогтнол биеэ даасан оршинол бүхий монгол улс байгуулахын төлөө тэмцэж хийж бүтээсэн ажил үйлсээр батлагдаж байна .

монголын байгууллагын менежментийн 5 зарчим 1. зохион байгуулалт : хүн бүрийн хийсэн ажил эдлэх эрх , хүлээх хариуцлага тодорхой

байхын хамт байгууллагын бүтэц оновчтой удирдлага чадварлаг байх 2. сахилга

цагийн сахилга- ажлыг цагт нь хийж гүйцэтгэх стандартын сахилга – ажлыг стандарт техникийн дагуу чанартай хийх технологийн сахилга

3. сэтгэл : ажилдаа байгууллагадаа чин сэтгэлээсээ хандах сэтгэл ариун байх 4. зүтгэл : сэтгэлээс зүтгэл гарна , хүч , мэдлэг туршлага ур чадвараа бүрэн дайчилж

ажиллах 5. бүтээл : зүтгэвэл бүтээнэ . зүтгэл байвал зүүгээр худаг гаргана . энэ бол бүтээл юм.

1993 оны эцсээр үндэсний онцлогтой менежментийн загварын суурь зарчмууд монгол менежментийн сэтгэлгээнд хөгжил үйлдлэгийн асуудлыг авч хэлэлцээд менежментийн загварын нэгж хувилбарыг санал болгосон . менежментийн үндэсний онцлогтой загварын агуулга:

1. шийдвэр гаргах

• стратегийн болон байгууллагын үндсэн асуудлаар

шийфдвэр гаргах

• шуурхай зохицуулах шийдвэр

2. байгууллагын бүтэц зохион байгуулалт – зорилго , стратеги

баримжаалсан , уян хатан бүтэц

3. хяналтын тогтолцоо – хяналтын тогтоосон журам

4. хариуцлагын тогтолцоо – бүх шатны менежерийн хувийн

хариуцлага

5. менежерийг шилж сонгох шалгуур – мэдлэг , туршлага , хүнтэй

ажиллахэв дүйтэй

6. менежерийн сургалтанд тавигдах шаардлага – тал бүрийн

бэлтгэлтэй , ямар ч албан үүрэг гүйцэтгэж чадах хүмүүсийг

бэлтгэх

7. албан тушаал ахих шалгуур – ажилласан хугацаа , ажлын бодит

үр дүн

8. менежер a гүйцэтгэх ажилтнуудын харилцаа – хүнлэг зарчимд

үндэслэсэн албан ёсны харилцаа



9. байгууллага /хамт олон/-ыг бүрдүүлж төлөвлшүүлэх –

байгууллагын зорилгыг эрхэмлэж , менежер ажилчид түүнд

хүрэхийн тулд нэгдэж нягтрана

10. эцсийн үр дүнд чиглүүлэх арга барил – бүлэг , хамтлаг ,

байгууллагын ашиг сонирхолд тулгуурлана

11. цалин хөлс – ажилласан хугацаа , бодит үр дүнгээс хамаарна

12. урамшуулал – бодит үр дүн , санаачлагыг урамшуулна

13. нэг байгууллагад ажиллах хугацаа – тогтвортой үр бүтээлтэй

ажиллахыг эрмэлзэнэ

14. маргаан зөрчил шийдвэрлэх – байгууллага , оролцогч талуудын

ашиг сонирхлыг харгалзан эв эеийг олно

15. зэмлэл – бодитой , хүний нэр төр , нандин чанарт харшлахгүй

байна

2. манай улсын менежментийн түүхэнд жинтэй хувь нэмэр оруулсан хүн бол Их Монгол улсыг эмхлэн байгуулсан түүхэн ач холбогдол бүхий гавъяагаараа эзэн Чингис хааныг нэрлэж болно . Чингис хааны удирдахуйн агуу чадвараар өнөөгийн бидний амьдрах нөхцөл бүрджээ . тэрбээр асар мэдрэмжтэй удирдагч байсныг түүх гэрчилж байна . түүний менежментийн шинжлэх ухаанд оруулсан шинжлэх ухаанч хандлагыг менежментийн үндсэн үүрэг функцүүдээр задалж дараах байдлаар авч үзэж болно .

A. төлөвлөх үүрэг : эзэн Чингис хаан төлөвлөгөөний нарийн тактик боловсруулж түүний хэрэгжилтэнд анхаарч ажиллаж байснаар тухайн үедээ маш богино хугацаанд дэлхийн талыг эзэлж нэрээ мөнхжүүлж үлдээжээ . ялангуяа стратеги төлөвлөгөөг гаргамгай боловсруулж дотоод нөөц , гадаад орчны нөлөөллийг уялдуулан тусгасан тактик ашиглаж байжээ .

B. манлайлах үүрэг : Чингис хааны манлайлах ур чадварыг илтгэдэг гол зүйл бол хүмүүст нөлөөлөх чадвар юм. Дайснаа ч найз болгож чаддаг байсан нь хүнийг өршөөж өөртөө үнэнч зүтгэх боломж олгож , тухайн хүнээс асар их нөөц , бүтээмж гарч болохыг олж харж байсан нарийн мэдрэмжтэй удирдагч болохыг илтгэж байна . нөгөө талаар удирдлагадаа хүнийг таниж сонгож томилдог харилцааны ур чадвар асар хөгжсөн байх нь манлайлах үүргийн чухал шинж болохыг харуулж чадсан .

C. зохион байгуулах үүрэг : Их монгол улсыг эмхлэн байгуулсан гавъяа нь түүний зохион байгуулах ур чадварыг илэрхийлж байна . өөрөөр хэлбэл тархай бутархай байсан олон овог , аймгийг амжилттай нэгтгэсэн нь зохион байгуулах үйл ажиллагаанд бүлгийн бүтэц чухал болохыг харуулж чадсан .маш нарийн зохион байгуулалтын бүтцийг цэрэг дайны үед ашиглаж байсан нь ялалтад хүрэх зам болж чаджээ

D. хянах үүрэг : Чингис хааны үед хяналтыг нэлээд өндөр шаардлагын хүрээнд хэрэглэдэг байжээ . нэгжийн хяналт үр дүнтэй байсан нь дунд түвшний удирдлагуудад тодорхой эрх мэдэл төвлөрдөгтэй холбоотой юм. үүнээс гадна хяналтыг гол мөн чанар бол алдаагаа илрүүлж засаж залруулхад оршино гэдгийг сургаж байжээ .



Менежментийн үндэс хичээлийн лекц №3 Сэдэв : Байгууллага түүний тухай ойлголт

1. Байгууллагын тухай үндсэн ойлголт 2. Байгууллагын орчны тухай ойлголт

1. Аливаа байгууллага нь мененжментийн шинжлэх ухааны мөн чанар илрэн гарах гол объект болдог . өөрөөр хэлбэл байгууллага дээр менежментийн хэрэгжилт гардаг . Байгууллага нь эрхэм зорилго эсвэл зорилтуудаа хэрэгжүүлэхийн тулд үйл ажиллагаагаа ухамсартайгаар зохицуулсан хүмүүсийн бүлэг юм .

Байгууллагыг Частер Бернард “хоёр a түүнээс дээш хүмүүсийн ухамсартайгаар зохицуулагдсан үйл ажиллагааны систем ” гэж тодорхойлжээ . Аливаа бүлэг хүмүүс байгууллага болохын тулд дараах шаардлагуудыг хангасан байх шаардлагатай . үүнд :

1. 2 a түүнээс дээш гишүүнтэй 2. бүлгийн гишүүд урдаа тавьсан нийтлэг зорилгуудыг хүлээн зөвшөөрсөн байх 3. нэгдмэл үйл ажиллагаа явуулах 4. үйл ажиллагаа нь тасралтгүй шинж чанартай байдаг .

байгууллагыг тодорхойлох элементүүд • бүтээмж • сонирхол • шинжлэх ухааны чадавхи • гадаад орчинд харьцах харилцаа • хамт олны сэтгэл зүйн уур амьсгал • хүн хүчний чадавхи • техникийн төвшин • хөгжлийн хэтийн төлөв

байгууллагыг хэлбэрээр нь А. Албан ёсны Б. албан ёсны бус гэж 2 ангилдаг . Албан ёсны байгууллага гэдэг нь дээрхи шаардлагуудыг бүрэн хангасан хуулийн этгээд юм . харин албан ёсны бус байгууллага нь сайн дурын үндсэн дээр нэгдэж үйл ажиллагаа явуулдаг боловч , тодорхой тогтсон хугацаагүй , ихэнхдээ удирдагч байдаггүй . албан ёсны бус байгууллага нь албан ёсны байгууллага дотроо оршин байж болдог . үүнээс гадна байгууллагын үйл ажиллагааны чиглэл хүрээгээр нь хэд хэд ангилж болно .

• төрийн байгууллага • төрийн бус байгууллага • ашгийн төлөөх бизнесийн байгууллага • ашгийн бус байгууллага • шашны байгууллага

аливаа байгууллага үүсч хөгжихдөө амьдарлын 4 үе шатыг туулдаг . зураг 1

1. эхлэлийн үе шат байгууллагын эхлэл дараах байдлаар бий болдог .

• цоо шинээр үүсч бий болдог • хуучин байсан байгууллагын үйл ажиллагааг сайжруулах өөрчлөх замаар

шинэчлэгдсэн байгууллага зах зээлд үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлдэг . 2. өсөлтийн үе шат

байгууллага өсөлтийн үе шатанд янз бүрийн байдлаар шилждэг . тухайлбал хөрөнгө оруулалт хийж буй байдлаар нь дараах ангилалд авч үздэг байна .

• босоо өсөлт : үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх замаар өсөж байгаа өсөлтийг босоо өсөлт гэж нэрлэдэг .



• хөндлөн өсөлт : технологийн уялдаатай болон уялдаатай бус салбаруудыг өөртөө нэгтгэх замаар өсөхийг хөндлөн өсөлт гэнэ.

• өргөжилт : хэрэглэгчид болон нийлүүлэгчидтэй нэгдэж төвлөрөх замаар өсөхийг өргөжилт гэнэ

3. тогтворжилтын үе шат энэ үе шатанд хэр удаан оршин байж чадсанаар тухайн байгууллагын менежмент тодорхойлогддог . байгууллагын өсөлт хөгжлийг үе шатанд тогтвортой оршин байх нь аливаа байгууллагын эрхэм зорилго болдог. Иймээс сайн менежменттэй байгууллага бүр тогтворжилтийн үе шатанд удаан оршин тогтнож зах зээлээ хамгаалах арга тактикаа оновчтой хэрэгжүүлдэг байна . зарим тохиолдолд их хэмжээний хөрөнгийн эргэлт удаан байдаг . эндээс болж байгууллагын үйл ажиллагаа тогтворжиж эхэлдэг .

4. уналтын үе шат байгууллагын үйл ажиллагаа нь янз бүрийн хүчин зүйлийн нөлөөллөөс болж уналт бууралтын үе шатанд шилждэг . тухайлбал :

• үйл ажиллгаагаа зогсоох • үр ашиг багатай салбарыг бусдад худалдах замаар үйл ажиллагаагаа хумих • хөрөнгө оруулалтаа татах • өрсөлдөөнд байр сууриа алдах • байгууллагын удирдлагын үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт сулрах зэрэг олон

хүчин зүйлээс шалтгаалдаг . 2. Байгууллагын орчны тухай ойлголт тухайн байгууллагын үйл ажиллагаанд янз бүрээр нөлөөлж буй хүчин зүйлийг байгууллагын орчин гэнэ . өөрөөр хэлбэл нөлөөлөх байдлаар нь шууд нөлөөлөх хүчин зүйл , шууд бусаар нөлөөлөх хүчин зүйл гэж ангилж болно . шууд нөлөөлдөг хүчин зүйлийг байгууллагын дотоод орчин гэдэг . харин дам нөлөөлдөг хүчин зүйлийг байгууллагын гадаад орчин гэнэ . зураг 2 шууд нөлөөллийн гадаад орчин дам нөлөөллийн гадаад орчин

• засгийн газар - эдийн засаг • өрсөлдөгчид - хэрэглэгчид • зохицуулагчид - бэлтгэн нийлүүлэгчид • улс төр эрх зүйн хүчин зүйлс - технологи

байгууллагын дотоод орчин • удирдлагын бүтэц • ажиллах хүч • зорилго - технологи

байгууллагын дотоод орчин – internal environment байгууллагын дотоод орчныг

1. зорилго , зорилтууд 2. технологи 3. удирдлагын бүтэц 4. ажиллах хүч гэсэн үндсэн 4 бүлэг болгож хувааж болно .

зорилго , зорилтууд эрхэм зорилго : тухайн байгууллагын эрхэмлэн дээдэлдэг үнэт зүйлс a соёлын өв юм . зорилго : байгууллагын хүрэхээр тэмүүлж буй эцсийн үр дүн юм . зорилтууд : байгууллага эрхэм зорилго зорилтоо хэрэгжүүлэхийн тулд тодорхой хугацаанд тогтоосон гүйцэтгэх ажил бүхий алхамууд юм . зорилго , зорилтууд нь :

• хэрэгжүүлж болохуйц , бодитой байх – REALISTIC • хэмжигдэхүйц байх - MEASURABLE • цаг хугацаатай байх - TIME BOUNDED



• биелэгдэхүйц байх - ATTAINABLE • тодорхой ойлгомжтой байх - SPECIFIC

байгууллагын зорилго , зорилтыг ажиллагсад бүгдээрээ сайтар ойлгосон , түүнийг биелүүлэхийн тулд бүх боломжоо зөв ашиглан , сул талаа арилгаж ажиллах шаардлагтай . хэрэв ямарваа байгууллагын зорилго , зорилт нь тодорхойгүй бол ирээдүй нь тодорхойгүй болж , үүнээс болж их хэмжээний хөрөнгө , цаг , хугацааг дэмий алдах болдог байна . технолги байгууллагын бүх төрлийн нөөц болох түүхий эд , материал , мэдлэг мэдээлэл , хөрөнгө , техник , менежмент зэрэг хүчин зүйлүүдийг бүтээгдэхүүн үйлчилгээ болгож хувиргах үйл арга замыг технологи гэж тодорхойлж болно . удирдлага удирдлаг нь байгууллагын хувьд олон талын ач холбогдолтой . үүнд :

• нэгдсэн нэг зорилгод төвлөрүүлдэг . • зөрчилдөөнтэй хүсэл сонирхолуудыг нэгтгэдэг • үр ашиг үр дүнд хүргэдэг • зах зээлд урт удаан оршин тогтнох нөхцөл болдог .

хүний нөөц байгууллагын ажлын амжилтын 90% нь ажиллах хүчнээс , 10% нь бусад хүчин зүйлээс хамаарч байдаг гэж үздэг . аливаа байгууллагын амжилтын үндэс нь чадварлаг хүний нөөцтэй байхад оршино . нөгөө талаас хэдийгээр чадварлаг сайн хүний нөөцтэй байсанч удирдлагын бодлого шийдвэр саармагжих тусам авъяас чадвартай ажилчидын ур чадвар суларч эхэлдэг байна . байгууллагын гадаад орчин – external environment байгууллагын гадаад орчин гэдэг нь тухайн байгууллагын үйл ажиллгаанд шууд бусаар нөлөөлдөг хүчин зүйлүүдийг хэлнэ . нөлөөлөх байдлаар нь макро орчин a микро орчин гэж 2 ангилдаг . микро орчны хүчин зүйл

• хэрэглэгч • нийлүүлэгч • өрсөлдөгч • түнш • зохицуулагч зэргийг хамааруулдаг .

макро орчинд • засгийн газар • нийгэм соёлын хүчин зүйл • технологи • эдийн засгийн хүчин зүйл • хууль зүйн • олон улсын зэрэг хүчин зүйлүүд орно . • микро орчны хүчин зүйлс: 1. зохицуулагч : зохицуулагч гэдэг нь байгууллагад шууд нөлөө үзүүлж байдаг гадаад

хүчин зүйл юм. үүнд : засгийн газрын тусгай байгууллагууд , тухайлбал төрийн өмчийн хороо , төрийн хянан шалгах хороо , стандарт хэмжил зүйн төв , эрүүл ахуй халдвар судлалын төв зэрэг байгууллагуудыг нэрлэж болно . эдгээр байгууллагуудаас гаргаж байгаа аливаа шийдвэр нь бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагаанд шууд нөлөө үзүүлж байдаг учраас аливаа байгууллага явуулах үйл ажиллагаагаа эдгээр байгууллагуудын шийдвэрт зохицуулах шаардлагатай .

2. нийлүүлэгч : нийлүүлэгчид байгууллагын үйл ажиллагаанд шууд нөлөө үзүүлнэ . аливаа байнгууллага нийлүүлэгчдээс түүхий эд материал авч , бүтээгдэхүүн үйлчилгээ болгож хувиргаж байдаг . чанартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж , үйлчилгээ



үзүүлэхийн тулд тухайн байгууллагыг чанартай түүхий эд материалаар хангаж байх найдвартай нийлүүлэгчидтэй харилцаа тогтоох шаардлагатай .

3. хэрэглэгчид : хэрэглэгчид бол байгууллагын оршин тогтох үндсэн нөхцөл болж байдаг . өөрөөр хэлбэл байгууллага өөрийн гэсэн хэрэглэгчдийн тодорхой зорилтот зах зээл дээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг .

4. өрсөлдөгчид : байгууллага зах зээлд удаан оршин тогтнохын тулд өрсөлдөгчөө байнга судалж тэдний сул талыг өөрсдийн давуу тал болгон ашиглах нь чухал юм.

Макро орчны хүчин зүйлс : 1. засгийн газар буюу улс төр : засгийн газар улс орны нийт эдийн засгийн өсөлтийг

хангах , нийгмийг хөгжүүлэхэд бизнесийн бүхийл байгууллагын үйл ажиллгааны өсөлт , амжилтыг шийдвэрлэж байдаг . тийм учраас байгууллагын үйл ажиллагааг эдийн засаг , нийгмийн хөгжилтэй уялдуулахад тус тус улсын пардамент засгийн газар онцгой анхаарч бодлогоо хуулиар дамжуулан хэрэгжүүлдэг .

2. олон улсын байдал : ихэнх байгууллагын хувьд гадаад орчин нь улсынхаа хил хязгаарын хүрээнд байдаг . гэвч даяаршиж байгаа өнөөгийн нийгэмд дэлхийн олон оронд борлуулалтын салбар болон үйлдвэрлэлийн нэгжтэй үндэстэн дамнасан корпариацууд ажиллаж байна .

3. эдийн засгийн байдал : дам нөлөөллийн нэг гол хүчин зүйл бол эдийн засгийн байдал юм. үүнд : үнийн өсөлтийн түвшин , ҮНБ, ажилгүйдлийн түвшин , валютын ханш , зээлийн хүү , улсын төсөв a худалдааны алдагдал гэх мэт зүйлүүд байгууллагын үйл ажиллгаанд хүчтэй нөлөө үзүүлдэг .

4. технологи : хэрэглэгчид хаана үйлдвэрлэгдсэн бэ гэдгээс илүүтэйгээр ямар технологиор үйлдвэрлэгдсэн бэ гэдгийг харгалзаж бүтээгдэхүүний сонголтыг хийх болсон .

5. нийгэм a соёлын хүчин зүйл : байгууллагын орчинд нийгэм соёлын хүчин зүйл байнга нөлөөлж байдаг . ёр нь соёл гэж аливаа тулгамдсан бэрхшээлийг давж , зорилтоо шийдвэрлэхэд боловсрол , шинжлэх ухаан , урлаг , спорт , оюун санаа , амьдралын бүхий л ололт амжилтыг ашиглах чадвар юм.



Лекц№4

Сэдэв : Менежер түүний ур чадвар ба үүрэг 1. Менежер түүний гүйцэтгэх үүрэг 2. Менежер түүний ур чадвар 3. Менежер , удирдлагын шийдвэр түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс 4. шийдвэр гаргах аргууд 1. Менежер түүний гүйцэтгэх үүрэг

Менежерүүд буюу мэргэжлийн удирдах ажилтнууд нь байгууллагын бүх талын үйл ажиллагааг удирдан чиглүүлэх үүрэгтэй хүмүүс юм . Хенри Минцберг менежерийн ажлын агууллагтай холбогдуулж , удирдах ажлын нэг ерөнхий шинж болох удирдагчын гүйцэтгэх үүргийг илрүүлжээ. Тэр янз бүрийн түвшинд ажиллаж байгаа удирдагч хүний гүйцэтгэх 10 үүргийг тодорхойлсон.

Эдгээрийг дотор нь 3 бүлэгт хуваасан . • хүмүүсийн хоорондын харилцаанд гүйцэтгэх үүрэг • мэдээллийн үүргүүд • шийдвэр гаргахтай холбоотой үүргүүд гэж хуваасан байдаг .

хэдийгээр менежер бүрийн хувьд онцлог шинж чанар байдаг боловч сайн менежерийг тодорхойлогч үзүүлэлтүүд байдаг . Удирдан жолоодох

Ажлын таатай Үр бүтээлтэй менежер Өндөр үр орчинг бүрдүүлэх дүнд хүрэх

боломжоор хангах ндөр үр дүнд хүрэхийг Ө

урамшуулах үр бүтээлтэй меэежер нь аж ахуйн үйл хэргийг идэвхитэй удирдан жолоодож , ажлын таатай орчинг бий болгох ба ажилчид болон байгууллагыг өндөр үр дүнд хүрэхэд нь түлхэц өгөх , мөн тийм боломжоор хангаж чаддаг . мөн үр бүтээлтэй менежер нь санаачлагатай байх ёстой . үүнд :

• шинэ бүтээгдэхүүн үйлчилгээ , шинэ арга санааг судлан илэрхийлэх • өнгөрсөн асуудлын зөв хариуг судлан гаргах • ажилчиддаа бүтээлчээр сайн ажиллахыг уриалах • урт хугацаанд амжилт олох арга замыг өөрөө тодорхойлохгүй , ажилчидаараа

эрэлхийлүүлэх.. 2.Менежерийн ур чадвар түүний тухай ойлголт: сайн менежер болохын тулд ур чадвар шаардлагатай. Ур чадвар гэдэг нь хүний онцгой чадвар буюу авъяас юм . энэ нь олж авсан мэдлэг , дадлага , туршлагатай холбоотой. Менежерийн ур чадварыг 3 хуваан авч үздэг .

1. техникийн ур чадвар 2. харилцааны ур чадвар 3. шийдвэр гаргах ур чадвар

1- энэ нь мэргэжлийн зорилгыг хэрэглэхэд шаардлага бүхий мэргэшсэн тодорхой арга барил ба үйл ажиллагаатай холбоотой өндөр авъяас юм .

2- ажиллагсадтайгаа зөв харилцах , тэдэнд зохистой нөлөөлөл үзүүлэх үйл ажиллагаа юм . энэхүү ур чадвар нь менежерээс хүмүүстэй сайн ажиллахад нөлөөлөх бөгөөд байгууллагын бүх хэсэг ба түвшинд чухал ач холбогдолтой

3- энэхүү ур чадвар нь маргаантай асуудалд нөлөөлөх хүчин зүйлүүдийг иж бүрнээр нь мэдэх ба тэдэнд үнэлгээ өгч , зөв зохистой шийдвэр гаргах үйл ажиллагаа юм .

удирдалгын түвшин : хөдөлмөрийн босоо хуваариар удирдагчийн хийх ажил , эрэмбэ зэргээр зааглагдаж , энэ үндсэн дээр удирдлагын түвшин бий болдог . удирдлагын



түвшин нь хэд байхаас үл хамааран удирдагчдыг 3 категорт хуваана. Нийгэм судлаач Талкот Парсож дараах байдлаар ангилж авч үзсэн байна .

a) Уг түвшин нь институт хэмээн нэрлэгддэг . жишээ нь бизнес , машин , корпараци гэх мэтийн нийгмийн тодорхой чиг үүргүүдийг гүйцэтгэдэг нийгмийн бүтэц бүрдлийг өвч үзнэ . энэ түвшинд урт хугацааны зорилгоо томъёолон тодорхойлох , янз бүрийн өөрчлөлтөнд нийцүүлэн байгууллагын бүтэц , зохион байгуулалтыг өөрчлөх , байгууллага болон түүний гадаад орчин, нийгмийн бүтэц бүрдлийг жолоодох үйл ажиллагааг эрхлэгчдийг хамруулсан байдаг .

b) Удирдлагын түвшинд байгууллагын янз бүрийн үйл ажиллагааны төрөл , салбарын хүч чармайлтыг уялдуулдаг . үгдсэндээ байгууллагын дотоод удирдах , уялдуулан зохицуулах ажил эрхлэгчдийг хамруулна .

c) Техникийн түвшинд бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл болон бараа үйлчилгээг тасралтгүй явуулах ажлыг үр дүнтэй болгоход чиглэсэн өдөр тутмын үйл ажиллагааг эрхлэгчдийг хамруулсан байдаг .

Удирдлагын түвшнээр нь : 1. доод шатны удирдагчид 2. дунд шатны удирдагчид 3. дээд шатны удирдагчид гэж хуваан авч үздэг .

доод шатны удирдагчид : ажилчид болон бусад хүмүүсийг шууд удирддаг бага тушаалын удиодагчид багтана . энэ шатны менежерүүд тоног төхөөрөмж , түүхий эд зэрэг хуваарилагдмал нөөцүүдийн ашиглалтыг хариуцна . мастер , ээлжийн мастер , бага дарга , тасгийн эрхлэгч , ахлах сувилагч , тэнхимийн эрхлэгч , зэрэг албан тушаалтнууд энэ ангилалд багтадаг . удирдах хүмүүсийн олонхи нь доод шатных байдаг болоод удирдах ажлын гарааг эндээс эхэлдэг . маш олон янзын үйлдэл хийж , их ачаалалтай байдаг . энэ шатанд нэг зориолгоос нөгөөд шилжих хугацаа нь богино , шийдвэрийг биелүүлэх хугацаа нь ч богино байдаг . /7 хоногоос хэтэрдэггүй/ ажлын цагийг ихэнхи ажилчидтайгаа харьцаж өнгөрөөдөг . мастеруудтай бага харьцдаг , дээд тушаалын дарга нартай бараг харьцдаггүй онцлогтой . дунд шатны удирдагчид : энэ түвшний удирдагчид нь доод шатны удирдагчдын ажлыг зохицуулж хянадаг . сүүлийн үед энэ шатны удирдагчдын тоо болон ач холбогдол нь нэмэгдсэн . дунд шатны албан тушаалын нийтлэг албан тушаал нь бизнест -хэлтсийн эрхлэгч , их дээд сургуульд- декан , армид – хошуучаас хурандаа гэх мэт ордог. Дээд шатны удирдагчид : энэ шатны удирдагчид нь тооны хувьд маш цөөн байдаг . бизнесийн байгууллагад- зөвлөлийн дарга , корпарацийн ерөнхийлөгч , армид- генерал , төрийн албанд – сайд нар , их дээд сургуульд-захирал гэх мэт байна . дээд шатны удирдагчид нь тухайн байгууллагыг бүхэлд нь хамарсан маш чухал шийдвэрүүдийг гаргаж байдаг .

3.Удирдалагын шийдвэр түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлч үйл явцын хөгжих чиг шугам олон хувилбарындундаас нэгийг нь сонгон авч , хийх зүйлээ тодорхойлохыг шийдвэр гаргах гэнэ . өөрөөр хэлбэл шийдвэр гаргах гэдэг нь асуудлыг шийдэхийн тулд удирдах субъектийн хувьд системтэй авч явуулсан ажил буюу асуудлыг илрүүлэн тодорхой болгох , мэдээ материал цуглуулан судлах , шийдвэрийн боломжит хувилбаруудыг боловсруулах , шалгуур үзүүлэлтүүдийг үндэслэн оновчтой хувилбарыг сонгох , сонгосон хувилбарыг хэрэгжүүлэх , үнэлэх , хэрэгжиж буй явцыг нь хянах зэрэг дэс дараалал тогтоох бүхэл бүтэн цогц үйл ажиллагаа юм . оновчтой шийдвэрийг гаргахын тулд дараах нөхцлүүдийг бүрдүүлсэн байх ёстой .

• тухайн ажилтай холбогдох бүх асуудлын талаар бүрэн мэдлэгтэй байх • хувилбар бүрийг хэрэгжүүлбэл ямар үр дүнд хүрэх вэ ? гэдгийг сайн мэдэж

байх • хувилбаруудыг үр өгөөжийнх нь хувьд зэрэглэх чадвартай байх зэрэг болно .

асуудлыг шийдэх үе шат нь заавал үе шат бүртээ дараалан шилжих албагүй . нэг үе шатнаас нөгөөд буцах тохиолдол ч байдаг . шийдвэр гаргах дараах үе шатууд байна



1. асуудлыг олж мэдэх • өнгөрсөн гүйцэтгэлээс хэлбэлзсэн эсэх • төлөвлөсөнөөс хэлбэлзсэн эсэх • хөндлөнгийн шүүмжлэл байгаа эсэх

2. зорилгоо тодорхойлох 3. асуудлаа ойлгох , оношлох 4. хувилбарын сонголт 5. хэрэгжүүлэх

удирдлагын шийдвэрт хэд хэдэн хүчин зүйлс нөлөөлдөг . A. удирдлагын хувийн үнэлэмж B. шийдвэрийг гаргах орчин нөхцөл C. мэдээллийн хязгаарлалт зэрэг нөлөөлнө .

4.Шийдвэр гаргах аргууд : шийдвэрийг оновчтой болгохын тулд шинжлгээний дараах аргуудыг хэрэглэж болно . үүнд :

1. ахиу өртгийн арга 2. хорогдуулсан бэлэн мөнгөний арга 3. зардал , өгөөжийн шинжилгээ 4. магадлалын онол ба искийн шинжилгээ 5. шугаман праграмчлалын арга 6. тоглоомын онол 7. шийдвэрийн салаа мөчрийн арга /шийдвэрийн мод/ гэх мэт аргууд байна .



Лекц №5 Сэдэв : Менежментийн чиг үүргүүд

1. төлөвлөлт 2. зохион байгуулалт 3. хяналт 4. мотиваци буюу идвэхжүүлэлт 5. манлайлал , манлайлагч түүний менежерээс ялгагдах шинж чанарууд

менежментийн шинжлэх ухаан нь янз бүрийн түвшний удирдах ажлыг судалснаар бүх төрлийн удирдах ажиллагаанд шаардлагатай нийтлэг ажилбаруудыг гаргаж өгсөн . үүнийг менежментийн чиг үүрэг гэнэ .

1. төлөвлөлт түүний тухай ойлголт төлөвлөлт гэдэг нь өнгөрснийг судалсны үндсэн дээр ирээдүйд юу хийх вэ гэдгээ одоо үед гийдвэрлэхийг хэлнэ . өөрөөр хэлбэл нөхцөл байдлын шинжилгээний үндсэн дээр тодорхойлогдсон зорилго ба уг зорилгод хүрэх арга замуудын системийг төлөвлөлт гэнэ . мөн эдгээрээс гадна : -зорилгуудыг тодорхойлж , түүнд хүрэхийн тулд авч явуулах үйл ажиллагааны үе шатуудыг нарийвчлан тогтоох үйл явц юм . -юуг яаж хэзээ хэн хийх вэ гэдгийг урьдчилан тогтоох үйл яц юм гэ мэтчилэн олон олон тодорхойлолтууд байна . төлөвлөлтийг хийх үндсэн 4-н шалтгаан байдаг . үүнд : 1. тодорхой бус байдлыг багасгах 2. зорилтыг нарийн тодруулан гаргаж ирэх 3. үйл ажиллагааг оновчтой зохион байгуулах 4. хяналт шалгалт хийхэд амар хялбар болгох төлөвлөлтөнд үндсэн 3 түвшин байдаг . үүнд :

• дээд буюу стратегийн • дунд буюу тактикийн • доод буюу үйл ажиллагааны

дээд түвшний төлөвлөлт : төлөвлөгөөний хугацаа нь хэдий чинээ урт байна төдий чинээ ирээдүйг нарийвчлан зураглах боломж нь бага болж , шаардлага ч багасна . энэ түвшний төлөвлөлтийг стратегийн төлөвлөлт гэх бөгөөд түүнийг дээд түвшний удирдлагууд боловсруулан гаргана . энэхүү төлөвлөлт нь бизнесийн орчны бүх боломжит нөхцөл байдлыг тооцоолсны үндсэн дээр 5-10 жилийн дараа тухайн байгууллага нь ямар байх вэ гэдгийг тодорхойлж өгдөг . мөн тэрхүү төлөвлөсөн байр сууринд хүрэх боломжийг бүрдүүлэхэд шаардлагатай өндөр түвшний төлөвлөгөөг гаргаж өгнө . дунд хугацааны төлөвлөлт : энэ нь тактикийн буюу удирдлагын төлөвлөлт бөгөөд энд дараах асуудлуудыг багтаадаг . үүнд :

• байгууллагын бүтцийг тодорхойлох • стратенийн төлөвлөгөөг үндэс болгон хэлтэс тасгуудын үүрэг ,зорилтуудыг

тодорхойлох • богино ба урт хугацааны борлуулалтын таамаглалыг боловсруулах • санхүүгийн төсөв болон ажиллах хүчний төлөвлөгөөг боловсруулах зэрэг байж болно

. үйл ажиллагааны төлөвлөлт : энэхүү төлөвлөгөө нь илүү гүнзгий нарийвчлалтай байх бөгөөд хамгийн богино хугацааг хамарна . энэ нь байгууллагын нэгдмэл зорилгын хүрээнд доод түвшний менежрүүдийн удирдамж нь болон ашиглагддаг төлөвлөгөө юм . үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний үзүүлэлтүүд нь маш тодорхой заагдсан байдаг .

2. зохион байгуулалт : менежерүүд нь ажиллах хүч , цаг хугацаа , хөрөнгө мөнгө , тоног төхөөрөмж , түүхий эд материал зэрэг олон төрлийн нөөцүүдтэй цаг үргэлж харьцан ажиллаж байдаг . эдгээр нөөцүүдийг чиглүүлэн зохицуулж , зорилгодоо хүрэх үйл ажиллагааг зохион байгуулалт гэнэ . зохион байгуулалт нь :



• байгууллага зортлгодоо хүрэхэд шаардлагатай үйл ажиллагааг тодорхойлдог • менежерийн үйл ажиллагааны хариуцлага , бүрэн эрхийг тодорхойлдог . • мэдээллийн урсгал болон эрх мэдлийн хэмжээ хязгаарийн тусламжтайгаар

байгууллагын янз бүрийн хэсгийн үйл ажиллагааг хооронд нь холбодог . байгууллагын бүтэц зохион байгуулалтыг 4 үндсэн хүчин зүйлээр тодорхойлдог .

1. хэмжээ 2. стратеги 3. технологи 4. бүтэц

3.хяналт түүний тухай ойлголт : хяналт гэдэг нь байгууллага өмнөө тавьсан зорилгодоо нийцсэн үйл ажиллагаа явуулж байгаа эсэхийг тодорхойлох , буруу үйлдлийг зогсоох урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаа юм. Байгууллагын бүтцээс хамааран нэг удирдагчид захирагдах хүний тоо янз бүр байдаг . удирдагчаас ажлаа хүлээж авах буюу эргээд түүнд тайлагнах хүмүүсийн тоо нь байгууллагын бүтцийн гол мөн чанар болдог . хягалтын өргөн хүрээг дараах үед сонгох нь тохиромжтой байдаг .

• ажил нь тогтсон журамтай • ажилчид нь өндөр боловсролтой • ажлууд нь төстэй болон гүйцэтгэлийн хэмжээг нь хэмжиж харьцуулах боломжтой • ажилчид ба доод тушаалын хүмүүс нь бие даасан илүүд үздэг

харин дээрхээс эсрэг тохиолдолд нарийн хүрээг сонгох нь тохиромжтой . хяналтыг дотор нь : 1. урьдчилсан хяналт

2.явцын хяналт 3.төгсгөлийн хяналтгэж ангилдаг .

4. мотиваци буюу идвэхжүүлэлт : мотивацм гэдэг нь хүний хэрэгцээг хангах замаар байгууллага зорилгодоо хүрэх арга зам юм . 5. манлайлал , манлайлагч түүний менежерээс ялгагдах шинж чанарууд

Менежментийн үндэс хичээлийн Лекц № 6 Сэдэв : Байгууллагын харилцаа бa ёс зүйн тухай ойлголт

1. Байгууллагын харилцаа түүний тухай 2. Ёс зүйн тухай үндсэн ойлголт 3. Менежментийн ёс зүйн тухай 4. Менежерийн ёс зүй түүний тухай ойлголт

1. хоёр a түүнээс дээш хүмүүсийн хооронд мэдээлэл солилцох үйл явцыг харилцаа гэнэ . харилцаа холбоо нь удирдлагын чухал хэрэгсэл болдог бөгөөд дараах үндсэн үүрэгтэй байна . үүнд :

• Шийдвэр боловсруулах үүрэг • Харилцааны үүрэг • Мэдээллийн үүрэг

Аливаа харилцаа мэдээлэл дамжих хэлбэрээр явагддаг . харилцагчид мэдээллийг ямар ч хэлбэрээр авч болно . гагцхүү тухайн мэдээлэл дамжиж байгаа байдлаасаа шалтгаалан гажих тохиолдол гардаг . мэдээллийг хэд хэд ангилна .

• Хянах боломжгүй мэдээлэл • Бодитой мэдээлэл • Албан мэдээлэл • Цаг үеийн мэдээлэл • Шуурхай мэдээлэл гэх мэт

Байгууллагын харилцаа холбоо дараах үе шатуудыг дамжин явагддаг .



1. босоо харилцаа • өгсөх харилцаа • уруудах харилцаа

2. хөндлөн харилцаа 3. диогналь харилцаа харилцаанд нөлөөлдөг саад

• гадны шуугиан • хувь хүний шүүлтүүр • сэтгэл зүйн байдал • хэл яриа • харилцааны орчин • дуу хоолойны өнгө аяс • хувцаслалт

харилцааг үр дүнтэй болгох арга харилцааны дээрх саад бэрхшээлүүд нь удирдлага ажилчдын дунд үл ойлголцол бий болгож ажлын бүтээмжид сөрөг нөлөө үзүүлдэг . иймд аль ч байгууллага хамт олны харилцааны уур амьсгал таатай байлгахад гол анхаарлаа хандуулдаг байна . үүнд :

1. мэдээллийн дамжуулах урсгалыг багасгах 2. мэдээллийг ойлголмжтой болгох 3. хүлээн авагч мэдээллийг шүүх боломжтой байх 4. эргэх холбоог сайжруулах 5. мэдээлэл дамжуулагч цэгцтэй ойлгомжтой үг хэллэг сонгох 6. мэдээлэл дамжуулах тааламжгүй нөхцөлд мэдээлэл дамжуулахаас т

атгалзах 7. мэдээлэл дамжуулах таатай орчин сонгох

2. тухайн байгууллагын харилцааны уур амьсгал тааламжтай байхад ёс зүйн асуудлыг хөндөх шаардлага зүй ёсоор тавигдана . Ёс зүй гэдэг үг нь анх грекийн эрдэмтэн Аристотель гаргаж ирсэн (ethos) –этика гэсэн утгатай үг юм . үүнийг Цезирон шинжлэх ухааны төвшинд гаргаж ирсэн . энэ үеэс ёс зүй биеэ даан хөгжиж, салбар шинжлэх ухаан болтлоо хөгжсөн . Ёс зүй гэдэг нь нийгмийн дунд биеэ хэрхэн авч явахыг заадаг сургаалиудын цогц юм . ёс зүй нь ёс суртахууны хэв шинжээр тодорхойлогддог . Ёс суртахуун нь тодорхой үнэлэмжтэй байдаг . энэхүү үнэлэмжээр нийгмийн дунд үүргээ гүйцэтгэж байгаа хүнийг үнэлдэг . энэ утгаараа ёс суртахуун нь ёс зүйн судлах зүйл нь болж өгдөг . Ёс суртахуун нь хөгжлийнхөө явцад өрнийн бa дорнын гэж 2 үндсэн хэсэгт хуваагдсан . өөрөөр хэлбэл 2 үзэл баримтлалтай болсон . Ёс зүйн хэд хэдэн үндсэн ухагдахуун байдаг . үүнд :

• сайн бa муу • буян бa нүгэл • шудрага бa шудрага бус • нэр төо бa гутамшигт байдал • аз жаргал бa гуниг зовлон зэрэг ёс суртахууны хэм хэмжээгээр илэрхийлж байдаг .

ёс суртахууны хэм хэмжээ нь хүний зан төлөв амьдрал эерэг a сөрөг утгаар илэрхийлэгдэнэ . үүнд :

1. энгийн даруу a эхэмсэг сагсуу зан төлөв 2. эелдэг a хэдэр хэрцгий 3. хашир хянамгай a хөнгөн хийсвэр 4. хатуужил тэвчээртэй a хуурамч хувирамтгай 5. нийтэч нийлэмжтэй a нийцгүй зожиг 6. хичээнгүй нямбай a салан задгай 7. ичиж зовох a ичгүүр хэнэггүй зан төлөв

2. Менежментийн ёс зүйн тухай ойлголт Ёс зүйн 3 гол онцлог чанар байдаг .



1. хүн бүрийн өөрийн ёс зүй гэж байхаас байгууллагын ёс зүй гэж байхгүй 2. баримталдаг ёс зүйгээсээ хамааран хүмүүсийн зан үйл харилцан адилгүй . жишээ

нь нэг хүн зам дээрээс түрийвчтэй мөнгө олоод эргэлзэлгүйгээр халаасалж байхад нөгөө хүн болж өгвөл эзнийг нь олоод өгөхийг чармайдаг байх явдал юм .

3. ёс зүй бол харьцангуй ойлголт бөгөөд туйлын хэмжигдэхүүн биш. ёс зүйтэй байна гэдэг нь нийгмийн хэм хэмжээнд таарч зохицсон байдлаар өөрийгөө авч явахыг хэлнэ . харин нийгмийн хэм хэмжээнээс гажууд , зохисгүй зан үйл гаргахыг ёс зүйгүй байна гэж үздэг . ёс зүй төлөвших нь : хүний ёс зүй гэр бүл , үзэл бодол , туршлага , үнэт зүйлс , ёс суртахуун , тухайн нөхцөл байдлаас шалтгаалдаг . хувь хүний ёс зүй төлөвшихөд нөлөөлдөг хүчин зүйлүүд

гэр бүл

нөхцөл байдал

найз нөхөд хувь хүний ёс зүй нөхцөл байдал /орчин/

туршлага үнэт зүйлс , ёс суртахуун

Гэр бүлийн нөлөө : хувь хүний ёс зүй гэр бүл дотор эцэг эхийн нөлөөн дор бага балчираас төлөвшидөг . найрсаг дулаан уур амьсгалтай гэр бүлд өссөн хүүхэд ёс суртахууны сайн сайхан чанаруудыг биедээ шингээж авдаг . Найз нөхөд : хүний найз нөхдийн хүсэл сонирхол , үзэл бодол эрхэлдэг ажил , зан суртахуун тухайн хүний ёс зүйд сайн болон саараар нөлөөлдөг . “хүнийг таних гэвэл нөхрөөр нь шинж” “сайнтай нөхөрлөвөл сарны гэрэл , муутай нөхөрлөвөл могойн хорлол” гэсэн зүйр үг байдаг . Туршлага : хүн амьдралын туршид олон зүйлийг үзэж туулах a биеэр туулж өнгөрүүлсэн бүхэн хүний зан үйл ёс зүйд ул мөрөө үлдээдэг. үнэт зүйлс , ёс суртахуун нь хүний ёс зүйд маш их нөлөөлдөг . хүмүүсийн нэг хэсэг нь үнэнч шудрага байхыг эрхэмлэдэг , нөгөө хэсэг нь тохилог хангалуун амьдрал , эрдэм боловсрол , аюулгүй байх , эрүүл энх амьдрахыг хүснэ . нөхцөл байдал : ёс зүйд асар их нөлөөтэй . давахгүй гэсэн даваагаараа гурав давна гэгчээр элдэв зүйлийг үзнэ огт наймаа хийхгүй гэж бодож явсан хүн амьдрахын эрхээр ашгийн төлөө наймаа эрхлээд явж байх жишээтэй. 3.Менежерийн ёс зүй : удирдагчийн хувийн ёс зүй ажил төрөлд олон талаар нөлөөлөх боловч дараахи чиглэлийг онцлон авч үзэх хэрэгтэй. Менежерийн ёс зүйг тодорхойлох чиглэлүүд нөлөөлөх чиглэл жишээ ажил олгогчийг зүгээс ажил эрхлэгчид хандах хандлага

• ажилд авах , ажлаас халах • цалин хөлс , хөдөлмөрийн нөхцөл • ажиллагчдын хувийн асуудалд

оролцох ажил эрхлэгчийн зүгээс ажил олгогчид хандах хандлага

• ашиг сонирхлын зөрөлдөөн • нууц хадгалах чадвар • үнэнч эсэх



ажил олгогчийн зүгээс бусад харилцагчиддаа хандах хандлага

• хэрэглэгчид • өрсөлдөгчид • хөрөнгийн эзэд • бэлтгэн нийлүүлэгч • зуучлагчид • үйлдвэр /гэх мэт/

Менежментийн ёс зүйн асуудлыг хувь хүний ёс зүйтэй холбон авч үздэг . учир нь зарим хүн ёс бус алхам хийхийн өмнө тээнэгэлзэж ажлаа алдахаас болгоомжилдог бол нөгөө хэсэг нь өөрийн эрх ашгийн төлөө юуг ч эргэлзэхгүй хийдэг .



Лекц №7 Сэдэв : Хүний нөөцийн менежмент

1. Хүний нөөцийн менежментийн судлах зүйл 2. Хүний нөөцийн менежментийн чиг үүрэг , зорилго , зорилт

Аливаа үйлдвэрлэл үйл ажиллагааг үндсэн 5 төрлийн нөөцөд тулгуурлаж явуулдаг . 1. санхүүгийн нөөц 2. капиталын нөөц /газар , барилга , тоног төхөөрөмж/ 3. мэдээллийн нөөц 4. технологийн нөөц 5. хүний нөөц

Эдгээр нөөцүүдээс хүний нөөц нь шавхагдашгүй нөөц бөгөөд хөгжихийн хэрээр улам бүр бүтээмж дээшилдэг онцгой ач холбогдолтой нөөц юм. Иймээс хүний нөөцийг удирдах хамгийн чухал зорилго бол ажилтан бүрийн хувийн чадварыг бүрэн нээж оновчтой ашиглах явдал юм. Хүний хувийн чадвар гэдэг бол үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны идэвхитэй субъектын үүргийг гүйцэтгэхэд ажилтнуудын чадваруудын цогц шинж чанар юм. өөрөөр хэлбэл хүний бие , сэтгэл , боловсрол , мэргэжил , харилцаа , ёс зүйн болон бүтээлч чадваруудын нэгдэл юм. Орчин үеийн олонх байгууллагууд хүний нөөцийн менежмент зөвхөн өөрсдийн ажиллагчдын асуудлыг удирдан зохион байгуулахтай холбоотой биш , харин ирээдүйд байгууллагын төлөө ажиллах хүмүүсийг удирдах асуудлыг хамардаг байна .

Ажил олгогч ажилчин 2-ын хоорогдын хөдөлмөрийн харилцааг судалдаг салбар шинжлэх ухаан юм. Байгууллагыйн зорилгод хүрэхийн тулд байгууллага дахь хүний нөөц , хүчин зүйлийг үр ашиг үр дүнтэй ажиллах , зохицуулах үйл ажиллагаа , тогтолцоог хүний нөөцийн менежмент гэж ойлгож болно . хүний нөөц гэдэг нь : байгууллага дахь хувь хүмүүсийн туршлага , ур чадвар , мэдлэг , харилцаа , авъяас хувийн шинж чанар , риск хүлээх чадвар , хүсэл тэмүүлэл зэргийг багтаасан ойлголт юм. Эдгээр мөн чанар дараах үндсэн үүрэг функцүүдээр дамжин хэрэгжидэг . хүний нөөцийн менежментийн функцууд :

1. хүний нөөцийн төлөвлөлт 2. ажлын байрны шинжилгээ 3. хүний нөөцийн бүрдүүлбэр a шилж сонгох 4. сургалт a хөгжүүлэлт 5. цалин a шагнал урамшуулал 6. ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээ 7. хөдөлмөрийн бүтээмж түүнийг нэмэгдүүлэх арга зам 8. хөдөлмөрийн харилцаан дахь үйлдвэр үйлчилгээний эвлэлийн оролцоо 9. хүний нөөцийн мэдээллийн систем 10. хөдөлмөрийн сахилга хариуцлага 11. олон үеийн хүний нөөцийн менежмент гэх мэт олон зүйлийг судудалдаг

2. хүний нөөцийн менежментийн чиг үүргүүд: • байгууллагын хүний нөөцийн хэрэгцээг төлөвлөх • сул чөлөөтэй ажлын байрыг шаардлага хангасан боловсон хүчнээр хангах • ажлын гүйцэтгэлийг үнэлэх • ажлын орчин нөхцөлийг сайжруулах • үр дүнтэй харилцааг бий болгох

зорилго: 1. чадварлаг мэргэшсэн ажил харилцагчдыг өөртөө татах 2. чадварлаг ажилчдыг тогтоон барих 3. ажилчдыг идвэхжүүлэх зорилт: 1. хөдөлмөрийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэх 2. хүний амьдарлын чанарыг сайжруулах 3. хөдөлмөрийн үйл ажиллагааг хуульд нийцүүлэн явуулах ,талаар баталгаа гаргах



1. хүний нөөцийн төлөвлөлт : аливаа байгууллага хүний нөөцөө урьдчилан төлөвлөх зайлшгүй шаардлага байдаг . хүний нөөцөө төлөвлөсөнөөр байгууллагын тасралтгүй үйл ажиллагаа хангагдана. Хүний нөөцийн төлөвлөлтөд нөлөөлөх хүчин зүйл:

гадаад орчны хүчин зүйлс үүнд : • хөдөлмөрийн амьдрах чадвар • боловсролын тогтолцооны хэв маяг • хүний хөгжил төлөвшил • нийгмийн хандлага • эрүүл мэндийн асуудал

2. байгууллагын хүний нөөцийн бүрдүүлэлт a сонголт шаардлагатай тоо чанарыг хангах нэр дэвшигч буюу ажил олгогч горилогчыг олж цуглуулах тэдгээрийн талаар мэдээлэл авах бүртгэх үйл ажиллагаа юм . бүртгэлийн зорилго нь өрсөлдөх тооны нэр дэвшигчдыг цуглуулах шаардлагатай юм . бүрдүүлэлт нь нэг талаас байгууллагын үйл ажиллагааг сурталчилахад түлхэц үзүүлдэг нөгөө талаас зах зээл дээр байгаа чадварлаг мэргэшсэн ажилтнуудыг өөртөө татах үндсэн 2 зорилготой.

1. ажиллагчдыг бүрдүүлэх гэдэг нь тухайн ажил , албан тушаалд элсүүлэхээр сонгож болох шаардлага хангахуйц ажил горилогчдыг хайх , хөдөлмөрийн зах зээлийг судлах мэдээлэл өгөх үйл ажиллагаа юм. Ажиллагчдыг бүрдүүлэхдээ доорх асуудлыг судалдаг . үүнд :

• хичнээн хүн элсүүлэх вэ? • Ÿмар зах зээлээс хайх вэ? • Байгууллага дотроос эсвэл гаднаас уу? • Ÿмар ур чадвар туршлагатай нөөц шаардлагатай • Хууль эрх зүйн зохицуулалтыг судлах • Бүрдүүлэлтийг хэрхэн үр ашигтай явуулах вэ? • Зах зээлд мэдээллийг хэрхэн үр ашигтай байршуулах вэ?

2. ажилчдыг шилж сонгох гэдэг нь ажил хүсэгчдийг тодорхой үе шатаар шалгаруулж тухайн албан тушаалын шаардлагыг бүрэн хангасан хүнийг сонгох үйл ажиллагаа юм. Ажилчдыг шилж сонгохдоо доорх аргуудыг ашигладаг байна .

• урьдчилсан ярилцлага • application form бөглүүлэх • тест авах • судалгаа шинжилгээ боловсруулалт хийх • эрүүл мэндийн үзлэг хийх • ажилд томилох

хүний нөөцийг бүрдүүлэх гадаад болон дотоод эх үүсвэр : гадаад эх үүсвэр гэдэг нь тухайн байгууллагад урьд өмнө нь ажиллаж байгаагүй хүмүүсийг ажилд орохийг урих явдал юм .

• их дээд сургууль • хөдөлмөрийн зах зээл • хувийн байгууллага

гадаад эх үүсвэрээс хүний нөөцийг бүрдүүлэх давуу талууд • хангалттай тооны өрсөлдөгч цугладаг • байгууллага шинэ санаа шинэ ур чадвар шинэ мэдлэг олж авдаг • гадны хүний нүдээр байгууллага дотор байгаа дутагдал доголдлыг олж хардаг • сургалтын хэрэгцээ бага

сул тал нь • тухайн хүнээ сайн мэдэхгүйгээс болж шууд албан тушаалд томилохоос болгоомжилж

байдаг



• тухайн хүний хувийн зан чанар ажлын арга барил нь тодорхойгүй байдлын улмаас удирдахад бэрхшээлтэй байдаг

• зардал өндөртэй • ажлын байрны ажил үүрэгт чиглүүлэхэд хугацаа их шаарддаг • байгууллагын хамт олон , соёлд зохицоход хүндрэл бэрхшээл гардаг

дотоод эх үүсвэрээс бүрдүүлэх: байгууллагаас урьд өмнө нь ажиллаж байсан болон одоо ажиллаж байгаа хүмүүсээс сул чөлөөтэй байгаа ажлын байранд ажилд орохыг урих ач холбогдол :

1. хүмүүс өгч дэвших боломжтой гэдгийг харуулдаг 2. өөр албан тушаалд очиход хүмүүс өөрсдийгөө бэлтгэж сургалт үзүүлэхэд нь түлхэц

үзүүлдэг давуу тал :

• нэгэнт хүнээ таньж мэддэг болохоор хариуцлагатай албан тушаалд томилох боломжтой

Сул чөлөөтэй байгаа ажлын байрны талаар ажлын зар гаргах , ажлын зард зайлшгүй багтаах мэдээллүүд:

1. ажилд урьж байгаа байгууллагын нэр , байршил нэр хүнд үйлдвэрлэл эсвэл үйл ажиллагааны чиглэл

2. ажлын нэр , товч тодорхойлолт 3. шаардагда туршлага ур чадвар мэргэшүүлэлт 4. ажлын орчин/цалин хөнгөлөлт/ 5. байгууллагаас явагдах сургалтууд 6. ажилд орохыг хүсэгч хэрхэн яаж холбоо тогтоох талаар /утас захиа бичих

өгөдлийн маягт бөглөх гэх мэт/ өргөдлийн маягт:

• хүсэлт гаргаж буй ажлын байрны нэр • ажил горилогчын нэр хаяг утасны дугаар • төрсөн он сар өдөр газар үндэстэн • боловсрол • сургалт мэргэшүүлэлт • ажил эрхлэгчийн түүх /урьд нь хаана , ямар байгууллагад юу хийж байсан ,

тэнд ажилласан хугацаа/ • ажил горилогчын өгөхийг хүсэж байгаа бусад мэдээлэл • гарын үсэг /мэдээлэл үнэн гэдгийг гэрчлэх/ • өргөдлийн маягт бөнлөсөн он сар өдөр

намтар CV ерөнхий загвар 1. хувь хүний тухай мэдээлэл

овог нэр төрсөн он сар өдөр нас төрсөн газар гэрлэлтийн байдал гэрийн хаяг утас 2. боловсрол : үндсэн болон нэмэлт боловсрол , мэргэжлийг ерөнхий боловсролын 10

жилээс эхлэн бичнэ. элссэн огноо

төгссөн огноо

боловсролын зэрэг

ямар сургууль төгссөн

хаана төгссөн /улсын нэр/

дипломын мэргэжил

3. мэргэшүүлэлт : /хэдий хугацаагаар , ямар сургууль болон улсад нарийн

мэргэшүүлэлтийн урт болон богино хугацааны сургалтанд хамрагдсан үүнийг гэрчлэх ямар баримт байгаа талаар бичих/

4. ажил эрхлэлтийн байдал : /ажил эрхэлж байсан байыдлыг хамгийн сүүлийн ажлын байрнаас эхлэн дараалсан он сар өдрийн байдалтайгаас бичдэг

ажилд орсон хаана ямар байгууллага , албан тушаал



гарсан хугацаа улс/хот/аймаг салбар нэгжийн нэр

5. гадаад хэлний мэдлэг : /ямар орны хэл , унших , бичих ойлгох чадварын төвшин зааж

өгнө 6. сонирхол a хобби /аль болохоор боловсрол мэргэжилтэйгээ уялдуулан бичиж өгвөл

зүгээр/



Лекц № 8 Сэдэв : Олон улсын менежментийн тухай ойлголт

1. Удирдлагын хандлага 2. Олон улсын бизнесийн орчин 3. Глобаль стратегийн хувилбарууд :

олон улсын байгууллагын удирдагчид дотоодын менежерүүдийн нэгэн адил төлөвлөх , зохион байгуулах , манлайлах , хянах зэрэг менежментийн үндсэн чиг үүргүүдийг гүйцэтгэж байдаг . олон улсын менежментийн онцлог асуудлуудыг олон улсын менежментийн орчин , удирдлагын хандлага гэсэн 2 чиглэлээр авч үздэг .

Удирдлагын хандлага: олон улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг пүүс компаниуд дэлхийн олон оронд салбартай бөгөөд төв байрнаас эдгээр салбараа удирдахдаа 3 үндсэн ханлага баримталдаг . үүнд :

1. Этноцентрик: /өөрийн орон буюу пүүсийн төв байрладаг оронд чиглэсэн/ 2. полицентрик : /эзэн орон буюу гадаад үйл ажиллагаа явуулж байгаа оронд чиглэсэн/ 3. Геоцентрик : /дэлхий нийтэд чиглэсэн/ хандлага юм .

Этноцентрик хандлага : менежерүүд пүүсийн төв байрлаж байгаа оронд хэрэглэж , хэрэгжиж буй арга ажиллаганууд салбар бүрт таарч тохирох ёстой гэж үздэг . полицентрик хандлага: салбаруудын ажиллах хүчнийг тухайн орон нутгийн хүмүүсээр бүрдүүлэх хэрэгтэй гэж үздэг . учир нь нутгийн хүмүүс тухайн газар орныхоо соёл , зан үйл , ажлын ёс зүй , зах зээлийг илүү сайн мэдэж байдаг . полицентрик хандлага: төю буюу эх коипани , салбаруудын аль алинд глобаль байр сууринаас хандах хэрэгтэй . ажил хэргийг гүйцэтгэж чадаж байвал хаана ч , ямар ч үндэсний хүн ажиллаж болно гэж үздэг . компаний төв болон салбаруудад “энэ дэлхийн хаана бид үйлдвэрээ барьж , судалгаа хөгжлийн ажил хийж, өнөөгийн ба ирээдүйн хэрэглэгчдийн хэрэгцээг ханган ашиг олж болох вэ ?” гэсэн нэгдмэл асуудал дэвшүүлж үнийхээ төлөө ажилладаг . энэ арга “Бойнг”-ийн Бойнг-737 онгоцыг аюарсан . 70-аад оны эхээр энэ онгоцны борлуулалт буурч эхэлсэн . инженер техникийн ажилтнууд нь үүний учир шалтгааныг олох эрэлд мордож олон орноор явж , үзэж судалсны эцэст хөгжиж байгаа орнуудын зах зээлийг анзаараагүй юм байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрсэн. Хөгжиж буй орнуудын онгоцны буудлын газардах талбай богино , замын хучилт зөөлөн байсан . иймд бойнг-737 загвараа өөрчилж , зөөлөн талбай дээр хурдан газардахад нь зориулжхөдөлгүүрийг өөрчилж , бага даралтын дугуй суулгажээ . ингэснээр хөгжиж байгаа орнуудаас бойнг-737 загварын захиалга цувж эхэлсэн байна .

Олон улсын бизнесийн орчин: Орон бүр өөрийн бизнесийн өвөрмөц онцлогтой . үүнд хамаарах 4 нийтлэг асуудал байдаг . эдгээр нь :

- эдийн засгийн систем . нөөцийг хуваарилах зах зээлийн эдийн засгийн , төвлөрсөн эдийн засгийн гэсэн 2 үндсэн системтэй байдаг . цэвэр зах зээлийн эдийн засгийн гол шинж бол чөлөөт сонголт юм . хэрэглэгчид таашаасан бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлнэ. Хэрэглэгч , үйлдвэрлэгч хоёул хэрэглэх , үйлдвэрлэхээ чөлөөтэй шийдвэрлэх зарчим .

- өмчлөгчийн шинж чанар. Эдийн засгийн орчны 2 дах гол хүчин зүйл нь тухайн оронд өмчлөгчийн ямар хэлбэр зонхилдог тухай асуудал юм . хувийн , улсын гэсэн шинж чанарууд байна .

хувийн өмчлөлтэй оронд төр биш иргэд компаниуд аж ахуйн нэгжээ өмчилж , үйл ажиллагааг нь мэдэж явуулдаг . улсын өмчлөлтэй оронд үйлдвэрийн газрууд төрийн мэдэлд байдаг . өмчийн аль нэг хэлбэр давамгайлах боловч хлоимог хэлбэр ихээхэн түгээмэл байдаг . орчин үеийн олон улсын эдийн засагт гарч байгаа нэг үзэгдэл бол өмч хувьчлал юм .

- байгалийн нөөц



- дэд бүтэц бизнесийн амжилтанд дэд бүтэц онцгой ач холбогдолтой. Сургууль , эмнэлэг , цахилгаан станц , төмөр зам , авто зам гүүр усан боомт харилцаа холбоо , агаарын тээвэр зэргийг дэд бүтцэд хамруулж үздэг .

олон улсын менежерүүд бизнес эрхлэх гэж байгаа түнш орныхоо эдийн засаг ямар ангилалд багтдаг талаар тодорхой мэдлэгтэй байх шаардлагатай . эдгээр ангилал бүр нь ажил хэрэгт өөр өөр нөлөөлөл үзүүлдэг .

Глобаль стратегийн хувилбарууд : үндсэн 3-н хувилбар байдаг . үүнд :

o дэлхий дахины стратеги o үндэсний онцлогийг харгалзах стратеги o олон талт стратеги

дэлхий дахины стратеги нь үйлдвэрлэл үйл ажиллагааг хамгийн оновчтой зохион байгуулж , дэлхий нийтийн хамгийн сүүлийн үеийн жишигт нийцсэн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг нийлүүлэхийг зорих явдал юм. Уг стратегийг зарим тохиолдолд глобализм гэх нь бий . үндэсний онцлогыг харгалзах стратеги : салбар бүр байрлаж байгаа орныхоо улс төрийн байдал , хэрэгцээний онцлогт аль болох тохирсон бүтээгдэхүүн , үйлчилгээ нийлүүлэхийг зорино. Олон талт стратеги : энэ нь үйлдвэрлэл үйл ажиллагааг хамгийн оновчтой зохион байгуулах бүх нөхцөл бололцоог ашиглахын зэрэгцээгээр улс үндэстний онцлогийг харгалзан үзнэ .

menejmentiin undes lekts

Documents