mete nan nouvo fraz! kreyativite a bon!!!users.clas.ufl.edu/hebble/hai 2200 final exam 2010.pdf ·...

1

Restavèk 11

1. Poukisa Bobi blije kite kay Mod ak Lwi?

2. Kote Bobi ale?

3. Madan Lawòch te mande Bobi swiv ki moun epi poukisa?

4. Bobi dwe pare pou ki gwo vwayaj?

5. Kisa l dwe fè pou pare vwayaj sa a?

6. Nonmen kèk kote Bobi ale pou pare vwayaj li.

7. Èske Bobi vin rekonsilye ak papa l? Dekri relasyon yo genyen.

8. Ki moun nan fanmi Bobi kontre l nan chapit sa a?

METE NAN NOUVO FRAZ! KREYATIVITE A BON!!!

li bimen m ak tab la

fènwa a te pwès

Nanpwen mwayen

Florans t ap vwazinen

yon ti koulèv t ap glise èsès...

Mod vin met ola

tounen yon ti sitirè ki gen yon sèl pratik

m lonje l ba li

1. Ki travay Deni ak Liz fè Ozetazini?

2. Ki jan Bobi wè lekòl la? Dekri lekòl la.

3. Ki diferans lekòl la genyen ak sa l konnen Ayiti a?

4. Ki jan Bobi twouve lang angle a?

5. Ki diferans ki genyen ant jan yo vann poul ant de peyi yo?

6. Ki bagay sou ras Bobi aprann nan lekòl la?

7. Lè Bobi ale nan Ayskoul, pouki l pa vle pale ak lòt ayisyen yo?

8. Ki pwoblèm rasyal Bobi remake nan lekòl la?

9. Ki sa li aprann sou timoun blan Ozetazini?

10. Ki pwoblèm grann Teri te genyen ak Bobi?

11. Sa k rive ant Bobi ak manadjè l la?

2

Vokabilè

1. yon blan ______d____, li pa jenn. a. tyèd

2. Al chache pànye_____e___. b. wòwòt

3. yon ti briz ____a____. c. touch

4. li ranje yo sou __c______yo. d. ant dezaj

5. nan angle ______e___mwen. e. woulèt

----------------------------------------------------------------------------------------

6. li t ap tann yon ______d_____pou ale la a. sibit

7. m pa jwenn anyen, __g______yon penich wouj b. ivè

8. M ap tann nan _____f___lan c. koulwa

9. yon ti desann______a____, rapid d. woulib

10. li fè frèt, se ____b________________ e. raz

11.yon ti bonjou____e__, yon bonjou ki pa serye.f. sal datant

11. m ap mache swiv ________long... g. ata

3

Restavèk, Chapit 12

Keksyon pou devlope kapasite pale bon kreyòl. Altène repons ou yo. 1. Sa k rive Bobi nan avyon an?

2. Ki moun ki akeyi l nan èpòt la?

3. Ki moun ki pa t vle Bobi Ozetazini? Ki moun ki di l sa?

4. Ki jan Florans trete Bobi kounyeya?

5. Kisa Bobi fè kòm si l toujou Ayiti?

6. Ki travay Deni ak Liz te konn fè?

7. Ki jan Bobi wè lekòl la? Dekri lekòl la.

8. Ki diferans lekòl la genyen ak sa l konnen Ayiti a?

9. Ki jan Bobi twouve lang angle a?

10. Ki diferans ki genyen avèk fason yo vann poul nan de peyi yo?

11. Ki bagay sou ras Bobi aprann nan lekòl la?

12. Lè Bobi ale nan ayskoul, poukisa l pa vle pale ak lòt ayisyen yo?

13. Ki pwoblèm grann Teri te genyen ak Bobi?

14. Sa k rive ant Bobi ak manadjè l la?

Mo yo pa kache: [konpòtman | rive | avyon | machin | ayewopò | jwenn | atè ]

Bobi malad nan _________ an. Florans ak Deni akeyi li nan _________a.

Bobi pa jwenn lajan __________Ozetazini!

Bobi aprann li dwe gen yon lòt ____________ Ozetazini. Florans pa trete l menm jan an. Kounye a,

Bobi _________ bon manje.

Madan Deni (Liz) pa kontan Bobi ______ Ozetazini

Bobi lave ___________ Deni nan mwa fevriye a. Bobi pa alèz.

Mo yo kache : [ lalwa | fwèt | janti | resevwa | alèz | divizyon | envite | peye | makèt | pedofil | revoke ]

1. Deni travay nan yon bank ; Liz nan yon faktori ; Florans nan yon pansyon pou moun ki pa byen

nan tèt yo

2. Bobi ale lekòl: se _____________ Ozetazini

3. Bobi wè yo pa sèvi ak ___________ nan lekòl Ozetazini.

4. Bobi gen pwoblèm nan lekòl la : anglè... lòt timoun pa ___________ ak li...

5. Bobi ___________leson anglè ak yon bèl fi...

6. Bobi pa santi li ___________ ak lòt ayisyen nan lekòl li...

7. Lekòl Bobi a chaje ak ____________ rasyal.

8. Teri, yon ti fi blan, ___________ Bobi lakay li. Grann Teri voye Bobi ale poutèt atitid rasis li.

9. Bobi dwe ____________ pou manje li nan kay Deni an.

10. Bobi jwenn travay nan____________. L ap chache pànye woulèt nan pakin nan.

11. Manadjè a vle fè ___________ak Bobi. Bobi kite djòb la. Bobi____________.

4

Pale sou imaj yo pou wè si ou kapab konekte yo ak liv Restavèk la.

Vokabilè

yon blan ant dezaj anglè mawon

pànye woulèt dwèt mwen tounen kalmason k ap kite tras gonm dèyè l

yon ti briz tyèd vanse men l rive nan fouk mwen

li ranje yo sou touch yo sal datant lan

nan angle wòwòt mwen yon ti desann sibit

li t ap tann yon woulib anpil nèj konn tonbe pandan ivè

yo mare min yo... yon ti bonjou raz

m pa jwenn anyen, ata yon penich wouj m ap mache swiv koulwa long...

5

Restavèk chapit 13

1. Dekri pwoblèm Bobi genyen nan konmansman chapit sa a.

2. Poukisa yo mete Bobi deyò a?

3. Tradui: “Ala w odasye” “Ala w frekan!”

4.a Lè yo mete l deyò, kote l ale? Ki kalite djòb Bobi jwenn ?

4.b Dekri misye Rabinowis.

5. Kisa konseye a di l pou l fè?

6. Èske Bobi kontan avèk nouvo sitiyasyon l? Dekri kalite èd li resevwa.

7. Kisa l deside fè?

8. Sa k rive Bobi nan djòb garaj la ?

9. Dekri Edi. Èske se yon moun saj?

10. Ki bagay Bobi fè nan fen chapit la? Poukisa l fè sa?

Imajine ou menm se Bobi epi patnè ou se moun nan biwo èd leta (133). Refè

sèn sa a.

1 2 3 bwè La... klere....

4 5 6

6

m... z..................................................

7 8 (Liz) 9 p___ Liz k.... Li s....

10 11 12 l ap l.... Bobi travay nan... L ap k....

13 14 15 p... se dò..... kosyan....

7

16 Liz fè yon sèl...

Kreyòl > angle

1. yon ti gòje

2. ala w odasye

3. yon djòb moso jounen

4. nou pa kab sitire kalite konpòtman sa a

5. repare kawosri machin

6. je m fè m vin wè toub

Angle > kreyòl

a needle in his arm = zegui nan ponyèt li li

a meeting the night before = yon randevou lavèy oswa

the money I was paid = lajan m touche a

they looked at me like a moocher =yo gade m kòm yon tchonnèl

right then and there Liz came down= lapoula, Liz desann...

clean tables = debarase tab

8

Keksyon pou kominikasyon. Chapit 13, dezyèm pati

1. Ki kote Bobi konn dòmi apre chirepit li genyen ak Liz?

2. Kisa Bobi fè kay Nikola? Eske madan Lafontèn konnen sa?

3. Pouki msye Lafontèn bezwen Bobi ale?

4. Pouki Bobi pa vle vizite msye Rabinowis ankò?

5. Poukisa Bobi pè Liz?

6. Esplike: Tenksgivin.

7. Nan ki kalite kote Edi rete?

8. Tradui: “antre m antre, m estomake.”

9. Kisa ki fè Bobi sezi nan Biwo Èd Leta? Kisa biwo sa fè pou moun?

10. Esplike: tenm manje... koupon.

11. Ki kalite dwòg yo t ap pran nan ponp gazolin nan?

12. Dwòg yo lakoz ki kalite pwoblèm Ozetazini ak aletranje?

13. Ki mesaj Edi genyen pou Bobi sou konpòtman fi ki soti ak gason? Eske se vre?

14. Kisa Bobi te fè pou moun okipe l? Poukisa l te fè sa? Kisa Liz ak Deni di l?

Vokabilè

Li dekontwole, li fache.

Ala w frekan!

Mwen grenpe pase nan fenèt la.

Mete w deyò nan kay mwen!

Sant siga w twò fò pou mwen.

Apa w ap kriye.

M pè lougawou chòdchòd baka

Yo ban m tenm manje.

M pa vle rete twòp tan aryennafè.

Wonte anpare m lè chèk la vini.

Ou konn remèt moun monnen?

Itilize vokabilè sa a nan fraz ki nouvo ak kreyatif!

9

1 2 3 4 4

5 6 7 7

10

8 9 10 11

12 13

14

Maurice Sixto – Yon gran atis ayisyen nan domèn bay lodyans

http://www.youtube.com/watch?v=hkFPQlSscno&feature=related

1. Ki lè Moris te konmanse devlope estil rakonte li a?

2. Kisa Moris te konn mache avè l?

3. Ki kote Moris te al travay nan 1962?

4. Ki kalite apwòch Moris te genyen?

5. Kisa Moris konn chache oswa di nan tèks li yo?

http://www.youtube.com/watch?v=hkFPQlSscno&feature=related

11

Restavèk chapit 14 ~ Lame Ameriken: diskite avèk yon nouvo zanmi

1. Kisa Bobi pral fè apre gradyasyon l lan?

2. Kote l t ap travay? Èske l renmen travay sa a?

3. Ki kalite kesyon yo poze Bobi anvan yo kite l antre nan lame ameriken?

4. Poukisa yo pran Bobi kòm yon „Gomè Pay‟?

5. Ki wont Bobi te santi nan kazèn? Ki jan l te adrese pwoblèm sa a?

6. Dekri sòlda yo ki te nan lame avèk Bobi?

7. Ki pwoblèm Bobi gen ak moun yo?

8. Ki pwomosyon Bobi asepte?

9. Ki jan nwa ameriken rele yonn ak lòt? Epi blan ameriken?

10. Ki onè Bobi resevwa lè l gradye nan antrènman

11. Ki edikasyon pwofesyonnèl Bobi pran nan militè a?

12 Bobi ta renmen vin ki kalite sòlda?

Vokabilè

etamajò

fanfa a

channti

kèk sòlda kraze yon kite sa

yon pòy sigarèt marigwana

yo kenbe kiyè yo long ak mwen

kwoke kwòk la

m resevwa konsiy mwen

Ekri mo ki dekri imaj la epi di patnè w ki jan l konekte ak Restavèk

1[gradiyasyon] 2[fanfa] 3[estrad/mikwofòn]

12

4[reklam] 5 [dosye medikal/lapolis] 6 [li vle ou anwole] 7[anwole/lame]

kòstòmò

8 [zong] 9[parachite/yo pimpe m Fò Diks]10 [lenn/lèn yo dwe anfòm]

11[Gomè Pay] 12[sou channti a, y ap tire] 13[y ap mache opa nan lari]

14[tout moun kanpe ogadavou] 15[graden an pa plen] 16[klere tankou miwa dèzanj]

13

17 [yon pòy sigarèt marigwana/bòz] 18[li gen gwo zepolèt]

14

Restavèk chapit 15, “Premye kominyon anfen”

Si ou pa konnen mo a, ou bwè pwa [-1]

Si ou bay mo a, ou jwenn yon pwen [+1]

Si ou ekri mo a byen, ou a jwenn yon pwen sou sa [+1]

Mwen te melanje lòd mo yo

lapoula m tonbe kriye 5. dyanman ap fè tensèl

li mò rèd dyanman / djaman / dyaman

1. omonye batize mwen kostim mwen sot nan dray

trase yon kwa sou fontenn mwen dis fwa lavalè kous la

sèjan Kowet

2. berè vèt 6. Arabi Sawoudit

aplikatè koton benefisye byen yon moun

alawotè ban m egzeyat

andedan m frèt yon fout salopri ti sen

mwen ploye padsi mwen an abiye tankou awona

anchaje cheve jòn ki depaman ak...

kò vide atè 7.dwèt bouwo

3. fim karate konnfou 8. m al nan ti lamwa m nan

savon nan yon fisèl 9. kazèn nan

yon mès bas

4. ou gen kakarèl

ekoulman

m vle kreye yon rapò avè l dekwa pou anndan kè m ta sispann ret vid

15

1. t... 2. mò... 3. b...

4. Ara... 5. d... 6. dwèt...

7. ti l... 8. k... 9. k... 10. kak...

16

11. kousen... 12.dray... 13. om...

14. k... 1991 15. f...

1. Kisa Bobi vle fè legliz la?

2. Èske Bobi deja batize? Dekri sitiyasyon an.

3. Ki gwo aksyon Bobi pran nan chapit sa a?

4. Èske ou kwè se yon bagay saj Bobi fè ?

5. Ki bagay Bobi fè espre ?

6. Kijan chapit la fini?

Maurice Sixto http://www.youtube.com/watch?v=fe808Jxf5MQ

1. Ki moun ap pale?

2. Kisa Dèdèt vle fè? Kisa l ap aprann nan lavi a?

3. Ki defo Ti Jòj genyen?

4. Ki laj Dèdèt ak Ti Jòj.

17

5. Ki moun ki Jil?

se pwason kraze nan bouyon

Moun ki renmen koze yo pa janm fini

noble pitit la

Restavèk, fen chapit 15

1. Ki pwoblèm chaje tèt Bobi nan 15?

2. Ki kote li ale pou rezoud pwoblèm sa a?

3. Poukisa Bobi pa swiv chenn militè ki kòmande?

4. Ki jan Bobi vin zanmi ak moun ki pran dwòg?

5. Lyetnan Djonnsonn mennen Bobi ki kote? (p. 160).

6. Ki sa kaporal la di lè Bobi tounen?

7. Poukisa Bobi ale nan leta Wachintonn?

Chapit 16 1. Nan ki batayon yon voye Kadè? [apye]

2. Kijan Kadè vin natiralize?

Ki neglijans lame t ap fè?

3. Ki chanjman Kadè pral fè nan vi militè l la?

Li vle antre nan ki kalite batayon? [konmando]

4. Ki diferans konmando a genyen konpare ak

lòt militè yo?

5. Ki objèktif Kadè genyen pou lavni li?

Sa l dwe fè pou rive la?

6. Ki moun ki envite Kadè lakay li pou [anwole Keli]

Tenksgivin? Ki kalite moun yo ye?

7. Ki jan l konpòte kò l? Poukisa Kadè konpòte

li menm konsa lakay moun sa yo?

8. Ki konsekans sa genyen?

Bank mo

mache bobis | klere tankou miwa dèzanj | tèt kale | refektwa a | yo fyè ak tèt yo

seri a | fè sanblan | chouk bwa

18

Kisa mo kreyòl la vle di?

1. sanbe ou egzat a) exact b) exacting

2. lonje kat didantite l ban mwen a) give b) for c) to

3. èske se isi a ou kazène a) live b) barracked

4. yo mache bobis a) strut around b) trot

5. yon espès respè ki kore tèt yo a) pulses b) supports

6. tat joumou ak klou jewòf a) nutmeg b) clove

7. lè m wè kalite vivasyon a) liveliness b) affection

8. vid nan lestomak mwen an laji a) lengthened b) enlarged

9. M chita sou yon chouk bwa a) trunk b) log c) swing

10. tèt kale a) shaved b) beaten

19

Restavèk, Chapit 17

1. Kijan Bobi chwazi yon kote pou ale etidye?

2. Ki pwoblèm Bobi te genyen lè l te eseye jwenn yon apatman?

3. Eske te gen menm pwoblèm sa nan lame? Gen pwoblèm sa nan 2010?

4. Sa k rive Bobi lè l te vle fè tèt li?

5. Poukisa tout moun bèkèkè nan fèt pwofesè Bobi a?

6. Kisa Bobi fè nan biwo sikyat la? Kijan sikyat konn ede moun?

1.achte yon... 2.ranpli yon... 3.Se yon... 4.M achte anbègè m nan...

5.Se yon... pou... 6.faktori sa a ap bay bon r... 7.Se jou...

20

8.Se biwo... 9.li sonje jou ch... 10.Li p... yo bay...

Chapit 17, dezyèm pati

8. Ki pwoblèm Bobi genyen lè li nan salon/fèt ak moun?

9. Ki moun ki Arawon epi poukisa li rele lapolis? Poukisa Bobi gen konpòtman

konsa?

10. Ki pwoblèm Bobi gen avèk Wòs? Kisa Bobi fè nan zafè Wòs?

11. Eske Afriken-Ameriken asepte Bobi?

12. Sa k rive ak Bobi epi fi blan an?

13. Ki moun ki Djèf? Ki jan Bobi kontre l? Ki sa Bobi dekouvri sou li menm epi ki

jan?

14. Kisa Djèf ofri Bobi? Ki sa Bobi dwe fè an echanj?

15. Dekri kay Djèf? Kisa li kapab ofri Bobi?

16. Kisa Bobi aprann sou konstitisyon ameriken an?

21

Poukisa sikyat la bèkèkè? Poukisa ou bèkèkè? Kisa Bobi voye jete?

Se yon magazin Arawon renmen. Ou renmen l tou? Poukisa Bobi pè sa?

22

Si se kamoken yo ye, sa y ap fè? Kisa Divalye fè ak yo?

Kisa Bobi fè nan chanm Wòs la? Kisa madanm sa ap bay msye a?

Eske ou te janm fè sa? Kisa Djèf bay Bobi? Poukisa?

Kisa Djèf Bwonnstonn ap fè Se la Bobi t ap travay... kote ou

ak Bobi? travay?

Vokabilè

yon barak wotè bwapiwo yo rele Florans

faktè... ponpye... pechè...

konpayèl

m egzante santiman rayisab sa yo

Se an belijeran...

kamoken = ?

23

http://www.youtube.com/watch?v=WHGUFVrspOY&feature=related

Restavèk, Chapit 18, 184-200

Bank mo yo

detire kousen dèyè kou evantay

kontravansyon baye degoute sot nan

nanm degèpisman dodin dodinen

m pa ta fouti klere rale... fon

ni sak ni krab kase tèt tounen degringole tonbe

Tradui fraz sa yo an kreyòl:

1. They sent me eviction documents (184).

2. Mrs. Jefferson who was making wind with her fan, who was rocking in her

rocking chair (185).

3. I wouldn‟t be able to invite a white friend to her house (186).

4. As soon as he was in the bathroom, I dug into his pocket to know what he

earned (188).

5. Little by little, my Haitian soul was turning into an American soul (189)

24

Vokabilè ou bezwen pou tradui byen: kreye yon bon fraz ak ekivalan kreyòl la:

Fi a te sèvi ak yon flach pou l klere anba tè

light up with a flash light face ticket

+

crab sack breath

apple fridge nightmare

25

back seat yawn dessert

„beads of sweat‟ „chin‟

Enstriksyon: pa gade nan liv la; sèvi ak imajinasyon ou.

6. The woman shone a flashlight into my face on the pasenger side (190).

[fi a klere yon flach nan figi m sou bò pasajè a]

7. I signed the ticket and I started the car (190).

[M siyen kontravansyon an epi m estat machin nan]

8. Watch out you don‟t lose both the kit and the kaboodle.

[atansyon pou w pa pèdi ni krab ni sak]

9. I took a deep breath. I didn‟t lose my cool (191).

[m rale souf mwen fon. M pa pèdi kontwòl mwen]

10. I took an apple from the fridge, I turned around, I stood

next to the table.

[m pran yon pòm nan frijidè a, m kase tèt tounen, m kanpe bò tab la]

It‟s like when a person is tumbling down in a bad dream.

[se tankou lè yon moun ap degringole tonbe nan yon move rèv]

I stretched on the backseat and I made a big loud yawn

26

(195).

[m detire sou kousen dèyè a epi m fè yon gwo baye fò]

We‟re after our dessert.

[se dèyè desè nou ye]

14. Beads of sweat are dripping from my chin

[grenn swè ap degoute sot nan manton m]

Chapit 18: Keksyon pou reponn

1. Ki konsèy sikyat gen pou Bobi? Sa l dwe fè ak Florans?

2. Ki emosyon/santiman opoze Bobi montre pou Florans?

3. Dekri madan Jefèsonn? Ki kalite atitid li genyen? Ki laj li?

4. Ki jan Bobi reponn li (p. 186)?

5. Dekri echanj madan Jefèsonn te fè ak ti fi blan sou bis la.

6. Dekri djòb Bobi nan biwo enpòtasyon? Ki moun ki mesye Wayt? Ki salè l te

jwenn pa ane?

7. Joze ap fè konben lajan plis pase Bobi?

8. Poukisa Bobi rele konpayi sa a “yon konpayi ti tonton blan”? Ki egzanp li

bay?

1. Dikte 2. Aplike ak imaj.

fè chòk | oditoryòm nan | papye degèpisman | manje prese tou pare |

kourikoulòm vite | m te vekse yon vekse | m bouke amò | pati yon kous kouri |

Yo san souf | m pèdi fil | mannèv koken

27

Sa k rive nan magazen mòflè a kote l t ap travay?

8) Sa k rive ak Ari, konpayèl apatman li?

9) Kisa ki t ap toujou pouswiv Kadè?

10) Kisa nou aprann nan liv sa a?

Restavèk, Chapit 17-Dènye pawòl

1) Liste kèk mizè Kadè pase apre l gradye nan Inivèsite a.

2) Ki pi gwo pwoblèm l ap konfwonte?

3) Sa k rive ak konpayèl kay li, Wòs? Ki sa l fè Wòs? Poukisa?

4) Kisa l aprann nan lekòl la? Kisa ki pwoteje Ozetazini?

5) Kisa Djèf bezwen fè ak Kadè?

6) Dekri djòb li nan biwo enpòtasyon

7) Sa k rive nan magazen mòflè a kote l t ap travay?

8) Sa k rive ak Ari, konpayèl apatman li?

9) Kisa ki t ap toujou pouswiv Kadè?

10) Kisa nou aprann nan liv sa a?

Aktivite vokabilè Chwazi 1

1. tondèz elektrik lawn mower / hair clipper

2. se an belijeran li di m sa beligerently / sweetly

28

3. figi l fin pran chenn got wound up / became elated

4. move rèv anpare m disappeared / took hold of

5. yon toutou kitty / puppy

6. poubwa = tep type of drink / tip

7. papye degèpisman warrant / eviction notice

8. manman m gen yon chouchoun... expensive purse / genitals

9. lèlmi ki viwonnen l attack / surround

10. Sant mwazi pike nen m rotting garbage / mildew

11. Bat bouda w beat it / spank yourself

12. kabouya nèg nwa Wats bad habits / upheaval

A. Translate [2 pts each]

13. faktè a

14. li te twaze m depi anwo jis anba...

C. Kesyon:

15. Ki djòb Kadè fin genyen alafen liv la? Ki sa l fè nan djòb la? [4 pts]

16. Di de gwo bagay ki rive Kadè nan fen liv la? [4 pts]

Vokabilè Restavèk 195-200: Sèvi ak ekspresyon yo nan fraz kreyatif yo

29

Twaze fè chòk / kraze fil annasi

ravèt fè yon fen ak

aspiratè / vakyoum m santi m delivre! kontre bab pou bab

30

Restavèk 200-205

1. Ki pwoblèm Bobi genyen avèk Bil nan Nyou Yòk?

2. Bobi fè wout pou l ale ki kote?

3. Ki djòb Bobi jwenn la a?

4. Apre Bobi revoke, sa k rive l? Kote l ale? Kote l viv? Kote l jwenn

manje? (203)

5. Sa k te pete nan Wats?

6. Kisa “Komite pou menm avantaj nan jwenn djòb” fè pou Bobi?

7. Kijan Bobi kontre ak jennfi zanmi li?

8. Poukisa chèf konpayi odinatè vle revoke Bobi?

9. Bobi kase tèt tounen Laflorida. Sa l pral fè?

Chapit 1 nan Tonton Liben

1. Ki kote moun yo prale?

2. Eske Tonton Liben te kontan nan lavi li?

3. Ki kote Tonton Liben te chita ap travay?

Kisa l pote ak li nan travay?

4. Kisa Tonton Liben te fè kòm travay nan lavi li?

Lòt moun ki te travay avè l, kisa l te fè?

5. Kisa ti granmoun fanm te mete nan kouti arebò karako a?

6. Eske granmoun nan kontan? Poukisa?

Veye (lavèy) 2. Tou mizerab 3. chita anba Mapou a; ralfò, kalbas, pit 4.

Li te trese tetyè avèk pit (pou zannimo yo); kale kann 5. Kachimbo,

tabak, alimèt.

Estrikti ak vokabilè ki enteresan:

Te fè nwa…(2)

…klere chemen an tou blanch / …tou mizerab (3)

31

pran ralfò l = djakout, sak

depi li vann ou yon tètye, … se mouri kite

Tout bagay te mouye nèt, ni tab la, ni ban yo.

Ni nan syèl la, ni nan tè a. In heaven as it is in earth...

Pa pito ou vin kraze kèk lodyans Why don‟t you come...

Yon kè sere ki pran l

Di yo non ki moun li ye...

Tonton Liben chapit 2

Vokabilè a ~ èske ou konnen yon sinonim pou mo a?

1. ti zagribay tankou nou 4. lyann mayi

2. Pase yon moun nan betiz 5. bwòdè anpil

3. L ap fè trimay 6. kantonnen

7. fann nan siyay yon moun 8. Rale mennen kase

9. pran yon gwòs 10. anpil danre/rekòt

Dekri moun/bagay sa yo ak vokabilè nan Tonton Liben:

32

Gad on ti zagribay,

li p ap fè anyen menm.

1. Loafer 2. make fun of 3. lowly task 4. bundles of corn

5. hip, stylish, fancy 7. lage de gidon dèyè yon moun 9. one thing

leads to another 10. vin ansent

Liben nou tout te konnen an

Se pa ti kras malad li te malad

Pa t gen lekòl nan Robyon non

Rete sot nan raje a

Latibonit tèt anba

Liben se “tèt sèkèy” Anemiz

Keksyon sou sa ki nan chapit la

33

1. Poukisa chapit la koumanse ak pwovèb sa a:

“Mapou tonbe, kabrit manje fèy li”

2. Ki grad Tonton Liben te genyen nan lame a?

3. Ki kote T.L. te fèt?

4. Dekri Anemiz. Papa l te ki moun? Ki lang Anemiz pale?

Ki kote l al lekòl?

10. Kijan papa Liben an te vin kantonnen nan Wobyon?

11. Dekri jan l fèt.

12. Èske moun Anemiz yo te kontan malgre papa a te ale?

13. Èske Liben te kab al lekòl? Ki jan l ale?

14. Poukisa Anemiz pa t ba l leson?

1. Paske T.L. monte epi tonbe 2. kaporal 3. sou bitasyon Wobyon

4. se yon bèl nègès, l al lekòl Senmak, li pale franse 5. paske lame

Pòtoprens t ap batay kako yo; lame a te blije kite Pòtoprens, yo

kantonnen nan Wobyon. 6. papa a, Kanmnè, te chèf lame a nan

Wobyon lè sa a 7. yo te kontan nèt 8. Wi; sou do yon bourik 9. li te

vin wouye.

34

kache

Nou ka lote li konsa = konte li; mete li; klasifye l

“Ou pa mare pye lanmò” = ou pa ka rete lanmò

basrak = tè ki toupre larivyè

Manbo a fè basinen anba tivant

li ak enpe lwil masketi

yon toudisman = toudi

yo nan bouyay = nan ka

yon pakèt boulvès = yon pakèt pwoblèm

tanzantan = pafwa

Se anba chal yo te pale l = an kachèt

mare yon bon kraze = yon bon kòb

Keksyon

1. Lè yon moun malad anpil andeyò, kijan yo transpòte l?

2. Ki moun yo te rele pou tonton Liben an?

3. Kisa fanmi Anemiz yo fè l?

4. Liben pa gen tè, kisa l bezwen pou souviv?

5. Epòk sa a, èske moun te kapab sonje non

prezidan an? Pouki yo pa t kapab?

5. Ki moun pran peyi a? Sa mete istwa a nan ki ane?

6. Kisa blan te bezwen òganize nan peyi a?

7. Kisa Liben vle fè? poukisa?

8. Èske se yon bon lide pou yon natifnatal kolabore ak yon fòs

okipasyon?!

35

1. Mete l sou yon branka 2. yon manbo 3. yon pwosè, yon pran

tout tè a 4. yon metye; tayè 5. „non,‟ paske peyi a te chanje

prezidan anpil fwa 5. ameriken; 1915 6. yon lame 7. li vle vin yon

solda.

Tonton Liben 4

Vokabilè

kache

1.depi l te tikatkat since infancy

2.depi mache gaye, yo tou

derape tounen lakay yo set off to return

3.Rive Anemiz rive, li pase nan pòtay la When

4.Anemiz drese yon bòl bouyon prepared, fixed

5.Ala gade ou gade jandam yo Look at the way...

6.Sa ou gen lide fè ak li nan raje a in the brush

7.Se bagay m ap fè toptop in a blink

8.Li pe koup suddenly silent

1 2 3

36

4 5 6

777 7. 8 9

toptop | raje | gade... gade... | derape tounen | Rive Anemiz rive |

tikatkat | pòtay | drese manje | pe koup since infancy

Keksyon sou lekti a

1. Ki kòmès èske Anemiz te genyen? =vyann kochon

2. Ki jan kòmès Anemiz t ap mache? =twa mwa kredi

3. Kisa Liben te wè nan lavil la? =jandam

4. Liben anonse l ap fè kisa yon jou? =vin jandam

5. Èske manman l, Anemiz, te kontan =li sezi, li tris

poutèt sa?

6. Kisa mèt boutik la sijere? =l a pale ak jandam

7. Ki reyaksyon Liben bay? =Li ozanj

38

Tonton Liben 5 ~ Vokabilè

dapre tèt pèdi lonje voltefas jennen

kafe gwòg

1. Li _________ lèt la ba li.

2. Li pa vle ale nan peyi _________ sa a!

3. Li te fè ____________, epi li ale toudwat nan dòtwa a.

4. Pou ________ pa l, li pa t vle ale.

5. ________ li menm, bagay la pa bon.

6. Sa p ap _________ mwen, pa gen pwoblèm.

7. Yo te peze ________ nan menm balans.

8. Li te pran ti _______ li ale pou vini.

9. Sansib pa _______ non, se pou sere _____ ou pou antre nan

michan.

Travay ak yon patnè pou jwenn bon repons lan

1. Ki mesaj Liben resevwa de kòmandan an?

2. Èske Liben kontan pou vwayaj l ap fè? Poukisa?

3. Kisa Liben te renmen fè lè l te rete nan Wobyon?

3. Kisa ki bon nan Otwou?

4. Èske Liben to okipe koze legliz? Poukisa?

5. Èske manman Liben te genyen kontak ak koze relijyon? Nan ki

sans?

6. Lè Liben t ap benyen larivyè ak zanmi l, ki moun li wè?

7. Si Liben vle wè Selyaniz ankò, ki jou l ap kapab fè l epi kisa l ap

bezwen manke?

39

1. yon transfè 2. l ap oblije kite vye manman li an 3. jwe kat 4. gen anpil moun ki te

vini la pou jou mache yo 5. non, paske manman l pa t ladann 6. wi, vodou. li toujou

fè yon manje lwa vè 6 janvye 7. Selyaniz 8. dimanch / gagè

Pwovèb

“Sansib pa jwe non!...

Se sere dan ou pou antre nan michan!”

Kijan imaj yo konekte ak Tonton Liben chapit 5???

1 2 3

4 5 6.

40

7 8 9

kache

[Li lonje lèt la] bay ak bra ou

[peyi pèdi sa a]

[Wonpe! ] Pawòl militè

[li te fè voltefas] about face

[pou tèt pa l] for his part

[dapre li] selon li menm

[li pa t jennen l] irite/annouye/anmède

[yo peze nan menm balans] menman parèyman

[faksyonnè] solda k ap veye

potay ~ “sentry”

[pran ti gwòg li ale pou vini] bwè gwòg nenpòt lè

Ti keksyon ki pèmèt ou pratike vokabilè nan Tonton Liben

1. Kisa w ap lonje bay zanmi w?

2. Si w ale nan peyi pèdi, kote ou prale?

3. Ki moun ki pral di “wonpe!”

4. Kisa w renmen fè pou tèt pa w?

5. Dapre ou menm, ki fim ki pi bon?

6. Ki moun ou konn jennen?

41

7. Ou peze nan menm balans ak ki moun?

8. Ki kalite djòb yon faksyonnè konn fè?

9. Èske ou konn pran ti gwòg ou ale pou vini?

Keksyon pou chapit 6 yo

Vokabilè bon levasyon | ___yon kalite bwat

panyen | ___ li tonbe damou

bwaze | ___ ale vit

li plede gade | ___yo byennelve

li dekontwole | ___anyen rete je l yo

bab pou bab | ___ repwoche yon moun, kritike l

fè malonèt | ___ sèlman

se lè sa a ase | ___pran bwa, kraze rak

dekontwole | ___ de moun kontre toupre yonn ak lòt

bwaze | ___ emosyonnen, ou ap tonbe damou

1. Nan konmansman, Liben te ale dèyè Selyaniz pou l marye l?

2. Kisa Selyaniz te konn fè nan kay la?

3. Dekri sa k te pase lè yo te rankontre sou galeri boutik la.

4. Èske Liben chanje apre konmanse soti ak Selyaniz?

5. Èske Liben di manman l, li marye?

6. Èske Selyaniz vle wè manman Liben an?

7. Èske Liben pè madanm li pral enfidèl avèk li?

8. Kisa fanmi sa a deside fè nan fen chapit la? Ranpli espas vid la

franchi lapenn apa pito

pòpòz nèt

42

1. Liben __________ pòtay lakou kay la

2. Sa te fè l __________ kite kay la

3. Li te kè ___________.

4. ...vin jwenn tout bagay korèk _________.

5. ___________ nou pwofite vakans la

Tonton Liben 7

Chache yon sinonim oswa ekspresyon ekivalan an kreyòl!

1. Anemiz ap bat kò l ___ti bagay, biblo, ti manje

2. blanchi ak lacho ___kit...kit

3. yo pati pou kont yo ___tande pawòl la

4. swa... osinon... ___san pa gen lòt moun

5. komès kenkay ___travay anpil

6. pran son koze a ___koulè blan pou kay

7. Ala bèt rizèz ___pwen vodou

8. Se li menm ase ki... ___ti boul

9. yon bann rejete ___sèlman

10. kraze batri ak wanga ___moun komik

11. kim savon ___gwoup antivodou

44

Keksyon ki soti nan chapit 7 1. Kisa Anemiz fè pou pare vizit pitit li ak fanmi li?

2. Kijan moun Wobyon yo te resevwa yo?

3. Kisa Liben ak Selyaniz fè ansanm Wobyon?

4. Kisa yo deside fè? Ki kote L. ak S. kapab rete?

5. Konben pitit yo vin genyen?

6. Ki pozisyon Liben pran nan Wobyon? Ki briganday ki

rive nan Wobyon?

7. Ki moun te dèyè bann rejete a? Ki konsekans ki

genyen an?

45

1. fè repare kay la, blanchi panno ak lacho, taye kandelab lantouray yo 2.

Wi, yo te kontan nèt. 3. yo fè pwomnad, yo benyen Lasous, fè vizit lakay

yon zanmi 4. Viv nan Wobyon; vin chèf seksyon/kòmès kenkay. 5 twa. 6.

chèf seksyon; bann rejete 7. soukèdlawouze

Vokabilè ~ matchin chapit 8

1. bagay ki rèd ___tout tan

2. zanmi apiye zanmi ___lwe yon moso tè

3. yon fou nan lakou a ___di, enposib, traka

4. bèl mouchwa ___kenbe, ede, sipòte

5. toutlasentjounen ___pou kouvri tèt la

6. achte pretansyon ___li fèt ak tè, ou kwit avè l

7. nan lise Vensan ___sitirasyon ki anboulatcha

8. egare ___pa ezite, pa tann

9. li meprize lòt travay ___move atitid

10. deblozay ___rayi, pa respekte

11. dènye lekòl fèmen ___lekòl

12. pa fè ni de ni twa ___chak

deblozay | lekòl | achte pretansyon | mouchwa | yon fou | zanmi |

bagay yo rèd | meprize

46

Pale anpil sou chapit 8

1. Kisa ki deranje anpil bagay?

2. Grasa kimoun Liben kab kenbe?

3. Kisa y ap vann pou fè kòb?

47

4. Bon regleman fè kisa?

5. de twa bèf pou l tire : sa sa vle di?

6. Konben fwa pa jou li fè yo bwè? Èske dlo a toupre?

6. Poukisa timoun yo te meprize travay nan kay?

7. Ki deblozay pete?

8. “li pa fè ni de ni twa...”: sa sa vle di?

TL chapit 9 ~ Vokabilè

deblozay mitin enskri

bonkou pye trimay

razad tiyo blayi

Mwen _________ non mwen nan lis la.

Li pote ___________ kleren ak sigarèt.

Se pa ti kras ___________ ki nan peyi a.

Yon bon __________ kleren

Y ap fè yon ________ pou regle pwoblèm nan

Gen _________ pou moun bwè dlo

Ou pa bezwen _________ machandiz atè

Li pèdi ________ nèt nan kòmès

Se yon djòb ki di, ki pa peye byen, se yon ________.

1. Ki moun ki vini nan lakou kay Liben?

2. Kisa moun sa a pote avèk li?

3. Kisa moun sa a pwomèt l ap fè pou Wobyon?

4. Kisa Anemiz dwe fè pou moun sa a?

5. Ki moun ki pa renmen koze a?

6. Sa k rive? Kisa kandida a fè? Ki konsekans sa genyen?

7. Ki moun ki sove Liben?

48

8. Ki moun ki pèdi plis?

Kandida. 2. kleren, kòb, sigarèt. 3. fè wout, kay pou fè mache, kote

pou moun dòmi, tiyo pou dlo, latrin 4. enskri moun pou yo vote. 5.

Selyaniz. 6. Kandida retire non l nan eleksyon an. Liben/Anemiz

pèdi anpil lajan. 7. Selyaniz sove yo. Li prete lajan nan men fanmi

li a. 8. Timoun yo. Yo pa ka ale lekòl.

Tonton Liben ~ Chapit 10

Rad pakoti | apepre lè sa a

seriz | nètale, tout bon

reprann pye | bon mache, kalite ba

yon revenan | moso siman

pi fon | vin bon ankò

tiraj lajan | lontan, lontan

kouran midi | sòti l

glasi | koube, vire

depi sou grann igrann | grenn kafe

pyebwa tòdye | lespri

1. Apre eleksyon an, èske ou kwè Liben t ap antre nan

koze politik ankò?

2. Sa k rive Anemiz?

3. Kote pi gran timoun nan twouve yon djòb?

4. Ki jan Liben fè kòb kounyeya?

5. Liben ak Selyaniz pè ki bagay? Kisa yo deside fè ak dènye

pitit yo a?

6. Kisa ki vini kraze tout bagay?

49

7. Kijan Selyaniz fè kòb li?

Kwiz sou chapit 9

1. Ki moun ki vini nan lakou kay Liben?

(a) chèf seksyon (b) kandida nan eleksyon (c) lougawou

2. Ki moun ki pa renmen koze a?

(a) Anemiz (manman liben) (b) Selyaniz (b) Liben

3. Ki moun ki sove Liben apre echèk la?

(a) Anemiz (manman liben) (b) Selyaniz (c) yon vwazen

4. Dapre liv la, lekòl la te bon anpil pou timoun Liben:

(a) Vre (b) Pa Vre

ak Chapit 10...

5. Sa k rive Anemiz?

(a) konmanse komès kenkay (b) li kite Wobyon (c) li mouri

6. Ki jan Liben fè kòb kounyeya?

(a) achte mayi (b) achte seriz kafe (c) achte kleren

7. Kisa ki vini kraze tout bagay?

(a) sechrès (b) yon dife (c) siklòn

8. Kijan Selyaniz fè kòb li?

(a) vyann kochon (b) lave rad (c) bouzen

Chapit 11, Tonton Liben

1. rantre nan penpennen | difisil

2. bagay la vin pi tchak | kòd pou trese

3. kaye ak jandam | boukannen dlo

4. latanyen | anboulatcha, konplike

5. bagay vin pi tchak andeyò a | chaje ak

6. mangonmen | pi rèd

50

1. Nan ki kòmès fanmi Liben antre?

2. Èske Liben fimen?

3. Sa k pase lavil la?

4. Èske abitan te gen lajan pou achte atèmiyò?

5. Èske Liben ap antre nan koze eleksyon ankò?

6. Èske Liben te fè yon bon chwa lè l deside pa vote?

Pwovèb nan tèks la

Bay kou bliye, pote make chonje

Chat chode nan dlo cho, kou l wè dlo frèt, li kouri

Si m te konnen toujou dèyè!

TL 12, Yon Ti Kwi Kribich

1. fopanno | __rad chire

2. chaplèt | __pa gen moun menm

3. move je | __ti pinisman lajan

4. rigwaz | __sèl pou chwal

5. ranyon | __baton

6. chemen an blanch | __fwèt

7. amann | __moun ki pa sa

Se ak baton ki nan men ou pou pare kou a

1. Defini: fanm woujat

2. Èske ou konnen lòt espresyon ak mo blanch lan?

3. „Fiyèt Lalo,‟ ki kalite moun li ye?

51

4. Esplike diferans de òganizasyon sa yo: Tonton Makout

ak Lame

TL 13 ~ Lage nan Lavi a

1. senmenn nan patko bout | __enkyetid

2. bòs fèblantye | __klòch legliz ap sonnen

3. yeye | __gen arevwa ak, vizavi

4. kè sere | __fini

5. lanjelis | __recho

6. kanta pou | __malere nèt

Esplike: „Ba li bwa, chofè! Pye l pèdi tè...‟

Dikte:

Lè Liben tande zen sa a, lapawòl li koupe nèt. Men pou souf li kapab tounen, madanm lan di konsa: “Ou pa

bezwen pran twòp lapenn non. Lòt jou gen yon moun ki te kontre l laba a. Moun lan di m li jwenn yon bon

travay.” (76)

Chapit 14 ~ Tonton Liben

1. Sa k pase lè yon jenn moun rive nan laj pou l fè

pozisyon?

2. Kisa ki garanti bitasyon Liben an?

3. Ki moun ki gen papye tè a?

52

4. Ki moun ki debake?

5. Ki reyaksyon Liben genyen devan moun nan?

6. Kote Liben ale?

7. Apre l lage, kote l ale? Sa l wè?

8. Sa k rive Selyaniz? Poukisa?

9. Liben al viv ak ki moun?

10. Ki djòb Liben ap fè kounyeya? Ki kote l travay?

1. Li bezwen fè pozisyon: bati yon ti kay. Pare maryaj.

2. Yon papye Liben pa genyen. 3. fondepouvwa a. 4. fondepouvwa a ak apantè a. 5.

Li mete opozisyon 6. yo mete l nan prizon 7. apre l lage, li al kote lakay li te ye, li

wè yon bèl kay nouvo. 8. Li fin nan malsite. 9. Li pataje yon chanm ak bòs Dò nan

yon legliz Pwotestan. 10. Liben ap trese tetyè anba mapou a.

Ti aktivite matchin kache

bout pou bout twouve fòs ankò

mouda mapou rasin

remoute kouran an yo pase menm bagay

peze kafe nan menm balans lè fini, alafendefen

Bòs Dò fè l jwenn yon ti kote anba mapou a; sa montre kijan chak ti kote rezève.

Tonton Liben, Chapit 15

1. Ki travay Liben fè nan lakou pastè a?

2. Lavi malere se kisa? Sa sa vle di?

3. Liben travay sou kòmann. Poukisa? Ki travay l ap fè?

4. Tradui: “Tounen li tounen, li ranmase pakèt … li”

53

5. Liben travay anba mapou a jouk kilè?

6. Kijan yo di “fè manje” nan chapit la?

7. Eske l konn separe manje l la ak bòs Dò?

8. Lè l dòmi, kisa Liben fè?

9. Poukisa Liben vle sanble yon ti kòb?

10. Ki moun ap kenbe kòb Liben?

11. Kijan Tonton Liben mouri?

1. Li sanble epi l boule fatra. 2. mistè 3. si li mete yo la

moun pa vle peye l pri kouray li. li trese tetyè, sang [saddle

strap] ak fopanno 4. When he returned… 5. labrin ap fin

tonbe. 6. Li “moute chodyè.” 7. Wi 8. li pale sou madanm li,

Selyaniz. 9. pou l al wè madanm li 10. ebenis. 11. lafyèv ak

doulè anvayi l.

mete nan nouvo fraz! kreyativite a bon!!!users.clas.ufl.edu/hebble/hai 2200 final exam 2010.pdf ·...

Documents