modulos de aprendizaje ministerio de educacion

Upload: zacarias-sales-sales

Post on 14-Jan-2016

9 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

gdfghdfghdfgh dfghdfg dfghdfgh

TRANSCRIPT

  • Nqo aqunan tun tchiy qkojbil

    Tkabin aquntl- tkabin kolin xnaqtzbil

    Nqo aqunan tun tchiy qkojbil

  • MINISTERIO DE EDUCACIN

    Licenciada Ana Francisca Ordez Meda de MolinaMinistra de Educacin

    Licenciado Arnoldo Escobedo SalazarViceministro Administrativo

    Licenciada Mara Luisa Ramrez Coronado de FloresViceministra Tcnica de Educacin

    Licenciado Manuel de Jess Salazar TetzagicViceministro de Educacin Bilinge Intercultural

    Licenciada Mara Ester Ortega RivasViceministra de Diseo y Verificacin de la Calidad Educativa

    Doctora Olga Marina Garca SalasDirectora General de Curriculum - DIGECUR -

    Licenciado Jos Enrique Cortez SicDirector General de Gestin de Calidad Educativa - DIGECADE -

    Licenciado Pedro Us SocDirector General de Educacin Bilinge Intercultural - DIGEBI -

    Agradecimiento especial al Ministerio de Educacin de El Salvador - MINED -, por autorizar la adaptacin al contexto y cultura guatemalteca de los materiales de apoyo curricular del Programa de Educacin Acelerada.

    DIGECUR/DIGECADE/DIGEBI

    Direccin General de CurriculumDireccin General de Gestin de Calidad EducativaDireccin General de Educacin Bilinge Intercultural Ministerio de Educacin6ta. Calle 1-87 zona 10, 01010Telfono: (502) 24119595www.mineduc.gob.gt/ www.mineduc.edu.gt1era. versin, Guatemala, 2009.

  • Consultor MamZacaras Sales Sales

    Equipo de apoyo para la contextualizacinMaxmo Maldonado RamrezDavid Sales SalesMiguel Garca OrtizVernica Ester Sales S.Erick Ronaldo Sales S.

    Diagramacin:Idearte ESTUDIO

  • 5Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    Tuj junjun kloj aquntl kanetel txqan tilbilal tuna tuj tnayaj junjun t-xaq uj.

    Aqe tilbilal, chi tzajel qamante alkye tumel alkye aquntl tun tbant tuna

    Alkyetzunqe tilbilal?

    Aqunt qin twitz tun ajxnaqtzal: Atzun aqunt ktzajel qaman

    qe tun ajxnaqtzal.

    Aquntl tuj klojin: Atzan aquntl kbantel qun tuj klojin, ex onin qo tun ajxnaqtzal.

    Aqunt qjunal: Atzan aqunt kbantel qun qjunalx.

    Qe nabl qajbil tun tbant: Atzan qe ximbetz taja tun tbant tuna tuj jun qij.

    Sqachbil: Atzan qe sqachbil chi bantel tuna kyukil qe tukyila.

    Malobl tij xnaqtzbil: Atzan qe aqunt chi bantel tun tel tnikya tij q a ma kyaj xnaqtzbil tuj tnabla.

    Schibil: Kyaqil qij il tij tun tjaw t-schina uj.

    Tzibil: Atzan aquntl tun tkub qtziban

    Aquntl tun tbant qja

    Txiya tuj uj Kyusabil nabl

    aueio

    5

  • 6Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    Txolbabil xnaqtzbil tuj ujbil

    TECHBIL (TIBLAL TZAN TUN TBANT AQUNTL)

    TNEJIL MITZAQUNTL TZAN QO YOLIN ......................................................................

    TKABIN MITZAQUNTL AJU AQUNTL JUN TUMLAL

    TUN TBANINX QANQIBIL .....................................................

    TOXIN MITZAQUNTL TZOKNAN AJLABIL BIX TZAN NCHI OKNAN ..................

    TKYAJIN MITZAQUNTLTUN MIN TTZAJ NYA BAN MO TUN MIN TOK x IL KYIJ

    EX TUN KYXI ONIT ...............................................................

    5

    92

    25

    36

    6

  • 7Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    Tnejil mitz aquntl

    Ti kbantel tuna?

    Kbel tzibin jun tumlal mo t-ximbitz tuntzan

    tbant jun slew uj.

    Kbanteltzan jun slew tujil te kloj.

    Ti kxnaqtzala tij?

    Tzan nbant jun ttxuylal tujil.

    Tzan nbant ex nkub chikybat jun xnaqtzbil.

    Koknal yolbil ix xlabebil kyun xjal.

    Tzan tun tok chmot bix tun tbant jun tujil

    xnaqtzbil.

    TZ

    AN

    QO

    YO

    LIN

    7

  • 8Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    Jun nabl Kletil tqanil tun tbant tujil xnaqtz te kloj.

    Kbel yekit aju slew uj.

    NUKBIL TIJ AQUNTL TAJLAL QIJ QIJ AQUNTL MALBIL

    Tnejil Binchabil alkye-chqe aquntl te mitzaquntl.

    Chmobilte tun tbant slew uj (qobte klojin te schibil uj)

    Binchabilte ttxu-ylal jun schibil.

    Tkabin Binchabilte ttxu-ylal jun tqanil.

    Binchabilte jun tqanil.

    Toxin Tsakobilte jun xnaqtz jaka bant mo te jun xechil.

    C h m o b i l k y e qe aquntl te c h i k y b a b i l xnaqtz.

    B i n c h a b i l k y e qe makbil tun kyoknan tuj chikybabil.

    8

    A

  • 9Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    Tkyajin B i n c h a b i l k y e qe chikybabil xnaqtz

    S a k o b i l t e jun xnaqtzbil tuntzan tbant tten jun yol.

    Tzibilte jun kyyol xjal tij xnaqtzbil sakonmaj.

    Tjweyin Binchabil ex yekbilte jun xlabebil kyun xjal.

    Binchabilte ttxu-ylal jun schibil.

    Itzqinmaj tun a l k y e c h q e

    makbil

    Tqaqin Chmobilkye qe makbil tekxix junju kloj te tujil xnaqtz.

    Binchabilte tujil xnaqtzbil.

    Chmobil aquntl te jun qij tij chbanxix nbant kyun xjal.

    Malbil tij mitzaquntl.

    9

  • 10

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    Ktzajel tqaman ajxnaqtzal ti at tuj tal aquntl lu:

    Chmobilkye qe tichaq. Qobilte kloj tij junju plaj te schibil uj. Chmobilkye qe tichaq chi koknal. Tichaq tumlal aquntl. Tmankbil aquntl te mitzaquntl. Qe malbil chi kbantel.

    Alkyechqe nchi qaman tqanil kyij qe xnaqtzbil nchi kub yekit, qe kye xjal ex

    xechil kye jwe matnam ex kye txqantqe

    matnam?

    55

    Tnejil mitz aquntl

    1IL QIJ

    A

  • 11

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    65

    Kjawil schit t-xaq uj lu:

    QE US TWITZ TXOTX

    Aju yabil tun us tzaj qaman t-xilen tnejil maj tuj wajxaqlaj jwekalch abqi;

    ikx tzan xqan kyaq kyij xjal atzan t-xilen qa noq nniky aj kyij xjal bix jaka

    bant kykim tun.

    Aju yabil tun us, xqan kyaq yabil, kyaq ix txqantl yabil at kyxilen tuk yabil

    nqo kyim tun at kyxilen kyuk us, xjal bix qe jil.

    Aju iqil yabil atzan us jatum ma xet qoj tij ma Salvador aedes aegypti jax

    jaka kub yupj aju xqan kyaq yabil tun.

    Aju yabil tun us nim chiy tej tok tkabin qoj twitz txotx atzan tzaj tej kyok

    mojbat qe xjal toksan yabil kyij tuj Pacfico ex Asia.

    Tuj jun pix tqanil te jun schibil uj tuj makbil itzqibil jal te kyajqo

    belajlajkal wuqlaj abqi, atzan tbi qayabil bix qe yabil ban chi biyin ntzaj

    tman qa tuj anbil jal chixin kyajkal millones xjal tun kyyab tunju yabil tun

    us tuj kyaq txotx.

    Nxi malon qa atla lajkal millones xjal jaka bant tok yabil kyij. jun aquntl

    tun jun mex xjal Gavin Torrisi, o kub chikyban tuj t-xaq uj tuj makbil jatum

    at nim schibil uj Britnica, ntzaj tman qa at jun milln xjal nnaj tun yabil

    nkyaj kyqon us.

    Chitzan schibil uj xnaqtzbil nbant jal aju qibil sbun xjal, nxi xet Africa

    nponbaj kyuj junx kyaq txotx ix xkamil tuj plow onin tij tun tbaj kyiqin xjal

    yabil twitz txotx.

    Nim qe sbun xjal xi kyiqin yabil kyij txqant xjal te twitz txotx, yitzan qe

    chok nchi bet tibaj a nxi kyiqin chin a at yabil tun us tuj. Tujil:

    Atzan jun tzibil kub chikyban tuj jun tujil te matnam.

  • 12

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    75

    Tzaqwenkuba:

    Alkye ttxuylal tujil xnaqtz lu?

    Tiqun il tij tzqibil te xnaqtz lu?

    Alkye tnachil mo ploj at tuj qtanmi kyij qe yabil kyun us?

    Binchankuba alkyeyxix t-xilen xnaqtz:

    Ttxuylal xnaqtz atzan tzelna tun t-xi qqaman alkyeyxix t-xilen xnaqtz.

    tun tbant jaka kub sqitj kyja qe yol ntzaj kyqon tumlal qe.

    aueio

    Schinjawa twitz jun tukil aju ma kub ttzibin. Kykenkuba aju ma kub kytzibin.

    Kyqamanxa kywitz kyukil aju kyitzqina kyij qol tqanil. Aju schibil uj kye nim xjal atzan jun qol tqanil kye xjal.

  • 13

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    85

    Kytzaqsankuba tuj swejin aju kyitzqina tij schibil uj kye nim xjal te matnam.

    Kyukil qe tukila kysakonjawa jun schibil uj. kykeyinkuba alkyechqe kybi klojin itek tuj. Kytzibankuba ti t-xilen junju.

    Yekbil:

    Tqanil te qtanmi: Atzan nyolin tij tichaq nbaj tuj qtanmi jalo.

    Kybi schibil uj Abqi chkublen xeto

    o

    o

    o

    aueio

    Xnaqt

  • 14

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    95

    Qamanxa te ajxnaqtzal tun tkub tkeyin aquntl.

    Ban tuna qa:

    Ite junqe qol tqanil, atzan junqe jlu: aju bibil, aju jukbil yol, aju sam uj, aju yolbil,

    kyeybil, qe schibil uj, qe mitz tqanil

    Jun qol tqanil nimxix t-xilen a bibil. Tuntzan nqbin tqanil tichaq nbaj qxol. Kyuk qe tukil te kloj, kybinchankuba jun aquntl te bibil. Kysakonjawa jun kloj aquntl te bibil.

    Sqachbil - Tqanil tuj kojbil - Tzeybil Aju anbil - Bitzbil - Atx juntqe Anqibil -Tqanil matnam

    kymonkub kyiba, tuntzan kychmonte tqanil bix qe makbil tun kyoknan

    Kysakonjawa jun kloj te bibil:

    Jatum kjoyiltz tqanil?

    Titzan tbi aquntl kokil?

    Alkye kybel chikyban te aquntl?

    Nikpun anbil taj aquntl?

  • 15

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    555

    Kanon ela tuj tuja bix binchankuba aquntl.

    Jilqe

    Makbil lakol yol. Aju nbin bibil. Ajchikybal kye xjal tuj bibil.

    Walqe

    Chi kykyaj tiblal mo twi tuntzan tex chikybat la maj. Makbil tun tex qamat aquntl tuj bibil.Binchankuba jun txqan yol. Jayonxa ti tzelnqe yol:

    Tkyaqbil yab

    Tanqibil yabil

    aueio

    11 22

    3

  • 16

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    655

    Chmobil xjal

    Ttxabin a

    Ttxa ajin

    1 Tzibankuba txolyol bix chi k-oknal qe yol ite jawni.

    Qonkuba tuj nukbil aquntl tun jun X, qe aquntl chi kbantel. Qonkuba tajlal

    qij.

    Kyeybil qe tnejil ex tkabin aquntl.

    1 Binxa jun aquntl tuj bibil ex tzibankuba tqanil aju kyyolijtz tuj bibil.

    2 Qinxa tuj tjaxnaqtzbil junqe schibil uj mo junqe tujil tqanil jak tzaj qon

    kyun qe t-xjalil tuntzan kyaqunan tij tukx t-onbil ajxnaqtzal.

    3 Tzibankuba qe ambil jal, ojtxa ix lojxa tun taqunana kyij ipyol ite tuj

    schibil.

    Jal OjtxaLojxa

    Qamantza tzaj tqamana Ktzajil tqamana

  • 17

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    755

    Tzalaja tij schibil.

    Kyeybil tij aquntl.

    Kbel qniky tij jun tqanil qa tun jun makbil qol tqanil. Sakonjawa la twi tbi tqanil itek ti jun schibil uj qol tqanil. Tzibankuba kyuj qe swejil lu.

    Tnejil mitz aquntl

    2IN QIJ

    A

  • 18

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    855

    Ti tzelneqe itek twi jun schibil uj?

    Alkye kyeqe twi schibil uj qol tqanil ntzaj qon nimxix t-xilen ti nbaj?

    Jte yol itekx tuj junju twi schibil uj qol tqanil?

    Aju kywi qe tqanil jatzan kyil tun kyujtz kyun qe xjal ajschil bix tun t-xi

    chikybat tqanil otaq tbaj. Noq kab yol nchi oknan tij nya nim.

    Chikybanxa ex yolinxa kye qe tukil aju aquntl otaq tbant tuna.

    kyukyil qe tukil te aquntl, kyjayonxa tuj jun schibil uj, jun tqanil mataq tbaj kyij xjal te twitz txotx.

    Kyschinjawa bix tok kywiya tij ex kyqonkuba alkyechqe ttxuylal schibil.

    aueio

  • 19

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    955

    Kybinchankuba chin yol tij tqanil ex kytzibankuba qa nyolin tij itzqibal nbant, aju chban nbant, sqachbil, tij pwaq, kyij xjal, tij tbanx qximlal mo junx

    Kytzibankuba jatum ix toja baj aju tqanil.

    Kytzajal kyqamana tiqun mo ti xten aju tqanil.

    Kytzal kyqamana aju tbanyil ex tplojyil kye xjal tij otaq tbaj tuj tqanil..

    Tzan tun okx bant tbanyil tuntzan atzan tqanil tzetz?

    Ti tten tun tel nya ban, iktzan qe yabil, qoj, yajbil ix txqantl?

    Kyqanx te ajxnaqtzal tun tkub tkyeyin aju aquntl otaq tbaj bant kyuna. Kysakonjawa jun tnejnel tun tjaw tschin kywitz txqantl kyukil aju tujil

    aquntl otaq tbaj bant kyuna.

    Kyschinjawa aju tqanil bix aju tujil otaq tbant kyuna, tuntzan ttzaj kyqaman txqant kyukil kyximbitz tij.

  • 20

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    12

    Kyqanx kye kyukil tun tjaw kysakon alkyeyxix jun tqanil tbanxix kynan, bix kokil kyqon jun tajlal te jun tun tjapan baj tij jwe kyqonka kywiya tij alkye ma

    jatz nim tajlal.

    Tzulx tij kykuja qa il tij tun tkub chikybat twitz t-xaq slew uj tuj jaxnaqtzbil.

    Tzaqwenkuba: Alkyech kybi qe makbil qol tqanil kye xjal tuj qtanmi?Schibil uj kye nim xjal Bibil Kyeybil

    Ti wiq tqanil nyolijtz?

    tiqun il tij tun qbint tiju nbaj tuj qtanmi ex twitz txotx?

    Nantza

    Tqanil: atzan aju jaxtokxix nbaj, nim t-xilen te jal bix aju kyaj nimxix xjal nchi bin tij.

    Aju qe ajjoyil tqanil nim nchi chmon tij, nnel kyniky tij bix tok tipumal kyun tuntzan tex chikybat kye xjal tuj jun makbil te tqanil kye nim xjal.

    Kyaqil tqanil at jun tbi, at tumlal tun t-xi qe, t-ximlal bix tmankbil tok tij. Chmon oka tqanil tij ti nbaj tuj tjaxnaqtzbila mo tkojbila ex binchanka jun

    tqanil:

    NO CABE TODO

  • 21

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    13

    Kyeyinkuba aju teya tqanil otaq tbant tun kyukil kye tukil te tjaxnaqtzbila. Chikybankuba aju taqin kyuk qe tukil ix ajxnaqtzal.

    BANINXIX TTZIBILA. Tzibankuba kybi xjal tuntlaj kynajbil mo kojbil jatum nchi tzaj.

    Sqisil

    Chnabjul

    Paxil

    T-xol Jub

    T-xe Mich

    Kyeyinkuba tzan nchi ponbaj qe najbil ma kub ttzibin. Tzibankuba ti ma tzok tzaqset tja tlok tbi kojbil.

    1 Jayonxa tuj schibil tqanil nchi yolin kyij qe najbil.

    2 Tzibankuba txolyol nchi el kanet tij tqanil bix chukx qe yol te najbil chi koknal.

    aueio

  • 22

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    14

    Qonkuxa tuj tujil aquntl alkyechqe aquntl chi kbantel, min tzelnaj tajlal qij tij tkuja.

    Kyeybil aquntl te junju xjal tun ajxnaqtzal Qonkuxa tun jun ni X aju tajlal aquntl otaq jatz tun kloj.

    Qonka tipun qa il tij tun tbaninx aquntl tekx ley junju mo a aquntl tu klojin.

    Tzibankuba kab tyola tij jun keybil o tila noq jatumx. Qonkuba qe txolyol nim kyxilen ix qbeltzan tqona kab tyola tij.

    Binchankuba jun tiblal kyolin tij keybil mo kbel tmatzona twitz jun schibil tqanil aju

    o baj tuj keybil. Aju aquntl lu jan tokx tuj chikybabil tun tbant tuna tuj qij jalo.

    Tzibankuba tuj tumlalxix, qa at min tzel tnika tij ban tun tkux tkena tuj tujil mo

    tuj pujbil yol.

    Kyeyinkuxa tuj pujbil yol ti kyxilen qe yol jlu: Xaqel

    Xaqebil

    Xaqen

    Xaqena

    Xaqetza

    Kyxaqentza

    Chi kybantel Tbanxix Ban Noqx lonx

    Nchi kub xon qe ximbitz Tzalajbil tuj aqunt

  • 23

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    15

    Qxaqentz

    Ktzajil tqaman ajxnaqtzal tman ti kyxilen qe yol jlu.

    Kbel ttziban jun txolyol tij junju yol ite tibaj lu.

    Txutxxi tij schibil

    Keybil aquntl.

    Kbel binchat jun chikybabil tij jun itzqinmaj tun tbant.

    Chi yolin ix kbel kkykeyin tuj klojin aju aquntl ma bant kyuna kyjaya. Ti tbi kloj keybil ma tzok yol tij? Kyqamanxa te ajxnaqtzal tun tkub tkeyin aju kyaquna.Kylakonkuba twitz jun slew uj chin kyyola o bant tij keybil. Schina kyij itzqibil nchi bant.

    AJU NBAJ TWITZ TXOTX(Chin tqanil)

    Tzan nchi ok ix tzan nchi ten tichaq at twitz txotx ok

    chuqchaj nbaj.

    Tnejil mitz aquntl

    3IN QIJ

    A

  • 24

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    16

    Ok tichaq nbaj twitz txotx tun xjal, ntzaj tqon jun matijxix t-xilen, qa nqo yolin tij

    tichaq o chaj bant tun Qajaw ix qe nbant qun tun chmet qpwaq bix tuntzan qanqin

    matzin txi tuj il qun tuntlaj ma tzok qtzilsan kyaqil, tuntlaj ma qo chmet nimtzan

    tichaq qaj ix bel nim nkub qnajsan

    Nyayxix xutxin tij qun. Aju qanqibil nyayxix chuw ax ikx aju nqo joyin tij nya

    ban nnok qun, bix tijtzan tichaq at twitz txotx ix tzan iteqe qjachmobil ax

    axtzan kokil tumlal qanqibil. Atzan tzelna jlu tuntlaj mayxix qaj qo chiy tuj

    tumlalxix iktzan nya tban nnok tichaq at twitz txotx qun, nim nbaj qyajin.

    Aju ntzaj tnan tichaq at twitz txotx: lutzan at twitz txotx ex tuj a.

    Nikju at twitz txotx bix tichaq at tanqibil nim tipun at bix ntzaj tqon kyaqil tun

    qitzaj. Jaka bant tkutz tij tipun tichaq at twitz txotx kye qe xjal.

    Jaka bant nlay pon tipun tichaq at twitz txotx juntla maj awtla qo la-ta tij lojxix.

    Tja tze. Chitzan jun tbanxix tumlal, tuntlaj nbaj tij tkyaqal twitz txotx bix nikypun a at, nim kybajel chij jun txqan awal, qe tze mo chkul tuj kyaqil

    twitz txotx. Jayxix jatum nim twal twitz txotx bix chin jatum chaqlaj bix

    tuj kyaq txotx.

    Txotx ntix tipun jatum ntix ti at: jaka bant t-xi lu tuj il chitzan jun tumlal tuntlaj jaka bant nim kyakax bix bel ntit tchewnal ktel.

    Aju tanqibil awal mo chkul tij witz: at jun tumlal nqaman te qa at kbajel kyij qe awal lu bela nchi chiy chintl; jaka bant kykubnaj tuntlaj nlay cha-

    pa jun anqibil twi witz bix nlayla chi ik oq tuj juntl kyanqibil.

    Aju nbaj ex anqibil tuj a bix twitz kyaqtxotx: tuj najab bix nima, aju tk-yaqal kbel tchiysan anqibil jatum nim bix jatum chin twal jatum at anqibil

    tuj chew a, jaka bant chkubnaj.

  • 25

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    17

    At junqe anqibil tuj kyaqtxotx at il jaka tzaj kyij, lutzan qe chkul ite tibaj a, at qe

    nchi xtunin, at qe at kylok, at qe noq nchi punj tibaj a, aju chlot txotx tuj kyaqtxotx,

    aju txatzaj tuj kyaqlaj bix qe ite tuj nima. Aju nbaj tuj kyanqibil tichaq lu jaka kubnaj

    aju betbil kyunqe xjal te junxa tnam mo matnam, jaka kubnaj kya xjal, kyixil bix

    tichaq at tanqibil.

    Alkye nya ban nyolin tujil tij?

    Alkyechqe tlok nya ban tij il lu?

    Titzan nya ban ntzaj qij tunju il lu?

    aueio

  • 26

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    18

    Qonkuba juntla tiblal tujil lu.Nimxix t-xilen tun qitzqin xnaqtzbil nbaj!

    Yolinkuba tuk tukil aju qe tzaqwebil. Binchama ttena tun tkub tchikybana jun xnaqtzbil, tun t-onbil ajxnaqtzal kjawil

    tsakona. Aju xnaqtzbil kuchuwit kyyolin tij aju nbant bix nbaj.

    Kyjayoma jun xnaqtzbil at tujil: kykenkuxa tuj schibil uj, maschibil uj, pujbil yol bix

    junxqe ex kbel kytzibin tuj mitzsawej uj.

    Titzan tten nbant ttzibajtz tuj mitzsawej uj?

    Jun mitz sawej uj la pabilte at:

    Binchankuba jun mitzsawej uj tij xnaqtzbil te qij jal.

    1 Tkole ex tbi binchalte xnaqtzbil.

    2 Aju tbi schibil uj, qa matij ixqa chin schibil uj il tij.

    3 Tbi aju ja o kub chikybante.

    4 Chin ex ttxuylal xnaqtz otaq tyolin schibil uj tij.

    Tbi xjal binchalte xnaqtzbil:

    Tbi schibil uj:

    Ja chikybalte:

    Chin ex ttxuylal xnaqtz:

  • 27

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    19

    Tzulx tuj kynabla chin mo ttxuylal xnaqtzbil atzan aju nimxix t-xilen. Kybinchankuba aju chinsawej uj il tij tuntzan tkub kychikybana aju xnaqtz chi

    kyjoyil tij.

    Kbel kybinchana jun tkubil mitzsawej uj tuntzan kykut txolbamaj kyten: Kyjayontza jun ni kax te xpin uj. Kybinchankuba t-xaq uj te xpin uj Tzibankuxa kybi qe schibil uj o tzajbalan. Kytzibankuxa kyujqe mitzsawej uj kybi ajbinchil xnaqtz bix ttxuylal xnaqtz.

    Aju tkubil mitzswej uj jaka chiysat kyun txqant xnaqtz nim kyxilen.

    KYMALONXA AMBIL TUN TKUB KYCHIKYBANA XNAQTZBIL, BIX IL TIJ TUN KYYOLIN TIJ LU: Xnaqtzbil ma joyitz

    Qe xjal ma chi aqunan tij xnaqtzbil ma joyitz

    Txolbanmaj kyten qe mitzswejil uj ok kykux qet tuj tkubil, kxel ket tij tkole

    ajbinchil xnaqtz mo tij tbi schibil uj.

    Xnaq

  • 28

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    155

    Schibil uj ma chi ajben

    Aju t-xilen xnaqtzbil

    Ximbitz nim t-xilen tij xnaqtzbil

    Qe mankbil yol te kloj xjal

    TZOKNAN SLEW UJ KYUNA TUN TKUB KYCHIKYBANA AJU XNAQTZ

    Tuj slew uj chkub qe ximbitz tij xnaqtzbil bix tbanxix chi kyeyin.

    Mapa bant kytena tun tbant jun slew uj?

    Ma bant aju ttxuylal xnaqtz?

    Okpa kbel kyqona tiblal tun ttzaqset xnaqtzbil?

  • 29

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    165

    Tzulx tij kykuja tun tbant jun slew uj il tij lu:

    a) Kxel qamat jun ximbitz tzaqxix noq tun kab yol.

    b) Kytzajil kybin xjal yol tij xnaqtz tunju at tiblal.

    c) Tbanxix kokil ttzibs ximbitz.

    aueio

    Tbi TbiTbi

    Tun tkub chikybat ban toknan jun mo la slew uj. Kxel kyeyit qa ban kyten tuj chikybabil xnaqtz.

    ksaket jun qukil tun tkub chikybat aju xnaqtzbil.kyyolijtz tzan kokil chikybabilte xnaqtzbil tun qukil.kokil qtxapon jun qukil tun t-onin tij ajchikybal, lakol slew uj ex tun taj

    ttzaqwen qe qanbil kye qe qukil mo tun ttzaqsat xnaqtzbil tun.

  • 30

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    155

    Qe chikybabil te xnaqtz chi koknal tujxa juntla qij te mitzaquntl te yolbil. Qonkuba techil qe aquntl otaq chi bant tuj nukbil tij aquntl.

    Kbel tkeyin ajxnaqtzal aquntl o chi baj bant tuntzan tok tajlal.

    Titzan ma bant tuna tuj qij jalo?

    Titzan txqant taja bant tij yolbil?

    1 Tzibankuba tuj ox mitzsawej uj kyeqe schibil uj at tuj jaxnaqtzbil mo te

    tjaya. Tzibankuba ex txolbankqe.

    Ajbinchal xnaqtz:

    Tbi schib uj:

    Ja chikybalte:

  • 31

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nabl

    Tkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Tenjil Tal Aqunt

    165

    2 Binchaka ttena tun tchikybana tij xnaqtzbil sakomaj kyuna.

    Txutxxa tij schibil.

    Kyeybil aquntl.

    Tzan tun tbant jun yol kyxol kab mo la xjal.?

    Tun t-onbil ajxnaqtzal kybel kychikybana xnaqtz nbant.

    Kymalonkuba qa ban aquntl nbant kyun junju kloj.

    Tnejil mitz aquntl

    4IN QIJ

    A

  • 32

    Aquntl nqo qelin tun qpon tij tzalajbilUj kywsabil nablTkabin aquntl Tnejil tnej xnaqtzbil

    Ja Xnaqtzbil Jun Tembil Tun Qtzalaj

    Xnaqtzbil ntxoktxon t-xilen

    Tenj

    il Ta

    l Aq

    unt

    175

    Tzona aju makbil te malbil tija. Kbel tqona tun jun X alkye tajlal tnana.

    Qe aquntl Iktzan Noq chin Nya

    Itzqinmaj xnaqtz

    Chikybabil ttxuylal xnaqtzbil

    Tichaq mo makbil banxix

    Schinjawa aju tzibanmaj.

    aueio

    Qe no chin

    Qina, aya wukil! Chitzan tal no xi tqaman te pakal jun qij, atzan te tal pakal, minti ajtz tkyeyin, ex tqama, minti nmojbabil wiba kyukyil qe tal no.

    Xitzan tqaman tal no te pakal, Banpe tuna tzan kyeyina tej nanxtoq toka te pakal. Tej nanxtoq tok txbalina tbnil kyeeyin?

    Alkyetzan teya? Chitzan tal pakal te no. Atzan t xi ttzaqwen, ax teya kyeyin ikytzan weya, tej nanxtoq tok txbaluna.

    Nimku qe, iky qten, njaw qniman qib tun tlaj at jun qoklen mo qajwalil, ex nel naj tij qkuj qa tuj mebayil ma qo tzaj chiy, ex at maj nchi kub qyajin qe qukyil.

    Chi chitzaun qchman, min tzel tikuna qe xjal, tuntzan ttena banxix, mi chi kub tmoyana qe tukyila, min jaw tniman tiba, ex banxix ktela twitz txotx.