1

5-Р УЛИРАЛД

БИЗНЕСИЙН АНГЛИ ХЭЛ –III ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨР

1. Èíäåêñ: БАХ -301

2. Õè÷ýýëèéí êðåäèò: 3 êð

3. Ñóäëàõ àíãè : Санхүүгийн удирдлага

4. Ñóäëàõ кредит: V óëèðàë

5. Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Áèçíåñèéí àíãëè õýë-III õè÷ýýëèéí çîðèëãî íü өмнө үзсэн

англи хэлний хичээлийн агуулгын хүрээнд эзэмшсэн мэдлэг чадвар дадлыг гүнгийрүүлэн,

мэргэжлийн үгийн санг нэмэгдүүлэх, сонсох, ярих, унших, бичих, орчуулах чадварыг

хөгжүүлэх явдал байна.

6. Зорилт:

-Хичээлийн агуулгын хүрээнд өгөгдсөн сэдвээр 60-100 ¿ãòýé монолог, 100-120 үгтэй

диалог зохион ярьж чаддаг болгох, 100-120 үгтэй илтгэл бичих

-Аæèë õýðãèéí ò¿íø ñîíãîõ, óãòàí àâàõ, áèçíåñ çàõèäëûã òºëºâëºæ áè÷èõ, ôàêñ

ÿâóóëàõ, èëòãýë áýëäýõ, èëòãэлийн òîâ÷ òýìäýãëýãýý õèéõ

-Ажлын байранд тавигдах үндсэн шаардалгууд, удирдагчийн үүрэг, цагийн менежмент,

цаг ашилалтын тухай, ажлын байран дээрх үүрэг хариуцлага

-Байгууллагын дотоод дүрэм, зохион байгуулалт, бүтэц

-Олон улсын чанартай хурал зөвлөгөөн, түүний төлөвлөлт, зохион байгуулалт, орчны

бүрдүүлэлт

-Хүмүүсийн албан тушаал ахих, өөрийгөө хөгжүүлэх төлөвлөгөө, байгууллагын алс

хэтийн ба ойрын зорилтын тухай

-Санхүүгийн тайлан баланс дээр анализ дүгнэлт хийх, санхүүгийн ашиг орлого, алдагдлын

талаар тайлагнах

-Зах зээлийн чиг хандлага эрсдэлийг урьдчилан тооцоолох, эрсдэлээс урьдчилан

сэргийлэх

-Байгууллагын соѐл, мөрдөх дүрэм журам, ѐс зүйн хэм хэмжээг тодорхойлох

-Гадаад худалдааны гэрээ хэлэлцээр, олон улсы конвенцууд, олон улсын худалдааны

байгууллага, барааны зураасан кодын тухай

-Өмнөх шатны англи хэлний хичээлүүд дээр үзсэн дүрмийн мэдлэгийг гүнзгийрүүлэн

англи хэлний өгүүлбэрийн хавсарсан нийлмэл хэлбэр, баймж үйл үгийн хэрэглээ, холбоос

үгүүдийн гишүүн өгүүлбэр дэх үүргийн тухай, шууд ба шууд асуултуудыг хэрхэ тавих

тэдгээрийг бизнесийн хэлтэй холбон ашиглах мэдлэгийг эзэмшүүлнэ

7. Залгамж холбоо: Óã õè÷ýýë íü Бизнесèéí àíãëè õýë-II ìýäëýãèéí ò¿âøèíд

ñóóðèëàí ÿâàõ áºãººä Áèçíåñèéí àíãëè õýë-IY õè÷ýýëèéí ñóóðü хичээл байна.

8. Хичээлийн хэлбэр: Дадлага

9. Ноогдох цаг: 96 цаг

10. Бизнесийн англи хэл-3 хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө

2

7

хо

но

г

Õè÷ýýëèéí ñýäýâ

Су

длах

цаг

Õýë ç¿éí ä¿ðýì

Óíøèõ

ßðèõ

Ñîíñîõ ,бè÷èõ

1. Unit1 Jobs and

responsibilities

6h Question form,

tense review

Employment Briefing a new

assistant

A corporate organization

Write your own job and

responsibilities

2. Unit2

Telephoning and

arrangement

6h Would in polite

questio8 Present

and Past tenses

Expressions

for

telephoning

Arranging a

meeting

Arranging for a conference

Writing a schedule

3 Unit 3

Organizations

6h Will –future

predictions .present

continuous

Describing a

corporate

culture

Talking about

one of top

Mongolian

company‟s

structure

Describing the structure of

an organization

Introduction of a company

4 Review of units 1-3 Test №1 2h

5 Unit 4

planning ahead

6h Expressions going

to will, exchanging

opinions

Managing

the

environment

Dealing with

environment

Energy sources and

pollution

Writing letters and faxes

6 Unit 5

Growth and

development

6h Present perfect

with for and since

Text

„‟A career‟‟

Speaking about

managing

change

Listening about

„‟A company history‟‟

Writing about company‟s

past

7 Unit 6

Problem solving

6h

Making and

responding to

suggestions

First and second

conditionals

Text

„‟A

shrinkage

problem „‟

Negotiation tips

and a deal

Considering possibilities

Negotiation solutions

8 Review of units 4-6 Test №2 2h

9 Unit7

Telephoning to

exchange

information

6h Relative clauses

paraphrasing

Indirect questions

forms

Insurance

claims

Enquiries.

explanation

Placing an order Telephoning and checking

and correcting them

Listen and writing telephone

conversation

10 Unit 8

Visitors

6h Requests, offers,

thanks , invitations

and apologies

„‟Service in a

restaurant‟‟

Speaking

„‟The travel

game „‟

A restaurant menu

Writing menu of one of best

restaurant Mongolia

„‟Nomads‟‟

11 Unit 9

Reporting on

progress

6h Indefinite and

definite time

references

Financial

reports

Business

achievements

award

The radio business news

Write your own job

12 Review of units7-9 Test № 32h

13 Unit 10

Describing trends

6h Future probability,

o\present

continuous tense

(temporary trends )

Headlines

about raising

and falling

A STEP

Analysis

Charging word stress an

nouns and verbs

A divisional performance

repot

Writing last unusual

products which as entered to

market recently

3

14

Unit 11

Product an d

services

6h Guessing meaning

from context:

suffixes prefixes

A magazine

article about

an unusual

product

Answering

question about

your company‟s

product

Speaking about

requirements and technical

description

15 Unit 12

Comparing options

6h Comparatives and

superlatives.

If, when, unless, un

case, until

„‟Moral

standards of

a company “

A motivation

problem

Expressing opinions

Writing about motivation of

a employees

16 Review of units 10-12 Test № 4 2h

17 Unit 13

Meetings

6h Checking and

summarizing

Second and third

conditionals

„‟My biggest

Mistakes‟‟

Planning and a

airline‟s

strategy

Listening about

Making proposal and

checking understanding

Writing about your own

mistakes on job places

19 Unit 14

Presentations

6h Structures with

recommend, advice

. suggest

„‟A survey

on

computers‟‟

Breaking into a

market –a

group

presentation

Listening about mini

presentations

Writing recommend actions

20 Review of units 13-14 Test № 5 2h

21 Final test 2h

Total 96 hours

11. Эзэмшвэл зохих мэдлэг, чадвар, дадал

Мэдлэг

- Ажлын байранд тавигдах үндсэн шаардалгууд, удирдагчийн үүрэг, цагийн

менежмент, цаг ашилалтын тухай, ажлын байран дээрх үүрэг хариуцлага

- Утсаар уулзалтын өдөр цаг хугацааг хэлэлцэж товлох, хугацааг хойшлуулах,

цуцлах

- Байгууллагын дотоод дүрэм, зохион байгуулалт, бүтэц

- Олон улсын чанартай хурал зөвлөгөөн, түүний төлөвлөлт, зохион байгуулалт,

орчны бүрдүүлэлт

- Хүмүүсийн албан тушаал ахих, өөрийгөө хөгжүүлэх төлөвлөгөө, байгууллагын алс

хэтийн ба ойрын зорилтын тухай

- Маргаантай асуудлаар шийдвэр гаргах, аливаа асуудлыг нааштай шийдэх,

хэрэглэгчийн гомдлыг мөнгөн хэлбэрээр төлж барагдуулах

- Утсаар бараа бүтээгдхүүн захиалах, хүргэж өгөх, лавлагааг утсаар авах, захалгын

хуудсыг утсаар бөглөх

- Улс орон болон бизнесийн түншүүдийн соѐлын ялгаа, тэдгээрийг амжилттай

туулах, мэдээлэл солилцох

4

- Санхүүгийн тайлан баланс дээр анализ дүгнэлт хийх, санхүүгийн ашиг орлого,

алдагдлын талаар тайлагнах

- Зах зээлийн чиг хандлагыг урьдчилан тооцоолох, эрсдлийг тооцоолох, эрсдэлээс

урьдчилан сэргийлэх

- Бараа бүтээгдхүүнийг чанар үр ашгийн хувьд тодорхойлох, Техникийн үзүүлэлт

давуу талыг илэрхийлэх

- Байгууллагын соѐл, мөрдөх дүрэм журам, ѐс зүйн хэм хэмжээг тодорхойлох

- Гадаад худалдааны гэрээ хэлэлцээр, олон улсы конвенцууд, олон улсын

худалдааны байгууллага, барааны зураасан кодын тухай

- Төрөл бүрийн чиглэлээр танилцуулга хийх, танилцуулгын бүтэц / structure of

presentation /

- Өмнөх шатны англи хэлний хичээлүүд дээр үзсэн дүрмийн мэдлэгийг

гүнзгийрүүлэн англи хэлний өгүүлбэрийн хавсарсан нийлмэл хэлбэр, баймж үйл

үгийн хэрэглээ, холбоос үгүүдийн гишүүн өгүүлбэр дэх үүргийн тухай, шууд ба

шууд асуултуудыг хэрхэ тавих тэдгээрийг бизнесийн хэлтэй холбон ашиглах

мэдлэгийг эзэмшүүлнэ.

Чадвар

- Дээрхи агуулгын хүрээнд эзэмшсэн мэдлэгээ ашиглан ажил хэргийн англи хэлний

унших,

бичих, ярих, сонсох цогц чадваруудыг ахисан түвшинд эзэмшүүлнэ.

- Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс бизнесийн англи хэлний сэдэвтэй материалуудыг

олж авах, МҮОН ТВ-ийн Voice Box нэвтрүүлгийн сэдвүүдийг ашиглах, CNN –

ийн Fox News, Bloomberg TV-ийн эдийн засаг, санхүүгийн мэдээ, алт, мөнгө, зэс,

нефть, үнэт металлын ханшийн мэдээг сонсож анализ дүн шинжилгээ хийх

чадвартай болгоно.

Дадал

- Дээрхи хүрээнд олж авсан мэдлэг, чадвараа байнга ямар ч нөхцөлд бүтээлчээр

ашиглах

дадал суулгах

- Аливаа мэдлэг, чадвараа дадал болгон хувиргаж ,суралцагч өөрөө мэдлэг бүтээх

,өөрт хэрэгцээтэй аливаа мэдээллийг эх сурвалж ашиглан эрж хайж чаддаг, олж

авснаа боловсруулан хэрэглэх дадалтай болох нь орчин үеийн сургалтын

технологийн нэг шинэчилэл юм. Суралцагч төгсөөд ажлын байран дээр өөрийн

үндсэн мэргэжилээс гадна мэргэжилийн англи хэлний чадвараараа өрсөлдөх

боломжтой байхад чиглэгдсэн дадлыг эзэмшүүлэх нь чухал.

12. Агуулга хэрэгжүүлэх арга зам.

- Бизнесийн англи хэл –III хичээлийн дээрхи агуулга болон мэдлаг, чадвар, дадлыг

хэрэгжүүлэхдээ дадлагын хичээл хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ.

- Дадлагын хичээл нь багшийн удирдлаган доор оюутны ярих, сонсох, бичих, унших

үйл ажиллагааг цогцоор нь хөгжүүлэх , тэдний танин мэдэхүйн үйл ажиллагааг зөв

5

чиглүүлсэн идэвхтэй сургалтуудын аргууд болон орчин үеийн сургалтын

дэвшилтэт арга барилаас ашиглан, ангийн зохион байгуулалтын янз бүрийн

хэлбэрүүдийг ашигласан дасгалын хичээл хэлбэртэй байна.

- Монгол Улсын болон Олон Улсын нэр хүнд бүхий компани пүүсүүдийн

санхүүгийн бодит тайлан

баланс дээр ажиллуулах, дүн шинжилгээ хийх, аль болох үндсэн мэргэжилийн

хичээлтэй нь холбож заах шаардлагатай.

- Мөн багш тухайн мэргэжилийн англи хэл дээрхи сурах бичиг, номноос Case Study

хэлбэрийн ажлуудыг оюутнаар гүйцэтгүүлэх, эх бичвэрүүдээс орчуулга хийлгэж

болно.

- Тухайн мэргэжилийн багш нартай хамтран хамтарсан интеграци хэлбэрийн

хичээлүүдийг явуулж болох юм.

- Мөн идэвхтэй сургалтуудын дараах аргуудыг багш бүтээлчээр ашиглаж

болно.Үүнд :

Insert –ийн арга

Марафон бичлэгийн арга

Багаар хамтран ажиллах

Асуудал шийдвэрлэх аргууд

Үзүүлэн таниулах арга

Харилцан ярилцлагын арга

KWL – / Know, Want, Learn / арга

Эх бичиг буюу / Text / дээр ажиллах арга гэх мэт

13. Бизнесийн англи хэл – III хичээлээр оюутны бие даан гүйцэтгэх ажлын

òºëºâëºãºº

№ Ñýäýâ Óíøèõ Ñîíñîõ ßðèõ Áè÷èõ Үнэлгээ

1. New words of 1-5 units √ (10) √ (15) 25

2. Translate the text

“Profit and social

responsibility”

√ (10) √ (5) √ (5) 25

3. Presentation of the

company

√ (5) √ (5) √ (15) 25

4. “Analyzing balance

sheets”

√ (10) √ (5) √ (10) 25

5. “Industry and

economy” ex 21-30

√ (10) √ (15) 25

6

p22-31

6. “Describing trends”

comparing 2

company’s figures.

√ (5) √ (5) √ (5) √ (10) 25

7. “Chris Bailey at the

bank in England

”ex41-50 p45-56

√ (5) √ (10) √ (10) 25

8. “What is next” ex 51-

60 p45-56

√ (10) √ (10) √ (5) 25

14. Үнэлгээний хэлбэр.

- Бизнесийн англи хэл –III хичээлийг үзэж судлах явцад багш суралцагсдын

мэдлэгийг тасралтгүйгээр жигд үнэлэх шаардлагатай ба ингэхдээ 5 удаа явцын

шалгалт авах, 3 бүлэг хичээл бүрийн дараа дүгнэлт хичээл хийгдэх ба сэдвийн

шалгалт 4 удаа авна.

- Хичээлээс гадуур оюутны бие даан гүйцэтгэх ажил нийтдээ 8 байна.

- Тухайн хичээлээр оюутны мэдлэг, чадвар, дадлыг үнэлэх үнэлгээ нь дараах

бүтэцтэй байна. Үүнд :

Улирлын турш танхимд хичээлэсэн ирц -20

Хичээлийн идэвхи , оролцоо – 10

Танхимаас гадуур бие даан гүйцэтгэх ажил – 25

Завсрын хяналт буюу явцын шалгалт – 15

Улирлын эцсийн батлах шалгалт – 30 гэсэн шалгуураар

нийтдээ 100 оноогоор оюутны мэдлэгийн явцыг үнэлнэ.

15. Ашиглах үндсэн ном, сурах бичиг ба нэмэлт материалууд, вэбсайтууд.

- Үндсэн сурах бичиг: “Business opportunities ” student‟s book & workbook, class

cassette

by Vicki Hollett. Oxford University Press. 1994.

- Нэмэлт сурах бичигүүд: “Business English for the economics” , “English for

managers”,

“Banking and financial English” Mon Sudar publishing. 2004.

- Mongol Messenger, UB Post, Financial Times, News Week зэрэг сонин сэтгүүлүүд

байж болно.

- Мөн багш нар хичээлийн нэмэлт материалуудыг дараах вэбсайтуудаас олж авч

болно. Үүнд :

www. businessengstudy.com

www. busineesengonline.com

7

www. flashcardexchange.com

www. Bogglesworld.com

www.freeenglish.com

www.english-at-home.com

www.mylanguageexchange.com

www.learn-english-today.com

www.learnenglish.org.uk

8

Бизнесийн эрх зүй хичээлийн хөтөлбөр

Õè÷ýýëèéí íýð: Бизнесийн ýðõ ç¿é

Èíäåêñ: БЭЗ-327

Íèéò öàã: 80 öàã / 48 öàã ëåêö, 32 öàã ñåìèíàð/

Êðåäèò: 4

Àëü ñåìåñòðò ¿çýõ: Y

Çàëãàìæ õîëáîî: Ýíý õè÷ýýëèéã Ýðõ ç¿éí îíîë, Эдийн засгийн онол, Логик çýðýã

õè÷ýýëèéí äàðàà áóþó çýðýãö¿¿ëýí ñóäëàâàë çîõèíî.

Ä/ä Çààâàë ñóäëàñàí áàéõ õè÷ýýë ¯íäýñëýë

1. Ýðõ ç¿éí îíîë Ýðõ ç¿é, õóóëèéí õîîðîíäûí õàðèëöàí õàìààðàë,

íèéãìèéí òîäîðõîé òºðëèéí õàðèëöààã õóóëèàð

çîõèöóóëàõ øààðäëàãà, ò¿¿íèéã õýðõýí, ÿìàð àðãà

çàìààð õýðýãæ¿¿ëýõ îíîëûã óðüä÷èëàí ñóäëàñàí áàéäàëä

¿íäýñëýí, èðãýíèé ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéã ñàëáàð ýðõ ç¿é

áîëîõ õóâüä íü ã¿íçãèéð¿¿ëýí ñóäëàõ ñóóðü íü áîëîõ

ó÷ðààñ ýðõ ç¿éí îíîë õè÷ýýëèéã þóí ò¿ð¿¿íä ñóäàëñàí

áàéõ íü ç¿éòýé.

2. Эдийн засгийн онол

Бизнесийн эрхзүй нь эдийн засгийн онолын ойлголттой

холбоотой. Зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд

бизнесийн үйл ажиллагааны эрхзүйн зохицуулалтыг танин

мэдэх, холбогдох хуулиудыг зөв хэрэгжүүлэх, практикт зөв

ойлгоход эдийн засгийн онолын үндсэн ойлголт зайлшгүй

шаардлагатай.

3. Ëîãèê Àëиваа ойлголтуудын õàðèëöàí õàìààðëûã îíîëûí

òºâøèíä, êàòåãîð÷èëñàí áàéäëààð ñóäàëãààíû õàðèëöàí

àäèëã¿é àðãà ç¿éãýýð òàíèí ìýäýõ ìýäëýã, ÷àäâàðûã

ýçýìøñýí áàéõ íü èðãýíèé ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí àãóóëãà,

ìºí ÷àíàð, õýðýãöýýã õóóëü ç¿éí øèíæëýõ óõààíû

òºâøèíä ¿íýëýõ òºäèéã¿é, ýðõ ç¿é äýõ çîõèöóóëàëò,

òýäãýýðèéí ¿ð íºëºº, õàðèëöаí õàìààðлын талаар

ä¿ãíýëò ãàðãàõàä àðãà ç¿é íü áîëîõ òóë óã õè÷ýýëèéã

ñóäàëñàí áàéõ íü ç¿éòýé.

4. Ãàäààä õýë Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí ëåêöýýð îëñîí ìýäëýãèéã

áàòàòãàí ã¿íçãèéð¿¿ëýõ, áèå äààí ñóðàëöàõ, ñåìèíàðûí

9

õè÷ýýëä áýëòãýõ ãàäààä õýë äýýðõ íîì, ñóðàõ áè÷èã,

èíòåðíýò ñàéòûã àøèãëàõàä äºõºì áîëîõ òóë ãàäààä

õýëíèé õè÷ýýëèéã ñóäëàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.

¯íýëãýý: Õè÷ýýëèéí ÿâöàä îþóòàí ¿íýëãýýíèé 50 õóâèéã èäýâõ îðîëöîî,

áèå äààëòûí àæèë, ÿâöûí øàëãàëòààð öóãëóóëíà. Ýöñèéí øàëãàëòààð ¿íýëãýýíèé 50 õóâèéã

àâíà.

I.2 Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà:

Бизнесийн эрхзүй нь эдийн засгийн болон эрхзүйн харилцан хамаарал бүхий

өвөрмөц салбар эрхзүй бөгөөд зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд аливаа иргэн бизнес

эрхэлж ашиг орлогоо байнга нэмэгдүүлэх төдийгүй нөгөө талаас энэ харилцаанд бүхий л

иргэн хэрэглэгч болж оролцдог. Иймээс бизнесийн эрхзүй нь эдийн засгийн ангийн бүхий л

оюутнуудад заавал судлах хичээлийн нэг юм.

ßëàíãóÿà ýдийн засгийн чиглэлээр ñóðàëöàæ áóé îþóòàí ñóðàëöàãñäûí õóâüä ýíý

ñàëáàð ýðõ ç¿éã зайлшгүй ñóäëàõ шаардлагатай бөгөөд ýíý õè÷ýýëèéã ñóäàëñàíààð бизнесийн

ýðõ ç¿éí үндсэн ухагдахуун тус бүрийн õîîðîíäûí óÿëäàà áîëîí îíöëîã øèíæ¿¿äèéã çºâ

òàíèí ìýäýõ, ýäèéí çàñãèéí àìüäðàëûí öààøäûí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãà, áîäèò ç¿é

òîãòëóóä òýäãýýðèéã õýðõýí çºâ ойлгох, бизнесийн эрхзүйн салбар дахь õóóëü òîãòîîìæèéã

õýðõýí õýðýãëýõ òàëààð онолын ìýäëýã îëæ àâàõ, ò¿¿íèéãýý àæèë ìýðãýæèë, àìüäðàë

àõóéäàà õýðýãëýæ, õýðýãæ¿¿ëæ ñóðàõ øààðäëàãàòàé.

Зах зээлийн эдийн засгийн харилцааны өнөө үед бизнесийн ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä ºäºð

òóòàì îðîëöîæ áàéäàã áºãººä ººðñäèéí õóóëü ¸ñíû ýðõ, àøèã ñîíèðõëîî õàìãààëàõ ýðõýý

õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõèéí òóëä бизнесийн ýðõ ç¿éí ¿íäñýí àñóóäëóóäûã çºâ òàíèí

ìýäýõ, àìüäðàëä õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãà çàéëøã¿é ãàð÷ áàéíà.

I.3. Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí çîðèëãî. Ýíý õè÷ýýëýýð бизнесийн эрхзүйн харилцаанд

оролцогчдын аж ахуй эрхлэх явцад үүссэн ашгийн болон ашгийн бус харилцаа, төрөөс эдийн

засагт нөлөөлөх явцад үүссэн харилцаа, түүний мөн чанар эрхзүйн зохицуулалтын îíöëîã,

õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí òàëààð îíîëûí ìýäëýã îëãîõ çàìààð бизнесийн эрхзүйн

зохицуулалтыг çºâ òàíèí ìýäýõ, олж авсан мэдлэгээ практикт хэрэглэх ÷àäâàð ýçýìø¿¿ëýõ

зорилготой.

I.4. Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí çîðèëò.

Ýðõ ç¿éí òîãòîëöîîíä бизнесийн ýðõ ç¿éí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã танин мэдэх

10

Бизнесийн ýðõ ç¿éí îíîëûí ñóóðü ìýäëýã ýçýìøèõ

Бизнесийн ýðх зүйн хүрээнд хийгдэх аливаа гэрээ, дүрэм, шийдвэрийг хуульзүйн үүднээс

боловсруулах чадвар эзэмших

Бизнесийн ýðõ ç¿éí ¿íäñýí îéëãîëòóóäûã эдийн засгийн ойлголтуудтай харьцуулан

тайлбарлах чадварыг эзэмших

Практикт гарч буй бизнесийн маргаануудад хуульзүйн үүднээс дүгнэлт өгөх чадвар

эзэмших

Îëæ àâñàí ìýäëýãýý àìüäðàë, ïðàêòèêò õýðýãëýæ ñóðàõ

I.5 Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàãèéí õóâààðèëàëò

¹ Ëåêöèéí õè÷ýýëèéí ñýäâèéí

íýð Öàã Ñåìèíàðûí õè÷ýýëèéí ñýäâèéí íýð Öàã

Эрхзүй ба нийгмйин

харилцаа 2

Эрхзүй бусад нийгмйин харилцааг

зохицуулж буй хэм хэмжээнээс

ялгаатай болох нь

2

Иргэний эрхзүйн харилцаа 8

Èðãýíèé ýðõ ç¿éí харилцаанд

оролцогч этгээд

Төр

Бодгаль этгээд

Хуулийн этгээд

2

Бизнесийн эрхзүйн ойлголт,

зохицуулах зүйл, арга,

зарчим

2

Бизнесийн эрхзүйн зах зээлийн эдийн

засгийн харилцаанд гүйцэтгэх үүрэг

Нийгмийн харилцаа-зохицуулах

зүйл

Бизнесийн эрхзүйн

зохицуулалтын аргын онцлог

Холимог салбар эрхзүй болох

нь

Зарчмууд, онцлог

2

11

Бизнесийн эрхзүйн харилцаа 2

Бизнесийн эрх зүйн харилцаа-иргэний

эрхзүйн харилцаа

Бизнесийн эрхзүйн харилцааны

онцлог

2

Нөхөрлөл- бизнесийн

эрхзүйн харилцааны субъект

болох нь

2

Нөхөрлөл- ашгийн төлөө хуулийн

этгээд мөн.

Нөхөрлөл- бизнесийн

харилцааны субъект

Нөхөрлөл үүсгэн байгуулах,

түүний онцлог

Нөхөрлөл- бусад ашгийн төлөө

хуулийн этгээдээс ялгаатай

болох нь

2

Компаний ойлголт, ХК

болон ХХК 2

Компани- бизнесийн эрхлэх түгээмэл

хэлбэр болох нь

Компаний онцлог

ХК, ХХК-ий ялгаа

Компани үүсгэн байгуулах

2

Компаний хөрөнгө 6

Бизнес эрхлэхэд хөрөнгө чухал болох

нь

Хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгө

Өөрийн хөрөнгө

2

12

Компаний удирдлага зохион

байгуулалт, өөрчлөн

байгуулах

4

Компаний удирдлага, зохион

байгуулалт нь компаний хэлбэрээс

шалтгаалах нь

ХНХ

ТУЗ

ХШЗ

Гүйцэтгэх захирал

Компани өөрчлөн байгуулах, түүний

хуульзүйн үр дагавар

4

Их хэмжээний болон

сонирхлын зөрчилтэй

хэлцэл

2

Бизнесийн эрхзүйн харилцаанд хэлцэл

чухал болох нь

Иргэний эрхзүйн бусад

хэлцлээс ялгаатай болох нь

Компаний холбогдох хэлцлийн

хуульзүйн үр дагавар

2

Хуулийн этгээдийн нэгдэл 2

Бизнесийн харилцаанд үйл ажиллагаа

болон өмчөө нэгтгэн оролцох

Концерн

Корпораци

Групп гм.

Дампуурлын зохицуулалт

2

Бизнесийн хуулийн этгээдийн

дампуурал, түүний хуульзүйн үр

дагавар

2

Өрсөлдөөн, түүний

зохицуулалт 2

Бизнесийн эрхзүйн харилцаанд

оролцогч- өрсөлдөөн

Зүй ѐсны монополь

Давамгай байдалтай аж ахуйн

нэгж

Иргэн

4

Хөрөнгө оруулалт, түүний 2 Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж

13

зохицуулалт ахуйн нэгж түүний зохицуулалт

Оюуны өмчийн ойлголт 2

Оюуны өмч ба бизнес

Бизнесийн эрхзүйн харилцаанд

оюуны өмч чухал болох нь

Зохиогчийн эрх

Аж үйлдвэрийн өмчийн эрх

2

Гэрээний ойлголт 2

Гэрээ бизнесийн амжилтын үндэс

болох нь

Гэрээний ойлголт

Гэрээний талууд

Гэрээний зүйл

Гэрээ байгуулах

Гэрээний тусгай төрлүүд 6

Бизнесийн харилцаанд түгээмэл

хэрэглэгдэж буй гэрээнүүд

Худалдах, худалдан авах гэрээ

Бэлэглэл

Франчайзи

2

Татвар, гаалийн зохицуулалт 2

Ашгийн төлөө үйл ажиллагаа

явуулж буй этгээдэд ноогдох

татвар

Гаалийн зохицуулалтын

ойлголт

2

Нийт бүгд: 80 цаг үүнээс: лекц: 48 цаг, сем: 32 цаг

I.6. Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà

Ìýðãýæëèéí òàëààð:

14

Õóóëü ç¿éí øèíæëýõ óõààíû îíîëûí ã¿í áàò ìýäëýãòýé èðãýí, бизнесийн ýðõ ç¿éí

÷èãëýëýýð ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêòàé õîëáîæ îéëãîõ, áóñäàä îéëãóóëàõ

÷àäâàðòàé, ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû àæëûí àðãà ç¿é, áîëîâñðîë ñóäëàë çààõ àðãà

ç¿éí çîõèõ ìýäëýã ÷àäâàð ýçýìøñýí áàãøèéí ¸ñ ç¿é òºëºâøñºí ìýðãýæèëòýí áàéíà.

Çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:

Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð áîëîí îþóòíóóäûí áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà áóñàä

ñàëáàð ýðõ ç¿é áîëîí òóõàéí õè÷ýýëèéí ñýäýâ õîîðîíäûí ëîãèê äàðààëàë óÿëäààã

îíîâ÷òîé õîñëóóëæ, ïðàêòèêòàé õîëáîí îþóòíû ñýòãýí áîäîõ ÷àäâàðûã

õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ

Îþóòíû ìýäëýã áîëîí ëåêöýýð îëæ àâñàí ìýäýýëýë äýýð ñóóðèëàí èðãýíèé ýðõ

ç¿éí îíîëûí ìýäëýãèéã á¿òýýõ ¿éë ÿâöûã óäèðäàæ ÷àääàã áàéõ

Ìýäýýëýë ò¿ãýýõ áîëîí îðîëöîîíû èäýâõòýé àðãóóäûã àøèãëàäàã áàéõ

Áóñàä:

Ñóðãàëòûí ìàòåðèàë /ñóðàõ áè÷èã, ëåêöèéí òýìäýãëýë, ñåìèíàðûí ñýäýâ,

¿ëãýð÷èëñýí àæèëáàð çýðýã/-ûã øèíýëýã õýëáðýýð áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ

àðãûã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ

Îþóòíóóäàä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãûã òîâ÷, òîäîðõîé, ýíãèéí õÿëáàðøóóëñàí

àðãààð áýëòãýõ

Õè÷ýýëýýð îëñîí ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ çîõèñò øàëãóóðûã ñîíãîí àâ÷, îþóòàí

íýã á¿ðèéã áîäèòîéãîîð ä¿ãíýõ ÷àäâàðòàé áàéõ

Îð÷èí ¿åèéí òåõíèê õýðýãñýë àøèãëàí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ ÷àäâàðòàé

áàéõ

Практикт гарсан бодит маргааныг онолын үүднээс тайлбарлах чадвартай байх

Бизнесийн эрхзүйн хүрээнд гарч буй тулгамдсан асуудалд өөрийн зүгээс онолын

үндэслэлтэйгээр тайлбарлах чадвартай байх

15

Үйлдвэрлэл үйл ажиллагааны менежмент хичээлийн хөтөлбөр

1. Èíäåêñ: ¯¯ÀÌ-266

2. Õè÷‎‎ýýëèéí íýð: ¯éëäâ‎ýðëýë, ¿éë àæèëëàãààíû ìåíåæìåíò

3. Êðåäèò öàã: 3

4. Øààðäëàãà çàëãàìæ õîëáîî: Ìåíåæìåíòèéí îíîë õè÷‎ýýëèéã ¿çñýí áàéõ

5. Õè÷‎ý‎ýëèéã ñóäëàõ àðãà÷èëñàí çààâàð:

a. Õè÷‎ýýëèéí çîðèëãî, õ‎ýðýãöýý, à÷ õîëáîãäîë

¯éëäâ‎‎ýðèéí ãàçðûí áàéðøèë, äîòîîä í‎ýãæ õýñýã á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò áîëîí

áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí ãóðâàí ôóíêöèéí íýã áîëîõ ¿éë àæèëëàãààíû ôóíêöèéã

òàíèæ ìýäýõ, ¿éëäâýðëýë, ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºëò õèéõ, áàéãóóëëàãûí àìæèëòòàé

àæèëëàãààíä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñèéã ñóäëàõàä çîðèëãî íü îðøèíî.

b. Ì‎‎ýäëýãèéí ìèíèìóì

Î‎þóòàí ìýäâýë çîõèõ îéëãîëòóóäûã ýçýìøèñýí áàéõ, ò¿¿íòýé õîëáîîòîé òîîöîîëîë

áîäëîãî, òåñò¿¿äèéã õèéõ ÷àäâàðòàé áîëñîí áàéõ.

c. Ýç‎ý‎ìøâýë çîõèõ äàäàë ÷àäâàð

Øèéäâ‎‎ýð ãàðãàõ, ñóäàëãààíû àæèëä ‎ýçýìøñýí ìýäëýãýý àøèãëàõ ÷àäâàð ýçýìøèõ.

d. Ì‎‎ýäëýã ÷àäâàðûí ¿íýëãýýíèé àðãà÷ëàë

Èðö-10

ßâö-30

Áèå äààëò-30

Øàëãàëò-30

e. Àøèãëàõ íîì ç¿é:

1. “¯éëäâ‎ýðëýë, ¿éë à‎æèëëàãààíû ìåíåæìåíò” Ø.Ýðä‎ýíýáóÿí

2. “¯éëäâ‎ýðëýë, ¿éë à‎æèëëàãààíû ìåíåæìåíò” À.Àìàðæàðãàë

3. “¯éëäâ‎ýðëýë, ¿éë à‎æèëëàãààíû ìåíåæìåíò” Ï.̺íõ

4. “¯éëäâ‎ýðëýëèéí ìåíåæìåíò” Æàíäàãñ¿ð‎‎ýí, Íàðàíõ¿¿

5. “Production & operations management” Willam J.Stevenson

6. “Production & operations management”

7. “Óïðàâëåíèå ïðîèçâîäåòñâîì” ïîä.ðåä Þ.Âèñåëåíîâà

6. Ñ‎‎ýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº:

¹ Ñ‎ý‎äýâ Íèéò öàã

Ëåêö Ñåìèíàð

1 ¯éëäâ‎ýðëýë, ¿éë àæèëëàãààíû ìåíåæìåíòèéí ñóäëàõ

ç¿éë

2 2

2 Á¿ò‎ý‎ýìæ áà ºðñºëäºõ ÷àäâàð, ñòðàòåãè 2 2

3 ¯éëäâ‎ýðèéí ãàçðûí áàéðøèë 4 4

16

4 ¯éëäâ‎‎ýðèéí íýãæ õýñãèéí çîõèîí áàéãóóëàëò 4 4

5 Áàðàà ìàòåðèéëûí íººöèéí óäèðäëàãà 4 4

6 ×àíàðûí óäèðäëàãà 4 4

7 Òåõíîëîãèéí óäèðäëàãà 2 2

8 Òºñëèéí óäèðäëàãà 2 2

9 ßã öàãò íü ñèñòåì 2 2

10 Ïðîöåññèéí ñîíãîëò áà õ¿÷èí ÷àäëûí òºëºâëºëò 2 2

11 Õ‎‎ýðýãöýýò ìàòåðèàëûí òºëºâëºëò 2 2

12 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºñºë çîõèîìæ 2 2

17

Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí хөтөлбөр

Õè÷ýýëèéí íýð : Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã

Èíäåêñ: : ХЭЗ-476

Íèéò öàã : 32 öàã

Êðåäèò : 2 êð/ö

¯çýõ óëèðàë : 5–ð óëèðàë

Çàëãàìæ õîëáîî : Ìèêðî ýäèéí çàñàã, Ìàêðî ýäèéí çàñàã

¯íýëãýý : Îþóòàí, íèéò ¿íýëãýýíèé 60 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöыí èäýâõè, îðîëöîî,

áèå äààëòûí àæèë, ÿâöыí øàëãàëò, ø¿¿ëãýýð õàðèí ¿ëäýõ 40 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð

öóãëóóëíà.

1. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà

Äàÿàðøèæ áóé äýëõèé äàõèíû õºãæëèéí àñóóäàë óëñ îðîí á¿ðèéí õóâüä õàìãèéí ÷óõàë

àñóóäàë áîëîîä áàéíà. Èéìýýñ ãóðàâäàã÷ îðíû ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä íºëººëºã÷ õ¿÷èí

ç¿éëñèéã íýýí èëð¿¿ëæ, ò¿¿íèéã àøèãëàõ çàìààð ºíäºð õºãæèëä õýðõýí õ¿ðãýæ áîëîõ òàëààð

îëîí ýäèéí çàñàã÷èä ººðèéí ¿çýë áîäëûã äýâø¿¿ëñýýð áàéíà. Èéìýýñ õºãæèæ áóé óëñ

îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí íººö áîëîìæ, ò¿¿õýí òóðøëàãà, ýäèéí çàñãèéí áîäëîãî, ãàäààä

ýäèéí çàñãèéí íºëººëºë, õºãæëèéí íýãäñýí áîäëîãîòîé ýñýõ ãýõ ìýò àñóóäëóóäûã íàðèéâ÷ëàí

ñóäàëæ, ñóäëàà÷ îþóòíóóäûí öààøäûí ñóäàëãààíû àæèëä íü ñóóðü ìýäëýãèéã îëãîõ õýðýãöýý

çàéëøã¿é òóëãàð÷ áàéíà. Èéìýýñ ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã ò¿ðãýòãýõýä òóõàéí ýäèéí çàñãèéí

íºõöºë áàéäàëä òóëãóóðëàí ä¿í øèíæèëãýý õèéæ áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä îðîëöîõ ºíäºð

ìýäëýãòýé ìýðãýæèëòýí áýëòãýõ øààðäëàãà ç¿é ¸ñîîð òàâèãäàæ áàéíà.

2. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çîðèëãî

Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çîðèëãî íü îþóòíû ìèêðî ýäèéí çàñãèéí îíîë, ìàêðî

ýäèéí çàñãèéí îíîë õè÷ýýë¿¿ä äýýð îëæ àâñàí ìýäëýãò ¿íäýñëýí ãóðàâäàã÷ îðíû õºãæëèéí

àñóóäëóóäûã ºðãºí õ¿ðýýòýé ñóäëàõ îíîëûí áîëîí ïðàêòèê ÷àäâàðûã ýçýìø¿¿ëýõýä îðøèíî.

3. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çîðèëò

Õºãæëèéí ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ÿëãàà, ò¿¿íèé õýðýãëýýíèé òàëààð

ìýäëýãòýé áîëîõ

Õºãæèõ áàéãàà îðíóóäûí ÿëãààòàé áîëîí íèéòëýã øèíæ¿¿ä äýýð àíàëèç

õèéí õºãæëèéí ãàðöûã ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäûí æèøýýí äýýð ñóäëàõ

Ýäèéí çàñàãò õýðýãæèæ áàéãàà áîäëîãóóäûí õºãæèëä ¿ç¿¿ëýõ ýåðýã áîëîí

ñºðºã ¿ð äàãàâàðûã øèíæëýõ, ººðèéí áîäëîîð òàéëáàðëàõ

Îëîí óëñûí õýìæýýíä ÿâàãääàã ýäèéí çàñãèéí òóñëàëöàà, øàäààä ºðèéí

àñóóäëóóäûã ñóäëàõ

Ýäèéí çàñãèéí õºãæèë, ºñºëòèéí òàëàà𠺺ðèéí ¿íýëýëò, ä¿ãíýëò ºãºõ

÷àäâàð ýçýìøèõ

4. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã õóâààðèëàëò

№ Á¿ëýã Ñýäâ¿¿ä Õè÷ýýëèéí Öàã

18

õýëáýð

1. Ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí

áàéãóóëàë áà õºãæèë

1. Õºãæëèéí òóõàé îéëãîëò

2. Õºãæëèéí õýìæ¿¿ð¿¿ä Ëåêö 2

2. Õºãæèæ áóé îðíóóäûí

õºãæëèéí á¿òýö, õºãæëèéí

ÿëãàà

1. Äýëõèéí óëñ îðíóóäûí àíãèëàë

2. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóóäûí

íèéòëýã áîëîí ÿëãààòàé øèíæ¿¿ä

Ëåêö 2

3. Õ¿íèé õºãæëèéí

¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

1. Õ¿íèé õºãæëèéí ¿çýë áàðèìòëàë

2. Õ¿íèé õºãæëèéã õýìæèõ íü Ëåêö 2

4. Õºãæëèéí îíîëóóä 3. ªñºëòèéí øóãàìàí çàãâàðûí ¿å

4. Îíîëûí á¿òöèéã òîäîðõîéëîõ ¿å

5. Îíîëûí õóâüñãàëûí ¿å

6. Íåîêëàññèê îíîëûí ¿å

7. ªñºëòèéí øèíý îíîëûí ¿å

Ëåêö 4

5. Ò¿¿õýí ºñºëò áà îð÷èí

¿åèéí õºãæèë

8. Ýäéèí çàñãèéí ºñºëò, ò¿¿íä

íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éëñ

9. Ò¿¿õýí òóðøëàãà, ò¿¿íèéã

õýðýãëýõ áîëîìæ

Ëåêö 2

6. ßäóóðàë, îðëîãûí òýãø

áóñ áàéäàë áà õºãæèë

1. ªñºëò áà ÿäóóðàë

2. ßäóóðëûí òóõàé îéëãîëò

3. ßäóóðëûã õýìæèõ íü

Ëåêö 2

7. Õ¿í àìûí ºñºëò áà õºãæèë 1. Õ¿í àìûí ºñºëòèéí ¿íäñýí

àñóóäëóóä

2. Õ¿í àìç¿éí /äåìîãðàôèê/

øèëæèëò

Ëåêö 2

8. Õîòæèëò, øèëæèõ

õºäºë㺺í

1. Õîòæèëò, äýëõèéí õîòæèëòûí

ºíººãèéí áàéäàë

2. Øèëæèõ õºäºë㺺í áà õºãæèë

Ëåêö 2

9. ÕÀÀ-í ººð÷ëºëò,

õºäººãèéí õºãæèë

1. պ人 àæ àõóéí ººð÷ëºëò,

õºãæëèéí øààðäëàãà

2. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õºäºº

àæ àõóéí òîãòîëöîî

3. Àæèëëàõ õ¿÷íèé ººð÷ëºëòèéã

òîîöîõ

Ëåêö 2

10. Áîëîâñðîë, õ¿ðýýëýí áóé

îð÷èí áà õºãæèë

1. ÕÁÎ-ûí áîëîâñðîë

2. Õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí Ëåêö 2

11. Õóäàëäààíû îíîë áà

õºãæëèéí òóðøëàãà

1. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí ãàäààä

õóäàëäàà

2. Îëîí óëñûí õóäàëäààíû îíîëóóä

Ëåêö 2

19

12. Õºãæèëä ÷èãëýñýí

õóäàëäààíû áîäëîãî,

áîäëîãûí ìàðãààí

1. Õºãæèëä ÷èãëýñýí ãàäààä

õóäàëäààíû ñòðàòåãèóä

2. Õóäàëäààíû áîäëîãûí

õóâèëáàðóóä

Ëåêö 2

13. ÕÁÎ-ûí òºëáºðèéí

òýíöýë, ºðèéí õÿìðàë

1. Òºëáºðèéí òýíöýë, òîîöîõ àðãà

2. ªð, ºðèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðèéí

õÿìðàë

Ëåêö 2

14. Ãàäààäûí õºðºíãº

îðóóëàëò, òóñëàìæ

1. Ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëò

2. Ãàäààäûí òóñëàìæ Ëåêö 2

15. 21-ð çóóíû õºãæëèéí

õàíäëàãà

1. 21-ð çóóíû õºãæëèéí õàíäëàãà

2. Ìÿíãàíû õºãæëèéí ¿çýë

áàðèìòëàë

Ëåêö 2

Íèéò õè÷ýýëèéí öàã 32

5. Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà

Ìýðãýæëèéí õóâüä:

Ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ºíäºð ìýäëýãòýé, ýäèéí çàñãèéí îíîëûí àëü íýã ÷èãëýëýëýýð

ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýõ ÷àäâàðòàé, áóñäàä îéëãóóëàõ áóþó çààõ àðãà

ç¿éã ýçýìøñýí, ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû àæëûí çîõèõ ò¿âøíèé àðãà ç¿éòýé, áàãøèéí ¸ñ

ç¿é òºëºâøñºí, áàãøëàõ äóð ñîíèðõîëòîé ìýðãýæèëòýí áàéíà.

Áîëîâñðîë ñóäëàë, çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:

Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð, äàäëàãà áîëîí îþóòíû áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà õè÷ýýëèéí

á¿ëýã, ñýäýâ õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî, ëîãèê äàðààëëûã îíîâ÷òîé òîãòîîæ, îíîë áà

ïðàêòèêèéí õîëáîîã îéëãîìæòîé ãàðãàõ, îþóòíû ñýòãýí áîäîõ, ìýäëýãýý àøèãëàõ

÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ

Ñóðãàëòûí òºðºë á¿ðèéí àðãà, õýëáýðèéã õîñëîí àøèãëàõ

Îþóòíû îëæ àâñàí ìýäëýã, ìýäýýëëèéã ýìõýëæ, öýãöòýé áîëãîõîä òóñëàõ ÷àäâàð,

ýðìýëçýëòýé áàéõ

Îþóòàí ººðèéí ìýäëýã, ìýäýýëëýý áóñàäòàé õóâààëöàõ, ººðèé㺺 çºâ èëýðõèéëæ,

áóñäàäàà îéëãóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõîä òóñëàõ

Áóñàä ç¿éëèéí õóâüä:

Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã øèíýëýã õýëáýðýýð, îéëãîìæòîé áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ

àðãûã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ

Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýýã îéëãîìæòîé, òîäîðõîé áîëãîæ, òýäýíä

õè÷ýýëèéí ýõíýýñ ìýä¿¿ëýõ, îþóòàí á¿ðèéã áîäèòîé ¿íýëýõ

Ñóðãàëòûí ÿâöàä øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ

Ãóðàâ. “Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã” õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿é 3. Õºãæëéèí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿éä òàâèãäàõ øààðäëàãà

20

Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí ñóäëàõ ç¿éë, çîðèëãî, çîðèëòòîé óÿëäàí ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéã

çààõ àðãà ç¿éä äàðààõ øààðäëàãà òàâèãäàíà. ¯¿íä:

Ýíý õè÷ýýëèéí åðºíõèé çîðèëãî, á¿ëýã, ñýäýâ òóñ á¿ðèéí çîðèëãûã õàíãàõóéö,

òóõàéí ñýäâèéíõýý àãóóëãûã áîãèíî õóãàöààíä ãàðãàæ èðýõýýð ñóðãàëòûí àðãà,

õýëáýðèéã ñîíãîí õè÷ýýëýý ÿâóóëàõ,

Îþóòàí á¿ð õè÷ýýëä æèãä, èäýâõèòýé îðîëöîõ áîëîìæ, íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ,

Õè÷ýýëèéí àãóóëãà íü îíîë, ïðàêòèêò íèéöñýí áàéõ

Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã áîãèíî õóãàöààíä, áîäèòîé ¿íýëýõ øàëãóóðûã ñýäýâ

áîëãîíä òîãòîîõ

4. Ñóðãàëòûí áîëîìæèò àðãóóä

Õºãæëèйí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéã òºðºë á¿ðèéí àðãààð ÿâóóëæ áîëíî. Ýíä õýðýãëýõ

áîëîìæòîé íèëýýä àðãóóäûã ñàíàë áîëãîí òàâüæ áàéíà. Ìýäýýæ, òóõàéí ñóðãóóëèéí íºõöºë

áàéäàë, õè÷ýýë çààæ áóé áàãøèéí áîëîìæ, ÷àäâàðààñ õàìààð÷, òîõèðîìæîé àðãàà ñîíãîõ íü

ç¿éòýé þì.

1. Ëåêöèéí õýëáýð íü ìýäýýëýë äàìæóóëàõ íýã ñóâàã áîëîí àøèãëàãääàã. Õºãæëéèí

ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí óõàãäàõóóíóóä, òýäãýýðèéí õàðèëöàà, õîëáîî, ¿íäñýí îéëãîëòûã

ëåêöèéí õýëáýðýýð ºã÷, àøèãëàõ ýõ ñóðâàëæ, ìàòåðèàëûã çààæ ºãºõºä ëåêöèéí õýëáýð èë¿¿ ¿ð

ä¿íòýé áàéäàã. Ìýäýýëëèéí ººð ñóâãóóäûã àøèãëàí, õîëáîãäîõ ìàòåðèàëûã îëîõ áîëîìæòîé

áîëñîí îð÷èí ¿åä öýýæýýð áè÷¿¿ëäýã àðãààñ á¿ðìºñºí òàòãàëçàæ, áàãø ººðèéí öóãëóóëñàí

ìýäýýëëýý õóðààíãóé õýëáýðò îðóóëàí, îþóòíóóäàä òàéëáàðëàí, íàðèéí òºâºãòýé, ãîë

àñóóäëóóä äýýð àíõààðëûã õàíäóóëàõ íü òýäíèé öàãèéã õýìíýõ, ìýäýýëýë îëæ àâàõ ÷àäâàðûã

íýìýãä¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîëòîé. Ëåêöèéí ÿâöàä òóõàéí ñýäâèéí òàëààðõ çóðàã, á¿ä¿¿â÷, áóñàä

¿ç¿¿ëýí òàíèóëàõ ìàòåðèàëûã ºðãºíººð àøèãëàõ, òåõíèê õýðýãñëèéã õýðýãëýõ íü áîãèíî

õóãàöààíä èõ ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, ñýäâèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàõàä à÷ òóñòàé.

Òóõàéí ñóðãóóëü, áàãø íü áîëîìæ íºõöºë人 òóëãóóðëàí õè÷ýýëèéí àëü õýñãèéã, ÿìàð àðãààð

ÿâóóëàõàà øèéäýõ íü èë¿¿ ¿ð íºëººòýé.

ĺðºâ. Õºãæëèйí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí ¿íýëãýý

1. ¯íýëãýýíèé çîðèëãî

“Õºãæëéèí ýäèéí çàñàã” õè÷ýýëèéí çîðèëãîî õýðõýí õàíãàñàí, îþóòíóóä ýíý õè÷ýýëýýð ÿìàð

ìýäëýã àâ÷, ÷àäâàð ýçýìøñíèéã áîäèòîéãîîð òîäîðõîéëîõîä ¿íýëãýýíèé çîðèëãî îðøèíî.

¯íýëãýýã äàðààõ ç¿éëñýä àøèãëàíà.

Ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íä õè÷ýýëèéí çîðèëãî õàíãàãäñàí ýñýõ, ÿìàð ò¿âøèíä õàíãàãäñàí

Áàãø õè÷ýýëèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàæ, ºãºõ ¸ñòîé ìýäëýãèéã ºã÷ àäñàí ýñýõ

Áàãøèéí çààõ áîëîí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð ÿìàð ò¿âøèíä áàéãààã òîäîðõîéëîõ

Îþóòàí óã õè÷ýýëèéã ÿìàð ò¿âøèíä ýçýìøñýí, äàâòàí ñóðàõ øààðäëàãàòàé ýñýõ

Îþóòíû ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðìýëçýëèéã èäýâõæ¿¿ëæ ÷àäàæ áóé ýñýõ

21

1. ¯íýëãýýíèé øàëãóóð

“Õºãæëéèí ýäèéí çàñàã” õè÷ýýëèéí á¿ëýã á¿ðýýð ¿íýëãýýíèé õóâèéã òîäîðõîéëæ, á¿ëýã

äîòîð ¿íýëãýýíèé ¿ëãýð÷èëñýí õóâèéã ãàðãàõ îðîëäëîãî õèéëýý. Ãýõäýý ýíý õóâü áîë

òóõàéí áàãøèéí õóâüä ººð÷ëºõ áîëîìæòîé áàéõ íü çîõèìæòîé.

¯íýëãýý: Îþóòíûã 100 áàëëûí ¿íýëãýýãýýð ¿íýëýõ áºãººä îíîî íü äàðààõ á¿òýöòýé áàéíà.

¯¿íä:

Õè÷ýýëèéí èðö – 20 îíîî

Áèå äààëò – 20 îíîî

Õè÷ýýëèéí ÿâö – 20 îíîî

Øàëãàëò – 20 îíîî áàéíà.

Индекс:

Хичээлийн нэр: Тоон шинжилгээний аргууд

Кредит цаг: 3 кр буюу 32 цаг лекц. 32 цаг семинар

Заах анги: Санхүүгийн удирдлага, нягтлан бодох бүртгэлийн 2-р анги

Заах багшид тавигдах шаардлага: Тухайн мэргэжлээр магистр болон түүнээс дээш

зэрэгтэй багш заана.

Хичээлийн залгамж холбоо: Энэ хичээлийг үзэхийн өмнө Математик-1, Математик-2,

Микро эдийн засаг хичээлүүдийг үзсэн байх ѐстой ба Макро эдийн засаг хичээлтэй

зэрэг үзнэ.

Хичээлийн зорилго: Оюутнуудад математик болон эдийн засгийн хичээлүүдээр үзсэн

онолын мэдлэгүүдээ хослуулан хэрэглэх чадвар эзэмшүүлж шийдвэр гаргах түвшинд

тоон шижилгээний орчин үеийн арга техникүүдийг зохих түвшинд эзэмших чадвар

суулгахад оршино.

Хичээлийн товч агуулга буюу сэдэвчилсэн төлөвлөгөө:

7

хоног Сэдэв Лекц Сем Ном

1

Систем, системийн математик загвар,

загварын параметр, Мэдрэмжийн

шинжилгээ

2 2 [1],[2],[3]

2

ШПБ-ын загвар, сүүдрийн үнэ,

графикийн аргаар мэдрэмжийн

шинжилгээ хийх

2 2 [1],[3]

3 Симплекс арга хосмог бодлого ашиглан

мэдрэмжийн шинжилгээ хийх 2 4 [1],[3]

4 Шийдвэрийн онолын үндэс, шийдвэр

гаргах шалгуурууд 2 2 [1],[3]

22

5

Шийдвэрийн мод, дараалсан

шийдвэрийн мод, нэмэлт мэдээллийн

үнэ цэнэ

2 2 [1],[3]

6 Сэтгэл ханамжийн онолыг шийдвэр

гаргахад ашиглах 2 2 [1],[3]

7

Тоглоомын онолын үндэс, матрицан

тоглоом, тэг нийлбэртэй тоглоом,

оновчтой стратеги, тоглоомыг шийдэх

аргууд

4 2 [1],[3]

8 Тоглоомыг ШП-ын аргаар шийдэх 2 2 [1],[3]

9 Сүлжээг төсөлд хэрэглэх, Төслийн

хугацаа, ажлын хугацаанууд 2 2 [1],[3]

10 Төслийн хугацааг шахах, хугацаа

тодорхойгүй төслүүд 2 2 [1],[3]

11 Динамик программчлалын бодлого,

богино замын бодлого 2 2 [1],[2],[3]

12 Нөөцийн ба тоноглол солих бодлого 2 2 [1],[2],[3]

13 Нийтийн үйлчилгээний системийн онол 2 2 [1],[2],[3]

14 Олон сувагт үйлчилгээний системийн

онол 2 2 [1],[2],[3]

15 Марковын гинж, түүнийг ашиглах 2 2 [1],[3]

Бүгд 32 32

Оюутныг үнэлэх дүгнэх: Ам шалгалт, бичгийн шалгалт, ярилцлага зэрэг бүх хэлбэрээр

явцын шалгалтыг авч болох ба ирц 10 , явцын шалгалт 30, идэвх оролцоо 20, бие даалт

40 оноогоор дүгнэгдэнэ.

Ашиглах ном:

o Biermann/Bonin/Hausman Quantative Analysis for Business Decision

o Д.Нарандэлгэр “Удирдлагын ерөнхий онол ба математик загварчлал”

o Доржнаран “Тоон шинжилгээний аргууд”

23

Çàðäëûí á¿ðòãýë-1 õè÷ýýëèéí хөтөлбөр

Õè÷ýýëèéí íèéò öàã: 32 öàã ëåêö , 32 öàã ñåìèíàð

Кредит: 3 êðåäèò

Индекс: ЗБ-345

Улирал: V-ð óëèðàë

Àíãè, ìýðãýæèë : Бизнесийн удирдлага-НББ-3 à á , Санхүүгийн удирдлага-3

Урьдчилан судалсан байх хичээл: Микро эдийн онол, Макро эдийн засгийн онол,

Санхүүгийн бүртгэл.

Хичээлийн товч агуулга: Аливаа аж ахуйн нэгжийн бизнесийн үйл ажиллагааны явцад

гарах зардлын мөн чанар, ангилал, үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулахад гарах зардлыг

хуримтлуулан бүртгэж уламжлалт арга системээр өртөг тооцох арга зүйг хамрана.

Хичээлийн зорилго: Санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлээр мэргэшсэн мэргэжилтэн

бэлтгэх эрхэм зорилгыг биелүүлэхийн тулд зардлын бүртгэл хичээлийн зорилго нь

бакалаврын сургалтын төлөвлөгөөний минимумыг хангаж оюутнуудад санхүүгийн

бүртгэл хөтлөхөд болон удирдлагын шийдвэр гаргахад шаардлагатай өртөг зардлын

талаарх мэдээллийг боловсруулж гаргах мэдлэг чадварыг эзэмшүүлэх явдал юм.

Сэдэвчилсэн төлөвлөгөө

¹ Сэдвийн нэр

1 Зардлын бүртгэлийн мөн чанар, агуулга

2 Зардал бүрдэлт, зардал өртгийн тухай ойлголт, ангилалт

3 Зардал хуримтлуулан бүртгэж өртөг тооцох нь

4 Материалын зардлын бүртгэл ба хяналт

5 Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл, хяналт

6 Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл, зардлын бүртгэл, хуваарилалт

7 Үйлчилгээний нэгжийн зардлын бүртгэл хуваарилалт

8 Ажлын захиалгаар өртөг тооцох арга

Ашиглах материал:

1. Milton F.Usry. Cost accounting: planning and control, 10th edition, 2000

2. Милтон Ф.Асри, Лоренс Х.Хаммер, Зардлын нягтлан бодох бүртгэл: төлөвлөлт ба

хяналт, Улаанбаатар, 2000

3. Ц.Баянмөнх, Зардал, удирдлагын нягтлан бодох бүртгэл, I дэвтэр, Улаанбаатар, 2005

4. С.Өлзийбат, Зардлын бүртгэл, Улаанбаатар, 2004

5. А.Саранчимэг, П.Жавзмаа, Зардлын бүртгэлУлаанбаатар, 1999

6. С.Эрдэнэцэцэг, Зардлын бүртгэл, Улаанбаатар, 1998

7. Charles T.Horngren, Srikant M.Datar and George M.Foster. Cost accounting, 12th

edition, 2005

8. Зардал ба Удирдлагын бүртгэлийн гарын авлага, Улаанбаатар, 1999

24

9. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн бодлогын хураамж, Улаанбаатар, 2002, 2004

10. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн сорил, тест, Улаанбатар, 2004

11. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн бие даан суралцах материал, Улаанбаатар, МУИС,

1998

12. http://www.amazon.com/books/cost accounting

25

6-Р УЛИРАЛД

Эконометрикс хичээлийн хөтөлбөр

1. Èíäåêñ: Ý-385

2. Õè÷‎‎ýýëèéí íýð: Ýêîíîìåòðèêñ

3. Êðåäèò öàã: 3

4. Øààðäëàãà çàëãàìæ õîëáîî: Ìàòåìàòèê-1, Ìàòåìàòèê-2, Ýäèéí çàñãèéí îíîë,

Áèçíåñèéí ñòàòèñòèê ç‎ýðýã õè÷‎ýýë¿¿äèéã ¿çñýí áàéõ

5. Õè÷‎ý‎ýëèéã ñóäëàõ àðãà÷èëñàí çààâàð:

a. Õè÷‎ýýëèéí çîðèëãî, õ‎ýðýãöýý, à÷ õîëáîãäîë

Î‎‎þóòàíä ýäèéí çàñãèéí îíîëûã áîäèò àãóóëãààð íü áàÿæóóëæ ò¿¿íèéã øàëãàõ

çîðèëãîîð ‎ý‎äèéí çàñãèéí ìýäýýëëèéã øèíæëýõ ñòàòèñòèêèéí áîëîí ìàòåìàòèêèéí àðãóóäûã

òîîöîî ñóäàëãààíä àøèãëàõ ÷àäâàðûã ‎‎ýçýìø¿¿ëýõýä çîðèëãî íü îðøèíî. Ýäèéí çàñãèéí ãîë

¿ç¿¿ë‎ýëò¿¿äèéí îëîí æèëèéí ºãºãäºë äýýð øèíæèëãýý õèéæ, òîäîðõîé òàéëáàð ºãºõ,

ïàðàìåòðèéí òîîí óòãûã òîãòîîõîä ÷èãë‎ýãäñýí ñóäàëãààíû àæëûã õèéæ ã¿éöýòãýõýä

ýêîíîìåòðèêñèéã õý‎ðýãëýäýã. Èéìä ‎‎ýêîíîìåòðèêñèéí õè÷ýýëèéã ñóäàëñíààð ý‎äèéí çàñãèéí

¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã àøèãëàí øèíæèëã‎ýý õèéæ, ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ, ñóäàëãàà øèíæèëã‎ýýíèé

àæèëä àøèãëàõ áîëîìæòîé áîëíî.

b. Ì‎‎ýäëýãèéí ìèíèìóì.

Î‎‎þóòàí Ýêîíîìåòðèêñ õè÷‎ýýëèéã õºòºëáºðèéí äàãóó ý‎çýìøâýë çîõèõ ìèíèìóì

ò¿âøèí ‎íü äóðûí ñòàòèñòèêèéí ì‎ýäýýëýë äýýð àíõàí øàòíû øèíæèëãýýí¿¿äèéã õèéõ

÷àäâàðòàé áîëñîí áàéõ.

c. Ýç‎ý‎ìøâýë çîõèõ äàäàë ÷àäâàð

Ýíý õè÷ýýëèéã ñóäàëñíààð ý‎äèéí çàñãèéí áîäèò òîîí ñóäàëãààíä ñòàòèñòèêèéí áîëîí

ìàòåìàòèêèéí àðãóóäûã àøèãëàí ä¿ãí‎ýëò ãàðãàõ.

d. Î‎‎þóòíû áèå äààñàí àæèëëàãàà

Î‎þóòàí á¿ë‎ýã ñýäýâ ¿çñýíèé äàðààãààð ì‎ýäëýãýý áàòæóóëàõûí òóëä áèå äààëòûí ñ‎ýäýâ áó‎þó

áîäèò òîîí ñóäàëãàà ñîíãîí àâ÷ ã¿éöýòãýí‎ý.

e. Ì‎‎ýäëýã ÷àäâàðûí ¿íýëãýýíèé àðãà÷ëàë

Èðö-10

ßâö-30

Áèå äààëò-30

Øàëãàëò-30

f. Àøèãëàõ íîì ç¿é:

1. “Ýêîíîìåòðèêñ” .Áóäíÿì

2. “Ýêîíîìåòðèêñ” ×.Íàðàí÷èì‎ýã (ãàðûí àâëàãà)

3. “Economertic models & Economic forecasts” Robert S.Pindyck &

Daniel L.Rubinfeld

6. Ñ‎‎ýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº:

¹ Ñ‎‎ýäýâ

Íèéò öàã

Ëåêö Ñåìèí

àð

Áèå äààëò

26

1 Ýêîíîìåòðèêñèéí òóõàé 2 2

2 Õóãàöààíû öóâàà, ò¿¿íèé á¿ð‎ýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä 2 2

ºº

ðè

éí

î

ðí

û

‎ýäè

éí

çà

ñãè

éí

¿ç¿

¿ë

ýëò¿¿

äýñ

ñî

íãî

í

àâ

÷

õó

ãàö

àà

íû

ö

óâ

àà

á

àé

ãóó

ëàí

îä

îî

ãèé

í á

à è

ð‎ýä

¿é

í ò

ºë

ºâ

èé

ã

òî

äî

ðõ

îé

ëî

í

ºº

ðè

éí

ä¿

ãíýë

òè

éã

ºãí

º.

3 Øàòàëñàí äóíäæèéí àðãà 2 2

4 Óëèðëûí èíäåêñèéí àðãà 2 2

5 ‎Ýíãèéí ýêñïîíåíöèàë ò‎ýãøèòãýë 2 2

6 Õîëüò-Âèíòåðñèéí ‎ýêñïîíåíöèàë ïðîãíîçûí àðãà

(1,2-ð çàãâàð)

2 2

7 Õî¸ð õóâüñàã÷èéí õàìààðëûí õ‎‎ýëáýð¿¿ä, ¿ð

ä¿íãèéí áà õ¿÷èí ç¿éëèéí øèíæ ò‎ýìäýã

2 2

ºº

ðè

éí

ñî

íè

ðõ

ñîí

ñò

àòè

ñòè

ê

õà

ìà

ðà

ëòà

é

æè

ø‎ýý

ñî

íãî

í

àâ

÷

çàãâ

àð

àà

òî

äî

ðõ

îé

ëî

í

ò¿

¿í

èé

ã á

¿ð

ýí

òº

ãñ

òà

éë

áà

ðë

àõ

,

õà

ìà

àð

ëû

í

õ¿

֏

éã

òî

îö

îõ

, ò¿¿

íä

¿

í‎ýë

ýëò

ºãí

º.

Ýä

ãýýð

øè

íæ

èë

ãýýã

íÿì

áà

é ¿

íý

çºâ

õè

éñý

í á

àé

íà

.

8 Õàìãèéí áàãà êâàäðàòûí àðãà, øóãàìàí

ðåãðåññèéí øèíæèëã‎ýý

2 2

9 Ìóðóé øóãàìàí ðåãðåññèéí øèíæèëã‎ýý 2 2

10 Êîððåëÿöèéí êî‎ýôôèöåíò, ò¿¿íèé øèíæèëã‎ýý, 2 2

11 Ðåãðåññèéí øèíæèëã‎ý‎ýã àøèãëàí ïðîãíîç õèéõ 2 2

12 Îëîí õ¿÷èí ç¿éëñèéí øóãàìàí ðåãðåññèéí çàãâàð 2 2

13 Êîááà-Äóãëàñûí ôóíêöèéí ïàðàìåòð¿¿äèéã

¿í‎ý‎ëýõ íü

2 2

14 Îëîí õ¿÷èí ç¿éëèéí êîððåëÿöèéí êî‎ýôôèöåíò 2 2

15 Êîððåëÿöèéí õ‎‎ýñãèéí êîýôôèöåíò 2 2

16 Í‎ýìýëò ñ‎ýäâ¿¿ä 2 2

27

Санхүүгийн менежмент õè÷ýýëèéí òàíèëöóóëãà

Õè÷ýýëèéí íýð : Санхүүгийн менежмент

Èíäåêñ : СМ-341

Íèéò öàã : 40 öàã: ëåêö 24 öàã, 16 ñåìèíàð

Êðåäèò : 2

¯çýõ ñåìåñòð : 5, 6– ð ñåìåñòð

Çàëãàìæ õîëáîî : Ìàòåìàòèê, Ôèëîñîôèéí ¿íäýñ, ìèêðî ýäèéí çàñàã, ìàêðî ýäèéí çàñàã,

áèçíåñèéí ñòàòèñòèê, ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ, ìàðêåòèíã çýðýã õè÷ýýëèéã ¿çñýí áàéíà.

¯íýëãýý: Îþóòàí, íèéò ¿íýëãýýíèé 60 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöыí èäýâõè, îðîëöîî, áèå

äààëòûí àæèë, ÿâöыí øàëãàëò, ø¿¿ëãýýð, õàðèí ¿ëäýõ 40 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð

öóãëóóëíà.

Ñàíõ¿¿ ìåíåæìåíò õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà

Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñàãò õóâèéí ºì÷ äàâàìãàéëàõ áîëæ, õóâèéí õýâøèë ýð÷èìòýé

õºãæèõèéí õýðýýð çàõ çýýëä ºðñºë人í ìàø õ¿÷òýé ºðíºæ áàéíà. Энýõ¿¿ ºðñºë人íò

õàðèëöààíä àìæèëòòàé îðîëöîõ, ýäèéí çàñãàà õºãæ¿¿ëýõ øèíý çóóíä áèçíåñ àìæèëòòàé

ýðõëýõ, ñàéí àæèëëàæ àìüäðàõàä íü áèçíåñ áà íèéãýì õè÷ýýë äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ áèçíåñèéí

òàëààð àëèâàà øèéäâýð ãàðãàõàä íü ãîë áàðèìæàà, îíîëûí ¿íäýñëýë áîëæ ºãíº.

Áèçíåñ áà áèçíåñèéí õàðèëöààíû ìºí ÷àíàðûã îéëãîõ, óëìàà𠺺ðèéí ñàíõ¿¿, áèçíåñèéã

àìæèëòòàé óäèðäàõ, ñàíõ¿¿ãèéí ýðõ ÷ºëººíä õ¿ðãýõýä ýíýõ¿¿ õè÷ýýë òóñëàõ áîëíî.

Ýíý ¿¿äíýýñýý áèçíåñ áà íèéãýì õè÷ýýëèéã çàéëøã¿é ¿çýæ ñóäëàõ øààðäëàãàòàé.

Санхүүгийн менежмент õè÷ýýëèéí çîðèëãî

Санхүү ãýæ þó áîëîõ, санхүүгийн орчинг судалж, хөрөнгө оруулалтын хувилбаруудыг үнэлж,

улмаар хөрөнгө оруулалт болон санхүүжилтын шийдвэр гаргах боломжтой болохын дээр

байгууллагын санхүүгийн үйл ажиллагаанд санхүүгийн шинжилгээ хийж үнэлэлт, дүгнэлт өгөх ур

чадвар эзэмшүүлнэ.

Санхүүгийн менежмент õè÷ýýëèéí çîðèëò

Санхүүгèéí òàëààð ñóóðü ìýäëýãèéã ýçýìøèõ

Санхүүгийн áàéãóóëëàãóóä áà санхүүгийн зах зээлийг ñóäëàõ

Санхүүгийн суурь ойлголтууд, санхүүгийн шинжилгээ болон төлөвлөлттэй

танилцаж санхүүгийн шийдвэр гаргах ур чадвар эзэмшүүлэх

Áèçíåñ áà íèéãýì õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã õóâààðèëàëò

№ Á¿ëýã Д/д Ñýäâ¿¿ä Õè÷ýýëèéí

õýëáýð

Öàã

1 Санхүү гэж юу 1.1 Санхүү менежментийн судлах зүйл ëåêö 2 öàã

28

вэ? 1.2 Äàâòëàãà, òåñò, ÿðèëöëàãà ñåìèíàð 2 öàã

1.3 Санхүүгийн байгууллагууд ëåêö 2 öàã

1.4. Санхүүгийн зах зээл лекц 2 цаг

1.5. Äàâòëàãà, òåñò, ÿðèëöëàãà ñåìèíàð 4 öàã

2 Санхүүгийн

менежментийн

үндсэн

ойлголтууд

2.1 Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ ëåêö 2 öàã

2.2 Мөнгөн урсгалын үнэлгээ лекц 2 цаг

2.3 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 6 öàã

2.4 Эрсдэл ба өгөөж лекц 4 öàã

2.5 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 4 öàã

2.6. Үнэт цаасны үнэлгээ лекц 4 öàã

2.7. Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî семинар 2 цаг

3 Санхүүгийн

шинжилгээ ба

төлөвлөлт

3.1 Ñàíõ¿¿ãèéí øèíæèëãýý, ñàíõ¿¿ãèéí

õàðüöààíóóä

ëåêö 4 öàã

3.2 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 2 öàã

3.3 Êàïèòàëûí òºñºâëºëò, ò¿¿íèé àðãóóä лекц 4 öàã

3.4 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 4 öàã

3.5 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 2 öàã

3,6 Ногдол ашгийн бодлого лекц 2 öàã

3,7 Давтлага, тест, бодлого семинар 2 öàã

4 Санхүүжилтийн

менежмент

4,1 Капиталын бүтэц лекц 2 öàã

4,2 Давтлага, тест, бодлого семинар 2 öàã

4,3 Капиталын өртөг лекц 2 öàã

4,4 Давтлага, тест, бодлого семинар 2 öàã

5 Íèéò öàã 64 öàã

Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà

29

Ìýðãýæëèéí õóâüä:

Áèçíåñèéí óäèðäëàãûí àëü íýã ÷èãëýëýýð ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýõ

÷àäâàðòàé, áóñäàä îéëãóóëàõ áóþó çààõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí, ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû

àæëûí çîõèõ ò¿âøíèé àðãà ç¿éòýé, áàãøèéí ¸ñ ç¿é òºëºâøñºí, áàãøëàõ äóð ñîíèðõîëòîé

ìýðãýæèëòýí áàéíà.

Áîëîâñðîë ñóäëàë, çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:

Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð, äàäëàãà áîëîí îþóòíû áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà õè÷ýýëèéí

á¿ëýã, ñýäýâ õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî, ëîãèê äàðààëëûã îíîâ÷òîé òîãòîîæ, îíîë áà

ïðàêòèêèéí õîëáîîã îéëãîìæòîé ãàðãàõ, îþóòíû ñýòãýí áîäîõ, ìýäëýãýý àøèãëàõ

÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ

Ñóðãàëòûí òºðºë á¿ðèéí àðãà, õýëáýðèéã õîñëîí àøèãëàõ

Îþóòíû îëæ àâñàí ìýäëýã, ìýäýýëëèéã ýìõýëæ, öýãöòýé áîëãîõîä òóñëàõ ÷àäâàð,

ýðìýëçýëòýé áàéõ

Îþóòàí ººðèéí ìýäëýã, ìýäýýëëýý áóñàäòàé õóâààëöàõ, ººðèé㺺 çºâ èëýðõèéëæ,

áóñäàäàà îéëãóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõîä òóñëàõ

Áóñàä ç¿éëèéí õóâüä:

Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã øèíýëýã õýëáýðýýð, îéëãîìæòîé áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ

àðãûã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ

Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýýã îéëãîìæòîé, òîäîðõîé áîëãîæ, òýäýíä

õè÷ýýëèéí ýõíýýñ ìýä¿¿ëýõ, îþóòàí á¿ðèéã áîäèòîé ¿íýëýõ

Ñóðãàëòûí ÿâöàä øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ

30

Çàðäëûí á¿ðòãýë-2 õè÷ýýëèéí хөтөлбөр

Õè÷ýýëèéí íèéò öàã: 32 öàã ëåêö , 32 öàã ñåìèíàð

Кредит: 3 êðåäèò

Инпекс: ЗБ-378

Улирал: VI-ð óëèðàë

Àíãè, ìýðãýæèë : Бизнесийн удирдлага-НББ-3 à á , Санхүүгийн удирдлага-3

Урьдчилан судалсан байх хичээл: Микро эдийн онол, Макро эдийн засгийн онол,

Санхүүгийн бүртгэл.

Хичээлийн товч агуулга: Аливаа аж ахуйн нэгжийн бизнесийн үйл ажиллагааны явцад

гарах зардлын мөн чанар, ангилал, үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулахад гарах зардлыг

хуримтлуулан бүртгэж уламжлалт арга системээр өртөг тооцох арга зүйг хамрана.

Хичээлийн зорилго: Санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлээр мэргэшсэн мэргэжилтэн

бэлтгэх эрхэм зорилгыг биелүүлэхийн тулд зардлын бүртгэл хичээлийн зорилго нь

бакалаврын сургалтын төлөвлөгөөний минимумыг хангаж оюутнуудад санхүүгийн

бүртгэл хөтлөхөд болон удирдлагын шийдвэр гаргахад шаардлагатай өртөг зардлын

талаарх мэдээллийг боловсруулж гаргах мэдлэг чадварыг эзэмшүүлэх явдал юм.

Çàðäëûí á¿ðòãýë-2 õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãº

¹ Ñýäâèéí íýð Ëåêö Ñåìèíàð

1 ªðòºã òîîöîõ àðãà, ºðòãèéí ñèñòåìèéí òóõàé îéëãîëò:

ªðòºã òîîöîõ óëàìæëàëò àðãà, ñèñòåì

Өртөг тооцох орчин үеийн арга, систем

4 2

2 Òåõíîëîãèéí ¿å øàòíû àðãààð ºðòºã òîîöîõ íü:

Ò¯ØÀ-ð ºðòºã òîîöîõ àæèëëàãààíû åðºíõèé äàðààëàë

Ò¯ØÀðãà áîëîí àæëûí çàõèàëãûí àðãûí àäèë áà ÿëãààòàé òàëóóä

¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é

Ò¯ØÀ-ð ºðòºã òîîöîõ íºõöºë äýõ õîðîãäîë, ãîëîãäëûí á¿ðòãýë

Ìàòåðèàëûí íýìýãäýë çàðäàëòàé íºõöºëä ºðòºã òîîöîõ íü

Äóíäàæ ºðòãèéí àðãààð ºðòãèéí òàéëàí áýëòãýõ íü

Ýõýëæ ¿éëäâýðëýëä îðñíûã ýõýëæ ¿éëäâýðëýæ äóóñãàõ àðãààð ºðòãèéí

òàéëàí áýëòãýõ íü

12 14

3 ªðòºã òîîöîõ îð÷èí ¿åèéí àðãà, ñèñòåìèéí òóõàé îéëãîëò:

Үйлдэлд суурилан өртөг тооцох (АВС) арга.

2 4

4 Íîðìàòèâò ºðòºã áóþó Ñòàíäàðò ºðòãèéí á¿ðòãýë:

Ñòàíäàðò ºðòãèéí õýðýãëýý

Ñòàíäàðò ºðòãèéã òîãòîîõ íü

Õýëáýëçëèéí øèíæèëãýýíèé åðºíõèé çàãâàð

Øóóä ìàòåðèàëûí çàðäëûí õýëáýëçýë

Õºäºëìºðèéí çàðäëûí õýëáýëçýë

¿éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäëûí õýëáýëçýë

Ñòàíäàðò ºðòãèéí õýëáýëçëèéí õóâààðèëàëò, äàíñíû áè÷èëò

Ìàòåðèàëûí õîëüöûí áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãàðöûí õýëáýëçýë, ò¿¿íèéã

14 12

31

òîäîðõîéëîõ íü

Àâòîìàò÷èëàãäñàí ¿éëäâýðëýë äýõ ã¿éöýòãýëèéã òîäîðõîéëîõ íü

Íèéò öàã 32 32

Ашиглах материал:

1. Milton F.Usry. Cost accounting: planning and control, 10th edition, 2000

2. Милтон Ф.Асри, Лоренс Х.Хаммер, Зардлын нягтлан бодох бүртгэл: төлөвлөлт ба

хяналт, Улаанбаатар, 2000

3. Ц.Баянмөнх, Зардал, удирдлагын нягтлан бодох бүртгэл, I дэвтэр, Улаанбаатар, 2005

4. С.Өлзийбат, Зардлын бүртгэл, Улаанбаатар, 2004

5. А.Саранчимэг, П.Жавзмаа, Зардлын бүртгэлУлаанбаатар, 1999

6. С.Эрдэнэцэцэг, Зардлын бүртгэл, Улаанбаатар, 1998

7. Charles T.Horngren, Srikant M.Datar and George M.Foster. Cost accounting, 12th

edition, 2005

8. Зардал ба Удирдлагын бүртгэлийн гарын авлага, Улаанбаатар, 1999

9. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн бодлогын хураамж, Улаанбаатар, 2002, 2004

10. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн сорил, тест, Улаанбатар, 2004

11. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн бие даан суралцах материал, Улаанбаатар, МУИС,

1998

12. http://www.amazon.com/books/cost accounting

32

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý õè÷ýýëèéí хөтөлбөр

Õè÷ýýëèéí íýð : ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý

Èíäåêñ : СТШ-380

Íèéò öàã : 32 öàã ëåêö, 32 öàã ñåìèíàð

Êðåäèò : 3

¯çýõ ñåìåñòð : 2 – ð ñåìåñòð

Çàëãàìæ õîëáîî : Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ¿íäýñ, Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë áîëîí Êîðïîðàöèéí

ñàíõ¿¿, ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíò

¯íýëãýý : Îþóòàí, íèéò ¿íýëãýýíèé 50 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöыí èäýâõè, îðîëöîî, áèå

äààëòûí àæèë, ÿâöыí øàëãàëò, ø¿¿ëãýýð, õàðèí ¿ëäýõ 50 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð

öóãëóóëíà.

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà Òîäîðõîé õóãàöààí äàõü áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàã òºëºâëºãººò òºñºë áîëîí óðüä îíóóä

ò¿¿í÷ëýí áóñàä àæ àõóéí íýãæèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äòýé çýðýãö¿¿ëæ, õÿçãààðëàãäìàë íººöºä

íºëººëæ áóé õ¿÷èí ç¿éëèéã çàäëàí øèíæèëæ ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºã÷, ò¿¿íèé ¿íäñýí äýýð çºâ

ñîíãîëò õèéæ, îíîâ÷òîé øèéäâýð ãàðãàõ ÿâäàë þì.Òèéìýýñ ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãààð

ãàðñàí ò¿¿õèé ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàí ä¿ãíýëò ºãºí öààøäûí èðýýä¿éí ÷èã õàíäëàãûã

òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé.

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý õè÷ýýëèéí çîðèëãî Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí øèíæèëãýýíèé ìèêðî ò¿âøíèé íýãæ¿¿ä áóþó êîðïîðàöè,

êîìïàíè,àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí ¿éë àæèëëàãààã òàë á¿ðýýñ íü ñóäàëæ, îëîëò àìæèëò,

àëäàà äóòàãäëûã èëð¿¿ëýõ, ñàéí òàëûã äýìæèõ, àëäàà äóòàãäëûã çàñàæ, çàëðóóëàõ àæëûã

çîõèîí áàéãóóëàõàä áèçíåñèéí øèíæèëãýýíèé ãîë à÷ õîëáîãäîë îðøèíî.

Ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí çîðèëò

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýýã õèéõ ÷àäâàð, ìýäëýãèéã ýçýìøèõ

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíä ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ ÷àäâàðûã ýçýìøèõ .

Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã óíøèæ ÷àäàõ ìýäëýãòýé áîëãîõ.

Ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã õóâààðèëàëò

¹ Á¿ëýã Ñýäâ¿¿ä Õè÷ýýëèéí

õýëáýð

Öàã

1 Ñàíõ¿¿ãèéí

òàéëàíãèéí

øèíæèëãýý

1.1 Áèçíåñèéí òóõàé îéëãîëò, øèéäâýð ãàðãàõ

õ¿ðýý, Ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæåð¿¿äèéí ¿éë

àæèëëàãàà

Ëåêö 2

33

áà ìåíåæìåíò 1.2 Ñàíõ¿¿ãèéí øèíæèëãýý, ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí

ò¿¿íèéã õýðýãëýã÷èä

1.3 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýý

áà ìåíåæìåíò

Ñåìèíàð 2

2 Ñàíõ¿¿ãèéí

òàéëàíãèéí

øèíæèëãýýíèé

çîõèîí áàéãóóëàëò

2.1 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýýíèé

çîõèîí áàéãóóëàëò ò¿¿íèé ¿íäñýí àñóóäëóóä

Ëåêö 4

2.2 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýýíä

ä¿ãíýëò ºãºõ àðãà çàìóóä, áàëàíñûí á¿ëýã

ç¿éë àíãèóäûí óÿëäàà õîëáîî

2.3 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíãèéí øèíæèëãýýíèé

çîõèîí áàéãóóëàëò

Ñåìèíàð 4

3 Õºðºíãº

êàïèòàëûí

á¿ðýëäýõ¿¿íèé

øèíæèëãýý

3.1

Õºðºí㺠êàïèòàëûí á¿òýö á¿ðýëäýõ¿¿íèé

/âåðòèêàëûí/ øèíæèëãýý

Ëåêö

4

3.2 Õºðºí㺠êàïèòàëûí õýëáýëçýë

ººð÷ëºëòèéí /ãîðèçîíòàëûí/ øèíæèëãýý

3.3 Õºãæëèéí õàíäëàãûã òîäîðõîéëîõ

3.4 Õºðºí㺠êàïèòàëûí á¿ðýëäýõ¿¿íèé

øèíæèëãýý

Ñåìèíàð 4

4 Òºëáºðèéí

÷àäâàðûí

øèíæèëãýý

4.1 Òºëáºðèéí ÷àäâàðûí øèíæèëãýý Ëåêö 4

4.2 Òºëáºðûí ÷àäâàðûí êîýôôèöåíòóóä

4.3 Òºëáºðèéí ÷àäâàðûí íýìýãäýõ ýõ ¿¿ñâýð¿¿ä,

òºëáºðèéí ÷àäâàðûí åðºíõèé áàëàíñ

4.4 Òºëáºðèéí ÷àäâàðûí øèíæèëãýý Ñåìèíàð 4

5 Ñàíõ¿¿ãèéí

òîãòâîðæèëòûã

¿íýëýõ íü

5.1 Ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäàë Ëåêö 2

5.2 Ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã ¿íýëýõ

êîýôôèöåíòóóä

5.3 Ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðæèëòûí øèíæèëãýý Ñåìèíàð 4

6 Òºëáºðèéí õýòèéí

áîëîìæ

6.1 Òºëáºðèéí õýòèéí áîëоìæèéã òîîöîõ

êîýôôèöåíòóóä

Ëåêö 4

34

6.2 Òºëáºðèéí ÷àäâàðûí èíäåêñ

6.3 Òºëáºðèéí õýòèéí áîëîìæ Ñåìèíàð 2

7 Õºðºíãº,

êàïèòàëûí

àøèãëàëòûí

øèíæèëãýý

7.1 Õºðºíãº, êàïèòàëûí àøèãëàëòûí øèíæèëãýý Ëåêö 2

7.2

Õºðºíãº, êàïèòàëûí àøèãëàëòûã ¿íýëýõýä

òîîöîîëîõ êîýôôèöåíòóóä

2

7.3 Õºðºíãº, êàïèòàëûí àøèãëàëòûí øèíæèëãýý Ñåìèíàð 4

8 Àøèã, àøèãò

àæèëëàãààíû

øèíæèëãýý

8.1 Àøèãò àæèëëàãààíû òóõàé îéëãîëò Ëåêö 2

8.2 Àøèãò àæèëëàãààã øèíæèëæ ä¿ãíýëò ºãºõ

8.3 Àøèã, àøèãò àæèëëàãààíû øèíæèëãýý

Ñåìèíàð 2

9 Êàïèòàëûí ºðòºã

õºø¿¿ðãèéí

øèíæèëãýý

9.1

Õºø¿¿ðãèéí òóõàé

¿éë àæèëëàãààíû õºø¿¿ðýã Ñàíõ¿¿ãèéí

õºø¿¿ðýã Íýãäñýí õºø¿¿ðýã

Ëåêö 2

9.2 Õºø¿¿ðãèéí òóõàé Ñåìèíàð 2

10 Õóâüöààò

êîìïàíèéí çàõ

çýýëèéí

¿íýëýìæèéã

òîäîðõîéëæ

ä¿ãíýëò ºãºõ

10.1 Çàõ çýýëèéí èäýâõæëèéã õàðüöààã òîîöîõ

êîýôôèöèåíò

Ëåêö 2

10.2 Çàõ çýýëèéí èäýâõæëèéã õàðüöààã òîîöîõ

êîýôôèöèåíò

Ñåìèíàð 2

11 ìºíãºíèé ôóíêö

õºðºí㺠îðóóëàëò

¿ð àøãèéí

øèíæèëãýý ä¿ãíýëò

11.1

Õºðºí㺠îðóóëàëò, öàã õóãàöààíû õ¿÷èí ç¿éë.

̺íãºíèé ¿íý öýíèéã òîîöîõ æóðàì Õºðºíãº

îðóóëàëòûí ¿ð àøèã

Ëåêö

2

11.1

Õºðºí㺠îðóóëàëò, öàã õóãàöààíû õ¿÷èí ç¿éë.

̺íãºíèé ¿íý öýíèéã òîîöîõ æóðàì Õºðºíãº

îðóóëàëòûí ¿ð àøèã

Ñåìèíàð 2

35

Íèéò öàã

Лекц

Семинар

64

32

32

Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà Ìýðãýæëèéí õóâüä:

Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí îíîëûí ºíäºð ìýäëýãòýé, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí îíîëûí àëü

íýã ÷èãëýëýëýýð ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýõ ÷àäâàðòàé, áóñäàä îéëãóóëàõ

áóþó çààõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí, ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû àæëûí çîõèõ ò¿âøíèé àðãà

ç¿éòýé, áàãøèéí ¸ñ ç¿é òºëºâøñºí, áàãøëàõ äóð ñîíèðõîëòîé ìýðãýæèëòýí áàéíà.

Áîëîâñðîë ñóäëàë, çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:

Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð, äàäëàãà áîëîí îþóòíû áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà õè÷ýýëèéí á¿ëýã, ñýäýâ õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî, ëîãèê äàðààëëûã îíîâ÷òîé òîãòîîæ, îíîë áà ïðàêòèêèéí õîëáîîã îéëãîìæòîé ãàðãàõ, îþóòíû ñýòãýí áîäîõ, ìýäëýãýý àøèãëàõ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ

Ñóðãàëòûí òºðºë á¿ðèéí àðãà, õýëáýðèéã õîñëîí àøèãëàõ

Îþóòíû îëæ àâñàí ìýäëýã, ìýäýýëëèéã ýìõýëæ, öýãöòýé áîëãîõîä òóñëàõ ÷àäâàð, ýðìýëçýëòýé áàéõ

Îþóòàí ººðèéí ìýäëýã, ìýäýýëëýý áóñàäòàé õóâààëöàõ, ººðèé㺺 çºâ èëýðõèéëæ, áóñäàäàà îéëãóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõîä òóñëàõ

Áóñàä ç¿éëèéí õóâüä:

Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã øèíýëýã õýëáýðýýð, îéëãîìæòîé áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ àðãûã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ

Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýýã îéëãîìæòîé, òîäîðõîé áîëãîæ, òýäýíä õè÷ýýëèéí ýõíýýñ ìýä¿¿ëýõ, îþóòàí á¿ðèéã áîäèòîé ¿íýëýõ

Ñóðãàëòûí ÿâöàä øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ

“Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ ” õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿é

Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿éä òàâèãäàõ øààðäëàãà Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ õè÷ýýëèéí ñóäëàõ ç¿éë, çîðèëãî, çîðèëòòîé óÿëäàí

ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéã çààõ àðãà ç¿éä äàðààõ øààðäëàãà òàâèãäàíà. ¯¿íä:

Ýíý õè÷ýýëèéí åðºíõèé çîðèëãî, á¿ëýã, ñýäýâ òóñ á¿ðèéí çîðèëãûã õàíãàõóéö, òóõàéí ñýäâèéíõýý àãóóëãûã áîãèíî õóãàöààíä ãàðãàæ èðýõýýð ñóðãàëòûí àðãà, õýëáýðèéã ñîíãîí õè÷ýýëýý ÿâóóëàõ,

Îþóòàí á¿ð õè÷ýýëä æèãä, èäýâõèòýé îðîëöîõ áîëîìæ, íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ,

Õè÷ýýëèéí àãóóëãà íü îíîë, ïðàêòèêò íèéöñýí áàéõ

36

Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã áîãèíî õóãàöààíä, áîäèòîé ¿íýëýõ øàëãóóðûã ñýäýâ áîëãîíä òîãòîîõ

Ñóðãàëòûí áîëîìæèò àðãóóä Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ õè÷ýýëèéã òºðºë á¿ðèéí àðãààð ÿâóóëæ áîëíî. Ýíä

õýðýãëýõ áîëîìæòîé íèëýýä àðãóóäûã ñàíàë áîëãîí òàâüæ áàéíà. Ìýäýýæ, òóõàéí ñóðãóóëèéí

íºõöºë áàéäàë, õè÷ýýë çààæ áóé áàãøèéí áîëîìæ, ÷àäâàðààñ õàìààð÷, òîõèðîìæîé àðãàà

ñîíãîõ íü ç¿éòýé þì.

1. Ëåêöèéí õýëáýð íü ìýäýýëýë äàìæóóëàõ íýã ñóâàã áîëîí àøèãëàãääàã. Ýäèéí

çàñãèéí îíîëûí ¿íäýñ õè÷ýýëèéí óõàãäàõóóíóóä, òýäãýýðèéí õàðèëöàà, õîëáîî, ¿íäñýí

îéëãîëòûã ëåêöèéí õýëáýðýýð ºã÷, àøèãëàõ ýõ ñóðâàëæ, ìàòåðèàëûã çààæ ºãºõºä ëåêöèéí

õýëáýð èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. Ìýäýýëëèéí ººð ñóâãóóäûã àøèãëàí, õîëáîãäîõ ìàòåðèàëûã

îëîõ áîëîìæòîé áîëñîí îð÷èí ¿åä öýýæýýð áè÷¿¿ëäýã àðãààñ á¿ðìºñºí òàòãàëçàæ, áàãø

ººðèéí öóãëóóëñàí ìýäýýëëýý õóðààíãóé õýëáýðò îðóóëàí, îþóòíóóäàä òàéëáàðëàí, íàðèéí

òºâºãòýé, ãîë àñóóäëóóä äýýð àíõààðëûã õàíäóóëàõ íü òýäíèé öàãèéã õýìíýõ, ìýäýýëýë îëæ

àâàõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîëòîé. Ëåêöèéí ÿâöàä òóõàéí ñýäâèéí òàëààðõ çóðàã,

á¿ä¿¿â÷, áóñàä ¿ç¿¿ëýí òàíèóëàõ ìàòåðèàëûã ºðãºíººð àøèãëàõ, òåõíèê õýðýãñëèéã õýðýãëýõ

íü áîãèíî õóãàöààíä èõ ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, ñýäâèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàõàä à÷ òóñòàé.

Ëåêöèéí ¿åä, çàðèì òîõèîëäîëä òîãëîîìûí õýëáýðýýð ÿâóóëàõ áîëîìæòîé áºãººä èõýýõýí

áýëòãýë, öàã õóãàöàà øààðäàíà.

2. Ñåìèíàðûí õýëáýð íü îþóòíóóäàä îëñîí ìýäëýãýý áàòàòãàõ, ìýäëýãýý õýðýãëýõ

÷àäâàð ýçýìøèõýä èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áàéäàã. Ñåìèíàðûí õýëáýðèéã îëîí àðãààð ÿâóóëàõ

áîëîìæòîé. Òóõàéëáàë, ÿðèëöëàãûí àðãà, àñóóäàë äýâø¿¿ëæ øèéäâýðëýõ, êåéñ àæèëëàõ,

òîãëîîìûí àðãà, áîäëîãî, äàñãàë àæèëëàõ, ýññý, ðåôåðàò áè÷èõ, çàãâàð÷ëàë õèéõ ã.ì.

Òóõàéí ñóðãóóëü, áàãø íü áîëîìæ íºõöºë人 òóëãóóðëàí õè÷ýýëèéí àëü õýñãèéã, ÿìàð àðãààð

ÿâóóëàõàà øèéäýõ íü èë¿¿ ¿ð íºëººòýé.

Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ õè÷ýýëèéí ¿íýëãýý

1. ¯íýëãýýíèé çîðèëãî

“Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ” õè÷ýýëèéí çîðèëãîî õýðõýí õàíãàñàí, îþóòíóóä ýíý

õè÷ýýëýýð ÷ìàð ìýäëýã àâ÷, ÷àäâàð ýçýìøñíèéã áîäèòîéãîîð òîäîðõîéëîõîä ¿íýëãýýíèé

çîðèëãî îðøèíî.

¯íýëãýýã äàðààõ ç¿éëñýä àøèãëàíà.

Ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íä õè÷ýýëèéí çîðèëãî õàíãàãäñàí ýñýõ, ÿìàð ò¿âøèíä õàíãàãäñàí Áàãø õè÷ýýëèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàæ, ºãºõ ¸ñòîé ìýäëýãèéã ºã÷ чàäñàí ýñýõ Áàãøèéí çààõ áîëîí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð ÿìàð ò¿âøèíä áàéãààã òîäîðõîéëîõ Îþóòàí óã õè÷ýýëèéã ÿìàð ò¿âøèíä ýçýìøñýí, äàâòàí ñóðàõ øààðäëàãàòàé ýñýõ Îþóòíû ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðìýëçëèéã èäýâõæ¿¿ëæ ÷àäàæ áóé ýñýõ

37

Хөрөнгө оруулалтын менежмент хичээлийн тодорхойлолт

1. Хичээлийн индекс: ХОМ-416

2. Хичээлийн багц цаг: 2

3. Хичээлийг судлах анги: Нягтлан бодох бүртгэлийн ангид сонгон судална

4. Хичээлийг судлах улирал: VI

5. Хичээлийн залгамж холбоо: Эдийн засгийн онол, Менежментийн үндэс, Санхүү

менежмент, Эконометрикс, үйлдвэрлэл үйл ажиллагааны менежмент хичээлүүдтэй

нягт уялдана.

6. Хичээлийн зорилго: Хөрөнгийн зах зээл, тэр дундаа үнэт цаасны зах зээл, үнэт

цаасны төрөл хэлбэрүүдийн талаар системтэй мэдлэг олгох. Мөн хөрөнгийн зах зээл

хурдацтай хөгжиж байгаа өнөө үед уг зах зээлийн талаар тодорхой ойлголт өгөхөд

чиглэнэ.

7. Хичээлийн товч агуулга: Хөрөнгө оруулалт түүний үндсэн ойлголт, хөрөнгийн зах

зээлийн үүсэл хөгжил, үнэт цаасны төрөл ангилал, хэв шинж, бүрдүүлбэр, үнэт

цаасны эрсдэл өгөөжийг тооцох, үнэт цаас гаргах, худалдан авах үйл ажиллагаа, олон

улсын хөрөнгийн зах зээл дээр арилжаалагдах бараа, үйлчилгээний төрөл хэлбэр,

хөрөнгийн биржийн индекс тооцох аргачлал, том болон жижиг компаний үнэт цаасны

ялгаа, нээлт хаалтын ханш, хөрөнгө оруулалтын сан, банкны тухай ойлголт.

8. Хичээлээр эзэмших мэдлэг, чадвар: Аливаа хөрөнгө оруулалтын үйл

ажиллагаанд бие даан үнэлэлт дүгнэлт өгөх, мөн үнэт цаасны зах зээлд үйл

ажиллагаа явуулах анхан шатны ойлголт эзэмшинэ.

9. Үнэлгээ: ¯íýëãýý íü ÿâöûí áîëîí ýöñèéí ãýñýí õî¸ð õýëáýðòýé áàéíà. Îþóòíû

ìýäëýã ÷àäâàðûã ¿íýëýõäýý: À. Òåñò, Á. Àñóóëò, Â. ßðèëöëàãà, Ã. Áè÷ãèéí ãýñýí

õýëáýð¿¿äýýð 3-4 óäàà ¿íýëæ ä¿ãíýíý. ¯íýëãýý íü òóõàíé õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò,

îíîëûí ìýäëýãèéã ïðàêòèêò àøèãëàõ ÷àäâàð, äàäàë, öààøèä áóñàä õè÷ýýë¿¿äòýé

óÿëäóóëàí àøèãëàõ ÷àäâàð çýðãèéã òîäîðõîéëæ àíãè äýâøèí ñóðàëöàõ àñóóäëûã

øèéäâýðëýõ çîðèëãîòîé. ¯¿íèé çýðýãöýý îþóòíû õýë ÿðèà, ñýòãýõ¿éã õºãæ¿¿ëýõýä

÷èãëýãäýíý. Îþóòíûã ¿íýëýõäýý äýýä áîëîâñðîëûí êðåäèò ñèñòåìèéí ¿íýëãýýíèé

çàð÷èì, øàòëàëûí çàãâàðûã ¿íäýñ áîëãîíî. ¯¿íèé äàãóó ¿íýëãýý íü 4 õýñãýýñ

á¿ðäýíý. ¯¿íä:

10. Õè÷ýýëèéí èðöèéã ¿íýëýõ Ýíý íü òóõàéí îþóòàí ëåêö, ñåìèíàðûí õè÷ýýëä áèåýð ñóóñàí áà îðîëöñîí

áàéäàë, èäýâõ çýðýãò ¿íäýñëýãäýíý. Íèéò ¿íýëãýýíèé 15% áàéíà.

11. Îþóòíû ñóðàëöàõ ¿éë àæèëëàãàà, áèå äààëòûí àæëûã ¿íýëýõ

38

Îþóòíû õóâèéí èäýâõ, ººðèéí áèå äààí õèéæ ã¿éöýòãýñýí àæëûí áèåëýëò çýðýãò

òóëãóóðëàí áàãø îþóòíû õàìòðàí àæèëëàñíû ä¿íä îëãîõ ¿íýëãýý þì. Íèéт

¿íýëãýýíèé 15% áàéíà.

12. Óëèðàëûí ÿâöàä ýçýìøñýí ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ Òóõàéí õè÷ýýëèéí ñòàíäàðò, õºòºëáºðèéí äàãóó çàéëøã¿é ýçýìøâýë çîõèõ ìýäëýã,

÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýý þì. ¯¿íä: Øàëãàëò ø¿¿ëýã, àñóóëãà, áè÷ãýýð ¿íýëãýý

òîãòîîæ ¿íýëíý. Íèéò ¿íýëãýýíèé 20% áàéíà.

13. Улирлын явцад хичээлийн бүлэг сэдвийн хүрээнд шалгалт авах Хичээлийн хөтөлбөрийн дагуу сэдвийн агуулга, уялдаа холбоонд үндэслэн 3-4 бүлэг

болгон бүлэг тус бүрээр бичгийн шалгалт аван үнэлнэ. Нийт үнэлгээний 10%

14. Óëèðëûí ýöñèéí øàëãàëòûí ¿íýëãýý Õºòºëáºð ¸ñîîð ¿çýæ ñóäàëñàí êóðñ õè÷ýýëèéí àãóóëãûã ñòàíäàðòûí äàãóó

áîëîâñðóóëæ, õàðúÿà òýíõèìèéí ç¿ãýýñ õÿíàí áàòàëãààæóóëñàí àñóóëò, òåñòèéí

äàãóó àìààð áîëîí áè÷ãèéí õýëáýðýýð øàëãàæ ¿íýëíý.¯íýëãýýíèé 40% áàéíà.

Õè÷ýýëèéí æèëèéí ýöýñò õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýã, ÷àäâàð,

äàäëûã ÿìàð ò¿âøèíä ýçýìøñýíèéã íü õàðãàëçàí äîîðõ ýöñèéí ¿íýëãýýã ºãíº.

“À” õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýãèéã äýýä çýðãýýð

ýçýìøñýí, ýíý òàëààð òîäîðõîé êåéñ äýýð àæèëëàæ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ

÷àäâàðûã õàíãàëòòàé ò¿âøèíä ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã

ãàðãàõ äàäàë ýçýìøñýí

“B” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàäààð ìýäëýã òîäîðõîé ò¿âøèíä ýçýìøñýí, êåéñ

äýýð àæèëëàõ àðãà àðãà÷ëàëûã ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã

ãàðãàõ çîõèõ äàäàë ýçýìøñýí.

“C” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàëààð äóíä çýðýã, õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò äóíä

ýçýìøñýí, òîõèîëäîë êåéñ äýýð àæèëëàõ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ,

áîëîâñðóóëàëò õèéõ ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ ÷àäâàðûã äóíä çýðýã ýçýìøñýí.

“D” õè÷ýýëèéí òóõàé îéëãîëò, ìýäëýãèéí èõýíõèéã ìóó ýçýìøñýí,

õè÷ýýëèéí çîðèëãîîð òàâèãäñàí ÷àäâàð, äàäëûã èõýíõ òîõèîëäîëä ýçýìøýýã¿é.

“F” õè÷ýýëèéí òàëààð ìýäëýã ýçýìøýýã¿é, õè÷ýýëèéí çîðèëãîîð

òîäîðõîéëîãäñîí ÷àäâàð, äàäëûã ýçýìøýýã¿é.

15. Ашиглах ном, сурах бичиг, эх сурвалж:

1. Д. Дуламсүрэн. Үнэт цаас ба үнэт цаасны зах зээл 2000 он

2. Ж. Ядамсүрэн. Үнэт цаасны зах зээл 2002 он

3. Д.Дуламсүрэн. Үнэт цаасны зах зээлийн төлөвшил хөгжил 2000 он

4. Г.Балж, Д.Мөнхдулам. Банк санхүүгийн үндэс 2006 он

39

5. Á.Ñàéíæàðãàë, Ë.̺íõ-Î÷èð, Õºðºí㺠îðóóëàëòûí òºñëèéí øèíæèëãýý

(2002)

6. Ñ.Áààòàð, Õºðºí㺠îðóóëàëòûí ìåíåæìåíò

7. Charles P.Jones. Investments analysis and management

8. Оюутнууд үнэт цаасны зах зээлтэй холбоотой цахим хаягаас хэрэгтэй

мэдээлэл авч ашиглана.

9. http://www.books.google.com/ цахим хаягаас шаардлагатай ном, сурах

бичгийг авч ашиглана.

Хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө:

¹ Ñýäâèéí íýð Хичээийн хэлбэр

Лекц Сем

1 Õºðºí㺠îðóóëàëòûí òóõàé îéëãîëò 2 2

2 Ýðñäýë áà ºãººæ, түүнийг хэмжих нь 2 2

3 ¯íýò öààñíû çàõ çýýë 2 2

4 Õóâüöàà 2

5 ªðèéí áè÷èã, ÇÃ-í ¿íýò öààñ 2

2 6

Îðîí íóòãèéí ¿íýò öààñ, áîãèíî õóãàöààò

õºðºíãèéí õýðýãñýë 2

7 Үндсэн болон үүсмэл үнэт цаас 2 2

8 Õºðºíãèéí áèðæ, áèðæèéí òóøààë, биржийн индекс 2 2

9 Áèðæèéí áóñ çàõ çýýë 2

10 Ìîíãîë óëñûí ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí õºãæèë 2 2

11 Áàòàëãàà áîëîí õºðâºäºã ¿íýò öààñ 2 2

12 Хөрөнгийн зах зээлийн цаашдын хандлага 2

Íèéò 24 16

40

Банкны менежмент хичээлийн хөтөлбөр

1. Хичээлийн индекс: БМ- 356

2. Хичээлийн багц цаг: 2

3. Хичээлийг судлах анги: НББ-ийн ангид сонгон судална.

4. Хичээлийг судлах улирал: V

41

5. Хичээлийн залгамж холбоо: Эдийн засгийн онол, Менежментийн үндэс,

Маркетингинй үндэс, Нягтлан бодох бүртгэл, Санхүү менежмент, Эконометрикс

хичээлүүдтэй нягт уялдана.

6. Хичээлийн зорилго: Улс орны эдийн засгийн чухал салбар болох банк санхүүгийн

салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа байгууллагын актив, пассивын бүтэцтэй

танилцан, тэдгээрийг хослуулан удирдах арга барилд суралцах ойлголтыг

эзэмшүүлэх.

7. Хичээлийн товч агуулга: Эдийн засгийн харилцааны үндэс суурь болох мөнгөний

үүсэл хөгжил, түүний эдийн засагт гүйцэтгэх үүрэг, ач холбогдол, дэлхий дахин

болоод үндэсний хэмжээнд банк хэрхэн байгуулагдсан, төв болон арилжааны

банкны үндсэн үйл ажиллагаа, үйл ажиллагааны ялгагдах онцлог, эдийн засагт

гүйцэтгэх үүрэг, банк санхүүгийн байгууллагын олон улсын хэмжээнд ашиглагдаж

байгаа төлбөр тооцооны хэрэгсэл, арилжааны банкны үндсэн үйл ажиллагаа, тэр

дундаа зээлийн үйл ажилгааны бодлого, удирдлага, амжилттай хэрэгжүүлэх арга

зам, зээлийн үнэлгээ, хяналт, банкны нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны

ойлголт, бүртгэлийн үйл ажиллагааны онцлог, тавигдах шалгуур, дүрэм журам,

хөрөнгө эх үүсвэрийн удирдлага, эрсдлийн шалтгаан, түүнийг илрүүлэх, оношлох,

банкны хяналт шалгалт, түүний төрөл хэлбэр.

8. Хичээлээр эзэмших мэдлэг, чадвар: Банкны тайлан тэнцэлийг уншиж, түүнд

үнэлэлт дүгнэлт өгөх, арилжааны банкны өдөр тутмын үйл ажиллагааны талаар

ойлголттой болох, цаашид энэ мэргэжлээр үргэлжлүүлэн суралцах, ажиллахад

суурь ойлголт өгөх.

9. Үнэлгээ: ирц- 10, Бие даалт- 30, явц- 20, шалгалт- 40 Нийт- 100¯íýëãýý íü

ÿâöûí áîëîí ýöñèéí ãýñýí õî¸ð õýëáýðòýé áàéíà. Îþóòíû ìýäëýã ÷àäâàðûã

¿íýëýõäýý: À. Òåñò, Á. Àñóóëò, Â. ßðèëöëàãà, Ã. Áè÷ãèéí ãýñýí õýëáýð¿¿äýýð 3-4

óäàà ¿íýëæ ä¿ãíýíý. ¯íýëãýý íü òóõàíé õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò, îíîëûí

ìýäëýãèéã ïðàêòèêò àøèãëàõ ÷àäâàð, äàäàë, öààøèä áóñàä õè÷ýýë¿¿äòýé

óÿëäóóëàí àøèãëàõ ÷àäâàð çýðãèéã òîäîðõîéëæ àíãè äýâøèí ñóðàëöàõ

àñóóäëûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîòîé. ¯¿íèé çýðýãöýý îþóòíû õýë ÿðèà, ñýòãýõ¿éã

õºãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýíý. Îþóòíûã ¿íýëýõäýý äýýä áîëîâñðîëûí êðåäèò

ñèñòåìèéí ¿íýëãýýíèé çàð÷èì, øàòëàëûí çàãâàðûã ¿íäýñ áîëãîíî. ¯¿íèé äàãóó

¿íýëãýý íü 4 õýñãýýñ á¿ðäýíý. ¯¿íä:

10. Õè÷ýýëèéí èðöèéã ¿íýëýõ Ýíý íü òóõàéí îþóòàí ëåêö, ñåìèíàðûí õè÷ýýëä áèåýð ñóóñàí áà îðîëöñîí

áàéäàë, èäýâõ çýðýãò ¿íäýñëýãäýíý. Íèéò ¿íýëãýýíèé 10% áàéíà.

11. Îþóòíû ñóðàëöàõ ¿éë àæèëëàãàà, áèå äààëòûí àæëûã ¿íýëýõ Îþóòíû õóâèéí èäýâõ, ººðèéí áèå äààí õèéæ ã¿éöýòãýñýí àæëûí áèåëýëò çýðýãò

òóëãóóðëàí áàãø îþóòíû õàìòðàí àæèëëàñíû ä¿íä îëãîõ ¿íýëãýý þì. Íèéт

¿íýëãýýíèé 30% áàéíà.

12. Óëèðàëûí ÿâöàä ýçýìøñýí ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ

42

Òóõàéí õè÷ýýëèéí ñòàíäàðò, õºòºëáºðèéí äàãóó çàéëøã¿é ýçýìøâýë çîõèõ ìýäëýã,

÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýý þì. ¯¿íä: Øàëãàëò ø¿¿ëýã, àñóóëãà, áè÷ãýýð ¿íýëãýý

òîãòîîæ ¿íýëíý. Íèéò ¿íýëãýýíèé 20% áàéíà.

13. Óëèðëûí ýöñèéí øàëãàëòûí ¿íýëãýý Õºòºëáºð ¸ñîîð ¿çýæ ñóäàëñàí êóðñ õè÷ýýëèéí àãóóëãûã ñòàíäàðòûí äàãóó

áîëîâñðóóëæ, õàðúÿà òýíõèìèéí ç¿ãýýñ õÿíàí áàòàëãààæóóëñàí àñóóëò, òåñòèéí äàãóó

àìààð áîëîí áè÷ãèéí õýëáýðýýð øàëãàæ ¿íýëíý.¯íýëãýýíèé 40% áàéíà.

Õè÷ýýëèéí æèëèéí ýöýñò õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýã, ÷àäâàð,

äàäëûã ÿìàð ò¿âøèíä ýçýìøñýíèéã íü õàðãàëçàí äîîðõ ýöñèéí ¿íýëãýýã ºãíº.

“À” õºòºëáºðèéí çîðèëãîîð òîäîðõîéëñîí ìýäëýãèéã äýýä çýðãýýð ýçýìøñýí,

ýíý òàëààð òîäîðõîé êåéñ äýýð àæèëëàæ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ ÷àäâàðûã

õàíãàëòòàé ò¿âøèíä ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã ãàðãàõ äàäàë

ýçýìøñýí

“B” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàäààð ìýäëýã òîäîðõîé ò¿âøèíä ýçýìøñýí, êåéñ

äýýð àæèëëàõ àðãà àðãà÷ëàëûã ýçýìøñýí, ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ øèéäâýðèéã ãàðãàõ

çîõèõ äàäàë ýçýìøñýí.

“C” õè÷ýýëèéí îéëãîëòûí òàëààð äóíä çýðýã, õè÷ýýëèéí ýçýìøèëò äóíä

ýçýìøñýí, òîõèîëäîë êåéñ äýýð àæèëëàõ, àðãà àðãà÷ëàëûã çºâ õýðýãëýõ,

áîëîâñðóóëàëò õèéõ ýíý õ¿ðýýíä õîëáîãäîõ ÷àäâàðûã äóíä çýðýã ýçýìøñýí.

“D” õè÷ýýëèéí òóõàé îéëãîëò, ìýäëýãèéí èõýíõèéã ìóó ýçýìøñýí, õè÷ýýëèéí

çîðèëãîîð òàâèãäñàí ÷àäâàð, äàäëûã èõýíõ òîõèîëäîëä ýçýìøýýã¿é.

“F” õè÷ýýëèéí òàëààð ìýäëýã ýçýìøýýã¿é, õè÷ýýëèéí çîðèëãîîð

òîäîðõîéëîãäñîí ÷àäâàð, äàäëûã ýçýìøýýã¿é.

14. Ашиглах ном, сурах бичиг, эх сурвалж:

1. Г.Балж, Д.Мөнхдулам. Банк санхүүгийн үндэс 2006 он

2. Л.Оюун. Арилжааны банкны зээл, зээлийн шинжилгээ

3. Питер С.Роуз. Банкны менежмент 1999 он

4. Колин Д.Кемпбелл, Розмари Дж.Кемпбелл, Эдвин Дж. Долан. Мөнгө,

банкны үйл ажиллагаа ба мөнгө зээлийн бодлого 1999 он

5. Худалдаа үйлдвэрлэлийн дээд сургууль. Банкны нягтлан бодох бүртгэл 2009

он

6. Л.Оюун. Арилжааны банкны менежмент, актив пассив ба тэдгээрийн

хосолсон удирдлага 2010 он

7. Монгол банкны судалгааны тайлан 2009

8. МИУС, ЭЗС. Олон улсын банкны тогтолцоо гарын авалга

9. Оюутнууд банк санхүүгийн зах зээлтэй холбоотой цахим хаягаас хэрэгтэй

мэдээлэл авч ашиглана.

10. http://www.books.google.com/ цахим хаягаас шаардлагатай ном, сурах

бичгийг авч ашиглана.

Хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө:

43

¹ Сэдвийн нэр

Õè÷ýýëèéí õýëáýð

ëåêö ñåì

1 Мөнгөний үүсэл хөгжил 2 2

2 Банкны үүсэл хөгжил, банкны систем 2

3 Төв болон арилжааны банкны үндсэн үйл ажиллагаа 2 2

4 Төв болон арилжааны банкны тайлангийн бүтэц 2

5 Хадгаламж, харилцах, зээлийн тухай ойлголт 2 2

6 Арилжааны банкны эх үүсвэрийн удирдлага 2

7 Банкны нягтлан бодох бүртгэлийн тухай ойлголт 2 2

8 Банкны санхүүгийн чадавхийн шинжилгээ 2 2

9 Банкны төлбөр тооцооны хэрэгсэлүүд 2 2

10 Банкны байгууллагын эрсдэл, эрсдэлийн эх үүсвэр 2 2

11 Банкны хяналт шалгалт, санхүүгийн зах зээлийн тухай ойлголт 2

12 Банкны системийн найдвартай үйл ажиллагаа, банк бус санхүүгийн

байгууллага, олон улсын банк санхүүгийн систем 2 2

Нийт 24 16