newsletter pidthong vol.2
TRANSCRIPT
2
มหาวทยาลยทวประเทศรวมปดทองฯใชปญญาแกปญหาและพฒนาชมชนอยางยงยน
สถาบนอดมศกษาภาครฐและเอกชนทงประเทศขยายบทบาทชวยเหลอสงคม เขารวมสถาบนปดทองฯ เพอนำองคความรตามแนว
พระราชดำร เปนแกนขบเคลอนนสต นกศกษาใหเรยนรการพฒนาชนบทอยางจรงจง
หลงจากสรางตนแบบการพฒนาตามแนวพระราชดำรแบบบรณาการในจงหวดนานมาแลวกวาสองป ควบคกบการสงเสรมการมสวนรวม
จากทกภาคสวนทงในและนอกพนท โดยเฉพาะสถาบนอดมศกษา ตามนโยบายกระตนใหคนรนใหมเขามามบทบาทพฒนาสงคม ของ
ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย ประธานมลนธปดทองหลงพระฯ ซงสอดคลองกบแนวทางของสถาบนอดมศกษา
อานตอหนา 16
คลงลงพนทอดรธานดงานพฒนาเกบขอมลปดทองฯวางงบนำ 5 ป
ม.ร.ว.ดศนดดา ดศกล เลขาธการมลนธปดทองหลงพระ
สบสานแนวพระราชดำร นำนายจกรกฤศฎ พาราพนธกล ผอำนวยการ
สำนกงานบรหารหนสาธารณะ สำนกงานปลดกระทรวงการคลง
และคณะ เดนทางลงพนทดำเนนงานโครงการบรหารจดการนำ
อยางยงยนอางเกบนำหวยคลายอนเนองมาจากพระราชดำร
บานโคกลาม ต.กดหมากไฟ อ.หนองววซอ จ.อดรธาน เมอวนท
3 สงหาคม 2554
“ผมเชอวา ทกคนเรมตนดวยความใฝด
อยากจะใหงานททำนนประสบความสำเรจ
เปนประโยชนตอสวนรวม พรอม ๆ กบทตวเอง
ในฐานะสวนตว กตอง
ไดความดดวย มความ
กาวหนา มความพอใจ
ไดความปตดวย นน
เปนการดทสด ซงทก
วนนปดทองฯ ไดทำให
เปนเชนนนแลว”
ดร.จราย อศรางกร ณ อยธยา ประธานคณะอนกรรมการธรกจเพอสงคม
มลนธปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำร
อานทงหมดทหนา 6
หลายแหง และนำมาซงการปรกษาหารอกนหลายวาระ ทงทจงหวดนาน อดรธาน และ
กรงเทพมหานคร และไดขอสรปในการทำงานรวมกนวาจะนำกลมปญญาชนของประเทศ
กลบไปสปรชญาเรมตนคอ การนำความรในหองเรยนหรอประสบการณจากการฝกงาน
มาแกไขปญหาและพฒนาพนท อานตอหนา 15
2
บทความ
หนงในองคความรท “ปดทองหลงพระฯ” นำมาใชเพอการ
พฒนาทยงยน คอ องคความรจาก “ฟารมตวอยางในสมเดจ
พระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ”
โครงการฟารมตวอยางฯ เกดขนโดยพระราชประสงคใหเปน
แหลงจางงานราษฎรทยากจนไมมงานทำ อกทงเพอใหพนทชนบท
ไดรบการพลกฟนใหเปนแหลงผลตอาหารทปลอดภยจากสารเคม
ยาฆาแมลงและสารพษตาง ๆ และเปนแหลงอบรม สาธตความร
ดานเกษตรกรรมทถกตองไดผล ชวยใหราษฎรทำกนเปนหลกแหลง
ไมยายถนฐานบกรกทำลายปา คนความอดมสมบรณและใชผนดน
ใหเกดประโยชนสงสด
การจดเปนชดอาหารพรอมปรง เชน ชดตมยำ ลาบ แกงสม ผดเผด
สงไปขายในหางสรรพสนคา เชน แมคโคร และโรงแรมชนนำหลายแหง
สวนหนงขายในทองถน เปนสนคาโอทอป รานของฟารมเอง
และจดใสรถตออกไปขายตามตลาดนดในพนท วตถดบของอาหาร
ทเหลอนำมาปรงเปนผลตภณฑทมคณภาพรองลงมา รวมทงเศษวตถดบ
กนำมาเปนอาหารสตว หรอทำปยชวภาพ กาซชวภาพตอไปใหเกด
ประโยชนสงสด
ความสำเรจของแปลงเกษตรทดลอง 2 แปลง ทบานโคกลาม
และบานแสงอราม ต.กดหมากไฟ อ.หนองววซอ จ.อดรธาน ซง
“ปดทองหลงพระ” นอมนำองคความรจากฟารมตวอยางตาม
พระราชดำรบานหนองหมากเฒา ต.หวยยาง อ.เมอง จ.สกลนคร
มาเปนแบบอยางการเรยนรเพอพฒนาการเกษตรอยางยงยน คอ
บทพสจนถงพระวสยทศนอนกวางไกล และนำพระราชหฤทย
อนพสทธดวยพระเมตตาทหลงรนมาชโลมใจราษฎรผมทกขทงมวล
ใหสามารถดำรงชวตอยางผาสกสบไป
เจาของ : มลนธปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำร สำนกงานปลดสำนกนายกรฐมนตร ทำเนยบรฐบาล เลขท 1 ถนนนครปฐม เขตดสต กรงเทพมหานคร 10300 : สถาบนสงเสรมและพฒนากจกรรมปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำร อาคารสยามทาวเวอร ชน 26 เลขท 989 ถนนพระราม 1 แขวงปทมวน เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 โทรศพท 0-2611-5000 โทรสาร 0-2658-1413 ทปรกษา : หมอมราชวงศดศนดดา ดศกล นายการณย ศภกจวเลขการ นายพพฒน เลศกตตสข บรรณาธการ : นายธนยนนท ธนนทปพฒน ผชวยบรรณาธการ:นายสชาต ถนอม ผจดทำ : บรษท แอรบอรน พรนต จำกด 1519/21 ซอยลาดพราว 41/1 ถนนลาดพราว แขวงสามเสนนอก เขตหวยขวาง กรงเทพมหานคร 10310 โทรศพท 0-2939-9700 โทรสาร 0-2512-2208 E-mail : [email protected]
“พระ” ค “พระบารม”
“...อยามาพดเรองกำไรขาดทนกบฉนนะ ฉนตองการให
คนจนมงานทำมาก ๆ ขาดทนของฉน คอ กำไรของแผนดน...”
ทรงอธบายเพมเตมอกวา “...การททำใหคนยากจนในชมชนนน ๆ
มงานทำ พวกเขามรายได มเงนเลยงครอบครว ไมตองไปเปนโจร
ไมตองไปเปนขโมย ไมตองไปยงเกยวกบยาเสพตด ไมตดไม
ทำลายปา ไมไปเผาปา ตำบลนน อำเภอนน จงหวดนนกม
ความสข มความสงบสข ประเทศชาตกมความสข มความสงบ
นแหละคอกำไรของแผนดน...”
พระราชดำรสความตอนหนงพระราชทานแก พล.อ.ณพล
บญทบ รองสมหราชองครกษในสมเดจพระนางเจาฯ พระบรม
ราชนนาถ และนายสหส บญญาววฒน ผชวยเลขาธการ
พระราชวง ถงวตถประสงคหลกในการจดทำโครงการฟารม
ตวอยางฯ ทวประเทศ
www.pidthong.org
www.twitter.com/pidthong
www.facebook.com/pidthong
www.youtube.com/pidthongchannel
ในพนทของฟารมตวอยาง ราษฎรจะไดรบมอบพนทคนละแปลง
สำหรบปลกพชผกสวนผสม ซงลวนพงพาอาศยซงกนและกน ม
การปลกพชทใหผลผลตในระยะเวลาทตางกน เพอใหเกษตรกร
ขายผลผลตไดทกวน มการแสดงขนตอนและวธการนำเทคโนโลย
การเกษตรททนสมยมาปรบใชใหเหมาะสม ซงเกษตรกรสามารถ
ปฏบตไดจรง
ผลตภณฑจากฟารมตวอยางทไดจาก “หนวยการผลต” มทง
ผกปลอดสารพษ พชผกปรงอาหารทงพชลมลก ผกอายยาว และ
ไมผล เชน มะละกอ มงคด ลองกอง มะพราวนำหอม ขนน ฯลฯ จาก
“หนวยปศสตว” ม ไก เปดอเหลยน หมจนหว วว ควาย “หนวย
ประมง” สวนใหญจะเลยงปลากนพชตามธรรมชาต เชน ปลานล
แปลงเพศ ปลาไน ปลายสก ม “หนวยเพาะเหด” “หนวยไมดอก
ไมประดบ” เชน ขงแดง หมากเหลอง ฟโลเดนดรอน นางกวก
หปลาชอน เทยนทอง โกสน ซมกระตาย และม “หนวยเพมมลคา
ผลผลต” ทนำผลผลตทปลกและเลยงไดมาเพมมลคาใหมากขนดวย
3
ขาว
นายณฐพงศ ศรชนะ รองผวาราชการจงหวดยะลา กลาวถง
เหตผลทจงหวดยะลาคดเลอกบานปยมตร 3 ต.อยเยอรเวง อ.เบตง
เปนพนทขยายผลปดทองฯ เนองจากบานปยมตร 3 เปนพนทตนนำ
แมนำปตตานและเขอนบางลาง อกทงพนทปาประมาณ 4,100 ไร
ของหมบานกำลงเรมถกบกรก จงตองเรงหาทางปองกน
“บานปยมตร 3 พอเขาไปดแลวกพบวา อณหภมในหมบาน
เพมขนถง 3 องศาในเวลาไมถง 4 ป แสดงวาระบบนเวศทนกำลง
มปญหา ซงจะกระทบเรองนำ ดน และอน ๆ ตามมา อกทงหมบานน
ปลกลองกองมากถง 8,000 ตน แต 5 ปออกลกครงเดยว ถามวา
จะเอาความรทไหนไปชวย ทำใหคดวาถามปดทองหลงพระฯ เดนไป
กบเรา นาจะชวยแกปญหาพนฐานใหกบชาวบานไดอยางแทจรง”
รองผวาฯ ยะลากลาววา เพอใหเปนไปตามหลกการเขาใจ เขาถง
และพฒนา จงตองใหชาวบานเขาใจโครงการฯ และมความพรอมกอน
จงหวดจงจดประชมชแจงกบชาวบานแลววา ปดทองฯ จะเขามา
ทำอะไร อยางไร รวมทงประโยชนทชาวบานจะได โดยเนนวา ชาวบาน
ตองเปนคนทำเอง ปดทองฯ จะเปนผชวยเหลอ เดนเคยงขางและ
การพบปะระหวาง “ปดทองหลงพระฯ” กบสอมวลชน ซงสถาบนสงเสรม
และพฒนากจกรรมปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำร จดขนเพอรายงาน
ผลการดำเนนงานในชวง 2 ปทผานมา รวมทงแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบ
แนวทางการดำเนนงานของสถาบนฯ ไดจดประกายความคดใหผสอขาว ซงเคย
ตดตามรายงานขาว “ปดทองฯ” มา รวมตวกนจดตงชมรมสอมวลชนเพอการเรยนร
และเขาใจปญหาทแทจรงของชนบททมผลกระทบตอประเทศ และสามารถสะทอน
ปญหาไดอยางมประสทธภาพ
การรวมตวกนจดตงชมรมผสอขาวเพอเรยนรชนบทในครงน เปนการรวมกลม
โดยสมครใจของสอมวลชน ไมจำกดสาขาและสายขาว เพอรวมกนสรางกจกรรม
ทจะเปนประโยชนตอการเขาใจปญหาทเกดขนในชนบท และมสวนรวมแกไข
ปญหาตามบทบาททเหมาะสม โดยไมมงเนนการสรางองคกรไปสเกยรตยศ
ชอเสยง ผรเรมกอตงจะรวมกนเปนกรรมการโดยไมมตำแหนงบรหาร และ
รวมกนกำหนดกจกรรมขน โดย “ปดทองหลงพระฯ” จะรวมมอในโครงการ
ทสอดคลองกบพนธกจของมลนธฯ
ในเบองตน มการสรางกลมในเฟซบกแลว ในชอ “สอบานนอกปดทองฯ”
เพอเผยแพรปรชญาของกลมและเปนเวทใหผทสนใจเขารวมไดอยางเสร
นำองคความร ของพระบาทสมเดจ
พระเจาอยหวมาสอนให
นายณฐพงศ กลาววา ปญหาท
ชาวบานปยมตร 3 ยกมาเปนอนดบแรก
คอ การบกรกพนทปาเพอปลกยางพารา
ซงทำใหเกดปญหานำทวม ดนถลม
เพราะเปนการปลกดวยยางถงชำ จงไมม
รากแกว ทจะชวยยดดน ปญหาตอมา
คอ การจดการแหลงนำใหเกดสงสด เรองทสาม คอ ขยะมลฝอย
ทำอยางไรจงจะรกษาสงแวดลอมไวใหได และสดทาย คอ ความรดาน
การเกษตร เหลาน คอ เรองทชาวบานอยากไดจากปดทองหลงพระฯ
“ผมเชอวา โอกาสจะสำเรจมสง แตตองใจเยน ๆ และหามมง
เปาวา ทำแลวจะปลดหนใหชาวบานไดภายใน 1 ป แตเราตองสราง
ความยงยน ใชหลกระเบดจากขางในของในหลวง ทำตามลำดบขน
คดอยางเปนระบบ ถาทำอยางนนไดกจะสำเรจ” รองผวาฯ ยะลา
กลาวทงทาย
ยะลาเลอกปยมตร 3 ตนแบบแกปญหา
ผสอขาวรวมตวตงชมรมเพอเรยนรชนบท
4
ขาว
ดร.ทพยสดา ตงตระกล ผชวยอธการบดมหาวทยาลยแมโจ
จ.เชยงใหม หวหนาโครงการวเคราะหและถอดบทเรยนการทำงาน
สบสานแนวพระราชดำรเพอสรางชดความรพรอมใช ซงไดรบการ
สนบสนนจากสถาบนสงเสรมและพฒนากจกรรมปดทองหลงพระฯ
กลาวถงความคบหนาของโครงการฯ วา มการวเคราะห ถอดบทเรยน
และจดทำชดความรพรอมใชใน 6 มต คอ มตดานการเกษตร
สงแวดลอม ดน นำ ปา และพลงงาน จากปราชญชาวบาน และ
มหาบณฑตสาขาการจดการภมสงคมอยางยงยน ทนอมนำแนว
พระราชดำรมาใชในการแกปญหา การดำเนนชวตและพฒนาชมชน
จำนวน 21 กรณศกษาในภาคเหนอเรยบรอยแลว
หลงจากถอดองคความรแลว มหาวทยาลยแมโจ ไดจดเวท
แลกเปลยนองคความรขน เมอเดอนกรกฎาคม โดยเชญตวแทน
ชาวบานจากชมชนตาง ๆ ในจงหวดภาคเหนอตอนบน เชน
แมฮองสอน เชยงใหม เชยงราย พะเยา แพร และนาน ทดำเนนชวต
ตามแนวพระราชดำร และเจาหนาทจากศนยศกษาการพฒนา
หวยฮองไครฯ เขารวมแลกเปลยนองคความร รวม 40 คน เพอใหเกด
การตอยอดขยายผลการพฒนาตามแนวพระราชดำรไปยงชมชน
ในภาคเหนอและทวประเทศในอนาคต
ทงน เวทแลกเปลยนเรยนรองคความรระหวางปราชญชาวบาน
ในพนทถอดบทเรยน 20 แหง เปนเวททเปดโอกาสใหปราชญชาวบาน
จากพนทถอดบทเรยนทประสบความสำเรจในการนอมนำองคความร
ตามแนวพระราชดำรไปประยกตใช ไดแลกเปลยนประสบการณและ
แมโจถอดบทเรยนพฒนาทองถน
บทเรยนจากการปฏบตงานจรง เรยนรแบงปนเทคนควธการทอยาก
เรยนรเพม ซงผลของการแลกเปลยนเรยนร พบวา ปจจยความสำเรจ
สวนใหญมาจากการใชวฒนธรรมความเชอของชมชน เปนตวกำกบ
กจกรรม ชมชนมความเขาใจในเรองททำ มผนำทเอาการเอางาน ม
การตงกลมกจกรรม และใชกฎกตกาทรวมกนตงขน สวนการกาวขาม
อปสรรคตาง ๆ ชมชนมกใชกลไกกรรมการหมบานเปนผตดสนปญหา
พดคยสรางความเขาใจกบชาวบานผานเวทประชมตาง ๆ และ
ปรกษาผเชยวชาญภายนอก สำหรบเรองทชมชนอยากเรยนรเพม
คอ ปยสงตด การวเคราะหดน ไฟฟาพลงนำ การสงเสรมการ
ทองเทยว การจดการสงแวดลอม การสรางกลมใหเขมแขง และการ
ใช GPS เปนตน ในระดบของการตอยอดขยายผล ชาวบานตองการ
ใหมกจกรรมพบปะกนอยางตอเนองในระหวางผเรยนรเรองเดยวกน
เพอแลกเปลยนประสบการณ นำปญหาและปญญามาแบงปนกน
เพอพฒนางานของชมชนตอไป
มลนธปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำร รวมกบ
ศนยวจยพนธขาว จ.พษณโลก เปด “คลนกเกษตร” ใหความรและ
คำแนะนำเรองการกำจดแมลงศตรพชในนาขาว และโรคขาวตาง ๆ
ในโครงการพระดาบสสญจร ทวดทาครอ ต.วงบว อ.คลองขลง
จ.กำแพงเพชร และวดดงปาคำ ต.ดงปาคำ อ.เมอง จ.พจตร ระหวาง
วนท 29-31 กรกฎาคม 2554
นอกจากน ยงจดแสดงนทรรศการเรองโรคพชและแนวทางการ
ปองกนและการแสดงแมลงตวอยางทง 2 ประเภท คอ “แมลงตำรวจ”
หรอแมลงทเปนมตร มหนาทกดกนแมลงศตรพชตามธรรมชาต
กบ “แมลงผราย” หรอแมลงศตรพชชนดตาง ๆ เพอใหความรแก
เกษตรกรวา แมลงใดเปนคณ แมลงใดเปนโทษ และการใชยากำจด
แมลงศตรพช ควรเปนทางเลอกสดทาย เพราะสารเคมนนอาจ
ฆาแมลงทมประโยชนตามธรรมชาตไปดวย
โครงการพระดาบสสญจร เปนโครงการพระราชดำรของ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในลกษณะศนยบรการเคลอนท เพอให
ความรและบรการชวยเหลอประชาชนในพนทการเกษตรทกภมภาค
ทวประเทศ
“ปดทองฯ/พระดาบส”จดคลนกชวยเกษตรกร
5
บทความ
บญมากและภรรยา ลงมอพฒนาพนท 20 ไรของเขา ดวย 3
กจกรรมหลก คอ 1. ปรบปรงดนใหมธาตอาหาร ปลกพชกอนนา
เพอเพมปยใหดน ทำนาและปลกพชหลงนา 2. ปลกพชเปน 3 ระดบ
คอ พชชนสง ชนกลาง และพชกนหว ซงทกชนกนไดขายได และ
3. ทำปศสตว เลยงหมจนหว เปดอเหลยง ปลากนพชในบอ เปนตน
เพยง 15 วนหลงจากทำฟารมตวอยาง บญมาก กเรมมรายได
วนละ 200-300 บาท จากการทยอยขายพชผกทปลกไว
แมชวตจะตองตดลบ จากการทำเกษตรบนผนดน
ลกรงทแทบปลกอะไรไมขน ในพนท ต.กดหมากไฟ อ.หนองววซอ
จ.อดรธาน แต บญมาก สงหคำปอง กไมยอมยอทอตออปสรรค
ทเผชญอย แมจะตองเปนหนเมอทำเกษตรขาดทนหลายปตดตอกน
จนเพอนบานหนไปทำงานรบจางเกอบหมด แต บญมาก ยงมงมน
เพาะปลกบนผนดนทเปนมรดกตกทอดจากพอแมตลอดมา ดวย
ความหวงวา วนหนงผลผลตจะดขน
แลวความหวงนนกเปนจรง เมอ “ปดทองหลงพระฯ” นำองค
ความรในการพฒนาการเกษตรอยางยงยนมาสแปลงเกษตรของเขา
ความขยนขนแขง เอาใจใส และตงใจจรงกบการทำเกษตรของ
บญมาก เขาตาของ ม.ร.ว.ดศนดดา ดศกล ประธานสถาบนสงเสรม
และพฒนากจกรรมปดทองหลงพระฯ เขาอยางจง เพราะทกครงท
คณชายลงไปในพนท กจะพบ บญมาก อยในแปลงเกษตรของเขา
ตลอดเวลา ยงเมอไดพดคยกน บญมาก กสะทอนใหเหนถงการเปน
คนทมความคดเปนของตนเอง
ดวยเหตน บญมาก จงเปนหนงในสองเกษตรกร ทไดรบคดเลอก
ใหนำรองทำฟารมสาธต ตามแนวทางโครงการฟารมตวอยางตาม
แนวพระราชดำร เพอเปนตวอยางใหเกษตรกรอน ๆ ไดเหน
“ตนเตนกบองคความรเหลานมากครบ เพราะเพยงแคไมกวน
พชผกทเราชวยกนปลก ออกดอกออกผลใหเกบกนและเหลอขายได
แลว เปนกำลงใจททำใหเราอยากออกจากบานตงแตเชามด และอย
จนมดคำถงจะกลบบานทกวน”
ความมงมนของคนหวใจเหลกอยาง บญมาก ทำใหเพยง 5
เดอน ทดนของเขากอดมสมบรณเตมไปดวยผลผลต จนมพอคา
คนกลางเขามารบซอถงท ทงพชผลอยางฟกทอง ผกบงจน หมจนหว
ครอกแรก 11 ตว สรางรายไดใหกวา 23,000 บาท
“ครบป ผมนาจะมรายไดอกไมตำกวา 50,000 บาท จากขาว
800 ถง พชหลงนา และหมจนหวอก 2 ครอก และนาจะเรมปลดหน
ไดหมด ลมตาอาปากได”
บญมากสงหคำปอง
เกษตรกรหวใจเหลกแหงหนองววซอ
บญมาก ไมไดหวงวาอนาคตเขาจะตองรำรวย ขอแคพอมพอกน
หมดหนสนกพอแลว แตความสขและความภาคภมใจทสดของเขา
ในวนน คอ การเปนวทยากรของปดทองฯ เผยแพรองคความรท
เขาไดรบและลงมอปฏบตจรงอยางไดผลมาแลวใหกบเกษตรกร
คนอน ๆ ประสบความสำเรจเชนเดยวกบเขา
6
สมภาษณพเศษ
วตถประสงคของมลนธปดทองหลงพระฯ ในการตงคณะอนกรรมการธรกจเพอสงคม
บทบาทของภาคเอกชนแตไหนแตไรมา คอ การเปนพลเมองด
จายภาษใหรฐเอาไปชวยคนทยากจน หรอสรางสาธารณปโภค
สาธารณปการตาง ๆ แตปจจบนน แนวความคดเรอง CSR หรอ
ความรบผดชอบตอสงคมของภาคธรกจ เปนกระแสของประเทศไทย
และของโลก ซงทกบรษทรเองแลววา เพอความยงยน เขาตองดแล
สงคมดวย นอกเหนอจากการจายภาษ บรษทเอกชน โดยเฉพาะบรษท
ทมกำลง มความสามารถทจะเออเฟอเผอแผสง จะไมจายแคภาษ
อยางเดยว แตจะมโครงการ CSR ดวย เพราะเหตน ผมจงคดวา
เมอปดทองหลงพระฯ ประสบความสำเรจในการนำแนวพระราชดำร
6 มตมาลดความเหลอมลำระหวางผคนในสงคม ผมเชอวาบรษท
เอกชน โดยเฉพาะบรษทชนนำทงหลาย คงพรอมทจะมามสวนรวม
โดยตรงในการชวยเหลอสนบสนน จงเสนอตอคณะกรรมการมลนธฯ
วา อยากใหมอนกรรมการ CSR ขน เพอวาแทนทจะเปนตางคนตางม
โครงการ CSR ทกคนกจะมารวมกนดวาแผนการพฒนาของปดทองฯ
เปนอยางไร แลวเลอกวาจะสนบสนนดานใด กจะเปนการเสรมกำลง
ของทกภาคสวนเขามา ทำใหความสำเรจดขนและยงยนขน
ใชวธการอยางไร ในการเชญชวนภาคเอกชนใหเขามารวมกบปดทองฯ
ในสวนคณะอนกรรมการ CSR ผมใชวธเชญเปนองคกร และม
ผทรงคณวฒภาคเอกชนทเคยมประสบการณทำ CSR บาง แตโดย
หลกแลวกเชญเปนองคกร เชน ตวแทนของหอการคา ตวแทน
สภาอตสาหกรรม ตวแทนสมาคมธนาคาร ตวแทนชมรม CSR
ของตลาดหลกทรพย เพยง 4 องคกรน กมสมาชกมหาศาลแลว
และทกคนกสนใจเรอง CSR มาก โดยเฉพาะชมรม CSR ของ
ตลาดหลกทรพย ซงสมาชกแตละบรษทกทำ CSR อยแลว เมอ
เชญมา เขากดใจวา มโครงการน เพราะทกคนเปนหวงเรองความ
เหลอมลำในสงคมอยแลว และอยากมสวนชวยเหลอ แตแนนอน
ภาคเอกชนกตองฟงกอนวา เราทำอะไร เขาเชอหรอไมในสงทเราทำ
ซงกดวา เรายงไมไดทำโครงการมากมายนก จงชใหดไดวาทนาน
ทำแบบน ขยายไปทอดรธานแลว และกำลงจะขยายไปอกสบจงหวด
ถาสนใจกมาดวา คณจะมบทบาทชวยไดอยางไร เรยกวา ไดเขามา
ตงแตเรมตนเลย
ดร.จราย อศรางกร ณ อยธยาประธานคณะอนกรรมการธรกจเพอสงคม มลนธปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำร
7
สมภาษณพเศษ
อกหนอยกจะมภาคเอกชนพดแบบเดยวกนวา ในชวตผม ผมไมเคย
นกวา จะไดเหนราชการกบเอกชนทำงานรวมกนเพอเกษตรกรท
ยากจนได กหวงวาจะมภาคเอกชนอกมากทจะพดเชนน และเปน
ความหวงทจะเหนการพฒนาทถกตองในระยะยาว ซงจะดกบธรกจ
ทจะไดรบการยกยองจากคนทไดรบความชวยเหลอจากจตใจทด
จากเขา คนมความสข สงคมมนคง ทกคนกจะอยไดดในสงคมทมนคง
จดเดนของการทำงานแบบปดทอง คอ ไมใชทำเพราะเปนหนาททตองทำ แตทกคนทำเพราะเตมใจ
ผมเชอวา ทกคนเรมตนดวยความใฝด อยากจะใหงานททำนน
ประสบความสำเรจ เปนประโยชนตอสวนรวม พรอม ๆ กบทตวเอง
ในฐานะสวนตว กตองไดความดดวย มความกาวหนา มความพอใจ
ไดความปตดวย นนเปนการดทสด ซงทกวนน ปดทองฯ ไดทำใหเปน
เชนนนแลว
ทมปญหาจรง ๆ ไหม การเลอก 6 มตไปทำ ถกไหม และวดไดวา
ทำแลวชาวบานไดอะไร และอยไดอยางยงยนไหม การจะทำให
สำเรจ กตองทำใหเกดศรทธาวา เขามสวนทำใหสำเรจได นคอ
หวใจสำคญ เราตองขายความคดใหเขาเหนเองวา เขาจะมบทบาท
อยางไรไดบาง
เปาหมาย คอ ตองการใหภาคเอกชนเขามารวมกบปดทองฯ เตมตว ไมใชแคบรจาคเงน
อนนแลวแตเขา อาจจะบรจาคเงน หรอลงมอทำดวยกได
เชน พนกงานของบรษทหนงอาจมจตอาสาอยากไปทำฝาย อยางน
เปนตน หลายองคกรมสมาชกอยในพนท อยในจงหวดตาง ๆ กอาจ
เอาจตอาสาของคนเหลานไปชวยทำดวย ซงเปนเรองทดมาก
เพราะจะไดทรพยากรเพมขน ความรเพมขน เพราะภาคเอกชนนน
มความรทดทจะตอยอดใหทกอยางมนคง ยงยนยงขน มกจกรรม
การเชญชวนภาคเอกชนเขามารวม ไมมปญหาเลย แมวา
สวนหนงอาจยงไมศรทธาเตมรอย แตอยางนอยเขากมา คราวนก
เปนเรองของเราแลววา จะขายความคดอยางไร ซงขณะน นายนดวา
เขาบอกมาวา จะจดใหทานองคมนตรเกษม วฒนชย ประธาน
มลนธปดทองฯ และผมไปคยกบซอโอ 80 บรษท กเปนจงหวะท
เหมาะสมพอด และทำใหผมเชอมนวา ไมใชเรองของความเกรงใจ
แตเปนสงทเขาอยากทำจรง ๆ
แลวจะใหเหตผลกบซอโอของบรษทเหลานนอยางไรวา ทำไมเขาจงควรสนบสนนแนวทางพระราชดำร
ตรรกะมวา สงทปดทองหลงพระฯ ทำนน แกปญหาไดถกท
จรงไหม แกปญหาโดยวธทถกตองไหม ชวยคนทยากจน เกษตรกร
ทหลากหลายขน ทสำคญ คอ ชวยสรางความรสกทดขนระหวาง
คนเมองกบคนชนบท
ตงความหวงวา ในทสดแลว CSR ของปดทองฯ จะไปไดถงจดไหน
ในการประชมคราวทแลว มขาราชการชนผใหญทานหนงพด
ในสงทผมประทบใจมาก ทานบอกวาทานใกลเกษยณแลว และเคย
คดวาจะเกษยณดวยความผดหวงทขาราชการไมมวนมาทำงาน
รวมกนได ตางคนกจะตางทำ แยงชงความดความชอบกนไป พดงาย ๆ
กคอ ทำงานรวมกนไมได แตแลวทานกดใจวา กอนเกษยณไดมา
เหนวา ทปดทองหลงพระฯ ขาราชการทำงานรวมกนเพอประชาชน
ทยากจนได ผมกขอตอบดวยวธเดยวกนวา ถานคอความสำเรจ
8
รายงาน
ตวอยางชมชนตวอยาง
ชมชน
“นำปาก” ในภาษาเหนอ หมายถง นำทไหลบามาอยาง
รวดเรว และเปนทมาของชอหมบานแหงหนงใน ต.ตาลชม อ.ทาวงผา
จ.นาน จากการทถกนำปากลงมาสรางความเสยหายรนแรงใหกบ
หมบานนแทบทกป
ความรนแรงของนำ ทำใหพนททำกนของชาวบานจาก 161 ไร
ถกนำปาพดเอาหน ดน โคลน และทอนซงมาทบถม จนพนททำนาได
เหลอเพยง 37 ไร แตเมอปดทองฯ เขามาในพนทและนำองคความร
มาตอยอดภมปญญาทองถน โดยชาวบานนำปากทงหมด 284 คน
เขารวมเรยนรและลงมอดวยตวเอง ทกปญหาทมกไดรบการแกไข
อยางยงยน
ธนาวฒน แปงลวน ผใหญบานบานนำปาก ยอนเลาความ
เปนมาวา
“เราเดนทางเขาสเสนทางสายปดทองฯ เมอวนท 10 มถนายน
2552 ไดเรยนรการแกไขปญหาใน 6 มต คอ ดน นำ การเกษตร
สงแวดลอม พลงงานทดแทน และปา ตามแนวพระราชดำรของ
พระบาทสมเดจพระเจาอยหว แลวผมกมาทำความเขาใจกบ
ชาวบานวา ปดทองฯ มแนวคดใหคนอยกบปาได คนอยได ปาอยได
บานนำปาก ชมชนตนแบบการจดการนำ
และสรางความเขาใจกบชมชนวา ปญหาของเรา เราตองแกเอง วนน
เรามปญหาเรองภยธรรมชาต ไมมนำ ไมมขาวกน ไมมพนททำ
การเกษตร ซงชมชนกเหนดวยวา ปญหาทเกดขนกบเรา ถาเราไม
ลกขนส กจะทำใหมปญหาซำเตมมาเรอย ๆ เลยตดสนใจรวมเดนทาง
สปดทองฯ กน แลวระดมความคด ระดมปญหาของชมชนวาอดต
เปนอยางไร จะทำอยางไรเพอแกปญหาใหได”
การพฒนาทเกดขนดวยนำพกนำแรงของชาวบานนำปากเอง
เรมตงแตการพฒนาแหลงนำ ดวยการพฒนาฝายนำเพอการเกษตร
6 แหง ฝายอนรกษ 437 แหง ขดบอพวงสนเขา 42 บอ พรอมทง
วางระบบทอสงนำ พฒนาททำกน ดวยการปรบสภาพพนทใหเหมาะสม
กบการเพาะปลก ขดนาแบบขนบนได จดตงกองทนปย กองทน
เมลดพนธขาว เมลดพนธพชไร เมลดพนธผก ทงผกกาดขาวปล
กะหลำปล คะนา ผกกาดหอม ถว ฝกยาว และผกกวางตง กองทน
พชเศรษฐกจ เชน หวาย ตาว ไผซางนวล (เปาะ) ไผตง ไผรวก
กฤษณา กลวยนำวา แหยง ไก กง มะแขวน ปลกพชหลงนา เชน
ถวลสง เลยงหมเหมยซาน ไก ปลา รวมทงจดตงกองทนยาและ
กองทนอาหารสตวทใชผลผลตการเกษตรในชมชนเอง ควบคไปกบ
9
รายงาน
การปลกจตสำนกในการอนรกษปาตนนำ การรณรงคใหลดการใช
สารเคมในการทำเกษตร และการทำบญชครวเรอน
รปธรรมความสำเรจทเกดจากความรวมมอรวมใจของชาวบาน
คอ การชวยกนในการสรางฝายลงกำ ภายในเวลาเพยง 60 วน และ
การวางทอสงนำไปถงพนทการเกษตร ดวยการระดมเงนของชาวบาน
กนเอง
ณฏฐณชา มงคละ ชาวบานนำปากทกลายมาเปนอาสาสมคร
ปดทองฯ ในเวลาตอมา เลาเรองนวา “ฝายหนกอทชาวบานทำขน
มาเอง ทง 22 ตวกเสยหายทงหมด จะซอมฝายทง 22 ตวกคงไมไหว
ปดทองฯ มทมพเลยงทชำนาญเรองชลประทานมาชวยดให กไปด
ตรงจดทจะสรางฝายลงกำ ตรงนนเปนพนทสงจากระดบนำทะเล
315 เมตร ถาสรางฝายทจดนน กจะครอบคลมพนทไดมากถง 382 ไร
เรากคดกนวา ถาสรางฝายตวหนงขนมา แลวสามารถครอบคลม
พนททงหมดของบานนำปากได กนาจะคมกวา ชาวบานจงไปรวมกน
สรางฝาย โดยมทมพเลยงใหคำแนะนำ ใชเงนสรางฝายไปสามแสน
บาท อกสองลานเกาแสนบาท ทำระบบทอขนาด 8 นว ความยาว
ตามทอ ชาวบานกยงใชนำทเกบไวในบอพวงได ในบอพวงยงเลยง
ปลาไวหมดทกบอ จบกนไดแลว สวนฝายเดม กมการปรบปรงใหใช
การไดดกวาเดม ถาวรขน และยงขดลำเหมองจากลำนำสายเขาไปใน
แปลงนาไดเลยโดยไมตองใชทอ โดยทชาวบานลงมอทำเอง ดแลเอง”
ผลทไดรบจากการมนำเพยงพอทวถงตลอดป ทำใหผลผลตขาว
เพมขนจากเดม 30 ถง/ไร เปน 60 ถง/ไร พชหลงนา เชน ขาวโพด
กะหลำ พรก มะเขอ ฯลฯ ใหผลผลตงอกงามอดมสมบรณ หมทเลยงไว
ตกลกมากในแตละครอกและมอตราการตายตำมาก เพราะชาวบาน
รวธเลยง วธทำคลอดและวธรกษาโรคทถกตองไดเอง
เพยงปเดยว ความรวมมอรวมใจของชาวบานกทำใหชวตความ
เปนอยของทกคนดขน มแหลงนำใชตลอดป มแหลงอาหารอดม
สมบรณ ไมเพยงลดการซอจากภายนอก แตยงมผลผลตขายให
กบพอคาทเขามารบซออกดวย ทกคนมรายไดมากขน หนสนลดลง
หลายคนสามารถชำระหนไดจนหมดแลวกม
มนส โสกนธกา ปลดจงหวดนาน เลาวา “ครงแรกท
ผมเขาไปทบานนำปาก เดอนพฤศจกายน 2552 มผหญงชาวนำปาก
คนหนงมารองไหกบผม แลวพาไปดวาอยากไดฝายมานานแลว
พาไปดนำทลงนา เหนกอนหนเยอะแยะในนา หนมาจนนาพงแลว
เขากรองไห ผมกไดแตใหกำลงใจเขาใหสตอไป”
“เพยงไมกเดอนตอมา ผมเขาไปในหมบานอกครงพรอมกบถอ
ผลไมและอาหารเขาไปดวยเหมอนเชนเคย แตครงน ชาวบานมา
พดวา ตอไปนนายไมตองถอมาแลว มกนแลว ตอไปจะเลยงนาย
ไดแลว ผมฟงแลวกดใจ วนนนำตาของเขากยงไหลอย แตเขาบอกวา
นำตาวนน ไหลดวยความปต ผมกตนตนไปดวย”
ผใหญบานบานนำปากสรปชวตความเปนอยของชาวนำปาก
ในวนนวา “พวกเราไมมการสรางหนใหมแลว มแตหนเดมทตอง
กมาลงทนทำเกษตร กอนนไมมองคความร ตองพงพาธรรมชาตอยาง
เดยว กเปนหนเปนสนมา ผมกมหนอยแสนกวาบาท พอเขารวม
ปดทองฯ หนกลด เพราะเมอมความร มแนวความคด ทกวนน ไกก
ไมตองซอ ปลากม ผกกปลกกนเองได ชวยลดรายจายไปไดมาก
แตกอนไมมนำ คาสบนำวนหนง 300 กวาบาท ปดทองฯ มาแก
ปญหานำใหแลว เรากทำเอง ตอทอนำกนเอง กสามารถทำการ
เกษตรได”
“หลงจากปดทองฯ เขามา ชวตกเปลยนไปหมด แนวคดชาวบาน
กเปลยนไป รจกใชทรพยากรธรรมชาตใหเกดประโยชนคมคา ทกวนน
เราประชมกนทกเดอนวา จะใชทรพยากรอยางไร ถงจะเกดประโยชน
สงสด เชน การมฝาย ตองดแลปาดวย ถาไมมปา มแตฝาย ไมมนำ
กทำการเกษตรไมได ชาวบานกมความรสกเปนเจาของและลกขน
มาปกปองรกษาสงทเปนของเขา”
ทกชวตในบานนำปาก จงมแตรอยยมทเกดจากหวใจท
เปนสขดวยผลจากการกระทำของตนเอง
3,500 เมตร จากฝายลงกำลงมา ระหวางทางกแยกลงแตละแปลงนา
หรอบอพวง แลวชาวบานกชวยกนตอทอเขาแปลงของตวเอง
ในแตละวน จะสามารถเปดนำจากฝายลงกำใหใชไดพรอมกน
3-4 แปลง แลวจดใหหมนเวยนกนใช ถายงไมถงเวรทจะไดรบนำมา
10
บทความ
บานทาตะเภา ต.หนองเสมด อ.เมอง จ.ตราด คอ 1 ใน
18 หมบานทไดรบคดเลอกใหเปนพนทขยายผลปดทองหลงพระฯ
ตามหลกเกณฑการพจารณา เชน มเครอขายชมชนเขมแขง มพนท
การทำงานพฒนาชดเจน มสภาพปญหาในพนท เปนพนทสำคญ
ตอระบบนเวศ ปา และคนโดยรอบไดรบประโยชนจากโครงการ
และเปนตวอยางของการแกปญหาทสามารถนำไปคลคลายปญหา
ไดในพนทอน ฯลฯ
การสำรวจเบองตน พบวาบานทาตะเภาม 332 ครวเรอน ราษฎร
1,216 คน เปนชาย 590 คน หญง 626 คน อาชพสวนใหญทำการ
เกษตรและประมง มผนำชมชนทมเทเสยสละทำงาน คนในชมชน
ใหความรวมมอในการทำกจกรรมสง มผนำดานภมปญญาทองถน
หลายดานทสามารถถายทอดองคความรใหแกชมชนได ปญหาทพบ
คอ ดนทำเกษตรเปนดนเปรยวและเคม มภยธรรมชาตบอยครง และ
เกษตรกรสวนใหญเปนผสงอาย
การพบปะพดคยครงแรก ระหวาง นายณรงค อภชย และทม
พเลยงจากมลนธแมฟาหลวงกบชาวบานในพนท 18 ราย จาก
เกษตรกรผทำนาทงหมด 23 ราย นำโดย นายจรรตน หวนถนอม
บานทาตะเภา กบการเปลยนแปลงสการพฒนาทยงยน
หรอ ลงจ และ ปาฉายา อาสนสถตย ผใหญบานบานทาตะเภา
ทำใหไดทราบขอมลพนท สภาพปญหา ความตองการของชาวบาน
และสงท “ปดทองหลงพระฯ” จะดำเนนการ
ชาวบานทมารวมประชมพดเปนเสยงเดยวกนวา ทกคนตดสนใจ
เขารวมปดทองฯ เมอลงจมาบอกวา มโครงการด ๆ จะเขามาชวยให
ไดผลผลตเพมขน
ปาฉายา บอกวา “เราทำนากไดขาวเปลอก ไรหนง 50 ถงมา
แตไหนแตไร แตสมยรนปรนยาไมไดใชปยเคม แตเอากากปลาท
เหลอจากการทำนำปลามาใสในนาขาว แตพอเปลยนมาใชปยเคม
แรก ๆ กใชไมมาก แตนานไป ๆ กตองใสปยมากขน ๆ จนเดยวน
นาไรหนงตองใชปยถง 50 กโลกรม พนธขาวดงเดมทตานทานโรค
ไดดกหายไปหมด มแตพนธทออนแอ ตายงาย พดงาย ๆ คอ สมย
กอน ดนด พนธขาวด เรากไดผลผลตในระดบทพอกน แตปจจบน
พอใชปยเคมมาก ๆ ใชยาฆาหญาหลงนามาก ๆ ดนกเสยมาก ดน
เสยมากกตองใชปยมากขน ขณะทผลผลตไดเทาเดม ตนทนนบวนก
เลยสงขนไปเรอย ทชาวบานทาตะเภาพออยได กเพราะมอาชพเสรม”
ลงจบอกวา นอกจากดน นำ ศตรพช พนธขาว และปยแลว
จรรตนหวนถนอม
11
บทความ
ปญหาใหญของชาวบานอยทความเคยชน เคยทำอยางไรกทำอยอยางนน อยาง
พนธขาวใหใชถงครง บางคนใชไปตง 2-3 ถง เผอนกมาจกกน แตถานกไมมากน ก
ไมเอาสวนทเกนออก มนกแนนและมปญหาตามมาอกมาก ทงโรค ทงแมลง นคอ
ปญหาททำใหการทำนาไมเปนไปตามหลกวชาการ
ลงจบอกวา เรองแรกทตองแกไข คอ เรองความเคยชน ทตองปรบเปลยน
พฤตกรรมของคนใหไดกอน ตงแตเรองการใชปยและสารเคม ชวงเวลาหวานขาว
จากเดอนมนาคม-เมษายน เปนเดอนพฤษภาคม เพอไมใหมปญหาเรองนำ เปลยน
พนธขาวทปลก เปนพนธทไดราคาและมความตานทานโรคสง เชน หอมมะลแดง
ซงลงจบอกวา ทดลองปลกดวยตวเองแลว ไมเปนโรคเลย และขายไดเกวยนละ
หมนกวาบาท
“นคอ ทางรอด ถายงปลกหอมมะลแลวสกบโรคกบแมลงไมไหว กตองเปลยน
พนธขาว เปลยนแลวขายไดราคาดกวา สกบโรคไดมากกวากตองทำ เพราะถา
ไมเปลยนแปลง ทกอยางกจะเดม ๆ แตถาเรารวมตวพดคยกนกจะดขน ถาจะตอง
ลงทนเพม เรากตองหาทางออกรวมกนวา จะทำกนอยางไร ถาหาทางออกได
บรหารเงนได เรากจะมกำไร แตถายงทำอยแบบน ทกอยางกจะอยในวงวนเดม
ทไดไปคยกบคณชาย (ม.ร.ว.ดศนดดา ดศกล เลขาธการมลนธปดทองหลงพระ
สบสานแนวพระราชดำร) มา เรองแรก คอ ตองการใหเราไดผลผลตเพมขน และ
ถารวมตวกนไดแบบน กตงกลมสขาวกนจะไดมกำไรมากขน ถากลวมอดมากน
ขาวเปลอก กจะทำเปนทงยงฉางเปนทงโรงอบในทเดยวกน ถาชมชนรวมตวกน
กทำไดแนนอน”
ปาไพเราะ ฝนด ชาวบานทาตะเภา บอกวา ถาทำตามวธของปดทองฯ แลว
ไดผลผลตเพมขน กอยากจะลองด เพราะลงจเลาใหฟงวาไดไปดงานของปดทองฯ
มาหลายทแลว สามารถทำไดจรง เหนผลเปนรปธรรม แตพวกเราตองเอาจรงเอาจง
กบการเรมตนเปลยนแปลงตวเอง ลดการใชปยเคมและใชปยอนทรยตามทลงจ
แนะนำ “ตอนนเรามความหวงวา จะทำขาวใหไดรอยถง ภายใน 5 ป โดยเรมจาก
การปรบปรงดนกอน”
วธการทลงจแนะนำชาวบานในวนนน คอ ทำการปลกโสนกอน ในเดอน
เมษายน-พฤษภาคม แลวไถกลบเปนปย ถงเดอนมถนายนกปลกขาว เกยวขาวแลว
เดอนธนวาคม-มกราคม ปลกถวลสง ไปเกบเกยวในเดอนมนาคม กจะทำใหม
รายไดตอเนอง ลดคาใชจายเรองปยเคมลงไปไดมาก และไดดนทมคณภาพดขน
บานทาตะเภา ในวนทกำลงจะเรมตนพฒนาดวยองคความรของปดทองหลงพระฯ
ดนมคา pH อยท 5 ทำใหไดผลผลตไมเกน 40 ถงตอไร การทดลองแกปญหา จะทำ
ในพนทสาธตประมาณ 5 ไร เรมดวยการใชปอเทองและถวพราไถกลบหนาดนกอน
เปนปยพชสด เพอลดการใชปยเคมและบำรงดน หลงฤดเกบเกยวในเดอนพฤศจกายนน
แลวจะทำการเลอกพชหลงนาทเหมาะสมกบพนทตอไป
ขณะนจงหวดตราดมการตงคณะกรรมการระดบอำเภอ ลงพนทสำรวจ
เพอวางแผนการดำเนนงานตอไป และพฒนาชมชนและสหกรณ จงหวดตราด
ไดจดเตรยมงบประมาณสนบสนนไวแลว
บานทาตะเภา จะเปนพนทปดทองฯ อกแหงหนง ทเกดจากความพรอมและ
ความรวมมอของชาวบาน ในการเปลยนแปลงตวเองไปสจดเรมตนการพฒนาท
ยงยนตอไปในอนาคต
ฉายาอาสนสถตยจรรตนหวนถนอม ไพเราะฝนด
12
บทความ
ดวยปณธานทมเปาหมายเปนหนงเดยวกน คอ “การ
พฒนาชมชนสความมนคงยงยน” มลนธปดทองหลงพระ สบสาน
แนวพระราชดำร และดแทค ผใหบรการโทรคมนาคมชนนำ จงจบมอ
รวมกนสรางเครอขายเพอการพฒนาสงคมทยงยนดวยกนในวนน
นายพระพงษ กลนละออ ผอำนวยการสำนกงานสำนก
รกบานเกด หนวยงานทดแทคจดตงขนเพอรบผดชอบตอสงคม
ควบคกบการทำธรกจ กลาวถงความรวมมอระหวางปดทองฯ กบดแทค
วา คอ การผนกกำลงทนำจดเดนของทงสองฝายมาผสานกน
“ปดทองฯ สามารถพฒนาชมชนใหประสบความสำเรจไดอยาง
รวดเรว โดยการนอมนำแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจา
อยหว มาประยกตใชรวมกบองคความรของปราชญชาวบานในแตละ
ทองถนใหเหมาะสมกบภมสงคมในทองถนนน ๆ ไดอยางนามหศจรรย
ไมวาจะเปนการทำนาขนบนได การขดบอพวงสนเขา การทำนำหมก
ชวภาพจากวสดเหลอใชในทองถน การเลยงสตวทสามารถลดอตรา
การตายและไดลกมากอยางเหนผล ฯลฯ องคความรของ “ปดทองฯ”
จงมคาและควรเผยแผใหกระจายสชมชนอยางกวางขวางและรวดเรว”
ดวยเหตน ดแทคจงนำองคความร “ปดทองฯ” มาถายทอดส
ดแทค เครอขายกระจายความร “ปดทองฯ”
เกษตรกรและประชาชนกวาสองแสนคนทเปนสมาชกสำนกรกบานเกด
ผานชองทาง *1677ทางดวนขอมลการเกษตร
องคความรทงจาก “ปดทองฯ” และปราชญชาวบานทวประเทศ
ท *1677 รวบรวมไว มการแบงเปน 3 หมวดหม คอ ดานขาว ดานผก
ผลไม และดานปศสตวและประมง จากนนจะเผยแพรสผรบผาน
3 ชองทาง คอ SMS ในชอ Farmer Info ทจะมการสงออกไปวนละ
8 ขอความ ซงผรบขอความกำหนดเองไดวาจะเลอกรบขอมลทงหมด
หรอเฉพาะหมวดหมใดกได
ดแทค ไดบรรจรายการ “ปดทองหลงพระ” เปนรายการใหมใน
สถานวทยรวมดวยชวยกน แฮปป สเตชน ซงออกอากาศใน 11
จงหวด คอ กรงเทพ ชยนาท เชยงราย พษณโลก จนทบร สระบร
นครราชสมา ขอนแกน อบลราชธาน ชมพร และนครศรธรรมราช
ชองทางสดทาย คอ เวบไซต www.rakbankerd.com และ
www.rd*1677.com ซงจะมการนำเสนอองคความรดานการเกษตร
ทง 3 หมวดหม ทงเปนขอมล ภาพนง และ VDO Clip ใหเหนทงภาพ
และเสยงจากของจรงดวย นอกจากน ยงพฒนาใหสามารถสบคน
องคความร “ปดทองฯ” ดวยโปรแกรมเสรช เอนจน (Search
engine) ในระบบอนเตอรเนตดวย
หากยงมขอสงสย เกษตรกรจะสามารถตดตอสอบถามมาไดท
CallCenter*1677 หรอฝากคำถามไวในเวบไซต ซงทกคำถามจะได
รบคำตอบภายใน 1 วน
สำนกงานสำนกรกบานเกด คอ เครอขาย “ปดทองฯ” ทจะรวม
เตมเตมการพฒนาสงคมสความเขมแขงอยางยงยนตอไป
พระพงษกลนละออผอำนวยการสำนกงานสำนกรกบานเกด
ภาคภาครวมใจรวมใจ
13
บทความ
คพฒนาคพฒนาเรยนรเรยนร
ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทงกมพชา เวยดนาม มาเลเซย
ฟลปปนส อนโดนเซย และจน
ลงประทป ถนอมชาตสมาชกกลมอนรกษปาชายเลนบานทา
ตะเภา บอกเลากลวธฟนฟปาชายเลนตามภมปญญาของคนทนวา
เรมจากสำรวจพนธไมทองถนเดมทเคยม โดยการทำแปลงทดลอง
แลวปลอยใหตนไมขนเองตามธรรมชาต
“ปาชายเลนตองมความหลากหลายทางชวภาพ คนทไมเคยสมผส
กจะรจกแตโกงกาง อยางปาชายเลนทน เคยมลำพอยมาก แตรมฝง
ถกกดเซาะ มมลภาวะจากนากง ลำพเลยหายไป หงหอยทเคยมมาก
กหายไปดวย เพราะหงหอยจะมปฏกรยาเรวมากกบสารเคม”
ลงประทปบอกวา ปาชายเลนทสมบรณ จะมตนโกงกาง จะ
โกงกางใบเลกหรอโกงกางใบใหญกตาม ขนอยใกลฝงทะเล ไมแสม
และประสกอยถดจากแนวเขตของโกงกางเขาไป แลวมไมตะบน
อยลกเขาไปจากแนวเขตของไมแสมและประสก บนทดนเลนแขง
สวนพนทดนเลนทไมแขงมากและมนำทะเลทวมถงเสมอ จะม
ไมโปรง รงกะแท ฝาด ขนหนาแนน และมไมเสมด อยสดทาย ตาม
แนวรอยตอระหวางปาชายเลนกบปาบก สวนจาก ปรงจะพบทว ๆ ไป”
กลมอนรกษทาตะเภาเฝารกษาพนท ออกลาดตระเวนทกคน ไม
ใหมการตดไม 5-6 ป กวาธรรมชาตจะฟนฟตวเอง ขยายพนธและ
เตบโตขนเอง “เขาบรหารจดการกนเอง ทไมไหวกตายไป สวนทรอด
กขยายไปเรอย ๆ อยากจะบอกวา คนทจะปลกปาชายเลน ถาจะมา
ปลกแตโกงกาง กกลบบานไปเถอะ”
มาตรการฟนฟปาชายเลนของบานทาตะเภา ยงรวมถงการดแล
สตวนำ อยางปทะเล ดวยคำขวญ “หยดจบรอยคอยจบลาน” คอ
การหยดจบป ปหนง 2-3 ครง ครงหนงแค 2-3 วน เพอใหปไดระบาย
ไขออกไป ซงไดรบความรวมมออยางดจากทงชาวประมงและพอคา
แมคาทจะไมรบซอ เพราะทกคนรแลววา ถาไมหยด ผลทตามมาจะ
เปนอยางไร
แมวนน ลงประทปจะบอกวา ปาชายเลนบานทาตะเภายงฟน
กลบมาไดเพยงแค 50 เปอรเซนต แตในสายตาคนทเหน คอ ความ
เขยวขจสองฟากฝง มกระชงปลา มหลกหอย คอนโดป มเรอพายของ
ชาวบานออกจบปลา ป ใหเหนอยทวไป
ความสามารถของธรรมชาต ท “ชายเลน จงหวดตราด”
จากปาชายเลนทเสอมโทรมเพราะสมปทานเผาถานไมโกงกางเมอป 2516 ซำเตมดวยการกวานซอ
ทดนของบรรดานายทนเพอทำนากงในป 2525 พอถงป 2540 ปาชายเลนของจงหวดตราด ซงเคย
อดมสมบรณ กแทบไมมเหลอ ระบบนเวศเสยหายอยางรนแรง สตวนำสญหายไปหมดสน
ชาวบานทาตะเภา ต.หนองเสมด อ.เมอง จ.ตราด ใชเวลานบสบป ในการฟนฟสภาพปาชายเลนตลอดแนว
ชายฝง รวมกบเครอขายอนรกษทรพยากรชายฝงทะเลอาวตราด 6 ตำบล คอ อาวใหญ หวยนำขาว หนองเสมด
นำเชยว หนองโสนและหนองคนทรง ดวยการสนบสนนจากโครงการสงแวดลอมโลกแหงสหประชาชาต หรอ
UNEP จนกระทงวนน ปาชายเลนจงหวดตราด คอ ตนแบบการฟนฟอนรกษปาชายเลนใหกบประเทศใน
14
สารคด
“ผาขด” เปนวฒนธรรมการทอของชาวภไทและชาวลาว
ทอพยพมาตงถนฐานอยในหลายจงหวดทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ศลปะการทอผาขด สามารถสะทอนใหเหนภาพ ลกษณะ ลวดลาย
และววฒนาการของทองถนเดมทมมาแตโบราณ
“ขด” เปนภาษาพนบานอสาน มาจากคำวา “สะกด” หมายถง
การงด ชอนขน สะกดขน การขด จงเปนวธการทำลวดลายบนผนผา
ดวยวธการเพมเสนดายพงพเศษเขาไปเหมอนการจก แตลายขด
ทำตดตอกนตลอดหนากวางของผนผา โดยใชไมแผนบางๆ เรยกวา
“ไมคำ” สอดเขาไปในเสนดายยน เพอสรางลวดลายทตองการ
หรอทำลวดลายขดจากเครองมอทเรยกวา “เขา” โดยสะกดเสนดาย
ยนขนตลอดหนากวางของผนผาและเพมเสนดายพงไปตามแนว
เสนดายยนทชอนขนนน เสนดายพงและเสนดายยนจะขดกนตาม
“ขด”
หลายจงหวดมชอเสยงดานผาขด เชน อบลราชธาน มหาสารคาม
รอยเอด ชยภม กาฬสนธ มกดาหาร ยโสธร หนองคาย และอดรธาน
ซงเทคนคการทอคลายคลงกน แตจะแตกตางกนทความซบซอน
ของลาย ซงขนอยกบความสามารถเฉพาะตวของผทอซงเปน
ผออกแบบลายเอง
สำหรบผาขดของจงหวดอดรธาน มเอกลกษณขนชอในเรอง
ความประณตงดงามของลวดลายตามแบบฉบบโบราณ การใชส
และการใชเสนใยไหมมาทอผาลายขดแทนเสนดายฝาย ตามท
สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ พระราชทานคำแนะนำ
ทำใหชาวบานสามารถพฒนาลวดลาย การใชส และฝมอในการ
ทอผาไหมลายขดใหสวยงาม จนไดรบรางวลชนะเลศการประกวดผาท
พระตำหนกภพานราชนเวศน จ.สกลนคร ตดตอกนหลายป และกลาย
เปนสนคาทขนชอของจงหวด โดยมแหลงผลตและจำหนายทสำคญ
อยท ต.หนองออ อ.หนองววซอ และบานนาขา ต.นาขา อ.เมอง และ
เปนทมาของคำขวญประจำจงหวดอดรธานวา “นำตกจากสนภพาน
อทยานแหงธรรมะอารยธรรมหาพนปธานผาหม-ขตแดนเนรมต
หนองประจกษ เลศลกษณกลวยไมหอมอดรซนไฌน” และ
คำขวญประจำอำเภอหนองววซอวา “หอยหนถนไดโนเสารรมเงา
แหงธรรมะสวยสะผาไหมขดดงเนรมตนำตกหนตง”
จงหวะทตองการ เกดเปนลวดลายงดงามตาง ๆ ทมความมน วาว นน
และมเหลอบ เหนจากทงดานหนาและดานหลงของผนผา เชน
ลายคชสหองคนอย ลายมาลยมะล ลายดอกแกว หรอลายชาง
ทรงเครอง เปนตน
ในกระบวนการทอผาดวยกน การทอผาขด ตองอาศยความ
ชำนาญ ชนเชงฝมอสงกวาการทอผาอน ๆ มเทคนคการทอทซบซอน
กวาการทอผาธรรมดา ใชทงความอดทนและความละเอยด จงนยม
ทอเพอใชในโอกาสพเศษ เชน ในงานมงคล หรอพธทางศาสนา หรอ
เปนของขวญของกำนลแกกนในโอกาสสำคญ นบถอกนวาเปนของด
ของสง ในสมยกอนจงเกบผาขดไวบนทสง เชน บนโตะ หวนอน หรอ
ผกแขวนไวบนเพดาน และยงถอกนวาไมใชตำกวาเอวลงมา
ศลปะการถกทอบนผนผา คณคาควรเมอง
15
ขาว
ตอจากหนา 1
หลงจากการเยยมชมโครงการพฒนาดอยตง (พนททรงงาน)
อนเนองมาจากพระราชดำร โครงการพฒนาพนทตนแบบบรณาการ
แกไขปญหาและพฒนาพนท จงหวดนาน และโครงการบรหารจดการ
นำอยางยงยน อางเกบนำหวยคลายฯ จงหวดอดรธาน คณะผบรหาร
สถาบนอดมศกษา ตางแสดงความจำนงจะรวมดำเนนการกบสถาบน
ปดทองฯ ในการนำนกศกษาไปเรยนรกระบวนการทำงานรวมกบชาวบาน
ในพนทขยายผล 10 จงหวด ไดแก เชยงราย เชยงใหม นาน
พษณโลก เลย ตราด สงหบร เพชรบร ประจวบครขนธ และยะลา
ดร.มทนา สานตวตร นายกสมาคม
มหาวทยาลยเอกชนกลาววา ยนดทได
รวมโครงการน เพราะมหาวทยาลยไมได
มหนาทสอนใหนกศกษาจบเปนบณฑต
เทานน แตยงตองทำอก 3 เรองสำคญ คอ
การวจย บรการนำวชาการสสงคม และ
สบสานอนรกษวฒนธรรม ขณะท ผศ.
นพ.เฉลมชย บญยะลพรรณ รกษาราชการ
รองอธการบดฝายวางแผนและพฒนา
มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กลาววา การ
ใหบรการทางวชาการของมหาวทยาลย
ตองสรางแรงบนดาลใจ โดยทำในสงท
อาจารยหรอนสตชอบกอน และคนหาคน
ทมอดมการณเดยวกนใหมมากพอทจะ
สรางการเปลยนแปลงเชงระบบได หา
พนททำงานรวมกนเพอใหเหนผลสำเรจ
ชดเจน ซงมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ
ยนดรวมมอกบสถาบนปดทองหลงพระฯ
เพอใหเกดแนวทางการทำงานดงกลาว
รศ.ดร.ปรญญา เทวานฤมตรกล รองอธการบดมหาวทยาลย
ธรรมศาสตร กลาววา ความแตกตางระหวางปดทองหลงพระกบ
หนวยงานทวไปอยท ปดทองหลงพระฯ ทำงานในแนวระนาบ ม
ชาวบานเปนศนยกลางและประธานของการพฒนา ใชกระบวนการ
เรยนรใหชาวบานวเคราะหและคดเอง นำไปสการพงตวเองในการ
แกปญหาของชมชน ปญหาอยทจะเผยแพรรปแบบการทำงานน
ใหเกดทวประเทศไดอยางไร
“มหาวทยาลยจงควรเปนตวเชอมโดยใชองคความร การวจย
นกศกษาและอาจารยทมอย และใหชมชนเปนสถานทเรยนรท
เชอมโยงปญหาอยางแทจรง เมอถงจดนน ประเทศไทยจะสามารถ
แกไขปญหาไดทกอยาง”
เพอกำหนดรปแบบความรวมมอระหวางสถาบนอดมศกษา กบ
สถาบนปดทองหลงพระฯ ในการประชมสามญทประชมอธการบด
แหงประเทศไทย ซงมอธการบดและผแทนจากมหาวทยาลยทว
ประเทศ เขารวมกวา 65 สถาบน ไดเชญ ม.ร.ว.ดศนดดา ดศกล
ประธานสถาบนปดทองฯ บรรยายพเศษ ซงสรปสาระสำคญไดวา
การทมหาวทยาลยจะนำนกศกษาและอาจารยไปทำงานรวมกบ
ชมชน ใหเอาชมชนเปนตวตง และเรยนรปญหาและความตองการ
จากชมชน กอนนำองคความรในสถาบนอดมศกษาลงไปแกไข
ปญหา และวดผลลพธวา “ชาวบานไดอะไร” พรอมกบเสนอรปแบบ
ความรวมมอในลกษณะตาง ๆ เชน การประสานองคความรระหวาง
กนเพอนำไปใชในพนทขยายผล 10 จงหวด การจดทำหลกสตรการ
พฒนาตามแนวพระราชดำรในมหาวทยาลย การจดสงนสต นกศกษา
ไปเรยนรและถอดองคความรในพนทปฏบตงานปดทองหลงพระฯ
รวมทงไปเรยนรวถชมชนรอบศนยศกษาการพฒนาและรอบโครงการ
พระราชดำร เพอนำไปใชในการจดทำหลกสตรในอนาคต ทงยงม
แนวทางความรวมมออน ๆ อก เชน การนำแนวทางของปดทองหลง
พระฯ มาจดทำโครงการของนกศกษา ในการประกวดผลงานของ
SIFE Thailand และสงเสรมใหสถาบนอดมศกษาจดทำหลกสตร
ทสอดคลองกบรปแบบการทำงานของปดทองฯ ซงเรมดำเนนการ
แลวกบนกศกษาชนปท 3-4 ภาควชาบรหารธรกจ วทยาลยนานาชาต
มหาวทยาลยมหดล เปนตน
ทงน คณาจารยจฬาลงกรณมหาวทยาลย มกำหนดจะลงพนท
ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบนอนเนองมาจากพระราชดำรและ
ศนยศกษาการพฒนาหวยทรายอนเนองมาจากพระราชดำร ระหวาง
วนท 27-28 สงหาคม เพอใหนกศกษาและอาจารยไดเรยนรวถชวต
ชมชนและปราชญชาวบานทประสบความสำเรจจากการนอมนำแนว
พระราชดำรมาใช และนำประสบการณทไดมาเปนกรอบการเรยน
การสอนเพอแกไขปญหาชมชนตามแนวทางพระราชดำรตอไป
มหาวทยาลยทวประเทศ
16
ขาว
ในการประชมรวมกบหนวยราชการในพนท จ.อดรธาน
ประกอบดวย นายอำเภอ ปลดอำเภอ กำนน ผใหญบาน องคกร
ปกครองสวนทองถน และมลนธปดทองหลงพระฯ ผอำนวยการ
สำนกบรหารหนสาธารณะกลาวถงการเดนทางมาศกษาดงาน
ครงนวา เพอเปนขอมลประกอบการพจารณาจดทำแผนการลงทน
ระยะ 5 ป (2554-2558) ในสาขาทรพยากรนำและการเกษตรให
สอดคลองกบนโยบายและงบประมาณสมดล เนองจากในอนาคต
ขางหนา งบประมาณสำหรบการพฒนาและปรบปรงแหลงนำของ
ประเทศจะยงเพมมากขนเรอย ๆ เพราะวาในขณะททรพยากรนำ
มจำกด แตปรมาณความตองการใชนำจะยงเพมมากขนเปน
ทวคณ และทสำคญคอ ในแตละพนทจะมการของบประมาณ
พฒนาแหลงนำซำซอนกนเปนจำนวนมาก
นายจกรกฤศฎ กลาวตอนหนงวา “การมาดพนทในครงน
นอกจากจะเปนการสำรวจความตองการดานการพฒนาแหลงนำ
ของประชาชน และประเมนงบประมาณพฒนาแหลงนำของ
จ.อดรธานแลว ยงถอเปนโอกาสทจะศกษาแนวทางการดำเนนงาน
ของมลนธปดทองหลงพระ สบสานแนวพระราชดำร ซงเปนหนวยงาน
ทมบรณาการรวมกบหนวยงานตาง ๆ ทำใหไมมการซำซอนใน
การของบประมาณ และโครงการทจะดำเนนการยงเกดขนจาก
ความตองการของประชาชนอยางแทจรงอกดวย”
คลงลงพนทอดรธานดงานพฒนา ตอจากหนา 1
ผนกกำลงเฉลมพระเกยรตพระเจาอยหวสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร จะเสดจพระราชดำเนนทรงเปด
นทรรศการเฉลมพระเกยรต ครงท 11 ในวนท 8 พฤศจกายน 2554 อนเปนหนงในกจกรรม
เฉลมพระเกยรต “84 พรรษา ประโยชนสขสปวงประชา” ซงสำนกราชเลขาธการ มลนธ
ชยพฒนา สำนกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดำร
(กปร.) และสำนกงบประมาณ รวมกนจดขน
นทรรศการเฉลมพระเกยรต มกำหนดจดขนทวประเทศ ทงหมด 11 ครง ระหวางเดอน
กรกฎาคม-พฤศจกายน 2554 โดยมการจดขนแลว 6 ครง ทจงหวดเชยงใหม ขอนแกน
นครราชสมา จนทบร สกลนคร และสงขลา และจะจดตอเนองอก 5 ครงทจงหวดฉะเชงเทรา
เพชรบร นราธวาส พษณโลก และครงสดทายทกรงเทพมหานคร ระหวางวนท 8-13
พฤศจกายน ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต
นอกจากนทรรศการเฉลมพระเกยรตแลว ในงานยงมการเผยแผพระราชกรณยกจ
พระอจฉรยภาพ พระปรชาสามารถและแนวคดทฤษฎในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และ
การประกวดกจกรรมทเกดจากการนอมนำแนวพระราชดำรมาปฏบต เปนแบบอยางในการ
ดำเนนชวตและการอยรวมกนในชมชนอยางมนคงยงยน เชน การประกวดการบรหารจดการนำ
ในโครงการพฒนาแหลงนำขนาดเลกตามแนวพระราชดำร การประกวดเกษตรกรตนแบบ
ในหมบานรอบศนยศกษาการพฒนาอนเนองมาจากพระราชดำร การประกวดชมชนรกษปา
การประกวดขบรองเพลงพระราชนพนธ การประกวดภาพถายชด “ความสขของแผนดน” และ
การประกวดผลตสอวดทศนประกอบบทเพลงรอยมอลานใจ ของ กปร. เปนตน
ส ำ น ก ร า ช เ ล ข า ธ ก า
ร