noorderlicht metrolpois 2011
DESCRIPTION
Noorderlicht Metropolis 2011TRANSCRIPT
city life in the urban age
10 sept | 9 okt 2011 groningenwww.noorderlicht.com
noorderlicht internationale fotomanifestatie
De toekomst van Noorderlicht 3
Metropolis City Life in the Urban Age 7
Hoofdtentoonstelling Metropolis
Main exhibition Metropolis
Der Aa-kerkOude PostkantoorNoorderlicht Fotogalerie
1 Verwonderd | Astonished 9 Interview Michael Najjar 13 Interview Martin Roemers 142 Verdwaald | Astray 17 Interview Michael Wolf 213 Raderwerk | Machinery 234 Lacune | Deficient 27 Land in Opkomst: Bangladesh 295 Assemblage | Assembly 316 Thuis | Home 357 Epiloog: Verkenning | Exploration 39 Interview curator Wim Melis 41
Nevententoonstellingen
Parallel exhibitions
Academie Minerva | Vivian Maier 45Het Filiaal | P.A.P.A./_notDef 46Het Filiaal | City One Minutes 47
Masterclasses Northern Lights 49Plattegrond stad Groningen 52Satellietenprogramma stad Groningen 54Plattegrond provincie 66Satellietenprogramma provincie Groningen 67Activiteitenprogramma | Activities 72PhotoStories 75Over | About Noorderlicht 77Noorderlicht Fotogalerie | Photogallery 78Noorderlichtproject Suiker 79Uitgever | Publisher Aurora Borealis 81Rondleidingen | Educatie | Guided Tours 82Onze partners 83
Locaties | LocationsDer Aa-kerk | Akerkhof 2
Noorderlicht Fotogalerie | Akerkhof 12
Het Filiaal | Akerkhof 10
Oude Postkantoor | Munnekeholm 1
Academie Minerva | Praediniussingel 59
Openingstijden | Opening HoursDinsdag t|m zondag 11.00 - 18.00 uur
Afwijkende openingstijden worden vermeld | Scholen
op afspraak | Alle hoofd- en nevententoonstellingen
zijn toegankelijk voor rolstoelers | All main and parallel
exhibitions are accessible for wheelchair users.
Toegang | AdmissionKaarten zijn alléén te koop in de Der Aa-kerk
Tickets for sale at the Der Aa-kerk only
Passe-partout dag € 10
Passe-partout maand € 15
Kortingen (alleen voor dagkaarten) | ReductionsKinderen | Children t|m 3 jaar: gratis
Kinderkaartje (4 t|m 12 jaar): € 2
Edukaartje € 2 (zie p. 82)
Studenten | CJP en Stadjerspas: € 5
Groepen: € 8 pp (zie p. 82)
RoutebeschrijvingU arriveert op Groningen Centraal Station en loopt
het station uit. Aan de overkant van de weg ziet u het
Groninger Museum, loop langs het museum over de
blauwe brug. Ga rechtdoor en volg de gele bestrating
door de Ubbo Emmiusstraat, over het Zuiderdiep
door de Folkingestraat. Ga aan het einde van de
Folkingestraat meteen links.De Noorderlicht Fotogalerie
en Het Filiaal zitten schuin tegenover de Der Aa-kerk.
By foot from the train station: (± 10 minutes)You arrive at the Central Station of Groningen and leave
the station. Across the road before you, you’ll see the
Groninger Museum. Cross the bridge past it. Keep
walking straight ahead and follow the yellow pavement
across the Ubbo Emmiusstraat, cross the Gedempte
Zuiderdiep through the Folkingestraat.. Walk to the end
of the Folkingestraat, then go left. The Noorderlicht
Photogallery and Het Filiaal are situated diagonally
across the Der Aa-church.
in dit magazine | in this magazine
2
de toekomst van noorderlichtZal Noorderlicht na 2012 nog bestaan? De voorgenomen bezuinigingen op culturele instellingen bedreigen
vele smaak- en spraakmakende organisaties in hun voortbestaan. De toekomst van Noorderlicht is
onzeker: van de Nederlandse presentatiepodia mogen er slechts 6 van de 11 op continuering van hun
rijksondersteuning rekenen. Het wordt een kaalslag, die elke ruimte voor vernieuwing smoort.
3
GUILLAUME MILLET
Een ijle structuur Ooit dichtte K. Schippers: In dit
gedicht / is geen woord / te veel / Neem je er iets af / dan
is het / niet meer heel. In het Noorden is het culturele leven
tot op het bot uitgebeend – er kan nauwelijks iets af. Van
oudsher zijn de provincies Groningen, Friesland en Drenthe
onderbedeeld waar het gaat om cultuurgelden en daarmee
cultuuraanbod. Noorderlicht is zelfs de enige instelling uit de
Basis-infrastructuur voor beeldende kunst in geheel Noord-
en Oost-Nederland. Verdwijnt Noorderlicht, dan verdwijnt
een hele discipline. Dit is geen snoeien meer, dit noemen we
Amputatie. Het werken in zo‘n ijle structuur geeft Noordelijke
culturele instellingen een zware verantwoordelijkheid.
De afgelopen jaren is veel werk verzet om een aantal
disciplines op hoogwaardig en internationaal niveau te tillen.
Op het resultaat mag het Noorden, én Nederland, trots zijn.
Noorderlicht wordt niet voor niets gezien als één van de
beste en belangrijkste fotofestivals ter wereld.
Staatssecretaris Zijlstra hamert op geld uit de private
sector: leningen, loterijen, microkredieten, crowdfunding. De
heilige koe heet ‘sponsoring’. Dat zal in het Noorden, dat
slechts filiaalbedrijven kent en nauwelijks een zelfstandig
bedrijfsleven, niet eenvoudig zijn. Nog los van het feit dat
investeerders en kredietverstrekkers wel uitkijken hun geld te
steken in instellingen met een fragile financiële basis.
Nieuw beleid Voor de cultuurperiode 2013-2016 wenst
het Rijk de BIS af te breken. Vele hoogwaardige instellingen
zullen uiteindelijk worden doorverwezen naar de Fondsen
waarmee ze elke financiële continuiteit verliezen. Als fondsen
ideeën ondersteunen, maar geen arbeid en huisvesting, waar
moeten dan die ideeën vandaan komen?
Het Kabinet schroomt niet de neoliberale ideologie op de
kunsten te projecteren. Maar is de ‘vrije markt’ een garantie
voor een ‘vrije kunst’? Zit het bedrijfsleven überhaupt te
wachten op vernieuwende kunsten die, mogelijk kritisch,
reflecteren op actuele ontwikkelingen in de samenleving?
Diversiteit, internationale allure, het experiment, authenticiteit
- wat blijft er van over?
Ook de lokale overheden bezuinigen, zo‘n 30%. Zij stellen
geheel eigen prioriteiten. De stad Groningen opteert voor
een ‘ketenvorming’ met samenwerkende instellingen.
Gelijktijdig schrapt het Rijk de functie van bijvoorbeeld
Het Grand Theatre, hét productiehuis van Groningen, en snijdt
daarmee het hart uit de enige keten die Groningen rijk is. De
A sparse structure K. Schippers once wrote: In this poem
/ there’s not one word / too many / Take one away / then it is
/ incomplete. In the North of The Netherlands cultural life has
already been cut to the bone. There is nothing more that can
be cut. Traditionally the provinces of Groningen, Friesland and
Drenthe have been disadvantaged when it came to funding for
cultural activities, and thus for cultural activities themselves.
Noorderlicht is in fact the only institution for the visual arts in
the Cultural Basic Infrastructure in the whole of the North and
East Netherlands. If Noorderlicht disappears, then a whole
discipline disappears. This is not ‘pruning’ any longer; this is
what is called “amputation”.
Working in such a sparse structure presents Northern cultural
institutions with a heavy responsibility. Over the last few years a
lot of effort has been devoted to raising a number of disciplines
to a high-quality, indeed international level. The North, and the
whole of The Netherlands, can be proud of the results. It is not
without reason that Noorderlicht is seen as one of the best and
most important photo festivals in the world.
provincie Groningen ziet een schone taak voor Noorderlicht
weggelegd in het regionale ommeland. Ook Friesland stelt
het regionale voorop, zij kiest voor de Friese eigenheid.
Om al die taakstellingen te kunnen realiseren zou de staf van
Noorderlicht minstens verdubbeld dienen te worden.
Straf Hoe daadkrachtig en efficient zijn de bestuurslagen in
Nederland? Op welke ervaring en wijsheid is hun stelligheid
richting de kunsten gestoeld? Wie zijn zij die onmogelijke
taakstellingen formuleren en die strafkortingen opleggen
aan de kunsten? Vrijwel elk nieuw bestuurlijk initiatief wordt
onderbouwd met meters dure onderzoeksrapporten.
Wenselijke calculatie’s worden gepresenteerd als onweer-
legbare waarheden. De praktijk blijkt weerbarstiger, zie de
Noord-Zuidlijn, Betuwelijn, HCL, Blauwe Stad, Meerstad.
Budgetoverschrijdingen lijken eerder traditie dan incidentele
uitglijders. Waarom bestaat er geen strafkorting voor politici en
bestuurders die hun budgetten dramatisch overschrijden?
En waarom geen eigen inkomstennorm? Wat voor de kunsten
geldt zou het Rijk toch ook moeten kunnen? Suggesties aan
het landelijk bestuur zijn bekend. We noemen het beëindigen
van een hypotheekrenteaftrek, het schrappen van de JSF‘s,
of een streep door Nederland als belastingparadijs voor IKEA
en andere kapitaalkrachtige bedrijven en individuen. Waarom
geen rem op de financiële markten, die ons in de huidige
crisis hebben gestort? Allemaal maatregelen waarmee de
kunstsector met gemak in leven kan worden gehouden. Net
als het wetenschappelijk onderwijs. Idem de zorgsector.
Visie Noorderlicht is tegendraads. Dat is essentieel voor
een betekenisvolle democratie. We zijn er niet primair om
ons publiek te behagen. Wij houden het een spiegel voor.
Zoals Theu Boermans recent in dagblad Trouw stelde:
“De kunsten zijn hun rol als hofnar kwijt, dat moeten we weer
terugveroveren”. We stimuleren reflectie en debat, ook als
dat ‘onwelgevallig’ is, democratie en pluriformiteit heeft nu
eenmaal zijn prijs. Zo ook een onafhankelijke kunstsector.
Hedendaagse kunstinstellingen zijn efficient georganiseerde
instellingen. Medewerkers zijn gepassioneerde liefhebbers
die midden in de samenleving staan. Die zonder bonussen
en met minimale middelen grote verbeeldende projecten
weten te realiseren en waar de overheid en het bedrijfsleven
veel van zouden kunnen leren. Moreel-ethisch. Zeker ook
qua improviserend vermogen, enthousiasme, aanpassings-
vermogen en inzet. Innovatie is onze kracht.
Noorderlicht
the future of noorderlichtWill Noorderlicht still exist after 2012? The proposed cuts for cultural institutions threaten the continued
existence of many organisations which shape cultural trends and encourage discussion of them.
The future of Noorderlicht is uncertain: of the eleven Dutch institutions whose purpose is the ongoing
presentation the contemporary visual arts, only six can count on continuing support from Den Haag.
It is a scorched earth policy which stifles any room for renewal.
Halbe Zijlstra, the State Secretary for Culture, bangs away about
money from the private sector: loans, lotteries, microcredits,
crowdfunding. The sacred cow is called ‘sponsoring’. In the
North, which has only branches of businesses and hardly any
independent business community, this will not be simple or
straightforward. Quite apart from the fact that investors and
lenders are very careful about putting their money in institutions
with fragile financial foundations.
New policy For the cultural period 2013-2016 the national
government wants to eliminate the Basic Infrastructural
programme for culture. Many high-quality institutions will
ultimately be forced to turn to cultural funds, and in doing so
will lose every form of financial continuity. And if cultural funds
support ideas, but not staff or housing, where are those ideas
supposed to come from?
The Cabinet has no scruples about applying neo-liberal
ideology to the arts. But is the ‘free market’ a guarantee for a
‘free art’? What interest does the business community have in
4
innovative arts that reflect on current developments in society
– possibly in a critical manner? Diversity, international status,
experimentation, authenticity – what will be left of these?
Local governments are cutting back too, by about 30%. They
have their own priorities. The city of Groningen is opting for
‘chain-forming’ by collaborating institutions. At the same time
the national government is scrapping the function of The Grand
Theatre, for instance, the production centre for Groningen, and
with that cutting the heart out of the only chain that Groningen
has. De province of Groningen sees a splendid task in store
for Noorderlicht in the region around the city. Friesland is also
putting regional interests first; they opt for the Frisian identity. In
order to realise all of these tasks the staff of Noorderlicht would
have to be at least doubled.
Punishment How decisive and efficient are the layers of
government in The Netherlands? On what experience and
wisdom does their dogmatic assertion regarding the arts rest?
Who are they to formulate these impossible assignments and
these enforce these swingeing cuts on the arts?
Almost every new governmental initiative is substantiated
by metres of expensive research reports. The calculations
desired are presented as irrefutable truths. Reality proves
more obstinate: see the North-South Line, Betuwe Line, HCL,
Blue City, Meerstad. Budget overruns appear to be more
a habit than occasional blunders. Why are there no benefit
reductions as punishment for politicians and administrators
who dramatically exceed their budgets?
5
CECILE MELLA
And why are they not forced to develop their own sources of
income? Surely what is sauce for the arts must be sauce for the
government? The suggestions at the national level are familiar:
ending mortgage deductions, scrapping expenditures on the
Joint Strike Force fighters, or putting a stop to The Netherlands
as a tax paradise for IKEA and other wealthy businesses and
individuals. Why not rein in the financial markets, which got us
into the present crisis? All of these are measures which could
easily keep the art sector alive. And academic education. And the
health care sector.
Vision Noorderlicht has a tradition of being contrary. That is
essential for a meaningful democracy. We are not there primarily
to please our public. We hold a mirror up to them. Ad Theu
Boermans recently put it in the daily Trouw: “The arts have lost
their role as court jester, and we have got to get it back again.”
We stimulate reflection and debate, even if that is ‘unwelcome’;
democracy an pluralism does have its price. Similarly, an indepen-
dent arts sector has its costs.
Contemporary art institutions are efficiently run organisations. Their
staff are passionate art lovers who have a position in the heart of our
society. They are able to realise large, imaginative projects without
bonuses and with minimal means, in ways that the government
and business community could learn a lot from. Morally and
ethically, too, but certainly in terms of capacities for improvisation,
enthusiasm, flexibility and effort. Innovation is our strength.
Noorderlicht
ALEJANDRO CARTANEGA
7
Nooit groeide de bevolking van stedelijke gebieden harder dan de afgelopen decennia, een trend die, aldus demografen van de Verenigde Naties, de komende decennia onverminderd door zal zetten. Het versterkt de rol van de stad als cultureel, economisch en sociaal zenuwcentrum. In steden worden een cultuur en moraal gevormd die tot ver buiten de stadsgrenzen worden geëxporteerd.
Maar eenduidig is de stadscultuur niet: hét kenmerk van de megapolis is haar gespleten karakter. Arm bestaat naast rijk, autochtoon naast allochtoon; het milieu wordt er belast én ontlast en in de schaduw van futuristische gebouwen ligt de wildgroei van de sloppenwijk. Je bent er voortdurend in het oog van camera’s, maar evengoed volslagen anoniem. Wat steden verbindt is de kakofonie, de dynamiek. Het gevoel dat je lééft, daar waar het gebeurt.
In Metropolis – City Life in the Urban Age ontsluiert Noorderlicht, aan de hand van het werk van negentig fotografen, de vele facetten van de grote stad. In fotografie van uiteenlopende aard – documentair én geconstrueerd – leidt Metropolis u letterlijk door een stad van beelden. Metropolis legt de ziel van de metropool bloot, de plek waar onze toekomst wordt gemaakt
Metropolis is een roman in zes hoofdstukken. Deze
vertellen het spannende, schokkende, prachtige en
overweldigende verhaal van City Life in the Urban Age.
.
metropolis | city life in the urban ageSinds het begin van deze eeuw woont meer dan de helft van de wereldbevolking in steden, het gevolg van een urbanisatieproces dat grote invloed heeft op zowel stad als platteland. In het afsluitende deel van een tweeluik toont Noorderlicht de vele gezichten van de moderne stad.
Since the beginning of the 21st century, more than half of the world’s population have lived in cities, the result of an urbanisation process that has had vast influence on both the city and rural areas. In the second part of a diptych, Noorderlicht shows the many faces of the modern city.
Never before has population growth in urban areas been
as rapid as in recent decades, a trend which, according to
United Nations’ demographers, will continue unabated in
the decades to come. It will only intensify the role of the city
as a cultural, economic and social nerve centre. The city
shapes a culture and morality which is then exported far
beyond the cities themselves.
But this urban culture is far from unambiguous: the
characteristic of the megalopolis is its split personality.
Rich and poor live next to one another; newcomers from all
over the world and those whose families have been in the
city for generations; cities are a burden to the environment
ánd relieve that pressure; slums proliferate in the shadow
of futuristic buildings. You are constantly under the eye
of surveillance cameras, but at the same time totally
anonymous. What ties cities together is the cacophony,
the dynamism. The feeling that you are alive, that cities are
where everything is happening.
In Metropolis – City Life in the Urban Age, on the basis
of the work of ninety photographers Noorderlicht uncovers
the many facets of the big city. With photography of diverse
sorts – documentary and constructed – Metropolis literally
leads you through a city of images. Metropolis lays bare
the soul of the metropolis, the place where our future is
being created.
Metropolis is a novel in six chapters. These tell the
exciting, shocking, wonderful and overpowering story
of City Life in the Urban Age.
XAVIER COMAS
YANG YOUNGLIANG
The appeal of the city is irresistible: all the people who made up the city before you, the buildings that stand there today, often old and steeped in memories, meaning and history, and those which once stood, but have been torn down to make way for new structures. The city is a person, a star to be gazed at until you are nearly blinded by the extravagance. Make a photo of it, frame it and select it. Let it remind you…
verwonderd | astonished
Brad Farwell | Rapture
Laura Konttinen | Cityscapes
Marcus Koppen | Megacity - Hong Kong
Ikuru Kuwajima | Astana’s Winter Urbanscape
Massimo Mastrorillo | City Models
Cecile Mella | Fictional Cape Town
Michael Najjar | Liquid Cities
Matthew Niederhauser | Counterfeit Paradises
Offmanphoto | Atoms
Max Pam | Supertourist Cities
Martin Roemers | Metropolis
Niels Stomps | Metropolitan Area
Yang Yongliang | Heavenly City
Pablo Ziccarello | Microcentro
De aantrekkingskracht van de stad is onweer-staanbaar. Al die mensen die hier voor je gelopen hebben. De gebouwen die er staan of hebben gestaan, omhangen met herinnering, beteke-nis, geschiedenis. Vergaap je aan deze stenen beroemdheid, tot je bijna verblind wordt door haar overdaad. Maak er een foto van, kader het in en selecteer. Herinner het je.
9
10MAX PAM
MASSIMO MASTRORILLO
11MARCUS KOPPEN
OFFMANPHOTO
MICHAEL NAJJAR
michael najjar‘De grens tussen architectuur en cyberspace zal vervagen.’
De Duitse fotograaf Michael Najjar (1966) kan met
recht een pionier worden genoemd. Zijn werk
beweegt zich op het snijvlak van fotografie en
informatietechnologie, van heden en toekomst.
In Liquid City zien we steden die letterlijk vloeibaar
lijken – met gebouwen die veranderen naar gelang
de eisen die gebruikers er aan stellen.
Waar komt het idee voor Liquid City vandaan? ‘Ik ben in mijn werk altijd gericht geweest op een
toekomstige maatschappij die geregeerd wordt door
informatietechnologie. Liquid City is de voortzetting van
Netropolis, een serie die ik tussen 2004 en 2006 maakte
en die een uitvloeisel was van onderzoek dat ik deed
naar de toekomst van de megastad. In Liquid City werk
ik een theoretisch concept uit: architectuur die niet rigide
is, maar uit flexibele vormen bestaat die voortdurend in
flux zijn. De grens tussen architectuur en cyberspace zal
vervagen. Een aantal nieuwe torens in Tokio’s mediastad
zijn al een stap in die richting.’
Is zo’n vloeibare stad een plek waar je zou kunnen wonen? ‘Persoonlijk leef ik graag temidden van het hoge tempo
van de levendige, voortdurend veranderende stad. Toch
denk ik dat velen in zo’n toekomstige stad verloren
kunnen raken. Nog even afgezien van vraagstukken als
vervuiling, energie en het stroomlijnen van verkeer. Voor
mensen zoals ik – digitale nomaden die de stad gebruiken
als knooppunt voor hun wereldwijde activiteiten – zijn de
mogelijkheden een zegen, anderen kunnen belanden in
een nachtmerrie van vervreemding en desoriëntatie.’
Zijn mensen – van politici tot het algemene publiek – zich afdoende bewust van de effecten van urbanisatie?
‘De meeste mensen die in megasteden wonen, hebben
weinig idee van wat er gaande is. Kijk naar China, waar
vooral ouderen totaal overrompeld worden door de
snelheid van de transformatie. Politici, architecten en
planologen zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling van
complexe urbane omgevingen – zij móéten zich er bewust
van zijn. Het risico is echter dat steden simpelweg te groot
en ingewikkeld worden om nog in de hand te kunnen
houden, wat kan resulteren in chaotische structuren. Ook
dat maakt het zo’n intrigerend onderwerp om over na te
denken.’
‘The boundary between architecture and cyberspace will blur.’
The German photographer Michael Najjar (b. 1966)
can justly be called a pioneer. His work lies at the
interface between photography and information
technology, and between the present and the future.
In Liquid City we see cities that literally seem fluid –
with buildings that change according to the demands
their users make of them.
Where did the idea for Liquid City come from? “In my work I’ve always been oriented to a future society
that is controlled by information technology. Liquid City is
a continuation of Netropolis, a series I did between 2004
and 2006 and that was the result of research I did into the
future of the mega-city. In Liquid City I’m working out a
theoretical concept: architecture that is not rigid, but which
is comprised of flexible forms that are constantly in flux.
The boundaries between architecture and cyberspace will
blur. A number of the new skyscrapers in Tokyo’s media
city are already a step in that direction.”
Is a liquid city somewhere that you could live?
“Personally, I love living in the middle of the fast pace of a
vital, constantly changing city. Still, I think that many people
could get lost in a future city like that. That’s quite aside
from questions like pollution, energy and the streamlining
of traffic. For people like myself – digital nomads who
use the city as a junction for their worldwide activities –
the possibilities are a blessing. Others could end up in a
nightmare of alienation and disorientation.”
Are people – from politicians to the general public – sufficiently aware of the effects of urbanisation?“Most people who live in mega-cities have little idea of
what is happening there. Look at China, where particularly
the older generation is totally taken by surprise at the
speed of the transformation. Politicians, architects and
planners are responsible for the development of complex
urban environments – they must be aware of them. The
risk is however that cities will simply become too big and
complicated to be kept in hand, which can result in chaotic
structures. But that too is such an intriguing development
to think about.”
13
martin roemers ‘Voor mij is de straat een theater.’
In zijn langlopende project Metropolis registreert
de Nederlandse fotograaf Martin Roemers (1962)
het straatleven in steden met meer dan tien miljoen
inwoners. Op het eerste gezicht zijn het beelden
die getuigen van een overweldigende massaliteit,
een drukte waarin het individu verdwijnt. Maar wie
beter kijkt – voorbij het voorbijrazende verkeer en
het bombardement van indrukken – ontwaart de
menselijke maat: de verkoper op de straathoek, een
man die wacht, een kind dat zich verveelt.
Is een menswaardig leven in dergelijke miljoenensteden eigenlijk wel haalbaar?
Voor bewoners van het arme platteland werkt de stad als een
magneet. Dáár liggen de kansen op werk, scholing en een
betere toekomst. Maar ondanks hun wil en ambitie komen
dromen over een beter leven meestal niet uit. Ze worden
veroordeelt tot een marginaal bestaan. De aanwas van nieuwe
bewoners is simpelweg groter dan het absorptievermogen
van de stad. De samenleving moet er voor zorgen dat
nieuwe bewoners gehuisvest kunnen worden, en dat de
vuilnisdienst, waterleiding, riolering en gezondheidszorg
op orde zijn. In veel steden wordt hier aan gewerkt, maar
de vraag naar voorzieningen overtreft vaak het geleverde
aanbod. Tegelijk is er een positief verhaal. Veel nieuwkomers
zijn ondernemend en zelfredzaam. Ze beginnen hun eigen
handeltje of vinden hun weg in de informele economie. Als
een samenleving niet te formalistisch is en ondernemerschap
aanmoedigt, liggen er kansen.
Hoe ervaar je zelf het verblijf in zo’n stad?
Ondanks de schaduwzijden is de stad een plek waar veel
energie samenkomt, wat tot grote prestaties leidt op het
gebied van economie, kunst, cultuur en wetenschappen.
Mijn werkterrein is de straat – ik houd van de chaos, de
herrie, de geur van diesel. Voor mij is de straat een theater.
Elke straat is een podium waar verschillende straatbewoners
– als acteurs in een toneelstuk – dag in, dag uit hun weg
trachten te vinden in de moderne stedelijke samenleving.
Dat is fascinerend.
Dit langlopende project sluit natuurlijk perfect aan bij het hoofdthema van Noorderlicht. Urbanisatie is een belangrijke ontwikkeling, met vergaande
gevolgen. Het is goed dat vanuit verschillende disciplines naar
deze ontwikkeling gekeken wordt. Fotografie kan helpen om
de gevolgen, zowel positief als negatief, zichtbaar te maken.
Bijvoorbeeld via een manifestatie als deze.
‘For me, the street is a theatre’
For his long-running project Metropolis the Dutch
photographer Martin Roemers (b. 1962) is recording
street life in cities with a population of ten million or
more. At first sight these are images that bear witness
to their overwhelming, massive nature, as hives of
activity in which the individual disappears.
But anyone looking more closely – past the traffic
whizzing by and the bombardment of impressions –
can discover the human scale: the street merchant on
the corner, a man waiting, a bored child.
Is a dignified life really possible in cities often million or more?
The city is a magnet for the population of poor rural areas.
It is where the opportunities are, for work, schooling and a
better future. But despite their willpower and ambition, their
dream usually don’t come true. They are condemned to a
marginal existence. The flood of new residents is simply
greater than the city’s capacity to absorb them. Society must
see to it that there is housing for the new residents, and that
garbage collection, water supplies, sewers and health care
are in working order. Many cities are working on this, but the
demand for facilities exceeds the supply they can deliver.
At the same time, there is a positive story. Many newcomers
are enterprising and able to manage for themselves. They
begin their own little business or find their way in the informal
economy. If a society is not too regimented and encourages
entrepreneurship, there are always opportunities.
How do you experience the time you spend in cities like these?
Despite its dark sides, a city is a place where a lot of energy
comes together, which can lead to great achievements in
the areas of the economy, art, culture and science.
The place where I work is the street – I love the chaos, the
commotion, the smell of exhaust. For me, the street is a
theatre. Each street is a stage where its different inhabitants
– like actors in a play – try to find their way in the modern
urban society, day in, day out. That is fascinating.
This long-term project of course fits perfectly with the main theme of Noorderlicht. Urbanisation is an important development, with far-reaching
consequences. It is good that this development is being
examined from different disciplines. Photography can help
by letting us see the results, both positive and negative, for
instance in an event like this.
14
MARTIN ROEMERS
MARTIN ROEMERS
16
IVAN MIKHAYLOV
A vagrant warms himself in the exhaust from a heating system. A girl stares out over the city, wrapped in a blanket for comfort. That anonymous face in the metro, lost in semi-sleep, has missed a station somewhere. Why did they come here? Who cares about them? Who are they? Do you exist at all, if others can’t or won’t see you? Unspoken questions: and the city rushes on, right past them.
verdwaald | astray
Mehraneh Atashi | Tehran’s Self-PortraitGiacomo Brunelli | The AnimalsStephen Dupont | A Tale of Two SlumsUgnius Gelguda | SpacetimeNadja Groux | 127th@StNickPawel Jaszczuk | High FashionKatrin Koenning | Thirteen: Twenty LacunaSayed Asif Mahmud | My City of Unheard PrayersIvan Mikhaylov | MetropolisGuillaume Millet | KuraiSherman Ong | Motherland (video)Louie Palu | Financial DistrictOhm Phanphiroj | UnderageMichael Wolf | Tokyo CompressionDevin Yalkin | Hades
De zwerver warmt zich aan de uitstoot van een airco. Het meisje staart, gehuld in een de-ken van troost, uit over de stad. Het naamloze gezicht in de metro, verloren in een halfslaap, heeft ergens een station gemist. Waarom kwa-men ze hier? Wie zorgt er voor hen? Wie zijn ze? Besta je wel als het niet is in de ogen van anderen? Onuitgesproken vragen. En de stad raast door, aan hen voorbij.
17
18
KATRIN KOENNING
GIACOMO BRUNELLI
19OHM PHANPHIROJ
MEHRANEH ATASHI
20MICHAEL WOLF
michael wolf‘De mens heeft zichzelf dit aangedaan - een verschrikkelijk systeem vóór mensen dóór mensen.’
Gezichten en lichamen, platgedrukt tegen de ruiten van de metro in Tokio. Ze ogen wezenloos, in ge-dachten verzonken, somber. Ogenschijnlijk wordt de mens in ’s werelds grootste stedelijke conglomeratie – 35 miljoen inwoners! – gereduceerd tot vee. In zijn serie Tokyo Compression vergroot de in Hong Kong woonachtige fotograaf Michael Wolf (1954) dit detail uit en verheft het tot symbool. Zo roept hij onher-roepelijk de vraag op: kan de mens zijn identiteit en waardigheid behouden in de moderne megapolis?
Hoe ontstond Tokyo Compression? ‘In 1996 ontdekte ik een stationnetje waar je extreem dicht
bij de ramen van de trein kon komen, aangezien er maar
één spoor was. Ik nam er zes foto’s die ik opsloeg in het
mapje ‘onderwerpen om op een dag uit te werken’. Acht
jaar later keerde ik terug naar Tokio om mijn oorspronkelijke
gedachte uit te diepen.’
De foto’s zijn tragisch maar soms ook geestig in hun absurditeit. Wat lees je zelf in die ineen gedrukte gezichten? ‘Vooral toch de tragiek van het menselijk bestaan. Wat je
ziet is niet het gevolg van een natuurlijke catastrofe. De
mens heeft zichzelf dit aangedaan – een verschrikkelijk
systeem vóór mensen dóór mensen.’
Is urbanisatie dus een negatieve ontwikkeling?‘In het algemeen heeft het de kwaliteit van leven niet ver-
beterd. Steden worden steeds drukker, lawaaiiger, vuiler.
Ze delen mensen op in haves en have nots. In alle grote
steden zijn de onroerend goed prijzen door het dak gedaan,
zodat alleen de rijken het zich kunnen veroorloven in leef-
bare wijken te wonen. De armen zitten letterlijk en figuurlijk
in de marge. Dat is symptomatisch voor de wereld waarin
we leven – alles raakt uit balans, tot de zaak instort, via een
economische, technologische of milieucatastrofe.’
Wat is de rol die een festival als Noorderlicht kan vervullen? ‘Festivals die eigentijdse onderwerpen bij de horens
vatten zijn belangrijk, want ze maken ons bewust van
de onrechtvaardigheid en disbalans die we in de wereld
hebben gecreëerd. Het medium fotografie is er in het
bijzonder geschikt voor. Het stelt je in staat direct en
helder te communiceren.’
21
‘Man is responsible for this himself - a dreadful system for people and by people.’
Faces and bodies squashed against the windows of the metro in Tokyo. They stare vacantly, lost in thought, sombre. Apparently in the world’s biggest urban conglomerate – 35 million residents! – people are reduced to cattle. In his series Tokyo Compression the photographer Michael Wolf (b. 1954), himself a resident of Hong Kong, blows up this detail and raises it to symbolic status. In this he irrevocably poses the question: can a person retain his identity and dignity in the modern megalopolis?
How did Tokyo Compression come about? “In 1996 I discovered a small station where you could get
extremely close to the widows of the trains, since there
was only one track. I took six photos there that I put in
the ‘subjects to work on someday’ file. Eight years later
I returned to Tokyo to explore my original idea in greater
depth.”
The photos are tragic, but also sometimes humorous in their absurdity. What do you read yourself in these faces pressed together? “Chiefly the tragedy of the human condition. What you
see is not the result of a natural catastrophe. Man is
responsible for this himself – a dreadful system for people,
and by people.”
Is urbanisation a negative development, then?“It has not improved the quality of life in general. Cities
become increasingly busy, noisier, dirtier. They divide
people into the haves and have nots. Real estate prices
have gone through the roof in all the great cities, so that
only the rich can afford to live in liveable neighbourhoods.
The poor are marginalised, literally and figuratively. That
is symptomatic of the world in which we live – everything
is becoming increasingly out of kilter, until it all comes
crashing down, in an economic, technological or
environmental catastrophe.”
What role can a festival like Noorderlicht play? “Festivals that take contemporary subjects by the horns
are important, because they make us conscious of the
injustice and imbalances that we have created in the world.
The medium of photography is particularly suited for this.
It enables you to communicate clearly and directly.”
22ANDREAS GEFELLER
GINA LEVAY
HANS-CHRISTIAN SCHINK
Looking down on the city, metaphors spring to mind. A machine. An artificial brain that works according to the strict protocols of commerce, production and consumption. An untameable beast that feeds on human labour, natural resources and energy. Willing or not, we are caught up in its processes, in factories, incars, lifts and metros, in the arteries of the city, anonymous and subservient.
raderwerk | machinery
Rasel Chowdhury | Desperate UrbanizationXavier Comas | Tokyo Up, DownAndreas Gefeller | The Japan SeriesChristoph Gielen | CiphersKai-Uwe Gundlach | The CrowdThomas Kneubühler | Office 2000Gina LeVay | The Sandhog ProjectMartin Luijendijk | Edges of the CityJean-Marc Meunier | Shopping StreetsAndreas Müller-Pohle | Hong Kong WatersHans-Christian Schink | L.A. NightChristina Seely | LuxKim Zwarts | US2009/2011
Neerkijkend op de stad, de metaforen die zich opdringen. Een machine. Een artificieel brein dat werkt volgens de strikte protocollen van commercie, productie en consumptie. Een niet te temmen beest dat zich voedt met arbeid, grondstoffen en energie. Wij draaien mee in de processen. In fabrieken. In auto’s, liften en metro’s. In de bloedbanen van de stad. Ano-niem en ondergeschikt.
23
24THOMAS KNEUBÜHLER
25
KAI-UWE GUNDLACH
KIM ZWARTS
2626
YVES MARCHAND & ROMAIN MEFFRE
CARLOS SANCHEZ AND JASON SANCHEZ
27
Nature takes care of itself, the always hungry city demands that we feed it constantly. As soon as we, our architecture or the economy are remiss, the city withers. Hear: the sound of hurrying feet. See: the metal grimace of roll-down gates, the abandoned, stripped tenements, the downcast anarchy of graffiti. Hear: the boombox or the shattering beer bottle. We see, hear, smell – and our heart misses a beat. This is the world of human shortcomings, of the dream that turns into a nightmare.
lacune | deficient
Abir Abdullah | Death Traps: Tales of a Mega CommunityEvan Abramson | Orphan NationGregory Buchakjian | NighthawksFrancilins | Vi ElasCarlos Cazalis | In Nishinari WardCarole Condé & Karl Beveridge | Liberty LostManal Al Dowayan | And We Had No Shared DreamsAshley Gilbertson | Recession in New YorkYannis Karpouzis | Athens, a System in TurmoilSelvaprakash Lakshmanan | The Rural ExodusSebastian Liste | Urban QuilomboYves Marchand & Romain Meffre | The Ruins of DetroitDana Popa - Our Father CeausescuCarlos Sanchez and Jason Sanchez - The EverydayWill Steacy - Down these Mean Streets
De natuur onderhoudt zichzelf, de altijd honge-rige stad eist dat we haar onderhouden. Zodra de mens, de bouwkunst of de economie tekortschiet, verwelkt de stad. Daar: het geluid van gehaaste schoenen. Daar: de metalen grimas van rolluiken, de onttakelde flats, de neergeslagen wetteloosheid van graffiti. Daar: de boombox of het bierflesje dat kapot valt. We zien, horen, ruiken het – het hart slaat over. Dit is de wereld van het menselijk tekort. Van de droom die nachtmerrie werd.
27
28ABIR ABDULLAH
29
Land in opkomst: Bangladesh
Wie aan Bangladesh denkt, denkt niet direct aan fotografie. Toch zijn dit jaar liefst vier fotografen uit het Aziatische land opgenomen in Metropolis. ‘En het hadden er gerust meer kunnen zijn,’ zegt curator Wim Melis. ‘Zóveel kwalitatief hoogwaardig werk wordt daar de laatste tijd gemaakt.’
Dat is geen toeval. Sinds de fotograaf, schrijver en activist
Shahidul Alam in 1998 in samenwerking met World Press
Photo het Pathshala opleidingsinstituut in Dhaka opzette,
kent Bangladesh een gestage aanwas van goed opgeleid
talent. Oud-studenten als Munem Wasif en Abir Abdullah,
tegenwoordig docent, maakten school met hun klassieke,
geëngageerde documentaire fotografie en sleepten wereld-
wijd prijzen in de wacht. Ze zijn het product van een instituut
dat meer doet dan alleen aanleren van techniek. De Path-
shala South Asian Media Academy werkt, net als Noorder-
licht, vanuit sociale bewogenheid. Het instituut gelooft in
fotografie die informeert en uitdaagt, en zo bijdraagt aan
een rechtvaardiger maatschappij. ‘Mede dankzij die visie
groeide Pathshala in haar relatief korte bestaan uit tot een
instituut van internationale allure,’ weet Melis.
Maar er gebeurt meer in de “Majority World”. Het twee-
jaarlijkse Chobi Mela fotofestival, het grootste van Azië,
brengt al zes edities lang fotografie vanuit de hele wereld
naar Dhaka. Andermaal onder de bezielende leiding van
Shahidul Alam, en in samenwerking met Pathshala en de
Drik Fotobibliotheek, voedt Chobi Mela de lokale interesse
in documentaire fotografie. Het succes en de internation-
ale zichtbaarheid van de eigen fotografen laat jong talent
bovendien zien dat het medium fotografie toekomst heeft.
Terwijl op veel plekken ter wereld de culturele infrastructuur
wordt uitgekleed, laat het succes in Bangladesh zien dat
hierin investeren op vele fronten vruchten afwerpt.
Emerging country: Bangladesh
Bangladesh is probably not the first country that comes to mind when you think of photography. Yet there are all of four photographers from this Asian country included in Metropolis this year. “And there easily could have been more,” says curator Wim Melis. “So much high-quality work is being done there lately.”
That is not by chance. Since the photographer, writer and
activist Shahidul Alam established the Pathshala training
institute in Dhaka in 1998 in cooperation with World Press
Photo, Bangladesh has seen a steadily growing crop of
well-trained talent. Former students like Munem Wasif and
Abir Abdullah, presently an instructor, have been gaining
followers with their classic, socially engaged documentary
photography, and pulling in awards worldwide. They are the
product of an institute that does more than just teach tech-
niques. Like Noorderlicht, the Pathshala South Asian Media
Academy works from a social commitment. The institute be-
lieves in photography that informs and challenges, and thus
contributes to a more just society. “Thanks In part to this
vision, in its relatively brief existence Pathshala has grown
into an institution of international stature,” Melis says.
But there is more happening in the ‘Majority World’. In its six
editions the biannual Chobi Mela photo festival, the largest
in Asia, has brought photography from around the world
to Dhaka. Again under the inspired direction of Shahidul
Alam, and in cooperation with Pathshala and the Drik Photo
Library, Chobi Mela sparks local interest in documentary
photography. Moreover, the success and international vis-
ibility of their own photographers shows new talent that the
medium of photography has a future.
While in many places in the world the cultural infrastructure
is being trimmed back, the success in Bangladesh demon-
strates that investing in this pays off in many ways.
bangladesh
303030
DIONISIO GONZÁLEZ
FRANKY VERDICKT
3131
Stone on wood on steel on glass: combinations as diverse as the people by and for whom they were built. Hyper-modern high-rises, the crazy quilt of the favela, the new cathedrals of consumerism. What is built and what is demolished tells of hope and disappointment. History makes way for the future, which becomes history. The city is never finished. It is taking shape all around you, with its forms, its light, its words and its images.
assemblage | assembly
Martin Adolfsson | Suburbia Gone WildAnas Al-Shaikh | Death of LandscapePeter Bialobrzeski | The Raw and the CookedPaul Gofferjé | Beirut Panodrama’sDionisio González | Favela - An Assembled CityJian Jiang | City BuildersMaros Krivy | New Coat of PaintMartin Luijendijk | ContinuationSimon Norfolk & John Burke | Photographs from the War in AfghanistanEdith Roux | Les Dépossédés (The Dispossessed)Matt Siber | The Untitled ProjectElian Somers | California CityFranky Verdickt | TotemHans Wilschut | Untitled
Steen op hout op staal op glas, in combinaties even divers als de mensen door en voor wie ze zijn opgericht. Hypermoderne hoogbouw. De lappendeken van de favela. De nieuwe kathe-dralen van het consumentisme. Wat gemaakt en afgebroken wordt, vertelt over hoop en teleurstelling. Geschiedenis wijkt voor toekomst die geschiedenis wordt. Nooit is de stad af. Ze vormt zich rond je en in je, met haar vormen, haar licht, haar woorden en haar beelden.
31
32HANS WILSCHUT
SIMON NORFOLK & JOHN BURKE
33
EDITH ROUX
PETER BIALOBRZESKI
34 ALEJANDRO CARTAGENA
353535
Calm down; this is the eye of the storm. Shut the doors and windows, draw the curtains, perhaps close the garden gate too. Lock the city out, lock yourself in, in a luxury apartment or a shack you built for yourself. The poster on the wall, the books in the bookcase, the magnets on the refrigerator, the photos in the frames: they’re all you. You’re nothing in the maelstrom outside, but your home is your castle – the one piece of the city that you can make and guard for yourself.
thuis | home
Giorgio Barrera | Through the WindowNina Berman | Greening the GhettoJodi Bieber | SowetoJulio Bittencourt | Citizen X / In a Window of Prestes Maia 911 BuildingKendrick Brinson | Sun City: Life after LifeEstan Cabigas | The New CathedralsAlejandro Cartagena | Suburbia MexicanaReinier Gerritsen | The EuropeansGabriel Jones | Untitled SeriesGareth Kingdon | Hidden CitiesSirkka-Liisa Konttinen | Byker / Byker RevisitedLawickMüller | Urban StageAndreas Meichsner | 32.000.000Darren Soh | Political LandscapesMunem Wasif | Old Dhaka - Belonging
Rustig maar, dit is het oog van de storm. Sluit deuren, ramen, gordijnen, het hek van de tuin. Sluit de stad buiten en jezelf binnen, in een luxe appartement of een zelfgebouwd hutje. De poster aan de muur, dat ben jij. De boeken in de kast, jij. De magneetjes op de vriezer en de foto’s in fotolijsten. In de maalstroom van daarbuiten weeg je niks, hier ben je God. In dat ene stukje stad dat je zelf kunt maken en bewaken.
35
36SIRKKA-LIISA KONTTINEN
MUNEM WASIF
37
JODI BIEBER
SHEN WEI
NADAV KANDER
393939
In the maze of streets, buildings, corridors and rooms, in the maelstrom of impressions, in the storm of light and sound: man. Seeking an attitude, a direction, identity. Contemplating. Feeling the way. His fingers on the skin of the city.
verkenning | exploration
epiloog | epilogue
Matteo Bastianelli | The Bosnian IdentityTiane Doan na Champassak | KolkataNadav Kander | Johannesburg and SowetoOlivier Pin-Fat | Dead Light, Bone DryShen Wei | Chinese Sentiment
In het doolhof van straten, gebouwen, gangen en kamers, in de maalstroom van indrukken, in de storm van licht en geluid: de mens. Zoekend naar een houding, een richting, identiteit. Mijmerend. Op de tast. Zijn vingers op de huid van de stad.
39
OLIVIER PIN-FAT
TIANE DOAN NA CHAMPASSAK
Zo’n manifestatie is een grote operatie. Tegen welke problemen loop jij op?‘Tijd is de grootste vijand. Dit jaar hadden we – mede
dankzij onze internationaal sterk gegroeide reputatie –
een recordaantal van 1200 inzendingen, met een hoog
gemiddeld niveau. Tel daarbij ook nog 300 series die ik
zelf had gescout. Al dat werk wordt serieus bekeken en
beoordeeld. Het kost immens veel tijd om tot een definitieve,
afgewogen selectie te komen. Geldgebrek versterkt dat
tijdgebrek, omdat je veel energie kwijt bent aan begrotingen
en nota’s.’
Frustrerend?‘Het maakt het werk ook dynamisch en divers. Soms
bezig met het festival, dan weer met een boek, dan met
het organisatorische. Het past beter bij me dan voor een
museum werken, waar alles jaren van tevoren vast ligt.
Bovendien biedt Noorderlicht me de mogelijkheid als auteur
een eigen verhaal te maken. Dat auteurschap maakt de
instelling uniek in de wereld van de fotografie, en dat wordt
gewaardeerd. Het heeft er toe geleid dat Noorderlicht al
meerdere malen in de internationale pers is uitgeroepen tot
de wereldtop in fotofestivals.’
Waar moet een fotograaf op letten als hij jouw selectie wil halen?‘Zorg altijd dat je wat te melden hebt. Ik wil inhoudelijk
verrast worden. Er zijn genoeg mensen die goed kunnen
fotograferen. Maar hoeveel van hen vertellen een goed
verhaal? En het verbeeldende verhaal is waar het bij
Noorderlicht om draait.’
41
curator wim melis‘Zorg altijd dat je wat te melden hebt.’
Sinds 1995 is Wim Melis (1964) de vaste curator van de Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie. We spraken met de eigenzinnige tentoonstellings-maker, die – in tegenstelling tot veel van zijn collegae – liever spreekt in beelden dan in tekst.
Je studeerde sterrenkunde en technische natuur-kunde. Dat is een atypische achtergrond voor een curator. Hoe ben je in de fotografie gerold?‘Eerlijk gezegd verveelde ik me tijdens mijn studie nogal.
Sterrenkunde is een mooie wetenschap, maar ik zag mezelf
niet mijn leven lang achter computers met theoretische
modellen stoeien. Er gebeurde toen een aantal dingen.
Een jongen in mijn studentenhuis kocht voor zichzelf een
chique kleurendoka, die ik ook mocht gebruiken. En ik
sloot me aan bij een fotogroep aan de USVA (Gronings
cultureel studentencentrum, red.) waar Ton Broekhuis
docent was. Indertijd bestond er de USVA Fotogalerie, waar
ik bij betrokken raakte. Het feestje ter ere van het tienjarig
bestaan van die galerie mondde in 1990 spontaan uit in een
festival. Noorderlicht was geboren.’
Sinds 1995 ben je de vaste curator. Kun je iets vertellen over het proces dat voorafgaat aan de manifestatie?‘Noorderlicht wil, met kwalitatief hoogwaardige fotografie,
iets vertellen over de wereld, vanuit een pregnant thema.
Het formuleren van dat thema is het startpunt. In het
research-traject dat daarop volgt, waarin ik zelf naar beeld
op zoek ga en waarin ook fotografen van over de hele
wereld werk indienen, wordt duidelijk hoe dat initiële idee
visueel uitpakt. Beetje bij beetje wordt vervolgens het thema
aangescherpt.’
Wat maakt een tentoonstelling een “Wim Melis”-tentoonstelling?‘Ik zoek de grenzen van de documentaire fotografie op.
Het gaat om het verhaal dat ik wil communiceren – stijlen
en genres zijn dan minder belangrijk. Verhaal en kwaliteit
staan centraal. Het maakt me ook niet uit of een fotograaf
beroemd is of niet. Daarom valt er bij Noorderlicht altijd
nieuw talent te ontdekken.’
42
CADEAU-ABONNEMENT
3 nummers P/fvoor jezelf of een ander
2011SEPTEM
BER 2011N
R. 7w
ww. pf.nl
Jaar gang 28
6-20
11
BP PORTFOLIO: JAN ZWART
Op reis
FOTOGRAFIEWINNAAR IRIS D’OR ALEJANDRO CHASKIELBERG
DE MISSIE VAN NATIONAL GEOGRAPHIC
VIA PANAM MET KADIR VAN LOHUIZEN
JEROEN SWOLFS’ WERELDSTEDEN
TECHNIEKAVONTUURLIJKE CAMERA’S
FUJI X100
LEICA S2
2011M
EI 2011N
R. 4w
ww. pf.nl
3-2011
BP PORTFOLIO: MARTIN ROEMERS
In beweging
TECHNIEKLEAF APTUS-II 12
REPORTAGE-OBJECTIEVEN VAN NIKON
SEKONIC-L308DC LICHTMETER
VIDEO IN PHOTOSHOP CS5
AUDIORECORDERS
FOTOGRAFIEROB HORNSTRA - WINNAAR CANONPRIJS 2010
FOTOFESTIVAL NAARDEN - VEYSI
NATUURFOTOGRAAF RUBEN SMIT
PANL - JASPER ZWARTJES
OLAF VAN GERWEN
� 9,95
MAART
2011N
R.2
ww
w.professionelefotografie.nl
1-2011
BP ZILVEREN CAMERA 2010
Over de grens
FOTOGRAFIECRIS TOALA OLIVARES
EDDY VAN WESSEL
JOOP VAN TELLINGEN
MARTHA ROSLER
TECHNIEKIPAD MAGAZINE
APPS VOOR DE FOTOGRAAF
CANON TELEZOOMS
NIKON SB-700
EXTRA KATERN:
DIGITALES
RAW-converters
� 9,95
Abonnement geven of nemen? Ga naar pf.nl/abonneren of bel onze abonneeservice: (088) 2266648.
�15,-voorslechts
3x
50% korting
EBM_FNG-PF_08-2011_Opmaak 1 08-08-11 15:18 Pagina 1
advertentie
43
Wim Melis (b. 1964) has been the permanent curator of the Noorderlicht International Photo-festival since 1995. We spoke with this distinctive exhibition-maker, who – in contrast to many of his colleagues – would rather do his speaking in pictures than in text.
You studied astronomy and technical physics. That is an atypical background for a curator. How did you end up in photography?“To be frank, I was already bored while I was still taking my
courses. Astronomy is a wonderful science, but I couldn’t
see myself spending my whole life sitting at a computer
messing around with theoretical models. A number of
things happened at that point. One of the guys in my
residence hall bought a chic colour darkroom for himself,
that I could also use. And I joined a photo group at the
USVA [the Groningen student cultural centre; ed.], where
Ton Broekhuis was an instructor. At the time they had the
USVA Fotogalerie, that I got involved with. The gallery’s
tenth anniversary celebration in 1990 sort of spontaneously
became a festival. Noorderlicht was born.”
You have been the permanent curator since 1995. Can you tell us something about the process that goes on in the run-up to these events?“Noorderlicht wants to say something about the world,
with high quality photography, around a theme with lots of
possibilities. Formulating that theme is the starting point. In
the research that follows, when I go in search of images
myself and in which photographers from all over the world
submit work, it becomes clear how that initial idea will turn
out visually. Bit by bit the theme gets refined.”
What makes an exhibition a ‘Wim Melis-exhibition’?“I like to explore the boundaries of documentary photography.
What’s important is the story I want to communicate –
styles and genres are less important than that. The story
and quality are central. It doesn’t matter to me whether the
photographer is famous or not. That’s why one can always
find new talent at Noorderlicht.”
curator wim melis‘Make sure you always have something to say’
An event like this is a major operation. What sort of problems do you encounter?“Time is the biggest enemy. Thanks in part to our international
reputation, which has been growing strongly, this year we
had 1200 submissions, a record number, on the average
at a high level. Add to that another 300 series that I had
scouted myself. All that work is looked at seriously and
evaluated. It takes an enormous amount of time to come
up with a definitive, well thought-out selection. Funding
shortages just complicate the time pressure, because you
devote a lot of energy to budgeting and accounts.”
Frustrating?“It also makes the job dynamic and diverse. Sometimes
you’re busy with the festival, then with a book, then with the
organisational side of things. It fits my personality better than
working for a museum, where everything is planned years in
advance. What’s more, Noorderlicht gives me the chance to
tell my own story, as an auteur. That auteurship makes the
outlook here unique in the photography world, and that’s
appreciated. It’s meant that the international press has
ranked Noorderlicht among the top photo festivals in the
world a number of times now.”
What sort of things does a photographer have to pay attention to if he wants to end up on your team?“Make sure you always have something to say. I want to be
surprised by content. There are enough people out there
who can take good pictures. But how many of them can
tell a good story? And the visual story is what it’s all about
at Noorderlicht.”
45
academie minerva | vivian maierVivian Maier, Street Photographer
Deze unieke nevententoonstelling van Metropolis laat nooit eerder vertoond werk zien van de recent ontdekte fotografe Vivian Maier (1926-2009). Haar straatfotografie bevat humoristische, ontroerende, mooie en ruwe beelden van het stadsleven in het Amerika van de jaren ‘50.
Vivian Maier, kindermeisje van beroep, maakte vanaf
de jaren vijftig tot de jaren negentig van de vorige eeuw
wereldwijd meer dan honderdduizend foto’s – van New
York City en Chicago tot Frankrijk en talloos andere
landen – zonder dat ze ooit iemand het resultaat liet zien.
Haar foto’s zijn verbazingwekkend, zowel wat betreft
de diversiteit als de hoge kwaliteit van haar werk in het
gouden tijdperk van naoorlogs Amerika.
OntdekkingHet wonderbaarlijke werk van Maier zag pas voor het eerst
het daglicht in 2007 toen makelaar en amateurhistoricus
John Maloof in een veilinghuis per toeval een doos met
anonieme negatieven in handen kreeg. In de jaren daarop
verzamelde hij maar liefst 100.000 foto’s en negatieven.
In Vivian Maier: Street Photographer is nu voor het eerst
in Nederland een ruime selectie te zien.
This unique subexhibition of Metropolis shows the work of the recently discovered photographer Vivian Maier (1926-2009). Most pictures have never been on display before. Her streetphotography shows humorous, moving, beautiful, and raw images of city life in America in the 1950’s.
Vivian Maier, a professional nanny, took from the 1950s
until the 1990s over 100,000 photographs worldwide—
from New York City and Chicago to France and dozens
of other countries—and yet showed the results to no one.
The photos are amazing both for the diversity and for the
high quality of the work in America’s post-war golden age.
DiscoveryIt wasn’t until realtor and amateur historian John Maloof
stumbled upon a box of anonymous negatives in a Chicago
auction house in 2007 that any of her marvelous work
saw the light of day. Vivian Maier – Street Photograper
presents for the first time in The Netherlands a broad
selection of her werk.
Locatie: Praediniussingel 59
Open: dinsdag t/m zondag 11.00 - 18.00
Entree | Admission: dag/maand passe-partout
(te koop | for sale in Der Aa-kerk)
De tentoonstelling is toegankelijk voor rolstoelers
The exhibition is accessible for wheelchair users
het filiaal | p.a.p.a. P.A.P.A. | notDef - Public Bedroom
Participating’ Artists Press Agency (P.A.P.A.) is een internationaal netwerk van kunstenaars/fotografen dat is opgezet en wordt geleid door Lino Hellings. De aangesloten fotografen werken mee aan gezamenlijke projecten die zij zelfstandig in hun eigen land uitvoeren.
Public BedroomVoor Noorderlicht ontwierp P.A.P.A. samen met het design
bureau notDef de tentoonstelling Public bedroom. Foto’s van
mensen die slapen in de publieke ruimte worden omspoeld
door projecties van het drukke stadsleven om hen heen.
Door daarnaast ook objecten die in de foto’s voorkomen
in de ruimte terug te laten komen, verandert de omgeving
zelf in een “Public Bedroom” en ontstaat er een emotionele
band tussen de foto’s, de omgeving en de bezoeker.
Participating’ Artists Press Agency (P.A.P.A.) is an international network of artists/photographers created and led by Lino Hellings. This international group of photographers share the same projects, whilst exploring his/her own country separate from one another.
Public Bedroom The photo series Public Bedroom shows how, in spite of
the functional organization of public space, people always
find their own way of using it. Regardless of its intended or
‘pure’ purpose. The exposition creates a ‘narrative space’
where the still photos of sleeping people are submerged in
beamed imagery, physical attributes and city soundscapes.
This ‘narrative space’ allows the visitors to become emo-
tionally bond to the theme.The exposition is designed and
developed by notDef, a design lab that combines several
disciplines through a process based design strategy and
specializes in interactive digital media installations.
P.A.P.A. is: Marcin Szczepanski (Detroit/USA), Shahidul Alam (Dhaka/Bangladesh), Toye Gbade, Tuoyo Omagba,
Israel Ophori, Folarin Shasanya, Andrew Esiebo, Adolphus Opara, Eremina Jumbo (Lagos/Nigeria), Zé Barretta,
Luciana Camargo, Ines Correa, Felipe Denuzzo, Marcelo Ferrelli, Giovana Pasquini, Sylvia Sanchez (Sao Paulo/Brazil),
Erika Blikman, Maurice Bogaert, Robin van ‘t Haar, Lino Hellings, Rob van Maanen, Nies Medema, Martijn Nieuwenhuis
(Nederland), eleven students of ArtEast (Bishkek/Kyrgystan)
MAURICE BOGAERT
Locatie: Akerkhof 10Open: dinsdag t/m zondag 11.00 - 18.00
Entree | Admission: dag/maand passe-partout
(te koop | for sale in Der Aa-kerk)
De tentoonstelling is toegankelijk voor rolstoelers
The exhibition is accessible for wheelchair users
47
het filiaal | city one minutesCity One Minutes - Lissabon
Gebouwen, pleinen, auto’s, fietsen, mensen, geld, armoede, orde, chaos: een stad is een organisme dat 24 uur per dag leeft en dat elk uur veran-dert. Kunstenaars in steden verspreid over de hele wereld, laten zien hoe zij het stadsleven daar erva-ren. Ze maken een video van één minuut voor elk uur van de dag. Deze 24 fragmenten vormen samen een collectief kunstwerk, dat één stad beschrijft.
City One Minutes is een project van the The One Minutes
Foundation en Holland Doc 24, het digitale documentaire
kanaal van de publieke omroep NPO. Holland Doc
24 wordt geleid door de VPRO. Concept: Hansje van
Etten (Holland Doc 24/VPRO), Jos Houweling (The One
Minutes)
The One MinutesDe One Minutes Foundation promoot het maken en
screenen van audio-visueel werk van exact één minuut
sinds 1998. In de loop der jaren is de stichting uitgegroeid
tot een wereldwijd netwerk van video-makers en exposities
in bijna 100 landen. The One Minutes laten een glimp
van de wereld zien, een studie van de huidige tijdsgeest.
Dankzij de stichting kunnen de kunstenaars hun werk
vertonen in musea, op het internet, TV, festivals, openlucht
schermen en mobiele telefoons. Er bestaat in Nederland
geen andere instelling dat jaarlijks zoveel video’s ontvangt
en op zoveel video-tentoonstelling exposeert.
Buildings, squares, cars, bicycles, people, money, poverty, order, chaos: a city is an organism, living twenty-four hours a day and changing every hour. Artists living or briefly residing in cities across the world reveal, in a contemporary way, how they experience city life. They make a one minute video for each hour of the day. Together, these twenty-four fragments form a collective art work, describing one city.
For City One Minutes the Movie, different artists are asked
to make a one-minute video of a different hour of the day.
Together, these 24 visions form a collective artwork about
a city. City One Minutes is a project of the The One Minutes
Foundation and Holland Doc 24 (NPO/VPRO), the digital
documentary channel of the Dutch Public Broadcast
Organization NPO. Concept: Hansje van Etten (Holland
Doc 24/VPRO), Jos Houweling (The One Minutes)
The One MinutesThe One Minutes Foundation has been promoting the
making and screening of audio-visual work lasting
exactly one minute since 1998. Over the years, The One
Minutes Foundation has evolved into a global network of
video-makers and venues in almost 100 countries. The
One Minutes presents glimpses of the world, explores the
spirit of the age and enables artists to show their work
in museums, on the Internet, TV, festivals, outdoor movie
screens and mobile phones. There is no other initiative in
the Netherlands that receives so many videos a year and
serves as many video art venues.
48
ANDREAS MEICHSNER
49
northern lights masterclasses
In het seizoen 2011-2012 organiseert Noorderlicht voor de tweede keer een Masterclass voor profes-sionele fotografen die hun artistieke vaardigheden en zakelijke kennis willen uitdiepen. Hoe beviel de eerste editie?
Dat je als fotograaf je brood verdient, wil nog niet zeggen
dat je het maximale uit je mogelijkheden haalt. ‘Veel
professionele fotografen lijken tegen een plafond aan te
zitten,’ zegt onafhankelijk curator Marc Prüst, met Lars
Boering initiatiefnemer van de Northern Lights Masterclass.
‘Ze kennen hun klanten, voltooien hun opdrachten. Maar
hoe maak je de stap naar belangrijkere markten, grotere
klanten of langlopende projecten?’
De Northern Lights Masterclass is anders dan reguliere
masterclasses, die vaak kortlopend en zoekend van
karakter zijn, en bestaat uit fotograferen en filosoferen.
De Northern Lights Masterclass is langlopend en de foto-
opdrachten moeten tussen, niet tijdens, bijeenkomsten
worden uitgevoerd. Dat betekent: meer tijd om gericht over
het werk en het vak te spreken onder leiding van Masters
als Francis Hodgson, Adriaan Monshouwer, Magdalena
Herrera en David Birkitt
De hoofdreden om de Northern Lights Masterclass op te
zetten was ergernis, erkent Prüst. Ergernis over de grote
hoeveelheid slechte fotografie op tentoonstellingen en
festivals. ‘Wij wilden terug naar de basis: het maken van
mooie, sprekende beelden. Daar begint het mee. Daarna
komen marketing en promotie, eveneens belangrijke
aspecten van ons programma. Vooral de groepsdynamiek
was interessant: eerlijkheid werd geaccepteerd, zodat er
daadwerkelijke stappen in ontwikkeling gemaakt konden
worden. De Masters voelden dat aan. Ze spraken niet alleen
in oppervlakkige termen over het werk, maar gingen op
persoonlijk niveau intensief op het werk en de maker in.’
Dat dat vruchten afwierp blijkt wel uit de tevredenheid onder
de deelnemers. Laura Zwaneveld roemt de verdieping. ‘Ik
wilde mijn onafhankelijke projecten naar een ander niveau
tillen. Leren hoe ik in series kan werken en verhalen kan
vertellen. Maar ik heb veel meer uit de masterclass
kunnen halen. Het zelfvertrouwen om met mijn portfolio
naar potentiële klanten te stappen.’ Jeroen Toirkens: ‘De
masterclass bood me waardevolle inzichten in de markt
en de keuzes die gemaakt worden door redacteuren,
kunstkopers en agenten.’
De masterclass van 2011-2012 sluit aan bij het thema
van de manifestatie: de stad. Het programma zal bestaan
uit 3 modules, gehouden in Groningen
• 15 t/m 18 september 2011
• 26 t/m 29 januari 2012
• 24 t/m 27 mei 2012.
Adriaan Monshouwer en Francis Hodgson zullen de
eerste module begeleiden.
Kijk voor meer informatie op www.noorderlicht.com
TATU LERTOLA
50IMAGE: RUUD VAN EMPEL, WORLD 19, 2006 © GRONINGER MUSEUM
advertentie
51
northern lights masterclasses
In the 2011-2012 season, for the second time Noorderlicht will be organising a Masterclass for professional photographers who want to refine their artistic skills and business practices. How did the first edition go?
That you can make a living as a photographer, doesn’t say
that you are getting the most out of your opportunities. “Many
professional photographers seem to have hit a ceiling,” says
the independent curator Marc Prüst, with Lars Boering the
organiser of the Northern Lights Masterclass. “They know
their clients, fulfil their assignments. But how do you make
the step to more important markets, bigger clients or long-
term projects?”
The Northern Lights Masterclass is different from regular
masterclasses, which are often short-running and explora-
tory in nature, and comprised of photographers and philo-
sophers. The Northern Lights Masterclass is long-term and
the photo assignments have to be carried out between, and
not during, the meetings. That means there is more time
to discuss the work and the profession purposefully, under
the guidance of Masters like Francis Hodgson, Adriaan
Monshouwer, Magdalena Herrera and David Birkitt
The main reason for setting up the Northern Lights
Masterclass was annoyance, Prüst acknowledges: annoy-
ance about the great amount of bad photography at
exhibitions and festivals. “We wanted to get back to the
basics: making beautiful, expressive images. That’s where
it all starts. After that comes marketing and promotion,
which are also important aspects of our program. The
group dynamics were interesting: candour was accepted,
so that real steps could be made in development. The
Masters sensed that. They didn’t just speak about the work
in superficial terms, but went into the work and the maker
intensively, on a personal level.”
That that produced results is clear from the satisfaction
expressed by the participants. Laura Zwaneveld praises the
opportunity to go into greater depth. “I wanted to raise my
independent projects to a new level, learn how I could work
in series and could tell stories. But I was able to get a lot
more out of the masterclass, like the self-confidence to go
to potential clients with my portfolio.” And Jeroen Toirkens
says, “The masterclass provided me with valuable insights
into the market and the choices that are made by editors, art
buyers and agents.”
The 2011-2013 masterclass links up with the theme of the
festival: the city. The program will consist of three modules,
held in Groningen from
• 15 through 18 September, 2011
• 26 through 29 January, 2012
• 24 through 27 May, 2012
Adriaan Monshouwer and Francis Hodgson
will lead the first module.
For more information see www.noorderlicht.com
TATU LERTOLA
52
1
2
3
4
6
5
7
8
10 9
11
12
13
14
15 16
17
18
19
20
21
22
23
24
25OU
DE E
BBIN
GESTR
AAT
NIEU
WE EBBIN
GESTRAAT
NIEU
WE K
IJK IN
'T JATS
TRAAT
OUDE K
IJK IN
'T JATS
TRAAT
GROTEMARKT
NWE ST. JANSSTR.
SCHOUW-
BURG
WAL
STRA
AT
STO
ELDR.S
TR.
PRINSEN-TUIN
TURFSINGEL
POELESTRAAT
EMMAPLEINHEREPLEIN
WESTERHAVEN
BRUGSTRAATAKERKHOF
OUDE B
OTER
INGES
TRAAT
ZWANESTR.
GULD
ENSTR.
GEDEMPTE ZUIDERDIEP
UBBO EMMIUSSINGEL
U. E
MM
IUSSTR
.
GRONINGER MUSEUM
STATIONSWEG
OOSTER
STR
AAT
HER
ESTR
AAT
FOLK
INGES
TRAAT
SCHUITEN
DIEP
VISMARKT
OSSENMARKT
HEREW
EG
BOTERDIEP
NIEUW
E BOTERINGESTRAAT
UMCG
BOTERDIEP
26
27
28
29
A
E
B
DC
HOOFDSTATION
53
satellietprogramma stad groningenSatellite Programme Groningen City
Galeries, musea en podia organiseren hun eigen fototentoonstelling.NB: Openingstijden variëren. Alle exposities zijn gratis te bezichtigen van 11 sept t/m 9 okt en toegankelijk voor rolstoelers, tenzij anders vermeld.
Photography exhibitions in the most diverse places, organized and curated by the satellites themselves. NB: Opening hours vary. All exhibitions are gratis, run from 11 Sep through 9 Oct and are accessible for wheelchair users, unless otherwise noted. For a complete English programme, please visit www.noorderlicht.com.
1 Antiquariaat Berger & De Vries
2 Beeldentuin, Galerie en Paviljoen
Van Starkenborgh
3 Bibliotheek Groningen
4 Boekhandel Godert Walter
5 Boekhandel Van der Velde, Galerie de Vis
6 Coffee Company
7 Coffee Company
8 Dans sa vie
9 Drukkerij De Marge
10 Eeterie de Globe
11 FotoAcademie Groningen
12 Fotogalerie Lichtzone
13 Fotografieschool Kunstencentrum
14 Galerie Anderwereld
15 Galerie de Stomerij
16 Galerie Forma Aktua
17 Galerie Noord
18 Galerie Sign
19 Galerie Simplon
20 galerie with tsjalling:
21 Galerie ZES
22 Grand Theatre
23 Kunstlievend Genootschap Pictura
24 Noorderstation (SKpN)
25 NP3
26 Stichting WEP
27 Universiteitsbibliotheek
28 USVA galerie
29 Wallstreet Studio
Main venues Metropolis
A Der Aa-kerk | Akerkhof 2
B Oude Postkantoor | Munnekeholm 1
C Noorderlicht Fotogalerie | Akerkhof 12
D Het Filiaal | Akerkhof 10
E Academie Minerva | Praediniussingel 59
hoofdlocaties metropolis
54
3 Bibliotheek Groningen Oude Boteringestraat 18 | 050 [email protected] | www.mijneigenbibliotheek.nl
Periode: 7 sept t/m 30 okt | Open: ma 13-20 uur, di t/m
vr 10-18 uur, do tot 20 uur, za 11-16 uur, zo 13-17 uur
Kijk ook eens op Ikwilditboek.nl; een initiatief van de
Groningse bibliotheken en een aantal boekhandels.
Hier kunt u zoeken in de complete collectie van de
bibliotheken in stad en provincie Groningen. Is een boek
niet in de bibliotheek verkrijgbaar dan kunt u het via de
website kopen.
Leescafé BelcampoSabina Theijs publiceerde o.a. in GUP. Ze reisde voor
In Search of Americans: portretten van echte Amerikanen
maandenlang door de Verenigde Staten.
www.sabinatheijs.com
Jan Zeeman fotografeerde voor het Dagblad van
het Noorden en werkt nu freelance. De serie Zayneb uit
Bagdad is ingezonden voor de Zilveren Camera 2009.
www.janzeeman.nl
Wand Wolters-Noordhoffzaal Rein Paalman fotografeerde voor Het geheim van
Prinses Iruna & Andere Beeldende Verhalen vooral met
Noblex Panorama camera’s, die een beeldhoek hebben
gelijk aan ons blikveld. www.beeldruimte.nl
TrappenhuisTom van der Leij is reisfotograaf. Hij ontving in 2008
The European Photographer Award van CTO (Caribische
Toerisme Organisatie). Hier te zien: Afrika! Voetbalt!
www.tomvanderleij.nl
1e verdiepingDe passie van Jan Hendrik van der Veen is sociale
fotografie. Zijn onderwerpen vindt hij op verre reizen,
maar ook in het Groningse land. Hier te zien: Tradities
www.fotovanderveen.nl
1 Antiquariaat Berger & De Vries Pelsterstraat 27-29 | 050 [email protected] | www.bergerendevries.nl
Deels rolstoeltoegankelijk | Periode: 10 sept t/m 8 okt |
Open: ma 13-18 uur, di t/m vrij 11-18 uur, do 11-20 uur, za
11-17 uur | Opening: 10 sept 12-16.30 uur
Het tijdschrift Boekenpost, over het wel en wee van
antiquarisch en verzamelend Nederland, riep Berger &
De Vries uit tot Antiquaren van het Jaar 2011.
Anonieme stereofotografen uit de 19de eeuw (ism ICM Haarlem)Reis om de Wereld in 80 SlagenEen eerbetoon aan schrijver Jules Verne en reiziger
Phileas Fogg; aan Henry Fox Talbot, uitvinder van
het negatief, en aan David Brewster, bedenker van
de stereoscoop. En vergeten wij niet de anonieme
fabrikant van de twee stereokijkkasten die tijdens
Noorderlicht staan opgesteld in ons boeken-, platen- en
prentenantiquariaat - met heel veel fotoboeken!
2 Beeldentuin, Galerie en Paviljoen Van Starkenborgh Winsumerweg 1, Noorderhoogebrug 050 [email protected] | www.st-baksteen.nl
Periode: 11 sept t/m 9 okt | Open: wo t/m zo 13-17 uur
Op de grens tussen de stad Groningen en het natuurge-
bied De Koningslaagte ligt het idyllische Van Starken-
borgh, een ideale plek voor kunst- en rustzoekers met
de mogelijkheid van een kopje koffie en een taartje. Tot
oktober staat in het beeldenpark een tentoonstelling van
bewegende beelden.
Dirk van Driel, Jan Hofkamp, Peter Pilon, Marion Verwey
PETER PILON
55
4 Godert Walter Eén-hoog Oude Ebbingestraat 53 | 050 3122523 [email protected] | www.godertwalter.nl
Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: 9 sept t/m 8 okt
Open: ma 13-18 uur, di t/m vr 10-18 uur, za tot 17 uur
Via de winkel van Boekhandel Godert Walter komt u op
de eerste etage van dit mooie stadspand in de galerie.
Maar ook de boekhandel zelf is een bezoek waard!
Fotografen uit het archief van het Maria Austria Instituut:
o.a. Eva Besnyö, Carel Blazer, Fred Brommet, Hans Dukkers, Bert Spenkeling, Cor van Weele, Eli van Zachten en natuurlijk de naamgever van het
archief, Maria Austria Amsterdam. Stad van foto’s. Het Maria Austria Instituut (MAI), bewaarplaats voor het
werk van vijftig vooral Amsterdamse fotografen, viert
dit jaar zijn 35ste verjaardag. Ter gelegenheid daarvan
werd de tentoonstelling Amsterdam. Stad van Foto’s
samengesteld met foto’s van stad en stadsleven in de
vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw. Uit deze
tentoonstelling presenteert boekhandel Godert Walter
in samenwerking met het MAI een keuze. Catalogus
verkrijgbaar. www.maria-austria-instituut.nl
TOM VAN DER LEIJ
JAN HENDRIK VAN DER VEEN
MARIA AUSTRIA
BERT SPRENKELING
56
beeld bij de bewogen geschiedenis van het voormalig
sanatoriumcomplex de Heilstätten aan de Grabowsee,
nabij Berlijn. Dit glorieuze complex uit 1896 was aan het
begin van de vorige eeuw nog een paradijselijke plek om
te herstellen van longproblemen. In de Tweede Werel-
doorlog viel het echter ten prooi aan de geschiedenis.
Van 1945 tot 1995 fungeerde het als militair hospitaal
voor Sovjet-soldaten en sindsdien staat het leeg. Hoewel
het pand is leeggeroofd, de daken zijn ingevallen en het
terrein is overwoekerd, ademt de plek zoveel historie en
grandeur dat het regelmatig kunstenaars en avonturiers
aantrekt. Recent werd het kunstenfestival Artbase 2011
er gehouden en momenteel is men bezig er een artist-
residency te starten. www.harrybos.nl
Lezing en filmZaterdag 8 okt 20:00 - Coffee Company Ebbingestraat
Gratis toegang, gratis brownie
Rolf Tschammer, kroniekschrijver uit de regio Oranienburg,
heeft zich lang verdiept in de geschiedenis van het sana-
torium. Hij heeft altijd in de omgeving gewoond en kent de
plek door en door. Tschammer geeft vanuit persoonlijke
betrokkenheid een historisch overzicht.De lezing duurt ca
40 minuten en is in het Duits. Na een korte pauze wordt
de film ‘Kreuzwege - Bilder einer Landschaft’ uit 1991
vertoond (ca 30 minuten), waarin de geschiedenis van de
Heilstätte aan de Grabowsee wordt verteld door mensen
die woonden en werkten.
5 Boekhandel Van der Velde Galerie De Vis A-kerkhof 45/47 | 050 3125593 www.boekhandelvandervelde.nl
0517 417116 | [email protected] | www.galeriedevis.nl
Open: ma 13-18 uur, di t/m vr 9.30-18 uur, do tot 21 uur,
za en koopzondag 2 okt tot 17 uur
Galerie de Vis (Harlingen) vertegenwoordigt heden-
daagse kunstenaars, voornamelijk uit Nederland.
Aandachtspunt van de collectie is het landschap.
In 2008 startte de samenwerking met Boekhandel Van
der Velde. Op de bovenverdieping van de boekwinkel
tegenover de Der Aa-kerk exposeert Galerie de Vis
een veelzijdige kunstcollectie die aansluit op het brede
aanbod kunstboeken van Van der Velde.
Harm-Jan Boven Het noordelijke landschapDe foto’s van Harm-Jan Boven verbeelden een innerlijke
wereld, gesitueerd in lege uitgestrekte landschappen,
zoals we die vinden in het noordelijke kustgebied van
Groningen, het huidige woongebied van de kunstenaar.
De schildersachtergrond van Boven blijkt essentieel voor
zijn manier van fotograferen. Hij schildert met licht, toont
kleurvelden gezien met schildersogen, en componeert
zijn foto’s met een hoge mate van abstractie.
harmjanboven.com
6|7 Coffee Company Oude Ebbingestraat 39 en Carolieweg 33 050 3603322 | www.coffeecompany.nl
Open: ma t/m vr 8-18 uur, za 9-18 uur, zo 10-18 uur
Actie: Op vertoon van toegangskaart Metropolis tweede
kop koffie of thee gratis en op 8 oktober lezing en film
met gratis brownie!
Harry Bos HeilstättenIn een dubbeltentoonstelling met oude ansichten,
documenten en zijn eigen fotografie, geeft Harry Bos
HARM-JAN BOVEN
HARRY BOS
HARRY BOS
8 Dans sa vie Gedempte Zuiderdiep 79 | 050 [email protected] | www.danssavie.nl
Open: di t/m vr 10-18 uur, za 10-17 uur, zo 11 sept
en 2 okt 13-17 uur
Lifestyle winkel waar fashion, kunst en interieur samen
komen.
Nienke Wind In het leven!In 2003 studeerde Nienke Wind cum laude af aan de
ABK Minerva in Groningen, met als afstudeerrichting mo-
defotografie. Daarna werkte ze een aantal jaren voor tijd-
schriften en reclamebureaus en werd ze in 2005 door o.a.
Erwin Olaf genomineerd voor de Modefotografie-vakprijs.
Momenteel legt ze zich toe op de reisfotografie. Zo reisde
ze onlangs door India, Thailand, de Verenigde Staten en
woonde ze enige tijd in Barcelona. nienke-wind.com
9 Drukkerij de Marge Akerkhof 20b | 050 3182797www.demarge.nl
Open: ma t/m vr 9-17 uur, za en zo 12-17 uur
Een kleine drukkerij aan de voet van de Der Aa-kerk.
Janna Bathoorn Bathorner Torfshake en Bookweeten JanhinnerkJanna Bathoorn ging in het Duitse Emsland op zoek naar
haar achternaam. Ze ontdekte dat ook haar voornaam zijn
oorsprong kent in het gebied. Alle mannen in haar familie,
en indirect zijzelf, hebben voornamen die zijn afgeleid van
de naam van de lokale pannenkoek.
www.jannabathoorn.nl
Marieke de Rooij Groninger zakenGrote winkelketens domineren het straatbeeld in de
meeste Nederlandse winkelcentra. Marieke de Rooij ging
in stad Groningen op zoek naar de steeds zeldzamer
wordende, kleine middenstand. Zij legde de eigenaren in
hun authentieke zaak vast. www.mariekederooij.com
57
10 Eeterie De Globe Akerkhof ZZ 22www.eeteriedeglobe.nl | Periode: 10 sept t/m 8 okt
Open: ma t/m vr 8-20 uur, za 12-20 uur
Dagelijks 3 verschillende verse maaltijden in multiculturele
eetvoorziening De Globe, een samenwerkingsproject in
de horeca van WerkPro en Humanitas Groningen, in een
voormalig klooster achter de Der Aa-kerk. Lunch: 12-15
uur, warme maaltijd: 17-20.30 uur (zondag gesloten).
Lekker en betaalbaar!
De Figuren Volgende HalteFotowerk van het Groningse duo De Figuren, dat bestaat
uit regisseuse Saskia Jeulink en fotografe Niene.nu.
Beiden zijn gericht op vorm en symboliek.
Het duo is aanwezig op vr 16 sept 16-18 uur en op za 1
okt 15-17 uur. www.niene.nu / www.roodhoofd.com
NIENKE WIND
JANNA BATHOORN
NIENE.NU
58
11 FotoAcademie Groningen Lutkenieuwstraat 5 | 050 [email protected]
www.fotoacademie.nl
Alleen begane grond rolstoeltoegankelijk
Open: ma t/m vr 10-16 uur, za 13.30-16 uur
Opening: 10 sept 16 uur
De FotoAcademie, met filialen in Amsterdam, Eindhoven,
Groningen, Nijmegen en Rotterdam, bestaat 25 jaar.
Het is de enige fotografie-opleiding die garantie geeft.
Na twee jaar geen fotograaf? Dan krijg je je collegegeld
terug!
Heinz Aebi, Ivo van der Bent, Marion van Dam, Aleid Denier van der Gon, Karoly Effenberger, Juliette Erkelens, Titia Hahne, Mark Kuipers, Robert van der Molen, Bart Muhl, Quintalle Nix, Mike Roelofs, Ewoud Rooks, Hanne van der Velde, Helen de Vries FAce Forward Revisited
Vijftien fotografen tonen portretten in FAce Forward
Revisited. Alle fotografen zijn afgestudeerd aan de
FotoAcademie. Op deze bijzondere overzichtsexpositie
is een variëteit aan beeld te zien van beginnende en
ervaren fotografen. Van geënsceneerd tot documentair
en illustratief: de expositie biedt een scala aan uniek
werk. De foto’s van de expo zijn te koop.
12 Fotogalerie Lichtzone Oude Kijk in ’t Jatstraat 36 | 050 [email protected] | www.lichtzone.nl
Periode: 7 sept t/m 9 okt | Open: wo t/m zo 12-17 uur
In een sfeervol pand in het centrum van de stad
promoot Lichtzone de fotografie in al zijn vormen; een
laagdrempelig platform voor professionele en semi-
professionele fotografen.
Karen Vlieger In de wachtkamer van de dood Karen Vlieger is sinds 2008 kankerpatiënt en is sinds
2010 ongeneeslijk ziek. Vanaf de eerste dag hebben zij
en haar partner het verloop van haar ziekte vastgelegd.
Allereerst om de realiteit onder ogen te kunnen zien,
maar ook om over haar nieuwe leven te kunnen praten
met ‘buitenstaanders’ die zich geen idee kunnen vormen
bij de veranderingen die haar ziekte met zich meebrengt.
www.karenvlieger.com
13 Fotografieschool Kunstencentrum Walstraat 34 | 050 8507100www.fotografieschool.nl
Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: 11 sept t/m 8 okt
Open: ma t/m vr 9-22 uur, za 9-14 uur, zo 2 en 9 okt 14-
17 uur | Opening: 11 sept 15-17 uur
De Fotografieschool van verzorgt al ruim 30 jaar
cursussen en workshops en is onderdeel van de
Kunstencentrum Groep. Docenten die actief zijn als
fotograaf dragen hun liefde voor de fotografie over.
Marjolein Boshuisen, Erik van Echten, Ellen van den Houte, Saskia Jeulink & Wout Overkamp, Wouter Landsman, Thea Ripken, Nico Schutte, Anneriek de Vries Picture StoriesFotoverhalen van cursisten van de Fotografieschool:
Oude mensen en herinneringen, De elementen, U got a
zoof, De wind waait, Het geheugen is de schatkist van
het verstand, Groningse evenementen, (Aanblik),
De laatste dagen van Adam.
TITIA HAHNE
KARIN VLIEGER ELLEN VAN DEN HOUTE
59
14 Galerie Anderwereld Stationsstraat 7 | 050 [email protected] | www.anderwereld.nl
Periode: nog t/m za 15 okt | Open: wo t/m zo 12-17 uur
Opening: 11 sept 16-18 uur
Galerie Anderwereld Groningen presenteert
hedendaagse kunst van zowel jonge als gevestigde
kunstenaars. In 1984 opgericht, in 2008 heropend,
vlakbij de Der Aa-kerk, in een monumentaal pand met
250 m² tentoonstellingsruimte.
Dolph Kessler & Zoltin Peeter, Stephan Vanfleteren, Barbara de VriesNoorderlicht@Anderwereld 2011Dolph Kessler & Zoltin Peeter tonen met Polar Circle
koude landschappen rond de poolcirkels. Een kruising
van verfijning met de - soms rauwe - werkelijkheid.
Kessler fotografeert, Peeter bewerkt, ordent,
herdefinieert en duidt.
Stephan Vanfleteren maakt verstilde werelden in zwart-
wit en gebruikt daarvoor verschijnselen en portretten uit
het dagelijks leven. Hij won daarmee diverse nationale en
internationale prijzen.
Barbara de Vries creëert een nieuwe werkelijkheid
van emoties door eigen foto’s en beeld van elders te
componeren, met de computer als haar penseel en de
beelden als haar verf.
15 Galerie Forma Aktua Nieuwstad 10 | 050 3133342 www.forma-aktua.nl | Open: di t/m zo 13-17 uur |
Opening: 10 sept 19 uur
Activiteiten: 16 sept 17-20 uur: Fotografencafé ‘Meet
and Greet’ met live muziek en live portretfotografie
30 sept 20-22 uur: Podium Aktua, dichters en fotografen
7 okt 20-22 uur: Film ‘Forma Aktua De jaren 80’
Forma Aktua Pinakotheek maakt hedendaagse
beeldende kunst tegen een betaalbare prijs voor een
breed publiek toegankelijk.
Evelien Bernabela en Victoria Rojas Milesi30 jaar Forma AktuaEen indruk van de moderne samenleving, interactie
en onbegrensde mogelijkheden; het individu komt in
contact met anderen en kunstenaars presenteren zich op
deze plek. Verzamelde fragmenten vormen samen een
impressie van deze ontmoetingen.
www.bernabela-design.nl / www.viromi.nl
Wim Vaas Art & Snapshot In onvoorspelbare omstandigheden zoeken naar
stabiliteit en zekerheid in de wijsheid van onze
kunstsjamanen. www.dirtsyndicate.nl
BARABARA DE VRIES
STEPHAN VANFLETEREN
WIM VAAS
David Maroto First CircleDavid Maroto laat een gelaagd gebruik zien van fotografie
met overlappingen naar andere disciplines. Hij legt een
verband tussen verhalende en beeldende kunst.
‘Close ups Cut-outs’ toont in vier scènes dialogen uit een
beeldroman inclusief tekstballon. Maroto analyseert daar-
bij de digitale foto tot op zijn basiselementen. Hij blaast
foto’s enorm op, snijdt minutieus pixels uit en maakt ge-
laagde collages van verschillende gezichten.
In zijn beeld- en geluidsinstallaties ‘Seven Masks, A Mem-
ory’ en ‘An Echo’ zet hij het verhalende aspect door. Al
luisterend kan men de afbeeldingen aan de tekst koppelen
en zo op een persoonlijke manier de fotoseries ervaren.
davidmaroto.wordpress.com / www.davidmoroto.com
18 Galerie Simplon Boterdiep 69 | 050 [email protected] | www.simplon.nl
Open: di t/m vr 11-16 uur, do ook 20.30-1 uur
Galerie Simplon zit op de eerste verdieping van
poppodium Simplon (lift aanwezig). Koffie / thee € 1,-
bij de receptie. Elke donderdagavond gratis live muziek
tijdens Simplon UP: de avond voor jong lokaal talent.
Zaterdag alleen toegang tijdens concerten.
Jolanda Brons en Frederiek Bosch RumspringaVanaf hun zestiende levensjaar mogen Amish jongeren een
tijdje ervaren wat er in de rest van de maatschappij te koop
is, rumspringa. Daarna kan de keuze voor een leven in de
amishgemeenschap bewust worden gemaakt.
Deze expositie is een fotografische reconstructie van de
levens van Frederiek Bosch (1987) en Jolanda Brons
(1976) als jongeren in een stedelijke omgeving vol
verleiding. Zij geeft het dramatische karakter weer van de
zoektocht naar het verkrijgen van de rust van een eigen
thuis. www.jolandabrons.nl / www.frederiekbosch.nl
60
16 Galerie Noord Nieuwstad 6 | 050-3113322 [email protected] | www.galerienoord.nl
Periode: 10 sept t/m 13 okt
Open: di t/m za 13-17 uur, zo 9 okt 13-17 uur
Opening: 10 sept 17 uur door David Stroband,
kunsthistoricus en docent aan Academie Minerva
Galerie Noord is een kunstenaarsinitiatief dat in januari
1997 haar deuren opende. De deelnemende kunstenaars
zijn verantwoordelijk voor het artistieke beleid.
Harry Bos, Angelique Don, Alexander Meter, Mirjam Offringa, Irene Schaap, Janine SpoelmanJong in Groningen in 2011 # 2Galerie Noord toont nieuw werk in de media fotografie en
film van recent afgestudeerden van Academie Minerva
Groningen. Kenmerkend voor hun instelling en opleiding
is dat ze nieuwsgierig zijn, hun eigen onderzoek kunnen
opzetten, durven experimenteren en -indien nodig- hun ei-
gen regels stellen. Ze gaan hun eigen weg en kunnen onaf-
hankelijk werken. Verrassingen zijn bepaald niet uitgesloten!
17 Galerie Sign Winschoterkade 10 | 050 3132651 [email protected] | www.sign2.nl
Gedeeltelijk rolstoeltoegankelijk
Open: di t/m zo 12-17 uur | Opening: 10 sept 18 uur
De tentoonstellingen en projecten van Sign zijn
interdisciplinair, experimenteel en actueel, met aandacht
voor context. Uitgaande van de individuele kracht
van de kunstenaars, speelt Sign met de artistieke en
maatschappelijke functie en betekenis van kunst.
ALEXANDER METER
DAVID MAROTO
20 galerie with tsjalling: Oosterstraat 23 | 06 [email protected] | www.withtsjalling.nl
Periode: 10 sept t/m 15 okt
Open: wo t/m vrij 12-18 uur, za 12-17 uur
galerie with tsjalling: focust op verhalende
hedendaagse kunst van (inter)nationale kunstenaars.
Solotentoonstellingen wisselen af met thematische
groepsexposities. Met betaalbare kunst zoals fotografie
en tekeningen, en met werk van jong opkomend talent,
richt de galerie zich op jonge kunstliefhebbers en
-verzamelaars.
Johan Nieuwenhuize Made in ChinaDit project is het resultaat van de artist-in-residency van
Johan Nieuwenhuize bij het Three Shadows Photography
Art Centre in Beijing in 2009. Het onderzoek naar
(cultuur)goederen in het leven van mensen in China
combineert stillevens met zelfportretten en foto’s van
de lucht. De stillevens zijn voornamelijk gemaakt in de
leefomgeving van migrantenarbeiders in Beijing. Johan
liet voor de zelfportretten zijn eigen kleding kopiëren
door een Chinese kleermaker en kopieerde op zijn beurt
het gedrag van de Chinezen. De foto’s van de lucht
boven de plekken waar hij de stillevens fotografeerde zijn
letterlijke plaatsbepalingen in abstracte vorm.
www.johannieuwenhuize.nl
61
19 Galerie De Stomerij Nieuwe Ebbingestraat 24 | 06 [email protected] | www.galeriedestomerij.nl
Niet rolstoeltoegankelijk
Open: do 10-21 uur, vr en za 10-18 uur, zo 13-17 uur
De Stomerij biedt naast expositieruimte voor beginnende
en nog studerende kunstenaars, designers, vormgevers
en modeontwerpers ook een winkel met origineel en
betaalbaar werk dat speels, verfrissend, verrassend, een
beetje apart, een beetje grappig en vooral ontzettend
mooi moet zijn.
Lieselot van Damme, Nol Klis Formidabel“God schiep de dag, en wij sleepten ons erdoorheen”
(Dimitri Verhulst, uit: De helaasheid der dingen). Lieselot
van Damme en Nol Klis fotograferen al enkele jaren
hun vriendengroep. Zoekend naar eerlijke beelden,
momentopnames van avonturen, vaak op pad zonder
bestemming, zonder te ensceneren. Lieselot van Damme
(1987) studeert autonome beeldende kunst aan ABK
Minerva. Nol Klis (1988) is werkzaam als fotograaf.
www.lieselotvandamme.com / kovaphotos.com/nol
NOL KLIS
JOHAN NIEUWENHUIZE
JOLANDA BRONS EN FREDERIEK BOSCH
21 Galerie Z E S Ganzevoortsingel 6 050 3147680 of 06 12992856Periode: 23 aug t/m 9 okt | Open: permanent
Een raamgalerie, ook ’s nachts te bezichtigen!
Marlies Hulzebos Onbekende plek“Plekken fotograferen die ik niet ken, vind ik een ramp.
Maart 2011, er toch weer ingetuind. Dit keer wereldstad
Londen. Nu kleur met lange belichtingstijden en
zelfgemaakte cameraatjes - terug de tijd in en soms
haast abstract.” Marlies Hulzebos is van de oude
stempel. De donkere kamer is haar domein, analoge
fotografie haar medium. Onlangs maakte ze kennis met
etsen en steendruk, wat naadloos aansluit bij haar rauwe
foto’s. www.marlieshulzebos.nl
22 Grand Theatre Grote Markt 35 | Reserveren via [email protected] of 050 3140550www.grandtheatregroningen.nl
Open: alle dagen 13-17 uur
Twee exposities na elkaar waarvan het werk ook
onderdeel is van twee voorstellingen die het Grand
Theatre presenteert in het kader van Noorderlicht.
11 t/m 25 septemberToru NagahamaI am like this as you are like this. I can act like that then you will be like that?Fotograaf en grafisch ontwerper Toru Nagahama
onderzoekt hoe driedimensionale ervaringen te creëren
met gebruik van fotografie. Met de ruimte van het
Grand Theatre als inspiratie maakte hij zijn selectie
en presentatie van objecten en bewegende foto’s.
Nagahama gaat uit van de banaliteit van het dagelijkse
leven en zoekt op speelse wijze de interactie. tnghm.com
62
Tomoko MukaiyamaSonic Tapestry V: SHOES’ (voorstelling met fotografie van Toru Nagahama)
Za 17 sept 20.30 uur, zie Activiteitenprogramma pag 72
26 sept t/m 9 oktEdward BurtynskyDe Canadese fotograaf Edward Burtynsky is
wereldberoemd door zijn foto’s van industriële
landschappen en door industrie getransformeerde
natuur. Zijn werk is opgenomen in de collecties van
belangrijke musea wereldwijd.
www.edwardburtynsky.com
Ensemble Hexnut en Edward BurtynskyWRENCH - Een choreografie van muziek en fotografieWo 28 sept 20:30 uur, zie Activiteitenprogramma pag 72
MARLIES HULZEBOS
TORU NAGAHAMA/TOMOKO MUKAIYAMA
EDWARD BURTYNSKY, COURTESY NICOLAS
METIVIER, TORONTO & FLOWERS, LONDON
23 Kunstlievend Genootschap Pictura St. Walburgstraat 1 | 050 [email protected]
www.pictura-groningen.nl
Gedeeltelijk rolstoeltoegankelijk
Periode: 10 sept t/m 16 okt | Open: wo t/m za 13-17
uur, zo 14-17 | Opening: 10 sept 15 uur
De hoge ruimtes in het prachtige oude pand aan
het Martinikerkhof zijn een aangenaam huis voor
tentoonstellingen.
Henri Blommers, Linelle Deunk, Bart Koetsier, Axel Pawlik, Katharina Pöhlmann, Willemijn van Poppel, Serge Maes, Sander Troelstra, Sandra de Witte, Els Zweerink Broos/FrailDe tien fotografen van Broos hebben hun wortels in de
Fotoacademie Amsterdam, onder hen zijn winnaars van
Zilveren Camera, Photoacademy Award en PANL Award.
Allen vragen zich in hun fotografie af hoe het fragiele zich
verhoudt tot de stedelijke hardheid. Dat levert intieme
portretten op in een kille omgeving, van straatjongens
die verbroedering zoeken en van monumentale
stadsgezichten die tot leven komen in de details.
63
24 Noorderstation (Station Groningen Noord) Kastanjelaan 1 | 050 3604264 [email protected] | www.skpn.nl
Open: permanent
Stichting Kunstprojecten Noorderstation heeft de oude
trapportalen van Station Groningen Noord ingericht
als expositieruimtes. 4 minuten per trein vanaf het
hoofdstation en op 6 minuten met bus 11 vanaf de
Grote Markt.
Apostolis Zolotakis Memeplex IIEen ‘meme’ infecteert de hersenen en vermenigvuldigt
zich daar. Dit verandert het gedrag en verspreidt een
patroon. Alle overgedragen kennis is opgebouwd
uit memes. Memes kunnen slogans zijn, melodieën,
iconen of uitvindingen, maar het worden pas memes
als iemand ze gaat reproduceren en doorgeven.
Religieuze en politieke dogma’s, sociale bewegingen
en stijlen, tradities en gewoontes, paradigma’s en talen
zijn memecomplexes. Apostolis Zolotakis bouwt een
installatie, waarin hij verschillende objecten, ideeën en
betekenissen bijeenbrengt, om een symbiose te laten
ontstaan in de hersenen van de toeschouwer, waardoor
ze een nieuwe betekenis krijgen. Fotografie speelt hierbij
een prominente rol. www.zolotakis.com
KATHARINA PÖHLMANN
SANDER TROELSTRA
APOSTOLIS ZOLOTAKIS
25 NP3 Hofstraat 21 | [email protected] | www.np3.nu
Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: 10 sept t/m 23 okt
Open: di t/m vr 11-18 uur, za en zo 14-18 uur
NP3 is een representatieve mediacombinatie rond de
grenzen van de experimentele hedendaagse kunst. Een
podium voor jong denkende beeldenzoekers met focus
op innovatie.
Nadine Stijns After-Hour Shopping MallNadine Stijns ontleedt herkenbare doch uitzonderlijke,
visueel sterke culturele identiteiten die zij in haar eigen
leefwereld alsook in de Chinese cultuur ontdekt. Hoewel
haar vertrekpunt het medium fotografie is, maakt zij een
spagaat tussen fotografie en driedimensionale installaties
en duikt zij in de stoffelijke wereld van textiel en objecten.
Met de series ‘After-Hour Shopping Mall’ en ‘The Floating
Population’ legt zij een link tussen het consumentisme
in China en de arbeidsmigranten die aan de basis staan
van de economische vooruitgang van China. Met een
eigen, scherpzinnige blik slaat ze een brug tussen traditie
en vernieuwing, tussen westerse idealen en de moderne
Chinese maatschappij. www.nadineshows.com
26 Stichting WEP Van Leeuwenhoekstraat 44 | 06 81621100www.dewepsite.nl | [email protected]
Open: za en zo 13-18 uur en op afspraak via Rutger Prins
(06 81621100) | Opening 11 september om 20:00 uur
Stichting WEP is een platform voor professionele
kunstenaars en vormgevers met een eigen gezicht,
die atelier- en expositieruimte biedt.
Eduard Bezembinder, Helma Janssen, Wiesje Krijnen, Colien Langerwerf, Lieuwe de Leeuw, Eva Lenis, Julio Pastor, Rutger Prins, Maurits Rozema, Jouke Zult o.a. Metropolis
64
Tijdens de Noorderlicht Fotomanifestatie exposeert
stichting WEP een collaboratie tussen leden van WEP en
kunstenaars en vormgevers uit het hele land. Zij geven
hun visie op het thema. Van fotografie tot installatie,
mediakunst en olieverf op doek: Metropolis is een frisse
expositie waarbij ruimte, tijd en licht alle een rol spelen.
27 Universiteitsbibliotheek Broerstraat 4 | 050 [email protected]
Periode: 16 sept t/m 10 nov | Open: ma t/m vr 8.30-22
uur, za, zo 10-17 uur | Opening: 16 sept 17 uur
De Nederlandse Fotovakschool biedt studenten zowel
artistieke, technische als zakelijke expertise.
Frederieke van Dongen, Ronald Damwijk, Nic Opdam, Jelle Sloot, Marcel Brons, Antje Fierens, Kees Rutten, Olga Simonenko, Joelle de Vries, Annemarie Ruys NoorderlichtMet het thema Metropolis in het achterhoofd ging een
klein groepje studenten van de Fotovakschool in Am-
sterdam aan de slag. Wat speelt er vandaag in de stad?
Consumptiemaatschappij, eenzaamheid, de overgang
van landelijk naar stedelijk, economisch verval. Hoe ervaar
je de nachtelijke stad…? Allemaal vragen en observaties
waar we dagelijks mee bezig zijn. www.fotovakschool.nl
NADINE STIJNS
JULIO PASTOR
KEES RUTTEN
65
28 Usva galerie Munnekeholm 10 | 050 [email protected] | www.usva.nl/galerie
Niet rolstoeltoegankelijk | Open: ma t/m vr 11-17 uur, za en
zo 12.30-16.30 uur | Opening: 11 sept 14.30-16.30 uur
Usva is sinds 1969 het cultureel studentencentrum van
de Rijkuniversiteit Groningen. Tijdens de Noorderlicht
Fotomanifestatie 2011 is de Usva gastheer voor het
activiteitenprogramma van Noorderlicht (zie pag ..).
Petri Bakker, Alexandra Bergonje, Michaël van Caspel, Mohan Dehne, Sanne Griekspoor, Henriëtte Houtsma-van Donkersgoed, Jessica Kittle, Lieke van Mil, Anouk Nijkamp, Con Sagel, Pamela Siswoko, Ronald Zijlstra TransparantTransparant is een groep fotografen die elkaar leerde
kennen tijdens de opleiding fotografische vormgeving.
De kracht van de groep zit in de gezamenlijke affiniteit
voor beeldtaal, die iedere fotograaf toepast in zijn of haar
richting. Deze strekt zich uit van portret, documentair,
illustratief tot autonoom waardoor het geheel van
de expositie een gevarieerd beeld geeft van de
toepasbaarheid van fotografie.
www.fotogroep-transparant.nl
29 Wallstreet Studio Muurstraat 8b, aan de Boteringeplaats 050 [email protected] | www.wallstreet-studio.nl
Open: wo t/m zo 13-17 uur | Opening: 11 sept 16 uur
door Anna Keller, kunsthistoricus
Activiteit: A-Kwartier Kunstroute 25 sept 11-17 uur
De galerie zit in een voormalig koetshuis aan het
Abraham Thomiushof.
Walburgis MeijersIn de Wallstreet Studio, uit de camera van Walburgis
Is het mogelijk door middel van een fotocamera een
onderwerp bewegend te verbeelden? Deze vraag houdt
Walburgis sinds enige tijd bezig. Naast een fotografische
speurtocht door haar glas- en plasticverzameling is ze dit
onderzoek gestart, dat verrassende ‘nieuwe werelden’
oplevert. www.walburgis.eu
WALBURGIS MEIJERS
MICHAËL VAN CASPEL
LIEKE VAN MIL
66
Slochteren
Opwierde
Leek
Garmerwolde
Ten Boer
Loppersum
Uithuizen
Appingedam
Middelstum
Adorp
Baflo
Winsum
Warffum
Veendam
Wehe Den HoornLeens
Aduard
N360
N370N361
N355
N33GRONINGEN
SappemeerHoogezand
Eelde/Paterswolde
Beilen
Roden
Zuidhorn
Bedum
Haren
Peize
Hornhuizen
Westerwijtwerd
Eenum Oosterwijtwerd
Wirdum
Thesinge
EngelbertMiddelbert
Woltersum
Wittewierum
Assen
30
32
33
34
35
36
37 38
39
40
41
Delfzijl
31
30 Cultureel Centrum Zuidhorn
31 Galerie 5 vanBeresteyn Veendam
32 Galerie HOP Delfzijl
33 Galerie de Smederij Sappemeer
34 Kerkje Hornhuizen
35 Koetshuis Mensinge Roden
36 Museum Kunstpaviljoen Nieuw Roden
37 Museum Stad Appingedam
38 Noordelijke Kunsthof Appingedam
39 SMAHK (DeFKa Campis) Assen
40 Synagoge Vesting Bourtange
41 Veenkoloniaal Museum Veendam
satellietprogramma provincie groningenSatellite Programme Groningen Province
Galeries, musea en podia organiseren hun eigen fototentoonstelling. NB: Openingstijden variëren. Alle exposities zijn gratis te bezichtigen van 11 sept t/m 9 okt en toegankelijk voor rolstoelers, tenzij anders vermeld.Photography exhibitions in the most diverse places, organized and curated by the satellites themselves. NB: Opening hours vary. All exhibitions are gratis, run from 11 Sep through 9 Oct and are accessible for wheelchair users, unless otherwise noted. For a complete English programme, please visit www.noorderlicht.com.
67
30 Cultureel Centrum Zuidhorn Jellemaweg 3, Zuidhorn | 0594 [email protected]
www.cultureelcentrumzuidhorn.nl
Periode: 12 sept t/m 8 okt
Open: ma t/m do 14-17.30 uur, di en vr ook
18.30-20.30 uur, do en za ook 10-13 uur
CCZ zit op loopafstand van station Zuidhorn, 9 minuten
met de trein vanuit Groningen.
Loes W. Greiner Expansie en vergankelijkheidDit werk laat zich bekijken als steden die tot bloei komen,
landschappen die door menselijk ingrijpen veranderen en
bij alles het weten dat het tijdelijk en vergankelijk is.
www.aspectamen.nl
Koos Lina Symphony of lightZij bouwt stillevens van verzamelde prullaria. Als de zon
gaat schijnen snelt ze naar haar atelier om vervolgens
de bouwsels onder het juiste licht met de camera vast te
leggen. www.kooslina.nl
31 Galerie 5 van Beresteyn / SBK Veendam Museumplein 5 C, Veendam 0598 631030 / 06 [email protected] | www.galerie5.nl
Periode: 10 sept t/m 22 okt
Open: ma t/m vr 9-17 uur, za 10-17 uur, zo 13-17 uur
Galerie 5 vanBeresteyn is gehuisvest in
Cultuurcentrum vanBeresteyn, samen met het
Veenkoloniaal Museum (nr 41)
Ludo van Dijken Ruimte maken, ruimte latenVan Dijken doet in zijn foto’s een poging een oplossing te
vinden voor de integratie van stad en platteland.
De gebouwen zijn van de grond getild waardoor ruimte
ontstaat voor landschap en natuur. Het ontbreken van
detail laat ruimte voor verbeelding. Waar zijn bijvoorbeeld
de mensen, de dieren, de bomen en het verkeer?
Klaartje Esch Seen As Never BeforeIn de kleurrijke nachtfoto’s van Klaartje Esch komt een
wereld tot leven die onopgemerkt lijkt te zijn. Verlaten
plekken worden surreëel en de lange sluitertijd onttrekt
unieke kleuren en een mystieke sfeer aan het aanwezige
omgevingslicht. www.klaartjeesch.nl
KOOS LINA
LUDO VAN DIJKEN
68
32 Galerie HOP Schoolstraat 7, Delfzijl | 0596 [email protected] | www.galeriehop.nl
Periode: 10 sept t/m 5 nov | Open: wo, za, zo 13-17 uur
Opening: 10 sept 13 uur
10e expositie in Galerie HOP (Het Oude Postkantoor),
pal naast Molen Adam.
Marianne E.I. Krizkovsky Verleiding en verlatenheidDe tragische effecten van de consumptiemaatschappij.
www.mariannekrizkovskyfotografie.nl
Eva KippDoor uitsnedes uit de natuur te maken, ontstaan nieuwe
taferelen. www.evakippart.nl
33 Galerie de Smederij De Vosholen naast nr. 58, Sappemeer 0598 399899 tst [email protected] | Periode: 10 sept t/m 8 okt
Open: wo t/m za 13.30-16.30 uur
Van buiten een klein kerkje met gotische ramen, van
binnen herinnert de schouw aan de voormalige smederij
uit 1845.
Marieke Ekema-van der Veen en Jaap van GansMetropolisBeide exposanten tonen de wisselwerking tussen
strakke architectuur en de mensen die in deze omgeving
wonen en werken. Bestaat er symbiose of is er sprake
van vervreemding en distantie?
34 Kerkje van Hornhuizen (Galerie Art & Job) Breweelsterweg 1, Hornhuizen 0595 481199 / 06 [email protected]
Rolstoelen: deels toegankelijk
Route: vanuit stad neem de N361 richting Winsum/
Lauwersoog. Na Leens volg borden Galerie Art&Job
Open: ma t/m zo 10-18 uur | Opening: 11 sept 14 uur
door Koos Wiersma, burgemeester van de Marne |
Activiteiten: Mobile Studiofratsen voor uw portretfoto:
1 en 2 okt 11-16 uur in en om de kerk; Grunneger
Daansers: 9 okt 14-16 uur
Voor meer zie www.lucix.nl of bel 050 3180610
Een van de oude Groninger Kerkjes met prachtig uitzicht
vanaf de toren. De oudste grafzerk in de vloer dateert uit
1498. Op de westmuur zijn gordijnen geschilderd.
Verse koffie en thee met Grunniger kouk te koop.
Fotocollectief LuciX Stadse FratsenWelk effect heeft verstedelijking op het leven van de
mens? Plaatst de opdringerige virtuele wereld ons in of
buiten de dagelijkse omgeving? Verlangen de inwoners
naar natuur en namaaknatuur? De stad als humoristisch
stilleven of als wervelende beweging. Stadse Fratsen in
beeld gebracht door tien fotografen van LuciX:
Anjo de Haan, Norma van der Horst, Heidi Jonker, Gerard Kingma, Rudy Marinus, Walburgis Meijers, Caroline Penris, Fred Reiffers, Petra Weel en Ineke van der Weele.
www.lucix.nl
EVA KIPP
CAROLINE PENRIS
JAAP VAN GANS
69
35 Koetshuis Mensinge Mensingeweg 3, [email protected] | www.mensinge.nl
Periode: 10 t/m 25 sept | Open: do t/m zo 13.30-17 uur
Opening: vr 9 sept 20 uur
Galerie Het Koetshuis van Havezathe Mensinge ligt
aan de rand van de bossen en is onderdeel van het
museum. Tip: bezoek het restaurant in de naastgelegen
Koetsierswoning voor koffie met huisbereid gebak. (Ma
en di gesloten.)
Marian Ciebrant, Yvonne Dollee, Lieke Fortuin, Sonja Leutholff en Carolien LuykxSince we have met anewDe expositie van kunstenaarsvereniging Verkuno heeft
dit jaar als onderwerp ‘bloemen’. We zien in de werken
van leden en niet-leden een wereld, waarin de bloemen
onder invloed van kleur en licht deel uitmaken van een
nieuw, dromerig landschap. Er ontstaat een andere
dimensie, er komt ruimte voor een andere beleving. De
bloem is allesoverheersend. www.verkuno.nl
36 Museum Kunstpaviljoen Zevenhuisterweg 4B, Nieuw-Roden 050 [email protected] | www.kunstpaviljoen.nl
Open: za en zo 13-17 uur en op afspraak
Opening: 10 sept 16 uur
Entree: € 7,00 pp, CJP € 5,00 pp, tot 12 jr gratis
De eigenaren wonen en leven tussen hedendaagse kunst
en vormgeving in een inspirerend totaalkunstwerk van ar-
chitectuur, interieur, kunst en natuur. Net als de ligging is
ook de collectie spectaculair met unica en prototypes van
hoofdzakelijk Nederlandse kunstenaars en vormgevers.
YVONNE DOLLEE
COCO DUIVENVOORDE
SOFIE VAN GREEVENBROEK
Groepen kunnen een rondleiding met of zonder koffie/
thee of lunch reserveren. Het naastgelegen Koetshuis is
ingericht voor comfortabele en luxe overnachtingen.
Coco Duivenvoorde, Sofie van Greevenbroek, Rein Janssen, Ines Kuipers, Mo Schalkx, Kea Schipper, Strom Stufkens, Netta Tauber en Irene Vinkenburg Fotografie NU - Ongezien TALENTFotografie bekeken vanuit de autonome kunst die de
grenzen van de fotografie opzoekt: wat kan, wat is
nieuw? Deze tentoonstelling gaat over het spanningsveld
tussen weten en zien. De dialoog wordt aangezwengeld,
de kijker wordt geprikkeld, geraakt en uitgedaagd. De
fotografen zijn in 2011 afgestudeerd op fotografie aan de
academies van Amsterdam, Arnhem, Utrecht, Den Haag
en Groningen.
70
37 Museum Stad Appingedam Wijkstraat 25, Appingedam | 0596 [email protected]
www.museumstadappingedam.nl
Periode: 9 sept t/m 30 okt | Open: di t/m vr 11-17 uur,
za, zo 13-17 uur | Entree tuin: gratis (entree museum:
€ 3,50 pp, diverse kortingen)
De expositie is in de tuin van het museum, grenzend
aan het kerkplein van de Nicolaïkerk in het centrum van
Appingedam.
Gerard KingmaHet mysterie van het Groninger landschapDe landschapsfotografie is voor Gerard Kingma een
voortdurende zoektocht naar de essentie van het
landschap. Het Groninger land geeft zijn geheimen in
dat opzicht niet gemakkelijk prijs - op een druilerige dag
is er weinig te beleven. Maar tegelijk heeft het ook niets
te verbergen. En als het er zin in heeft, kan het zelfs
uitbundig uitpakken.
38 De Noordelijke Kunsthof Blankenstein 2 (t.o. de Hema), Appingedam 0596 624488 [email protected]
www.denoordelijkekunsthof.nl
Periode: 17 september t/m 23 oktober 2011 | Open:
vr, za, zo 14-17 uur | Opening: 17 sept 16 uur door
dhr. Willem Friedrich, schrijver van het boek ‘De laatste
strohalm’ en Nellian Dijkema, uitvaartverzorging.
Wellicht de oudste expositieruimte van het Noorden, in
een 17e eeuws pakhuis aan het Damsterdiep.
Bé Zwart De Eendracht. De laatste beelden.In 2006 sloot vanwege faillissement strokartonfabriek
‘De Eendracht’ in Appingedam haar deuren. Drie jaar
GERARD KINGMA
BÉ ZWART
later trof fotograaf Bé Zwart de fabriek aan precies zoals
ze was achtergelaten; schoenen en jassen in de lockers,
helmen nog op tafel. Na bijna 100 jaar bedrijvigheid,
heerste nu stilte. www.bzwart.nl
Ook te zien: gedenkboeken en -objecten van
Sacha de Ven. www.sachadeven.nl
39 SMAHK Venestraat 88, Assen (locatie DefKa Campis) | 0592 [email protected] | www.smahk.nl
Open: do t/m zo 13-17 uur | Opening: zo 11 sept 15 uur
Het Stedelijk Museum Assen voor Hedendaagse Kunst
is ontstaan vanuit DeFKa, het Departement voor Filosofie
en Kunst in Assen en richt zich op presentaties van en
door kunstenaars die op één of andere wijze een relatie
hebben met Assen.
Jitske Hagens, Khiang H. Hei, Apostolis ZolotakisProtest & ProminenceEen internationaal gezelschap dat observeert en
opmerkelijke herinterpretaties aandraagt. Jitske Hagens
laat zich leiden door haar blik op het dagelijks leven,
waarbij haar werk balanceert op tegenstellingen:
onbehagen versus geluk. De kwetsbaarheid van die
balans kan elk moment het evenwicht verstoren.
www.jitskehagens.nl
Khiang H. Hei maakt documentairefotografie over
maatschappelijke en culturele fricties in Zuidoost-Azië
in relatie tot zijn eigen persoonlijke geschiedenis en
ervaringen.
Apostolis Zolotakis studeerde grafische vormgeving
en fotografie aan de ABK Minerva. Op het raakvlak
van beeldende kunst en fotografie onderzoekt hij de
verandering in onze waarneming ten gevolge van nieuwe
technologieën. www.zolotakis.com
71
40 Synagoge Vesting Bourtange Vesting: W. Lodewijkstraat 33, Bourtange Synagoge: Batterijenstraat | 0599 [email protected] | www.bourtange.nl
Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: nog t/m 1 nov
Open: alle dagen 10-17 uur | Entree: een combinatie-
entree-kaart voor alle musea van de vesting kost
€ 6,- (0 t/m 5 jr gratis, 6 t/m 11 jr € 3,50). De vesting is
vrij toegankelijk.
In het prachtige Westerwolde ligt de vestingstad
Bourtange, aangelegd in 1593 en gereconstrueerd in de
jaren ’60. De voormalige synagoge dateert uit 1842. Het
stijlvol gerestaureerde gebouw is de enige goedbewaard
gebleven synagoge langs de Nederlands-Duitse grens.
Robert MulderJoodse Begraafplaatsen in de provincie GroningenDe vijfentwintig Joodse begraafplaatsen in de provincie
Groningen getuigen van het eens bloeiende Joodse
leven. De teksten op de grafstenen vormen als het
ware een stenen archief, dat veel kan vertellen over
de ‘verdwenen Mediene’ en de mensen die er geleefd
hebben. Bij iedere begraafplaats in de expositie, worden
personen uitgelicht van allerlei levensloop; van professor
en rabbijn tot veehandelaar en marktkoopvrouw.
41 Veenkoloniaal Museum Museumplein 5, Veendam | 0598 [email protected]
www.veenkoloniaalmuseum.nl
Periode: 11 sept t/m 6 nov | Open: di t/m do 11-17 uur,
vr t/m ma 13-17 uur | Entree € 5,-, museumjaarkaart en
stadjerspas geldig
Het Veenkoloniaal Museum is gehuisvest in
Cultuurcentrum vanBeresteyn, samen met Galerie 5
vanBeresteyn (nr 31)
Andris Kozlovskis In the World of SocialismDe Letse fotograaf Kozlovskis gaat in dit sociaal
document met ingrijpende foto’s in op de oude
gewoonten bij inwoners van landen met een socialistisch
verleden. De foto’s doen verslag van uitingen van
alledaags socialistisch gedrag, dat zeker herkend zal
worden door de tegenwoordige bevolking van Cuba en
Wit Rusland. Die twee landen houdt Kozlovskis tegen het
licht. Hij confronteert de mensen in het dagelijks leven
met gewoonten en sporen uit het verleden.
De foto’s zijn genomen met een omgebouwde digitale
camera die infrarode straling accepteert - het onzichtbare
licht. Deze techniek gebruikt Kozlovskis als metafoor
voor de onzichtbaarheid van het verleden in de huidige
werkelijkheid.
JITSKE HAGENS
ROBERT MULDER
ANDRIS KOZLOVSKIS
72
activiteitenprogramma
Nadja Groux Zondag 11 september 13.00 uurUsva Theater (Engels) Presentatie project en boek 127th@StNick
Fotografe en kunstenares Nadja Groux vertelt over
haar fotoproject 127th@StNick (Metropolis: Verdwaald,
Der Aa-kerk).
Vijf jaar lang fotografeerde Groux dezelfde straathoek in
New York, vanuit het raam van haar appartement op de
vijfde verdieping. Groux, zowel kunstenaar als sociaal
antropologe, stelt de diverse vormen van observatie en
controle in de wijk aan de kaak: van de politiehelikopters
en de bewakingscamera’s tot de voetsoldaten van
drugsdealers die op uitkijk staan, de heimelijke blik van
de fotografe en uiteindelijk: onze blik. Aansluitend zal
Nadja Groux haar boek signeren.
Tomoko MukaiyamaZaterdag 17 september 20.30 uur Grand Theatre (Grote Markt 35)Voorstelling Sonic Tapestry V: SHOES’
Het meest ritmische object uit de modewereld is de
dameshak. In de theatrale installatieperformance
SHOES’ combineert kunstenaar en pianiste Tomoko
Mukaiyama vier eeuwen pianorepertoire met
onwaarschijnlijke schoenmodellen van onder andere
Prada, Christian Louboutin en Manolo Blahnik. De
pumps zijn het dramatisch contrapunt voor de muziek:
ze dansen, huilen, bedrijven de liefde en sterven.
Entree: €15,- / €12,50 (korting) / €10,- (Grand Pas)
Reserveren: [email protected]
050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl
“Voorstelling SHOES’ zit vol vuur, licht, muziek,
burlesque en zelfs stilte” – NRC Handelsblad
Francis HodgsonZondag 18 september 13:00 uurUsva Theater (Engels)Taste in Photographs
Als criticus houdt Francis Hodgson zich bezig met de
details van de dagelijkse praktijk. Toch is hij al enige
tijd op zoek naar een forum om zich te verdiepen en
een breder spectrum te onderzoeken. In zijn informele
lezing zal Hodgson proberen sommige vragen
die doorgaans sluimeren in de achterhoofden van
fotografieprofessionals op de voorgrond te halen.
Sinds de opkomst van conceptuele kunst (en
bijbehorende praktijken) is ‘smaak’ bijvoorbeeld naar de
achtergrond verdrongen. Maar is smaak gewoon een te
achterhaald begrip om nog handige richtlijnen te bieden,
of kan het nog steeds een nuttige rol te spelen?
Francis Hodgson is een all-round fotografiekenner.
Hij schrijft over fotografie (Financial Times, Art Review,
The Economist o.a.), is een consultant en mede-
oprichter van de Prix Pictet en Photonica. Hij is het
voormalig hoofd van de foto-afdeling bij Sotheby’s in
Londen, werkte voor Eyestorm, was galeriehouder en
doceerde aan The Royal College of Art.
© EDWARD BURTYNSKY
FRANCIS HODGSON
© ANTON CORBIJN
73
Metropolis (Film)Woensdag 21 september, 20.30 uur
Usva Theater
Fritz Lang | Universum Film (UFA)
Metropolis is een van origine Duitse sciencefictionfilm
uit 1927, en de allerduurste film die in de jaren 20
werd geproduceerd (5 miljoen mark). Het was de
eerste film waarbij uitgebreid gebruik werd gemaakt
van special effects. Metropolis verhaalt over een
futuristische stad in het jaar 2026, waarin de mensen
zijn opgedeeld in ‘denkers’ die in luxe boven de
grond leven en de ‘werkers’ die moeten zwoegen in
de mijnen. Metropolis heeft veel modernere SF-films
geïnspireerd. In 2001 werd de film door de UNESCO
opgenomen in het Geheugen van het wereldregister
als eerste SF-film ooit. (€ 5,50 / studenten € 4,50)
Lino HellingsZondag 25 september 13.00 uurUsva TheaterPresentatie P.A.P.A.
Participating Artists’ Press Agency (P.A.P.A.) is een
internationaal netwerk van kunstenaars/fotografen
dat is opgezet en wordt geleid door Lino Hellings.
De aangesloten fotografen werken aan gezamenlijke
projecten die zij zelfstandig in hun eigen land
uitvoeren. De correspondenten maken hun foto’s
tijdens ‘fotowandelingen’ door de stad en plaatsen
ze regelmatig de gemeenschappelijke fotoblog
www.papaplatform.com.
Ensemble HexnutWoensdag 28 september 20:30 uur Grand Theatre (Grote Markt 35)WRENCH - Een choreografie van muziek en fotografie
Acht hedendaagse componisten lieten zich inspireren door
thema’s uit Burtynsky’s oeuvre. In WRENCH vertellen klank
en beeld samen het verhaal. Entree: €15,- / €12,50 (korting) /
€10,- (Grand Pas) Reserveren: [email protected]
050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl
“Compleet bizar, en even zo geweldig. Hexnut kán alles spelen,
doet dat ook, en ze hebben nog gevoel voor humor ook.” -
Hans van Lissum, www.kindamusik.net
Bram JansenWoensdag 5 oktober 19.30 uur Usva Theater (Nederlands) In het multi-etnische vluchtelingenkamp Kakuma in Kenia,
dat sinds 1992 bestaat, creëren vluchtelingen, humanitaire
organisaties en Kenianen samen een plaats die steeds
‘normaler’ wordt. Terwijl vluchtelingen komen en gaan, begint
het kamp te lijken op een onvoorziene stad met haar eigen
regels, voorzieningen, economie en geschiedenis. Voor zijn
promotieonderzoek heeft antropoloog Dr. Bram Jansen de
sociale organisatie van het kamp onderzocht gedurende twee
jaar onafhankelijk antropologisch veldonderzoek.
Rolf TschammerZaterdag 8 oktober 20.00 uur, Coffee Company (Duits)Lezing over de geschiedenis van Heilstätte Grabowsee
Ook: film ‘Kreuzwege - Bilder einer Landschaft’ (zie p. 56)
METROPOLIS © UNIVERSUM FILM (UFA)
74
activitiesNadja Groux Sunday 11 September 13.00 hrs Usva Theatre (English)Presentation project and book 127th@StNick
Photographer and artist Nadja Groux will talk about het
photo project 127th@StNick (Metropolis: Lost, Der Aa-
kerk). For five years Groux photographed the same street
corner in New York, from the window of her apartment
on the fifth storey. With her series, Groux, both an
artist and a social anthropologist, exposes the diverse
forms of observation and control in the neighbourhood:
from police helicopters and security cameras to the
drug dealer’s ‘footsoldiers’ guarding their territory, the
photographer’s secret gaze, and ultimately, our gaze.
After, she will perform a booksigning.
Tomoko MukaiyamaSaturday 17 September 20.30 hrsGrand Theatre (Grote Markt 35)Sonic Tapestry V: SHOES’
The most rhythmic fashion object is the ladies’ heel.
In the theatrical installation performance SHOES’, artist
and pianist Tomoko Mukaiyama combines four centuries
of piano repertoire with incredible shoe models including
Prada, Christian Louboutin and Manolo Blahnik.
The pumps are a dramatic counterpoint to the music:
they dance, cry, make love and die.
Admission: € 15, - / € 12,50 (discount) / € 10,00 (Grand
Pass) Reservations: [email protected]
050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl
“Performance SHOES’ is full of fire, light, music,
burlesque and even silence” – NRC Handelsblad
Francis HodgsonSunday 18 September 13:00 hrsUsva Theatre (English)Taste in Photographs
Hodgson will seek to bring to the fore some of the kinds
of questions which more usually lurk at the back of the
minds of practitioners and users of photography. Since
the rise of conceptual art taste has tended to fall into the
background. But is taste simply too old-fashioned to
offer any useful guidance, or can it still have a central
helpful role to play? Francis Hodgson is an all round
photography connoisseur. He writes on photography
(Financial Times, Art Review, The Economist a.o.), is a
consultant and co-founded the Prix Pictet and Photo-
nica. He is the former head of the photographs depart-
ment at Sotheby’s in London, worked for Eyestorm, used
to be a gallerist and lectured at the Royal College of Art.
Movie Metropolis Wednesday 21 September, 20.30 hrs
Usva Theatre (€ 5,50 / students € 4,50)
Fritz Lang | Universum Film (UFA)
Lino HellingsSunday 25 September 13.00 hrsUsva TheatrePresentation P.A.P.A.
Participating Artists’ Press Agency (P.A.P.A.) is an internation-
al network of artists/photographers created and led by Lino
Hellings. This international group of photographers share the
same projects, whilst exploring their own country separate
from one another. Correspondents go on photowalks and
capture ‘that what catches the eye’, regularly posting them to
P.A.P.A.’s shared photoblog: www.papaplatform.com
Ensemble Hexnut:Wednesday 28 September 20:30 hrsGrand Theatre (Grote Markt 35)WRENCH - A choreography of music and photography
Eight contemporary composers sought their inspiration in
themes from the oeuvre of Edward Burtynsky. In WRENCH
sound and image together tell the story.
Admission: € 15, - / € 12,50 (discount) / € 10,00 (Grand
Pass) Reservations: [email protected]
050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl
“Completely bizarre, and just as great. Hexnut cán play
anything and does it too, and they have a sense of humor
too.” - Hans van Lissum, www.kindamusik.net
Bram JansenWednesday 5 October, 19.30 hrsUsva Theatre (Dutch) In the multi-ethnic refugee camp Kakuma in Kenya, in
existance since 1992, refugees, humanitarian organizations
and Kenyans together are creating a place that is becoming
increasingly ‘normal’. While refugees come and go, the camp
is beginning to look like an unplanned city with its own rules,
services, economy and history. For his PhD thesis, anthropol-
ogist Dr. Bram Jansen studied the social organization of the
camp for two years independent anthropological fieldwork.
Rolf TschammerSaturday 8 October, 20.00 hrsCoffee Company (German)Lecture about the history of Heilstätte Grabowsee
Also: Movie ‘Kreuzwege - Bilder einer Landschaft’
(see page 56)
Locatie: Academie Minerva Praediniussingel 59.
De presentaties zijn in het Engels. Toegang: gratis
De conferentie PhotoStories krijgt van 8 t/m 11 september een vervolg tijdens de Noorderlicht Fotomanifestatie 2011 in Groningen. De Deense experts Henrik Kastenskov en Bjarke Myrthu ver-zorgen een besloten masterclass en workshops over fotografie en multimedia. Ter afsluiting is er een debat over de vraag of fotografen een toekomstig bestaan kunnen vinden in de mix van foto’s, geluid, bewegend beeld en interactiviteit.
PhotoStories – van slideshow tot webdocumentaire begon
in mei met een driedaagse bijeenkomst in Rotterdam. In-
ternationale producenten van multimedia met fotografie als
basis gaven lezingen (onder wie vertegenwoordigers van de
New York Times, TIME Magazine, Magnum Photos en de
winnaar van de eerste World Press Photo-prijs voor non-
lineaire multimedia, Alexandre Brachet). Een tiental Neder-
landse fotografen kon die dagen een intensieve workshop
volgen met als eindproduct een trailer van hun project.
PhotoStories is georganiseerd als reactie op recente
ontwikkelingen in de internationale documentaire fotografie.
Fotografen zoeken naar nieuwe manieren om hun verhalen
te vertellen of projecten te presenteren. Die trend kruist met
de zoektocht van kranten, magazines en omroepen naar
hedendaagse methodes om hun lezers effectief en aant-
rekkelijk van berichtgeving te voorzien, waarbij internet en
mobiele media een grote rol spelen. Hoe kunnen fotografen
hun instrumentarium uitbreiden om hun verhaal nog over-
tuigender te vertellen? Blijft het stilstaande beeld dan nog
het vertrekpunt van de documentaire fotografie? En welke
mogelijkheden heb je eigenlijk om een verhaal te vertellen.
PhotoStories is een samenwerkingsverband van IDFA
DocLab, het Nederlands Fotomuseum, Noorderlicht, Para-
dox, PhotoQ en Jenny Smets. De activiteiten worden voor
een groot deel gefinancierd door het Fonds voor Beeldende
Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst (BKVB).
Uitgebreide informatie over PhotoStories is te vinden op
www.photo-stories.org
Mini-workshopsPhotoStories biedt twee mini-workshops aan, bedoeld voor
iedereen die overweegt een multimedia fotoproject te start-
en (aanmelding verplicht, deelname gratis). Er kunnen 10
tot 12 mensen deelnemen per workshop, daarnaast kun-
nen ook maximaal 10 aanschuiven als toehoorders (locatie:
Academie Minerva, Groningen).
Zaterdag 10 september (11.00-15.00)
Henrik Kastenskov, Bombay Flying Club. Zijn workshop
biedt een introductie op het maken van een multimedia
project. Deelnemers moeten eigen fotoseries meenemen
en een computer met Final Cut software.
Zondag 11 september (11.00-15.00)
Bjarke Myrthu, Storyplanet. Hij leert de deelnemers een
prikkelende webstructuur te maken voor fotografieproject-
en. Deelnemers moeten een idee voor een multimediaproj-
ect meenemen. Deelnemers en toehoorders kunnen zich
aanmelden via: [email protected]
Presentaties en DebatZondag 11 september (16-18 uur)
PhotoStories rondt zijn tweede editie af met drie onderdelen
die voor iedereen vrij toegankelijk zijn: Inleiding door Bjarke
Myrthu (Storyplanet) waarin hij de stand van zaken schetst
rond multimedia en fotografie. Hij zal verschillende voor-
beelden geven waarin de mogelijkheden duidelijk worden.
Presentatie van de resultaten van de drie deelnemers van
de masterclass: Ilse Frech, Ilvy Njiokiktjien en Dirk-Jan Vis-
ser. Ze geven inzicht in hun project en het proces dat ze
doorlopen hebben in workshop en masterclass. Ingeleid
door Henrik Kastenskov.
Debat: Is multimedia de toekomst voor de fotograaf? Onder
leiding van Lars Boering, directeur FotografenFederatie,
discussiëren fotograaf Kadir van Lohuizen, producer Bjarke
Myrthu en anderen over de thema’s: nieuwe rol voor de
fotograaf als projectleider, multimedia als zinvolle toevoeg-
ing aan de traditionele presentatiemogelijkheden, nieuwe
kansen op de markt.
75
photostories
ILSE FRECH
Location: Academie Minerva Praediniussingel 59
Presentations will be held in English. Admission: free
The PhotoStories conference, held in Rotterdam in May 2011, will organize a follow-up (8 -11 September) during the Noorderlicht Photo Festi-val in Groningen with a debate, masterclass and mini-workshops on multimedia photography, webdocumentary and interactive storytelling.
The Danish experts Henrik Kastenskov and Bjarke Myrthu
will provide the workshops. On the last day (September
11), a debate takes place on the question whether
photographers can find a future in the mix of photos,
sounds, moving images and interactivity.
PhotoStories – where photography meets multimedia
storytelling started in May with a three-day meeting in
Rotterdam. International producers of photography based
multimedia gave lectures, including representatives of the
New York Times, TIME Magazine, Magnum Photos and the
winner of the first World Press Photo Prize for non-linear
multimedia, Alexandre Brachet. Ten Dutch photographers
participated in a three day workshop, finishing the event
with a trailer for their project.
PhotoStories is organized in response to recent develop-
ments in international documentary photography. Photo-
graphers are looking for new ways to tell their stories
or projects to present. That trend intersects with the
search of newspapers, magazines and broadcasters for
contemporary methods of reaching their readers in an
76
photostories
effective and attractive way to provide news coverage,
especially on the internet and mobile media. How can
photographers expand their tools to make a story more
convincing? Will still images remain the starting point of
documentary photography? And what opportunities do
you actually have to tell a story?
Mini-workshopsFor everyone considering their first steps into a multimedia
photo project, PhotoStories offers two mini-workshops
(registration needed, no admission fee). 10 to 12 people
can participate at a time, PhotoStories also allows 10
observers. (Location: Academie Minerva, Groningen)
Saturday, September 10 (11.00-15.00)
Henrik Kastenskov of Bombay Flying Club takes care of a
workshop as an introduction to the making of a multimedia
project. Participants must bring a series of photos as well
as a computer with Final Cut software.
Sunday, September 11 (11.00-15.00)
Bjarke Myrthu of Storyplanet leads a workshop on
designing a tickling website structure for photography
projects. Participants should bring an idea for a multimedia
project to the workshop. Participants and observers must
register via: [email protected]
Presentation & debateSunday, September 11 (16.00-18.00)
PhotoStories completes its second edition with three
elements, accessible for all those who are interested (free
admission). Introduction by Bjarke Myrthu (Storyplanet)
describing the situation on multimedia and photography.
He will give several examples of strong possibilities.
Presentation of the results of the three participants of
the masterclass: Ilse Frech, Ilvy Njiokiktjien and Dirk-Jan
Visser. They give insight into their project and the process
they have gone through in the workshop and masterclass.
Introduced by their lecturer Henrik Kastenskov.
Debate: Is multimedia the future for the photographer? Led
by Lars Boering, managing director Dutch Photographers
Federation, photographer Kadir van Lohuizen, producer
Bjarke Myrthu and others discuss the themes: new role
for the photographer as a project manager, multimedia as
a useful addition to the traditional presentation tools, new
market opportunities.
ILSE FRECH
77
Eigenzinnig, hoogwaardig en geëngageerdNoorderlicht is een veelzijdig en internationaal podium,
oorspronkelijk alleen voor documentaire fotografie, maar
inmiddels voor elke fotograaf die een goed verhaal te
vertellen heeft. Met een scherp oog voor ontwikkelingen,
maar wars van trends en hypes, besteden we aandacht
aan de fotografie van de wereld en de wereld van de
fotografie. Dit doen we door het organiseren van een jaar-
lijkse fotomanifestatie, het programmeren van exposities in
onze fotogalerie, het uitschrijven van foto-opdrachten en
het organiseren van debatten, lezingen en masterclasses.
Noorderlicht verzorgt een educatiefprogramma en geeft
daarnaast bijzondere catalogi en fotoboeken uit. Onze
tentoonstellingen zijn wereldwijd te zien geweest, in onder
andere de Verenigde Staten, Syrië, Australië en Indonesië.
Door de eigenzinnige, scherpe programmering en bijzon-
dere uitgaven heeft Noorderlicht internationaal een repu-
tatie opgebouwd als een instelling die engagement weet
te koppelen aan visuele schoonheid. Noorderlicht-produc-
ties zijn verbeeldingsvol en meeslepend, enthousiast en
kritisch, persoonlijk en geëngageerd.
Distinctive, high quality and engagedNoorderlicht is a many-faceted and international platform,
originally only for documentary photography, but now for
any photographer who has a good story to tell. With a
sharp eye for new developments, but averse to trends
and hype, we devote attention to the photography of the
world and to the world of photography. We do this by
organising an annual photography festival, programming
exhibitions in our photo gallery, organising photographic
commissions and arranging discussions, lectures and
masterclasses.
Noorderlicht provides an educational programme, and
also publishes exceptional catalogues and photo books.
Our exhibitions tour worldwide, and have been seen in the
United States, Syria, Australia, Indonesia and other lands.
With its distinctive, cutting-edge programming and out-
standing publications, Noorderlicht has built up an inter-
national reputation as an institution that is able to couple
engagement with visual beauty. Noorderlicht productions
are imaginative and compelling, enthusiastic and critical,
personal and socially committed.
over noorderlicht | about noorderlicht
78
De Noorderlicht Fotogalerie is een permanente expositie-
ruimte voor verhalende, genreoverstijgende fotografie.
Via de galerie wil Noorderlicht jong lokaal talent een
podium bieden, maar ook eigenzinnige meesters uit
binnen- en buitenland bij een breder publiek onder
de aandacht brengen. Van lokale helden als Mathieu
Keuter en Arnoud Bakker, tot internationale grootheden
als Abbas, Anders Petersen en Kiyoshi Suzuki.
Bovendien fungeert de galerie als laboratorium voor de
jaarlijkse fotomanifestaties.
Sinds 2005 is de galerie gevestigd in een monumentaal
pand in het hart van de stad Groningen. Op steenworp
afstand van de Grote Markt en het Groninger Museum,
met uitzicht op de Der Aa-Kerk, sinds jaar en dag de
hoofdlocatie van de Groninger editie van de Noorderlicht
Internationale Fotomanifestatie.
verwachtKen Schles - Oculus22 oktober t/m 4 december 2011Met Oculus neemt fotograaf Ken Schles je mee op een
persoonlijke filosofische reis voorbij het schaduwspel
van beelden. Hij overdenkt de aard van waarneming
en bestaan in het grijze licht van deze wereld. Bij de
tentoonstelling verschijnt het gelijknamige boek Oculus.
The Noorderlicht Photogallery is a permanent exhibition
space for photography that is not afraid to cross
boundaries or genre, to tell its story. Through the gallery
Noorderlicht seeks to offer a platform for young local
talent, but also bring idiosyncratic masters from The
Netherlands and other countries to the attention of a wider
audience. Those exhibited have ranged from local heroes
like Mathieu Keuter and Arnoud Bakker, to international
celebrities like like Abbas, Anders Petersen and Kiyoshi
Suzuki. Moreover, the gallery functions as a laboratory for
the annual photo festivals.
Since 2005 the gallery has been located in a building
designated as an architectural monument in the heart of
the city of Groningen. It is a stone’s throw from the Grote
Markt and the Groninger Museum, looking out on the Der
Aa-Kerk, traditionally the main location for the Groningen
edition of the Noorderlicht International Photofestival.
coming upKen Schles - Oculus22 October - 4 December 2011In Oculus, Ken Schles takes you on a personal philosoph-
ic journey that points beyond the shadow-play of images.
The exposition is a meditation on the nature of perception
and existence in the gray light of this world. Alongside the
exhibition, Noorderlicht publishes the book Oculus.
noorderlicht photogallery
KEN SCHLES KEN SCHLES
79
Globalisering is een ingrijpend én ongrijpbaar pro-ces. In een nieuw project – The Sweet and Sour Story of Sugar – maakt Noorderlicht de dynamiek en geschiedenis van globalisering inzichtelijker aan de hand van één alledaags product: suiker.
Tegenwoordig koop je een kilo suiker voor een euro, maar
in de zestiende en zeventiende eeuw – het moment waa-
rop handel werkelijk op wereldschaal begon plaats te vin-
den – was suiker een luxeproduct waar goed op verdiend
kon worden. Suikerplantages en suikerhandel speelden
een grote rol in Nederland en haar koloniën in oost en
west. Sindsdien is de rol van het product radicaal veran-
derd, zowel hier als overzee. Dit maakt suiker een ideaal
uitgangspunt voor een verhaal over handel, arbeid, veran-
derde markten, uitbuiting en migratie. En daarmee over de
krachten van globalisering.
De afgelopen maanden zijn, in opdracht van Noorderlicht,
internationaal gelauwerde fotografen op reis geweest om
de suikerindustrie in Nederland, Suriname, Brazilië en Indo-
nesië vast te leggen. Dat zal begin 2012 uitmonden in een
tentoonstelling en een boek: The Sweet and Sour Story
of Sugar.
Eén van de aangetrokken fotografen is James Whitlow
Delano. De in Tokio woonachtige Amerikaan, bekend
geworden met poëtische reportages in zwart-wit, bezocht
zowel de voormalige suikerplantages aan de Surinaamse
Commewijne rivier als de grote Surinaams-Javaans ge-
meenschap in Hoogezand-Sappemeer. ‘Suriname was
geweldig,’ zegt hij. ‘Het is bovendien het enige land dat ik
ken waar de natuur recent grote stukken heeft terugvero-
verd op mensen. Op Google Earth lijken de oude plantages
geordend en rechthoekig – boerderijen in bedrijf. Maar op
de grond zie je dat het weer maagdelijk mangrove-woud
is geworden, met zo nu en dan een sluis in een bijna na-
tuurlijk ogend kanaal. De Jodensavanne is geen Savanne
meer, maar jungle.’Delano’s fascinatie met suiker begon in
Haïti en de Dominicaanse Republiek. De technieken die
daar worden gebruikt, zegt hij, waren ook gangbaar in Su-
riname. ‘Zwaar werk, verricht onder de brandende zon en
in de rook van weggebrande onderbegroeiing, die met vuur
van ongedierte is ontdaan.’
De Poolse fotograaf Tomasz Tomaszewski trok voor Noor-
derlicht naar Java, waar hij ondermeer suikerfabrieken
bezocht die nog stammen uit de tijd van de Nederlandse
overheersing. ‘Ik ben al lange tijd geïnteresseerd in het le-
ven van mensen die werken in zware industrie. De produc-
tie van suiker sluit daarop aan. Wat me opviel was hoe po-
sitief de suikerarbeiders van Java waren. Dat ze niet klagen
over hun nodeloos zware leven is een groot mysterie.’
De geschiedenis van de suikerhandel bewijst volgens To-
maszewski dat globalisering enigszins een modewoord is.
‘De planeet is kleiner geworden door communicatietech-
niek. Het is makkelijk plekken te zoeken waar productie
goedkoop is. In die zin beïnvloedt globalisering de suike-
rhandel. Maar dat is niet nieuw. De suikerhandel is altijd
een globaal verschijnsel geweest. Vroeger noemden we het
simpelweg “economie”.’
Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaan Stichting
en SNS Reaal
the sweet and sour story of sugar
TOMASZ TOMASZEWSKI
80
The process of globalisation is both drastic, and elusive. In a new project, The Sweet and Sour Sto-ry of Sugar, Noorderlicht seeks to provide insight into the dynamics and history of globalisation on the basis of one everyday product: sugar.
Today you can buy a kilo of sugar for a Euro, but in the
16th and 17th century – the era when trade really began to
take place on a global scale – sugar was a luxury product
on which vast profits were to be made. Sugar plantations
and the sugar trade played a great role in The Netherlands
and its colonies in the east and west Indies. Since then
the role of this product has changed radically, both here
and overseas. This makes sugar an ideal starting point
for an account involving trade, labour, changing markets,
exploitation and migration – and, with them, about the
forces of globalisation.
Over the last months, at the invitation of Noorderlicht,
internationally lauded photographers have been travelling to
record the story of the sugar industry in The Netherlands,
Suriname, Brazil and Indonesia. This will result in an
exhibition and a book, The Sweet and Sour Story of Sugar,
in early 2012.
One of the photographers invited is James Whitlow Delano.
This American, now living in Tokyo, and known for his poetic
reports in black and white, visited both the former sugar
plantations on Suriname’s Commewijne River and the large
Surinamese-Javanese community in Hoogezand-Sappe-
meer. “Suriname was fantastic,” he says. “Moreover, it is the
only country I know where nature has recently taken back
great swathes from man. On Google Earth the old plan-
tations look so orderly and rectilinear – farms in operation.
But on the ground you see that they have become pristine
mangrove swamps again, with a sluice here and there in an
almost natural looking canal. The Jodensavanne is not Sa-
vanne any more, but jungle.”
Delano’s fascination with sugar began in Haiti and the
Dominican Republic. The techniques that are used there,
he says, were also common in Suriname. “Hard work, done
under a blazing sun and in the smoke from the burned off
undergrowth, where fire was used to rid it of vermin.”
The Polish photographer Tomasz Tomaszewski went to
Java for Noorderlicht, where among the sites he visited were
sugar factories that are still left from when it was a Dutch
colony. “For a long time now I’ve been interested in the lives
of people who work in heavy industry. Sugar production fits
right in with that. What struck me was how positive the sugar
workers of Java were. That they don’t complain about their
unnecessarily hard lives, is a great mystery to me.”
According to Tomaszewski the history of the sugar trade
proves that globalisation is somewhat a vogue word. “The
planet is getting smaller, through communications technology.
It is easy to seek out places where production is cheaper. In
that sense globalisation influences the sugar trade. But that
is nothing new. The sugar trade has always been a global
phenomenon. In the past we just called it ‘economics’.”
This project is supported by the Mondriaan Foundation en SNS Reaal
the sweet and sour story of sugar
JAMES WHITLOW DELANO
81
uitgever | publisher aurora borealisDe Noorderlicht Uitgeverij, Aurora Borealis, verzorgt de catalogi en fotoboeken bij de manifestaties,
exposities en projecten. De boeken staan internationaal uitstekend aangeschreven en zijn te
verkrijgen bij Noorderlicht en in de boekhandel.
The publishing arm of Noorderlicht, Aurora Borealis, provides the catalogues and photo books
that accompany the festivals, exhibitions and projects. The books have been lauded internationally
and can be obtained from Noorderlicht and in bookstores.
Catalogus Metropolis € 17,50Softcover, colour & black|white
Formaat 17x24cm | 256 pagina’s | Nederlands/Engels
ISBN | EAN 978-90-76703-46-6 | Publicatie 09/2011
Ken Schles, “Oculus” € 39,50Hardcover, colour
Formaat 22x31 cm | 96 pagina’s | Engels
ISBN | EAN 978-90-76703-45-9 | Publicatie 10/2011
Jeffrey Silverthorne, “Travel Plans” € 29,50Softcover, fullcolor en duotone
Formaat 24x29cm | 96 pagina’s | Engels
ISBN | EAN 978-90-76703-00-8 | Publicatie 05/2011
Verwacht: “Schnitgers Droom”In oktober zal na een restauratie het wereldberoemde orgel van Arp
Schnitger in de Der Aa-kerk weer in gebruik worden genomen.
Noorderlicht brengt een fotoboek uit met portretten van 40 Groninger
muzikanten in alle mogelijke genres die een orgel bespelen. Fotografie
van oa Ernst Coppejans, Maartje Roos, Pieter Henket, Hanne van der
Velde, teksten van Herman Sandman.
Verwachte verschijningsdatum: 14 oktober 2011
Appearing shortly: “Schnitgers Droom”In October the world-famous Arp Schnitger organ in the Der Aa-kerk will
be returned to use after its restoration. Noorderlicht is bringing out a photo
book with portraits of 40 Groningen musicians from all possible genres
who play an organ. Photography by Ernst Coppejans, Maartje Roos, Pieter
Henket, Hanne van der Velde and others; texts by Herman Sandman.
Expected publication date: 14 October 2011
Tijdens Metropolis presenteert Boekhandel Schaden
fotoboeken in de Der Aa-kerk | During Metropolis Schaden
presents Photobooks in the Der Aa-kerk
82
rondleidingen | educatie | guided toursIn de Der Aa-kerk worden voor alle leeftijden rondleidingen op maat gegeven door ervaren en kundige rondleiders.Duur: ± 45 minuten.
Kosten: € 30,- per groep, exclusief toegang
(zie kortingen). Docenten en begeleiders gratis.
Maximaal 15 deelnemers per groep.
Alleen op reservering: 050 318 22 27.
Guided tours in the Aa-kerk are designed for your needs and given by experienced and knowledgeable guides. Duration: ± 45 minutes
Costs: € 30,- per tour group (max 15), excl. admission
Reservation only: 050 318 22 27
Kijkwijzers
Bij Metropolis zijn kijkwijzers beschikbaar voor havo/vwo
en vmbo om zelfstandig de tentoonstelling te bekijken,
als aanvulling op een rondleiding of als opdracht op
school. Een losse kijkwijzer kost 50 cent. Als aanvulling
op een rondleiding is de kijkwijzer gratis (bij grote afname
graag bestellen). De kijkwijzer is ook te downloaden via
www.noorderlicht.com.
Kortingen
De normale entreeprijs is € 10,- pp voor een
dag-passepartout. Er zijn verschillende kortingen:
Edukaartje voor scholieren VO en MBO per groep
van 10 of meer: € 2,- pp
CJP-pas:€ 5,-
Studenten: € 5,-
Volwassen per groep van 10 of meer: € 8,- pp
Noorderlicht accepteert graag betalingen met de
Cultuurkaart!
JANNA BATHOORN
83
Noorderlicht wordt gesponserd door:
Noorderlicht is supported by:
Ministerie van OCW
Gemeente Groningen
Provincie Groningen
Provincie Fryslân
Gemeente Leeuwarden
Noorderlicht bedankt voor hun
nauwe samenwerking:
For their close cooperation
Noorderlicht thanks:
Vrij Nederland | P/f | Hanze Hogeschool, Academie
Minerva | P.A.P.A./_notDef | City One Minutes | USVA |
Marketing Groningen | Drukkerij Tienkamp | Studio-D2
vormgeving BNO | Beikes & Van Vliet | Best art supplies
Noorderlicht dankt Lefier Wooncorporatie en Milieudienst
Gemeente Groningen voor het beschikbaar stellen van het
Oude Postkantoor en Het Filiaal.
Colofon | Colophon
Teksten | Text | Moniek Baars, Auke Hulst,
Irene Kromhout, Marieke Wiersema
Eindredactie | Editing | Moniek Baars
Ontwerp | Design | Dirk de Jong, Studio D2
vormgeving BNO Groningen
Vertaling | Translation | Donald Mader, Words & Pictures
Druk | Printing | Drukkerij Tienkamp Groningen
Oplage | Circulation | 20.000
Gedrukt met biologische inkt op FSC papier
Printed with organic inks on FSC paper
Stichting Fotografie Noorderlicht
Akerkhof 12 | 9711 JB Groningen
The Netherlands
T +31 [0]50 318 22 27
F +31 [0]50 318 22 04
www.noorderlicht.com