orman amenajman planı yapılması

ORMANCILIĞIMIZIN TEMELİ

ORMAN AMENAJMAN PLANI

YAPILMASI

ORMAN İDARESİ VE PLANLAMA

DAİRESİ BAŞKANLIĞI

(AMENAJMAN)

BU BÖLÜMDE ORMAN AMENAJMANI İLE İLGİLİ

BAHSEDİLECEK KONULAR 1. Bakanlık ve Genel Müdürlük Teşkilat Yapısı

2. Orman Amenajmanının Yasalardaki Yeri, Önemi, İlk Amenajman Planı,

Tarihçesi, Geçmişte Planlama Modelleri, Amenajmanın Tanımı, Diğer

Ormancılık Bilimleri İle İlişkisi, Amenajman Planlarından Sağlanan

Bilgiler

3. Fonksiyonel Planlama Süreci ve Orman Fonksiyonları

4. Orman Envanteri ( Tanımı ve Çeşitleri)

5. Aynıyaşlı Ormanlarda Meşcere Tiplerinin Ayrılması Esasları

6. Orman Formları ve Planlama Esasları ( Orman Formları,İşletme

Sınıfları,Zaman terimleri, Eta ve Çeşitleri ile Hesaplamaları,

Kararlaştırılan Eta, Periyot Uzunluğu, İşletme Şekilleri)

7. Seçme ormanları ve Devamlı Ormanlar

8. Bazı Önemli Plan Tabloları

Ormancılık Yapılanması

Orman ve Su İşleri Bakanlığı

1. Orman Genel Müdürlüğü ( Bağlı Kuruluş)

2. Doğa Koruma ve Milli Parklar GM

Ormancılık Yapılanması –OGM- Taşra Orman Genel Müdürlüğü

Orman Bölge Müdürlüğü

Orman İşletme Müdürlüğü Müdürlüğü

Orman İşletme Şefliği

1

27

243

1365

AMENAJMAN

ORMAN İDARESİ

VE PLANLAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Orman İdaresi Şube Müdürlüğü

Etüt ve Planlama Şube Müdürlüğü

Takip ve Kontrol Şube Müdürlüğü

Ulusal Orman Envanteri Şube

Müdürlüğü

Orman Modelleme ve Hasılat Şube

Müdürlüğü

ORMAN BÖLGE AMENAJMAN DENETİM VE KONTROL

MÜDÜRLÜKLERİ BAŞMÜHENDİSLİĞİ BAŞMÜHENDİSLİĞİ

ADANA 2

ADAPAZARI -

AMASYA 1

ANKARA 3 11

ANTALYA 3 2

ARTVİN -

BALIKESİR 1

BOLU 1

BURSA 1

KAYSERİ 2

DENİZLİ -

ELAZIĞ -

ERZURUM -

ESKİŞEHİR 1

GİRESUN -

ISPARTA 2

ISTANBUL 3 5

İZMİR 3 2

K.MARAŞ 1

KASTAMONU 1

MERSİN 1

MUĞLA 1

TRABZON 4 1

ZONGULDAK -

KÜTAHYA -

KONYA 1

ŞANLIURFA 1 1

TOPLAM 33 22

Orman Amenajmanının Diğer Ormancılık Bilimleri İle

İlişkisi

Orman Amenajmanı'nın bağlayıcı, düzenleyici ve hedefe

yöneltici niteliği ERASLAN’a göre aşağıdaki Şekil ’de verilmiştir.

Bu şekil bize, Orman Amenajmanı'nın orman fakültelerin de

öğretilen çeşitli bilgileri birbirleriyle birleştirerek, gayenin

gerçekleşmesine doğru nasıl yöneltildiğini, ormancılık amaçları

ile ormancılık bilimleri arasında nasıl bir bağ kurduğunu açık

olarak göstermektedir. Bu şekilde ormancılıktaki amaçlar

dairenin merkezinde yer almaktadır ki, bu da bize amaçların

planlama işlerinde ne büyük rol oynadığını anlatmaktadır.

AMAÇLAR

AMENAJMAN PLANLARI İLE SAĞLANAN BİLGİLER

• Ülkemizin genel alanı(İşl. Şefliğinin,İşl.Müd.nün,Bölge Müd.nün)

• Ülkemizin ormanlık alanı,

• Ülkemizin verimli ormanlık alanı,

• Ülkemizin bozuk ormanlık alanı,

• Ülkemizin ormanlarının karbon tutma bilânçosu ve maddi değeri,

• Ülkemizin ormanlarının oksijen üretme kapasitesi ve maddi değeri,

• Ülkemizin ormanlarının toplam serveti ve artımı,

• Ülkemizin 1 hektar ormanlık alandaki serveti,

• Ülkemizin ağaç türleri nelerdir? Alanları, servetleri, artımları ve etaları,

• Ülkemizin eta miktarı, eta çeşitleri ve 1 hektar ormanlık alandaki etası,

• Ülkemizin bakım alanı ve gençleştirme alanı,

• Ülkemizin ormanlarının gençlik ve sıklık, sırıklık ve direklik, ince ağaçlık,

orta ağaçlık ve kalın ağaçlık alanlarının miktarı,

• Ülkemizin gevşek kapalı, orta kapalı ve tam kapalı orman alanı,


• Özel orman, özel ağaçlandırma alanı, köy tüzel kişiliği ormanı, amme

müesseselerine ait orman alanı ve miktarı,

• Ülkemizin rehabilitasyon ve ağaçlandırma alanı,

• Planı yapılmış tali ürün miktarı,

• Ülkemizin ormanlarının fonksiyonları ve işletme amaçları,

• Ülkemizin ormansız alanlarının vasıfları nelerdir ve alanları,

• Ülkemizin ormanlarındaki orman formları, alanları ve yüzdelik

dağılımları,

• Ülkemizin ibreli ve yapraklı ormanların dağılımı,

• Ülkemizin seçme ve devamlı orman miktarı, değerleri,

• İllerin ormanlık alan değerleri ve dağılımları,

• Ülkemizin ormanlarındaki işletme şekilleri ve değerleri,

• Ülkemizdeki muhafaza ormanı, milli park, mesire yeri, tabiat koruma

alanı, kent ormanı ve benzeri alanlar ve miktarları,


• Ülkemizin ormanlarının geçmişteki durumu,

• Ormancılık ana prensipleri ve ulusal ormancılık amaçları nelerdir?

• Orman İşletme şefliklerinin yıllık bütçe tekliflerinin hazırlanması için gelir

ve giderlere ait verilerin elde edilmesi,

• Ülkemizin ormanlarında meydana gelen orman yangınlarının yeri, seyri ve

raporlanması,

• Orman suçlarının yeri ve miktarı,

• Orman köylerine kanuni haklarından dolayı elde edecekleri orman

emvallerinin yerleri,

• Orman Yolları şebeke planlarının yapımı,

• Ulusal orman varlığı ile ilgili bilgilerin temin edilmesi ve dünyaya

verilmesi

• Hakkında bilgiler elde edilir.

T.C ANAYASASI

Madde:169

Devlet ormanları kanuna göre, Devletçe

yönetilir ve işletilir.

6831 Sayılı Orman Kanunu

Madde 26 - (Değişik: 23/9/1983 - 2896/16 md.)

Orman insan ilişkilerinde, ormanın korunması,

kullanma değerlerinin esas tutulması,

ormancılıkta ve amenajman planlarında çok

taraflı faydalanma esaslarını getirmek

maksadıyla; Devlet ormanlarından yapılacak

istihsal, Tarım ve Orman Bakanlığınca tespit

olunacak esaslar dairesinde ve amenajman

planlarına göre Devlet tarafından yapılır veya 40

ıncı madde hükümleri dairesinde yaptırılabilir.

Madde 46 - Amme müesseselerine ait ormanları

ya sahipleri işletir veya işletmeyi başkasına

verebilir. Ancak bunlar orman idaresi tarafından

parasız olarak tanzim edilecek harita ve

amenajman planlarına göre işletilir ve idare olunur.

Bu planlara riayeti orman idaresi kontrol eder.

Sahiplerinin orman idaresine müracaat tarihini

takip eden ilk iş mevsiminde işe başlamak suretiyle

en kısa zamanda planların ikmali mecburidir.

Madde 51 - Hususi ormanlar, sahipleri tarafından yaptırılıp orman idaresince tasdik olunacak harita ve amenajman planlarına göre işletilir ve idare olunur. Bu plana riayeti orman idaresi kontrol eder. Tayin olunacak müddet içinde bu planları yaptırıp tasdik ettirmeyenlerin harita ve amenajman planları orman idaresince yapılır ve masrafı iki yılda ve dört müsavi taksitte kendilerinden alınır.

3234 SAYILI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT VE GÖREVLERİ

HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMENİN DEĞİŞTİRİLEREK

KABULÜ HAKKINDA KANUN Madde 9 – Orman İdaresi ve Planlama

Dairesi Başkanlığının görevleri şunlardır:

a) Ormanların amenajman planlarını yapmak, yaptırmak, bu planların uygulanma durumlarını, yenilenmelerini, geliştirilmelerini sağlamak, takip ve kontrol etmek,

b) Ormancılık hizmetlerinin gerektirdiği envanter verilerini değerlendirmek, harita ve fotogrametri iş ve işlemlerini düzenlemek,

c) Genel Müdürlükçe verilecek benzeri görevleri yapmak.

Ormancılık, hiçbir ekonomik işletmede görülmedik derecede geniş alanlarda ve keza hiçbir ekonomik faaliyette görülmedik derecede uzun üretim süreleri içinde yapılmaktadır. Bu özellik, orman işletmelerinde planlı çalışma gereğini diğer tüm ekonomik işletmelerde olduğundan daha önemli ve vazgeçilemez hale getirmektedir.

Orman Amenajmanı disiplininin doğuş nedeni, toplumun gereksinim duyduğu orman ürün ve hizmetlerini yerinde, zamanında ve yeterli ölçüde sağlayabilmek için ormanda yapılması gereken üretim işlerini planlamaktır.

Orman işletmelerinin doğaya açık ve uzun üretim süreli olmaları, buralarda yapılacak her türlü faaliyetin amaçlı ve planlı olmasını zorunlu kılar. Bu zorunluluğun doğal sonucudur ki, tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de ormanlar belirli amaçları gerçekleştirmek üzere amenajman planlarına göre işletilir.

Orman ekosisteminde kendiliğinden oluşan ürün ve hizmetleri ihtiyaç halinde toplum yararına sunmak üzere ormanlarda sürdürülen, teknik, ekonomik, biyolojik ve sosyal faaliyetlerin tamamına ormancılık adını veriyoruz. Ürün ve hizmetlerin yerinde ve zamanında sürekli ve kesintisiz bir biçimde karşılana bilmesi için yukarıda sayılan teknik, ekonomik, biyolojik ve sosyal faaliyetlerin orman işletmelerinin neresinde, ne zaman ve ne ölçüde yapılacağını yer ve zaman göstererek belirten teknik raporlara Amenajman Planı adı verilmektedir.

Üretim süreci ne denli uzun ise, bu süreci uygulayan işletmenin o denli planlı olması gerekmektedir. İşte bu yalın gerçek nedeniyledir ki, ormancılık faaliyetlerini planlayan bir disiplin olan Orman Amenajmanı diğer ormancılık bilimlerinin en eskisi olarak, ormancılık mesleği ile birlikte doğmuştur

Orman Amenajmanının temel görevi orman kaynaklarından sürekli ve kesintisiz biçimde faydalanmayı garanti altına almak, görevi ise bu amaçları gerçekleştirecek çağdaş yöntem ve teknikleri geliştirmektir.

Türkiye’de ilk amenajman planı

1917 Yılında 5 Avusturyalı, 5 Türk

10 uzman tarafından Adapazarı-

Hendek civarındaki Çam Dağı

Ormanları (Mustafa Şeref Ormanı)

için hazırlanmıştır.

25 Ocak 1918 tarihinde uygulamaya

konan bu plan, 1920-1940 Yılları

arasındaki periyodu kapsayan zaman

için düzenlenmiştir. Bu planda

faydalanmanın düzenlenmesinde Yaş

Sınıfları Metodu kullanılmıştır.

Planlı dönem süresinde Orman Amenajman

Planlamasında Klasik planlama çalışmaları

yanında Model planlama çalışmaları da

gerçekleştirilmiştir. III. ve IV. Plan dönemlerinde

Örnek Orman İşletme planları, Mut ve Gazipaşa

model planları, 1989-1998 yılları arasında Türk-

Alman ormancılık işbirliği çerçevesinde Batı

Karadeniz Model Plan çalışmaları ile planlama

tekniği geliştirilmiştir.

Orman Genel Müdürlüğü ile Finlandiya’nın

Stora-Enso Forest Development Oy.Ltd. arasında

1998 yılında “Orman Amenajman Planlama ve

Kaynak Bilgi Sistemlerinin Geliştirilmesi Projesi”

başlatılmıştır.

Bu projenin arazi faaliyetleri ve uygulamaları

Zonguldak Orman Bölge Müdürlüğünün Karabük

Orman İşletme Müdürlüğü orman işletme

şefliklerinde yürütülmüştür.

FRİS Projesi ile OGM bir atılım başlatmış, sayısal

ormancılığa yönelmiş ve bunun temeli atılmıştır.

Modelleme konusunda ise araştırmacı-uygulamacı

işbirliği sağlanmış ve modelleme kullanılmıştır.

Bu projenin en önemli çıktıları;

1-Bilgi transferi, 2-Veri tabanı kurulması,

3-Coğrafi veri tabanı kurulması,

4-Modelleme ve yöneylem teknikleri ile Coğrafi

Bilgi Sistemi uygulamalarından faydalanılarak

orman amenajman planı yapılarak gerekli

tablolar, raporlar ve tematik haritalar üretilmesi.

GEF II Projesi

Proje alanları; Artvin–Camili,

Kayseri–Sultansazlığı,

Antalya–Köprülü Kanyon Milli Parkı ve

Kırklareli–İğneadadır.

GEF II projesi kapsamında yürütülecek çalışmalar

neticesinde belirlenecek olan, biyolojik çeşitliliğin

envanteri ve sürdürülebilir kullanım ilkeleri

doğrultusunda, biyolojik çeşitliliğin amenajman

planlarına entegresini sağlayacaktır.

• Kıbrıs’ın (KKTC) orman amenajman planları

1980, 1991 ve 2002 yılında Orman İdaresi ve

Planlama Dairesi Başkanlığı tarafından yenilenmiş

ve uygulamaları bu planlara göre yapılmaktadır.

• Azerbaycan ülkesi ormancıları ile müşterek

Bolu ormanlarında eğitim çalışmaları yapılmış 2 ay

süreyle 6 Azerbaycan ormancısına planlama ve

ormancılığımız konusunda eğitim verilmiştir.

Karşılıklı fikir alışverişimiz devam etmektedir.

• Afganistan ormancılığının geliştirilmesi ve

gerçekleştirilmesi düşünülen Türk-Afganistan

ormancılık işbirliği çerçevesinde 1.200.000 USD.

Tutarında taslak proje Dışişleri Bakanlığına teklif

edilmiştir.

“Orman Amenajmanı, bir orman işletmesini veya

onun ayrıldığı alt işletme ünitelerini, tespit edilen

gayelere göre planlamak,

Planın uygulanmasını izlemek ve denetlemek,

Belirli aralıklarla yapılan envanterle İşletmede

meydana gelen değişmeleri ortaya koymak,

İşletmenin ekonomik sonucunu tespit etmek,

Buna göre süresi biten planı yenilemek için gerekli

bilgileri veren denetleyici bir ormancılık bilim

dalıdır”.

ORMANORMAN AMENAJMANI

NEDİR?

FONKSİYONEL PLANLAMA SÜRECİ

• 1-Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesi

• 2-İşletme Amaçlarının Tespit Edilmesi

• 3-Fonksiyonel Envanter

• 4-Fonksiyonel Faydalanmanın Düzenlenmesi

• a)İdare Süreleri ve Amaç çapları

• b)Optimal Kuruluş

• c)Fonksiyon –Orman Formu İlişkisi

• d)Etaya Karar Verme (Model Kurma)

• 5-Uygulama ve Denetim


• 1-Orman Fonksiyonlarının Belirlenmesi:

• Fonksiyonel planlama çalışmaları yapılacak yerlerde amenajman arazi çalışma programının uygulanacağı yıldan 1 yıl önce mahalli kuruluşlara,ilgili kurum ve kuruluşlara,muhtarlıklara,sivil toplum örgütlerine,alandaki tüm çıkar gruplarına Orman İşletme Müdürlüğü tarafından yazı gönderilerek yapılacak çalışmalar için bilgi verilecek , değişik fonksiyon görecek alanlar hakkında öneri toplanacak , altlık olarak fonksiyonel alanlar 1/25000 ölçekli fotokopi meşçere haritası üzerinde işaretlenerek bölme ve bölmeciklerin dökümü yapılacaktır. Daha sonra gelen öneriler ve yapılan görüşmelerle birlikte mevcut durum ve fiili kullanım yardımıyla taslak fonksiyon haritaları hazırlanacaktır.Bu haritalar arazi çalışmaları başlamadan önce plan yapıcılarına verilecektir.

Bir yerdeki orman alanının göreceği

fonksiyonların belirlenmesi ve sınırlarının geçirilmesi,

görevli Amenajman Başmühendislikleri ile birlikte,

Orman Bölge Müdürlüklerince oluşturulacak bir heyet

tarafından ortaklaşa yapılmalıdır. Bu heyette, Orman

Bölge Müdür Yardımcısı, Silvikültür ve Plan Proje

Şube Müdürleri, ilgili İşletme Müdürü ve İşletme Şefi

yine o yörede uzun yıllar çalışmış deneyimli, mesleki

birikim sahibi Teknik elemanlar da bulunmalıdır.

ORMAN FONKSİYONLARI

• Ana Orman Fonksiyonları olarak uluslararası sözleşmelerde de kabul edilmiş olan

• 1- Ekonomik Fonksiyon

• 2- Ekolojik Fonksiyon

• 3- Sosyal Fonksiyon ana başlıkları adı altında 10 adet Genel Orman Fonksiyonu ve bunlara ait İşletme Amaçları bulunmaktadır.

• İşletme Amaçları tamamıyla sabit olmayıp yöresel olarak ihtiyaç halinde değişik amaçlar eklenebilir. Bu takdirde Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığından izin alınması gerekir.

1- EKONOMİK FONKSİYONLAR

1.1. Orman Ürünleri Üretimi

-Kaliteli ve özellikli odun üretimi

-En Yüksek Mik. Endst. OdunÜretimi

-Yakacak odun Üretimi

-Diğer ( Özel Ağaçlandırma vb.)

-Odun Dışı Orman Ürün. Üretimi

-Basralı Alanlar ( Bal Üretimi)

-Bitkisel Ürünler

-Hayvansal Ürünler

-Su ve Mineral Ürünler

2.1. Doğa Koruma -Gen Koruma Ormanı

-Milli Parklar

-Muhafaza Ormanı

-Tabiat Parkı

-Tabiatı Koruma Alanları

-Yaban Hayatı Kor. Ve Gel. Sah

-Alpin Zonu

-Doğal Yaşlı Ormanlar

-Ekolojik Etkilenme (Geçiş)

-Hassas Ekosistemler

-Kıyı Ormanı

-Orman Ekosistemlerini İyileştirme

-Yetişme Yeri Kötü Alanlar

-Yüksek Koruma Değeri Taşıyan Alan

-Yüksek Dağ Orman Ekosistemi

-Tohum Meşçereleri

-Tohum Bahçeleri

2.2. Erozyonu Önleme - Çığ Önleme

- Heyelan Önleme

- Taş ve Kaya Yuvarlanmayı

Önleme

- Toprak koruma

- Sel-taşkın Önleme

2.3. İklim Koruma -İklim Koruma Asli Amaçlı Tahsis

ormanı

2- EKOLOJİK FONKSİYONLAR

3.1. Hidrolojik

- İçme suyu Koruma

- Kullanma Suyu Koruma

- Su Kaynaklarını Koruma

3.2. Toplum sağlığı -Gürültü Önleme

-Hava Kirliliği Önleme

-Kent Ormanları

-Sağlık Tesislerini Koruma

3.3. Estetik -Estetik Amaçlı Yol Koruma

-Estetik Görünüm

3.4. Ekoturizm ve Rekreasyon -Doğa Yürüyüş Alanı

-Kaya Tırmanış Alanları

-Kuş Gözlem Yerleri

-Rekreasyon ( Piknik, Mesire )

-Spor alanları

3.5. Ulusal Savunma -Askeri Tesis ve Tatbikat Alanları

-Ulusal Sınır ve Stratejik Alanlar

3.6. Bilimsel -Araştırma Amaçlı

-Arboretum Araştırma Ormanı

-Eğitim Amaçlı

-Fakülte Araştırma

-Ormancılık Araştırma Ormanı

3- SOSYAL FONKSİYONLAR

ORMANLARIMIZIN FONKSİYONLARI VE İŞLETME AMAÇLARIMIZ

GENEL ORMAN FONKSİYONLARI

• EKONOMİK FONKSİYON

• 1- Orman Ürünleri Üretimi (Yeşil) • EKOLOJİK FONKSİYON

• 2- Doğayı Koruma (Mor)

• 3- Erozyonu Önleme (K.rengi)

• 4- İklim Koruma (Bordo) • SOSYO-KÜLTÜREL FONKSİYON

• 5- Hidrolojik (Mavi)

• 6- Toplum Sağlığı (Gri)

• 7- Estetik (Turuncu)

• 8- Ekoturizm ve Rekreasyon (Pembe)

• 9– Ulusal Savunma (Kırmızı)

• 10-Bilimsel (Beyaz)


• 1-EKONOMİK FONKSİYON

• 1 – Orman Ürünleri Üretimi (Yeşil)

• İŞLETME AMAÇLARI

• Kaliteli ve Özellikli Odun Üretimi 1110 + Ağaç Türü Kodu

• En Yüksek Mik.Endüstriyel Odun Üretimi 1111

• Yakacak Odun Üretimi 1112

• Diğer (Özel Ağaçlandırma vb.)1113

• Odun Dışı Orman Ürün Üretimi 1114

• Bal Üretim Ormanları ve Basralı Alanlar 1115

• Bitkisel Ürünler 1116

• Hayvansal Ürünler 1117

• Su ve Mineral Ürünler 1118

2-EKOLOJİK FONKSİYON • 1- Doğayı Koruma (Mor)

• İŞLETME AMAÇLARI • Doğayı Koruma 2100 + Ağaç Türü Kodu

• Gen Koruma Ormanı 2110

• Milli Parklar 2111

• Muhafaza Ormanı 2112

• Tabiat Parkı 2113

• Tabiatı Koruma Alanları 2114

• Yaban Hayatı Kor.ve Gel.Sahaları 2115

• Alpin Zonu 2116

• Doğal Yaşlı Ormanlar 2117

• Ekolojik Etkilenme (Geçiş) Bölgesi 2118

• Hassas Ekosistemler 2119

• Kıyı Ormanı 2120

• Orman Ekosistemini İyileştirme 2121

• Yetişme Yeri Çok Kötü Alanlar 2122

• Yüksek Koruma Değeri Taşıyan Alan 2123

• Yüksek Dağ Orman Ekosistemi 2124

• Tohum Meşcereleri 2125

• Tohum Bahçeleri 2126

• Sosyal Baskıdan Koruma 2127

• OGM Yaban Hayatı Kor. ve Yön. Sahaları 2154

• Biyolojik Çeşitlilik Kor. ve Gel. Sahaları 2155

2-EKOLOJİK FONKSİYON

• 2 – Erozyonu Önleme (K.rengi)


• Çığ Önleme 2210

• Heyelan Önleme 2211

• Taş ve Kaya Yuvarlanmayı Önleme 2212

• Toprak Koruma 2213

• Sel – Taşkın Önleme 2214

• 3 – İklim Koruma (Bordo)


• İklim Koruma Asli Amaçlı Tahsis Ormanı 2310

3-SOSYAL FONKSİYON • 1– Hidrolojik (Mavi)


• İçme Suyu Koruma 3110

• Kullanma Suyu Koruma 3111

• Su Kaynaklarını Koruma 3112

• 2 – Toplum Sağlığı (Gri)


• Gürültü Önleme 3210

• Hava Kirliliğini Önleme 3211

• Kent Ormanları 3212

• Sağlık Tesislerini Koruma 3213

• 3- Estetik (Turuncu)


• Estetik Amaçlı Yol Koruma (Yeşil Yol) 3310

• Estetik Görünüm 3311

3-SOSYAL FONKSİYON • 4 – Ekoturizm ve Rekreasyon (Pembe)


• Doğa Yürüyüş Alanı 3410

• Kaya Tırmanış Alanları 3411

• Kuş Gözlem Yerleri 3412

• Rekreasyon (Piknik, Mesire, OİDY, Festival Vs) 3413

• Spor Alanları 3414

• Avlak Alanları 3415

• Turizm Amaçlı Ormanlar 3416

• 5 – Ulusal Savunma (Kırmızı)


• Askeri Tesis ve Tatbikat Alanları 3510

• Ulusal Sınır ve Stratejik Alanlar 3511

• 6 – Bilimsel (Beyaz)


• Araştırma Amaçlı 3610

• Arboretum Araştırma Ormanı 3611

• Eğitim Amaçlı 3612

• Fakülte Araştırma 3613

• Ormancılık Araştırma Ormanı 3614

“Doğayı Koruma” Fonksiyonu içine, gerektiği hallerde Arboretum,

Arkeolojik Sit, Biyosfer Rezerv Alanı, Biyogenetik Rezerv Alanı,

Doğal Sit Alanı, Botanik Bahçesi, Dünya Miras Alanı, Kentsel

Arkeolojik Sit,Kentsel Sit, Koleksiyon Bahçeleri, Özel Çevre

Koruma Bölgeleri, Ramsar Alanları, Tarihi Sit, Kumul Ekosistemini

Koruma, Lagün, Özel Amaçlı Koruma Alanları, Önemli Bitki

Alanları, Önemli Kuş Alanları, Sıcak Noktalar, Sulak Alan Koruma,

Su Kenarı Koruma Alanı, Turba, GEKYA, Tabiat Anıtları, Yangın

Önleme Ormanı (Şerit, Yol) olan İşletme Amaçları, ilgili Daire

Başkanlığından izin alınmadan eklenebilir.

ORMAN FONKSİYONLARI ALANLARI

ANA ORMAN FONKSİYONLARI

EKONOMİK FONKSİYON : 10138990.0 HEKTAR % 47

EKOLOJİK FONKSİYON : 10381841.7 HEKTAR % 46

SOSYAL FONKSİYON : 667915.3 HEKTAR % 7


Orman Ürünleri Üretimi : 10138990.0 Hektar

Doğayı Koruma : 4251039.4 Hektar

Erozyonu Önleme : 2429897.7 Hektar

İklim Koruma : 101576.6 Hektar

Hidrolojik : 3599328.0 Hektar

Toplum Sağlığı : 86799.0 Hektar

Estetik : 364354.0 Hektar

Ekoturizm ve Rekreasyon : 117521.8 Hektar

Ulusal Savunma : 75963.5 Hektar

Bilimsel : 23277.0 Hektar

ORMANLARIMIZIN FONKSİYONLARI

16%

2%

1%

1%

1%

1%

1%

19%

47%

11%

ORMAN ÜRÜNLERİ

ÜRETİMİ

DOĞAYI KORUMA

EROZYONU ÖNLEME

HİDROLOJİK

ESTETİK

EKOTURİZM VE

REKREASYON

İKLİM KORUMA

TOPLUM SAĞLIĞI

ULUSAL SAVUNMA

BİLİMSEL

ORMAN DIŞI VE AĞAÇSIZ ALANLARIN

SİMGELENMESİ TABLOSU • 01-Ağaçsız orman toprağı ( OT )

• 02-Erozyonlu alan ( E )

• 03-Orman Fidanlığı ( F )

• 04-Kayalık, Taşlık ( T )

• 05-Kum ( Ku )

• 06-Bataklık, Sazlık ( Bk )

• 07-Göl, Bent, Baraj, Nehir ( Su )

• 08-Mera, Otlak, Yayla, Çayır, Bozkır ( Me )

• 09- İskan alanı ve Mezarlık ( İs )

• 10-Orman deposu ( Dp )

• 11- Tarım arazisi ( Z )

• 12-Ocak (Oc)

• 13-Diğer izin verilmiş alanlar (Ts)Tesis


2-İŞLETME AMAÇLARININ TESPİT EDİLMESİ

• İşletme amaçları olarak, ORMAN FONKSİYONLARI VE İŞLETME AMAÇLARI tablosundaki “İşletme Amaçları “ başlığı altındaki sütün da yazılı olanlar orman işletme şeflikleri ormanlarının özel durumlarına göre değişik yerlerinde kullanılabilir.


3-FONKSİYONEL ENVANTER

• ORMAN FONKSİYONLARI VE İŞLETME

AMAÇLARI tablosunda görülen İşletme Amaçları ile işletilen yerlerde yapılacak PLANLAMA AMACINA yönelik envanterde, plan ünitesinin,orman ürünleri üretimine konu edilen ekonomik fonksiyonlu ormanlarına 300mx300m.( 1 kapalı meşcerelerde örnek alanlar arasındaki aralık ve mesafeler 600m.x 600m. dir.), ekolojik ve sosyo-kültürel fonksiyonlu ormanlarına 600x600 m. aralık ve mesafelerle olmak üzere, sistematik örnek alanlar bilgisayar ortamında atılacak, kuzeyden güneye ve batıdan doğuya olmak üzere tamamına ardışık numara verilecektir.

Değişikyaşlı Ormanlarda, örnek alanlar arasındaki aralık ve mesafeler

300m.x150m. dir. Alınan örnek alanların eksik olması durumunda ek örnek

alanlar alınır. Baltalık ormanlarında, odun servetini tespit etmek için alınan

örnek alanlar; bölmelerde ormanı temsil edebilecek nitelikteki ve envanter

ünitesi meşcere tipi olmak kaydıyla 1-3 yerden olmak üzere (10 x 10) m.

büyüklüğünde kare şeklinde alınır. Bozuk vasıflı koru ve baltalık

ormanlarında, servet tahminen veya gerektiğinde yeterli sayıda örnek alan

almak sureti ile tayin ve tespit edilir.Odun dışı ürün üretim ormanlarında,

ilgili alanlar ile ilgili ürünün hektar değerleri İşletmesince planlamacıya

verilecektir. Ancak gerektiği takdirde odun dışı ürünün cins ve yoğunluğuna

göre bunun envanterini, amenajman planını yapan da yapabilir.

Özel Statülü Alanlar: İşletme amacı; Gen Koruma Ormanı, Milli Parklar,

Muhafaza Ormanı, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanları, Yapan Hayatı

Koruma ve Geliştirme Sahaları vb.gibi olan statülü ve özel birimlerce

yönetilen alanlarda envanter ve planlama özel esaslara tabi olarak

yapılacaktır.


4- FONKSİYONEL FAYDALANMANIN DÜZENLENMESİ a-) İdare Süreleri ve Amaç Çapları : Bölge Müdürlüklerinin

koordinasyonunda Orman İşletme Müdürlükleri düzeyinde hazırlanmış cetvellerde öngörülen idare süreleri ve amaç çapları, planlama sürecinde esas alınacaktır.

İdare süreleri ve amaç çapları belirlenirken orman fonksiyonu ( ana amacı odun üretimi olan ormanlar ile odun üretimi olmayan ormanlar için ayrı ayrı),ağaç türü,orman formu,işletme şekli göz önünde bulunularak Bonitetler göre karar verilecektir.

b-) Optimal Kuruluş : İşletme Şeflikleri ormanlarında belirlenen fonksiyonlara göre gerçekleştirilecek işletme amaçlarının oluşturulmasında kullanılacak birim alandaki amaç servet ve bu amaç servetin yaş sınıflarına ve çap sınıflarına dağılışlarına ait hacim ve hasılat parametreleri, uygulamacının görüşü alınarak gerek resmi ve gerekse özel sektör Amenajman Başmühendisliği ve Denetim Kontrol Başmühendisliğince ortaklaşa kararlaştırılarak optimal kuruluşları ortaya konacaktır.

c-) Fonksiyon – Orman Formu İlişkisi : Orman fonksiyonu, orman

ekosistemi içinde oluşan mal ve hizmetlerdir. Eğer herhangi bir orman

fonksiyonuna toplumun talebi olursa işletme amacı oluşur. İşletme amacını

ormanın sahibi belirler. İşletme amacı, faydalanılması düşünülen orman

fonksiyonudur. Buna göre Bölge Müdürlüğünüz mıntıkasındaki işletme

şeflikleri ormanlarında bulunan orman fonksiyonlarında talebe göre oluşan

işletme amaçlarını gerçekleştirebilmek için bu ormanların aynıyaşlı veya

değişikyaşlı orman formlarından hangisine göre hangi AMENAJMAN

METODLARIYLA işletileceği uygulayıcının görüşü alınarak Amenajman

Başmühendisliği ve Denetim Kontrol Başmühendisliğince birlikte

kararlaştırılacaktır. Belirlenen işletme amacını en iyileyebilecek orman yapı

ve kuruluşu belirlenir ve bu hedef yapı ve kuruluşa ulaşma yolları aranır.

d-) Etaya Karar Verme (Model Kurma) : Yukarıda açıklanan

fonksiyonel faydalanmanın düzenlenmesi aşamalarının sonuncusu

olarak etaya karar verme (model kurma) aşamasında her orman

fonksiyonunda oluşan işletme amaçlarına göre alınacak etalara karar

verilmesinde ve bununla ilgili modellerin kurulmasında gerek resmi

ve gerekse özel sektör Amenajman Başmühendisliği ve Denetim

Kontrol Başmühendisliği beraberce, uygulayıcının görüşünü alarak,

katılımcı yaklaşımla, planlamada kullanılan amenajman metoduna

göre karar vereceklerdir. Modelleme kavramı konusunda yeterli

bilgilendirmenin yapıldığı durumlarda alternatif planlama stratejileri

oluşturulacak ve en iyi seçeneğin ortaya konulması için bilimsel karar

verme teknikleri (yöneylem araştırması) kullanılacaktır.

5- UYGULAMA VE DENETİM :

Fonksiyonel Planlama sürecine göre yenilenen Amenajman

planlarının uygulamalarının takibi ve denetimi Bölge Müdürlükleri

ve Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığınca ortak olarak

yapılacak, karşılaşılan sorunlarda ortak çözüm yolu aranacaktır.

06.07.2005 tarih ve B18 1 OGM 0 03 03 .010..05-62 sayılı genel

müdürlük emri ekindeki “ Orman Amenajman Planlama ve

Uygulama Denetim Kılavuzu” nda belirtilen esaslar çerçevesinde

denetimler etkin ve süratli yapılacak, Merkez’in bilgisini gerektiren

hususlarda ise rapor düzenlenerek Merkez’e bilgi verilecektir.


Planları yenilenecek işletme şeflikleri ormanlarında ağaç türü,

idare süresi, orman formu, işletme şekli, işletme amacı ve amenajman

metodu bakımından aynı özellikleri taşıyıp aynı fonksiyonu gören

yerler değişik işletme sınıfları olarak ayrılabilir.

İleride meşçere bazında büyüme ve artım modelleri (simülasyon)

ve orman bazında (planlama birimi yahut işletme bazında) optimal

karar verme teknikleriyle (simülasyon yahut optimizasyon) planlama

modelleri oluşturulup modelleme kavramı oturtulduğunda, İşletme

Sınıfı kavramı da çoğu yerde ve durumda revize edilebilecektir.

Zaman içersinde fonksiyonel planlama kavramı oturup geliştikçe her

bölmecik için büyüme ve artım modelleri geliştirilerek orman

kaynakları daha verimli bir şekilde yönetilebilecektir.

Meşcere büyümesinin simülasyonla modellenmesi ve etanın

optimal karar verme teknikleri ile kararlaştırılması dönemine

geçinceye kadar, düzenlenecek ve yenilenecek olan planlarda

Ekonomik Fonksiyon ana başlığı adı altında görülen Orman ürünleri

üretimi fonksiyonuna konu olan yerlerde optimal kuruluşların ortaya

konması ve faydalanmanın düzenlenmesinde yeni “ORMAN

AMENAJMAN YÖNETMELİĞİ “ esaslarına göre hareket

edilecektir.

ORMAN

ENVANTERİ

Orman Amenajmanının Tanımı

Ormanların planlanması, ormancılığın ana

prensipleri olan süreklilik, iktisadilik, verimlilik, çok amaçlı

faydalanma, koruma ve estetik prensiplerine uygun

olarak yapılır.

ERASLAN’a göre “Orman Amenajmanı; bir orman

işletmesini veya onun ayrıldığı alt işletme ünitelerini,

tespit edilen gayelere göre planlamak, planın

uygulanmasını izlemek ve denetlemek, belirli aralıklarla

yapılan envanterle İşletmede meydana gelen

değişmeleri ortaya koymak, İşletmenin ekonomik

sonucunu tespit etmek, buna göre süresi biten planı

yenilemek için gerekli bilgileri veren denetleyici bir

ormancılık bilim dalıdır”.

Amenajman Planlarının hazırlanması, bilindiği üzere

iki aşamada olmaktadır. Bunlardan birincisi ve en önemlisi,

aynı zamanda plan maliyetini etkileyen, zaman, emek ve para

sarfını icap ettiren, plan için gerekli bilgileri toplamak

(Envanter) demek olan arazi çalışmaları ile toplanan

bilgilerin kıymetlendirilerek, ormanın geleceğini emniyet

altına almak suretiyle ondan yetişme muhiti şartlarının imkan

verdiği en yüksek miktar ve kalitedeki hasılatı sağlayacak

hale (Optimal Kuruluş) getirmek için tedbir ve tekliflerle

beraber faydalanmayı düzenleyen (Planlama) demek olan

büro çalışmaları olmak üzere iki safhada olmaktadır.

Orman envanteri; plan ünitesi olan ormanın sınırları

içindeki ağaçlı ve ağaçsız alanların ayrıntılı biçimde

belirlenmesi, ağaç serveti ve bunun meydana getirdiği

artımın tespiti ile bitkisel, hayvansal ve mineral menşeli

tali ürünlerin belli edilmesi ve bütün bunlarla ilgili

miktarların tayininden ve kıymetlendirilmesinden

ibarettir.

Amenajman planlarını düzenlemek amacıyla yapılan orman envanteri; plan

ünitesi orman ekosistemini meydana getiren bitkisel, hayvansal ve mineral kökenli

tüm varlıklar, bu ekosistem içinde kendiliğinden oluşan hizmetlerden öne çıkanlar,

bu ürün ve hizmetlerin miktarı üzerinde etkili olan doğal ve sosyo-ekonomik

faktörler, orman zarar ve hastalıkları hakkında bilgi toplama ve değerlendirme işidir.

Buna göre orman envanteri;

a) Alan envanteri,

b) Yetişme ortamı envanteri,

c) Biyolojik çeşitlilik envanteri,

ç) Ağaç serveti ve artım envanteri,

d) Odun dışı orman ürünleri envanteri,

e) Ormanın ürün dışı (hizmet) fonksiyonlarının envanteri,

f) Sosyo-ekonomik durum envanteri,

g) Sağlık durumu envanteri,

olmak üzere sekiz bölümden oluşur.

ALAN ENVANTERİ

Alan envanteri: plan ünitesindeki ormanlık alanların ağaç türü, orman kuruluşu, işletme şekli, yaşı, karışımı, gelişme çağı, kapalılık, fonksiyon ve bonitet bakımından farklı kısımlarının, meşcere tipleri veya bölmecikler olarak ayrılması; diğer alanlarda; ağaçsız orman toprağı, tarım alanı, iskan alanı, kum, depo ve fidanlık vb. yerlerin, uygun simgelerle haritaya işlenmesi ve yüz ölçümlerinin bulunmasıyla, sonuçların gösterilmesi işlerini kapsar.

Meşçere tipi ayrımında; aynıyaşlı ve maktalı koru ormanlarında ağaç türü, gelişim çağı, yatay kapalılık ve katlılık; değişikyaşlı koru ormanlarında ağaç türü, ağaç sayılarının çap basamaklarına dağılımına göre şekillenen aktüel kuruluş tipi; baltalık ormanlarında ağaç türü, kapalılık (sıklık veya dip kütük sıklığı) ve yaş esas alınır.

ALAN ENVANTERİ

Alan envanteri, uzaktan algılama ve yersel ölçümlere dayalı “Kombine Envanter Yöntemi” esas alınarak düzenlenen meşcere haritaları üzerinde yapılır.

Amaca uygun ölçek ve nitelikte uydu görüntüleri veya hava fotoğrafları bulunduğu takdirde, meşcere haritaları uydu görüntülerine, hava fotoğraflarına ve topoğrafik haritalara dayanarak düzenlenir. Amaca uygun hava fotoğrafları veya uydu görüntülerinin yokluğu halinde ise eski meşcere haritalarının güncelleştirilmesi ile yetinilir.

Amenajman planlarının harita ölçeği 1 25000’dir.

Harita Genel Komutanlığının teknik şartnamesine uygun olarak çekilen fotoğraflar, uçuş protokolü ile birlikte partiler halinde Orman Harita ve Fotogrametri Müdürlüğüne teslim edilir. Teslim alınan hava fotoğrafları öncelikle Plan ve Koordinasyon Başmühendisliğine getirilir. Bu mühendislikte çalışan teknik elemanlar tarafından sırasıyla işlemler uygulanır:

a) Hava fotoğraflarının kuzey yönleri uçuş protokolüne göre belirlenir.

b) Hava fotoğrafları kolonlara ayrılır ve kolon numaraları verilir.

c) Kolonlar baş ve son fotoğraflarının merkezleri bulunarak 1/25000 ölçekli askeri orijinal paftalara atılır.

d) Uçuş krokisi hazırlanır.

Bu işlemlerden sonra kolonlar Müdürlüğün Yorumlama Başmühendisliğine teslim edilir.

Uzaktan Algılama

Alan Envanteri

Meşcere Tipleri Haritası

1/25000

72

23. Fotoğrafların Yorumlanması

- Renkli infrared hava

filmlerinden kontakt baskı

yapılan 25.4 cm x 25.4

cm. boyutlarındaki

fotoğraf kartları,

stereoskoplarda

yorumlanarak, üzerilerine

orman meşcere tip ve

sınırları ilave edilir.

Resim1. Harita ve Fotogrametri Müdürlüğü' nce hazırlanan Meşcere Taslak Harita örneği

Plan ünitesinin iç ayrım düzeni ve sınırları

MADDE 47- (1) Plan ünitesinin sınırları; doğal veya yapay değişmez

hatlardan yararlanılarak belirlenir. Bu belirlemede, mümkün ölçüde, mülki ve idari

sınırlar dikkate alınır. Ormanın iç ayrım düzenini oluşturmaya, bölme, bölmecik

ve meşcere tiplerini ayırmaya yarayan sulu ve kuru dereler, ana ve tali sırtlar,

göl, bent, sazlık ve bataklık kenarları gibi doğal sınırlar ile değişmez, son şeklini

almış yapay hatlar ve gerekli görülecek diğer ayrıntılar, haritaya geçirilir. Plan

ünitesi dış sınırları ile topoğrafik detaylar dere, sırt, yol ve benzeri komşu plan

üniteleri ile uyumlu olmalı ve standardizasyon sağlanmalıdır. Plan ünitesi

sınırının dış tarafında kalan 500 metreye kadar mesafedeki belirgin sırt, tepe,

kuru dere, akarsu, yol ve yerleşim yerleri gibi arazinin şekil ve durumunu

gösteren belirgin nokta ve çizgiler de, haritada gösterilir.

(2) Kesinleşmiş ve sayısallaştırılmış orman kadastro haritalarının varlığı

halinde, amenajman planındaki altlıkların bu haritalar ile uyumu sağlanır.

BÖLME TAKSİMATININ OLUŞTURULMASI

MEŞCERE HARİTASININ OLUŞTURULMASI

GIS ORTAMINDA HARİTA

MESCERE HARİTASI

83

Amenajmanda İş Akışı

İşletme Müdürlüğü ve

Şefliklerinin sınırlarının

belirlenmesi ,

kurulması

Sistematik Örnekleme

Alnalarının oluşturulması

BölmeTaksimatın

Yapılması İç Taksimatın

Yapılması Meşcere Haritası

Veri Girişi ve değirme Final Haritalar

Sonuç Raporların ve

Tabloların Oluşturulması

Hava Fotoğrafı veya

Uydu Görüntüsü Taslak meşcere

haritası

84

Grafik veri

Tablo verisi

FONKSİYON HARİTASI

Resim 8. Eğriova Eğim Grupları Haritası

Harita okuma: önemli kurallar a1 ve a2 yok a ve a3 var, 0ayer yer gençlik var ancak başarısız

a0tamamlama gerektiren başarılı gençlik

a, a0,0a,0,0Y,d,d/a,c,c/a 1 kapalı olarak değerlendirilecek

Çkd/a, Çkd, Çzc/a, Çzc, Genç. bitmemiş ancak kapalılık da yok

Çzbc3Y yanmış ancak servet boşaltılmamış

ÇzÇk0Y, BÇk0Y yanmış ve servet boşaltılmış, 1. yaşsınıfı

Çk0 boşaltılmış alan, Çkd2/ÇkGab3 İki tabakalı meşcere

Ag0 Ağaçsız alanlardan gelen ağaçlandırma sahası, işlenmiş hazır

ancak fidan dikilmemiş, GA Göknar Seçme Ormanı

MBt3/15; 15 yaşında, normal kapalı saf Meşe baltalığını

simgelemektedir.

OT Ağaçsız alan, harita ve alan döküm tablosunda olacak

OT-T, BÇk-OT ikili rumuzlar kullanılmamalıdır

Öncelik Sıra: kod küçük, saf, a,ab.., 0, 0a, a0, 1,2,3, normal--Bozuk

YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ

Yetişme ortamı envanteri; plan ünitesi içinde, verim gücü farklı alanlar (bonitet sınıfları) ve uygulanacak silvikültürel işlemler yönünden benzerlik gösteren alanların tespiti amacıyla; bonitet, ekolojik toprak serileri, orman yetişme ortamı birimleri (ekolojik üniteler) ve bitki sosyolojisi (orman cemiyetleri) haritalarının düzenlenmesi işlerini kapsar.

Ekolojik üniteler haritası, yetişme ortamı faktörleri (fizyografik, edafik ve klimatik) teker teker incelenerek ve toplanan bilgilere; Bitki sosyolojisi haritası, farklı orman topluluklarını ayırmaya yönelik ölçme, gözlem ve incelemelere dayanılarak düzenlenir. Yetişme ortamı haritası bu iki haritanın birleştirilmesiyle elde edilir. Yetişme ortamı haritası mevcutsa plan yapımında altlık olarak kullanılır. Bu harita yapılmamışsa bonitet haritası ile yetinilir.

YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ

Yetişme Ortamının Vejetasyonun Verim Gücünün İncelenmesi İncelenmesi Ortaya Konulması

Yetişme Ortamı Bitki Topluluğu Bonitet HaritasıHaritaları Haritası

EKOLOJİK BİRİMLERHARİTASI

YETİŞME ORTAMI HARİTA YAPIMINDAKİ AMAÇLAR

Yetişme ortamı potansiyel gücünün ortaya çıkarılması

Doğaya uygunluk veya doğaya yakınlığın belirlenmesi

Doğal ağaç türlerinin belirlenmesi

Üretim ve üretim dışı ormanların tespit edilmesi ve

fonksiyonlarının belirlenmesi

Yetişme ortamı ve verim gücünün artırılması için ne gibi

imkanlara sahip olduğumuzu,

Yetişme ortamının iyileştirilmesinde ve iyileştirme ihtiyacı olan

ve olmayan yetişme ortamlarının tespit edilmesi,

Meşcereleri tehdit eden tehlikelerin neler olduğu,

Meşcerelerin bakım önlemlerinin alınması

YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ İÇİN

GEREKLİ DİĞER TESPİTLER:

Yetişme ortamı envanterinin tamamen veya kısmen yapılması, ormanın

göreceği fonksiyona (İşletme Amacı) göre farklılıklar gösterir. Önerilen yetişme

ortamı envanteri entansitesinin artırılması, çeşitlendirilmesi veya yetişme ortamı

envanteri önerilmeyen işletme amaçlarında yetişme ortamı envanteri yaptırılması

planı yaptıranın (orman sahibinin) isteğine bağlıdır.

Envanter karnesinin arka yüzünde yer alan 10 no’lu tabloda yer alan

aşağıdaki bilgiler doldurulur.

Rakım ve Bakı; Meşcere tipi, bölme veya bölmeciğin ortalama rakım ve

bakısı topoğrafik harita üzerinden tespit edilir.

Eğim; her örnekleme alanının eğimi ölçülüp meşcere tipi, bölme veya

bölmecik için ortalaması alınabileceği gibi, topoğrafik harita üzerinden de

ölçülebilir. Eğimin ifadesi ve % eğimleri şöyledir: Düzlük % 3 den az, Az eğimli %

3–9, Orta eğimli % 9–17, Çok eğimli % 17–36, Dik % 36–58, Sarp % 58–100 ve

Pek sarp % 100 den fazla.

Toprak;

Anataş (mağmatik, tortul, metamorfik. Bu bilgiler başka birimlerce düzenlenmiş

haritalardan elde edilir),

Toprak Tipi (Esmer, Rendsina, Terra Rossa, Terra Fusca, Litesol, Podsol, Gley,

Pseudoğley, Syrosem),

Toprak Tekstürü (Balçıklı kum, Kumlu balçık, Killi balçık, Balçıklı kil),

Toprağın Strüktürü ( Kırıntılı granular, Blok, Prizmatik, Tabakamsı, Massif, Tek tane),

Toprağın Derinliği (Pek sığ = 15 cm den az, Sığ = 15–30 cm, Orta = 30–60 cm, Derin =

60–100 cm. ve Pek derin = 100 cm den derin),

Toprağın Taş Miktarı: hacmen ihtiva ettiği miktara göre (Çok az taşlı = % 1 den az, Az

taşlı = %1–10, Orta taşlı = %10–30, Çok taşlı = %30–75 ve İskelet toprağı = % 75

den çok),

Toprağın Geçirgenliği: Su geçirme kabiliyeti dereceleri (Aşırı, İyi, Orta, Yetersiz ve

Zayıf drenaj) olarak ifade edilir.

Toprağın Bağlılığı: Sert, Sıkı, Gevrek, Gevşek, Bağsız ve Uçucu olarak ifade edilir.

Toprağın Rutubeti: Yaş(cıvık), Islak, Serin(nemli), Kuru ve Pek kuru olarak ifade

edilir.

Vejetasyon;

Ölü Örtü: Yaprak, ibre, kozalak, dal ve gövde artığı gibi bitkisel

veya hayvansal döküntülerin istiflenmesi, dağılışı, ayrışma

derecesi (yavaş, orta, hızlı), humus durumu (ham, çürüntü ve

mul) belirtilir.

Diri Örtü: Diken, yosun, otsu bitkiler, ormangülü, diğer çalı ve

odunsu bitki türlerinin, toprağı örtme derecesi (kapalılığı),

sahadaki yayılışları, sahanın yabanlaşmış olup olmadığı

açıklanır.

Meteorolojik Değerler Tablosu için; en yakın meteoroloji

istasyonundan alınacak değerler kullanılacaktır.

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK ENVANTERİ

Biyolojik Çeşitlilik Envanteri; planlama

biriminde bulunan bitkisel türler, yaban hayvanları, genetik çeşitlilik, ekosistem ve süreç çeşitliliğine ait sayısal verilerinin derlenmesi ve yersel dağılım haritalarının düzenlenmesi işlerini kapsar. Disiplinler arası katılımcı anlayış çerçevesinde, ülke ormanlarında biyoçeşitliliği korumaya yönelik konumsal ve zamansal düzenlemeleri yapılır.Biyolojik çeşitlilik envanteri,konunun uzmanlarınca hazırlanarak plan yapıcısına verilir.

Yapılan envanter sonucunda biyolojik çeşitlilik açısından önemli,nesli tehlike altındaki nadir ve endemik türler vb. alanlarının belirlendiği yerlerde ormancılık faaliyetleri o türün biyolojik özellikleri ve ekolojik isteklerine göre yapılır.

AĞAÇ SERVETİ VE ARTIMININ ENVANTERİ

Ağaç serveti ve artımı envanteri, dikili ağaç

hacim ve hacim artımının, ağaç türlerine göre,

çap ve kalite sınıflarına dağılımlarının, hacim

veya ağırlık olarak belirlenmesidir.

Planlarda ağaç serveti envanterine neden gerek duyarız? En

önemli neden plan ünitesi veya işletme sınıflarının hacmini

hesaplamak, bundan başka;

-Karbon hesabında kullanmak,

-Hacim ve artım değerlerinden yola çıkarak 10 veya daha uzun

bir zaman için ulaşabileceği hacim değerlerini kestirmek ve simule

etmek,

-Belli kriterlere göre ayrılmış, benzer alanların hacim ve artım

yönünden karşılaştırmak,

-Plan ünitesini belli aralıklarla yoklayarak, meşcerelerde

meydana gelen değişimleri gözlemlemek,

-Meşcereleri hacim – artım yönüyle optimal kuruluşla

karşılaştırmak,

-Kararlaştırılan eta tespitinde veri olarak kullanmak.

Ölçmelerin tüm alanda ya da temsilce alanlarda (deneme

alanlarında, örnek alanlarda) yapıldığına göre de envanter metotları

iki gruba ayrılmıştır: Tam Ölçmeye Dayanan Metotlar ve temsilci

alanlara dayanan Örnekleme Metotları.

1 – Tam Ölçmeye Dayanan Metot: Bu metot olanaklar

ölçüsünde yüksek doğruluk derecesini sağlamak esasına dayanır.

Pahalı ve zaman alıcıdır. Meşçere içinde tüm ağaçlar ölçülür. Ancak

hacım elemanlarında boy ve şekil emsali bütün ağaçlarda ölçülerek

saptanmaz.

2 – Temsilci Alanlara Dayanan Örnekleme Metodları Orman

içinde belirli biçim ve büyüklükte ve sayıda deneme alanları

alınarak, tam ölçme bu alanlarda yapılır (örnek alan) buradan yola

çıkarak bütünü için karar verilir.

Envanter Donelerin Sağlandığı Yere Göre

a) Yer Metotları

b) Hava Fotoğrafları Metodu

c) Kombine Envanter Metotları

Şu anda kullandığımız metot : TEMSİLCİ ALANLARA DAYANAN MODERN KOMBİNE ENVANTER METODUDUR.

Bu metoda göre; 1- Envanter amacı saptanır,

2-Envanter, belli ölçütlere göre önceden belirlenen homojen veya olabildiğince homojen alt toplumlara (stratalara) dönük yapılır. ENVANTER BİRİMİ MEŞCERE TiPİDİR.

3- Her meşcere tipinden alınacak örnek alan sayısı önceden belli edilir.

4-Alınacak örnek alanların aralık, mesafeleri meşcerelerin homojen ve heterojenliği ve önemine göre her meşcere tipinde ayrı ayrı hesaplanır.

5-Metodun en ekonomik tarafı homojen meşcere tiplerinde alan büyüdükçe alınacak örnek alan sayısının sabit kalmasıdır.

Envanter ünitesi meşcere tipi olduğundan bu tiplerin önceden doğru bir şekilde belirlenmesi gerekir. Burada, hava fotoğrafları ve bunların yorumlanması ile oluşturulan meşcere taslaklarından ve bir önce yapılan amenajman planlarından yararlanılır. Ancak fotoğrafların yorumları her zaman doğru olmayabilir. Burada İSTİKŞAF (araştırma, keşfetme “MEYDAN LAROUSSE”) denilen çok önemli bir çalışma gündeme gelmektedir.

İstikşaf; 1- Hava fotoğraflarının yorumu ile oluşturulan meşcere

taslak haritaların arazide kontrolü ve sınırlarının düzeltilmesi, 2- Ormanda bulunan özel tiplerin belirlenmesi

(keşfedilmesi), 3- Ormanda bulunan koruma karakterli yerlerin saptanması, 4- Meşcerelerin homojenliğinin veya heterojenliğinin tespiti, 5- Fonksiyonların belirlenmesi, 6- Meşcere silvikültürel isteklerin belirlenmesi, servet

envanteri ile birlikte yapılacak silvikültürel belirleme ve ölçmeler için yerlerinin belirlenmesi,

7- Envanter günlük programları için yol durumunun incelenmesi ve var olan yolların haritaya işlenmesi,

8- Gençleştirme başarısının arazide kontrolü, 9-İlk periyotta gençleştirmeye alınacak meşcerelerin yerlerinin saptanması olarak ifade edilir.

AYNIYAŞLI VE DEĞİŞİKYAŞLI KORU ORMANLARINDA MEŞCERE

TİPLERİNİN AYRILMASI

1-Saf MeşcerelerTemel meşcere de hacmen %90’dan

fazlası aynı türden oluşan meşcereler,saf olarak mütalaa edilir. Ağaç türleri,her ağaç türünün baş harfi ile benzeribulunması halinde diğer harfleri deeklenmek sureti ile sembolleştirilir.Mesela Kn, Gn, M, Çz, Çk vb. gibi.

Ağaç Türleri ve Karışım Bakımından

I-Ağaç Türleri ve KarışımBakımından

2. Karışık MeşcerelerKarışım yüzde olarak ifade edilir ve (%10-%90)

arasındaki rakamlarla gösterilir. Karışım oranınınhava fotoğrafı üzerinde tayininde, türlerin tepekapalılığına iştirak oranı esas alınır. Herhangi birağaç türünü (%10) veya daha fazla karışmasıhalinde, meşcere karışık kabul edilir. Havafotoğraflarının ölçek ve niteliği yeterli olduğutakdirde, karışım şekilleri de tespit edilir.

Ancak, esas karışım arazide yapılan ölçümler

sonucunda homojen meşcerelerde hacmen,

heterojen meşcerelerde asli meşcere esas

alınarak adet ve hacim göz önünde

bulundurulmak suretiyle tayin ve tespit edilir.

a) Gençlik ve Sıklık; 1,30 m.deki kabuklu çapları 7,9 cm.yekadar, (Şartlar müsait olduğu takdirde gençlik vesıklık ayrı ayrı belirtilir).

b) Sırıklık ve Direklik; 1,30 m.deki kabuklu çapları 8 – 19,9 cm.yekadar, (Şartlar müsait olduğu takdirde sırıklık vedireklik ayrı ayrı belirtilir).

Meşcere Gelişme Çağları Bakımından

Meşcere Gelişme Çağları Bakımından

c) İnce Ağaçlık;1,30 m.deki kabuklu çapları 20 – 35,9 cm.ye

kadar,

d) Orta Ağaçlık; 1,30 m.deki kabuklu çapları 36 – 51,9 cm.yekadar,

e) Kalın Ağaçlık; 1,30 m.deki kabuklu çapları 52 cm. ve dahayukarı olanlar.

Bu gelişme çağları, sıra ile (a, b, c, d ve e)sembolleri ile gösterilir.

Kapalılık Bakımından;

0- Boşluklu Kapalı : Tepe kapalılığı %10 ve daha az, 1- Gevşek Kapalı : Tepe kapalılığı %11-%40’a kadar, 2- Orta Kapalı : Tepe kapalılığı %41-%70’e kadar, 3- Kapalı ve Tam Kapalı: Tepe kapalılığı %71- %100’e

kadar, 4- Sıkışık veya Grift Kapalı : Tepe kapalılığı %100’den

fazla, 5- Dikine Kapalı : (Seçme kuruluşundaki meşcereler

için),

Saha Envanteri Yönünden %0 –10 kapalılıktaki meşcereler, Bozuk Koru (Gayri Prodüktif) sahalar, %11–100 kapalılıktaki meşcereler, Normal Koru

(Prodüktif) orman olarak mütalaa edilir.

Amenajman Yönünden

%11 – 40 kapalılıktaki meşcereler (1) kapalı,

%41 – 70 kapalılıktaki meşcereler (2) kapalı,

%71’den fazla kapalılıktaki meşcereler (3) kapalı

olarak mütala edilir.

Hasılat Sınıfları Bakımından Bonitet; ağaç türlerine göre (3–5) derece üzerinden ifade edilir ve sıra ile (I, II, III, IV, V) rakamları ile gösterilir.

Yukarıdaki fıkralarda çeşitli bakımlardan sembollerle ifade olunan harf ve rakamlar yan yana getirilmek suretiyle herhangi bir meşcere tipi sembolleştirilir. Mesela Çzc3 gibi.

Meşcere iki katlı ve iki kesimli olduğu takdirde; üst ve alt meşcere ayrı ayrı sembolleştirilir ve bölüm çizgisi ile birbirinden ayrılır. Mesela Çkd1/ab3 gibi.

Meşçere verimsiz ise (kapalılığı % 0–10) ağaç

simgesinin önüne B koyarak rumuzlandırılır. BÇz– BÇk gibi.

Meşcere -Bölmecik A. Ağaç Türü

S Saf Sedir meşceresi

ÇsKn: Sarıçam-Kayın karışık meşceresi (hacmen %10’un

üzerindeki ağaç türleri)

B. Gelişim Çağı

a: Gençlik (0-7.9 cm)

b: Sırıklık Direklik (8-19.9 cm)

c: İnce ağaçlık (20-35.9 cm)

d: Orta ağaçlık (36-51.9cm)

e: Kalın ağaçlık (>51.9cm)

C. Kapalılık

B %0-10 arasında kapalılık

1 %11-40 arasında kapalılık

2 %41-70 arasında kapalılık

3 %71 ve üzerinde kapalılık

20 40 60 80 100

Yaş

Ha

cim

(m

3 /h

a)

A

D. Büyüme Seyri

B

C

0

20

40

60

80

100

Arazi Ölçümleri

(EnvanterKarnesi)

Tür DBH H Artım Kabuk

Çs 30 15 12 2

Çş 50 20 5

L 50 16 6 6

L 30 14 15 4

Kn 50 19 6 3

Kn 15 10 5 1

300 m

300 m

Ağaç serveti/artım envanteri

Kapalılık ÖAlanBoyutu

Bozuk yok

1 800m2

2 600m2

3 400m2

Baltalık 10x10m2

Değişikyaşlı (Seçme) Koru ormanlarında, aynı yaştaki ve

çağdaki alanlar çok küçüldüğünden, meşcere tipi ayrımının

mümkün olmaması nedeniyle bu ormanlarda meşcere tipleri

ayrılmaz. Bunun yerine, bölmeler itibariyle hektardaki yada

bölme alanındaki aktüel ve optimal ağaç sayılarının çap

kademelerine dağılışları arasındaki (+) ve (-) farklılıklara göre

oluşan Aktüel Kuruluş Tipleri ortaya konur.

Değişikyaşlı koru ormanlarındaki bölme ve

bölmecik ayrımında yetişme ortamı birliği esas kriterdir.

Yetişme ortamı birliği esas alınarak ayrılan bölme ve

bölmecikler, ağaç türü, düşey kapalılık ve ağaç sayılarının

çap basamaklarına dağılımı esas alınarak ayrılan aktüel

kuruluş tiplerine göre isimlendirilirler. Seçme ormanlarının

planlanmasında en önemli kriter çap sınıflarındaki ağaç

sayılarıdır. Bu sayının optimale yakınlığı veya uzaklığı ile

amaç çapı, düzenleme süresi, dönüş süresi ve geçiş süresi

gibi faktörler planlama esaslarını dolayısıyla da etayı

belirler.

Aktüel Kuruluş Tipleri ; Optimale kıyasla kalın çap

kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması “Yaşlanmış

Seçme Ormanı = A”, Optimale kıyasla ince çap

kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması “Genç

Seçme Ormanı =B”, Optimale kıyasla orta çap

kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması “Orta Yaş

Seçme Ormanı = C” ve bu üç kuruluşun dışında kalan veya

bunların karışımından oluşan “Aktüel Seçme Ormanı = D”

rumuzu ile gösterilir. GA, GKnB, GÇsC, KnÇsD, vb.

Baltalık ormanlarında meşcere tipi ayrımında; ağaç

türü, kapalılık ve yaş esas alınır. MBt3/18

Ağaç serveti envanteri, sistematik şekilde alınan

örnek alanlarda tam ölçme yapmak sureti ile tespit

edilir.

Meşçere tipleri bir taraftan verilen işletme amaçlarının

gerçekleştirilmesi, bir taraftan da plan ünitesinin gerçek

durumunun bilinmesi ve plan ünitesinden elde edilecek etanın

ağaç türleri ve miktarı itibariyle belirlenebilmesi için temel

baz olduğuna göre, bu tiplerin gerçeğe en yakın bir biçimde

ayrılması değişik bir ifade ile ormanın aktüel durumunu

yansıtması bakımından amenajmanın en çok önem vereceği

konuların başında gelmektedir.

MEŞCERE TİPLERİNİN AĞAÇ SERVETİ ENVANTERİNE AİT HATA VE İSTATİSTİKİ DEĞERLER TABLOSU

Deneme H E K T A R D A Varyasyon Temsil Hata

Meşcere Sahası Varyasyon Genişliği Aritmetik Ortalama Standard emsali hatası % si

tipi Adedi Asgari servet Azami servet ortalama Varyans Sapma

n X min. m³ X max. m³ S² S

Çzd1 288 12 364 123 3106 56 45 3 3

Çzd1 377 40 451 157 4668 68 43 3 2

Çzd2 214 10 671 190 6707 82 43 6 3

Çzc3 176 20 208 83 1533 39 47 3 4

Çsb3 2 115 119 117 8 3 2 2 2

Sgbc2 3 10 66 31 936 31 99 18 57

KnDyd2 12 5 505 115 27904 167 146 48 42

Tablo No : 18

Ss

nm hax

3 /%vs

x 100 %m

v

n

xm3

Bölme: İşletme hücresi 2 KBt2/12

• silvikültürel planlamalar, hasat, taşıma, koruma ve denetimi düzenlemek

• değişen yetişme ortamı koşullarını daha iyi değerlendirmek

• iş dağıtım ve denetime getirilen etkinlik yoluyla plan ünitesinde verimliliği

• arttırmak

• üretim düzenlemelerine homojen bir yapı kazandırmak

Ölçme, kayıt, denetim ve yönetimde oryantasyon

sağlayan, yetişme ortamı, meşcere kuruluşu ve silvikültürel

tekniği yönünden olabildiğince tekdüze bir yapıya sahip olan,

yapay ve doğal hatlarla sınırlandırılmış değişmez alan

birimleridir

A Ğ A Ç S E R V E T İ V E A R T I M

E N V A N T E R İ İLE İLGİLİ DİĞER KONULAR

Plan ünitesinde,orman ürünleri üretimine konu edilen ekonomik fonksiyonlu

aynıyaşlı ormanlarda 300mx300m., değişik yaşlı ormanlarda 150x300 m.,

ekolojik ve sosyal fonksiyonlu ormanlarda 600m.x600 m. aralık ve

mesafelerle olmak üzere, sistematik örnek alanlar ayrı bir katman halinde

bilgisayar ortamında atılacak ve kuzeyden güneye ve batıdan doğuya olmak

üzere tamamına ardışık numara verilecektir. Bu örnek alanlar katmanı veri

tabanında saklanacaktır. Ancak yetersiz envanter karnesi ile değerlendirilen

meşcere tiplerinde anormal değerler ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, hiçbir

meşcere tipinden arazide 3 ten az örnek alan alınmayacaktır. Yapılan

karelajda bu sayıdan az örnek alan isabet eden meşcere tiplerinde ara

örnek alanlar alınacaktır.

Aynıyaşlı ormanlarda örnek alanlarının büyüklüğü; %11–40

(1) kapalı meşcerelerde 800 m2, %41–70 (2) kapalı

meşcerelerde 600 m2, %71–100 (3) kapalı meşcerelerde 400

m2 dir. (ab) meşcerelerinde deneme sahası büyüklüğü 100–400

m² dir.

Örnek alanlar daire şeklinde alınır.

400 m2 lik örnek alanın yarıçapı 11,28 m,

600 m2 lik örnek alanın yarıçapı 13,82 m. ve

800 m2 lik örnek alanın yarıçapı 15,96 m. dir.

Değişikyaşlı ormanlarda örnek alanların büyüklüğü 600m2 dir.

Katlı meşcerelerde asli meşcere esas alınır.

Baltalık işletme sınıfında örnek alanların arazide alınması

ile ilgili olarak şu şekilde işlem yapılacaktır: Her kesim

parselinin yaşı tespit edilecektir. 15 ve daha yaşlı kesim

parsellerinde parseli temsil eden bir yerden 10x10= 100 m2 lik

1 adet örnek alan kesilerek çıkan odunlar ster yapılacak ve

hektardaki servet bulunacaktır. Tespit edilen bu servet, kesilen

alanın yaşına bölünerek hektardaki yıllık artım bulunacaktır.

Aynı ağaç türü ve kapalılıktaki kesim parsellerinden alınan

örnek alanların değerleri birleştirilerek bunların

ortalamalarından kesim düzenine ait sonuçlar elde edilecektir.

Bu şekilde alınacak örnek alanların sayısı her kesim düzeninde

3 den az olamaz. Bu suretle tespit edilen aynı değerdeki yıllık

artımlar, 15 yaşından daha genç kesim parsellerine de teşmil

edilerek servetler bulunacaktır.

•

Sayısal ortamdaki harita üzerinde sistematik olarak atılan örnek

alanlar arazide bulunur. Bu işlem için haritada belirgin ve arazide

kolay bulunabilecek “Röper” noktalarından yararlanılır. Röper

noktası ile örnek alan arasındaki mesafe ile gidilecek doğrultunun

semt açısı harita üzerinden ölçülür. GPS aleti veya 25 metrelik ip ve

0,5 (yarım) derece hassasiyetli pusula ile röperden örnek alana

hareket edilir. Ölçülen mesafe planimetrik mesafe olduğundan eğimli

arazilerde topoğrafik mesafe hesaplanır. Gençleştirme

çalışmalarının devam ettiği alanların tamamına 300x300m. aralıkla

örnek alanlar atılacak, buna rağmen yetersiz olursa ilave örnek alan

atılacaktır.

Röperden örnek alana veya örnek alandan diğer örnek alana

gidiş sırasında meşcere değişiklikleri örnek alan karnesine not edilir.

Her örnek alan karnesinde geliş yeri, açısı ve mesafesi yazılır ve

krokisi çizilir

Örnek alanların arazideki yerlerinin değiştirilmemesi

esastır. Ancak aynıyaşlı ormanlarda envanter meşcere tipine

yönelik yapıldığından meşcere tipi sınırındaki noktalar,

meşcere tiplerinden birisine belli bir açıyla bir ya da iki ip

olarak kaydırılır ve hangi yönde ne kadar mesafe kaydırıldığı

karneye not edilir. Değişikyaşlı ormanlarda da bölme veya

bölmecik sınırındaki noktalar bölme veya bölmeciğe kaydırılır.

Bu durum örnek alan karnesinde belirtilir.

Örnek alanların yeri belirlendikten sonra merkezine kazık

çakılır ve üzerine geliş yönüne bakacak şekilde ayna açılarak

örnek alanın numarası yazılır. Kazığa en yakın kalın çaplı

ağacın kabuğu 1,5–2 metre arası yükseklikten çepeçevre,

sağlığını bozmayacak şekilde kabuğu soyularak işaretlenir

veya şerit bağlanır.

Ucu halka şeklinde ve üzerinde örnek alan büyüklüklerine

göre işaret bulunan ip yardımı ile örnek alanın sınırları

belirlenir. Halka örnek alan merkezine çakılmış kazığa

geçirilir. Gergin şekilde ve saat yönünde dönülerek ölçmeye

başlanır. Ölçülen her ağacın üzerine merkeze (kazığa) bakacak

şekilde numara yazılır. Daire içindeki 7,9 cm den daha büyük

çaptaki bütün ağaçlar ölçülür, numaralandırılır ve örnek alan

karnesine işaretlenir.

Örnek alanlarda yapılacak ölçümlerin yazılacağı envanter

karnesi (Tablo No:9) şu şekilde doldurulacaktır:

a-Bölge Müdürlüğü, İşletme Müdürlüğü ve Plan Ünitesi kodları mutlaka

yazılacaktır.

b-Örnek alanın numarası ve büyüklüğü mutlaka yazılacak, yazılmamış

karneler iptal edilecek, değerlendirmeye alınmayacaktır.

c-Örnek alandaki 1,30 çapı 7,9cm den fazla olan bütün ağaçların arazi

eğimine göre üst kısmından 1,30 çapı ölçülerek cm. olarak

yazılacaktır. Çatallı ağaçlarda çatalın 1,30 un altında olması

durumunda iki gövde olarak, üstünde olması durumunda tek gövde

olarak ölçülecektir. Eksantrik(yuvarlak olmayan) gövdeler iki taraftan

ölçülen çapların aritmetik ortalaması alınarak yazılacaktır.

d-Ölçülen bütün ağaçlara birden başlanarak ardışık olarak numara

verilecek, tür kodu, kalite sınıfı yazılacaktır. Aynıyaşlı ormanlarda

silvikültürel durum da yazılacaktır.

e-Yaş; aynıyaşlı ormanların amenajmanı ve bonitet tayini

bakımından esas faktör olduğundan, aynıyaşlı ve tek katlı

meşcerelerde sadece bir katın yaşı, iki katlı meşcerelerde her

iki katın yaşları burgu salmak veya ağaç kesmek sureti ile ayrı

ayrı tespit edilir. Burguda sayılan yaşa, fidan yaşı ilave edilir.

Değişikyaşlı ormanlarda, yaş tespitine gerek yoktur.

f- Bonitet tayininde kullanılmak üzere, meşcere üst boyunu

bulmak için 1-3 hakim üst boyları ve yaşları tespit olunur.

Değişikyaşlı (seçme) ormanlarında; bonitet tayini Flury

Metoduna göre yapılır. Bunun için siper etkisinden kurtulmuş,

serbest büyüyen 38–50 cm. veya 52–70 cm. çap sınıflarına

giren 1-3 ağacın çap ve boyları ölçülür.

Dikili Kabuklu Gövde Artım tablosu yapılacak ise buna

idare karar verir ve örnek alanlarda, Meyer Metodu ile artım

tayini için en az (3) ağacın 1.30 m.deki yüksekliğinden artım

kalemi alınarak, kabuktan itibaren ilk (10) halka ve çift kabuk

kalınlıkları ölçülerek, tabloya geçirilir. Objektif kalınabilmesi

için, artım kalemi; merkeze en yakın değişik çaplı ağaçlardan

ve plan ünitesinde veya işletme sınıfında, her çap

kademesinden mümkün olabildiği kadar eşit miktarda ağaç

alınır. Artım kalemi, kompasın hareketli kolunun ağaca temas

ettiği yerden alınır.

h- Dikili Kabuklu Gövde Hacim tablosu hazırlanmasında,örnek alanlarda, çap-

boy eğrisini çizebilmek için, örnek alanlarda en az (2) ağacın boyları ve

1.30 m.deki çapları ölçülür. Bu amaçla; çatal, eğri, tepesi kırık veya

başkaca kusurlu ağaçlar seçilmez ve mümkün olabildiği kadar örnek alanı

temsil edebilen ağaçlar seçilir. Plan ünitesi veya işletme sınıfında her çap

kademesinden, imkân nispetinde eşit sayıda ağaçların boy ve çapları

ölçülür.

ı-) Örnek alandaki dikili kuru, devrik ve hayatiyetini devam ettiremeyecek olan

ağaçlar, ayrıca tespit edilir ve 1.30 m.deki çapları ölçülerek envanter

karnesindeki ilgili kısmına yazılır.

i-) Aynıyaşlı ormanlarda, silvikültürel etanın tayinine temel teşkil etmek üzere;

meşcerenin aktüel bünye ve kuruluşu incelenir ve bu kuruluşun,

götürüleceği gaye kuruluşu tespit edilir. İlgili meşcerenin muhtemel orman

fonksiyonu da dikkate alınarak bu gaye kuruluşuna ulaşabilmek için,

meşcereye uygulanması gereken silvikültürel müdahalelere olan ihtiyaç ve

miktarlar kararlaştırılır.

Bu maksatla gerek gençleştirme ve gerekse bakım alanlarında, silvikültürel

mülahazalarla ilk (10) yılda çıkarılması icap eden gövdeler belli edilir ve

1.30 m.deki çaplar ölçülerek, envanter karnesine geçirilir.

j-) Varsa, odun dışı orman ürünleri için de gereken tespit ve

ölçmeler yapılarak, tabloda gösterilir.

k-) Ormanda meydana gelen hava kirliliği, böcek, yangın, fırtına,

kar, çığ, don, yıldırım ve benzerleri gibi biyotik ve abiyotik

olayların şekil ve derecesi ile bunların özel envanterine ilişkin

bilgiler, envanter karnesindeki ilgili bölümlere geçirilir.

l-) Aynıyaşlı ormanlarda, gençleştirmeye verilen veya bakıma

alınacak meşcerelerden olup olmadığı, belli edilir.

m-) Gençleştirmeye verilen sahalarda, zararlı ot ve ağaçların

temizlenmesi hakkındaki düşünceler belirtilir.

n-) Üretim, taşıma, istif, depo, yol ve kıymetlendirme

durumlarına ait düşünceler tespit olunur.

Kalite sınıfları; ibreli türlerde gövde boyunun dipten 1/3,

yapraklılarda 4-8 metrelik kısmına göre belirlenir. Buna göre:

1. Düzgün gövdeli, daire maktalı, dalsız veya az dallı ağaçlar

(1.sınıf tomruk verebilecek ağaçlar),

2. Hafif eğri ve dallı, maktalı daireden farklı veyahut hafif buruk

ağaçlar (2.sınıf tomruk verebilecek ağaçlar),

3. Çok eğri veya çok dallı veya çok buruk ağaçlar (3.sınıf tomruk

verebilecek ağaçlar),

4. Fena şekilli ve hiçbir surette tomruk istihsaline elverişli

olmayan ağaçlar (Kısmen sanayi odunu ve daha ziyade

yakacak odunu verecek veya lif, yonga sanayinde

kullanılabilecek ağaçlar).

Genç ağaçlar için, bugünkü durumu muhafaza ederek

büyüyeceklerine göre hüküm verilecektir.

Sağlık durumuna göre: 1-Sağlıklı, 2-Hastalıklı ve 3-

Dikili kuru şeklinde;

Silvikültürel durumuna göre: 1- İlk on yılda kalması

gerekenler, 2 – İlk on yılda çıkarılması gereken ağaçlar ve 3-

Dikili kuru, devrik ve yaşamını devam ettiremeyecek olan

ağaçlar şeklinde kodlanır.

Aşağıda sayılan;

Odun dışı orman ürünleri envanteri,

Ormanın ürün dışı (hizmet) fonksiyonlarının

envanteri,

Sosyo-ekonomik durum envanteri,

Sağlık durumu envanteri,

ile ilgili bilgiler planı yapılan birim yetkililerince

istenmesi halinde toplanır.

ODUN DIŞI ORMAN ÜRÜNLERİ ENVANTERİ

Odun dışı orman ürünleri envanteri; plan ünitesi sınırları içerisindeki orman ekosisteminde bulunan kök, yaprak,sürgün kabuk,çiçek, reçine, mazı, sığla yağı, çeşitli bitki, meyve ve tohumlar (Ardıç tohumu, palamut, çamfıstığı, kestane gibi) vb. bitkisel; kuş, balık, geyik vb. hayvansal; su, kömür, maden gibi mineral kökenli odun dışı varlıkların miktar ve değişim oranlarını alan,sayı, hacim, ağırlık ve konumsal dağılım olarak tespit etmek amacıyla yapılan ölçme, sayım ve değerlendirmeleri kapsar.

Odun dışı orman ürünleri envanteri, ilgili birimlerin (merkezi yada yerel) talebi halinde uzmanlar tarafından yapılır. Sonuçlar harita ve rapor halinde ilgili plan yapıcısına verilir.

ORMANIN ÜRÜN DIŞI (HİZMET)

FONKSİYONLARININ ENVANTERİ

• Ormanın ekolojik, sosyal ve kültürel (ürün dışı veya

hizmet) fonksiyonlarının envanteri; plan ünitesi

sınırları içerisindeki orman ekosisteminde

kendiliğinden oluşan fayda ve fonksiyonlardan, plan

ünitesi için işletme amacı olarak öne çıkanları; teknik,

bilimsel ve sosyal katılım yolu ile tespit etmek ve bu

fonksiyonların ünite içindeki konumlarını ortaya

koymak amacıyla yapılan ölçme, sayım,

değerlendirme ve haritalama işlerini kapsar.

SOSYO-EKONOMİK DURUM ENVANTERİ

• Sosyo–ekonomik durum envanteri; plan ünitesi ormanlarının sosyal ve ekonomik yönden sahip olduğu olanakları ve planlama üzerinde etkili olan kısıtlayıcı faktörleri ortaya koymak, amenajman planının teknik, sosyal ve ekonomik açıdan uygulanabilirliğini olanaklı kılmak amacıyla, işletme kayıtlarından ve diğer çeşitli kaynaklardan (Nüfus istatistikleri, teknik raporlar vb.) sağlanan bilgi ve dokümanın toplanması ve değerlendirilmesi işlerini kapsar. Bu amaçla aşağıdaki işlemler yapılır;

• a) Kapasite envanteri için, plan ünitesinin ait olduğu işletme şefliğinde mevcut işgücü, teknik personel, makine-ekipman, ulaşım ve iletişim ile diğer alt yapı elamanlarının miktar ve durumu ile ilgili bilgiler toplanır,

SOSYO-EKONOMİK DURUM ENVANTERİ

b) Ekonomik durum envanteri için, eski plan dönemindeki stok ve devir durumu, değişik orman ürünlerinin üretim maliyetleri ve satış fiyatları, yakın ve uzak piyasanın arz-talep durumu, ulaşım ve iletişim ağlarının tamir ve bakım giderleri, yeniden inşa edileceklerin yatırım miktarları, gençlik ve kültür bakımları ile gençleştirme ve ağaçlandırma giderleri vb. gelir ve harcamalar ile döner sermaye, ihtiyatlar ve muhasebe sistemine ilişkin bilgiler toplanır,

c) Orman-Halk ilişkileri; plan ünitesi ormanları içerisinde ve bitişiğindeki halkın demografik yapısına ve geçim kaynaklarına ilişkin sayısal bilgiler ile, bu halkın ormanlar üzerindeki olumlu (işgücü sağlama) ve olumsuz (kaçak ve usulsüz kesimler, açma ve işgal, otlatma, zati ve pazar satışı için odun talepleri, özellikle orman kadastrosu yapılmayan bölgelerde mülkiyet çekişmesi, çeşitli nedenlerle ormancılık uygulamalarına mani olma vb.) sosyal taleplerle ilgili bilgilerin toplanması konularını kapsar.

SAĞLIK DURUMU ENVANTERİ

Plan ünitesinde sağlık durumunun envanteri; ormanda hava kirliliği, böcek, mantar, yangın, kar, çığ, don, sel, heyelan, fırtına, yıldırım, yabanıl hayvan, kaya ve taş yuvarlanması ya da kesim zararları ve benzerleri gibi biyotik ve abiyotik olaylar nedeniyle meydana gelen zarar ve hastalıkların şekil ve derecesiyle ilgili bilgilerin toplanma ve değerlendirilmesi işlerini kapsar.

SAĞLIK DURUMU ENVANTERİNİN

YAPILMASI

• Sağlık durumu envanteri, ağaç serveti ve artım

envanteri amacıyla ölçülen örnek alanlarda

gerçekleştirilir. Bu amaçla örnek alanlarda galip ve

yarı galip ağaçlardan 6 adedi seçilerek, bunlardaki

yaprak kayıp oranları ve renk bozulma oranları

belirlenir. Bu oranlar yardımıyla her örnek alanın

hastalık sınıfı ortaya konur. Fırtına, rüzgar, kar, çığ,

don, yıldırım ve benzeri gibi diğer olayların etki, şekil

ve derecesi ayrıca not edilir.

*Orman İdaresi ve Planlama Daire Başkanlığı

Orman İdaresi ve Planlama Daire Başkanlığı

Aynıyaşlı ve Maktalı Ormanlar

Değişikyaşlı ve Düşey Kapalı Ormanlar

ORMAN FORMLARI

Orman Amenajmanı Bakımından

İşletme Şekilleri Bakımından

Koru Ormanları

Baltalık Ormanları

Korulu Baltalık Ormanlar


1) Işık ağaçlarından oluşan saf veya karışık meşcerelerin

meydana getirdiği ormanlar,

2) Işık ve yarı gölge ağaçlarından oluşan saf veya karışık

meşcerelerin meydana getirdiği ormanlar, aynıyaşlı ve maktalı

orman formunda ,

mütalaa edilir.

Aynıyaşlı ve Maktalı Ormanlar

Kesim objesi bir ağaç topluluğu ve kesim alanı da

adına makta (periyodik alan) denilen bir orman alanını

kapsıyorsa, böyle ormanlara aynıyaşlı ormanlar veya maktalı

orman denir.


3) Gölge ağaçlarından oluşan saf veya karışık meşcerelerden meydana gelen

ormanlar, değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunda,

4) Gölge ve yarı gölge ağaçlarından oluşan karışık meşcerelerden meydana

gelen ormanlar, değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunda,

5) Gölge ağaçlarının ışık ağaçlarıyla veya hem ışık hem yarı gölge ağaçlarıyla

oluşturduğu karışık meşcerelerden meydana gelen ormanlar, değişikyaşlı ve

düşey kapalı orman formunda,

mütalaa edilir.

Değişik yaşlı ve Düşey Kapalı Ormanlar

Kesim objesi tek ağaç, kesim alanı da ormanın tüm alanı

ise, düzenli müdahaleler neticesinde oluşan bu forma “Değişikyaşlı

Orman Formu” denir.

Ancak değişikyaşlı orman formu için gerekli olan

verim gücüne sahip olmayan yetişme ortamlarında yer

alan ( 4. ve 5. bonitet) saf göknar meşcerelerinden oluşan

ormanlar da, aynıyaşlı orman formunda kabul edilebilir.

Aynı düşünceyle, verim gücü yüksek yetişme

ortamlarında bulunan katlı meşcereler, gereği halinde,

değişikyaşlı ve düşey kapalı orman formunda

değerlendirilebilir.

Baltalıklar, mahalli şartlar da göz önünde

bulundurulmak suretiyle koruya dönüştürülebilir.


İşletme Sınıfı

İşletme Sınıfı: Bir orman işletmesi içerisinde veya

bunun ayrıldığı Amenajman Planı Ünitesi içerisinde,orman

fonksiyonları, işletme amaçları, ağaç türleri, işletme şekilleri,

orman formları, idare süreleri, yetişme ortamı koşulları ve

özellikle Bonitet sınıfları, arazi yapısı, orman ürünlerinin

taşınması yönleri ve değerlendirileceği tüketim yerleri, yerine

getirilecek paralı ve parasız intifa hakları (Faydalanma

Hakları) gibi faktörler itibarı ile aynı ve benzeri alanlardan

oluşan (bu alanlar ister bir arada topluca, ister tüm alanda

büyük ya da küçük parçalar halinde bulunsun), aynı

Amenajman Metotlarının (faydalanmayı düzenleyen

metotların) uygulandığı ve buna göre eta’ nın kararlaştırıldığı

ve kesim planlarının yapıldığı, böylece sürekli olarak ürünlerin

alındığı bir süreklilik ünitesi (devamlılık ünitesi)’dir.


Bölme ve Bölmecik

BÖLME :Plan ünitesi; uygulanacak teknik müdahaleler ile

envanter, kayıt, hesap ve kontrol işlerine temel teşkil eden, mümkün olduğu

kadar arazinin topoğrafik yapısına ve mevcut tabii ve suni hatlara (Yol,

Yangın Emniyet Yolu ve Şeridi vb. gibi) dayanan ve ayrımında gözetilmesi

gerekli faktörler göz önünde tutularak sabit sınırlı, plan ünitesinin parçalarını

teşkil eder. Ormanlık alanlarda bölmelerin büyüklüğü; Maktalı Ormanlarda

tercihen 50 hektar olmak üzere 70 hektar, Değişikyaşlı Ormanlarda tercihen

20-25 hektar olmak üzere 50 hektara kadardır. Bölmelere, plan ünitesinin

batı ve kuzey ucundan başlamak üzere, plan ünitesi veya işletme sınıfı

içinde, müteselsil sıra numarası verilir.

BÖLMECİK: Bölme, farklı meşcere tipi sahalarını kapsaması

halinde bölmeciklere ayrılır. Bölmeciğin yüz ölçümü en az 0.5 hektara

kadardır. Bölmecikler, plan ve harita da meşcere tiplerine ait semboller veya

küçük harflerle gösterilir.


İşletme Sınıflarının Ayrılma Esasları

Bir orman işletmesinde veya bunun ayrıldığı plan ünitesi

içerisinde,

Orman fonksiyonları

İşletme amaçları,

Ağaç türleri, İşletme şekilleri ve orman formları,

İdare süresi,

Yetişme ortamı şartları ve özellikle bonitet sınıfları,

Arazi yapısı,

Orman ürünlerinin taşınması yönleri ve değerlendirileceği üretim

yerleri,

Yerine getirilmesi gereken paralı ve parasız faydalanma hakları,

Optimal büyüklükte kesim ve gençleştirme alanlarının sağlanması gibi

faktörler ve nedenlerden dolayı farklı orman kısımları olabilir.


İşletme Sınıflarının Ayrılma Esasları

Bu takdirde bu gibi faktörler itibariyle farklı kısımları

birbirinden ayırmak ve aynı faktörlere sahip alanları bir araya

toplamak suretiyle İşletme sınıfları oluşturularak Süreklilik

Üniteleri meydana getirilir. Ayrılan işletme sınıflarının her birisi

için ayrı olarak aktüel ve optimal kuruluşlar saptanır, belirli

Amenajman Metodları uygulanmak suretiyle, bu işletme

sınıflarından sağlanacak yıllık hasılat miktarı (yıllık etası)

belirlenerek bunların alınacağı yıllar Kesim Planlarında

gösterilir.


Pratikte İşletme Sınıflarının Ayrılma Esasları

Orman Fonksiyonu ve İşletme Amacı

İşletme Şekli ve Orman Formları

Ağaç Türleri

İdare Süreleri

İşletme Sınıfının en az büyüklüğü :

Hektar olarak işletme sınıfının toplam

yüzölçümü en az idare süresinin yılları kadardır.


Zaman ve Terimleri

Amenajman Planı süresi :

Bu süre, Amenajman Planı’nın düzenlendiği

süreyi ifade eder. Maktalı ve aynıyaşlı ormanlarda

Amenajman Planı süresi, idare süresinin eşit

uzunluklarda bölündüğü periyotlar kadardır. Periyot

uzunluğu 20 yıl ise Amenajman Planı 20 yıl için,

periyot uzunluğu 10 yıl ise Amenajman Planı 10 yıl

için düzenlenir.


Zaman ve Terimleri

Kesim Planı Süresi :

Bu süre, Amenajman Planlarında Kesim Planı’nın

düzenlendiği süredir. Aynı yaşlı ve maktalı ormanlarda Son

Hasılat Kesim Planı ile Ara Hasılat Kesim Planı olmak üzere

iki ayrı kesim planı yapılır. Son Hasılat Kesim Planı,

Amenajman Planı süresinin tümü için meydana getirilir.

(Amenajman planında 28 no’lu tabloda düzenlenir.) Ara

Hasılat Kesim Planı ise, Bakım kesimleri dönüş süresi kadar

bir süre için düzenlenir. Bakım ve aralama kesim planları için

10-20 yıl olan kesim planı süresi, son hasılat kesim

planlarında, gençleştirmede uygulanan silvikültürel metoda

bağlı olarak periyot uzunluğundan fazla olmamak üzere 10-40

yıl arasında değişir.


Zaman ve Terimleri

Bakım kesimleri dönüş süresi :

Bu süre, Aynıyaşlı ve maktalı Ormanların bakım

kesimlerine ayrılan alanlarında kullanılır ki, özellikle ayıklama

ve aralama kesimleri yapmak için bir meşcereye kaç yıl ara ile

girileceğini, başka deyimle iki bakım kesimi arasındaki süreyi

ifade eder. Bu süre, ekonomik fonksiyonlu işletme sınıflarında

genellikle 10 yıl olarak alınır. Genç meşcerelerin yoğunlukta

olduğu işletme sınıflarında 5 yıla indirilebilir. Ekolojik, sosyal

ve kültürel fonksiyonlu ormanlarda ise 20 yıla kadar

uzatılabilir.


Zaman ve Terimleri

Periyotlar ve yaş sınıfları : Periyot, idare süresinin bölündüğü eşit

aralık ve uzunluktaki süreye denir. İdare süresi 100 yıldan az olan

işletme sınıflarında, periyot uzunluğu (10) yıl ve idari süresi (100) yıl

ve daha uzun olan işletme sınıflarında, periyot uzunluğu (20) yıl olarak

kabul edilir.

U= 100 yıl n=20 yıl ise, periyotlar ve yaş sınıfları aşağıdaki biçimde gösterilir.

Periyotlar : I II III IV V

Yaş Sınıfları : 1-20 21-40 41-60 61-80 81-100

U=60 yıl n=10 yıl ise periyotlar ve yaş sınıfları aşağıdaki biçimde gösterilir:

Periyotlar I II III IV V VI

Yaş Sınıfları :1 – 10 11 – 20 21 – 30 31 – 40 41 –50 51 – 60

Örnekler

HONAZ EŞEN

U=60 yıl n=10 F=1347,5 ha.

a = U/n = 60 / 10 = 6

NPs = F/a =1347,5 / 6 = 235,5 ha.

Kızılçam İşletme Sınıfı İçin

Karaçam İşletme Sınıfı İçin

U=100 yıl n=20 F=4447,5 ha.

a = U/n = 100 / 20 = 5

NPs = F/a =4447,5 / 5 = 889,5 ha.

*plan 10 yıllık olduğundan bu

değer ikiye bölünür

889,5/2 = 444,5 ha.

Kızılçam İşletme Sınıfı İçin

U=60 yıl n=10 F=4367,0 ha.

a = U/n = 60 / 10 = 6

NPs = F/a =4367,0 / 6 = 727,5 ha.


Özet

Koru Ormanları Yaş sınıfları metodu ile veya

Seçme ve Devamlı Orman (Değişik yaşlı) olarak

planlanır.

Seçme Ormanları Türkiye Ormanlarının yaklaşık %

5’ini oluşturmaktadır.

Seçme Ormanlarında aynı yerde hem

gençleştirme hem de bakım çalışmaları yapılır.

Aynı yaşlı Ormanlarda ise NPS (Normal Periyodik

Saha) büyüklüğünde bir alanda gençleştirme, diğer

alanlarda bakım çalışmaları yapılır. Burada

gençleştirme alanı eşit bir alan ifade ettiği halde, bakım

sahalarında yıllık etanın eşit olması beklenir.

Baltalıklarda ise alan etası üzerine işletilir.

BOLU


GEREDE

Orman İşletme Müdürlüğü

AKTAŞ


Fonksiyonel Orman Amenajman Planı EKONOMİK FONKSİYON

• Karaçam İşletme Sınıfı 2006-2025

• Göknar Seçme İşletme Sınıfı 2006-2015

• Meşe Koruya Tahvil İşletme Sınıfı 2006-2015

• Meşe Baltalık İşletme Sınıfı 2006-2025

EKOLOJİK FONKSİYON

• Karaçam+Kızılçam İşletme Sınıfı 2006-2025

• Sarıçam+Göknar İşletme Sınıfı 2006-2025

• Kayın+Meşe İşletme Sınıfı 2006-2025

SOSYAL FONKSİYON

• Kayın+Göknar İşletme Sınıfı 2006-2025

• Sarıçam İşletme Sınıfı 2006-2025

BOLU


GEREDE

Orman İşletme Müdürlüğü

AKTAŞ


Fonksiyonel Orman Amenajman Planı

1-EKONOMİK FONKSİYONLAR

11- Orman Ürünleri Üretimi Fonksiyonu

1111- En Yüksek Miktarda Endüstriyel Odun Üretimi İşletme Amacı

A-Karaçam İşletme Sınıfı 2006-2025

B-Göknar Seçme İşletme Sınıfı 2006-2015

C-Meşe Koruya Tahvil İşletme Sınıfı 2006-2015

1112- Yakacak Odun Üretimi İşletme Amacı

D-Meşe Baltalık İşletme Sınıfı 2006-2025

2-EKOLOJİK FONKSİYONLAR

21- Doğayı Koruma Fonksiyonu

2112- Muhafaza Ormanı İşletme Amacı

E-Karaçam+Kızılçam İşletme Sınıfı 2006-2025

22- Erozyonu Önleme Fonksiyonu

2213- Toprak Koruma İşletme Amacı

F-Sarıçam+Göknar İşletme Sınıfı 2006-2025

24- Hidrolojik Fonksiyon

2410- İçme Suyu Koruma İşletme Amacı

G-Kayın+Meşe İşletme Sınıfı 2006-2025

3-SOSYAL FONKSİYONLAR

32- Estetik Fonksiyon

3210- Estetik Amaçlı Yol koruma İşletme Amacı

H-Kayın+Göknar İşletme Sınıfı 2006-2025

35- Bilimsel Fonksiyon

3510- Araştırma Amaçlı İşletme Amacı

İ- Sarıçam İşletme Sınıfı 2006-2025


Eta ve Çeşitleri

Eta

Hacim Etası Alan Etası

Son Hasılat

Etası

Ara Hasılat

Etası

Genel

Eta

Olağanüstü

Hasılat etası

ETA : İlk Amenajman Planı süresinde bir işletme sınıfından

alınması uygun görülen Yıllık ve Periyodik Hasılat Miktarı’ dır.


Kararlaştırılan Eta Tespitinde Kullanılan

Kriterler

1-Silvikültürel eta 2- Servet 3- Artım 4- Orman

fonksiyonu ve işletme amacı 5- Ağaç türü ve adedi 6-

Kapalılık 7- Meşcere yaşı(yaş sınıfı) 8- Yetişme

ortamı(bonitet) 9- Orman-halk ilişkileri 10- Optimal

servet 11- Erozyon durumu 12- Genel eta formülü 13-

Sağlık durumu 14- Piyasa şartları (Pazar durumu) 15-

İşletme üretim kapasitesi 16- Köy üretim kapasitesi 17-

Geçmişteki faydalanma miktarı

SEÇME ORMANLARI

VE FAYDALANMA METOTLARININ

İNCELENMESİ

•“Bu anlatımda en çok alıntı yapılan eserler “Prof. Dr. İsmail ERASLAN, 1982, İ.Ü.

Orman Fakültesi Orman Amenajmanı Ders Kitabı” (Eraslan s.) şeklinde, “ERASLAN,

YÜKSEL, GİRAY, 1984, OGM Batı Karadeniz Bölgesindeki Değişikyaşlı Koru

Ormanlarının Optimal Kuruluşları Hakkında Araştırmalar” (Araştırma s.) şeklinde

belirtilecektir.”

SEÇME ORMANLARI

• Göknar, biyolojisi nedeniyle gölgeye dayanıklı olduğundan seçme (değişikyaşlı) orman işletmeciliğinin vazgeçilmez ağaç türü olmuştur. Göknarla birlikte Ladin, Kayın, Meşe, Sarıçam ve Karaçam türlerinin karışık olduğu seçme ormanlarına da çokça rastlanmaktadır. Burada temel gözlem sonucu şudur: (Araştırma s.16)

1- Tabakalı seçme ormanında, ışık ağaçları özellikle çamlar altında gölgeye çok dayanıklı türlerin bulunduğu, serveti yüksek, gençlik sayısı az olan seçme ormanı tipidir. Özellikle yüksek bonitetlerde ortaya çıkar.

2- Basamaklı seçme ormanında gölgeye az dayanıklı türlerin oluşturduğu, düşük bonitetlerde oluşan serveti düşük, kapalılık az, gençliğin bol olduğu seçme tipidir.

Seçme ormanının çok özel bir yapı olması ve planlamada/uygulamada çok

çeşitli sorunlarla karşılaşılması nedeniyle konuları 4 ana başlık altında

anlatılacaktır.

1- Yapısı, özellikleri, istekleri ve beklentileri,

2- Planlanması,

3- Planların uygulanması,

4- Faydalanma metotlarının incelenmesi

Sunumun hazırlanması sırasında, Kastamonu Araç-Gölcük, Araç-Boyalı,

Küre-Küre, Tosya-Çaldağ, Zonguldak Yenice-Çitdere, Bartın-Ardıç, Karabük

Eğriova planları incelenmiştir.

1- SEÇME ORMANININ YAPISI, ÖZELLİKLERİ, İSTEKLERİ VE BEKLENTİLERİ

Seçme ormanının yapısında, gölgeye (bonitete bağlı olarak) az ya da çok

dayanıklı olan türler kaçınılmaz ana öğe olarak kendini gösterir. Ana ağaç türü Göknar

olmak üzere diğer ışık, yarıgölge ve gölge ağaçlarıyla değişik oranlarda karışım

şeklinde kuruluşlar gösterebilir.

Yapı, çok tabakalı, dikey kapalı ve ince çaplarda çok olmak üzere kalın çaplara

doğru ağaç sayısının ters(J) eğrisi şeklinde azaldığı ağaç sayısı dağılımı gösterir. Kötü

bonitetlerde çok, iyi bonitetlerde az gençlik ve ağaç sayısı bulunur. Bu yapının

korunması için her çaptaki ağaç sayısının toplam ağaç sayısına olan oranı korunmalıdır.

0

50

100

150

200

250

1 3 5 7 9 11 13 15 17Çap Kademeleri

Ağ

aç S

ayıs

ı

Seçme ormanları çok özel ormanlardır. Sürekli yararlanma ve orman

örtüsünün alanda sürekli bulundurulması nedeniyle, hem düzenli üretim hem de

orman ekosisteminin korunmasını gerçekleştirir.

Seçme ormanının en önemli problemi hayvan otlatmalarıdır. Varlığının

korunması gelecek olan gençliklerin sağlığı ve yeterliliğine bağlı olduğu ve

gençliğin her zaman alanda bulunması gereğinden yola çıkarak özellikle

yapraklılarla karışımlardan oluşan alanlarda mutlak koruma sağlanmalı ve

otlatma tümüyle engellenmelidir.

2- SEÇME ORMANLARININ PLANLANMASI Seçme ormanlarının planlanmasında kullanılan yöntemler yaş sınıflarından

tümüyle farklıdır. Bu ormanlar çap, çap sınıfları, ağaç sayısı ve servete bağlı olarak

planlanırlar. Fakat bu planlama sırasında bu öğelere ek olarak amaç çapı, düzenleme

süresi, dönüş süresi ve geçiş süresi gibi önemli etkenler de belirlenmelidir.

Seçme işletmesinin mantığı gereği çaplarda bulunacak ağaç sayıları ve bundan

sonra çap sınıflarının işletme isteklerine göre oluşturulması, oluşturulan çap sınıflarında

bulunacak ağaç sayısı ve servetinin belirlenmesi gerekmektedir. Bu belirlemeler

planlamada kullanılacak yöntemlerin nasıl kullanılacağına karar verilmesi açısından

önemlidir. Ayrıca ormanın optimale ulaştırılması için de önemli kriterler ve baz

noktalarıdır.

Çap sınıfları, işletmenin ürün isteklerine göre düzenlenir. Bunun için

uzun ve kısa gelecekli öngörü planlar hazırlanarak ormandan nasıl

yararlanılacağı belirlenir ve orman bu amaçlar doğrultusunda yönlendirilmek

üzere planlama ve bakımlar yapılır. Bu planlamalarda ağaç türünün biyolojisi

ve ekolojik koşulların gerekleri ile faydalanma metotları da düşünülmek

zorundadır.

Seçme ormanlarında işlem ünitesi tek ağaç olduğu için bu ağacın ne zaman

kesileceği önem kazanır, bu da amaç çapıdır. Amaç çapını iki türlü ele almak gerekir.

Biyolojik amaç çapı: Türün biyolojisi ve ekolojik koşulların gereği olarak iç

çürüklüğün başladığı çaptır. Toprak derinliği, yapısı, su rejimi, iklim etmenleri, böcek

ve mantar zararları gibi etkenler ağacın belli bir çaptan sonra yaşamasını

olanaksızlaştırabilir. Bu nedenle işletme 80 cm. çapında ürün almak istese de ortam

50 cm. çapın üzerine çıkmasını engelliyorsa siz amacınızı 50 cm. çapa göre

belirlemek ve planlamalarınızı buna göre yapmak zorunda kalırsınız. Amaç çapı

biyolojik amaç çapından büyük belirlenemez. Belirlenirse de bunun ekonomik

gereklerine(ilaçlama, sulama, gübreleme, toprak işleme vb.) katlanmak zorunluluğu

vardır.

İşletme amaç çapı : Türün biyolojisine bağlı olmaksızın fakat biyolojik

çaptan büyük olmamak koşuluyla belirlenebilir. Biyolojik amaç çapı 50 cm.

olmasına karşın ilk 50 yılda kalın odun gerekliliği yok ve 20-40 cm. çapta ürün

istiyorsanız amaç çapınızı 40 belirleyip ormanı buna göre planlayıp

işletebilirsiniz.

Düzenleme süresi; bir işletme sınıfının aktüel kuruluşunu optimal

kuruluşa ulaştırmak ya da en azından yaklaştırmak için gerekli süredir. Bu süre;

- Aktüel optimal farkına,

- İşletmenin amaçlarına,

- Ekolojik koşullara,

- Ağaç türünün özelliklerine,

- Orman koruma tekniklerinin gereklerine,

- Silvikültür tekniğinin gereklerine,

- Yol ve transport durumu ve koşullarına,

- Yakın ve uzak gelecekteki ürün isteklerine,

- İşletmenin ekonomik ve teknik olanakları ile personel sayısı ve

niteliğine bağlı olarak belirlenmelidir. (Eraslan s.314)

Bu etkenlerin hepsi ormanın yönlendirilmesinde önemlidir. Bu

etkenler göz önüne alınarak düzenleme süresi belirlenir. Fakat planlama

sırasında ne işletme bize amaçlarını gösterir, ne işletmenin amacının

oluşmasını sağlayacak düzenli ve planlı ürün isteği vardır, ne koruma

dikkate alınır ve ne de uygun yol ve transport ağı bulunmaktadır. Çoğunlukla

planlamacı, önceki planlarda ki genel eğilim ve kararlar doğrultusunda biraz

da ormanın yapısına ve güncel koşullara bakılarak düzenleme süresi

belirler.

Dönüş süresi ormanın optimale ulaştırılmasında önemli bir etkendir.

Ormanın bir yerinden başlanarak tümünün bakım kesimlerinin yapılması

sonucu ilk başlanan yere tekrar gelinmesine geçen süredir. Bu süreyi;

- Aktüel optimal farkı,

- Yetişme ortamı koşulları,

- Meşcerenin ağaç türü,

- Varolan ve yapılacak olan yollar,

- Ormanın tüketim merkezlerine uzaklığı,

- İşletmenin işgücü yoğunluğu,

- Kesim ve değerlendirmede ekonomiklik, belirler. (Eraslan s.325)

Koşullar uygunsa kısa, değilse uzun dönüş süresi belirlenir. Dönüş süresi kısa

olursa az ürün alınır fakat sık girilir ve bu nedenle ormanda biyolojik nedenlerle gövde

kayıpları azalır. Kısa dönüş süreleri artımında göreceli olarak artmasına neden olur.

Bakımın ilk yıllarında artım yükselir, dönüş süresinin sonuna doğru gövde sıkışıklığı

arttığı için artım azalır. Bu nedenle ABD’de Reynolds “Meşcerelerimizin 1 acre alanda

(0,406 ha.) ağaç serveti 10.000 bd.ft (43,3 m3) kerestelik miktarına yükseldiği zaman

dönüş 3 yıl alınabilir.” demektedir. Dönüş süresi ABD’de 5-30 yıl, İsviçre’de 6-20 yıl

alınmaktadır. (Eraslan s.326)

Ülkemizde bu süre plan süresi kadar alınmaktadır. 1997 yılında yapılan Yenice-

Çitdere planında iyi bonitet, yüksek servet(650 m3/ha ve üstü)ve yüksek etalarda

(50 m3/ha ve üstü) 10 yıl için iki dönüş planlanmıştır.

Geçiş süresi: Seçme ormanlarında bir çap sınıfındaki bireylerin

kalınlaşarak üst çap sınıfına geçmeleri için gereken süredir. Bu süre çap

kademelerindeki ağaç sayıları ve artımlarından yola çıkarak çap sınıfları için

hesaplanır.

Geçiş süresi; ağaç türü, bonitet, çap kademesi ve çap sınıfı genişliğine

bağlı olarak değişmektedir. Geçiş süresinin uzun olduğu çap sınıflarında birikim

olmaktadır. Geçiş süresi çap sınıfındaki ağaçların siperde kalma süresi ve

serbest büyüme sürelerinin toplamı kadardır.

Yukarıda anlatılan etkenler ve özellikler doğrultusunda seçme ormanı planlamasına

geçilir. Bunlardan geçiş süresi dışındakiler planlamaya başlamadan önce bilinmelidir.

Geçiş süresi ise ormanın aktüel durumu ortaya çıktıktan sonra hesaplanır.

Seçme ormanlarının planlanmasında kapalılık ve çağ sınıflarına bağlı meşcere tipleri

oluşturulamaz. Ormanın her yeri farklı bir özellikte olduğu için genel 4 tipleme

kullanılmaktadır:

A- Optimale göre kalın çaplı ağaçların çok, orta-ince çaplı ağaçların az olduğu ormanlar.

B- Optimale göre ince çaplı ağaçların çok, orta-kalın çaplı ağaçların az olduğu ormanlar.

C- Optimale göre orta çaplı ağaçların çok, kalın-ince çaplı ağaçların az olduğu ormanlar.

D- Bu üç tipe benzemeyen ya da bunların farklı türde karışımlarından oluşan ormanlar.

Seçme ormanlarında envanter

Seçme ormanları çok farklı yapıda olduğundan örnekleme alanı sıklığı

da aynıyaşlı ormanlara göre çok olmalıdır. Ağaçların çap kademelerine ve çap

sınıflarına dağılımı tüm hesaplama ve planlamayı yönlendirdiğinden envanter

oldukça sağlıklı olmalıdır. Uygulamacılardan en çok gelen sorun çap sınıflarının

ormanı yansıtmadığı, etanın verildiği çap sınıfının ormanda bulunamamasıdır.

Envanter sıklığı; Formül 1 . (Eraslan s.184)

n=(Cv2.t2)/m2

n: deneme alanlarının sayısı t: güven katsayısı

m:örnekleme hatası yüzdesi Cv: Varyasyon (Değişkenlik) katsayısı

Formülüyle hesaplanabilmektedir.

Fakat uygulamalarda hiçbir zaman bu formül kullanılmamakta, aynı

tip için yüzlerce nokta alınabilmektedir ya da alınması gereken en az

örnekleme alanının çok altında alınmaktadır. Oysa formülde alanın

büyüklüğüyle ilgili bir şey yoktur ve alanın büyüklüğünün deneme alanının

sayısıyla hiç ilgisi bulunmamaktadır.

Uygulamada meşcere tipleri çoğunlukla başta bilinmediğinden bu

yöntem uygulanma-maktadır. Oysa önce meşcere tipleri belirlenirse ve buna

göre değişik yerlerden yeteri kadar örnekleme alanıyla, istatistik temeller

oluşturularak (standart sapma ve aritmetik ortalama) örnekleme alanı sayısı

bulunursa daha az zaman ve emekle aynı iş yapılabilecektir. Seçme

ormanlarında meşcere tipi yerine bölme söz konusu olduğundan her bölme için

bu formül kullanılmalıdır.

Değişik t değerlerine göre güvenilirlik oranları aşağıdaki tabloda

verilmektedir. (Eraslan s.185)

Güven

katsayısı(t)

Güvensizlik

olasılığı

Güvenlik

olasılığı

0,5 62 38

0,67 50 50

1 33 67

1,5 15 85

2 5 95

2,33 2 98

2,58 1 99

3 0,3 99,7

n = N.Cv

2.t2

N.m2+Cv2.t2

Seçme ormanlarında her bölme ayrı planlandığı için meşcere

tiplerine göre daha küçük alanlar oluşturur bu nedenle yukarıdaki formüle

(1-n/N) sınırlı toplumlarda düzeltme katsayısı eklenmelidir. Bu durumda

formül 2 (Eraslan s.230)

N: Bölme alanı(A)/örnekleme alanı büyüklüğü(b)

Cv2.t2: Meşcere faktörü yerine f yazılırsa sonuç(Formül 3) n =

A.f

A.m2+b.f

Envanter işlerinin pratiğinde f= Cv2.t2 meşcere faktörü için, t’nin 1, 2 ve

3 değerlerine göre, ayrıca Cv varyasyon katsayısının ağaç türü ve karışımı,

meşcere gelişme çağı ve kapalılık sınıflarının değişmesiyle aldığı değerlere

göre tablolar yapılır. f meşcere faktörü ya bu tablolardan alınır ya da

meşcerenin tiplerine göre yeniden saptanır. (Eraslan s.230) Bu tablolar şimdilik

düzenlenmediğinden her seferinde hesaplanması gerekmektedir.

Örnekleme alanlarının büyüklüğü Fırat’a göre yaşlı meşcerelerde 1,0

ha, genç meşcerelerde ise 0,1 ha ya da daha küçük olabilmektedir. Örnekleme

alanının genel alana oranı ise %3-10 arasında olmaktadır. (Eraslan s.181)

Yukarıda söylendiği gibi 1,0 ha örnekleme alanı alındığında yaklaşık

700-1000 ağaç ölçülmesi gerekir ki bu çok zaman ve emek harcamasını

gerektirir.

Bazı ülkelerde kullanılan deneme alanı büyüklükleri(ha)(Eraslan s.187)

ABD: 0,04-0,05-0,08-0,1 Kanada:0,04-,08 arasında

Almanya: 0,0025-0,01-0,04-0,05 İsveç: 0,01-0,04 arasında

Finlandiya: 0,01-0,05-0,1 Avusturya: 0,01-0,02-0,04

alan örneklemelerin



alanı sayısı % alanı sayısı % alanı sayısı %

9 400 1 0,4 9 400 5 2,2 9 400 9 4,0

9 600 1 0,7 9 600 5 3,3 9 600 9 6,0

9 800 1 0,9 9 800 5 4,4 9 800 9 8,0

9 400 2 0,9 9 400 6 2,7 9 400 10 4,4

9 600 2 1,3 9 600 6 4,0 9 600 10 6,7

9 800 2 1,8 9 800 6 5,3 9 800 10 8,9

9 400 3 1,3 9 400 7 3,1 9 400 11 4,9

9 600 3 2,0 9 600 7 4,7 9 600 11 7,3

9 800 3 2,7 9 800 7 6,2 9 800 11 9,8

9 400 4 1,8 9 400 8 3,6 9 400 12 5,3

9 600 4 2,7 9 600 8 5,3 9 600 12 8,0

9 800 4 3,6 9 800 8 7,1 9 800 12 10,7

Deneme alanı büyüklüğü belirlenip sayısı da hesaplanınca, ormana dağıtılması

için aşağıdaki formül kullanılır. nA /L=

L: m olarak deneme alanları arasındaki aralık. A: meşcere tipi alanı

n: deneme alanı sayısı

GD tipi (alanı: 111,5 ha örnekleme alanı sayısı: 9 )

t=1,5(%85 güven) t=2,0(%95 güven) t=2,33(%98 güven

Bölme

büy. (ha) uygulama

Formül

sonucu

Örnekleme

alanı (ha) uygulama

Formül

sonucu

Örnekleme


Formül

sonucu

Örnekleme

alanı (ha)

5 0,6 1,2 0,05 0,6 2,2 0,09 0,6 2,9 0,12

10 1,1 2,5 0,10 1,1 4,4 0,17 1,1 5,9 0,24

15 1,7 3,7 0,15 1,7 6,6 0,26 1,7 8,8 0,35

20 2,2 5,0 0,20 2,2 8,7 0,35 2,2 11,8 0,47

25 2,8 6,2 0,25 2,8 10,9 0,44 2,8 14,7 0,59

30 3,3 7,4 0,30 3,3 13,1 0,52 3,3 17,7 0,71

35 3,9 8,7 0,35 3,9 15,3 0,61 3,9 20,6 0,82

40 4,4 9,9 0,40 4,4 17,5 0,70 4,4 23,6 0,94

45 5,0 11,1 0,45 5,0 19,7 0,79 5,0 26,5 1,06

50 5,6 12,4 0,50 5,6 21,8 0,87 5,6 29,4 1,18

55 6,1 13,6 0,54 6,1 24,0 0,96 6,1 32,4 1,30

60 6,7 14,9 0,59 6,7 26,2 1,05 6,7 35,3 1,41

65 7,2 16,1 0,64 7,2 28,4 1,14 7,2 38,3 1,53

70 7,8 17,3 0,69 7,8 30,6 1,22 7,8 41,2 1,65

111,5 12,4 27,6 1,10 12,4 48,7 1,95 12,4 65,7 2,63

Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü, Taşköprü Orman İşletme

Müdürlüğü, Boyalı Orman İşletme Şefliği planından alınan değerlere

göre (Formül 3’den) yapılan hesaplaması şöyledir.

örnekleme alanı 600 m2

Bölme

büy. (ha) uygulama

Formül

sonucu

Örnekleme


Formül

sonucu

Örnekleme


Formül

sonucu

Örnekleme

alanı (ha)

5 0,6 1,2 0,07 0,6 2,2 0,13 0,6 2,9 0,17

10 1,1 2,5 0,15 1,1 4,3 0,26 1,1 5,8 0,35

15 1,7 3,7 0,22 1,7 6,5 0,39 1,7 8,7 0,52

20 2,2 4,9 0,30 2,2 8,7 0,52 2,2 11,6 0,70

25 2,8 6,2 0,37 2,8 10,8 0,65 2,8 14,6 0,87

30 3,3 7,4 0,44 3,3 13,0 0,78 3,3 17,5 1,05

35 3,9 8,6 0,52 3,9 15,2 0,91 3,9 20,4 1,22

40 4,4 9,9 0,59 4,4 17,3 1,04 4,4 23,3 1,40

45 5,0 11,1 0,67 5,0 19,5 1,17 5,0 26,2 1,57

50 5,6 12,3 0,74 5,6 21,6 1,30 5,6 29,1 1,75

55 6,1 13,5 0,81 6,1 23,8 1,43 6,1 32,0 1,92

60 6,7 14,8 0,89 6,7 26,0 1,56 6,7 34,9 2,10

65 7,2 16,0 0,96 7,2 28,1 1,69 7,2 37,8 2,27

70 7,8 17,2 1,03 7,8 30,3 1,82 7,8 40,7 2,44

111,5 12,4 27,5 1,65 12,4 48,3 2,90 12,4 64,9 3,89

Öncelikle ormanın aktüel yapısına göre tipi belirlenmeli ve bonitetine

göre optimal kuruluş tipinden uzaklaşmalar ortaya konulmalıdır. Daha sonra

aktüel-optimal farklarından yola çıkarak yönetmeliğimizde de belirtilen eta

hesaplama yöntemleriyle hesaplamalar yapılır.

Optimal kuruluş tipleri başta sözü edilen (Araştırma ) kitabından

bonitetlere göre alınır.

Seçme ormanlarında etanın belirlenebilmesi için öncelikle çap

sınıflarının belirlenmesi gerekmektedir.

Çap sınıfları; (Eraslan s.414)

yönetmeliğe göre Şad'a göre

Çap sınıfı Genişliği Sınırları Genişliği Sınırları

I 12 cm 8-19,9 12 cm 8-19,9

II 16 cm 20-35,9 12 cm 20-31,9

III 16 cm 36-51,9 12 cm 32-43,9

IV -- >52 16 cm. 44-60

Çap sınıflarını oluştururken amaç çapı da önemlidir. Şad çap

sınıflarını belirlerken yaptığı araştırmalara dayanarak amaç çapını 50-55 cm

olarak bulmuştur.

Amaç çapının üzerindeki bireylerin tümüyle çıkacağı

düşüncesiyle son çap sınıfı sınırının amaç çapı olarak belirlenmesi

gerekir. Böylece eta hesapları yapılırken amaç çapının üzerindeki

ağaçların alınacağı göz önüne alınır.

Yönetmeliğimize göre seçme ormanlarında eta belirleme yöntemlerinden biri de

Hufnagl olması nedeniyle çap sınıflarının genişliklerinin eşit olması, eta hesabının ve

çap sınıfındaki ağaç sayılarının optimale yaklaştırılmasında önemli bir etken olarak

ortaya çıkmaktadır.

Çap sınıfları belirlenirken yalnızca eta hesapları değil, ürünlerin kalite

sınıflarında ve aynıyaşlı ormanlarda meşcere tipi oluşturulmasında kullanılan çağ

sınıflarında da kullanılması ve tek tip sınıf oluşturulması isteği önemli rol oynamıştır.

Oysa seçme ormanlarında, bunların hiç birine bağlı olmadan yöresel özelliklere

göre belirlenebilmelidir. Çünkü yetişme ortamı koşulları amaç çapını değiştirmektedir.

Örneğin Bolu ormanlarında 42 cm. çap amaç çapı olarak belirlenirken, Çitdere, Eğriova

ya da Çangal ormanlarında 80 cm. çapında oldukça sağlam Göknar meşcerelerine

rastlanabilmektedir. Özel piyasa istekleri yoksa bu ormanları 60 cm. hatta 80 cm. amaç

çapı ile işletebilmeli ve çap sınıflarını da buna göre düzenlenmektedir.

Seçme ormanlarında eta hesaplama yöntemleri; (Eraslan s.406)

1- Fransız hacim yöntemi: Bu yöntem seçme ormanlarını yaş sınıfları olarak düzenleyip, çap sınıflarını yaşlara

göre üç sınıfta düzenler. Örneğin idare süresi=180 ve amaç çapı=60 cm. olan bir

ormanda;

40-60 cm arasında kalın çap sınıfı ve 120-180 yaşlarında olgun yaş sınıfı,

20-40 cm arasında orta çap sınıfı ve 60-120 yaşlarında orta yaş sınıfı,

0-20 cm arasında ince çap sınıfı ve 0-60 yaşlarında genç yaş sınıfı, olarak ayrılır.

Bu ayrıma göre servet oranları V1:V2:V3=1:3:5 şeklinde olmalıdır.(Optimal kuruluş)

Bu yöntem pratikte uygulanırken bu oranlar korunacak şekilde eta

hesapları ve progresif azalan artımlar da V3 için hesaba eklenir.

Bu yöntem ülkemizde 1924-1935 yılları arasında uygulanmış ve

yürürlükten kaldırılmıştır. Bu yöntem dünyada yalnızca Fransa’da

uygulanmaktadır.

Çap Sınıflarına Göre Eta Yöntemleri:

Bu yöntemler için envanter sonuçları çap sınıflarına göre çıkarılır ve tablo-

30’a işlenir. Aktüel durum ve optimal durum arasındaki farklar gösterilir. Bu

farklara göre optimale ulaşmak için gerekli yollar araştırılır. Buna göre

yönetmeliğimizde sözü edilen Hufnagl ve Genel Etaların sonuçlarıyla Aktüel-

Optimal farklarına göre eta kararlaştırılır. Bu eta ara hasılat etası ile son

hasılat etasının toplamıdır. Çünkü seçme ormanlarında amaç çapı ve

üzerinde son hasılat etası alınırken diğer çaplarda ara hasılat etası

alınmaktadır. Hufnagl eta formülü :

E = N5.V5

+ (N4-N5).V4

+ (N3-N4).V3

+ (N2-N3).V2

+ (N1-N2).V1

a4 a4 a3 a2 a1

Burada N5, N4, N3, N2, N1 çap sınıfındaki ağaç sayısını

V1, V2, V3, V4, V5 çap sınıfı orta ağacının hacmini

a1, a2, a3, a4 çap sınıfının bir üst çap sınıfına geçinceye kadar

geçecek süreyi gösterir.

Son çap sınıfındaki ağaçların tümünün amaç çapı üstünde olması

nedeniyle alınması gerekirken bu ağaçlar da bir önceki çap sınıfının amaç çapı

üzerine çıkacağı süreye göre bölünerek alınmaktadır.

İşlem tümüyle çap sınıfında bulunan ağaç sayılarına bağlı olarak

yürütülmekte ve optimale ulaşmak amaçlanmaktadır.

Formülün mantığı; çap sınıfındaki bireylerin toplamının, bir üst çap

sınıfından fazla olan kısmının üst çap sınıfına geçinceye kadar ormandan

uzaklaştırılması üzerine kuruludur.

Genel eta formülü :

E= (z1+ AV1-OV1

)+(z2+ AV2-OV2

)+(z3+ AV3-OV3

)+(z4+ AV4-OV4

)+(z5+ AV5

) a a a a a

AV1, AV2, AV3, AV4, AV5 çap sınıfının aktüel servetini,

OV1, OV2, OV3, OV4, OV5 çap sınıfının optimal servetini,

z1, z2, z3, z4, z5 çap sınıfının hacim artımını,

a ise düzenleme süresini göstermektedir.

Son çap sınıfı teorik olarak amaç çapının üzerinde kalan bölüm olduğu

için optimal olarak burada servet bulunmaması gerekir. Bu nedenle bu çap

sınıfında yalnızca aktüel servet dikkate alınmaktadır.

Bu formülde ise servet ve artımlar dikkate alınarak işlemler yürütülür.

Ağaç sayısı servete bağlı olarak değişir.

Formülün mantığında aktüel servetin optimalden olan farkı,

düzenleme süresi içinde, artımın da eklenerek alınması üzerine kuruludur.

Eğer aktüel servet düşükse artımdan çıkarılarak servet birikimi yapması

sağlanır. Aktüel servet fazla ise fazlalık kısım düzenleme süresi içinde

artımla birlikte ormandan çıkarılarak optimale ulaşma hedeflenir.

Ayrıca Hufnagl çap artımı yöntemi de bulunmaktadır.

Ey=z1*N1+z2*N2+z3*N3+z4*N4+z5*N5

Bu formülde:

z1, z2, z3… Çap sınıflarındaki orta ağacın artımını

N1, N2, N3… Çap sınıflarındaki ağaç sayısını göstermektedir.

Formül yalnızca çap sınıflarındaki artımın alınması esasına

dayanmaktadır.

Kararlaştırılan Eta:

Tüm hesaplamalar, homojen yapılı ve ideal silvikültür tekniklerinin

dışında uygulamalar göz ardı edilerek yapılmaktadır. Oysa hatalı

envanter(yöntem hatası ya da yetersizliği, teknik eleman hataları, örnekleme

alanı eksikliği, heterojen yapılar), hatalı uygulama, doğal etkenler(fırtına, kar,

kuraklık, böcek vb.), kaçak yararlanmalar, otlatma zararları vb. bir çok etken

ormanın istenilen şekilde planlanmasını, işletilmesini ve yönetilmesini

engeller.

Orman doğal etkenlerin, türlerin biyolojilerinin ve insan etkeninin

sonuçlarına göre şekillendiğinden, her yerinde farklı etki ve buna karşı farklı

tepki oluşmaktadır. Bu nedenle envanterin ve uygulamaların tam alanda her

ağaç dikkate alınarak yapılmadığı sürece doğru sonuçlar alınması söz konusu

değildir. Tüm bunları karşılasak bile doğanın ne zaman ne yapacağını

bilmemiz söz konusu değildir.

Bu kadar karmaşık yapı ve değişik etkenin birlikte değerlendirilmesi

gereği ve meşcere tipinin tanım aralığının genişliği nedeniyle bir çok yapı tek

bir yapıymış gibi değerlendirilmek zorunda kalınıyor.

Eta kararlaştırmadaki amaç bu etkenleri birlikte derlendirerek

gerekirse servet birikimi de yapıp, orman varlığının artırılarak sürdürülmesini

sağlamaktır. Sonuçta ne Hufnagl ne de Genel Eta tek başına doğru

sonuçlar veremez. Çap sınıflarındaki aktüel-optimal farkları, Hufnagl, Genel

Eta, işletmenin yapısı, orman köylerinin nüfusu ve ormanla ilişkileri, meşcere

tipinin homojenliği dikkate alınarak eta kararlaştırılır.

3- SEÇME ORMANLARINDA PLANLARIN UYGULANMASI

Seçme ormanlarında planların uygulanması, yaş sınıflarıyla işletilen

ormanlara göre daha zor ve zaman alıcıdır. Yaş sınıfıyla işletilen ormanlarda

alçak ya da yüksek aralama yapılacağına karar verilip buna göre damga yapılır.

Oysa seçme ormanlarında her çap sınıfı ayrı ayrı değerlendirilip, ayrı eta

alınması zorunluluğu bulunmaktadır.

Bu nedenle önce damga yapılacak orman gezilir. Çap sınıflarının

özellikle yoğunlaştığı alanlar seçilir, nerede hangi çap sınıfından eta alınacağı

belirlenir ve daha sonra bu gözlemler doğrultusunda damga yapılır. İlk damgada

etanın özellikle ince çaplarda tümü alınmaz. Çok katlı yapı nedeniyle kalın

ağaçlar kesilirken ince çaplarda kırılmalar ya da yaralanmalara neden olabilir.

Böylece oluşacak zararlar eksik bırakılan damgayla karşılanır ve damga

tamamlanmış olur.

Seçme ormanlarında bakım ve gençleştirme birlikte yürütüldüğü için

gelen gençliklerin tam alanda korunması koşulu sağlanmalıdır. Hayvan

otlatmaları engellenmelidir.

Seçme ormanları genel olarak seçmece ormanları gibi

düşünüldüğünden silvikültür kontrolleri yapılmamakta yalnızca yararlanma

düşünülmektedir. Oysa gençliğin sürekliliği ilkesi nedeniyle bu ormanlarda en

azından plan süresi içinde birkaç kez gençlik kontrolü yapılmalı, gerekirse

boşluklar dikimlerle tamamlanmalı ve alanın yabanlaşması önlenmelidir.

Yabanlaşma olan yerlerde toprak işlemeleri yapılarak tohum yatağı

hazırlanmalıdır.

Yoğun diri örtü olan yerlerde temizlik yapılmalı ve gençliklere ışık

sağlanmalıdır. Göknar gölgeye çok dayanıklıdır mantığı her zaman geçerli

değildir. Özellikle ormangülü gençliğin gelmesini önemli ölçüde engeller. Bu

daha çok kayının karışıma girdiği seçme ormanlarında görülür.

DEVAMLI ORMAN KAVRAMI

Devamlı Orman; Doğaya uygun işletmecilikte bütün silvikültürel işlemler (bakım ve gençleştirme çalışmaları) aynı meşcerede genellikle bir arada yapılır. Ormanlardan faydalanma tek ağaç veya küçük alanlarda yapılır. Gölge ağaçlarında ( Kayın, göknar, porsuk ve şimşir) ve yarı gölge ağaçlarında( Ladin, gürgen, ıhlamur, dişbudak, kestane, fındık, akçaağaç, karaağaç, sığla, kayacık) tek ağaç veya küçük gruplarda çalışılır. Gölge ve yarı gölge ağaçlarında, ışık ağaçlarında (Sarıçam, meşe, kavak, akasya, söğüt, huş) ve yarı ışık ağaçlarında (Karaçam, sedir, ardıç, servi, kızılağaç) çalışılacak grupların büyüklüğü gelen gençliklerin yan meşcere siperinden en az etkilenecekleri büyüklükte olur. Gruplara gelen gençliklerin sipere dayanma gücüne göre siper ağaçları ile oluşturulan tabakalı ve dikey yapı alt tabakadaki bireylerde bozulma görülene kadar sürdürülebilir.

DEVAMLI ORMAN

Aynıyaşlı ve maktalı ormanlardaki idare süresi anlayışı

Devamlı ormanlarda yerini amaç çapına ve temelinde ormandan

doğal ve sürekli faydalanma anlayışına bırakır. Amaç çapı,

işletmecilik ve doğal sebepler yüzünden, ağacın kesilmesinin dikili

olarak kalmasından daha iyi olduğu zamanda ulaştığı çaptır.

Değişikyaşlı orman işletme metotlarından biri olan devamlı

orman işletmesi, ekolojik ve sosyal orman fonksiyonlarının ön plana

çıkması, üretim fonksiyonu kadar önemli olması durumunda ve

maktalı işletmenin sakıncalı olduğu yerlerde uygulanmaktadır.

Planlama tekniği yönünden devamlı ormanlar, daha çok

ekolojik ve sosyal fonksiyonlu koruma ve hizmet üretim amacıyla

ayrılan ve düzensiz değişikyaşlı kuruluşları ile karakterize edilen

işletme sınıflarıdır.

Buna göre;

1-Plan ünitesine ait ormanların fonksiyonları ve işletme amaçları,

teknik şartname ile Fonksiyonel planlama süreci emrinde belirtilen ilkeler

çerçevesinde sağlıklı olarak belirlenecektir.

2-Devamlı orman olarak planlanması öngörülen alanlar, ihale

dokümanı hazırlanmadan önce belirlenecek ve yaklaşık maliyet hesabında

da dikkate alınacaktır. Özellikle Doğayı koruma fonksiyonu, Erozyonu

önleme (toprak koruma) fonksiyonu, suyun kalite ve sürekliliğinin önemli

olduğu Hidrolojik fonksiyon, Toplum sağlığı fonksiyonu, Estetik

(görüntüyü koruma) fonksiyonu, Ekoturizm ve rekreasyon fonksiyonunu

gören ormanların devamlı orman olarak planlanması hususu göz önünde

bulundurulacaktır.

3- Genel olarak yarı gölge ve gölge ağacı ağırlıklı ağaç türlerinin

hâkim olduğu alanlar devamlı orman olarak ayrılacak ve planlanacaktır.

(Yönetmelik 6-4)

Devamlı orman anlayışına göre düzenlenmiş planlarda detay

silvikültür planları yapılmayacaktır.

Değişikyaşlı orman formuna göre planlanan devamlı

ormanlarda, olağanüstü eta hesabında, zarar bölmenin tamamında

dağınık biçimde meydana gelmişse, çıkarılacak olağanüstü eta

hasara uğrayan bölmenin bir sonraki etasına mahsup edilir. Ancak,

olay toplu olarak büyük bir alanda meydana gelmiş ve meşcerenin

aktüel kuruluş tipini değiştirecek şiddette ortaya çıkmışsa,

olağanüstü hâsılat etası sadece meşcerenin zarar gören alandaki

etasına mahsup edilir ve bu alan meşcere alanından düşülür. Bölme

ya da meşcere etası kalan alan üzerinden yeniden hesap edilir.

Yetişme ortamı şartlarında bazı olumsuzluklar olan, ya da

gölge-yarı gölge ağaç türlerinden oluşan karışıklığa sahip üretim

ormanları, doğaya yakın bir anlayışla devamlı orman olarak

planlanmalı ve işletilmelidir.

DEVAMLI ORMANIN SEÇME

ORMANINDAN FARKLARI Devamlı orman ile seçme ormanını birbirinden ayıran en önemli

özellikler; işletme amacı ve kuruluş kriterleridir. Planlama tekniği yönünden devamlı ormanlar; koruma fonksiyonlu hizmet üretim amacıyla ayrılan ve düzensiz seçme kuruluşları ile karakterize edilen işletme sınıflarını ifade etmektedir. Devamlı Orman İşletme Sınıfları belirli silvikültürel tedbirler kullanılarak (tekağaç, grup ve küme seçmesi yerine küçük alan seçmesi veya küçük maktalı yaş sınıfları) her ağaç türü ile her yetişme ortamında kurulup işletilebilirler. Devamlı ormandaki meşçere kuruluşları tamamen düzensiz olup hiçbir standart kalıba uymaz. Seçme ormanları ise, temelde yuvarlak odun üretim amacı ile verim gücü yüksek yetişme ortamlarında saf Göknar ve Göknar hakimiyetindeki değişikyaşlı ve düşey kapalı meşçerelerin bulunduğu yerlerde kurulabilir. Optimal kuruluşa ulaşan seçme ormanlarında ağaç sayılarının çap basamaklarına dağılımı, devamlı ormanın aksine; amaç çapı ve yetişme ortamına göre belirlenen düzenli bir şablona uyar.

Devamlı orman formunu, aynı yaşlı (maktalı) orman formu ile karşılaştırdığımızda ise; benzerlik olarak (özellikle ışık ağaçlarında) çok küçük alanlarda bakım ve gençleştirme çalışmaları yapılarak küçük alanlarda aynı yaşlı orman formu oluşturulmaya çalışılmasıdır. Ayrıldığı nokta ise, maktalı ormanlarda gençlikler periyodik sahalarda bulunmakta ,devamlı orman formunda ise dağınık şekilde; grup, küme, sıra halinde bulunmakta ve generasyon değişiklikleri uzun süreleri kapsamaktadır.

DEVAMLI ORMAN İŞLETME SINIFI

AYRIMI

İster odun ve odun dışı orman ürünlerinin üretim sürekliliği, ister ormanların koruma ve korunma fonksiyonlarının sürekliliği olsun, orman amenajman pratiğinde ürün ve hizmetlerin akışındaki kesintisizlik “İşletme Sınıfı” kavramı ile gerçekleştirilir.

Amenajmancının birincil görevi, planlamakla görevli olduğu orman için işletme amaçlarına en uygun olan orman formunu belirlemek ve buna uygun amenajman metodunu seçerek, ürün ve hizmet akışının sürekliliğini garantilemektir. Devamlı ormanların meşçere kuruluşları değişikyaşlı ve çok katlı olduğundan özellikle ana amacı koruma ve hizmet üretimi olan ormanlık alanlar için amaca çok uygun bir işletme şekli olduğu ortadadır.

Hem orman formunun ve hem de, işletme amaçlarının farklı oluşu nedenleriyle devamlı ormanların ayrı bir işletme sınıfı olarak ele alınmaları kaçınılmazdır.

DEVAMLI ORMANLARDA UYGULANACAK

AMENAJMAN PLAN YAPIM PROGRAMI

A- Değişikyaşlı Ormanlarda Aktüel Kuruluş Tipi Tespit ve Tanıtım Tablosu (tablo no :30 )

ile ilgili olarak:

30 no’lu tablo, Seçme ormanları için planlamada aynen eskisi gibi kullanılmaya devam edilecek

olup devamlı ormanlarla ilgili olarak bu tabloda aşağıdaki değişikler yapılacaktır.

1- Değişikyaşlı Ormanlarda Aktüel Kuruluş Tipi Tespit ve Tanıtım Tablosu’nun (Tablo No:30)

adı Devamlı Ormanlarda Aktüel Kuruluş Tipi Tanıtım Tablosu (Tablo No: 30-A) olarak

değiştirilecek ve tablonun aktüel, optimal karşılaştırmalarını gösteren bölümü kaldırılacaktır.

2- Ağaç türlerine göre hektardaki gövde sayısı, hacim ve artım bölümü yatay sütunlar şeklinde

düzenlenip ağaç türleri sütunlarının sayısı artırılacaktır.

3- Gövde sayısının, çap kademelerine göre dağılımını gösteren grafik, amaç çapı eklenerek sadece

aktüel durumu gösterecek şekilde düzenlenecektir.

4- Değişik Yöntemlerle Bulunan Etaların Karşılaştırılması bölümünde sadece Hufnagl’e göre eta

hesaplanacak ve diğer yöntemlerle hesaplanan etalar kaldırılacaktır. Kararlaştırılan Eta ve

Bölme Genelinde Eta sütunu kalacaktır.

5- Sonsözde, ilgili tablolardaki seçme sütunu yerine değişikyaşlı yazılarak devamlı orman etaları

(üretim fonksiyonlu ise) bu sütuna yazılacaktır.

6- Planın rapor kısmındaki dispozisyonda “ Çap Sınıfları Metodu “ bölümünde bu tablo ile ilgili

yapılacak işlemler açıklanacaktır.



B- Değişikyaşlı Ormanlarda Kesim Planı Tablosu ile (tablo no: 31 ) ile ilgili

olarak:

31 no’lu tablo, Seçme ormanları için planlamada aynen eskisi gibi kullanılmaya devam

edilecek olup devamlı ormanlarla ilgili olarak bu tabloda aşağıdaki değişikler

yapılacaktır.

1- Değişikyaşlı Ormanlarda Kesim Planı Tablosu’nun (Tablo No:31) adı Devamlı

Ormanlarda Kesim Planı Tablosu (Tablo No:31-A) olarak değiştirilecektir.

2- Tabloda ikinci sütunda bulunan Kesim Parseli ibaresi yerine İşletme Sınıfı

ibaresi yazılacak, Bölme numaraları işletme sınıfı gözetilmeksizin sıralanacak ve

AÇIKLAMA bölümüne “ Bu tablo ile ilgili izahlar tablodan bir önceki sayfada

açıklanmıştır.” İbaresi yazılacaktır.

3- Bu tablo ile ilgili yapılacak işlemler planın rapor kısmındaki dispozisyonda “

Çap Sınıfları Metodu “ bölümünde açıklanacaktır.

4- Amaç çapı üstü ve amaç çapından önceki çap sınıfında verilen etalar, gençlik

nüveleri oluşturmak ve bu nüveleri izlemek ile ilgili bütün müdahaleleri de

içerdiğinden, bu gayeye ulaşmak için uygulamacı tarafından plan müddeti içinde

istenilen yıllarda alınabilecektir.



C- Devamlı Ormanlarda Uygulanacak Planlama

Metodu:

1- Devamlı orman işletme sınıflarındaki faydalanmanın

düzenlenmesinde Hufnagl’in Çap Sınıfları Metodu

uygulanacaktır.

2- Devamlı orman işletme sınıflarında Amaç Çapı,

işletme sınıfının tamamı için belirlenecektir.

PLANLAMA VE ENVANTER İLE

İLGİLİ DİĞER KONULAR

Aynıyaşlı ve maktalı koru ormanlarında

meşcere tiplerinin ayrılması ve

rumuzlandırılmasında aşağıdaki hususlara

dikkat edilecektir.

Genç meşcerelerde “a1” ve “a2” rumuzları

kullanılmayacak, kapalılık oluşmamışsa “a”, kapalılık

oluşmuşsa “a3” şeklinde gösterilecektir.

Gençleştirme veya ağaçlandırma çalışmaları

yapılan, hiç gençlik gelmeyen alanlara “0”, ancak yer

yer gençlik gelmesine rağmen başarısız olarak

görülen alanlarda gelişim çağı ve kapalılık “0a”,

tamamlama gerektiren başarılı alanlar “a0”, başarılı

alanlar “a” ve kapalılığın oluştuğu alanlar da “a3”

şeklinde rumuzlandırılacaktır.

Gençleştirme çalışmalarının yapıldığı alanlarda bırakılan “değer

ağaçları”nın hacmi örnekleme yöntemiyle tespit edilerek 13 no’lu tablolara

yansıtılacak ve bu alanlarda yeterli gençlik mevcutsa gençleştirme

çalışmaları tamamlanmış sayılacaktır. Değer ağaçlarının çıkarılması

uygulayıcıya bırakılacaktır. Değer ağaçları ile ilgili planında eta

verilmemişse ve uygulayıcı tarafından çıkarılmasına karar verildiğinde 13

no’lu tablolardaki bilgilere dayalı “GEREKÇE RAPORU” düzenleneceği

ve bu raporun yetkili makamca onaylandıktan sonra uygulamaya

geçilebileceği planda belirtilecektir.

Henüz gençleştirme çalışmalarının bitirilmediği ve kapalılığın

bulunmadığı gençleştirme alanlarında (ışık kesimleri ve boşaltma kesimi

safhasında) her iki tabakanın aktüel durumunu yansıtacak şekilde meşcere

tipi tefriki yapılacaktır. Örneğin; Çkd/a, Çkd, Çzc/a, Çzc, Çzd/a, Çzd vb.

gibi.

Envanter esnasında, daha önce yanmış olan, fakat

üzerindeki servet henüz boşaltılmamış alanlar, eski meşcere

tipine “Y” ilave edilerek (Örnek; Çzbc3Y, Çkd2Y, BÇkY,

BÇzY gibi), üzerindeki servet boşaltılmış eski verimli

(prodüktif) alanlarda ağaç türü veya türlerinin sonuna “0Y”

eklenerek (Örnek; Çz0Y, ÇzÇk0Y gibi) üzerindeki servet

boşaltılmış eski bozuk alanlar ise ağaç türü veya türlerinin

rumuzu “B” ve “0Y” arasında kalacak şekilde (Örnek; BÇz0Y,

BÇk0Y gibi) tanımlanır ve gençleştirme alanı olarak

değerlendirilerek 28 no’lu tabloda gösterilirler.

Ağaçsız alanlardan gelen, ağaçlandırılmak üzere diri örtü

temizliği ile toprak işlemesi veya teras yapılmış ancak, henüz

fidan dikilmemiş alanlar ormansız alanlar sütunünda

gösterilerek Ag0 rumuzuyla adlandırılır. Bu alanlara dikim

yapılmasına rağmen başarısızlık var ise; örneğin AgÇk0a,

AgS0a vb. şeklinde rumuzlandırılır ve ormanlık alanlar

sütununda gösterilir, bozuk alanlarda ağaçlandırma çalışması

yapılmak üzere arazi hazırlığı yapılmış ancak fidan dikilmemiş

alanlar BÇz0, BÇk0, fidan dikilmiş ancak başarının tam

sağlanamadığı alanlar BÇz0a, BÇk0a vb. şeklinde

rumuzlandırılır. Bu bent içinde bahsedilen alanlar 22 no’lu

tabloda değerlendirilirler.

BÇk-OT veya OT-BBt örneklerinde olduğu gibi, bazı rumuzların birlikte

kullanılması, tanıtılan meşcere tipinin özelliklerinin ortaya konmasında tereddüt

uyandırmaktadır. Bu sebeple hem ağaçlı ve hem de ağaçsız arazi çeşidi veya orman

yapısını anlatan çifte rumuz kullanılmamalıdır (Erozyonun söz konusu olduğu

alanlar için kullanılan -E ve taşlık–kayalık alanlar için kullanılan –T rumuzları

hariç). Bundan önce Z-OT rumuzu ile ifade edilen (ziraat ve orman toprağı

alanlarının ayrılamayacak şekilde iç içe bulunduğu) alanlar OT-Z olarak

rumuzlandırılacaktır.

Bozuk orman tipleri tefrik edilirken özellikle meşe gibi yapraklı türlerde

sadece kapalılık durumu ( % 0–10) kriter olarak kullanılacak, vasıf (nitelik) kriter

olarak alınmayacaktır. Bozuk orman tipleri sadece asli ağaç türü ile gösterilecektir.

Karışıma giren diğer tür veya türler için “Meşcere Tanıtım Tablosu” da gerekli bilgi

verilecektir.

Katlı meşcerelerde kapalılığı fazla olan tabakanın kapalılığı esas alınacaktır.

Çkd1/ab3 =3, Çkc1/b2 = 2, vb ; “a”, “a0”, “0a”, “0”, “0Y”, “d”, “d/a”, “c/a”, vb.

ise “1” kapalı olarak değerlendirilecektir.

Kapalılık oluşmuş karakteristik Akdeniz florasının çoğunlukta olduğu

ormanlık alanlar “Dy” rumuzu ile ve gördüğü fonksiyona göre planda ilgili yerinde

verimli ormanlık alanlar içerisinde gösterilecektir.

Aynıyaşlı ve maktalı koru ormanlarında meşcere

tiplerinin sıralanmasında aşağıdaki hususlara

dikkat edilecektir.

“a3”, “c1/ab3”, “d/a3”, “d1/ab3” olarak tanımlanmış meşcere tipi

(3) kapalı olarak, “c/ab2”, “d/b2” olarak tanımlanmış meşcere tipleri

(2) kapalı olarak, verimli ormanlık alanlarda “a”, “a0”, “0a”, “0”, “0Y”

ile gençleştirme çalışması devam eden “d”, “d/a”, “c”, “c/a” şeklinde

ifade edilen meşcere tipleri ise (1) kapalı olarak değerlendirilecektir.

Yanan orman alanlarında servet boşaltılmamışsa, eski

meşcerenin yaşına plan süresi kadar ilave yapılarak bulunacak yaş

sınıfında değerlendirilir. Boşaltılmış ise (1) yaş sınıfı yazılır. “d”,

“d/a”, “c”, “c/a” şeklinde ifade edilen meşcerelerde ise üst tabakadaki

meşcerenin yaşı esas alınır.

Verimli (prodüktif) meşcere tipleri alanlarının yaş ve bonitet

sınıfı, gerektiğinde eski plan verilerinden de faydalanılarak işletme

sınıfı ayırımı yapılmaksızın mutlaka belirlenecektir.

Kod numarası küçük olan ağaç türünden başlamak üzere önce saf,

sonra aynı türün hâkim olduğu karışık meşcereler esas alınarak yazılacaktır.

cb) Gelişim çağı yönünden ise sıra ile a, ab, b, bc, c, cd, d, e gelişim

çağları şeklinde sıralanarak plan tablolarında ab çağı b çağlı, bc çağı b

çağlı, cd çağı c çağlı esas alınarak yazılacaktır.

cc) Kapalılık yönünden ise önce, yangın sonrası boşaltılmış verimli

alanlar ve sırasıyla; 0, 0a, a0, a meşcerelerinden başlamak üzere 1, 2, 3

kapalı ormanlar ve sonra, bozuk koru, bozuk baltalıklar esas alınarak

yazılacaktır.

cd) Koru ve baltalık ormanların aynı bölmede bulunması hallerinde

koru ormanları a, b, c fıkralarındaki esaslara göre verimli koru ormanları,

seçme ormanları sonra verimli baltalık ormanları ve bozuk koru ile bozuk

baltalık ormanları esas alınarak yazılacaktır.

BÇzOY,BÇz0 gibi alanlar,ilgili tablolarda bozuk ormanlık

alanların başında gösterilecektir.Örneğin;

ÇzOY Çzb2 Çzc3 MBt BÇk-T

Çz0 Çzb3 ÇzÇkc1 KBt BMBt

Çz0a Çzbc3 ÇkÇzd1 BÇz0Y AgÇk0a.....gibi

Çza0 Çzc1 ÇkSc1 BÇz0

Çza Çzc1Y Sb1 BÇz

Çza3 Çzc1-T GA BÇzY

Çzb1 Çzc2 GÇsB BÇk

Ag0 ve OT ,ağaçsız alanların başında yer alır.

Değişikyaşlı koru ormanlarındaki bölme ve bölmecik ayrımında

yetişme ortamı birliği esas kriterdir. Yetişme ortamı birliği esas alınarak

ayrılan bölme ve bölmecikler, ağaç türü, düşey kapalılık ve ağaç sayılarının

çap basamaklarına dağılımı esas alınarak ayrılan aktüel kuruluş tiplerine

göre isimlendirilirler. Seçme ormanlarının planlanmasında en önemli kriter

çap sınıflarındaki ağaç sayılarıdır. Bu sayının optimale yakınlığı veya

uzaklığı ile amaç çapı, düzenleme süresi, dönüş süresi ve geçiş süresi gibi

faktörler planlama esaslarını dolayısıyla da etayı belirler.

Aktüel Kuruluş Tipleri; Optimale kıyasla kalın çap kademelerinden

fazla sayıda gövde bulunması “Yaşlanmış Seçme Ormanı = A”, Optimale

kıyasla ince çap kademelerinden fazla sayıda gövde bulunması “Genç

Seçme Ormanı =B”, Optimale kıyasla orta çap kademelerinden fazla sayıda

gövde bulunması “Orta Yaşlı Seçme Ormanı = C” ve bu üç kuruluşun

dışında kalan veya bunların karışımından oluşan “Aktüel Seçme Ormanı =

D” rumuzu ile gösterilir. GA, GKnB, GÇsC, KnÇsD, vb.

Baltalık ormanlarında meşcere tipleri ağaç türü, kapalılık (sıklık veya dip

kütük sıklığı) ve yaş kriterlerine göre ayrılır.

Meşcere tipi ayrımında gerektiğinde hasılat sınıflarına da yer verilebilir.

Fonksiyonel planlamada ağaçsız alanların ayrımı da en az ormanlık

alanların ayrımı kadar önemlidir. Orman dışı ve ağaçsız alanlarla ilgili

olarak Fonksiyonel Planlama Süreci emri ekindeki aşağıdaki tabloya göre

işlem yapılacaktır. Bu tablodaki alanlar, fonksiyon ve meşcere haritasında

sarı renge boyanacaktır.

Verimli ormanlar içerisinde bulunan doğal bozuk ve ağaçsız alanlar,

biyolojik çeşitliliğin korunması ve yaban hayvanlarının otlama alanı olması

yanında; orman yangınları sırasında çeşitli canlı türleri ve insanların

yaşamlarını kurtarabilecekleri sığınaklardır. Bu sebeple üç hektara kadar

alana sahip tüm bozuk ve açıklık alanların ve ayrıca bu fonksiyonu yerine

getirdiği tespit edilen daha fazla büyüklükteki bozuk ve açıklık alanların

korunması ve yapılarının devam ettirilmesi gerekliliği hakkında planda

bilgi verilecektir.

4-O

RM

AN

SIZ

AL

AN

Ana Sembol Alt Sembol Kod

00-Ağaçlandırılmaya hazırlanmış açık

alan (Ag0)

01-Ağaçsız orman toprağı, Otlak,

Yayla, Çayır, Bozkır ( OT )

02-Erozyonlu alan ( E )

03-Orman Fidanlığı ( F )

04-Kayalık, Taşlık ( T )

05-Kum ( Ku )

06-Bataklık, Sazlık ( Bk )

07-Göl, Bent, Baraj, Nehir ( Su )

08-Mera (mera tescilli sahalar) ( Me )

09-İskân alanı ve

Mezarlık ( İs )

10-Orman deposu ( Dp )

11-Tarım arazisi ( Z )

12-Ocak (Oc)

13-Diğer İzin Verilmiş Alanlar (Ts)

Dikime hazırlanmış orman toprağı

Ağaçsız orman toprağı

Otlak,

Yayla

Çayır

Bozkır

Yüzey Erozyonu,

Oluk Erozyonu

Orman Fidanlığı

Kayalık, Taşlık

Kumul

Bataklık, Sazlık

Göl

Bent

Baraj

Nehir

Mera

İskân

Mezarlık

Orman deposu

Tarım arazisi

Ocak

Tesis

401100

401110

401111

401112

401113

401114

402120

402121

403130

404140

405150

406160

407170

407171

407172

407173

408180

409190

409191

410200

411210

412220

413230

Belirtilen kriterler yardımıyla, önce Bilgisayar ortamında “Meşcere Taslak

Haritası” elde edilir. Bu taslak harita, arazi çalışmasının her aşamasında kontrol

edilerek, (istikşaf) ağaç türleri ve karışım oranlarında, meşcere gelişim çağı ve

kapalılık sınıflarında, meşcere tipleri ve ormansız alanların sınırlarının

geçirilmesinde görülen hatalar için, gerekli düzeltmeleri yapılır.

Kesinleşmiş orman kadastro haritalarının varlığı halinde, orman işletmesi

tarafından amenajman planındaki altlıklara uygun bir formatta bu haritalar plan

yapıcıya verilir, böylece kadastro sınırları ile amenajman altlıklarının uyumu

sağlanır. Devlet ormanı dışında kalan ormanlık alanlar ayrı bir işletme sınıfında

gösterilir, faydalanma amaçlı planlama yapılmaz.

Planların rapor bölümünde; “22 numaralı tabloda yer alan ağaçsız alanların

bir kısmının devlet mülkiyeti dışında olabileceği; bu sebeple, bu tabloda gösterilen

alanlarla ilgili projeler yapılırken mülkiyet ile ilgili sorunların göz önünde tutulması

gerektiği” belirtilecektir.

Arazi çalışmaları tamamlandığında “Meşcere Taslak Haritası” tamamlanmış

ve “Meşcere Haritası” ortaya çıkmış olur. Sayısal ortamda alan ölçümleri

kesinleşmiş harita üzerinden alanlar hektar cinsinden virgülden sonra bir hane

yürütülerek ölçülür. 18,1 ha, 23,3 ha, 11,7 ha. gibi. İzin irtifak hakları vb. özel

durumlarda hassasiyet artırılabilir.

Alan ölçmelerinde bölmecikler esas olmakla birlikte

bölme alanı da ölçülür ve birbiri ile uygunluğu sağlanır. Bölme

alanları toplanarak, plan ünitesinin genel alanı, elde edilir. Bu

değer, plan ünitesinin bütünü ile karşılaştırılır.

Alan ölçümü tamamlandıktan sonra, alan döküm

tablosundaki ilgili sütunlarına sembolleri ile yazılır. Alan

döküm tablosundaki bu bilgiler yardımı ile hem ulusal orman

envanterinde ve hem de planlamada kullanılmak üzere, değişik

içerikli tablolar düzenlenir.

Aynıyaşlı Ormanlarda Hasılat (Bonitet) Sınıflarının Belirlenmesi

ve Haritasının yapılması

Aynıyaşlı ormanlarda bonitet sınıfları; standart yaştaki meşcere üst boyunu

(Hakim ağaç boyu) gösterge alan bonitet tabloları yardımıyla belirlenir. Bu amaçla,

her örnek alanda asli türden 1-3 adet hakim ağaç seçilerek, boyları ve yaşları

belirlenir. Örnek alanların yaş ve boy ölçülerinin ortalamasına karşılık gelen bonitet

sınıfı, bonitet tablolarından bulunur.

Bonitet haritasının düzenlenmesinde, örnek alanlarda belirlenen bonitet

sınıflarından yararlanılır. Bu amaçla, her örnek alanın haritada gösterilen yerine,

ilgili örnek alanın bonitet sınıfı yazılır. Farklı bonitet sınıfı sınırlarının

geçirilmesinde; dere, sırt gibi arazi şekilleri ile meşcere tipi sınırları dikkate alınır.

Bunların bulunamaması halinde, sınır, örnek alanlar arasındaki mesafenin

ortasından geçirilerek belli edilir.

Tepe kapalılığı % 10 ve daha aşağıda olan, galip ve yarı galip ağaçları

bulunmayan ormanlar ile ormansız alanlar için bonitet tayini gerektiğinde, işletme

sınıfı için hesaplanacak ortalama bonitet sınıfı alınır. Bu alanların küçük olması

(10-15 ha.) halinde, bonitet sınıfı en yakın ormanlık alanın bonitetine göre

kararlaştırılır. Zorunlu görülmesi halinde, böyle alanların verim gücü

sınıflamasında yetişme ortamı faktörlerini endeks alan metotlardan da

yararlanılabilir.

Değişikyaşlı Ormanlarda Hasılat (Bonitet) Sınıflarının

Belirlenmesi ve Haritasının yapılması

Değişikyaşlı ve düşey kapalı olan, özellikle

seçme ve devamlı orman kuruluşunda alanların,

bonitet sınıfı tayini; 1.30 metredeki çapı 38 cm ve

daha yukarıdaki gövdelerin çap-boy ortalamalarını

esas alan Flury Metoduna ya da göğüs hizasındaki

yaş ve üst boy ortalamasına dayanan bonitet tabloları

yardımıyla belirlenir.

A-EKONOMİK FONKSİYONLU ORMANLARDA:

1- Aynıyaşlı Ormanlarda:

Üretim ormanı olarak ayrılan orman alanlarından yetişme ortamı şartları

açısından herhangi bir olumsuzluğa sahip olmayan, tek ağaç türünden

(Göknar türleri hariç) veya ışık ağaçlarından oluşan karışık ormanlar

aynıyaşlı ve maktalı (küçük grup – büyük alanlarda) olarak planlanmalı ve

işletilmelidir.

Ancak; planlamada yaş sınıfları yönteminin küçük maktalı varyantı (yaş sınıfı

alanının ormana dağıtılması sistemi) kullanılmalı, büyük alanlarda ve

bloklar halinde gençleştirme işlemi yapılmamalı mümkün olduğu kadar

plan ünitesine dağıtılmalıdır.

%11–40 (1) kapalı meşcerelerde örnek alanlar arasındaki aralık ve mesafeler

600m.x 600m. dir.

2- Değişikyaşlı Ormanlarda:

Örnek alanlar arasındaki aralık ve mesafeler 300m.x150m. dir. Alınan örnek

alanların eksik olması durumunda ek örnek alanlar alınır.

3- Baltalık ormanlarında:

Baltalık ormanlarda sistematik örnek alan metoduna gerek yoktur.

Bozuk vasıflı koru ve baltalık ormanlarında, servet tahminen veya gerektiğinde

yeterli sayıda örnek alan almak sureti ile tayin ve tespit edilir.

4-Odun dışı ürün üretim ormanlarında:

İlgili alanlar ile ilgili ürünün hektar değerleri İşletmesince planlamacıya

verilecektir.

B-EKOLOJİK VE SOSYAL FONKSİYONLU ORMANLARDA:

Bu alanlarda ağaç serveti ve artım envanteri için, 600m.x600 m. aralık ve

mesafelerle örnek alanlar alınır.

Ekolojik fonksiyonlu ormanlarda:

1- Doğayı Koruma Ormanları:

Doğayı korumak, onu doğa şartlarına terk etmek anlamında algılanmamalı,

bilinçli silvikültürel müdahalelerle yapısının iyileştirilmesi, güçlendirilmesi

ve ekosistem olarak devamlılığının sağlanması anlaşılmalıdır. Aksi takdirde

bu orman alanlarının doğal süksesyon seyri içinde varlıklarını

sürdürebilmeleri rastlantılara bağlı olur. Bu rastlantılar orman açısından

olumlu gelişmezse orman tamamen veya kısmen o alandan uzaklaşabilir

ve/veya yok olabilir. Bu nedenle, doğayı koruma ormanı olarak ayrılan

orman alanlarında da mevcut ekosistemi şoka sokmadan bilinçli, doğaya

yakın silvikültürel müdahalelerde bulunulması zorunludur.

Doğayı koruma ormanı, doğaya yakın bir anlayışla planlanmalı ve

işletilmelidir.

Korumaya ayrılan orman alanlarında ağaç türlerinin biyolojik özelliklerinin

elverdiği ölçüde büyük maktalı orman kuruluşları terk edilmeli, “Grup,

Büyük Grup ve Küçük Meşcere” boyutlarına indirilmelidir.

Ağaç türlerinin biyolojik özelliklerinin elverdiği ölçüde tabakalılık

oluşturulmalı, karışık meşcere kuruluşları ve doğal yapısı korunmalıdır. Bu

yapı bakım müdahaleleri ile desteklenmelidir.

Özel Statülü Alanlar: İşletme amacı; Milli Parklar, Tabiat Parkı, Tabiatı

Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma ve Geliştirme Sahaları vb. gibi

olan statülü ve özel birimlerce yönetilen alanlarda envanter ve planlama

özel esaslara tabi olarak yapılacaktır.

İşletme amacı; Ekolojik Etkilenme (Geçiş) Bölgesi, Hassas Ekosistemler, Kıyı

Ormanı, Yetişme Yeri Çok Kötü Alanlar, Yüksek Koruma Değeri Taşıyan

Alan, Yüksek Dağ Ekosistemi, Alpin Zonu, Doğal Yaşlı Ormanlar Sit

Alanı vb. gibi özel silvikültürel işlem gerektiren alanlarda envanterin nasıl

yapılacağı işletme amacına göre belirlenecektir.

2- Erozyonu Önleme Ormanları:

Erozyonu önleme (toprak koruma) ormanı ağaç türü ya da türleri uygun

olduğu sürece devamlı orman ya da değişikyaşlı olarak planlanmalı ve

işletilmeli, tabakalı bir yapı oluşturulmalıdır.

Ağaç türü ya da türlerinin buna uygun olmaması durumunda planlama yaş

sınıfları amenajman metodunun küçük maktalı varyantı (yaş sınıfı alanının

ormana dağıtılması sistemi) kullanılarak yapılmalı, büyük alanlarda

aynıyaşlı ve tek tabakalı meşcerelerin oluşmasına engel olacak şekilde

planlama ve uygulamalar yapılmalıdır.

Erozyonu önleme (toprak koruma) ormanlarına yapılacak her müdahalenin

doğaya yakın anlayışta olmasına özen gösterilmelidir.

Gençleştirme çalışmaları küçük alanlarda (Grup, Büyük Grup, Küçük Meşcere

boyutlarında) yapılmalı, en fazla 5 ha. (ışık ağaçlarında) olmalı özel ve

genel gençleştirme süresi uzun tutulmalıdır.

Toprak koruma ormanında büyük maktalar halinde tıraşlama yapılmamalıdır.

3- İklim Koruma Ormanları:

İklim koruma ormanı, yerleşim yerlerini, dinlenme

tesislerini, tarım alanlarını soğuk havanın zararlarından,

rüzgârın zararlı etkisinden, hava değişimlerinden koruyan ve

bulunduğu yerin iklimini iyileştiren ormandır.

İklim koruma ormanları soğuk hava oluşumunu ve rüzgârın hızını

keser, hava akımlarının yönünü değiştirerek havanın

temizlenmesini sağlar. Bu ormanlarda gençleştirme çalışmaları

küçük alanlarda ve uzun sürelerde gerçekleştirilmelidir.

Sosyal fonksiyonlu ormanlarda:

1- Hidrolojik Fonksiyonlu Ormanlar:

Hidrolojik fonksiyon gören orman, taban suyunun, akarsu, tatlı su gölü, gölet ve barajlardaki

suların temiz tutulmasını, su kaynaklarının sürekli ve düzenli olmasını sağlayan

ormandır.

Çoğu zaman aynı alanda yer almaları gereken bol su sağlamak amaçlı hidrolojik

fonksiyonla, toprak koruma fonksiyonunun genellikle çatışma halinde oldukları dikkat

çekicidir. Su kaynakları, akarsu, su toplama havzaları, göl, gölet ve barajlarda bir yandan

daha çok su olması arzu edilirken, bir yandan da özellikle ülkemizin topoğrafik şartları

dikkate alındığında toprak erozyonundan olumsuz yönde etkilenmelerinin önlenmesi de

çok önemlidir.

Bol su sağlamak amaçlı hidrolojik fonksiyon gören bir ormanda daha az göğüs yüzeyi

bulunması arzu edilirken, toprak koruma fonksiyonu gören bir ormanda da aksine daha

fazla göğüs yüzeyinin bulunması istenilmektedir. Keza, toprak koruma ormanında

tabakalı bir yapı istenirken, su üretimi açısından da maktalı bir yapı daha uygun

olmaktadır.

İçme Suyu Koruma ve Su Kaynaklarını Koruma ormanları ( suyun kalite ve sürekliliğinin

önemli olduğu), ağaç türü veya türlerinin uygun olması durumunda “Değişikyaşlı” ya da

devamlı orman formunda planlanmalıdır.

Kullanma suyu koruma ormanlarının (sadece su veriminin önemli ve ön planda olduğu)

aynıyaşlı olarak planlanmalıdır.

2- Toplum Sağlığı ve Estetik Fonksiyonlu Ormanlar:

Toplum sağlığı fonksiyonu gören orman; gürültünün, zehirli gaz ve atıkların,

tozun ve ışınların zararlı etkisini, sanayi ve diğer faaliyetlerden

kaynaklanan çeşitli olumsuzlukları, çevre kirliliğinin etkilerini azaltır,

bunların insanın ruh ve beden sağlığını olumsuz etkilemesini önler. Bu

ormanlar, filtre etme özelliği nedeniyle tozların havaya karışmasını

engeller, havayı temizler, sağladığı hava akımı nedeniyle hava kalitesini

iyileştirir, gürültüyü azaltır, toprak ve bünyesindeki bitkiler zehirli gazları

absorbe eder.Özellikle; sanayi tesislerinin etrafındaki ormanlar bu

fonksiyonu görmek üzere ayrılmalıdır. Otoban, karayolu, demiryolları ile

yerleşim yerleri arasındaki ormanlar da gürültüyü önleme açısından toplum

sağlığı fonksiyonu görecek alanlar olarak ayrılır. Şerit halinde

düşünüldüğünde bu alanların genişliğinin en az 50-100m. olması

gerekmektedir.

Estetik (görüntüyü koruma) fonksiyon gören orman; doğanın ve çevrenin

görüntüsünü bozan, görüntüsüyle rahatsız edici olan maden, taş, mermer

ocakları, fabrikalar, tuğla-kiremit fabrikaları gibi tesisleri gizler, ayrıca

estetik görüntüler yaratır.

Devamlı olarak çevrenin doğal görüntüsünü bozan ve bu nedenle

insanları rahatsız eden mekânları örten, gizleyen orman alanları

estetik fonksiyon görmek üzere sınırlandırılmalıdır. Şehirlerarası

karayolu, otoban ve demiryolu kenarlarındaki orman alanlarında da

estetik görüntüler oluşturabilmek amacıyla kenardan içeriye doğru

yaklaşık 100m.lik bir bant bu fonksiyonu görmek üzere ayrılmalıdır.

Bu fonksiyonlu ormanlar değişikyaşlı veya aynıyaşlı olarak planlanır.

Toplum sağlığının ön planda tutulduğu ve zehirli gazlara açık orman

alanlarında ağaç türleri karışımına yapraklı türler dâhil edilmelidir.

Kent Ormanları, düzenli ve sürekli işlem gerektirmeyen alanlar olup

temizleme ve sağlık kesimlerinin yeterli olduğu ormanlardır. Bu

nedenle servet ve artım değerleri bir önceki planın güncelleştirilmesi

sonucu elde edilir.

3- Ekoturizm ve Rekreasyon, Ulusal Savunma ve Bilimsel

Fonksiyonlu Ormanlar:

Özel işlemlerin yapıldığı veya zorunlu kalmadıkça işlem yapılmayan,

yönetim esaslarını başka kurumların belirlediği özel amaçlı

alanlardır. Yapılacak envanterin niteliği ve entansitesi bu kurumların

isteklerine bağlıdır. Özel istek olmadığı durumlarda önceki planın

güncelleştirilmesi yeterli olacaktır.

Ekolojik ve sosyal fonksiyonlu ormanlarda, yukarıdaki açıklamalar

ışığında alınacak örnek alanlar içerisinden teknik ve diğer nedenlerle

plancı, uygulayıcı, denetleyicinin mutabakatıyla alınmaması uygun

görülenlerin yerine örnek alan sayısı değişmeyecek şekilde başka

uygun alanlarda ilave noktalar alınabilir.

Plan ünitesi için uygulayıcı tarafından hazırlanan taslak fonksiyon

haritalarına arazi çalışmaları aşamasında, planlayıcı denetleyici ve

uygulayıcının katılımıyla son şekli verilir.

DİĞER İLGİLİ KONULAR VE ENVANTERİN

DEĞERLENDİRİLMESİ

Bölge Müdürlüklerinin koordinasyonunda Orman İşletme Müdürlükleri

düzeyinde hazırlanmış cetvellerde öngörülen İdare Süreleri, planlama

sürecinde esas alınacaktır.

Yetişme muhiti envanteri için bonitet tespiti yapılmayacaktır. Önceki planda

boniteti belirsiz alanlarda veri toplanacak ve plan yapımında

değerlendirilecektir. Yetişme ortamı haritası mevcutsa plan yapımında

altlık olarak bu haritalar kullanılır. Bu harita yapılmamışsa bonitet

haritalarıyla yetinilir.

Dikili gövde hacim ve artım tabloları önceki planlardan alınır. Ancak bu

tablolar fiili durumla bariz farklar oluşturuyorsa, tabloların plan yapımı

esnasında yenilettirilip yenilettirilmeyeceğine dair ihale özel şartnamelerine

açık olarak bu hüküm yazılır.

Planda “a ve ab” meşcereleri için eta kararlaştırılmayacaktır. Uygulamacı bu

meşcerelerin silvikültürel gereksinimleri doğrultusunda bakım yapacaktır.

Tabakalı meşcerelerde etanın hangi tabaka için verildiği açıkça

gösterilecektir. Üst tabakanın boşaltılması gereği var ise bu kesin bir

şekilde ifade edilecek ve miktarı da planlarda yer alacaktır.

Yenilenecek amenajman planlarında gerekli görülür ise; Plan

ünitesinde bakıma konu edilen meşcerelere (Aynıyaşlı maktalı,

Seçme, Devamlı orman vb.) ait kararlaştırılan bakım etalarının

tamamı bölme ve bölmecikler itibarı ile sıralanır, plan uygulama

süresi için toplam bakım etası, plan uygulama süresine bölünerek

yıllık ortalama miktarı hesaplanır. Bulunan yıllık ortalama bakım

etası esas alınarak yıllık bakım programına alınacak bölme ve

bölmeciklerin veya parsellerin seçimi uygulayıcıya bırakılabilir.

1 no’lu Alan Döküm Tablosunda; bölmelerin redüktif alan toplamı

yapılmayacak, gençleştirme alanı ayrılmayacak işletme sınıfları için

redükte hesabı yapılmayacak ve alan döküm tablosunda

gösterilmeyecektir.

13 numaralı “Meşcere Tipleri Tanıtım Tablosu”nun “Diğer Bilgiler”

bölümünde, özel bilgi vermeyi gerektirecek konular varsa bahsedilecek,

bunun haricindeki genel konulardan bahsedilmeyecektir. Meşcerede

bulunduğu halde tabloda gösterilemeyen ağaç türleriyle yine meşcerede

nadir olarak rastlanılan ağaç türlerinden bahsedilecektir.

Baltalıkların verim gücü ve kalitesini yükseltmek, modern ve teknik

ormancılığın yapılabilmesini sağlamak, diğer taraftan sosyal yapı ve

ihtiyaçlar göz önüne alındığında, orman köylüsünün kanuni haklarının bir

süre daha devamı için, baltalık işletmesindeki ormanlar kademeli olarak

koruya tahvil edilecektir.

Yenilenen planlarda koruya tahvil edilen ormanlara münhasır olmak üzere

yapılacak silvikültürel müdahalenin dozuna göre tahmini bir eta m3 veya

ster olarak belirlenecek ve 29 no’lu tablolarda gösterilecektir. Yine aynı

tabloda bu etanın tahmini olduğu yazılarak gerçek miktarın uygulama

sonucu ortaya çıkacağı vurgulanacaktır.

Verimli baltalık meşcere tipleri ile bozuk baltalık meşcere tipleri için ayrı ayrı

tablo düzenlenecektir.

Planlama modeli ve şekli ne olursa olsun, kararlaştırılan etanın ağaç türlerine

göre dağılımı sadece silvikültürel uygulamalarda yol gösterici ve

yönlendirici olmasından ötürü, bölme veya bölmecik ya da bölme

içerisindeki meşcere tipinde ağaç türleri için verilen rakamlar bağlayıcı

değildir. Ancak eta verilmemiş ağaç türlerinin korunması gerektiği

bilinmelidir. Bu ifade, düzenlenecek olan planların ilgili yerinde,

uygulayıcıyı bilgilendirmek için mutlaka belirtilmelidir.

İki tabakalı meşcere tiplerinde üst tabakadaki yaşlı fertlere müdahale edilip

edilmeyeceği, müdahale edilecekse verilen etanın % kaçının bundan

alınacağı da plandaki ilgili bahiste açıklama yapılacaktır.

Plan dispozisyonundaki konu başlıklarından içeriği ile ilgili işlem yapılmayan

ve bilgi verilmeyen başlıklar yazılmayacaktır (Örneğin plan ünitesinde

seçme ya da baltalık işletme sınıfı yoksa bu konulardan hiç

bahsedilmeyecek, ancak Klimatolojik Durum ve Yetişme Ortamı Üniteleri

ve Özellikleri gibi bahislerin sadece ana başlığı yazılacak ve altına

açıklama yapılacak, konunun diğer maddeleri yazılmayacaktır).

Arazi envanter karnelerinde, örnek alanlara giren bütün ağaçların kodları

yönetmeliğe uygun şekilde doldurulacaktır. Rumuzu ve kodu yönetmelikte

olmayan ağaçların bulundukları yerler meşcere tanıtım tablolarında ve

planın rapor kısmında belirtilecektir.

Uygulayıcılar ve ilgili Denetim Kontrol Başmühendislerinin de katılımı ile

düzenlenen “Protokol”ler,Amenajman Planlarına , Sonsöz Tablolarından

hemen sonra konulacaktır.

Son zamanlarda genel envanter yönünden doğal ve yapay orman miktarı önem

kazanmıştır. Bu yüzden ağaçlandırma yolu ile kazanılmış orman alanlarını

tespit için plantasyon işletme sınıfı ayrılacaktır. (Çk Plantasyon İşletme

Sınıfı, Çr Plantasyon İşletme Sınıfı gibi).

Meşcere haritaları üzerine işletme sınıfı ve bakım blokları sınırları

çizilmeyecektir.

Ekonomik fonksiyonlu ormanlarda gençleştirme alanları, belirtilen kriterler

çerçevesinde seçilmek üzere, yaş sınıfları amenajman metoduna göre I nci

ve II nci 10 yıllık gençleştirme alanları ayrılmadan, hesaplanan periyodik

miktar kadar verilecektir. Plan süreleri, periyodik süre ile aynı olacaktır.

Amenajman Planlarının dispozisyonunda belli bir standarda uyulması için,

planların dış ve iç kapakları 06.06.2006 tarih B 18 1 OGM 0 03 01 250–

458 sayılı Daire Başkanlığı emrine göre düzenlenecektir. Dış kapakta

Bölge ve İşletme Müdürlüklerinden sonra İşletme Şefliği ile “Fonksiyonel

Orman Amenajman Planı” ibaresi yer alacaktır. Bunlardan sonra ana

fonksiyonlar ve altlarında işletme sınıfları adları ile plan süreleri

gösterilecektir. Son Söz Tablo 1 de bu emre göre düzenlenecektir. İç

kapakta ise aynı düzenleme bozulmadan alt fonksiyonlar ile işletme

amaçları kodlarıyla beraber işletme sınıfları adları Fonksiyonel Planlama

Süreci emrine uygun şekilde yer alacaktır.

Silvikültür planları uygulayıcılar tarafından yapılmakta olup, ek plan

niteliğindedir. Amenajman Planları ile eş zamanlı olarak yapılması ideal

olmakla birlikte, bunda aksamalar olmaktadır. Bu değerlendirmeye göre ek

plan niteliğinde bulunan silvikültür, odun dışı orman ürünleri, tohum

meşceresi planları v.b. amenajman planlarında “SONSÖZ” den sonra yer

alacaktır.

Ayrıca planlara ait CD’ler, kapaklarda düzenlenecek bir cebe(göze)

takılacaktır.

Gençleştirilecek meşcerenin topoğrafik yapısı ve toprak özellikleri

incelenecektir. Çok dik, kayalık ve erozyona maruz olan, yeterli mutlak ve

fizyolojik derinliği bulunmayan, ana kayanın yatay olarak tabakalaştığı

alanlar kesinlikle gençleştirmeye konu edilmeyecektir.

Sosyal baskı oluşturabilecek yayla, köy ve benzeri yerleşim alanlarının

bitişiğindeki ormanların gençleştirme alanı olarak seçiminde dikkatli

olunmalıdır.

Faydalanmayı düzenleme metotları olarak ana amacı odun üretim fonksiyonu

olan ormanlarda, ağaç türünün biyolojisinin elverdiği ölçüde (seçme

ormanı dışında)“Yaş Sınıfları Metodu”; ana amacı ekolojik ve sosyal

fonksiyonlu ormanlarda, yetişme ortamı verim gücünün zayıf veya ağaç

türlerinin değişikyaşlı orman kurmaya uygun olmaması halinde” Yaş

Sınıfları Metodunun Küçük Maktalı Varyantı” seçilerek daha uzun idare

süresi ile gençleştirme alanları plan ünitesi içersinde olabildiğince

dağıtılacaktır.

Sedir ağaç türü ile ilgili gençleştirme sahaları öncelikle 0 – 0,1 kapalı

alanlardan, daha sonra 0,1 – 0,4 kapalı alanlardan seçilecek, 0,4 ten fazla

kapalı saf Sedir meşcerelerinin, vasfı, boyutu (alanı) ve yaşı ne olursa olsun

gençleştirmeye konu edilmeyecektir. Ancak çok yaşlanmış, gerek biyotik

gerekse abiyotik nedenlerle kurumaya, çürümeye yüz tutmuş, çökme

tehlikesi olan meşcereler gençleştirmeye konu edilebilecektir.

Sedir sahalarında, yetişme ortamı envanterleri ve fonksiyon haritaları

yapılıncaya kadar, özellikle prodüktif Sedir ormanlarında, halen yapılmakta

olduğu gibi bariz kriterler çerçevesinde (sarp, alpin zon, çığ alanları,

turistik ve anıt niteliği gibi) fonksiyonuna göre işletme sınıfı ayrılmasına

devam edilecek, ancak ayrılan bu sahalarda, başta koruma olmak üzere,

ormanın sağlık ve stabilitesini artırıcı silvikültürel işlemler (boşlukların

ekim ve dikimle doldurulması, temizlik kesimleri vb.) planda uygulayıcıya

direktif olarak verilecektir.

Amenajman planlarında;Ardıç işletme sınıfı olarak ayrılan ormanlarda,

gençleştirme alanları bozuk veya (1) kapalı meşcerelerden öncelikli olarak

yapay gençleştirmeye uygun yerlerden alınacaktır. Bozuk ve 1 kapalı Ardıç

meşcereleri var iken bunların dışındaki meşcerelerden gençleştirme alanı

seçilmeyecektir.

Amenajman planı yenileme çalışmalarında budama yapılan ve yapılacak

bölme no’ları işletmecilerden istenecektir. Bu bölmeler 23-1 veya 29 nolu

tablolarda açıklanır.

Odun üretimi fonksiyonlu ormanlarda ölü, yaşlı, kuru, kovuk vb. ağaçlardan

hektarda 1–2 adedinin bırakılması ile ilgili olarak planda hatırlatma

yapılacaktır.

Meşcere tipi ayrımında çağ sınıfları ve karışıklık belirlenirken hacim ve ağaç

adedi birlikte göz önünde bulundurulacaktır.

Batı Karadeniz Bölgesindeki değişikyaşlı ormanların planlanmasında Prof. Dr.

İsmail Eraslan, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Orman Yüksek

Mühendisleri Şerif Yüksel ve Nejat Giray’ın müştereken yayınlamış

oldukları “Batı Karadeniz Bölgesindeki Değişikyaşlı Koru Ormanlarının

Optimal Kuruluşları Hakkında Araştırmalar” adlı eserden veya Prof.Dr.

Ömer SARAÇOĞLU’nun bu konu ile ilgili eserinden yararlanılacaktır.

Meşcere haritası, arazi çalışmaları sonunda bitmiş olacaktır.

Bozuk baltalık sahalarda yapılacak çalışmalar için zaman ve mekân

düzenlemesi yapılmayacaktır.

Örnek alanda ölçülen ağaçlar bir karneye sığmayacak şekilde fazla ise ikinci

bir karne kullanılacak ve bu karneye birinci karnenin son numarasını takip

eden numara verilerek devam edilecektir. Bu durumda karnelere sayfa

numarası yazılarak küçük sayfa numaralı karne üstte kalacaktır.

Orman amenajman plan haritaları, 2005 yılından itibaren bilgisayar ortamında

coğrafi bilgi sistemi programları kullanılarak çizilmektedir. Konumsal

verilerin standart formda elde edilmesi, hem ormancılık sektörü için ileride

hazırlanacak Konumsal Orman Bilgi sistemine, hem de Türkiye genelinde

ulusal veritabanının oluşturulmasına imkân sağlayacaktır. Bu kapsamda,

yapılan haritaların ortak bir veri tabanına aktarılabilmesi için, konumsal

verilerin standart formda sağlanması gerekmektedir. Bununla ilgili olarak

orman amenajman plan haritaları “Orman Amenajman Planı Haritalarının

Bilgisayar Ortamında Çizim Tekniği” konulu genel müdürlük emrine göre

düzenlenecektir.

Genel alanı çok büyük olup haritası 2 veya daha fazla parçadan oluşan

orman işletme şefliklerinin fonksiyon haritaları çıktıları 1/50.000 ölçekli

olarak alınabilecektir.

İşletme sınıflarının standartlaştırılması, kodlanarak planlarda yer alması ve

yeni sonsöz 1-7 nolu tabloların düzenlenmesi ile ilgili genel müdürlük

emrine göre hareket edilecek ve ayrıca ormanlık alanlarımızdaki karbon

birikimi miktarının hesaplanması ile ilgili son söz Tablo No:8 doldurularak

planlarda yer alacaktır.

Önceki plana ait bölme sınırları ve numaraları prensip olarak

değiştirilmeyecektir. Ancak kuruluş değişiklikleri olması halinde yeni

kuruluş doğrultusunda işlem yapılacaktır. İç ayrım düzeninin kurulmasında

mevcut yamaç yolları da dikkate alınabilecektir.

Plan ünitesi hudutları içersinde daha önceden planı yapılmış birden

fazla sayıda özel orman var ise bu ormanlar, düzenlenecek olan planın

haritasında dış sınırları çevrilerek ÖO–1,2… şeklinde numaralanarak içerisi

boş bırakılacaktır. Bu ormanlar, saha döküm tablosunda gösterilmeyecek,

saha döküm tablosundan ayrı bir listede adı ve alanları ile birlikte

gösterilecektir.

Plan ünitesi içerisinde özel ağaçlandırma alanlarında da aynı yol takip

edilir. Özel ağaçlandırma alanlarının rumuzu planlarda ÖA olarak

gösterilecek ve “Fonksiyonel Planlama Süreci” emrindeki ilgili kod

verilerek ayrıca planı yaptırılacaktır.

Planı olmayan özel ormanlar ile özel ağaçlandırmalar, ayrı

amenajman planı yapılıncaya kadar bu plan ünitesi içinde yer alacak ancak

üretim ormanlarından ayrı bir işletme sınıfı içinde bırakılacaktır.

“Orman Amenajman Planlama Denetim Kılavuzu” ile ilgili genel

müdürlük emrinde belirtilen esaslar çerçevesinde denetimler

etkin ve süratli yapılacak, Merkez’in bilgisini gerektiren

hususlarda ise rapor düzenlenerek Merkez’e bilgi verilecektir.

Fonksiyonel amenajman planlama süreci emrine göre

yenilenecek ve düzenlenecek tüm amenajman planlarının

içeriğinde kullanılacak tablolar ve formüller, Daire

Başkanlığınca hazırlanmış ve plan yapıcılarına verilecek olan

“APP Amenajman Plan Yapım Programı”ndan alınacaktır.

Plan ünitesi sınırları içindeki herhangi bir meşcere tipinin değişik

fonksiyonlara sahip değişik yerlerdeki alanlarına farklı

miktarlarda eta kararlaştırılabilir.

ENVANTERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Aynıyaşlı ormanlarda:

Örnek alan karneleri meşcere tiplerine göre gruplandırılır. Harita

üzerindeki yeri, aynı meşcere tipinde olsa bile lokal veya

ortalamadan çok sapma gösteren karneler o meşcere tipi için

değerlendirilmeye alınmaz. Bu işlem için Denetim ve Kontrol

Başmühendisliğinin onayı gereklidir.

Gruplandırma işleminden sonra her meşcere tipindeki örnek alan

karneleri sayılır. Sayısı az olanlar için ek örnek alan karneleri

bu izahname esaslarına göre tamamlanır. Aynı bölgede

bulunan komşu plan ünitelerindeki aynı meşcere tiplerinden

alınan üç ve daha az sayıdaki karneler birleştirilerek

değerlendirilebilir.

2- Değişikyaşlı ormanlarda:

Örnek alan karneleri bölme veya bölmeciklere göre gruplandırılır.

Lokal veya ortalamadan çok sapma gösteren karneler

değerlendirilmeye alınmaz. Bu işlem için Denetim ve Kontrol

Başmühendisliğinin onayı gereklidir.

Gruplandırma işleminden sonra her bölme veya bölmecik alanı

ile örnek alan karneleri sayıları kontrol edilir. Sayısı az olanlar

için ek örnek alan karneleri bu izahname esaslarına göre

tamamlanır.

Yeni orman amenajman yönetmeliği ve fonksiyonel amenajman

planlaması arazi ve büro çalışmalarına ait izahnamesinde

bulunmayan planlama ile ilgili konularda yönergeler

hazırlanıncaya kadar eski 1991 tarihli amenajman

yönetmeliğindeki ilgili maddeler geçerlidir.

Muhafaza Ormanlarının Ayrılması ve

İdaresi Hakkında Yönetmelik

Amaç :

Madde 1- Bu yönetmeliğin amacı 6831 Sayılı Orman Kanununun

muhafaza ormanlarına ilişkin 23 ve 24. maddelerinin uygulanmasını

düzenlemektir.

Teklif, Onay ve Karar:

Madde 9- Muhafaza ormanları ile ilgili raporlar Bölge Müdürlüğü görüşü

ile birlikte Genel Müdürlüğe gönderilir. Tetkik sonunda Bölge

Müdürlüğünün muhafaza ormanı teklifinin uygun bulunması halinde

muhafaza ormanı olarak ayrılacak saha;

a) Devlet ormanı ise Orman Genel Müdürlüğünün teklifi, Orman

Bakanlığının onayı,

b) Mülkiyeti Devletten başkasına ait ormanların alelumum muhafaza

ormanlarının tamamlanması için bunlara eklenmesi gereken sahipli

yerlerden ise Orman Bakanlığının teklifi ve Bakanlar Kurulunun

kararı,

İle muhafaza ormanı olarak ayrılır.

BAZI ÖNEMLİ PLAN TABLOLARI

SAHA DÖKÜMÜ TABLOSU Tablo No:1

Meşcere ORMANLIK ORMANSIZ SAHALAR

Bölme Sembolü İşletme Yaş Bon. S a h a İşl. Sahası TOPLAMI

No. (Bölmecik) Sınıfı Sın. Sın. Gerçek Ha.

Redük. Ha.

Sembol Sın. (Gerçek)

Ha.

DENEME ALANI ENVANTER KARNESİ Tablo No: 9

Bölge Müdürlüğü adı: Denem Sahası Alanı m²

Film ve Foto No.

Paf No. Meşcere tipi sembolü

İşletme adı: 20 21 22

Plan adı:

Hektara çevirme emsali

Ağaç

Sıra

No:

Kod N

o.

Kod N

o.

Kod N

o.

Ağaç

türü

Kod N

o.

Çap K

adem

esi N

o.

Çap S

ınıfı

1.30m

.deki

Çap c

m.

Kalite

Sını

fı

Sağlı

k Duru

mu

Silvik

ültüre

l Duru

m

Yaş

Çift k

abuk

kalın

lığı m

m.

10 H

alka K

alınlı

ğı mm

.

Ağaç

boyu

m.

Hakim

ağaç

boyu

m.

Dene

me S

ahas

ı No.

Meşc

ere tip

i kod

no.

Bir deneme alanının

Aynı tipteki deneme alanları toplamının F/n

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Şerit

–sıra

�

Bol

�

Bol

�

Karış

ık ya

şlı

�

Seçm

e

�

Grup

�

Arala

ma

�

Temi

zleme

�

Yeter

li �

Yeter

li �

Küme

�

İki ne

sil �

İki ta

baka

�

Az

�

Az

�

Münfe

.�

Yo

k �

Yok �

Saf

� Bir ya

şlı

�

Bir ta

baka

lı �

Gen

çlik b

akım

ı

�

Meşc

ere ba

kımı

�

�

1 m.ye

kada

r

1 m.de

n boy

lu

Karış

ıklık

Yaş

Taba

kalılı

k

BAKI

M

Genç

leştirm

e

Genç-lik

Meşcere Kuruluşu

Teknik Müdahale

SEMBOLLER TABLOSU

İBRELİLER YAPRAKLILAR YAPRAKLILAR

Kot Sem- Ağaç No bolü Türü



01 Çz Kızılçam 02 Çk Karaçam 03 Çs Sarıçam 04 G Göknar 05 L Ladin 06 S Sedir 07 Ar Ardıç 08 Cf Fıstıkçamı 09 Sr Servi 10 P Porsuk 11 Çh Halepçamı 12 Çm Sahilçamı 13 Çr P.Radiata 14 D Duglaz 15 An Andız 16 17 18 19 20 Di Diğer İbreli

21 Kn Kayın 22 M Meşe 23 Gn Gürgen 24 Kz Kızılağaç 25 Kv Kavak 26 Ks Kestane 27 Dş Dişbudak 28 Ih Ihlamur 29 Ak Akçaağaç 30 Ka Karaağaç 31 Ky Kayacık 32 Çn Çınar 33 Ok Okaliptüs 34 Sğ Sığla 35 Fn Fındık 36 Sö Söğüt 37 H Huş 38 Df Defne 39 Ş Şimşir 40 0 Ormangülü

41 Cv Ceviz 42 Zy Yabanizeytin 43 Mp Palamut meşesi

44 Ms Saplımeşe 45 Mz Sapsız meşe

46 Mc Macar meşesi

47 Mt Tüylü meşe 48 Mm Mazımeşesi 49 Ml Saçlımeşe 50 Mr Pırnalmeşesi 51 Mk Kermezmeşesi

52 Ko Kocayemiş 53 Ma Maki 54 55 56 57 58 59 60 Dy Diğer Yapraklı

Yukarıdaki tabloda bulunmayan ağaç türleri; ilk harfleri gözönünde bulundurulmak suretiyle sembolleştirilerek ibrelilerde (16-19), yapraklılarda (54-59) kod numaraları kullanılır. Ancak bu kod numaraları da yetişmediği takdirde; ibrelilerde (Di) sembolü ve (20) kod numarası, yapraklılarda (Dy) sembolü ve (60) kod numarası kullanılır. Korularda : Örnek : ÇzO : Prodüktif kızılçam boşaltılmış gençleştirme alanı, ÇzOY : Prodüktif kızılçam boşaltılmış yanık alanı, Çzc2Y : Prodüktif kızılçam boşaltılmamış “c” çağlı iki kapalı yanık meşceresi, Bozuk Korularda : Meşcere tipleri esas ağaç türünün başına B harfi konulmak sureti ile sembolleştirilir. Örnek: Bçz : Bozuk kızılçam meşceresi, BçzOY : Bozuk kızılçam boşaltılmamış yanık alanı, BçzY : Bozuk kızılçam boşaltılmamış yanık meşceresi, Baltalıklarda : Baltalık kelimesi Bt rumuzu ile gösterilir. Bozuk baltalıkta ise B harfi konulmak suretiyle sembolleştirilir. Baltalık meşcere tipi sembollerinin yazılmasında; karışık ağaç türleri K harfi ile gösterilir. Örnek : MBt2/00 = Meşe baltalığı, 2 kapalı, yeni kesilmiş saha, MBt3/05 = Meşe baltalığı, 3 kapalı, 5 yaşında, MBt2/10 = Meşe baltalığı, 2 kapalı, 10 yaşında, MBt1/15 = Meşe baltalığı, 1 kapalı, 15 yaşında, KBt3/01 = Karışık baltalık, 3 kapalı, 1 yaşında, KBt2/08 = Karışık baltalık, 2 kapalı, 8 yaşında, KBt1/27 = Karışık baltalık, 1 kapalı, 27 yaşında, BMBt = Bozuk meşe baltalığı, BKBt = Bozuk karışık baltalık.

Ağaç türleri karışık korularda semboller: GL = Göknar Ladin GKnL = Göknar Kayın Ladin

Meşcere tipinde, iki gelişme çağında yan yana gösterilmesinin zorunlu olduğu hallerde; hakim gelişme çağı rumuzu önce yazılır. Örnek : bc = b çağ sınıfı hakim, cd = c çağ sınıfı hakim.

Ormansız sahaların sembolleri : OT : Ağaçsız orman toprağı, E : Erozyonlu saha, F : Orman Fidanlığı, T : Kayalık, Taşlık,

Tablo No: 13

AĞAÇ SAYISI, SERVET VE ARTIMIN ÇAP SINIFLARINA GÖRE DURUMU (m³/Ha.) MEŞCERE TİPİ:

% Ağaç

Türü

I. ÇAP SINIFINDA II. ÇAP SINIFINDA III. ÇAP SINIFINDA IV. ÇAP SINIFINDA TOPLAM

Adet Hacim Artım Adet Hacim Artım Adet Hacim Artım Adet Hacim Artım Adet Hacim Artım

SAĞLIK DURUMU VE SİLVİKÜLTÜREL DURUMA GÖRE SERVET (m³/Ha)

Dikili

kuru Ağaç

Türü

SAĞLIKLI HASTALIKLI TOPLAM

Kalacak Çıkacak Kalacak Çıkacak Kalacak Çıkacak TOPLAM

Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim

TEKNİK ÖZELLİKLERE GÖRE SERVET (m³/Ha.) Diğer Bilgiler:

Ağaç

Türü

I. Kalite sınıfı II. Kalite sınıfı III. Kalite sınıfı IV. Kalite sınıfı TOPLAM

Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim Adet Hacim

PLAN MÜDDETİNDE BAKIMA TABİ TUTULACAK MEŞCERE TİPLERİNDE BAKIM ETASININ

KARARLAŞTIRILMASI, SİLVİKÜLTÜREL ETA VE ARTIMLA MUKAYESE TABLOSU

İşletme Sınıfı ................. Tablo No: 27

Meşçere

Tipi

Sembol

ü

Topla

m

Saha

(Gerç

ek)

Ha.

Bakım

Sahas

ı

(Gerç

ek)

Ha.

A

ğa

ç

tü

rü

H E K T A R D A K İ 10 YIL İÇİN Genel Sahada

A

ğa

ç

A

de

di

M

³

Se

rve

t

M³

Yıllı

k

Artı

m

M³

10 yıllık

Genel

sahada

Silvikültürel

eta

Bakım sa-

Hasında

Kararlaştırıl

an

Ara hasılat

Etası

M³

Artı

m

M³

Silvikültürel eta Kararlaş

t.

Bakım

Etası

M³

Hasta-

lıklı

m³

Kuru

M³ A

de

t

Hacim

M³

AYNIYAŞLI KORU ORMANLARINDA SON HASILAT KESİM PLANI TABLOSU

İşletme Sınıfı: Tablo No: 28

Kesim

Yılı

Bölme

No

Meşcere Tipi

Sembolü

Sahası

Ağ

aç

Tür

ü

Genel Saha

Uyg

ulam

a

M³

Kesim ve Gençleştirme Şekli Gerçek

Ha.

Redüktif

Ha.

Servet

M³

Artım

M³

AYNIYAŞLI KORU ORMANLARINDA ARA HASILAT KESİM PLANI TABLOSU

İşletme Sınıfı ..... Tablo No: 29

Kesim

Yılla

rı

Bakım

Blok

No:

Bölm

e No:

Meşcere Tipi Sembolü

Sahası (Gerçek) Ha.

Ağaç

türü

Kesim Miktarı M³

Uygu

lama

M³

Kesim Şekli

DEĞİŞİK YAŞLI ORMANLARDA AKTÜEL KURULUŞ TİPİ TESBİT VE TANITIM TABLOSU Tablo : 30 Bölme No: Kuruluş Tipi Alanı: Ortalama Bonitet Sınıfı: Aktüel Kuruluş Tipi:

H E K T A R D A

Aktüel Optimal + Farklar - Farklar

Çap Kademesi ve ortası cm.

Gövde

Sayısı

Göğüs

Yüzeyi M²

Hacim

M³

Artım

M³

Gövde

Sayısı

Göğüs

Yüzeyi M²

Hacim

M³

Artım

M³

Gövde

Sayısı

Göğüs

Yüzeyi M²

Hacim

M³

Artım

M³

Gövde

Sayısı

Göğüs

Yüzeyi M²

Hacim

M³

Artım

M³

01-10

02-14

03-18 I

Toplam

04-22

05-26

06-30 II

07-34

Toplam

08-38

09-42

10-46 III

11-50

Toplam

12-54

13-58

14-62

15-66

16-70

17-74

18-78

19-82

20-86

Toplam

Genel Toplam

AĞAÇ TÜRLERİNE GÖRE HEKTARDAKİ GÖVDE SAYISI, HACİM VE ARTIM

Ağaç Türü Toplam

BÖLME GENELİNDE

Çap Sınıfı

Çap Kademesi Ortası cm

Gövde Sayısı

Hacim M³

Artım M³

Gövde Sayısı

Hacim M³

Artım M³

Gövde Sayısı

Hacim M³

Artım M³

Gövde Sayısı

Hacim M³

Artım M³

Gövde Sayısı

Hacim M³

Artım M³

Gövde Sayısı

Hacim M³

Artım M³

01-10

02-14 I

03-18

Toplam

04-22

05-26

06-30 II

07-34

Toplam

08-38

09-42

10-46 III

11-50

Toplam

12-54

13-58

14-62

15-66

16-70

17-74

18-78

19-82

IV

20-86

Toplam

Genel Toplam

DEĞİŞİK YÖNTEMLERLE BULUNAN ETALARIN KARŞILAŞTIRILMASI (Hektarda)

Hufnagel (m³) Kararlaştırılan eta (m³) Ağaç Türü I II III IV Toplam I II III IV Toplam

BÖLME GENELİNDE SEÇME ETASININ AĞAÇ TÜRLERİNE GÖRE ÇAP SINIFLARINA DAĞILIMI

Çap Sınıfı

AĞAÇ

TÜRÜ

I II III IV

Toplam M³

Toplam

Genel Eta Formülüne Göre m³ Sağlık Kesimleri Ağaç TürüÇp.Sn. I II III IV Toplam I II III IV Toplam

Toplam

Toplam

DEĞİŞİKYAŞLI ORMANLARDA KESİM PLANI TABLOSU

TABLO NO: 31

Periyodik Eta (K.C.H.)

Çap Sınıflarında

I II III IV Toplam

Kesim

Yılı

Kesim

Pars

eli

Bölm

e

No

Kuruluş Tipi

Alan

ı

Ha.

Ağaç

Türü

m³ m³ m³ m³ m³

AÇIKLAMA

BALTALIK ORMANLARI MEŞCERE TANITIM VE KESİM PLANI TABLOSU

Sterin, m³’e Çevirme Emsali .........................

KESİM DÜZENİ NO: Tablo No: 32

Hektardaki Genel

Sahadaki Etadan elde

olunan

Bölm

e No

Meşcere Tipi

Sembolü

Sahası Ha. Or

ta Y

aş

Orta

Çap

cm.

Ağaç

Tür

ü

Servet Ster

Artım Ster

Servet Ster

Artım Ster

Kesim Yılı

Kesim

yılın

a

Kada

r geç

en yı

l

Kesim

yılın

a

Kada

r artı

m ste

r

Çıkarılacak Miktar (Eta) Ster

Meşcere tanıtım ve Yapılacak kesimin nev’i

İle yapılış şekli (Tıraşlama, Seçme, Tetar) Ya

paca

k

Odun

m³

Yaka

cak

Odun

Ster

ÖZEL İŞARETLER VE RENKLER TABLO No: 33 Sıra No

İŞARET A Ç I K L A M A Sıra No

İŞARET A Ç I K L A M A Sıra No

İŞARET A Ç I K L A M A

1 Devlet Sınırı (Siyah Çini 4 mm) 23 Telefon, Telgraf hattı 45 Su, Gölet, Göl, Baraj

2 İl Sınırı (siyah çini) 24 Yüksek enerji hattı 46 Sulu Dere

3 İlçe sınırı (siyah çini) 25 V . M İl merkezi 47 Kuru Dere

4 Belde (siyah çini) 26 K.M Kaza Merkezi 48 Bataklık, Sazlık

5 Köy (siyah çini) 27 B Belde 49 Köprü

6 Bölge Müd. (Mavi 28 Yerleşim Alanı 50 Çukur, Kokurdan

7 İşl.Müd.Sın.(Kırmızı Çini 1,5 mm) 29 Bölge Müd.(Mavi Çini) 51 Toprak yarlı tepe

8 İşl.Şef.Sın.(Yeşil Çini 1,5 mm) 30 İşl. Müd. (Kırmızı Çini) 52 Taşlık, Kayalık

9 Seri Sın.(Siyah Çini 1,5 mm.) 31 İşl. Şef. (Yeşil Çini) 53 Ağıl, Mağara

10 Bölmecik Sınırı 32 Bölüm Merkezi(Sarı Çini) 54 Mezar, Mezarlık

11 Yapay Bölüm Çizgisi 33 Nirengi Noktaları 55 , Höyük, Harabe

12 , Bakım Noktası, Tepe 34 Poligon röper noktası 56 Pınar, Çeşme

13 Sırt 35 Fabrika 57 , Kuyu, Sarnıç

14 Bölme Kılavuzu 36 Hızar 58 Toprak üstü su yolu

15 Bölme Kazığı 37 Deniz Feneri, Havaalanı 59 Toprak altı su yolu

16 E-5 Asfalt Yol 38 , Su ve Yel değirmeni 60 Bölüm sın.(Sarı çini 3-4 mm.)

17 Stabilize Yol 39 Orman Fidanlığı 61 İşletme sınıfı sın(Yeşil çini 1mm)

18 Toprak Yol 40 Orman Deposu

19 Patika 41 Orman Binası

62 Bakım bloku, Kesim düzeni Kesim parseli sınırı (Kırmızı çini 1 mm)

20 Demiryolu 42 , Cami, Kilise

21 Dekovil 43 , Maden Ocağı

63 IV Bakım bloku, Kesim düzeni, Kesim parseli no: (Romen rakamı ile)

22 Hava Hattı 44 Kiremit ve kireç ocağı 64 5 Bölme No : (5 mm)

RENK MEŞCERE RENK BONİTET RENK YAŞ SINIFI

65 Gençleştirme (Açık mavi) 76 I. (Açık Kırmızı) 87 I. (Açık Kırmızı)

66 Bakım (Açık turuncu) 77 II. (Açık yeşil) 88 II. (Açık mavi)

67 Bozuk orman (Açık k.rengi) 78 III. (Açık mavi) 89 III. (Açık yeşil)

68 SEÇME-Değişik Yaşlı (A.Mor) 79 IV. (Açık turuncu) 90 IV. (Açık turuncu)

69 Bataklık (Açık yeşil) 80 V. (Açık mor) 91 V. (Açık mor)

70 81 Boniteti belirsiz alanlar (Açık gri)

92 VI. (Açık gri)

71 Açıklık (Açık sarı) 82 Açıklık (Açık sarı) 93 VII. (Açık beyaz)

72 83 94 VIII. (Açık pembe)

73 84 95 Seçme-Değişik yaşlı

74 85 96 Yaşlı sınıfı belirsiz alanları (Açık k.rengi)

75 86 97 Açıklık (Açık sarı)

AYNIYAŞLI KORU ORMANLARINDA ARA HASILAT KESİM PLANI TABLOSU Tablo No: 23

……... Orman İşletme Şefliği

Bölme

No

Kesim

Yıl

Aralığı

Meşcer

e Tipi

İşletme

Sınıfı

Bakım

Alanı

(Ha)

Yaş

Sınıfı

Boni

tet

Sınıf

ı

Ağırl

ıklı

Ortal

ama

Eğim

% Ağaç

Türü

Hekta

rdaki

Fonksiy

on

İşletme

Amaçla

rı

Silvikültü

rel

Müdahal

e Şekli

YILLIK

Dönü

ş

Süres

i (yıl)

Toplam

Kesim

Miktarı

(m3)

Uy

gul

am

a

Ağaç

Adet

Servet

(m3)

Yıllık

Artım

(m3)

1.

Amaç 2. Amaç

Silv.

Eta

(m3/Ha

)

Fonksiy

onel Eta

(m3/Ha)

Yılı Miktarı (m3)

123 2010-

2014 çkb3 A 6 Ü 4 2 5 60 123 2015-

2019 çkb3 A 6 Ü 4 2 5 60 123 2020-

2024 çkb3 A 6 Ü 4 2 5 60 123 2025-

2029 çkb3 A 6 Ü 4 2 5 60 123 2010-

2029 çkc2 A 10 Tk 0,4 20 80 123 2010-

2029 knc3 B 10 2,5 30 750 123 2010-

2019 çkbc3 A 10 3 10 300 123 2020-

2029 çkbc3 A 10 3 10 300

orman amenajman planı yapılması

Documents