otoİmmun / otoİnflamatuar hastaliklar ve … 2/19 ekİm/13.30... · monogenik (fmf gibi)...
TRANSCRIPT
OTOİMMUN / OTOİNFLAMATUAR HASTALIKLARve
ALTERNATİF AJANLAR
Prof. Dr. Alaattin YILDIZ
Tolerans ve Otoimmunite• İmmün (self) tolerans
– Öz antijenlere yönelik klonların etkisiz hale getirilmesi ya da ortadan kaldırılması
– Epitopa özgü immün yanıtsızlık
– Klonal seleksiyon
– T ve B hücre gelişimi
Delves PJ, Roitt IM. N Engl J Med 2000; 343: 37-49
• Görünür bir neden olmadan tekrarlayan inflamasyon atakları
• Aşikar bir otoimmün patolojinin yokluğu– Yüksek titrede patojenik
otoantikorlar
– Antijene-özgü otoreaktif T hücreleri
Otoimmünite Otoinflamasyon
• Adaptif immün yanıt
• Hücre
– Lenfoid
• Reseptör
– Genetik yeniden
düzenlenme,
mutasyonlar
• Öz antijenler
• Doğuştan (innate) immun yanıt
• Hücre
– Miyeloid
• Reseptör
– Genetik olarak değişmeyen
(“germline”)
• PAMP ya da DAMP
OTOİMMUNİTE
DOĞAL immün sistem İmmün disregulasyon ADAPTIF immün sistem
Monositler, makrofajlar, nötrofiller
Başlıca hücre tipleri T hücre, B hücre
IL-1, TNF-α, IFNα/β, IL-12, IL-23, IL-17, IL-18
Tedavide kullanılan hedef sitokinler
IFNγ, IL-4, (IL-17), IL-6
Nötrofil ve makrofaj ilişkili organ hasarı
Organ hasarının mekanizması
Otoantikor veya otoantijen spesifik T hücre organ yanıtı
IL-1-ilişkili monojenikotoinflamatuar hastalıklar
Hastalık örnekleri Tiroidit, romatoid artrit, SLE
McGonagle D, McDermott MF. A proposed classification of immunological diseases PLOS Medicine 2006
OTOİNFLAMASYON
Karışık Pattern HastalıkAS, Reaktif artrit, Behçet Has.
Nadir Monogenik Otoimmun HastalıkALPS, APEC vb
Klasik PoligenikOtoimmun HastalıkSLE, RA, Tip 1DM vb
Nadir Monogenik Otoinflamatuar HasFMF, TRAPS, HIDS, CAPS
Poligenik Otoinflamatuar HasCrohn , ÜK, Gut/Yalancı gut, Psöriasis ilişkili artropati
Prokaspaz-1
Kaspaz – 1
Pro IL-1b IL-1b
Pro IL-18 IL-18
İnflamazomTehlike sinyallerinin algılanması
İnflamazomoluşumu
Petrilli et al. Curr Opin Immunol 2007; 19: 615-22.
Guo H, Nature Med 2015;21:677-87 Shao BZ, Front. Pharmacol., 05 November 2015 Volume :6, article 262
İnflamazom Aktivasyonu
Endojen pirojenler – IL-1
Dinarello C. Eur J Immunol 2011; 41: 1203–17
Nature 2006; 440: 237-41
• Otozomal resesif– Ailevi Akdeniz Ateşi
– Hiper-IgD ve periyodik ateş sendromu (HIDS)
– DIRA sendromu
• Otozomal dominant– TNF reseptörü ile ilişkili periyodik sendrom (TRAPS)
– Muckle-Wells sendromu
– Ailevi soğuk ürtikeri sendromu (FCAS)
– Neonatal başlangıçlı multisistem inflamatuar hastalık (NOMID veya CINCA)
– PAPA (piyojenik artrit, piyoderma gangrenosum ve akne) sendromu
– Blau sendromu
Otoinflamatuar Hastalıklar
Masters et al. Annu Rev Immunol 2009
Ailevi Akdeniz Ateşi - PrevalansTürkiye 0.02-0.25% (~100,000)
İsrail 0.15% (~12,000)
Ermenistan 0.2% (~7,000)
• MEFV geninde mutasyonlarla gelişen otozomal resesif genetik geçişli kalıtsal hastalık
• Tekrarlayan inflamatuar ataklar– Ateş
– Peritonit
– Plörit
– Artrit
– Erizipel-benzeri eritem- Miyalji / miyozit
- Perikardit
- Aseptik menenjit
- MS-benzeri lezyonlar
- Skrotum atağı
Artmış AA amiloidoz riski
Ailevi Akdeniz Ateşi
• MEFV geni ile ilişkili– MEFV geni 1992’de haritalandı ve 1997’de klonlandı.
• French FMF Consortium, Nature Genet 1997; 17: 25-31• International FMF Consortium, Cell 1997; 90: 797-807
• Pyrin (marenostrin) protein• 781 aminoasid• Granulositler, aktive monositler, fibroblastlarda (deri, snovya, peritoneum)
eksprese olur
Ailevi Akdeniz Ateşi ve Genetik
Cell 1997; 90: 797-807N Engl J Med 1992; 326: 1509-13
Ailevi Akdeniz Ateşi ve Pirin
Masters et al. Annu Rev Immunol 2009; 27: 621-68
FMF tanısı hala klinik tanıdır
• FMF Tanısı klinik bulgular, aile öyküsü ve
kolşisine yanıta dayanır.
• Tanı Genetik tanıya dayanmaz
– Yalnızca % 40-70 homozigot mutasyonu
vardır.
– % 5-10’ unda mutasyon yoktur
Ailevi Akdeniz Ateşi - Tanı
• Kolşisin tekrarlayan inflamasyon ataklarını ve amiloidoz gelişimini engellemede standart tedavi– Goldfinger SE. Colchicine for familial Mediterranean fever. N Engl J Med 1972; 287: 1302.
– Ozkan E, Okur O, Ekmekci A, Ozcan R, Tag T. A new approach to the treatment of periodic fever. Med Bull Istanbul 1972; 5: 44-9.
– Zemer D, Revach M, Pras M, Modan B, Schor S, Sohar E, et al. A controlled trial of colchicine in preventing attacks of familial mediterranean fever. N Engl J Med. 1974;291(18):932-4.
– Dinarello CA, Wolff SM, Goldfinger SE, Dale DC, Alling DW. Colchicine therapy for familial mediterranean fever. A double-blind trial. N Engl J Med. 1974;291(18):934-7.
Tedavi - Kolşisin
• Kolşisinin terapötik indeksi oldukça dar
– Düzenli olarak günde 1.5-2 mg dozunda alındığında serum
düzeyi genellikle <7 ng/ml
– Toksik etkiler serum düzeyi >10 ng/ml olduğunda
görülüyor
• Gastrointestinal istenmeyen etkiler (bulantı, karın
ağrısı ve ishal) toksik dozda ilaç almayı etkiliyor
– Karaciğer ve böbrek yetersizliği
– İlaç etkileşimleri
Özellikle makrolid antibiyotikler ve siklosporin
Kolşisin Farmakokinetiği
Kolşisin Tedavisine Yetersiz Yanıtİnflamatuar AktiviteGenlerMEFV varyasyonları (M694V/M694V, diğerleri)Diğer modifiye edici genler
Çevresel faktörlerMikrobiyomİnfeksiyonlarStres, diet ve diğerleri
Eşlik eden hastalıklarSpondiloartrit, vaskülitDiğerleri
KolşisinDozTahammül edilen azami doz (1.5-3 mg)GI istenmeyen etkiler
İlaç metabolizması ve etkileşimleriFarmasötik formEmilimİntraselüler metabolizma
Uyumluluk
Sürekli ya da Geçici
• Zor olgular
– Artritli hastalar
– Sekonder amiloidozlu hastalar
• Yüksek inflamatuar aktiviteli, ishal ve absorbsiyon sorunu olan
KBY hastaları
– Vaskülitli hastalar
• FMF hastalarında karşılanmayan ihtiyaç vardır:
Kolşisin tedavisine rağmen
– Akut ataklar (yılda altı kez veya 4-6 ayda üç atak )
– Ataklar arasında yüksek akut faz yanıtı olan
Ailevi Akdeniz Ateşi ve Kolşisin
Kolşisin Ötesi ?
İnflamatuar Hastalıklarda Monositlerden IL-1β Salınımı
Hesker et al. PLoS ONE 2012
MEFV(-/-) peritoneal makrofajların
LPS ve değişik inflamazom aktivatörleri ile
muamele edilmesi
Omenetti A, Ann Rheum Dis, 2014
Ailevi Akdeniz Ateşi – LPS uyarılmış monositlerartmış IL1β üretimi
İçiboş üçgenler atak sırasında yapılan inceleme
FMF’de Yeni Tedavi Seçenekleri
IL-1 inhibisyonu ?
Monoklonal Antikorlar - Tarihçe1975 :
Hibridoma Teknolojisi
George Kohler ve Cesar Milstein çok miktarda monoklonal antikor elde etme yöntemi geliştirdi.
1986 :İlk monoklonal antikor pazarlandı. Muromonab-CD3
1988 : Tıpda Nobel Ödülü Greg Winter ve ark. humanize monoklonal antikorlar geliştirdi.
2003 :İlk tamamen human monoklonal antikor geliştirildi. Adalimumab
Monoklonal Antikorların Elde Edilmesi
Monoklonal antikorlar - Terminoloji
Adalimumab Rituximab Daclizumab
Lachmann HJ et al. Arthritis Rheum 2011; 63: 314-24
Kolşisin Tedavisine Yetersiz Yanıt : Hedefe yönelik tedavi
Mekanizma IL-1α , IL-1β IL-1α , IL-1β, IL-1Ra selektif IL-1β
Yarı ömür 4 saat 67 saat 21-28 gün
• Anakinra– Kolşisin tedavisine yetersiz yanıt
– Amiloidoz, böbrek yetersizliği ve transplantasyonStankovic Stojanovic K et al. Nephrol Dial Transplant 2012;27:1898-901.Meinzer et al. Semin Arthritis Rheum 2011;41:265-71.Alpay et al. Rheumatol Int 2012;32:3277-9.Hennig et al. Rheumatol Int 2012;32:1801-4.Bilginer et al. Clin Rheumatol 2010;29:209-10.Moser et al. Nephrol Dial Transplant 2009;24:676-8.
Meinzer et al. Semin Arthritis Rheum 2011;41:265-71.Ozen et al. J Rheumatol 2011;38:516-8.Mitroulis et al. Neth J Med 2008;66:489-91.Roldan et al. Joint Bone Spine 2008;75:504-5.Gattringer et al. Eur J Clin Invest 2007;37:912-4. Kuijk et al. Ann Rheum Dis 2007;66:1545-6. Calligaris et al. Eur J Pediatr 2008;167:695-6. Belkhir et al. Ann Intern Med 2007;146:825-6.
Ailevi Akdeniz Ateşi ve IL-1 Blokajı
• Hedef hasta populasyonu
• 12-75 yaş arası Tel-Hashomer kriterlerine göre FMF tanısı
olan ve MEFV geninde en az bir ekson 10 mutasyonu olan
hastalar
• Kolşisin tedavisine dirençli veya intoleranslı hastlalar
• Kolşisin (1.5 to 2.0 mg/gün) tedavisine rağmen >1 tipik akut
FMF atak/ay
-90 -60 -30 0
Tedavi dönemi3 ay
İzlem dönemi2 ay
Vizit Gün :
Canakinumab: 2mg/kg ( maksimum 150 mg ) dört haftada bir
3 8 29 57 8515
Run-in60 gün
Tarama30 gün
• Bazal ve 29.gün arasında FMF atağı geçiren hastalarda4 haftada bir 4mg/kg ( maksimum 300mg) uptitrasyon
Tedavi öncesi dönem90 gün
144115
Çalışma Düzeni :Erişkin kolşisin dirençli FMF hastalarında Canakinumab
1 2
Gül A, Arthritis Research & Therapy 2015;17:243
FMF Atak Şiddeti
5
1 1
4
1
2
18
4
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Pre-treatment Period Treatment Period Follow-up Period
Nu
mb
er
of
pati
en
ts
Very Severe Severe Moderate Mild Very Mild No attack
Gül A, Arthritis Research & Therapy 2015;17:243
57.9
68.8
2.5 0.8 0.8 0.9 0.6 0.5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Baseline Day 3 Day 8 Day 29 Day 57 Day 86 Day 115 EOS
CR
P (m
g/L
)
Medyan CRP* (mg/L)
* Normal CRP = 0-10 mg/L
9 9 8n 9 9 9 7 9
162
130.5
5.734.62
11.06 9.59 5.99 8
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Baseline Day 3 Day 8 Day 29 Day 57 Day 86 Day 115 EOS
8 8 8n 7 8 8 7 7
Medyan SAA** (mg/L)
SA
A
(mg
/L)
** Normal SAA = 10 mg/L.
Akut Faz Yanıtında Hızlı ve Devam Eden Baskılanma
Tedavi peryodu sonuTedavi peryodu sonu
CRP, C-reactive protein; SAA, serum amyloid AGül A, Arthritis Research & Therapy 2015;17:243
WB: peritoneal makrofaj, 5.5 h İgAIK ve 30 dak ATP ile karşılaştırma Tsai YL, Sci Rep. 2017 Jan 24;7:41123
Tsai YL, Sci Rep. 2017 Jan 24;7:41123
İgAN’li farelerde 14. ve 36. gün böbrek kesitlerinde WB
4. Tümüyle İnsan
1. Mürin
2. Kimerik
3. Humanize
%10 Fare Proteini
Fare Proteini Yok
%25 Fare Proteini
%100 Fare Proteini Infliximab
CDP571
Certolizumab
MAK195
Adalimumab
(HUMIRA)
TNF-α - Monoklonal Antikorların Gelişimi
Adalimumab ile hastalık süresi (Crohn Hastalığı)
daha az olan hastalarda daha yüksek klinik remisyon elde edilir
Klinik remisyon=CDAI<150
19%
13%
8%
43%
30% 28%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
<2 yıln=93
2-5 yıln=148
≥5 yıln=536
56
. haf
tad
a re
mis
yon
a gi
ren
has
tala
r (%
)
Kontrol Adalimumab
p<0,024
p<0,028 p<0,001
Schreiber S et al. Journal of Crohn’s and Colitis 2012;
Adalimumab- Ülseratif Kolit2. haftadan itibaren hızlı klinik yanıt* gösterir.
19,9%
31,7%35,0% 34,6%
39,1%
45,6%49,6% 50,4%
0,0%
20,0%
40,0%
60,0%
2. hafta yanıtPMS
p<0,001
4. hafta yanıtPMS
p=0,002
8. hafta yanıtPMS
p=0,001
8. hafta yanıtFMS
p<0,001
Klin
ik y
anıt
(%
)
Kontrol (n=246) Adalimumab (n=248)
*Yanıt: Mayo skorunda ≥3 puanlık veya ≥%30 düşüş ile birlikte rektal kanama alt skorunda ≥1 puanlık düşüş veya rektal kanama skorunun 0 veya 1 olması PMS=Parsiyal Mayo Skoru; FMS= Full Mayo Skoru
Sandborn WJ et al. Gastroenterology 2012;142:257–265
ECCO 2016 –Crohn Hastalığı Tedavi Önerileri
ECCO önerisi 5C:
Daha önce steroide yanıtsız, bağımlı veya tolere edememiş hastalar için alternatif olarak anti-TNF tedavisi de düşünülmelidir.
ECCO önerisi 5D:
Tek başına ya da immünmodülatörlerle steroidlere rağmen semptomlar ortaya çıkarsa, hastalık aktivitesi endoskopik olarak değerlendirilmeli ve aktivite gösteridiğinde anti-TNF tedaviye başlanmalıdır.
Dignass A. et al Journal of Crohn's and Colitis (2016)
ECCO – Ülseratif Kolit Tedavi Önerileri
ECCO önerisi 5H:
Orta şiddette aktif steroid refrakter hastalığı olan ayaktan takipli hastalar, anti-TNF ya da takrolimus ile tedavi edilmeli; bunun yanında cerrahi seçenekler ya da parenteral steroid tedavisi de düşünülmelidir.
ECCO önerisi 5I:
Pürin analogları ile yanıt alınamayan orta aktif ülseratif kolit hastaları, anti-TNF ya da takrolimus ile tedavi edilmeli, bunun yanında kolektomi değerlendirilmelidir. Açıkça klinik fayda sağlamayan medikal tedaviye devam önerilmemektedir.
Dignass A. et al.Journal of Crohn's and Colitis (2012) 6, 991–1030
Psöriyazis tedavisinde Adalimumab ile, Metotreksat
ve Plaseboya kıyasla daha yüksek PASI75 ve 90 oranları görülür
4%13% 15% 19%
3%9%
25%36%
23%
62%
77% 80%
0%
20%
40%
60%
80%
4. hafta 8. hafta 12. hafta 16. hafta
PASI
75
’e u
laşa
n h
asta
lar
(%)
PASI75
Plasebo
Metotreksat
Adalimumab
ADA vs plasebo p<0.001; ADA vs MTX p<0.001
0%4%
8% 11%
1% 3%9%
14%7%
27%
48%52%
0%
20%
40%
60%
4. hafta 8. hafta 12. hafta 16. hafta
PASI
90
’a u
laşa
n h
asta
lar
(%)
PASI90
Plasebo
Metotreksat
Adalimumab
Am Heart J 2011; 162:597-605
Sonuç olarak, CANTOS Çalışmasında
myokard infarktüsü öyküsü olan ve
hs_CRP >2 mg/dl olan hastalar randomize
olarak üç dozda Canakinumab veya plasebo
koluna ayrıldı. Canakinumab, LDL-kolesterol
düzeylerini azaltmaksızın hs-CRP’yi
plasebo koluna kıyasla bazale göre anlamlı
olarak düşürdü. 150 mg doz
plaseboya göre tekrarlayan KV olayların
anlamlı olarak azalmasıyla sonuçlandı.
Özetle…
Otoinflamasyon ve NLRP3 aktivasyonu,
monogenik (FMF gibi) olabildiği gibi,
inflamasyonun rol oynadığı bir çok poligenik hastalıklarda da
önemli rol oynayabilir.
Bu hastalıkların patogenezindeki inflamazomun rolü aydınlandıkça,
inflamazom inhibitörleri yeni bir tedavi seçeneği olarak
görünmektedir.
Böbrek hastalıklarında inflamazomun rolü nefrolojide yoğun
araştırma alanlarından biridir