overijssel winkelatlas 2012
TRANSCRIPT
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
1/60
Winkelatlas Overijssel
Inventarisatie detailhandelsstructuur Overijssel
Juli 2012
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
2/60
Winkelatlas Overijssel
Inventarisatie detailhandelsstructuur Overijssel
Juli 2012
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
3/60
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
4/60
Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.
Colofon
Uitgave
I&O Research
Stationsplein 11
Postbus 563, 7500 AN Enschede
Rapportnummer
2012/055
Datum
Juli 2012
Opdrachtgever
SER Overijssel
Auteurs
Gijs Jan VisserRuud Esselink
Bestellingen
Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
5/60
1. Inleiding 1
1.1 Dynamiek detailhandel 1
1.2 Provinciaal detailhandelsbeleid 1
1.3 Behoefte aan inzicht in detailhandel Overijssel 3
1.4 Onderzoeksvragen en aanpak 3
1.5 Leeswijzer 4
2. Detailhandelssector Overijssel 6
2.1 Inleiding 6
2.2 Winkelaanbod 7
2.3 Leegstand 20
2.4 Analyse werkgelegenheid 23
2.5 Winkelgebieden 25
2.6 Plannen en ontwikkelingen 30
3. Koopstromen en consumentengedrag 36
3.1 Inleiding 36
3.2 Koopstromen 36
3.3 Economisch functioneren 41
3.4 Consumentengedrag 42
4. Beschouwing 48
4.1 Vanuit landelijk perspectief 48
4.2 Detailhandel Overijssel 50
Begrippenlijst 4
Inhoudsopgave pag.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
6/60
Hoofdstuk 1InleidingInleidingInleidingInleiding
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
7/60
Winkelatlas Overijssel Inleiding
1
1.Inleiding
1.1Dynamiek detailhandelVeranderingen benvloeden detailhandel
Demografische veranderingen vormen de komende jaren in belangrijke mate het vertrekpunt voor
nieuw of bijgesteld detailhandelsbeleid. Vergrijzing en ontgroening vertalen zich niet alleen in een
kwantitatieve krimp van de bevolking, maar zorgen ook voor een veranderende samenstelling van de
bevolking. Dit zal de kwantitatieve en kwalitatieve vraag, behoefte aan en economische houdbaarheid
van voorzieningen veranderen. En is daarmee direct van invloed op de leefbaarheid van kleinere
dorpskernen als ook van stedelijke wijken. Natuurlijk is demografie niet de enige benvloedende factor.
Ook technologie (internet), economie (bestedingen), maatschappij (onder andere milieu en mobiliteit)
en beleid & wetgeving vormen belangrijke krachtenvelden die van invloed zijn op het
voorzieningenniveau, met detailhandel als belangrijke pijler.
Geleidelijke accentverschuiving
Het aantal winkelmeters is de afgelopen jaren continu gegroeid, onder invloed van een groeiende
bevolking, een hogere welvaart en een behoefte aan meer keuze. Beleid was dan ook vooral gericht op
uitbreiding en het controleren van deze uitbreiding. Er is echter een transformatie gaande die het
winkellandschap de komende decennia sterk zal doen wijzigen. Krimp zal de behoefte aan winkelsverkleinen. Vergrijzing zal niet alleen de behoefte aan producten doen veranderen, ook het aantal
zelfstandige winkeliers zal door gebrek aan bedrijfsopvolging afnemen.
Internet zal het koopgedrag ook verder blijven veranderen. Niet alleen worden meer producten gekocht
vanachter de computer en via smartphones en andere nieuw te ontwikkelen digitale gadgets, ook is
internet in toenemende mate bepalend voor de kooporintatie (wat koop ik waar, wanneer en tegen
welke prijs). De verwachting voor de komende jaren is dat het accent, ook in de beleidsvorming en
uitvoering, minder op meer en meer op betere meters zal komen te liggen.
1.2Provinciaal detailhandelsbeleidOmgevingsvisie Overijssel
Met de komst van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening (nWro) per 1 juli 2008 hebben provincies
nieuwe instrumenten tot de beschikking gekregen, zowel op het gebied van beleidsontwikkeling,
beleidsuitvoering, beleidsdoorwerking als beleidshandhaving. De rol van de provincie op het gebied
van ruimtelijke ordening kan dus meer actief en uitvoeringsgericht zijn. Echter, provincies vullen haar
rol en positie ten aanzien detailhandelsbeleid vooralsnog verschillend in. Voor de provincie Overijssel
zijn de Omgevingsvisie en Omgevingsverordening leidend (vastgesteld juli 2009).
In de Omgevingsvisie is opgenomen:
'Decentraal wat kan, centraal wat moet', is het motto van de nieuwe wet op de ruimtelijke ordening. Wij
vertrouwen erop dat gemeenten de publieke belangen van de lokale leefgemeenschap zelfstandig
behartigen. Ingrepen en bemoeienis door de provincie beperken zich tot het provinciaal belang.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
8/60
Winkelatlas Overijssel Inleiding
2
Ruimtelijke ontwikkeling vraagt om een samenhangende afweging van opgaven op het
(boven)regionale niveau. De provincie is verantwoordelijk voor deze afweging en voor een integrale
aanpak van de ruimtelijke ontwikkeling in de regio.
In aanvulling op het basisinstrumentarium van de SER-ladder is in de Omgevingsverordening Overijssel
2009 opgenomen dat grootschalige en perifere detailhandel buiten de bestaande stedelijke omgeving
niet kan plaatsvinden. Kortom, geen weidewinkels die de basisvoorzieningen in dorp of binnenstad
uithollen. Er worden beperkingen opgelegd aan detailhandel buiten kernen.
SESESESERRRR----ladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleidladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleidladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleidladder voor ruimtelijk detailhandelsbeleid
In het ruimtelijke detailhandelsbeleid kan, in navolging van bedrijventerreinen, het systeem van de SER-ladder worden
gehanteerd: eerst wordt in of aan bestaande winkelgebieden ruimte gezocht of gemaakt (herstructurering). Pas als al die
mogelijkheden zijn benut, wordt overwogen of nieuwe winkelontwikkelingen in de periferie gewenst zijn.
De provincie Overijssel heeft in 2007 de Detailhandelsvisie Overijssel definitief vastgesteld. Aan de
basis van het in deze visie geschetste wensbeeld en toetsingskader ligt een inventarisatie van de
detailhandelsstructuur. Deze inventarisatie bestaat voor het overgrote deel uit een beschrijving van het
winkelaanbod, aangevuld met een beperkte - op hoofdlijnen weergegeven - analyse van het
functioneren van detailhandel en consumentengedrag. Ook is een overzicht opgenomen van de
detailhandelsplannen in de provincie.
Figuur 1.1
Winkelgebiedstypen in Overijssel.
Bron: Provincie Overijssel, Detailhandelsvisie Overijssel 2007.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
9/60
Winkelatlas Overijssel Inleiding
3
1.3Behoefte aan inzicht in detailhandel OverijsselLandelijk zijn tekenen van stagnatie zichtbaar, met onder meer signalen van toenemende structurele
leegstand in de detailhandel, afnemende bezoekersaantallen en winkelsluitingen. Gaat de winkelmarkt
de kantorenmarkt achterna?
Ter onderbouwing van discussie over de toekomstige positie van de detailhandel en de (provinciale)
beleidsvorming heeft SER Overijssel vanuit haar adviestaak richting Gedeputeerde Staten behoefte aan
inzicht in de huidig omvang, samenstelling en het functioneren van detailhandel in Overijssel. SEROverijssel krijgt daarmee de ernst van de situatie in Overijssel en in de Overijsselse gemeenten in
beeld.
1.4Onderzoeksvragen en aanpakIn dit onderzoek staat de volgende onderzoeksvragen centraal:
Wat is de omvang en samenstelling van het winkelaanbod in Overijsselse gemeenten?
Wat zijn ontwikkelingen in het winkelaanbod 2007-2012?
Wat is de (ontwikkeling van de) werkgelegenheidsbijdrage van detailhandel in Overijssel?
Wat is de verzorgingsfunctie van gemeenten?
Welke detailhandelsplannen bestaan er in Overijssel?
En wat is het huidig economisch functioneren van detailhandel in Overijssel?
Het onderzoek wordt uitgevoerd op basis van desk- en dataresearch. Dit bestaat uit drie onderdelen,
die hieronder worden besproken.
Kwantitatieve analyse winkelaanbod
Deze analyse wordt uitgevoerd op basis van beschikbare data en cijfers van Locatus. De volgende
vragen komen onder meer aan bod: Hoe is het winkelaanbod samengesteld en welke branches zijn
onder- of oververtegenwoordigd? Wijkt de aanbodstructuur in Overijssel af van andere provincies en
het landelijk beeld? Wat gebeurt er met het winkelaanbod op gemeentelijk niveau? En hoeveel
leegstand is er Overijssel?
WerkgelegenheidsanalyseDoor naar de werkgelegenheid in de detailhandel te kijken, ontstaat inzicht in de positie die
detailhandel als sector inneemt in de provinciale economische structuur. Hiervoor maken we gebruik
van LISA-cijfers. Het provinciaal werkgelegenheidsregister (BIRO) is onderdeel hiervan. We kijken in
deze rapportage naar de volgende onderdelen:
vergelijking van Overijssel op provincieniveau;
de belangrijkste ontwikkelingen naar gemeente;
de belangrijkste ontwikkelingen naar branche;
de ontwikkelingen op korte (2010-2011) en lange termijn (we gaan in deze rapportage uit van
2000-2011).
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
10/60
Winkelatlas Overijssel Inleiding
4
Koopstromenonderzoek
Op basis van de data van het in 2010 in Oost-Nederland uitgevoerde koopstromenonderzoek is er veel
informatie aanwezig over koopstromen in de provincie Overijssel. Naast een hoofdrapport zijn in totaal
76 kernrapportages samengesteld (afhankelijk van de deelname en rapportagewensen van
gemeentelijke opdrachtgevers). Voor deze inventarisatie draaien we cijfers uit op gemeenteniveau.
Hiermee is het namelijk mogelijk om omzetcijfers te koppelen aan het winkelaanbod waardoor een
indicatie ontstaat van het economisch functioneren van de detailhandel in Overijsselse gemeenten.
In de koopstromenanalyse komen de volgende punten naar voren:
omzet dagelijkse en niet-dagelijkse sector op gemeenteniveau;
onderscheid tussen binding en toevloeiing naar gemeente;
vloerproductiviteit (omzet per m2 WVO) dagelijkse en niet-dagelijkse sector;
de volgende kwalitatieve aspecten:
o waardering winkelvoorzieningen;
o vervoermiddelgebruik;
o aandeel dat minimaal 1 keer per week markt bezoekt, koopzondag bezoekt, aankopen via
internet doet.
1.5LeeswijzerDit rapport is als volgt opgebouwd: in hoofdstuk 2 wordt uitgebreid ingegaan op de omvang,
samenstelling en ontwikkeling van het winkelaanbod. Ook wordt daarbij gekeken naar de leegstand.
Voorts brengen we de omvang van de detailhandel in beeld met behulp van de werkgelegenheid. Waar
mogelijk vergelijken we Overijssel met Nederland en zoomen we in op gemeenteniveau. Hoofdstuk 3
geeft op basis van het in 2010 uitgevoerde Koopstromenonderzoek Oost-Nederland inzicht in de
vraagkant. Hierbij is er zowel aandacht voor de meer kwantitatieve koopstromen en kooporintatie in
de dagelijkse en niet-dagelijkse sector, als voor kwalitatieve aspecten van consumentengedrag. Ook
hier geldt dat cijfers op provincie- en gemeenteniveau worden gepresenteerd. Hoofdstuk 4 bevat een
korte reflectie op de in de voorgaande hoofdstukken gepresenteerde cijfers. Tot slot is in de bijlagen
een korte begrippenlijst opgenomen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
11/60
5
Hoofdstuk 2Detailhandelssector OverijsselDetailhandelssector OverijsselDetailhandelssector OverijsselDetailhandelssector Overijssel
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
12/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
6
2.Detailhandelssector Overijssel
2.1InleidingEr is de laatste tijd veel bericht over sterke veranderingen in het winkelaanbod, met winkelsluitingen
en toenemende leegstand maar ook schaalvergroting als veel gebruikte trefwoorden. Over een langere
termijn beschouwd, is een drietal structuurwijzigingen zichtbaar in de detailhandel.
Van klein naar grootVan klein naar grootVan klein naar grootVan klein naar groot
Veel kleine speciaalzaken zijn verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor een beperkt aantal formules met grote winkels en
een breed, scherp geprijsd assortiment. In al le branches betreden nieuwe formules de Nederlandse winkelmarkt,
waartegen de zelfstandige winkelier op de hoek steeds moeilijker kan concurreren. Vooral in de levensmiddelensector is
het aanbod zelfstandige speciaalzaken fors uitgedund. Gevolg is dat het winkelaanbod in kleine kernen zich steeds vaker
beperkt tot een supermarkt. Grotere winkelgebieden zijn eenzijdiger geworden. De sneltreinvaart waarmee de kleinste
speciaalzaken de afgelopen jaren zijn verdwenen, leidt tot sombere vooruitzichten over het voortbestaan van de specialist.
Van winkel naar webVan winkel naar webVan winkel naar webVan winkel naar web
Het aantal fysieke winkels in Nederland is kleiner geworden. Dat het aantal detailhandelsvestigingen desondanks gegroeid
is, is te verklaren door een andere transformatie, namelijk die van fysieke winkel naar webwinkel. Het aantal webwinkels
in Nederland groeit explosief. De in het straatbeeld gemiste winkeldiversiteit en -variatie is ruimschoots te vinden opinternet. In ruimtelijke zin mag het winkelbeeld dan eenzijdiger zijn geworden, in virtuele zin zeker niet.
Van massa naar uniekVan massa naar uniekVan massa naar uniekVan massa naar uniek
Als een tegenreactie op het verdwijnen van de lokale ondernemer en de schaalvergroting in de afgelopen jaren is er een
toenemende waardering voor en behoefte aan kleinschalige speciaalzaken. De klant wil weg uit het (grijze) midden en gaat
op zoek naar uniciteit. De nieuwe, kleine winkel gaat hierin mee en zet een unieke winkel neer - met een uniek product
en/of een unieke dienstverlening. De aankoop(beleving) krijgt daardoor een toegevoegde waarde, zowel voor de klant als
de ondernemer. Er ontstaat een nieuwe generatie zelfstandige detailhandelsondernemers, waarbij de traditionele
middenstander plaatsmaakt voor de nieuwe, bewuste kleine zelfstandige ondernemers. De kleine winkel wordt vooral als
kansrijk gezien, omdat deze de variatie biedt die de consument zoekt.
De economische crisis heeft de conjunctuurgevoelige detailhandel klappen toegedeeld. Als gevolg van
de economische krimp zijn de detailhandelsbestedingen omlaag gegaan, waarbij met name in de niet-
dagelijkse sector te kampen heeft met teruglopende bestedingen. Veel detaillisten hebben afgelopen
jaren te kampen gehad met omzetdalingen, maar hebben zich wel kunnen handhaven. Wel ligt het
aantal winkelsluitingen hoger dan in jaren van hoogconjunctuur. De scherpe concurrentie (mede ook
door de opkomst van internet) gekoppeld aan het lagere economische tij heeft er toe geleid dat
winkeldeuren zijn gesloten. Internet zal het koopgedrag verder blijven veranderen. Niet alleen worden
meer producten gekocht vanachter de computer en via smartphones en andere nieuw te ontwikkelen
digitale gadgets. Ook is internet in toenemende mate bepalend voor de kooporintatie (wat koop ik
waar, wanneer en tegen welke prijs).
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
13/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
7
Concreet betekent dit dat als gevolg van de veranderende kooporintatie (meer internet) en minder
consumenten (krimp) het draagvlak voor winkels landelijk zal krimpen, wat ruimtelijke consequenties
heeft voor de omvang en spreiding van het winkelaanbod en daarmee ook de leefbaarheid in kernen.
Hierbij speelt ook het wegvallen van oudere zelfstandige detaillisten, zonder opvolging, een rol.
In welke mate is de Overijsselse detailhandel in de afgelopen jaren veranderd? Het eerste hoofdstuk
van dit rapport schetst de omvang en samenstelling van de detailhandel in Overijssel. We beginnen met
de omvang, samenstelling en ontwikkeling van het winkelaanbod (paragraaf 2.2), uitgesplitst naaraantal winkelmeters en aantal winkels. Daarnaast is er in paragraaf 2.3 specifiek aandacht voor
leegstand. Paragraaf 2.4 gaat vervolgens in op de werkgelegenheid in de Overijsselse detailhandel.
Voor deze paragrafen geldt dat we enerzijds op provinciaal niveau een vergelijking maken met
landelijk en anderzijds ook op gemeenteniveau naar de detailhandel kijken. In de laatste paragraaf van
dit hoofdstuk kijken we naar de planvorming in de provincie Overijssel om een inschatting te kunnen
maken van hoeveel nieuwe winkelmeters er de komende jaren naar verwachting nog zullen worden
toegevoegd aan het Overijsselse winkelaanbod.
2.2Winkelaanbod
2.2.1 Overijssel en Nederland
In vijf jaar tijd 125.000 winkelmeters erbij in Overijssel
Tabel 2.1 laat de ontwikkeling van het winkelaanbod in Overijssel in de dagelijkse en niet-dagelijkse
sector zien. Het totale winkelvloeroppervlak is in Overijssel in de periode 2007-2012 toegenomen met
6 procent en bedraagt begin 2012 bijna 2,2 miljoen m2. De grootste toenames zijn zichtbaar in de
sectoren mode en luxe en vrije tijd. De overige detailhandel is de enige sector waar het
winkelvloeroppervlak is afgenomen. In Nederland nam het winkelvloeroppervlak in dezelfde periode
met bijna 1,4 miljoen vierkante meter toe, een toename van 5 procent. Verhoudingsgewijs is het
winkelaanbod in Overijssel dus iets sterker gegroeid dan totaal in Nederland.
Tabel 2.1
Ontwikkeling winkelaanbod Overijssel (in m2WVO).
2007 2012 2007-2012 (abs.) 2007-2012 (%) Ned. 2007-2012 (%)
Dagelijks 376.760 397.380 20.630 5% 5%
Niet-dagelijks 1.667.880 1.772.180 104.300 6% 5%
waarvan
- Mode & luxe 407.750 463.070 55.320 14% 10%
- Vrije tijd 108.860 123.710 14.840 14% 2%
- In en om het huis 1.079.550 1.116.150 36.600 3% 4%
- Overig 71.720 69.260 -2.460 -3% 2%
totaal 2.044.600 2.169.560 124.920 6% 5%
NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
14/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
8
Overijssel heeft relatief veel winkelmeters in sector in/om huis
Vergeleken met het landelijk gemiddelde is de sector in en om het huis in Overijssel qua
winkeloppervlak iets sterker vertegenwoordigd in Overijssel. Ten opzichte van 2007 is het aandeel van
deze sector overigens wel met 2 procentpunt afgenomen, wat met name veroorzaakt wordt door de
relatief sterkere groei van het aantal winkelmeters in de sectoren mode & luxe en vrije tijd.
Figuur 2.1
Procentuele verdeling winkelaanbod per sector, Overijssel en Nederland (in m2WVO, 2012).
20%
18%
22%
21%
6%
6%
49%
51%
3%
3%
0% 25% 50% 75% 100%
Nederland
Overijssel
Dagelijks Mode & Luxe Vrije Tijd In/om Huis Detailhandel Overig NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
Meer meters, minder winkels
Het winkelvloeroppervlak in Overijssel is in 2007-2012 toegenomen. Het aantal verkooppunten is in
Overijssel daarentegen duidelijk afgenomen (zie tabel 2.2). In totaal zijn dit er bijna 600 minder, een
afname van 7 procent. Absoluut gezien is het aantal verkooppunten het meest gedaald in de sectoren in
en om het huis en dagelijks. In de sectoren vrije tijd (-14 procent) en in en om het huis (-11 procent) is
de relatieve afname het grootst. Ook landelijk is deze trend zichtbaar: het aantal winkels neemt
landelijk gezien met bijna 4 procent af. Deze afname is wel minder sterk dan in Overijssel, waar dit 7
procent is.
De groei van het aantal winkelmeters is in de afgelopen jaren in Overijssel dus iets groter geweest dan
landelijk gemiddeld, terwijl de afname van het aantal winkels ook relatief sterker is. Dit duidt er op dat
het proces van schaalvergroting zich in Overijssel sterker lijkt te hebben doorgezet dan gemiddeld in
Nederland. Overigens doet zich dit niet alleen voor in de grootschalige sector in en om het huis, wat
laat zien dat hier niet alleen sprake is van het Westermaat-effect.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
15/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
9
Tabel 2.2
Ontwikkeling aantal verkooppunten Overijssel.
2007 2012 2007-2012 (abs.) 2007-2012 (%) Nl. 2007-2012 (%)
Dagelijks 1.990 1.820 -180 -9% -4%
Niet-dagelijks 6.010 5.590 -420 -7% -3%
waarvan
Mode en luxe 2.240 2.240 0 0% 2%
Vrije tijd 770 660 -110 -14% -12%
In en om het huis 2.550 2.280 -270 -11% -7%
Overig 450 420 -40 -8% 0%
totaal 8.000 7.410 -600 -7% -4%
NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
De lichte oververtegenwoordiging van de sector in en om het huis zien we niet alleen terug in het
aantal winkelmeters. Ook het aantal verkooppunten is vergeleken met het landelijke beeld relatief
groot (31 versus 28 procent van het totaal). Doordat in de mode & luxe het aantal verkooppunten de
afgelopen jaren in Overijssel niet is teruggelopen, is het aandeel van deze sector in de verdeling van
het aantal verkooppunten toegenomen van 28 procent in 2007 tot 30 procent in 2012. De overigesectoren hebben licht ingeleverd.
Figuur 2.2
Procentuele verdeling aantal verkooppunten per sector, Overijssel en Nederland (2012).
27%
25%
31%
30%
9%
9%
28%
31%
5%
6%
0% 25% 50% 75% 100%
Nederland
Overijssel
Dagelijks Mode & Luxe Vrije Tijd In/om Huis Detailhandel Overig NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
Meer dagelijks, mode en plant & dier; minder electro en dhz
Op brancheniveau is wonen de branche met de meeste winkelmeters in Overijssel. Woninginrichting
neemt 24 procent van het winkeloppervlak voor rekening. Daarna volgens levensmiddelen (16 procent),
plant & dier (12 procent) en kleding & mode (11 procent).
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
16/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
10
In de periode 2007-2012 is met name in de doe-het-zelf branche het aantal vierkante meters
winkeloppervlak afgenomen, op enige afstand gevolgd door bruin & witgoed en wonen. De grootste
toename in de afgelopen vijf jaar is zichtbaar in de branche plant & dier (met bijna 66.000 m2),
gevolgd door huishoudelijke- en luxe artikelen, sport en spel en kleding & mode en levensmiddelen.
Vergeleken met landelijk is de procentuele toename in vier branches fors groter dan gemiddeld in
Nederland, namelijk warenhuis, huishoudelijke en luxe artikelen, sport & spel en plant & dier. Twee
branches hebben juist een relatief grotere afname: bruin- & witgoed en doe-het-zelf.
Tabel 2.3
Omvang per branche en procentuele ontwikkeling, Overijssel (2007-2012), met vergelijking Nederland.
winkeloppervlak (in m2WVO) verkooppunten
% ontw. 2007-2012 % ontw. 2007-2012
Ov. 2012 Ov. Ned. Ov. 2012 Ov. Ned.
Levensmiddelen 343.050 6% 5% 1.450 -9% -5%
Persoonlijke verzorging 54.330 2% 4% 370 -8% 0%
Warenhuis 56.160 21% 5% 40 54% 43%
Kleding & Mode 236.590 9% 12% 1.290 0% 4%
Schoenen & Lederwaren 66.150 11% 9% 250 -4% 7%Juwelier & Optiek 18.380 4% 4% 280 3% 1%
Huishoudelijke- & Luxe art. 73.740 41% 23% 300 6% -4%
Antiek & Kunst 12.050 -19% -21% 90 -23% -26%
Sport & Spel 78.300 35% 12% 280 -3% 2%
Hobby 19.320 -11% -15% 180 -31% -23%
Media 26.090 -10% -9% 200 -10% -17%
Plant & Dier 264.150 33% 13% 530 -1% -4%
Bruin & Witgoed 58.990 -13% -6% 350 -24% -11%
Auto & Fiets 67.030 10% 14% 280 0% 4%
Doe-Het-Zelf 204.430 -10% -2% 320 -20% -18%
Wonen 521.550 -1% 3% 810 -9% -5%Detailhandel Overig 69.260 -3% 2% 420 -8% 0%
totaal 2.171.570 6% 5% 7.410 -7% -4%
NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
Sterke toename plant & dier vertaalt zich in bovengemiddelde vertegenwoordiging
Wanneer we per branche het aandeel in Overijssel vergelijken met het landelijk aandeel van die
branche in het totale winkelaanbod ontstaat aanvullend inzicht in de mate waarin
detailhandelsbranches relatief over- dan wel ondervertegenwoordigd zijn in Overijssel.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
17/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
11
Met name auto & fiets en plant & dier zijn qua winkelmeters relatief sterk vertegenwoordigd in
Overijssel. Voor de doe-het-zelf geldt dat het aantal verkooppunten vrij hoog ligt in Overijssel, maar
het winkeloppervlak heeft een iets kleiner aandeel in het totale winkelaanbod dan landelijk gemiddeld.
Deze branche is in Overijssel kleinschaliger van opzet. Dit geldt ook voor warenhuizen. Het aandeel van
deze branche qua verkooppunten is licht bovengemiddeld, terwijl het aantal winkelmeters
verhoudingsgewijs klein is (zie verder ook figuur 2.5).
Figuur 2.3Relatieve over- of ondervertegenwoordiging detailhandelsbranches Overijssel (2012).
m2WVO Verkooppunten
84%
85%
90%
91%
91%
91%
106%
106%
108%
109%
121%
133%
98%
99%
100%
100%
96%
75% 100% 125% 150%
Warenhuis
Media
Persoonlijke Verzorging
Levensmiddelen
Sport & Spel
Juwelier & Optiek
Kleding & Mode
Doe-Het-Zelf
Bruin & Witgoed
Wonen
Antiek & Kunst
Hobby
Detailhandel Overig
Huishoudelijke- & Luxe art.
Schoenen & Lederwaren
Plant & Dier
Auto & Fiets
102%
100%
93%
91%
104%
99%
97%
126%
111%
105%
89%
108%
103%
104%
88%
110%
106%
75% 100% 125% 150%
l
k
e
f
t
.
r
84%
85%
90%
91%
91%
91%
106%
106%
108%
109%
121%
133%
98%
99%
100%
100%
96%
75% 100% 125% 150%
Warenhuis
Media
Persoonlijke Verzorging
Levensmiddelen
Sport & Spel
Juwelier & Optiek
Kleding & Mode
Doe-Het-Zelf
Bruin & Witgoed
Wonen
Antiek & Kunst
Hobby
Detailhandel Overig
Huishoudelijke- & Luxe art.
Schoenen & Lederwaren
Plant & Dier
Auto & Fiets
102%
100%
93%
91%
104%
99%
97%
126%
111%
105%
89%
108%
103%
104%
88%
110%
106%
75% 100% 125% 150%
l
k
e
f
t
.
r
NB: Nederland = 100%.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
Gemiddelde winkelomvang in Overijssel kleine 300 m2
De totale gemiddelde winkelgrootte is in 2012 in Overijssel 293 m2WVO. In 2007 was dit nog 256 m2
WVO, wat neerkomt op een toename van 15 procent. Niet geheel verrassend is de winkelomvang het
grootst bij warenhuizen. Ten opzichte van 2007 is het aantal winkelmeters per verkooppunt - als enige
branche wel relatief sterk gedaald (-21 procent). Dit komt vooral doordat in de afgelopen jaren ook in
steeds meer kleinere gemeenten Hemas zich hebben gevestigd, plus de sterke doorgroei van Action. In
alle andere branches is de gemiddelde winkelomvang in de periode 2007-2012 toegenomen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
18/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
12
In de branches sport & spel, plant & dier en huishoudelijke & luxe artikelen is de procentuele groei
meer dan 30 procent. Er is dus duidelijk sprake geweest van een schaalvergrotingsproces de afgelopen
jaren.
Figuur 2.4
Gemiddelde aantal m2WVO per winkel, per branche, Overijssel (2007 en 2012).
65
86
129
130
133
158
149
168
203
215
188
229
202
256
371
564
598
1.662
66
110
130
137
148
166
170
184
237
238
249
266
281
293
501
641
647
1.306
0 500 1.000 1.500 2.000
Juwelier & Optiek
Hobby
Media
Antiek & Kunst
Persoonlijke Verzorging
Detailhandel Overig
Bruin & Witgoed
Kleding & Mode
Levensmiddelen
Auto & Fiets
Huishoudelijke- & Luxe art.r
Schoenen & Lederwaren
Sport & Spel
totaal
Plant & Dier
Doe-Het-Zelf
Wonen
Warenhuis
2012
2007
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
19/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
13
Winkelomvang in Overijssel groter dan landelijk gemiddeld
De totale gemiddelde winkelgrootte in Overijssel is in 2012 8 procent groter dan landelijk gemiddeld
(Overijssel: 293 m2WVO; Nederland 271 m2WVO). Dit verschil is vooral te verklaren door de relatief
sterke vertegenwoordiging van de grootschalige sector in en om het huis. Maar ook op brancheniveau
zien we dat in veel branches de winkelomvang in Overijssel groter is dan gemiddeld in Nederland.
Opvallend is dat de doe-het-zelf (bouwmarkten) in Overijssel gemiddeld wat kleiner zijn terwijl bij
plant & dier (met name tuincentra) een grotere winkelomvang hebben, vergeleken met de landelijke
kengetallen. Mogelijk dat de doe-het-zelf in Overijssel meer lokale verzorgingsfunctie heeft (en mededaardoor minder grootschalig is), terwijl de vaak meer solitair gelegen tuincentra een bovenlokale
verzorgingsfunctie hebben.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
20/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
14
Figuur 2.5
Gemiddelde aantal m2WVO per winkel, per branche, Overijssel en Nederland (2012).
67
104
141
112
142
149
176
172
220
175
223
199
296
271
420
763
626
1.463
66
110
130
137
148
166
170
184
237
238
249
266
281
293
501
641
647
1.306
0 500 1.000 1.500 2.000
Juwelier & Optiek
Hobby
Media
Antiek & Kunst
Persoonlijke Verzorging
Detailhandel Overig
Bruin & Witgoed
Kleding & Mode
Levensmiddelen
Auto & Fiets
Huishoudelijke- & Luxe Ar
Schoenen & Lederwaren
Sport & Spel
totaal
Plant & Dier
Doe-Het-Zelf
Wonen
Warenhuis
Overijssel
Nederland
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
In Overijssel is gemiddelde winkelgrootte in de periode 2007-2012 gestegen van 256 naar 293 m2
WVO. Landelijk is de winkelomvang toegenomen van 248 naar 271 m2WVO, wat een meer bescheiden
ontwikkeling is.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
21/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
15
Megasupermarkten in Nederland
Een grootschalige supermarkt wordt gedefinieerd
als een supermarkt met meer dan 2.500 m wvo.
In 2004 waren er in Nederland 47 van dergelijke
supermarkten met in totaal 146.000 m
verkoopvloeroppervlak. Het gemiddelde
winkelvloeroppervlak bedroeg 3.100 m. Tussen
2004 en 2012 zijn er 14 grootschalige
supermarkten (+30 procent) bijgekomen,
waardoor het totale aantal megasupermarkten nu
uitkomt op 61. Het winkelvloeroppervlak in deze
supermarkten is met 32 procent toegenomen naar
192.200 m, wat neerkomt op 0,7 procent van het
totale winkelvloeroppervlak in Nederland. De
gemiddelde omvang is in 2012 3.150 m.
Grote supermarkten zijn vooral sterk
vertegenwoordigd in Zuid-Holland en Noord-
Holland. Opvallend is dat Limburg met 6
megasupermarkten ook relatief goedvertegenwoordigd is. In Overijssel zijn er 2,
waarvan 1 in Enschede en 1 in Zwolle.Bron: Locatus; bewerking: I&O Research.
2.2.2 Overijssel en andere provincies
Op basis van de Locatus Retail Facts 2012 (peildatum 1 januari 2012) kunnen de cijfers van Overijssel
vergeleken worden met de andere Nederlandse provincies1.
Bijna 2 m2 winkelvloer per inwoner in Overijssel
Om de aanbodcijfers in perspectief te kunnen plaatsen, relateren we het winkeloppervlak aan de
bevolkingsomvang. Figuur 2.6 toont het aantal m2 WVO per inwoner per provincie. Deze varieert van 2,1
in Zeeland tot 1,4 in Zuid-Holland. In Overijssel is er per inwoner 1,9 m2WVO beschikbaar. Alleen in derelatief dunbevolkte provincies Zeeland, Drenthe en Friesland ligt dit cijfer hoger.
1Deze cijfers wijken licht af van de aanbodcijfers in paragraaf 2.2.1, veroorzaakt door de verschillende peildata.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
22/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
16
Figuur 2.6
Dichtheid Overijssel vergeleken: het aantal m2winkelvloeroppervlak per inwoner (2012).
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5
Zuid-Holland
Utrecht
Flevoland
Noord-Holland
Nederland
Noord-Brabant
Gelderland
Groningen
Limburg
Overijssel
Friesland
Drenthe
Zeeland
Bronnen: Locatus, CBS. Bewerking: I&O Research
Het verschil tussen dichtbevolkte en dunner bevolkte gebieden hangt samen met het belang van
afstand tussen woning en winkel voor de aankoop van (met name dagelijkse) artikelen. In een
stedelijke omgeving met een grote bebouwingsdichtheid wonen veel consumenten op korte afstand. In
een minder dicht bevolkt verzorgingsgebied kan het winkelvloeroppervlak niet op dezelfde manier
efficint gebruikt worden. Dat betekent dat er per inwoner verhoudingsgewijs meer
winkelvloeroppervlak nodig is. Het winkelvloeroppervlak per inwoner zal wel dalen als voorzieningen
uit kleine kernen verdwijnen en inwoners zijn aangewezen op winkels in grote(re) plaatsen.
Theoretisch vTheoretisch vTheoretisch vTheoretisch voorbeeld:oorbeeld:oorbeeld:oorbeeld:
In een gemeente met 1 middelgrote kern en zes kleine kernen heeft elke kern een eigen supermarkt en bedraagt het totale
winkeloppervlak 4.800 m2. In een meer stedelijke gemeente met 1 grote, 1 middelgrote en 1 dorpskern kan bij een gelijk
inwonertal worden volstaan met 3.900 m2. Voorbeeldillustratie winkelstructuur:
Dunbevolkt gebied Dichtbevolkt gebied
600 m2 WVO
1.200 m2
WVO
600 m2 WVO
600 m2 WVO
600 m2 WVO
600 m2 WVO 600 m2 WVO
600 m2 WVO
2.500 m2
WVO
1.000 m2
WVO
600 m2 WVO
1.200 m2
WVO
600 m2 WVO
600 m2 WVO
600 m2 WVO
600 m2 WVO 600 m2 WVO
600 m2 WVO
2.500 m2
WVO
1.000 m2
WVO
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
23/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
17
Ruim 6 winkels per 1.000 inwoners in Overijssel
Het aantal verkooppunten per 1.000 inwoners is in Overijssel 6,4 per 1.000 inwoners. Alleen in Noord-
Holland, Limburg, Friesland en Zeeland ligt dit cijfer hoger (zie figuur 2.7). De aantallen lopen uiteen
van bijna 8 per 1.000 (Zeeland) tot 4,5 per 1.000 (Flevoland).
Figuur 2.7
Dichtheid Overijssel vergeleken: het aantal winkels per 1.000 inwoners (2012).
0 2 4 6 8 10
Flevoland
Utrecht
Zuid-Holland
Groningen
Noord-Brabant
Gelderland
Nederland
Drenthe
Overijssel
Noord-Holland
Limburg
Friesland
Zeeland
Bronnen: Locatus, CBS. Bewerking: I&O Research
2.2.3 Gemeenten in Overijssel
Op gemeenteniveau zijn de vijf grote steden in Overijssel gezamenlijk goed voor 45 procent van het
totale provinciale winkelaanbod. Qua inwonertal nemen ze 47 procent van de Overijsselse bevolking
voor rekening. Het grootste aantal winkelmeters is te vinden in Enschede, terwijl Olst-Wijhe het
kleinste winkelaanbod heeft. Tussen de 25 Overijsselse gemeenten zijn aanzienlijke verschillen in de
verhouding dagelijks/niet-dagelijks. In Staphorst en Dinkelland is het aandeel van de dagelijkse sector
9 procent. In Haaksbergen en Hof van Twente is dat respectievelijk 26 en 28 procent.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
24/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
18
Tabel 2.4
Omvang winkelaanbod per gemeente, Overijssel (2012).
winkeloppervlak (in m2WVO) verkooppunten
dagelijks niet-dagelijks dagelijks niet-dagelijks
Almelo 27.290 119.350 120 360
Borne 7.020 26.340 30 120
Dalfsen 9.190 43.630 40 130
Deventer 32.670 122.450 160 490
Dinkelland 8.900 86.270 50 130
Enschede 56.510 223.650 250 740
Haaksbergen 12.580 36.030 40 120
Hardenberg 21.560 99.010 100 300
Hellendoorn 14.860 61.810 50 180
Hengelo 28.870 145.580 130 400
Hof Van Twente 15.060 39.310 60 160
Kampen 14.570 53.820 80 230
Losser 7.800 29.320 40 90
Oldenzaal 11.650 84.200 60 220
Olst-Wijhe 4.920 18.160 30 70
Ommen 6.680 24.440 30 100
Raalte 12.560 51.760 50 170
Rijssen-Holten 13.030 71.090 60 210
Staphorst 5.060 48.990 20 70
Steenwijkerland 12.920 62.890 70 230
Tubbergen 5.740 37.750 40 100
Twenterand 13.140 58.640 60 180
Wierden 9.480 31.130 50 100
Zwartewaterland 6.100 24.800 40 100
Zwolle 39.230 171.770 180 610
totaal 397.380 1.772.180 1.820 5.590
NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
Dinkelland en Staphorst hebben de grootste winkels
Wanneer een gemeente beschikt over een of meerdere grootschalige detailhandelsvestigingen
benvloedt dit het totaalbeeld voor de detailhandel. In Overijssel zien we dit duidelijk terug bij met
name Staphorst en Dinkelland. Beide gemeenten hebben een verhoudingsgewijs hoog aantal
winkelmeters per 1.000 inwoners, maar ook een gemiddelde winkelgrootte die ver boven het
provinciaal gemiddelde ligt. In Dinkelland zijn met name enkele grote tuincentra, waaronder
tuincentrum Oosterik in Denekamp, aanwezig. Terwijl in Staphorst de Intratuin en Boer Bouw- en
Woonwarenhuis de gemiddelde winkelomvang en de winkeldichtheid omhoog stuwen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
25/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
19
In de grotere gemeenten zoals Deventer lijken winkels in de regel kleiner te zijn. Uitzondering hierop is
Hengelo, waar ook enkele grote ketens gevestigd zijn (zoals Ikea op het Plein Westermaat). Ook in
Almelo, Oldenzaal, Haaksbergen en Rijssen-Holten zijn de winkels in verhouding groot (300 tot 350
m2).
Figuur 2.8 Figuur 2.9
Aantal m2WVO per 1.000 inwoners (2012). Gemiddelde winkelgrootte (2012).
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
Groei winkelaanbod veruit grootst in Dinkelland
Ten opzichte van 2007 heeft de gemeente Dinkelland de sterkste toename van het winkelaanbod. Deze
groei concentreert zich overwegend in de branche plant en dier. Op ruime afstand volgen Staphorst en
Zwolle. In Zwolle is de toename van het winkelaanbod verdeeld over de branches kleding,
huishoudelijk en sport & spel. In Staphorst is de groei gevolg van uitbreiding van het aantal
winkelmeters in de woninginrichting.
Vier gemeenten in Overijssel hebben in 2012 minder winkeloppervlak dan in 2007. Opvallend is dat
drie hiervan tot de grote steden behoren. Tegenover een afname van het winkeloppervlak in de niet-
dagelijkse sector (mede ook door meer leegstand onder andere op de Snipperling) staat in Deventer
wel een groei van het dagelijkse winkelaanbod, waardoor per saldo de afname qua winkeloppervlak
beperkt is. In Twenterand en Almelo is het winkeloppervlak in 2012 zon 4.000 m2WVO kleiner dan in
2007, veroorzaakt door een kleiner aanbod in de niet-dagelijkse sector. Voor Twenterand geldt dat
vooral de woninginrichting een afname van het aantal winkelmeters kent. In Almelo hebben eigenlijk
alle grootschalige winkelbranches enig aanbod ingeleverd. Beide gemeenten hebben ook een forse
stijging van de leegstand (zie paragraaf 2.3).
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
26/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
20
Figuur 2.10
Ontwikkeling winkelaanbod 2007-2012 (abs. verandering m2WVO), dagelijks en niet-dagelijks.
-10.000 -5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 50.000
Almelo
Twenterand
Hengelo Ov
Deventer
Losser
Olst-Wijhe
Ommen
Oldenzaal
Tubbergen
Wierden
Raalte
Haaksbergen
Kampen
Borne
Hardenberg
Zwartewaterland
Rijssen-Holten
Steenwijkerland
Dalfsen
Ho f Van Twente
Hellendoorn
Enschede
Zwolle
Staphorst
Dinkelland
dagelijks niet-dagelijks
NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
2.3LeegstandIn meeste Overijsselse gemeenten sterke toename leegstand
In 2012 staat in de provincie Overijssel in totaal 272.930 m2winkeloppervlak leeg. In 2007 was dit nog
165.820 m2. Op gemeenteniveau kent de gemeente Enschede de hoogste absolute leegstand, gevolgd
door Deventer en Almelo. De grootste toenames ten opzichte van 2007 zijn te zien in Deventer en
Almelo. In beide gemeenten is de leegstand meer dan verdubbeld. Borne, Tubbergen en Kampen zijn de
enige gemeenten waar in 2012 de leegstand is afgenomen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
27/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
21
Figuur 2.11
Leegstand2in m2WVO, 2012 en absolute verandering 2007-2012.
-5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 50.000
Tubbergen
Staphorst
Olst-Wijhe
Ommen
Losser
Dinkelland
Borne
Dalfsen
Zwartewaterland
Wierden
Steenwijkerland
Hof Van Twente
Oldenzaal
Kampen
Hellendoorn
Haaksbergen
Rijssen-Holten
Raalte
Zwolle
Hardenberg
Twenterand
Hengelo
Almelo
Deventer
Enschede
2012
abs. verandering 2007-2012
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
Leegstandspercentage hoogst in Deventer en laagst in Staphorst
In 2012 bedraagt het leegstandspercentage in de detailhandel voor wat betreft winkeloppervlak 7,7
procent. Vijf jaar geleden bedroeg het leegstandspercentage nog 5,1 procent. In 2007 was het verschil
met Nederland nog 0,4 procentpunt, in 2012 is het Overijssels leegstandspercentage 1,1 procent boven
het landelijk gemiddelde gelegen. Het verschil is dus toegenomen.
2Hierbij gaat het om (winkel-)panden waarvan het redelijkerwijs te verwachten is dat in het (leegstaande) pand een
verkooppunt in de detailhandel, horeca of consumentgerichte dienstverlening zal terugkomen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
28/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
22
Op gemeenteniveau is veel verschil zichtbaar, zowel qua relatieve omvang van de leegstand als qua
ontwikkeling van de leegstand. Bovenaan de lijst staan vooral de grote en middelgrote gemeenten in
Overijssel, waarbij Almelo en Deventer met 14 procent koplopers zijn. De vijf gemeenten met het
hoogste leegstandspercentage hebben in 2012 ten opzichte van 2007 ook een fors hoger
leegstandspercentage. Enschede kent vergeleken met 2007 een zelfde leegstandspercentage. Verder
valt de ontwikkeling van Borne op, waarbij het leegstandsaandeel in 2007 het hoogste was van alle
Overijsselse gemeenten en nu meer passend lijkt. Mogelijk dat in 2007 een of enkele grote winkelunits
leegstonden in Borne en daarmee het beeld bepaalden. De drie Twentse gemeenten Dinkelland,Tubbergen en Losser hebben elk minder dan 2 procent leegstand in de detailhandel (zie figuur 2.13).
Figuur 2.12
Leegstandspercentage m2WVO (2007 en 2012).
0% 3% 6% 9% 12% 15%
Staphorst
Tubbergen
Dinkelland
Ommen
Losser
Dalfsen
Zwolle
Olst-Wijhe
Steenwijkerland
Oldenzaal
Borne
Wierden
Nederland
Hellendoorn
Kampen
Hof Van Twente
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Hardenberg
Overijssel
Hengelo
Enschede
Raalte
Haaksbergen
Twenterand
Deventer
Almelo
2012
2007
Nota bene: berekening van leegstandspercentage gebaseerd op de rekenformule van Locatus.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
29/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
23
2.4Analyse werkgelegenheidVoor de analyse van de werkgelegenheid is gebruik gemaakt van het provinciale werkgelegenheids-
register BIRO en het landelijke werkgelegenheidsregister LISA.
2.4.1 Detailhandelswerkgelegenheid Overijssel
Werkgelegenheid vooral in dagelijkse sector en bij webwinkels gegroeid
De ontwikkeling van de werkgelegenheid in de Overijsselse detailhandel in de periode 2007-2011 is
positief. Over deze hele periode zijn er ruim 3.000 banen bijgekomen, een groei van 6 procent. Dezegroei komt vooral voor rekening van de levensmiddelensector en de webwinkels en postorderbedrijven.
In een aantal sectoren is de werkgelegenheid juist afgenomen. Dit is met name het geval in de
electronica en vrije tijd en de woon- en woninginrichtingszaken. In zowel 2007 als 2011 is het aandeel
van de detailhandel in het totaal aantal banen in Overijssel 10 procent.
Tabel 2.5
Ontwikkeling aantal banen in Overijssel (2007-2011, in absolute aantallen)
2007 2011 abs. ontw. % ontw.
Dagelijkse sector 25.960 28.740 2.780 11%
- Levensmiddelenzaken 21.500 24.190 2.690 13%
- Winkels in persoonlijke verzorging 4.460 4.550 90 2%
Niet-dagelijkse sector 24.060 23.200 -860 -4%
- Modezaken 7.680 8.030 350 5%
- Woon- en woningrichtingszaken 3.380 3.110 -270 -8%
- Huishoudelijke-artikelenzaken 1.470 1.390 -80 -5%
- Winkels in consumentenelectronica 2.020 1.950 -70 -3%
- Doe-het-zelfzaken 2.060 1.950 -110 -5%
- Educatie- en vrijetijdsartikelen 7.460 6.760 -700 -9%
Detailhandel niet-in-winkel 1.480 1.590 110 7%
Webwinkels en postorderbedrijven 1.350 2.430 1.080 80%totaal 54.860 57.970 3.090 6%
Bron: BIRO.
2.4.2 Vergelijking op provincieniveau
Detailhandelswerkgelegenheid Overijssel vergelijkbaar met utrecht en Limburg
Op basis van de LISA-cijfers is een vergelijking gemaakt tussen het aantal banen en vestigingen in
Overijssel en de andere provincies. In 2011 is de detailhandel in Overijssel goed voor bijna 60.000
banen, vergelijkbaar met de aantallen in Limburg en Utrecht. Ten opzichte van 2007 is het aantal
banen in de detailhandel in Overijssel vrijwel gelijk gebleven. In vijf provincies is het aantal banen in
de detailhandel duidelijk hoger dan in Overijssel. De aantallen lopen uiteen van ruim 145.000 (Zuid-Holland) naar ruim 17.000 (Flevoland).
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
30/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
24
Figuur 2.13
Aantal banen in de detailhandel op provincieniveau (2011).
0 30.000 60.000 90.000 120.000 150.000
Flevoland
Zeeland
Drenthe
Groningen
Friesland
Limburg
Overijssel
Utrecht
Gelderland
Noord-Brabant
Noord-Holland
Zuid-Holland
Bron: LISA.
Detailhandel goed voor 10 procent van de werkgelegenheid
Gerelateerd aan de totale werkgelegenheid in Overijssel is de detailhandel goed voor 10,3 procent van
het totaal aantal werkzame personen. Hiermee neemt Overijssel in provinciaal opzicht een relatief hoge
positie in. Alleen in Zeeland en Friesland is het werkgelegenheidsaandeel van de detailhandel iets
groter. In de drie Randstedelijke provincies is het werkgelegenheidsbelang van de detailhandel relatief
gezien het kleinst.
Zeeland is overigens wel de enige provincie waar de detailhandelswerkgelegenheid in de periode
2007-2012 is gekrompen. Alle overige provincies kennen een groei van de werkgelegenheid in deze
sector. Flevoland heeft de sterkste procentuele toename, wat te maken heeft de bevolkingsgroei in
deze provincie (detailhandel is meer verzorgende bedrijvigheid waarbij de ontwikkeling mede
gerelateerd is aan de bevolkingsontwikkeling). Na Flevoland volgt Overijssel.
In de meeste provincies, waaronder ook Overijssel, is de procentuele stijging van de werkgelegenheid
in de detailhandel sterker dan de procentuele verandering van de totale werkgelegenheid. Alleen in
Groningen en Zeeland is de werkgelegenheidsontwikkeling in de detailhandel relatief minder sterk dan
de totale provinciale werkgelegenheidsontwikkeling.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
31/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
25
Figuur 2.14
Werkgelegenheidsaandeel detailhandel (2012) en procentuele verandering werkgelegenheid
detailhandel (2007-2012).
4,5%
3,1%
4,5%
2,3%
3,9%
3,9%
3,8%
13,4%
0,6%
3,9%
5,9%
1,2%
-1,8%
8,3%
8,9%
9,3%
9,4%
9,4%
9,5%
9,5%
9,9%
10,0%
10,3%
10,3%
10,4%
10,7%
-3% 0% 3% 6% 9% 12% 15%
Utrecht
Noord-Holland
Zuid-Holland
Groningen
Nederland
Gelderland
Noord-Brabant
Flevoland
Drenthe
Limburg
Overijssel
Friesland
Zeeland
2012
% ontw. 2007-2012
Bron: LISA.
2.5Winkelgebieden
Ontwikkeling vloeroppervlak diversIn deze paragraaf staan we kort stil bij de ontwikkelingen in de twintig grootste winkelgebieden van
Overijssel. Deze zijn ruwweg te verdelen in binnensteden/stads- of dorpscentra en winkelgebieden als
woonboulevards, zoals Plein Westermaat in Hengelo en de Woonpromenade Van Gils in Oldenzaal. In
absolute zin is de binnenstad van Enschede in 2012 het grootst (qua winkelvloeroppervlakte), gevolgd
door de stadscentra van Zwolle en Deventer.
Er is geen eenduidig beeld van de ontwikkeling te geven. Wel is het zo dat de centra van de grote
steden, op Deventer na, licht in vloeroppervlak afnemen. Het centrum van Deventer heeft in 2012
namelijk 10.000 m2meer winkeloppervlak dan in 2007 (+22 procent) en passeert daarmee het centrum
van Hengelo. De toename van het aantal winkelmeters in de Deventer binnenstad hangt samen met de
opening eind 2007 van De Boreel, met grootschalige winkelformules. Voor het overige geldt dat degrootste stijgingen en dalingen vooral bij de grootschalige detailhandelslocaties te vinden zijn.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
32/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
26
De grootste stijging is zichtbaar aan de George Stephensonstraat in Zwolle, dit gebied is in de periode
2007-2012 bijna vier keer zo groot geworden. Ook de Lange Spruit in Hardenberg en de
Woonpromenade Van Gils in Oldenzaal stijgen fors in oppervlakte. De grootste dalers in termen van
vloeroppervlak zijn ook alledrie meubelpleinen/woonboulevards: Schuttersveld in Enschede,
Snipperling in Deventer en de woonboulevard van Almelo.
Tabel 2.6
Vloeroppervlak top-20 winkelgebieden Overijssel.2007 2012 abs. ontw. % ontw.
Centrum Enschede 86.210 83.760 -2.450 -3%
Centrum Zwolle 67.190 64.830 -2.360 -4%
Centrum Deventer 46.650 56.680 10.030 22%
Centrum Almelo 46.040 43.640 -2.400 -5%
Centrum Hengelo OV 48.490 46.780 -1.710 -4%
Deventer - Snipperling 43.880 31.320 -12.560 -29%
Oldenzaal - Woonpromenade van Gils 27.280 40.020 12.740 47%
Woonboulevard Almelo 38.170 30.350 -7.820 -20%
Centrum Rijssen 34.630 33.690 -940 -3%
Enschede - Schuttersveld 38.180 26.480 -11.700 -31%
Hengelo - Plein Westermaat 35.900 36.770 870 2%
Centrum Nijverdal 24.540 30.810 6.270 26%
Centrum Hardenberg 22.440 26.220 3.780 17%
Centrum Haaksbergen 25.460 23.980 -1.480 -6%
Centrum Kampen 26.050 25.150 -900 -3%
Centrum Oldenzaal 26.450 25.800 -650 -2%
Zwolle - George Stephensonstraat 7.860 27.360 19.500 248%
Centrum Raalte 17.830 24.630 6.800 38%
Hardenberg - Lange Spruit 14.830 22.310 7.480 50%
Zwolle - Diezerpoort 15.250 19.320 4.070 27%
NB: cijfers zijn exclusief leegstand.
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
In totaal nemen zowel in 2007 als in 2012 de twintig winkelgebieden een derde van het totale
winkeloppervlak in Overijssel voor rekening. Het provinciaal aandeel van het aantal verkooppunten van
de 20 grootste winkelgebieden in Overijssel is wel teruggelopen van 37 naar 33 procent.
In veel winkelgebieden minder winkels
Het aantal verkooppunten in de twintig grootste winkelgebieden van Overijssel neemt in de regel af. Er
zijn drie gebieden waar grote stijgingen te noteren zijn: de woonpromenade Van Gils in Oldenzaal, de
George Stephensonstraat in Zwolle en de Lange Spruit in Hardenberg. Bij de ontwikkeling van het
aantal verkooppunten is wel de trend zichtbaar dat deze afnemen in binnensteden en
hoofdwinkelcentra. Hier kunnen verschillende factoren aan ten grondslag liggen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
33/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
27
Zo geldt dat overige consumentgerichte publieksfuncties ook meer domein vinden in (de
aanloopstraten van) binnensteden. Daarnaast zal ook hier het proces van schaalvergroting en
samenvoeging waar mogelijk plaatsvinden. Bij historische binnensteden zijn de mogelijkheden hiertoe
doorgaans wel beperkter. Verder voelen vooral de binnensteden de opkomst van internet. In
binnensteden zijn vooral de meer recreatieve branches zoals kleding en vrijetijdsartikelen
vertegenwoordigd. Juist deze artikelgroepen worden steeds vaker via internet aangeschaft.
Tabel 2.7Aantal verkooppunten top-20 winkelgebieden Overijssel.
2007 2012 abs. ontw. % ontw.
Centrum Enschede 360 350 -10 -3%
Centrum Zwolle 390 340 -50 -13%
Centrum Deventer 330 320 -10 -3%
Centrum Almelo 250 220 -30 -12%
Centrum Hengelo OV 250 220 -30 -12%
Deventer - Snipperling 20 20 0 0%
Oldenzaal - Woonpromenade van Gils 10 30 20 200%
Woonboulevard Almelo 20 20 0 0%
Centrum Rijssen 160 140 -20 -13%
Enschede - Schuttersveld 20 20 0 0%
Hengelo - Plein Westermaat 10 10 0 0%
Centrum Nijverdal 120 120 0 0%
Centrum Hardenberg 130 130 0 0%
Centrum Haaksbergen 120 110 -10 -8%
Centrum Kampen 200 180 -20 -10%
Centrum Oldenzaal 180 160 -20 -11%
Zwolle - George Stephensonstraat 10 20 10 100%
Centrum Raalte 100 110 10 10%
Hardenberg - Lange Spruit*) 4 8 4 100%
Zwolle - Diezerpoort 100 90 -10 -10%
*) Vanwege N
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
34/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
28
Figuur 2.15
Spreidingsbeeld 20 grootste winkelgebieden Overijssel (2007 en 2012).
Figuur 2.16
Spreidingsbeeld 20 grootste winkelgebieden Overijssel, naar sector (2012).
NB: cijfers zijn exclusief leegstand.Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
35/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
29
Meeste grote winkelgebieden hebben oplopende leegstand
Van de 20 grootste Overijsselse winkellocaties hebben er 18 in 2012 meer leegstaande winkelmeters
dan in 20073. Plein Westermaat in Hengelo is het enige winkelgebied zonder leegstand in 2007 en
2012. Daarnaast kent het centrum van Oldenzaal in 2012 beperkt minder leegstand dan in 2007. De
Snipperling in Deventer had in 2007 geen leegstand, maar is nu in 2012 koploper.
Figuur 2.17
Leegstaand winkeloppervlak 20 grootste winkelgebieden Overijssel (2007 en 2012).
0 5.000 10.000 15.000 20.000
Plein Westermaat
George Stephensonstraat
Woonpromenade van Gils
Centrum Raalte
Lange Spruit
Diezerpoort
Centrum Oldenzaal
Centrum Hardenberg
Centrum Kampen
Centrum Rijssen
Centrum Nijverdal
Centrum Haaksbergen
Centrum Zwolle
Centrum Hengelo OV
Woonboulevard Almelo
Centrum Deventer
Schuttersveld
Centrum Almelo
Centrum Enschede
Snipperling
2012
2007
Bron: Locatus, bewerking I&O Research.
3Hierbij gaat het om (winkel-)panden waarvan het redelijkerwijs te verwachten is dat in het (leegstaande) pand een
verkooppunt in de detailhandel, horeca of consumentgerichte dienstverlening zal terugkomen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
36/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
30
2.6Plannen en ontwikkelingenDit rapport beschrijft voornamelijk de huidige stand van de detailhandel in de provincie Overijssel. In
deze paragraaf wordt op gemeenteniveau gekeken naar de planvorming in de detailhandel voor de
komende jaren. Worden er nog projecten op het gebied van detailhandel gerealiseerd? Hoeveel
vierkante meters winkelvloeroppervlak komen er naar schatting bij? En gaat het hierbij om uitbreiding
of vervanging van bestaande (te slopen) detailhandel? Er ontstaat inzicht in de mate waarin
vernieuwing zal optreden in de Overijsselse detailhandel.
Alle Overijsselse gemeenten zijn aangeschreven met de vraag een overzicht te geven van de bekend
zijnde detailhandelsplannen en projecten. Van de meeste gemeenten is een overzicht ontvangen van
de geplande toekomstige winkelontwikkelingen. Hoewel er naar gestreefd is een volledig overzicht
samen te stellen, kan de lijst mogelijk niet 100 procent dekkend zijn (in een aantal gevallen kan de
planvorming nog dermate zacht zijn dat nog geen - nauwkeurige - kwantitatieve opgave is te doen van
het aantal toe te voegen winkelmeters).
Van alle 25 gemeenten in Overijssel heeft een aantal gemeenten aangeven de komende jaren geen
projecten of uitbreidingplannen voor detailhandel te hebben. Dit zijn: Hof van Twente, Losser,
Oldenzaal, Olst-Wijhe, Hellendoorn, Raalte en Tubbergen. Hierbij is het belangrijk te melden dat veel
van deze gemeenten wel - de komende jaren - werken aan een verbetering / versterking van met name
de centrumgebieden, maar met vooral een sterk accent op de ruimtelijke inrichting (en zonder
concrete, vastgestelde uitbreidingsplannen voor detailhandel) en/of herstructurering van bestaand
aanbod, zonder dat dit gepaard gaat met toevoeging van nieuwe winkelmeters.
In de resterende gemeenten zijn er de komende jaren wel plannen, voor zowel nieuwbouw als sloop. In
Enschede wordt het oude winkelcentrum Miro vervangen door een nieuwe Miro Shopping Centre, met
daarbij ook een uitbreiding van tenminste 3.500 m2BVO (een Albert Heijn XL). Bij een aantal plannen
is nog niet bekend hoeveel van het totale planprogramma is bestemd voor detailhandelsruimte. Ook is
het soms nog niet exact bekend hoe de verhouding BVO WVO zal liggen4. Zo breidt de Ikea op Plein
Westermaat in Hengelo met 21.000 m2BVO uit, maar zal dit niet in zijn geheel terug te voeren zijn op
detailhandelmeters, omdat een deel ook voor uitbreiding van het restaurant en kantoor- en
opslagruimte bedoeld is. Van een aantal plannen is voorts ook nog niet zeker in welke mate dezedoorgaan, omdat ze nog in de voorbereidings- of de ontwerpfase zitten. Het aantal vierkante meters dat
op dit moment in aanbouw is, of waar sprake is van een (onherroepelijk) bestemmingsplan bedraagt
35.400 m2BVO. Uitgaande van de standaardverhouding zou het dan ongeveer gaan om 30.000 m2
WVO.
4BVO: brutovloeroppervlak (alle bebouwde winkelruimte); WVO: winkelvloeroppevlak (alle voor de consument
toegankelijke winkelruimte, dus exclusief magazijn, kantoor, kantine e.d.). De standaardverhouding BVO:WVO is
doorgaans 100:85.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
37/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
31
Als alle winkelmeters van alle bekend zijnde projectplannen in Overijssel ongeacht projectstatus
worden opgeteld, komt dit uit op een totaal van om en nabij 190.000-195.000 m2BVO. Daar staat op
basis van opgegeven en bekend zijnde cijfers - zon 50.000 m2BVO onttrekking door sloop tegenover,
wat neerkomt op een mogelijk uitbreiding van het winkelaanbod met zon 135.000-140.000 m2BVO
(115.000-120.000 m2WVO). Ter vergelijking: in de periode 2007-2012 is het winkelaanbod in
Overijssel toegenomen met ongeveer 125.000 m2WVO.
Op de volgende paginas is een overzicht opgenomen van de aan de hand van de uitgevoerdeinventarisatie ontvangen projectgegevens.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
38/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
32
Tabel 2.8
Overzicht gemeentelijke detailhandelsplannen.
Gemeente Projectnaam
Totale metrage
project (BVO)
waarvan
m2winkel (BVO)
bestaande
m2 winkel gesloopt Planfase
Almelo Almelo Nouveau 20.000 7.500 0 Voorbereidingsfase
Almelo Binnenstad nb nb nb Ontwerpfase
Almelo Nieuw Stadion Heracles 25.000-35.000 11.750 nb Ontwerpfase
Almelo Winkelcentrum Windmolenbroek 6.000-8.000 nb 3.500 Ontwerpfase
Borne Atria 2.300 1.920 Realisatie / oplevering
Borne Bornse Hoven 1.800 1.300 Opgeleverd
Dalfsen Waterfront 13.000 2.900 60 Bestemmingsplan
Deventer Winkelcentrum Borgele 1.400 1.400 1.100 Ontwerpfase
Deventer Winkelcentrum Keizerslanden 15.200 nntb 6.300 Ontwerpfase
Deventer Winkelcentrum Colmschate 18.000 nntb 11.000 Initaitief voor herstructuring
Deventer Binnenstad/Boreel fase 2 4.000 0 Realisatie
Deventer Binnenstad/Boreel fase 3 2.000 0 Realisatie
Deventer Runshopping centrum Snipperling 0 Initaitief voor herstructuring
Deventer WC Deltaplein 1.550 1.250 1.000 Initaitief voor herstructuring
Dinkelland Denekamp Eurowerft 1.250 1.250 Bestemmingsplan
Dinkelland Ootmarsum nb 1.000 Bestemmingsplan
Dinkelland Ootmarsum nb 1.500 Orientatie
Dinkelland Weerselo Bestemmingsplan
Enschede Miro 12.000 12.000 12.000 Sloop en nieuwbouw gestart
Enschede Miro pdv 3.500 3.500 0 In aanbouw
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
39/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
33
Gemeente Projectnaam
Totale metrage
project (BVO)
waarvan
m2winkel (BVO)
bestaande
m2winkel gesloopt Planfase
Enschede Op de Brouwerij 5.800 5.800 2.000 Afronding
Enschede Winkelcentrum Zuid 5.800 5.800 1.000 Voorbereiding
Enschede Zara 1.200 1.200 600 In aanbouw
Enschede Stokhorst 6.000 6.000 3.400 Voorbereiding
Haaksbergen Marktplan 2.550/1500 Haalbaarheidsstudie vastgesteld
Hardenberg Oosteinde/Stationsstraat 2.000 1.600 700 Planaanpassingen DO
Hardenberg Boumanplein 1.025 850 500 DO gereed
Hardenberg Mulderij (fase 1 en 2) 2.000 2.000 Procedures fase 2 : 2012
Hardenberg Noordzijde Markt 1.404 1.404 Procedure
Hardenberg Westzijde Markt 3.543 3.543 Procedure
Hardenberg Alzijdig blok 472 472 Centrumplan
Hardenberg Julianastraat Noord 1.525 825 700
Hengelo Lange Wemen 9.260 commercieel 8.160 5160 sloop/verbouw Start sloop 2012
Hengelo Hart van Zuid 5.000 5.000 0 Vaststellen uitwerkingsplan
Hengelo Veldwijk Noord 3.000 3.000 1300+ Bestemmingsplanprocedure
Hengelo Plein Westermaat Fase III 21.000 21.000 0 Uitvoering
Kampen Hanzewijk tenminste 1.550 Geaccordeerd plan
Kampen Hanzestation 3.000 Geaccordeerd plan
Kampen Binnenstad 450 Uitbreiding niet gepland, wel gefaci
Kampen IJsselmuiden-Centrum 650
Ommen Westflank 1.250 1.250 700 Onherroepelijk bestemmingsplan
Ommen Westflank 850 850 0 Onherroepelijk bestemmingsplan
Ommen Westflank 450 450 0 Onherroepelijk bestemmingsplan
Ommen Albert Heijn 2.850 2.000 0 Onherroepelijk bestemmingsplan
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
40/60
Winkelatlas Overijssel Detailhandelssector Overijssel
34
Gemeente Projectnaam
Totale metrage
project (BVO)
waarvan
m2winkel (BVO)
bestaande
m2 winkel gesloopt Planfase
Rijssen-Holten Tusveld 1.000 900 500 Definitief ontwerp fase
Rijssen-Holten Locatie Schuppert 3.000 3.000 3.200 Voorontwerp fase
Staphorst Meestersweg 3.500 1.200 600 Intentieovereenkomst
Steenwijkerland Gedempte Steenwijkerdiep Steenwijk nb nb Voorbereiding
Steenwijkerland Retailpark Eeserwold Steenwijk nb 25.000 'Mogelijke komst''
Steenwijkerland Voorpoort Vollenhove nb 2.500 nb
Twenterand
Kernontwikkelingsplan Westerhaar-
Vriezenveenswijk 480
Wierden Van Buuren 845 845 850 Uitvoering
Wierden Van Buuren 186 186 240 Uitvoering
Wierden Het Middenplein 5.000 2.200 Ontwerp
Wierden Modeplein 370 370 0 Voorlopig ontwerp
Zwartewaterland
Supermarkten Klaas Fuitestraat -
Genemuiden 7200 2300 0 Voorbereiding
Zwolle Hessenpoort 30.000 onbekend 0 Opstellen projectomgevings besluit
Zwolle Melkmarkt 3.000 3.000 beperkt Planologische procedure is afgerond
Zwolle Katwolderplein 10.000 7.500 beperkt
Op dit moment wordt het
bestemmingsplan opgesteld
Zwolle Voorsterpoort onbekend 25.000 Ontwikkelkader is gereed
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
41/60
35
Hoofdstuk 3Koopstromen en consumentengedragKoopstromen en consumentengedragKoopstromen en consumentengedragKoopstromen en consumentengedrag
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
42/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
36
3.Koopstromen en consumentengedrag
3.1InleidingIn dit hoofdstuk wordt het winkelaanbod in de Overijsselse gemeenten onderling vergeleken. Welke
gemeenten realiseren de hoogste binding voor dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen? Waar is het
winkelvloeroppervlak het grootst? De gegevens die de basis vormen voor dit hoofdstuk zijn met name
afkomstig uit het Koopstromenonderzoek Oost-Nederland. Dit onderzoek heeft I&O Research in de
zomer van 2010 uitgevoerd onder alle gemeenten in Overijssel en een groot deel van Gelderland.
Omdat er in dit onderzoek voornamelijk op kernniveau werd gerapporteerd zijn de resultaten speciaal
voor dit onderzoek bewerkt en opnieuw uitgedraaid. De gegevens worden onder meer aan de hand van
kaarten gepresenteerd.
3.2KoopstromenIn deze paragraaf worden een paar typische koopstroombegrippen gepresenteerd. De
koopkrachtbindingis het percentage inwoners van een bepaald gebied (in dit geval de gemeente) dat
boodschappen vooral in dit gebied zelf doet. Binding en toevloeiing(het percentage consumenten dat
vanuit andere gebieden naar het koopgebied toe vloeit) vormen samen het draagvlakvan een
gemeente. Bestedingen die buiten de eigen plaats worden gedaan, noemen we koopkrachtafvloeiing. In
deze paragraaf wordt er net als in de voorgaande hoofdstukken onderscheid gemaakt in dagelijkse enniet-dagelijkse artikelen. Hierbij is gebruik gemaakt van onderzoeksgegevens van het in 2010
uitgevoerde Koopstromenonderzoek Oost-Nederland, gecombineerd met beschikbare gemiddelde
jaarlijkse detailhandelsbestedingen voor de dagelijkse en niet-dagelijkse sector: dagelijkse sector
2.510 per hoofd van de bevolking en in niet-dagelijkse sector 2.460 (bron: Hoofdbedrijfschap
Detailhandel, jaarcijfers 2010, bijgewerkt 2011).
Nota bene: het betreft hier de totale consumentenbestedingen in individuele winkelgebieden, gemeenten en regios,
afkomstig van bestedingen van bewoners en bezoekers. In het rapport wordt ook wel gesproken over de gerealiseerde
detailhandelsomzet. Belangrijk hierbij is dat het dan gaat om de totale som van consumentenbestedingen, inclusief BTW
en exclusief bestedingen van bedrijven en instellingen in de detailhandel.
Detailhandelsomzet Overijssel 5-6 miljard
De totale detailhandelsomzet in Overijssel, afkomstig van bestedingen van bewoners en bezoekers,
bedraagt ongeveer 5,5 miljard , waarbij 52 procent is uitgegeven in de dagelijkse sector (zie tabel
3.1). De totale bestedingen in de Nederlandse detailhandel bedragen volgens het HBD 83 miljard. Op
basis hiervan wordt 7 procent van de totale bestedingen in de detailhandel in Nederland besteed in
winkels in Overijssel. Ter vergelijking: in het in 2011 uitgevoerde Randstad Koopstromenonderzoek is
de detailhandelsomzet becijferd op 11,9 miljard in Noord-Holland, 15,5 miljard in Zuid-Holland en
5,7 miljard in Utrecht.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
43/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
37
Tabel 3.1
Detailhandelsomzet Overijssel, dagelijks en niet-dagelijks (milj. ).
dagelijks niet-dagelijks totaal
binding 2.719 2.390 5.109
toevloeiing 58 203 262
totaal 2.777 2.594 5.371
afvloeiing 104 377 481
Berekend o.b.v. Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010.
Op provinciaal niveau is de binding hoog. Vooral voor de dagelijkse sector geldt dat het overgrote deel
van de inwoners (96 procent) deze in de eigen provincie doet. Bij de niet-dagelijkse sector zijn
inwoners ook overwegend georinteerd op aankoopplaatsen in de eigen provincie (86 procent
binding). Vergeleken met de drie Randstadprovincies, waar in 2011 ook koopstromenonderzoek is
uitgevoerd, is de provinciale binding in de dagelijkse sector vergelijkbaar. In de niet-dagelijkse sector
is de provinciale binding in Overijssel enkele procentpunten hoger. Het koopgedrag is dus relatief sterk
op de eigen provincie georinteerd.
Als we kijken naar de top 10 van gemeenten met de meeste omzet afkomstig van inwoners uit
Overijssel dan zijn dit vooral gemeenten die aan de rand van Overijssel gelegen zijn. Uitzondering
hierop vormt Amsterdam. Daarnaast laat tabel 3.2 zien dat internet en postorder ook belangrijkeaankooplocaties zijn waar veel omzet naar toe vloeit.
Tabel 3.2
Top 10 afvloeiing omzet naar buiten Overijssel.
omzet (milj. )
Meppel 46
Zutphen 16
Noordoostpolder 16
Weststellingwerf 16
Apeldoorn 15
Gronau (Westf.), Stadt 15Voorst 15
Hoogeveen 14
Nordhorn, Stadt 11
Amsterdam 8
internet 93
postorder 29
Berekend o.b.v. Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
44/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
38
Haaksbergen en Rijssen-Holten binden veel dagelijkse klanten
Het gros van de consumenten doet de dagelijkse aankopen nog steeds in winkels dicht bij huis. Dit
blijkt ook wanneer we naar de gemeentelijke binding (het aantal inwoners dat in de eigen gemeente
aankopen) in de dagelijkse sector kijken. In acht gemeenten is de binding in de dagelijkse sector meer
dan 90 procent (zie figuur 3.1). Alleen in Tubbergen en Dinkelland ligt dit percentage onder de 70
procent.
Niet-dagelijkse binding hoogst in G5Het bindingspercentage voor niet-dagelijkse artikelen ligt doorgaans hoger in grotere gemeenten. Deze
gemeenten hebben op het gebied van detailhandel een verzorgingsfunctie voor de omliggende regio.
De vier grootste Overijsselse gemeenten laten dan ook de hoogste bindingspercentages zien. Almelo
heeft een wat lagere binding. Losser, Hof van Twente, Borne, Wierden, Olst-Wijhe, Ommen en
Zwartewaterland hebben binnen Overijssel de laagste binding in de niet-dagelijkse sector (maximaal
40 procent).
De mate waarin inwoners aankopen doen in de eigen woonplaats neemt toe naarmate het inwonertal
stijgt. De omvang en samenstelling van het winkelaanbod staat aan de basis van deze keuze. Grote
steden zijn met hun winkelaanbod het best in staat inwoners aan zich te binden. Dit zien we niet alleen
bij de niet-dagelijkse sector maar ook bij de dagelijkse sector.
Figuur 3.1 Figuur 3.2
Binding dagelijkse artikelen (2010). Binding niet-dagelijkse artikelen (2010).
Berekend o.b.v. Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
45/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
39
Figuur 3.3
Binding dagelijks en niet-dagelijkse artikelen, per gemeente Overijssel (gesorteerd).
66%
68%
70%
73%
73%
75%
76%
79%
79%
83%
86%
86%
87%
87%
88%
89%
89%
90%90%
92%
92%
93%
93%
95%
95%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Tubbergen
Dinkelland
Losser
Olst-Wijhe
Ommen
Zwartewaterland
Steenwijkerland
Wierden
Staphorst
Dalfsen
Hof van Twente
Borne
Hardenberg
Hellendoorn
Twenterand
Raalte
Oldenzaal
AlmeloHaaksbergen
Kampen
Rijssen-Holten
Enschede
Hengelo Ov
Deventer
Zwolle
31%
34%
35%
37%
39%
39%
39%
41%
45%
47%
49%
52%
53%
56%
57%
58%
61%
61%64%
66%
67%
71%
73%
76%
80%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Losser
Wierden
Zwartewaterland
Olst-Wijhe
Borne
Hof van Twente
Ommen
Dinkelland
Staphorst
Tubbergen
Steenwijkerland
Dalfsen
Twenterand
Hellendoorn
Haaksbergen
Raalte
Oldenzaal
KampenRijssen-Holten
Hardenberg
Almelo
Hengelo Ov
Deventer
Enschede
Zwolle
Berekend o.b.v. Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010.
Koopstromen tussen Overijsselse gemeenten
In de tabellen 3.3 en 3.4 zijn op gemeenteniveau de koopstromen tussen de Overijsselse gemeenten
weergegeven. Hierin is bijvoorbeeld te zien dat de relatief lage binding in de dagelijkse sector voor
Tubbergen onder meer samenhangt met afvloeiing naar Almelo, terwijl vanuit Dinkelland inwoners ook
naar Oldenzaal en Hengelo gaan voor de dagelijkse aankopen.
Voor de niet-dagelijkse sector zien we in de matrix terug dat inwoners van Losser naast de eigen
gemeente - met name op Enschede en Oldenzaal georinteerd zijn. Vanuit Wierden vloeit er in de niet-
dagelijkse sector onder andere omzet weg naar Almelo en Rijssen-Holten.
Onder overige aankoopkanalen vallen internet, ambulante handel, postorder en
groothandel/fabriekswinkel verkoop.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
46/60
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
47/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
41
3.3Economisch functionerenIn de afgelopen jaren is het winkelaanbod toegenomen. De detailhandelsuitgaven zijn in de dagelijkse
sector gegroeid, maar in de niet-dagelijkse sector houden consumenten meer de hand op de knip. De
omzettaart wordt verdeeld over meer winkelmeters. Om meer zicht te krijgen in hoe de gerealiseerde
omzet, afkomstig uit consumentenbestedingen van bewoners en bezoekers, zich verhoudt tot het
winkeloppervlak brengen we de vloerproductiviteit in beeld. De vloerproductiviteit, berekend door de
detailhandelsomzet te delen door het aantal m2winkelvloeroppervlak (WVO, exclusief leegstand),
vormt een indicatie voor het functioneren van winkelvoorzieningen. Een lage vloerproductiviteit duidter op dat de bewinkelingssituatie niet in balans is, waarbij sprake kan zijn van overbewinkeling of juist
te weinig orintatie op de eigen winkelvoorzieningen. Gemiddeld is in Overijssel de
vloerproductiviteit voor de dagelijkse sector 7.040 en voor de niet-dagelijkse sector 1.4805.
Omzet per winkelmeter in dagelijkse en niet-dagelijkse sector
Zoals uit figuur 3.4 blijkt, is de vloerproductiviteit in de dagelijkse sector in gemeenten aan de
westkant van Overijssel in veel gevallen hoger dan aan de oostkant (Borne en Oldenzaal uitgezonderd).
Van de Overijsselse G5 scoort Zwolle het hoogst. Verder zijn het vooral middelgrote gemeenten als
Kampen, Rijssen-Holten, Oldenzaal en Raalte die een hoge vloerproductiviteit in de dagelijkse sector
laten zien. Van de kleinere gemeenten (qua inwonertal) heeft Staphorst een hoge vloerproductiviteit.
Figuur 3.4 Figuur 3.5
Vloerproductiviteit dagelijkse artikelen . Vloerproductiviteit niet-dagelijkse artikelen.
Bron: Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010, bewerking I&O Research.
5Nota bene: cijfers gebaseerd op winkelaanbodgegevens van Locatus (2012), koopstroomgegevens van
Koopstromenonderzoek Oost-Nederland (2010) en HBD-bestedingscijfers (2010; bijgewerkt 2011).
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
48/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
42
De vloerproductiviteit in de niet-dagelijkse sector ligt wel het hoogst in de vier grootste Overijsselse
gemeenten (zie figuur 3.5). Staphorst heeft samen met Dinkelland en Losser de laagste omzet per m2
WVO in de niet-dagelijkse sector, wat mede verband zal houden met de relatief sterke
vertegenwoordiging van grootschalige winkelbranches in deze kleinere gemeenten.
3.4ConsumentengedragNaast de kwantitatieve koopstromen zijn in het Koopstromenonderzoek Oost-Nederland ook meer
kwalitatieve aspecten van het koopgedrag van consumenten aan bod gekomen. In deze paragraaf iseen aantal aspecten uitgelicht. Naast boodschappen doen en winkelen in winkels, de zogenaamde
gevestigde detailhandel, zijn er ook andere aankoopkanalen waar de consumenten inkopen kan doen.
De belangrijkste niet-winkelaankoopkanalen waar consumenten kopen zijn internet en de warenmarkt.
Vooral in Twentse grote steden sterke orintatie op warenmarkt
Inwoners van Enschede, Hengelo en Almelo bezoeken het vaakst een warenmarkt (80 procent of meer).
In het noordoosten van de provincie ligt een strook gemeenten (van Dalfsen tot Dinkelland) waar het
marktbezoek relatief laag ligt (maximaal 60 procent geeft aan wel eens naar de markt te gaan).
Figuur 3.6
Percentage dat wel eens een warenmarkt bezoekt, Overijsselse gemeenten (2010).
Bron: Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010, bewerking I&O Research.
Veel internetaankopen in Rijssen-Holten
De grootste gemeenten qua inwonertal laten het hoogste percentage internetaankopen zien. Daarnaast
valt het hoge percentage in Rijssen-Holten op. Verder laten de gemeenten om Hengelo en Enschede
heen (Losser, Dinkelland, Tubbergen, Borne en Hof van Twente) een relatief laag percentage
internetaankopen zien. Dat het online winkelen vooral in de grote gemeenten relatief populair is, zal
mede ook met de leeftijdssamenstelling te maken hebben. In grote steden wonen doorgaans meer
jongeren en zij zijn grotere internetkopers dan ouderen.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
49/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
43
Figuur 3.7
Percentage dat wel eens aankopen via internet doet, Overijsselse gemeenten (2010).
Bron: Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010, bewerking I&O Research.
Inwoners van Enschede, Hengelo en Deventer bezoeken het vaakst koopzondagen
Over het algemeen geldt dat de meningen verdeeld zijn over de waarde van de koopzondag. Een deel
van de consumenten ervaart de zondagopenstelling van winkels als uitermate praktisch en prettig,
terwijl anderen winkelbezoek op zondag niet vindt passen in de zondag als rust- en ontspandag. In
Overijssel is Ootmarsum (gemeente Dinkelland) de enige plaats waar wekelijks op zondag de winkels
geopend zijn. In de meeste grotere gemeenten zijn er acht of 12 winkelzondagen, daarnaast hebben
diverse Overijsselse gemeenten ook geen koopzondagen.
Het bezoekpercentage ligt het hoogst in de gemeenten Enschede, Hengelo en Deventer. In deze
gemeenten is de eerste of laatste zondag van de maand koopzondag. In Staphorst hebben de minste
mensen wel eens een koopzondag bezocht (minder dan 15 procent). Koopzondagbezoekers in
gemeenten zonder koopzondag zijn hiervoor aangewezen op andere gemeenten en gaan dan vooralnaar de grote Overijsselse steden. Naarmate het inwonertal toeneemt, stijgt het aandeel dat minimaal 1
keer per maand op zondag winkels bezoekt. In de grote steden zijn de mogelijkheden om op zondag te
winkelen groter (aanbod creert vraag). Ook sociaal-culturele factoren spelen een rol waarbij in een
aantal gemeenten winkelopenstelling op zondag minder past bij de beleving van de zondag als rustdag.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
50/60
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
51/60
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
52/60
Winkelatlas Overijssel Koopstromen en consumentengedrag
46
Tabel 3.5
Waardering aankooplocaties per aspect, Overijsselse gemeenten (2010).
comple
etheid
comple
etheid
comple
etheid
comple
etheid
kwalite
it
kwalite
it
kwalite
it
kwalite
it
sfeer/a
mbiance
sfeer/a
mbiance
sfeer/a
mbiance
sfeer/a
mbiance
veiligh
eid
veiligheid
veiligheid
veiligh
eid
parkee
rmogelijkheidauto
parkeermogelijkheidauto
parkeermogelijkheidauto
parkee
rmogelijkheidauto
parkee
rmogelijkheidiets
parkeermogelijkheidiets
parkeermogelijkheidiets
parkee
rmogelijkheidiets
inrichting/aankleding
inrichting/aankleding
inrichting/aankleding
inrichting/aankleding
daghor
eca
daghor
eca
daghor
eca
daghor
eca
bereikbaarheid
bereikbaarheid
bereikbaarheid
bereikbaarheid
Almelo 7,1 7,3 6,8 7,0 7,1 7,6 6,7 6,4 7,6
Borne 7,5 7,8 7,5 7,8 7,6 8,1 7,0 6,6 7,8
Dalfsen 7,3 7,8 7,7 7,8 7,6 8,1 7,1 6,5 7,8
Deventer 7,4 7,6 7,4 7,3 6,9 7,7 7,1 6,8 7,7
Enschede 7,4 7,5 7,1 7,2 7,1 7,7 6,8 6,8 7,7
Haaksbergen 7,4 7,7 7,4 7,8 7,6 8,0 6,8 6,6 7,7
Hardenberg 7,4 7,7 7,5 7,7 7,1 8,0 7,1 7,0 7,5
Hellendoorn 7,2 7,5 7,3 7,5 7,0 8,0 6,8 6,7 7,2
Hengelo 7,2 7,5 6,9 7,4 7,1 7,6 6,7 6,5 7,6Kampen 7,4 7,6 7,5 7,7 6,7 7,8 7,2 6,7 7,5
Losser 7,2 7,6 7,4 7,7 7,3 8,1 6,8 6,2 7,7
Oldenzaal 7,5 7,6 7,5 7,7 7,3 7,8 7,0 7,0 7,7
Ommen 6,5 7,4 7,1 7,7 7,6 7,8 6,4 6,6 7,4
Raalte 7,5 7,8 7,6 7,8 7,3 8,0 7,2 7,2 7,8
Staphorst 7,8 8,0 7,9 7,9 8,2 8,4 7,5 6,6 8,1
Tubbergen 7,2 7,9 7,8 8,0 7,6 7,9 7,3 7,1 7,9
Wierden 7,4 7,7 7,4 7,6 7,4 7,8 6,8 6,6 7,4
Zwolle 7,4 7,6 7,2 7,3 6,9 7,2 6,9 6,7 7,5
Twenterand 7,2 7,7 7,4 7,8 7,9 8,1 6,8 5,8 7,8
Steenwijkerland 6,8 7,4 7,3 7,6 7,1 7,5 6,7 6,6 7,5Hof van Twente 7,0 7,5 7,2 7,5 7,4 7,9 6,8 6,7 7,6
Rijssen-Holten 7,7 7,9 7,6 7,8 7,9 7,9 7,4 7,1 7,8
Olst-Wijhe 7,1 7,7 7,6 7,7 7,8 8,1 7,2 6,9 7,9
Dinkelland 7,0 7,7 7,6 7,9 7,9 8,1 7,3 7,3 7,8
Zwartewaterland 6,3 7,4 7,4 7,6 6,3 7,7 6,7 6,4 7,1
Overijssel 7,3 7,6 7,3 7,4 7,2 7,7 6,9 6,7 7,6
Nota bene: groen is hoogste beoordeling, rood is laagste beoordeling.
Bron: Koopstromenonderzoek Oost-Nederland 2010, bewerking I&O Research.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
53/60
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
54/60
Winkelatlas Overijssel Beschouwing
48
4.Beschouwing
4.1Vanuit landelijk perspectiefInternet en economie
De ongekende groei van met name het aantal vierkante meters winkelvloeroppervlak lijkt zijn langste
tijd te hebben gehad. In veel gemeenten is de leegstand in de detailhandel vanaf 2007 behoorlijk
gestegen. De economische crisis en aankopen via internet zijn hier de voornaamste oorzaken voor.
De dynamiek in de detailhandel wordt echter gevoed door sterke ontwikkelingen aan zowel de aanbod-
als de vraagkant.
Aan de aanbodkant heeft de doorbraak van internet als aankoopplaats de winkelstructuur sterk
veranderd. Niet alleen zijn er nieuwe winkelvormen ontstaan en is een nieuwe generatie winkeliers
opgestaan, ook de keuze voor de consument is bijna onbeperkt geworden. Daarnaast stonden de
afgelopen jaren toch wel in teken van aanhoudende nieuwbouw ambities waarbij groei het
uitgangspunt was, gekoppeld aan een verdere schaalvergroting (met lagere omzet per winkelmeter).
Aan de vraagkant speelt de efficiencyvraag, de toegenomen mobiliteit, de strijd tussen beleven en
consuminderen (shop till you drop vs het kan wel een onsje minder), voorzichtige krimp in delen van
Overijssel en de laatste jaren ook koopkrachtverlies een rol. Er is dus meer aan de hand dan alleen decrisis. Al duiden recente cijfers van het CBS wederom op een verdere omzetdaling van 4 procent in
april 2012 ten opzichte van 2011. Deze daling komt volledig voor rekening van de non-food. De omzet
van de food is namelijk 2 procent hoger. Voorts onderscheiden de internetwinkels zich met 5 procent
meer omzet dan in april vorig jaar. Internet blijft de komende jaren de grote accelerator in het
consumentengedrag en daarmee ook voor het winkellandschap.
Figuur 4.1
Gendexeerde ontwikkeling omzet detailhandel1)en economische groei, Nederland (2000=100).
95
100
105
110
115
120
125
130
135
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Detailhandel totaal
Winkels in voedingsmiddelen
Winkels in non-foodartikelenEconomische groei
Bron: CBS; bewerking: I&O Research.
-
8/11/2019 Overijssel winkelatlas 2012
55/60
Winkelatlas Over