panel 37 philosophy and religion - khon kaen university · 2018-06-07 · proceedings thof 13...

|Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017) 2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

IC-HUSO 2017

1. 2013 The Existential Perspective in Novel “Ngao See Khao” (white shadow) Sirinun Thup-asa, Khamhaeng Visuddhangkoon

2. Bodhisatta Ideology: Motivation for Life Development 2015

Saranya Wipatchawatee, Homhun Buarabha, Khanika Kamdee

3. Analytical Study of Ethics of Educational Philosophy 2028

in Theravada Buddhism

Krittaphars Saithongdee

4. Nibbana in View of Thai Forest Monks 2045

Renu Meethet

Panel 37 : Philosophy and Religion


2013

IC-HUSO 2017

The Existential Perspective in Novel “Ngao See Khao” (white shadow)

Sirinun Thup-asa1, Khamhaeng Visuddhangkoon2

Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen Univesity, Thailand

Research on Center for Research on Plurality in the Mekong Region (CERP)1E-mail: [email protected], 2E-mail: [email protected]

Abstract

The objective of this qualitative research is to study the perspective of existentialism and

the novel Ngao See Khao. The results from Ngao See Khao suggest that human can be self - designed

through consideration and possibility of actions in the world. It was also found that Ngao See Khao

had both similarities to and differences from existentialism. The differences included the fact that

human beings are subject to consistent truth in the world, which forces the protagonist in the novel

to transform himself into a social material, consenting to be bound to rules, orders and regulations

(being - in - itself). For example, he wanted his partner to have an abortion because of pregnancy

out of wedlock. The similarities involved the fact that human beings are an element of being - for

- itself, suffering from transforming oneself into a social material. An example of this is that the

protagonist finally decides to return to the sense of self despite external oppressions from the

society, which can imply that he epitomizes the state of absolute freedom. In summary, the novel

Ngao See Khao demonstrates that human beings inevitably encounter problems regarding both

human nature and the conditions of the world. Differences in each human being, however, depend

on social diversity, e.g. belief, social values, norms, culture and environment. However, the conclusion

in the novel agrees to the conviction that human beings are absolutely free from external influences.

Keywords: Perspective of existentialism, Existentialism

2014 Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017)

2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand |

IC-HUSO 2017

โลกทศนแบบอตถภาวนยมในนวนยายเรอง เงาสขาว

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอศกษา เงาสขาวในฐานะโลกทศนแบบอตถภาวนยม การศกษาพบวา โลกทศนแบบอตถภาวนยมเนนน าเสนอความเปนมนษย โดยชใหเหนถงความเปนจรงทมนษยตองออกแบบตวเองอยางเสร หากแตอยภายใตเงอนไขของโลก (being - in- the - world) ทวาความเปนโลกกลบกลายเปนขอจ ากดของความเปนไปไดของเสรภาพ (facticity) ฉะนนมนษยจงเผชญภาวะโดดเดยว และทรนทราย จากเงอนไขของโลกและเงอนไขของมนษยเอง เงาสขาวในฐานะโลกทศนแบบอตถภาวนยมจงเสนอวา มนษยทเกดมาจ าตองเผชญกบขอเทจจรงทไมอาจเปลยนไดบนโลกท าใหในบางสถานการณตวเอกเลอกท าตวเองใหเปนเสมอนวตถ ของคนอน(being - in - itself) ยนยอมให ระเบยบ กตกา ขอบงคบอยเหนอตวตน ดงท ตวเอกตองการใหคนรกท าแทง เพยงเพราะเกรงกลวความผดทเคยมเพศสมพนธกอนแตงงาน เปนตน แตการทมนษยเปนองคประกอบของเสรภาพ (being - for - itself) การยอมท าตนเปนวตถยอมท าใหตวเขาเกดความรสกทรนทรายกบชวตเชน ความรสกขดแยงหรอแปลกแยกกบตวเอง ฉะนนบางสถานการณเขาจงไดเลอกกลบมาเปนตวของตวเองอกครงหนง แมวาจะมการบบบงคบจากเงอนไขทางสงคมในรปแบบตาง ๆ แตทสดแลวตวเอกกไดเสนอใหเหนภาวะของเสรภาพทไมมเงอนไขใด ๆ ดวยการพจาณาสถานการณอยางไรขดจ ากด

อยางไรกตามเงาสขาวไดชใหเหนวา มนษยมกจะไดพบเจอปญหาประเภทเดยวกนคอ ปญหาธาตแทของมนษยและเงอนไขของโลก เพยงแตกตางกนออกไปตามรายละเอยดภายในสงคม เชน ความเชอ คานยม จารต ประเพณ สงแวดลอม เทานน แตถงทสดแลวมนษยกยอมเปนผเลอกคณคาตาง ๆ ใหกบตวเอง เพราะวามนษยถอเปนผมเสรภาพอยางสมบรณ (absolute freedom)

ค าส าคญ: โลกทศนแบบอตถภาวนยม, อตถาวนยม


2015

IC-HUSO 2017

Bodhisatta Ideology: Motivation for Life Development

Saranya Wipatchawatee1, Homhun Buarabha2, Khanika Kamdee3

1 Phd. Student of Eastern Religion and Philosophy Program 1-3 Faculty of Humanities and Social Sciences

1-3 Khon Kaen Univesity, Thailand 1E-mail: [email protected]

Abstract

The research of Bodhisattva ideology: Motivation for the development of life is qualitative

research. The purpose is to study the Ideology of the Bodhisattva. Motivation of the Bodhisattva.

Analyze the Bodhisattva Ideology: Motives for life development by studying the information from

the Tipitaka, documents and related research. The study indicated that Bodhisattva is a person who

performs the acts of enlightenment as the Buddha who be wisdom seeing the threat of birth, age

and death in the cycle of rebirth as a terrible calamity. So the lord Buddha think of the way out of

the disaster through reflection about the way out of suffering and desire to rescue all the human

beings as a salvation in samsara. The Bodhisattva's life is for the sake of great self-efficacy and for

the sake of oneself and others in order to achieve the ultimate goal is enlightenment as the Buddha

and help the human beings out of suffering, this is ideology or motivational force in life

development.

Keywords: ideology, bodhisattva, motivation, life development



IC-HUSO 2017

อดมการณพระโพธสตว: แรงจงใจในการพฒนาชวต

บทคดยอ

งานวจยเรองอดมการณพระโพธสตว: แรงจงใจในการพฒนาชวตครงนเปนวจยเชงคณภาพ มวตถประสงค

เพอศกษาแนวคดอดมการณของพระโพธสตว แนวคดแรงจงใจของพระโพธสตว และวเคราะหอดมการณพระ

โพธสตว: แรงจงใจในการพฒนาชวต โดยท าการศกษาขอมลจากพระไตรปฎก เอกสาร และงานวจยทเกยวของ

ผลการศกษาพบวา พระโพธสตวเปนบคคลผบ าเพญบารมเพอตรสรเปนพระพทธเจา เปนผมปญญาฉลาด เหนภย

แหงความเกด ความแก ความเจบ และความตายในวฏสงสารวาเปนภยทนากลว จงคดหาทางพนจากภยนน ดวย

การคดตรกตรองหาทางพนทกขและปรารถนาจะชวยเหลอสรรพสตวใหพนภยในสงสารวฏ การด าเนนชวตของ

พระโพธสตวจงเปนไปเพอการบ าเพญบารมอยางยงยวดเพอประโยชนแหงตนและผอน สการบรรลเปาหมายสงสด

คอตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกข อนเปนอดมการณหรอแรงจงใจในการพฒนาชวต

ค าส าคญ: อดมการณ, พระโพธสตว, แรงจงใจ, การพฒนาชวต

บทความนเปนสวนหนงของดษฏนพนธเรองปจจยทกอใหเกดบคลกภาพพระโพธสตวเพอความเปนพระพทธเจาในพทธปรชญาเถรวาทของนางสาวสรญญา วภชชวาท


2017

IC-HUSO 2017

บทน า พระโพธสตวเปนบคคลทมความส าคญแกมวลมนษยชาต เพราะเปนผมศกยภาพทางสตปญญา มใจฝกใฝจดจออยในคณธรรมและบ าเพญเพยรในการสรางบารมเพอบรรลโพธญาณและตรสรเปนพระพทธเจา มปณธานในการชวยเหลอสรรพสตวใหพนจากความทกข จงมชวตอยดวยการพฒนาตนใหบรรลเปาหมายและเปนไปเพอประโยชนและความสขของสรรพสตวอยเสมอ บคคลทจะบรรลเปาหมายอนสงสงนได จ าเปนจะตองมอดมการณเปนแรงจงใจในการบ าเพญบารมอยางยงยวดตอเนองกนหลายภพหลายชาต ทงทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน เมตตา และอเบกขา จ าแนกออกเปนบารม 10 ทศ อปบารม 10 ทศ และปรมตถบารม 10 ทศ รวมเปนบารม 30 ทศ (ข.พทธ.(ไทย), 33/76/435) จนกวาจะบรรลเปาหมายคอการตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา ดงจะกลาวตอไปในบทความเรองอดมการณพระโพธสตว: แรงจงใจในการพฒนาชวตและสงคม ในบทความนจะไดน าเสนออดมการณของพระโพธสตว แรงจงใจของพระโพธสตว และวเคราะหอดมการณพระโพธสตว: แรงจงใจในการพฒนาชวต เพอเปนแนวทางในสรางความสงบสขแกตนเองและสงคมตอไป วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาแนวคดอดมการณของพระโพธสตว 2. เพอศกษาแนวคดแรงจงใจของพระโพธสตว 3. เพอศกษาวเคราะหอดมการณพระโพธสตว: แรงจงใจในการพฒนาชวต ค านยาม อดมการณ หมายถง เปาหมายแหงชวตทมความด ความงาม ในงานวจยนหมายเอาอดมการณพระโพธสตวทมเปาหมายมงสการตรสรเปนพระพทธเจา และชวยเหลอสรรพสตวใหหลดพนจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ พระโพธสตว หมายถง บคคลผทจะไดตรสรเปนพระพทธเจา จงมงมนบ าเพญบารม 10 ประการคอ ทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน เมตตา และอเบกขา แรงจงใจ หมายถง สงทเปนพลงงานกระตนใหแตละบคคลกระท าพฤตกรรม เพอบรรลตามเปาหมายของแตละบคคล และชวยสนบสนนใหพฤตกรรมนนๆ ใหคงอย ซงแรงจงใจของพระโพธสตวกคอความปรารถนาทจะตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกข จงมงมนบ าเพญบารม 10 ประการอยางยงยวด การพฒนาชวต หมายถง การพฒนารางกาย จตใจ ปญญา และสงคมสงแวดลอม อนเปนการพฒนาชวตแบบองครวมดวยหลกไตรสกขาทประกอบดวยศล สมาธ และปญญามาเปนแนวทางในการพฒนา ในการวจยครงนการพฒนาชวตของพระโพธสตวเกดจากอดมการณหรอเปาหมายทจะตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตว อนถอวาเปนแรงจงใจในการพฒนาชวต



IC-HUSO 2017

วธด าเนนการวจย การวจยครงน เปนงานวจยเชงคณภาพจากเอกสาร (Documentary Research) โดยศกษาจากพระไตรปฎกฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ฉบบภาษาไทย ป พ.ศ. 2539 ตลอดทงอรรถกา อนฎกา ปกรณวเศษ และเอกสารงานวจยทเกยวของ จากนนน าขอมลทไดมาวเคราะห ตความ สงเคราะห บรณาการ อภปราย และสรปผล ผลการวจย

1. แนวคดอดมคตของพระโพธสตว ค าวา “โพธสตว” แยกเปนสองค า คอ ค าวา “โพธ” กบค าวา “สตว” รวมเปน “โพธสตว (ภาษาสนสกฤต)” หรอ “โพธสตต (ภาษาบาล)” หมายถง บคคลผทจะตรสรเปนพระพทธเจา (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2551: 117) นกปราชญสวนมากมองวา สตต (ภาษาบาล) หรอ สตตว (ภาษาสนกฤต) ความหมายตามรปศพทหมายถง “สงมชวตทมเหตผล (ทรงไวซงโพธ) สงมชวตเพอโพธคอ ก าลงจะบรรลโพธ สงมชวตแหงความฉลาด มงหมายเพอโพธ ก าลงจะบรรลโพธ หรอบคคลทจะตรสรเปนพระพทธเจาเทานน (H. Kern, 1974: P. 65) พทธปรชญาเถรวาทไดใหความหมายของพระโพธสตววา ทานผทจะไดตรสรเปนพระพทธเจา ซงก าลงบ าเพญบารม 10 คอ ทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน เมตตา และอเบกขา (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2551: 278) พทธปรชญาเถรวาทไดใหความหมายของพระโพธสตววา ทานผทจะไดตรสรเปนพระพทธเจา ซงก าลงบ าเพญบารม 10 คอ ทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธษฐาน เมตตา และอเบกขา (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2551: 278) มหาปทานสตร ในพระสตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค ไดใหความหมายวา พระโพธสตว หมายถง บคคลทบรรลโพธ เปนผฉลาด มคณธรรม มสตปญญาสามารถชวยเหลอผอนหรอสรรพสตวดวยวธพเศษเหนอกวาสตวธรรมดาทวไป เปนสตวทฉลาดควรแกการบรรลสมมาสมโพธญาณ (ท.ม. (ไทย) 10/1-15/ 17-32) เปนบคคลผบ าเพญบารมเพอตรสรเปนพระพทธเจา เปนผมปญญาฉลาด เหนภยแหงความเกด ความแก ความเจบ และความตายในวฏสงสารวาเปนภยทนากลว จงคดหาทางพนจากภยนน คดตรกตรองหาทางพนทกข (สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ, 2498: 37) มใจฝกใฝจดจออยในมรรคทง 4 คอ โสดาปตตมรรค สกทาคามมรรค อนาคามมรรค และอรหตมรรค เพอบรรลโพธญาณ (ท.ม. (ไทย) 10/17/11; ม.อ. (ไทย) 14/166/234) สอดคลองกบมตมหายานและนกปราชญตะวนตกทใชค าวา สตตว วาหมายถง ตงใจ มงหมาย (ทจะบรรลโพธแสวงหาโพธ ก าลงบ าเพญความดใหถงโพธ) (H. Kern, 1974: P. 71) การด าเนนชวตของพระโพธสตวจงเปนไปเพอบ าเพญบารมอยางยงยวดเพอประโยชนแหงตนและผอน บนรากฐานแหงความรกในโพธญาณและความเมตตากรณาตอสรรพสตวทงปวง อดมการณ มความหมายวา อดมคตอนสงสงทจงใจมนษยใหพยายามบรรลถง (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 953) โดยค าวา อดมคต หมายถง จนตนาการทถอวาเปนมาตรฐานแหงความด ความงาม และความจรง เรองใดเรองหนงทมนษยถอวาเปนเปาหมายแหงชวตของตน (ราชบณฑตยสถาน, 2554: 962) ดงนนอดมการณพระโพธสตว


2019

IC-HUSO 2017

จงหมายถง เปาหมายแหงชวตทมความด ความงาม อนมงสการตรสรเปนพระพทธเจา และชวยเหลอสรรพสตวใหหลดพนจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ อดมการณของพระโพธสตวในพระพทธศาสนาเถรวาทปรากฏครงแรกตอนทพระพทธเจาทรงเลาประวตของพระองคเองในสมยทยงเปนโพธสตว บ าเพญบารมตงแตอดตชาตจนถงชาตสดทายกอนตรสร รวมถงการบ าเพญบารมของพระโพธสตวองคอนๆดวย พระองคทรงเลาถงพระองคเองตงแตเรมคดทจะชวยตนเองและผอนใหพนจากความทกข ความคดครงแรกทปรารถนาวาจะเปนพระพทธเจาในชาตนนพระองคพามารดาออกเดนทางไกลไปคาขายทางทะเล โดยอาศยส าเภาไปยงแควนสวรรณภม แตส าเภาแตกกลางทะเล พระองคใหมารดาเกาะหลงแลวพาวายน าเพอขนฝง ขณะทวายน าอยนน เกดความคดวา “เราตรสรแลวจะใหผ อนตรสรดวย เราพนแลวจะใหผ อนพนดวย เราขามไดแลวจะใหผ อนขามไดดวย” แลวพามารดาวายน าอยทามกลางทะเล 2-3 วนจะถงฝง นเปนอดมคตทมความกรณาอยในจต เกดขนเปนครงแรกทคดจะชวยผอนใหพนทกขของพระโพธสตว ทงค าพด และการกระท า กวาจะเกดแกพระโพธสตวแตละครงนนกกนเวลานานรวมถง 19 อสงไขยเศษ ในคมภรพระพทธศาสนาเถรวาทระบไววา พระโพธสตวจะตองบ าเพญบารม 10 ประการอยางยงยวดทง 3 ระดบ รวมเปนบารม 30 ทศน จะตองมอดมการณและเปาหมายทมลกษณะ 4 ประการ คอ (1) อมมงคะ คอ ประกอบไปดวยปญญาอนเชยวชาญหาญกลา หรอมปญญาอยางชาญฉลาด รจกไตรตรองคดหาเหตผลอยางรวดเรว มศกยภาพในการแกไขปญหาทเกดขนเฉพาะหนาไดอยางรวดเรวและมประสทธผลทด รจกแยกแยะความด ความชว วาเปนสงทควรท า ไมควรท า ถาไมท าจะมผลด ชว มากนอยแคไหน ท าแลวจะเกดผลด เลว ทงแกตนเองและผอนอยางไร โดยเฉพาะอยางยงเปนผมความกลาหาญตดสนปญหาทคดวาเปนประโยชนแกผอนมากทสด, (2) อวตถานะ คอ ประกอบไดดวยพระอธษฐานอนมนคง มไดหวนไหว หรอมอดมการณอนมนคง ทงนเพราะพระโพธสตวเปนผประกอบไปดวยพระอธษฐานอนมนคงไมหวนไหว คอ เปนผมจตอนแนวแนมนคงในสงทก าลงกระท า ไมคดละเลกในสงทท าเสยกลางครน ตราบใดทภารกจอนนนยงไมถงทสด คอ ความส าเรจกไมละทงใหเสยการ อธษฐานธรรมนยอมมาพรอมกบธรรมอก 3 ประการ คอ วรยะ ขนต และสจจะ ทง 4 ประการน เปนธรรมทมประกอบอยดวยกน เมอยกขนขอหนงกยอมมอก 3 ขอประกอบอยดวยเสมอ เมอมความตงมนในกจอนใดอนหนงอยางมนคงแลว จ าตองกระท าดวยความวรยะ และอดทน ทงอดทนตอการกระท ากจอนนนและอดทนตอสงยวยตางๆ ทอาจเปนตวขดขวางไมใหกจทกระท าด าเนนไปไดอยางสะดวก สดทาย คอ มความจรงใจทจะกระท ากจใหลลวงจนถงทสด กจนนจงจะสมฤทธผลได , (3) หตจรยา คอ ประกอบไปดวยเมตตาแกสตวเปนเบองหนา หรอมความเมตตากรณาเปนทสด ประการนพระโพธสตวเปนผประกอบดวยเมตตาเปนเบองหนา เปนผประพฤตประโยชนดวย นนคอ ภารกจทตองกระท าตามหนาท คอ เปนการบ าเพญบารมธรรม , และ (4) อตสาหะ คอ ประกอบไปดวยความเพยรอนมนคงหรอมความเพยรอยางแรงกลา พระโพธสตวผประกอบดวยความเพยรทมนคงไมยอทอตอความล าบากทเกดขนในวตรปฏบตของตน เปนผซอตรงมนคงตอเปาหมายสงสด ดวยความรกความปรารถนาตอจดมงหมายสงสด คอ พระโพธญาณ จงท าใหพระโพธสตวเปนผมความอตสาหะ ฝาฟนอปสรรคตางๆ ดวยคณธรรมเฉพาะตน ไมมจตคดสยบตอมารคอกเลส เปนตน อนเปนความชวทคอยยวยหรอขดขวางไมใหบ าเพญความดอยางเตมท เปนผขามพนปญหาตางๆ ดวยความอตสาหะยง และเพราะการจะบรรลถงความเปนพระพทธเจาเปนสงทไดโดยยาก แตหากพระโพธสตวสามารถขามพนความยากล าบากนนไปได ดวยความมงมนไมยอมแพ พระโพธสตวกสามารถบรรลถงความส าเรจคอความเปนพระพทธเจาไดอยางแนนอน ดงค าอปมาซงแสดง



IC-HUSO 2017

ใหเหนถงความยากล าบากในการทจะไดบรรลถงพทธภาวะวา “ผใดสามารถทจะใชก าลงแขนของตนวายขามหวงแหงจกรวาลทงสน เปนน าผนเดยวกนหมดแลวถงฝงได ผนนยอมบรรลถงความเปนพระพทธเจาได” (ข.ชา.อ. 3/55-56) คณลกษณะทง 4 ประการขางตน ถอวามความส าคญในกระบวนการบ าเพญบารมของพระโพธสตวทมงสละทกอยางแมกระทงชวตตนเอง เพอประโยชนสขแกมวลมนษยชาต อยางเทาเทยมกนเรอยไปจนกวาจะบรรลเปาหมายสงสด คอ พระสพพญญญาณ อยางไรกตาม คณลกษณะทง 4 ประการนน สามารถสรปลงเปน 2 ประการ คอ (1) ชวยเหลอสรรพสตวอยางไรขอบเขต หรอมงประโยชนผอน(ปรตถะ) และ (2) บ าเพญบารมธรรมเพอบรรลโพธญาณ หรอมงประโยชนตน (อตตตถะ) อนงคณลกษณะ 4 ประการนน ขอ 3 ทวาดวยอวตถานาคอประกอบไปดวยพระอธษฐานอนมนคงมไดหวนไหวนน หมายถง อดมการณอนมนคงเปนอจลศรทธา (ศรทธาทไมหวนไหว หรอความเชอมงมนทไมคลอนแคลนในเปาหมาย) แสดงใหเหนลกษณะของความเดดเดยวกลาหาญ เพราะการด าเนนชวตของพระโพธสตวมความเกยวเนองสมพนธอยกบภาระทจะพงบ าเพญประโยชน 2 ประการขางตน ซงเปนคณลกษณะทพระโพธสตวทกองคตองม และประโยชนทงสองนนกมความสมพนธอยางใกลชด กลาวคอ การบ าเพญประโยชนเพอผอนอยางไรขอบเขต อนเปนการอทศตนใหเปนประโยชนแกมวลสตวทงปวงกอนทจะบรรลโพธญาณ อยางไรกตาม การบรรลโพธญาณไดตรสรเปนพระพทธเจานนเปนเรองยาก พระโพธสตวจะตองผานบ าเพญบารมอยางยงยวดมาเปนเวลายาวนาน เปนผประสบความยากล าบากในชวตนานปการ นบตงแตการยอมสละทรพยสนภายนอกกาย จนถงการยอมสละชวตของตนเขาแลกเปนทสด การปฏบตเชนนนกตองประกอบดวยความเตมใจของตน หากไมสามารถปฏบตได ความหมายของค าวาพระโพธสตวในตวบคคลนนกไมสามารถเกดขนตามมา ความเตมใจและตงใจจงเปนคณสมบตทส าคญส าหรบพระโพธสตว แมจะตองเผชญกบสถานการณทตองแลกดวยชวต แตพระโพธสตวจะตองไมหวาดหวนตอสถานการณเชนนน ตรงกนขามกลบมใจมงมนเดดเดยวพรอมทจะเผชญกบสถานการณทประสบความส าเรจ และยนดดวยความมงมนทจะอทศตนเพอประโยชนแกผอน โดยหวงใหคณธรรมความดทบ าเพญนน เปนปจจยใหไดบรรลโพธญาณ ซงการจะบรรลผลส าเรจไดนนตองใชเวลายาวนานและเปนสงยาก ดงขอความทปรากฎในพระไตรปฎกวา “การเกดเปนมนษยไดมาโดยยาก ชวตของสตวทงหลายเปนอยล าบาก การฟงธรรมของสตบรษหาไดยาก การเกดขนแหงพระพทธเจาทงหลายหาไดยาก” (ข.ธ. (ไทย) 25/ 182/90) จงอาจกลาวไดวา พระโพธสตวเปนผบ าเพญบารมอยางยงยวดเพอบรรลโพธญาณ การด าเนนชวตของพระโพธสตวจงเปนไปเพอสรางบารม เนนการเสยสละชวยเหลอผอนไปพรอมๆ กบการบ าเพญบารมดวยวธอน ๆ เพอพระโพธญาณจงท าใหพระโพธสตวสามารถกระท าไดทกอยาง เบองตนตงแตการสละสงของภายนอกจนถงสละชวตตนเองและสงทเสมอดวยชวต คอ บตร และภรรยาของตน


2021

IC-HUSO 2017

2. แนวคดแรงจงใจของพระโพธสตว แรงจงใจ หมายถง สงทเปนพลงกระตนใหแตละบคคลกระท าพฤตกรรม เพอบรรลตามเปาหมายของแตละบคคล และสนบสนนใหพฤตกรรมนนๆ ใหคงอย (Steers & Porter, 1975: 5) ซงแรงจงใจของพระโพธสตวกคอ ความปรารถนาทจะตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกข จงมงมนบ าเพญบารม 10 ประการอยางยงยวด ตามความหมายแลว แรงจงใจเปนปจจยทส าคญประการหนง ทมผลตอพฤตกรรมมนษย เพราะเปนตวการทท าใหเกดพลงในพฤตกรรมของมนษย เปนสงกระตนเพอพยายามใหไดมาซงสงทตองการ หรอเพอใหถงเปาหมาย แรงจงใจจงเปนแรงกระตนกอนทจะไดผลลพธออกมา เปนความรสกซงไมอาจหยดนงได เปนพลงอะไรกตามทท าใหมนษยกระท ากจกรรมหนงลงไปเพอลบลางสภาพการขาดหรอเพอทดแทนพลงบางอยาง (Sandford & Wright, 1970: 240) เปนสงทเปนพลงงานกระตนใหแตละบคคลมพฤตกรรม เพอบรรลตามเปาหมายของแตละบคคล และชวยสนบสนนใหพฤตกรรมนนๆ ใหคงอย เปนแรงดลใจใหเกดการกระท า เปนสงยใหมนษยไปถงวตถประสงค และเปนความตองการของบคคลทจะฟนฝาอปสรรคเพอใหบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ นอกจากนแรงจงใจยงหมายถงแรงกระตนทท าใหมนษยกระท ากจกรรมหรอมพฤตกรรมออกมา เปนพฤตกรรมทน าไปสเปาหมายอยางใดอยางหนง เปนสาเหตทกอใหเกดการแสดงพฤตกรรมเพอตอบสนองความตองการทมอย และความตองการทมความเขมมากทสดจะเปนแรงจงใจใหมนษยแสดงพฤตกรรมออกมา กลาวโดยสรป แรงจงใจเปนปจจยผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรมอยางใดอยางหนงออกมา รวมถงเปนความตองการทจะเอาชนะอปสรรมตาง ๆ เพอบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไว นกจตวทยาตะวนตกกลาวถงทฤษฎแรงจงใจไวมากมาย ดงเชนทฤษฎแรงจงใจของมาสโลว (Maslow)ไดกลาวถงแรงจงใจในทศนะพนฐานเกยวกบความตองการวาม 3 ประการ คอ (1) มนษยทกคนมความตองการ และตองการจะมอยตลอดเวลาและจะเพมขนเรอยๆ, (2) ความตองการทไดรบการตอบสนองแลว จะไมเปนแรงจงใจส าหรบพฤตกรรมของบคคลอกตอไป ความตองการทจะมอทธพลตอพฤตกรรมตองเปนความตองการทยงไมไดรบการตอบสนอง, และ (3) ความตองการของบคคลเปนล าดบขนจากต าไปหาสง ในขณะทความตองการล าดบขนต าไดรบการตอบสนองแลว ความตองการล าดบทสงขนขนตอไปกจะตามมา แตหากวาบคคลรสกวาความตองการในล าดบขนต าทไดรบการตอบสนองไปแลวนนถกกระทบกระเทอน กจะกลบมานกถงความตองการในล าดบนนอก (Malow, 1954: 158) มาสโลวไดจดล าดบขนความตองการของมนษยอนเปนแรงจ งใจทน าไปสพฤตกรรมใหบรรลผลส าเรจไว 5 ล าดบ ดงน (1) ความตองการทางรางกาย (Physiological Needs) เปนความตองการขนพนฐานเพอความอยรอด เชน อาหาร น า ความอบอน ทอยอาศย ยารกษาโรค เปนตน มาสโลวไดก าหนดต าแหนงซงความตองการเหลานไดรบการตอบสนองไปยงระดบทมความจ าเปนเพอใหชวตอยรอด และความตองการอนทจะบคคลตอไป, (2) ความตองการความมนคงหรอความปลอดภย (Security Needs) เปนความตองการทจะเปนอสระจากอนตรายทางกายและกลวตอการสญเสยงาน ทรพยสน อาหาร หรอทอยอาศย , (3) ความตองการการยอมรบหรอความผกพน (Affiliation Needs) เนองจากบคคลอยในสงคม ยอมจะตองการการยอมรบจากบคคลอน (4) ความตองการการยกยอง (Esteem Needs) บคคลทไดรบการตอบสนองความตองการการยอมรบและการยกยองน จดวาเปนความพงพอใจในอ านาจ ความภาคภมใจ สถานะ และเชอมนในตนเอง, และ (5) ความตองการความส าเรจในชวต (Need for Self-actualization) เปนความตองการในระดบสงสดเปนความปรารถนาทจะสามารถประสบความส าเรจในชวต เพอทจะมศกยภาพและบรรลความส าเรจในสงใดสงหนงในระดบสงสด



IC-HUSO 2017

จงอาจกลาวไดวา แรงจงใจของพระโพธสตว กคอ ความปรารถนาทจะตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกขจงเปนพลงขบเคลอนไปสการเกดบคลกภาพพระโพธสตวและการบ าเพญบารม 10 ประการเพอใหบรรลตามเปาหมาย ดงนนแรงจงใจจงเปนปจจยทส าคญทสงผลตอพฤตกรรมมนษย เพอตอบสนองความตองการในแตระดบขนสงขนเรอยๆ ส าหรบพระโพธสตวแลวถอวาเปนผทบรรลความตองการล าดบท 5 ซงเปนล าดบสงสดและมอดมการณอนเปนแรงจงใจขบเคลอนสการตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหหลดพนจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏตอไป 3. วเคราะหอดมการณพระโพธสตว: แรงจงใจในการพฒนาชวต ดงทกลาวแลววาอดมการณพระโพธสตว เปนเปาหมายแหงชวตทมความด ความงาม อนมงสการบรรลสมมาสมโพธญาณ หมดสน อาสวะกเลส และน าพาสรรพสตวหลดพนจากการเวยนวายตายเกด อนงพระโพธสตวกคอพระพทธเจากอนตรสรนนเอง พระองคทรงมความตงใจวา ตองการพฒนาตนและสรรพสตวใหหลดพนจากสงสารวฏ จงปฏบตและอบรมตนจนบารมเตมเปยม สนอาสวะกเลส และตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา จากนนจงเผยแผศาสนาดวยการสงสอนใหประชาชนไดรตามและปฏบตเฉกเชนพระองค จงแตกตางจากพระปจเจกพทธเจาทตรสรเองแตไมอาจสอนธรรมทตนรแกผอนได สวนพระอนพทธะหรอพระสาวกพทธะกคอผทบรรลธรรมเปนพระอรหนตหมดสนอาสวะกเลสเพราะไดรบการสงสอนจากพระสมมาสมพทธเจาและปฏบตตาม (พระนนทาจารย, 2536: 261) อดมการณพระโพธสตวเปนแรงจงใจส าคญทมพลงขบเคลอนสการบรรลความเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหหลดพนจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ ในคมภรพทธศาสนาเถรวาทกลาวถงจดมงหมายอนยงใหญทมงตรงตอโพธญาณ หรอกลาวอกนยยะหนงคอการตงจตอธษฐานตอพทธภาวะ ถอวาเปนลกษณะเฉพาะของพระโพธสตวทมอดมการณแนนอน จากหลกฐานทปรากฎในชาดกกลาววาพระพทธเจาทรงเคยเสวยพระชาตเปนอเนกชาต พระองคเคยเลาถงการเวยนวายตายเกดในภพภมตางๆ แมกระทงเปนสตวเดรจฉาน ซงถกมองวาเปนภพภมทต ากวามนษยกตาม แตพระองคกเคยเสวยพระชาตเปนสตวเดรจฉานทไมทงธรรม มจตรวมทงอปนสยทมงมนตอโพธญาณ อยางไมยอมละเวน หรออาจเรยกวา “แมตกต า แตไมทงธรรม” แมเปนสตวเดรจฉานกพยายามสรางบารม ท าคณงามความดตามสถานะดวยการไมเบยดเบยนและคอยชวยเหลอสตวดวยกน บอยครงทเปนสตวเดรจฉาน แตกลบคอยชวยเหลอปกปองหมมนษย เมอวเคราะหแรงจงใจในการพฒนาชวตของพระโพธสตว พบวามสาเหตอย 2 ประการทส าคญ กคอ (1) เหตปจจยภายนอก อนเปนแรงจงใจ กคอ การไดพบเหนพระพทธเจา แลวปรารถนาอยากเปนอยางทพระองคเปน และการไดรบการท านายจากพระพทธเจาในอดต หรอพทธพยากรณลวงหนาวา จะไดเปนพระพทธเจาในอนาคต, และ (2) เหตจากภายใน อนเปนแรงผลกกคอความรกและความตองการชวยเหลอสรรพสตวดวยการบ าเพญบารมธรรม ความเบอหนายในทกข ตองการชวยเหลอตนเองและสรรพสตวใหขามพนทกขภยในสงสารวฎ และการมองเหนไตรลกษณของสรรพสงและประสงคจะใหสรรพสตวไดเหน ดงนนแรงผลกอนเปนปจจยภายใน บวกกบแรงจงใจอนเปนปจจยภายนอก ถอวาเปนสาเหตใหเกดการกระท าทยงใหญของพระโพธสตว ทจะตงมหาปณธานในการเรมบ าเพญบารมทนทและตอเนองไมยอทอ จนกวาจะบรรลโพธญาณ


2023

IC-HUSO 2017

แรงจงใจในการพฒนาชวตของพระโพธสตวจงสอดคลองกบทศนะพทธปรชญาทวา พระโพธสตวจ าเปนตองมอดมการณ ทงนเพราะพระโพธสตวไดเหนภยจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ จงตองการพฒนาตนและสรรพสตวใหหลดพนจากวฏฏะ จงพยายามบ าเพญบารมและบ าเพญเพยรทางจตเพอบรรลเปาหมายคอการตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา และชวยเหลอสรรพสตวใหพนจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ หากวเคราะหปจจยทกอใหเกดอดมการณพระโพธสตวแลว จะพบวา ประเดนแรกกคอ การไดเหนทกขภยในสงสารวฏ กอใหเกดความสลดสงเวชใจในความทกขของตนเองและผอน จงเกดอดมการณทจะแสวงหาหนทางพนทกขและชวยเหลออนใหพนทกขดวย ดงประวตของพระพทธเจาองคปจจบนครงทเกดเปนปถชนคนธรรมดาในชาตกอนครง 20 อสงไขยแสนมหากป โดยครงนนไดเกดเปนชายหนมยากจนอยกบมารดา มอาชพตดฟนและหาของปาขาย วนหนงเขานอนพกอยททาเรอ เหนลกเรอลงจากเรอพากนกลบบาน พจารณาวามรายไดดกวาตน จงไปสมครท างานกบเจาของเรอโดยขอเอามารดาของตนไปดวย เจาของเรอจงรบเขาท างาน ในการเดนทางคราวนนเรอส าเภาไดอบปางลงในมหาสมทรเพราะลมพาย บรรดาลกเรอตางพากนเกาะไมกระดานและคอยๆ จมหายไปทละคน ตนจงมารดาเกาะบาของตน มความรสกสลดสงเวชใจในความทกขของตนและลกเรอ เมอพจารณาดวยปญญาของตนจงเหนความทกขของมนษยและสรรพสตวทงหมดวา ลวนมความทกขและภยตางๆ ไมวาจะเปนทกขจาการท ามาหากน ทกขเพราะความเจบปวย ทกขเพราะการพลดพราก เปนตน จงเรมตงความปรารถนาเปนพระพทธเจา แมจะยงไมรหนทางการดบทกข แตกพยายามชวยทงตนเอง เพอนมนษย และสรรพสตวใหพนจากความทกข (พระเทพมน (วลาศ ญาณวโร), 2534: 95) ประเดนตอมา คอ การไดพบพระพทธเจาแลวเกดความเลอมใสอยางยงในความเปนพระสมมาสมพทธเจา จงเกดอดมการณพระโพธสตวขน เชนครงทพระพทธเจาองคปจจบนเสวยพระชาตเปนสเมธดาบส ไดเหนพระพทธเจาทปงกร จงมความเลอมใสและตงความปรารถนาหรอมอดมการณเปนพระสมมาสมพทธเจา หรออกกรณหนงคอ ครงทพระศาสดาสมมาสมพทธเจาประทบยนบนยอดเขาสเนร ทรงท ายมกปาฏหารยในการทเสดจลงจากเทวโลก ทรงแลดขางบนแลว สถานทอนพระองคแลดแลวทงหลาย ไดมเนนเปนอนเดยวกนจนถงพรหมโลก, ทรงแลดขางลาง สถานทอนพระองคทรงแลดแลว ไดมเนนอนเปนอนเดยวกนจนถงอเวจ, ทรงแลดทศใหญและทศเฉยงทงหลาย จกรวาลหลายแสนไดมเนนเปนอนเดยวกน, เทวดาเหนพวกมนษย แมพวกมนษยกเหนพวกเทวดา พวกเทวดาและมนษยทงหมดตางเหนกนแลวเฉพาะหนาทเดยว พระผมพระภาคเจาทรงเปลงพระฉพพรรณรงสไปแลว มนษยในบรษทซงมปรมณฑล 36 โยชนแมคนหนง เมอแลดสรของพระพทธเจาในวนนนแลว ลวนแตปรารถนาความเปนพระพทธเจา (ข.ธ.อ.(ไทย)42/317) ภายหลงจากทพระโพธสตวเกดอดมการณแลว ทานกไดสงสมหลกการพระโพธสตวจากพระพทธเจาแตละพระองคทไดพบ รวมเวลาเปน 20 อสงไขยกบหนงแสนมหากป จงบรรลความเปนพระสมมาสมพทธเจาตามอดมการณทตงไว ซงหลกการของพระโพธสตวนน อรรถกถาอโบสถสตรไดกลาวไววา พระพทธเจาแตละพระองค ยอมทรงแสดงโอวาทปาฏโมกขไวเปนหลกการ มใจความวา การไมท าบาปทงปวง การท ากศลใหถงพรอม และการท าจตของตนใหขาวรอบ ซงถอวาเปนหลกการทพระพทธเจาทงไดใหไวส าหรบใชในการด าเนนชวต (ข.อ.อ. (ไทย) 44/533)



IC-HUSO 2017

อดมการณจงเปนแรงจงใจอนยงใหญของพระโพธสตวทจะบรรลจดมงหมายคอการไดตรสรเปนพระพทธเจา อนมผลตอการด าเนนตามมรรคาของพระโพธสตว ทเปนหนทางไปสจดมงหมายนน ประเดนนมกลาวไวในพทธศาสนามหายานเรองมหาปณธาน 4 ประการวา (1) เราจะโปรดสรรพสตวใหหมดสน พระโพธสตวตองปลดเปลองทกขใหหมดสน เมอเรารวาเรามทกขแลวเราก าหนดรวาเรามทกข เหนโทษของความทกข แลวกชวยบอกสรรพสตวใหรและปรารถนาความพนทกขแหงสรรพสตวอกดวย กลาวโดยยอกคอ จะรอขนสตวไมมทสนส ดไมมประมาณใหพนจากกองทกขไปสพระนพพาน, (2) เราจะท าลายลายกเลสทงหลายใหหมดสนและปรารถนาทจะใหสรรพสตวท าลายกเลสเหลานนดวย ทางฝายมหายานถอวานอกจากเราจะท าลายกเลสไดหมดสนแลว กตองชวยใหสรรพสตวหมดกเลสไปดวย, (3) เราจะตองศกษาธรรมทงหลายใหเจนจบ พรอมยงสรรพสตวใหศกษาพระธรรมดวย, และ (4) เราจะตองบรรลพทธภมใหจงได พรอมยงสรรพสตวใหบรรลถงดวยกน โดยจะบ าเพญบารมใหบรรลอนตตรสมมาสมโพธญาณ ตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาใหไดในทสด (อภชย โพธประสทธศาสตร, 2527: หนา 139) แมวาคตทางพทธศาสนาเถรวาทจะมจดมงหมายทเนนการบรรลนพพานโดยเรวพลน แตฝายมหายานซงเนนเรองความเปนพระโพธสตว กลบตงปณธานทจะไมเขาถงพระนพพานในเวลาอนสน แตตองการสงมวลมนษยใหเขาถงนพพานกอนตนเอง ดวงจตของพระโพธสตวถงแมจะอยในสงสารวฏกหาไดหลงผดในอกศลวาเปนกศลไม และไมหลงใหลยดตดในสงสารวฏ แตประสงคทจะชวยเหลอสรรพสตวดวยการยอมรบความทกขเหลานนไวเอง ในประเดนนเสถยร โพธนนทะ (2522: 9) ไดยกโศลกของทานาคารชนทกลาววา พระโพธสตวคอผทมความเบอหนายอยางแรงกลาตอสงสารวฏ แตกเปนผหนพกตรเขาหาสงสารวฏ พระโพธสตวมศรทธาปสาทะ เลอมใสยนดตอพระนพพาน แตกเปนผหนปฤษฏางคใหแกพระนรวาณ พระโพธสตวสมควรตอการกลวตอสรรพกเลส แตกไมควรสละกเลสเสยใหสน เสถยร โพธนนทะอธบายวา ในคมภรโยคาจารภมศาสตรไดกลาวถงพระโพธสตวในแนวทางเดยวกน นนคอ พระโพธสตวแมจะเปนผรชดในธรรมทงหลายทงปวง แตกจะไมดวนดบขนธปรนพพาน จะตองอยโปรดสตวในสงสารวฏตอไป โดยถอเอาความกรณาเปนเบองหนาเทยวไปเสมอ (เสถยร โพธนนทะ, 2522: 9) จงอาจกลาวไดวา พระโพธสตวเปนบคคลทมใจของเกยวกบโพธ หรอเปนผเหนทกขในการเวยนวายตายเกด ตองการยงตนและสรรพสตวใหเปนอสระหลดพนจากวฏฏะแหงทกขนน จงเพยรพยายามทจะสะสมบารมเพอการบรรลผล จงเรยกวาเปนผมธาตของโพธเกดขนในตวเรยกวา “โพธสตว” ทจะไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา ในกาลตอไป (บรรจบ บรรณรจ, 2526: 111) ซง “พระสมมาสมพทธเจา” ในทนหมายถง บคคลทมสภาวะจตเตมเปยมไปดวยความบรสทธ ปญญา และความกรณา สามารถน าพาตนเองใหหลดออกจากวงวนแหงวฏฏะสงสารและการน าพาสรรพสตวทงหลายใหออกจากโลกยะภมสโลกตระภมไดผทจะเปนพระสมมาสมพทธเจาได จะตองผานการเปนพระโพธสตวทมวถชวตตงมนอยในคณงามความดและสรางบารมอยางตอเนองหลายแสนอสงไขยก าไรแสนมหากป ดวยหลกการด าเนนชวตทส าคญ 3 ประการ คอ (1) สงใดทเปนความชว “โพธสตว” ทกองคจะตองละเวน แตในบางครงอาจมการพลงเผลอท าความผดบาง, (2)“โพธสตว” ออกบวชหรอบ าเพญเนกขมมบารมประพฤตพรหมจรรย เพอการฝกใจใหปราศจากเครองกงวล สามารถไตรตรองพจารณาเรองราวดวยธรรมตางๆ ได , และ (3) ท าความดทกชนดทสามารถพงท าได ซงทงหมดนเขาไดกบการพฒนาชวต


2025

IC-HUSO 2017

การพฒนาชวต หมายถง การพฒนารางกาย จตใจ ปญญา และสงคมสงแวดลอมไปพรอมๆ กนอยางสมดล เปนการพฒนาชวตแบบองครวม โดยน าหลกไตรสกขาทประกอบดวยศล สมาธ และปญญามาเปนแนวทางในการพฒนา ดงน (1) ศล เปนแนวทางพฒนากาย หรอกายภาวนา เปนเรองของการฝกพฤตกรรมทางกายและวาจา โดยเฉพาะพฤตกรรมทเคยชนเครองมอการฝกกคอ วนย มนษยจ าเปนตองมวนยเปนตวการจดเตรยมชวตใหอยในสภาพทเออตอการพฒนา โดยจดระเบยบความเปนอย การด าเนนชวต และการอยรวมกนในสงคมใหเหมาะสม ซงแนวทางการพฒนาทางกายใหถกตองตามกศลกรรมบถ 10 สงผลใหแสดงออกซงพฤตกรรมทางกายและวาจาทส ารวมระวง โดยมศลเปนเครองคอยควบคมพฤตกรรมการแสดงออกใหเปนไปในทางทถกตองเหมาะสม อยรวมกบคนในสงคมและสงแวดลอมอยางสนต ไมเบยดเบยน ไมท าลายลางกน มความเออเฟอเผอแผ มน าใจตอกน และเปนบาทฐานในการพฒนาจตใหสงสงยงขน, (2) สมาธ เปนแนวทางพฒนาจต หรอจตตภาวนา เปนการปรบปรงพฤตกรรมภายในทเคยเปนมโนทจรต ใหปรบเปลยนเปนมโนสจรต เปนเรองของการฝกจตใหมสมาธ มความสงบ มความเยอกเยน มความมนคงอยภายใน มความสามารถ และมคณธรรม เชน มความเมตตา กรณา เออเฟอเผอแผ ในดานความสามารถของจต กเชน ความมสต สมาธ เขมแขง แนวแน มนคง มความเพยรพยายาม ความรบผดชอบ และมความสข เชน อมเอมใจ สดชนผองใส พอใจ เปนตน รวมแลวกคอ ความมคณภาพ สมรรถภาพ สขภาพจต และเปนบาทฐานในการพฒนาปญญา, และ (3) ปญญา เปนแนวทางพฒนาปญญาหรอปญญาภาวนา เปนเรองของการฝกรความจรง เรมตงแตความเชอ ความเหน ความร ความเขาใจ ความหยงร ความมเหตผล เหนแจงในอรยสจ เหนแจงในนพพาน มการวนจฉยไตรตรองและมความคดสรางสรรค โดยเฉพาะอยางยงการรสงทงหลายตามความเปนจรง การรแจงความจรงทเปนสากลของสงทงปวง จนถงขนรเทาทนธรรมดาของโลกและชวต ทท าใหจตเปนอสระจากความโลภ ความโกรธ และความหลง ปลอดปญหา ไรทกข และเขาถงอสรภาพโดยสมบรณ (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2553: 914-922) ทงหมดนเปนการพฒนาชวตแบบองครวม

พระโพธสตวจงตองมการพฒนาชวตแบบองครวมตามแนวทางดงกลาวขางตน โดยม เปาหมายเพอการไดตรสรเปนพระพทธเจา จากนนกน าหลกพทธธรรมไปเผยแผเพอชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกขและสรางสรรคสงคมใหอยเยนเปนสขอยางยงยน ภายใตพระพทธปณธาน 4 ประการ ทพระพทธเจาทรงตงเจตนารมณไวกอนจะดบขนธปรนพพานวา (1) พทธบรษทควรไดศกษาพระสทธรรมใหเขาใจอยางแจมแจง, (2) พทธบรษทควรไดประพฤตปฏบตตามพระสทธรรมททรงแสดงไดอยางประจกษในผลของการประพฤตปฏบต, (3) พทธบรษทควรชวยกนเผยแผพระสทธรรมทไดศกษาปฏบตมาแลวไดอยางลมลกและกวางขวาง, และ (4) พทธบรษทควรสามารถแกไขตอบโตการกลาววจารณจวงจาบบดเบอนหลกพระสทธรรมใหยตลงดวยความเรยบรอย ดงมพระพทธพจนทปรากฏอยในมหาปรนพพานสตร ทกลาวถงครงทรงตรสกบพญามารผใจบาปประสงคไมใหพระพทธองคทรงสงสอนเวไนยสตว จงมาทลขอใหรบเสดจดบขนธปรนพพานพระพทธองคจงทรงตรสกบพญามารผใจบาปวา “เราจกยงไมปรนพพานตราบเทาทภกษสาวกภกษณสาวกอบาสกสาวกอบาสกาสาวกของเราจกยงไมฉลาดยงไมไดรบแนะน าอยางดไมเปนพหสตไมทรงธรรมไมปฏบตธรรมสมควรแกธรรมไมปฏบตชอบไมประพฤตตามธรรมเรยนกบอาจารยตนแลวยงบอกแสดง บญญตแตงตง เปดเผยจ าแนกท าใหงายไมไดยงแสดงธรรมมปาฏหารยขมขปรบปรวาททเกดขนใหเรยบรอยโดยสหธรรมไมได (ท.ม. 10/168/114)



IC-HUSO 2017

พระโพธสตวตองด าเนนตามอดมการณทตงไว อนเปนแรงจงใจในการพฒนาชวต สการบรรลเปาหมายการตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกขภยในสงสารวฏ จงเปนเหตผลใหสงสมบารมอยางยงยวดตอเนองหลายภพหลายชาต บารมม 10 ประการ ไดแก (1) ทานบารม คอ การใหดวยการไมมความตระหนในจตใจ, (2) ศลบารม คอ การส ารวมระวงทางกายวาจาใจใหเรยบรอยไมบกพรอง แมจะตองสละชพเพอรกษาศลไมใหดางพรอยกตาม, (3) เนกขมมะบารม คอ การออกบวช หรอปลกใจออกจากกาม, (4) ปญญาบารม คอ การเพมพนปญญาทงทางโลกและทางธรรม ตองเรยนและฝกจตใหมาก ตองมสตสมปชญญะและโยนโสมนสการในการด าเนนชวตตลอดเวลา, (5) วรยะบารม คอ การไมทอดธระในหนาทของพระโพธสตว มความแกลวกลาไมเกรงกลวอปสรรค และพยายามบากบนอตสาหะใหกาวหนาไปจนกวาจะส าเรจเปนความเพยรตามหลกสมมปปธาน 4 ทประกอบ ดวยเพยรระวงไมใหบาปเกดขนเพยรละบาปทเกดขนแลวเพยรท าบญใหเกดขน และเพยรรกษาการท าบญไวตอเนอง, (6) ขนตบารม คอ ความอดทนอดกลนตอสงตางๆ เปนความทนทานของจต สามารถใชสตปญญาควบคมตนใหอยในอ านาจเหตผลมโยนโสมนสการ ไมลอ านาจแหงกเลสประพฤตตนสจดมงหมายทตงไว และไมยอมใหมความขนเคองเกดขนจต, (7) สจจะบารม คอ การรกษาค าพด เปนคนพดจรง ท าจรง และจรงใจ, (8) อธษฐานบารม คอ การตงมนในความปรารถนาหรอค าอธษฐาน ถาอธษฐานวาสงใดแลวจะมความมนคงเดดเดยวในการท าสงนนใหส าเรจ, (9) เมตตาบารม คอ การมความรกความปรารถนาดตอสรรพสตวทงปวงอยางเทาเทยมกนและไมสนสด, และ (10) อเบกขาบารม คอ การวางใจเปนกลาง มใจสงบราบเรยบสม าเสมอ ปลอยวางในสงทผดพลาดในสงทแกไขไมไดและวางเฉยในความทกขของตนและสตวทชวยไมไดเนองจากมปญญาเหนวาสตวทงหลายยอมเปนไปตามกรรมของตน (ข.พทธ. (ไทย) 333/1/414; ข.จรยา. (ไทย) 33/36/596) พระโพธสตวจงตองสรางบารม 10 ประการอยางยงยวดใน 3 ระดบ คอ (1) บารมระดบธรรมดา, (2) บารมระดบสงขนหรออปบารมทสรางดวยความล าบากทงกายใจ, และ (3) บารมระดบสงหรอปรมตถบารมทบ าเพญยากทสดถงขนยอมสละชพได อนเปนการท างานตามอดมการณของพระโพธสตวเพอพฒนาชวตใหบรรลความเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกขภยในสงสารวฏตอไป สรปและอภปรายผล พระโพธสตว เปนบคคลผบ าเพญบารมเพอตรสรเปนพระพทธเจา เปนผมปญญาฉลาด เหนภยแหงความเกด ความแก ความเจบ และความตายในวฏสงสารวาเปนภยทนากลว จงคดหาทางพนจากภยนน คดตรกตรองหาทางพนทกข และปรารถนาจะชวยเหลอสรรพสตวใหพนภยในสงสารวฏ การด าเนนชวตของพระโพธสตวจงเปนไปเพอบ าเพญบารมอยางยงยวดเพอประโยชนแหงตนและผอน บนรากฐานแหงความรกในโพธญาณและความเมตตากรณาตอสรรพสตวทงปวง อนเปนอดมคตของพระโพธสตวทเปนมาตรฐานแหงความด ความงาม และความจรงทางใดทางหนงทมนษยถอวาเปนเปาหมายแหงชวต อดมการณพระโพธสตว เปนเปาหมายแหงชวตทมความด ความงาม ทมงสการตรสรเปนพระพทธเจา และชวยเหลอสรรพสตวใหหลดพนจากการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ อดมการณพระโพธสตวจงเปนเสมอนแรงจงใจทขบเคลอนส าคญสการบรรลเปนพระพทธเจา


2027

IC-HUSO 2017

แรงจงใจของพระโพธสตวกคอความปรารถนาทจะตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกข จงมงมนบ าเพญบารม 10 ประการอยางยงยวด อนเปนพฤตกรรมทคงทนและถาวรตอเนองกนไปหลายภพหลายชาต พระโพธสตวผมอดมการณในการพฒนาชวตเพอตรสรเปนพระพทธเจาและชวยเหลอสรรพสตวใหพนทกขจากสงสารวฏ จงมงมนพฒนาชวตของตนเองแบบองครวมตามหลกไตรสกขา โดยมศล สมาธ และปญญาเปนแนวทางพฒนารางกาย จตใจ ปญญา และสงคมสงแวดลอม พรอมกบสงสมบารม 10 ประการ ไดแก ทานบารม ศลบารม เนกขมมะบารม ปญญาบารม วรยะ ขนตบารม สจจะบารม อธษฐานบารม เมตตาบารม และอเบกขาบารม อยางยงยวดใน 3 ระดบ คอ (1) บารมระดบธรรมดา, (2) บารมระดบสงขนหรออปบารมทสรางดวยความล าบากทงกายใจ, และ (3) บารมระดบสงหรอปรมตถบารมทบ าเพญยากทสดถงขนยอมสละชพได ซงพระโพธสตวตองพฒนาตนและสงสมบารมทกประการอยางตอเนองหลายภพหลายชาตจนกวาจะบรรลความเปนพระพทธเจาและเผยแผธรรมน าพาสรรพสตวใหพนทกขในสงสารวฏตอไป เอกสารอางอง มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , มหาวทยาลย. (2539). พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. บรรจบ บรรณรจ. (2549). พทธประวตภาคมหายาน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพธรรมสภา. พระนนทาจารย. (2536). คมภรสารตสงคหะ เลม 1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเลยงเชยง. พระเทพมน (วลาศ ญาณวโร). (2534). ศาสตรวาดวยการเปนพระพทธเจา. กรงเทพมหานคร:สารมวลชน. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). (2551). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. กรงเทพมหานคร:

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ราชบณฑตยสถาน. (2554). พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร: บรษทนาน

มบคสพบลเคชนส. เสถยร โพธนนทะ และเลยง เสถยรสต. (2520). คณธรรมพระโพธสตว. กรงเทพมหานคร: พลพนธการพมพ. อภชย โพธประสทธศาสตร. (2527). พระพทธศาสนามหายาน. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร: มหามกฏราชวทยาลย. Maslow, Abraham. (1970). Motivation and Personnality. New York: Harper and Row. Sanford Z. (1961). Psychology A Scientific Study of Man. San Francisco: Wads. Steers, R. M. and Porter, L. W. (1975). Motivation and Work Behavior. New York: McGraw-Hill

Book Company.



IC-HUSO 2017

Analytical Study of Ethics of Educational Philosophy in Theravada Buddhism

Krittaphars Saithongdee

Faculty of Humanities and Social Sciences , Eastern Philosophy and Religion,

Khon khaen University, Khon khaen, Thailand

E-mail: [email protected] , [email protected]

Abstract

The objectives of the research were (1) to study the concepts and theories of morality, ethics, the

philosophy of education in Theravada Buddhist philosophy, and (2) to analyze the concepts and

theories of morality, ethics, philosophy of education in Buddhist philosophy. The research

methodology is documented by collecting data from primary and secondary documents,

textbooks, articles, papers, papers and related research. The results of the study found that the

study of the concept of moral ethics of education in Theravada Buddhist philosophy. The issue of

moral morality is the development of the mind and intellect of the learner by focusing on learner-

centered. The lesson curriculum is focused on how to cultivate moral virtue and the development

of the quality of life of the two types of learners are moral, ethical, subjective, and subjective.

The moral values According to two types of judging criteria: diagnosis by source and diagnosed

by looking at the results, behavior related. To develop learners, to have a good mind and strong

mind, self-improvement, not to be neglected, which is an educational process. It is the foundation

for human development to thrive, to become known, to know, to solve problems. The emphasis

on learning to create moral ethics for themselves. To develop a human being into a perfect human

being called " four quarters of education" , namely: (1) education for potential development;

(2) education for development; (3) education for quality development and (4) education for

human development. These four studies are consistent with Buddhist principles: (1) physical

development (physical prayer); (2) social development (prayer); (3) Mental (mental prayer)

(4) The intellectual cultures (Intellectual prayer) which is developed by man, be moral and ethical

since childhood. This is a factor in cultivating young people. To correspond with the principle

called 5 good is: (1) to be good children of parents (2) good teacher's teacher (3) good friends of

friends (4) good citizenship of the nation (5) the good of religions and lead to complete humanity.

This is a factor that causes morality to make life immunity, to consciously conscience and

consciously think. For self-improvement not to be negligent which is the foundation of human

development in society, so education is the cornerstone of life. Because it is a process that

mankind develops a quality of life that makes them known, knows how to solve problems.

Keywords: Morality, Ethics


2029

IC-HUSO 2017

การศกษาวเคราะหแนวความคดเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญา การศกษาในพทธปรชญาเถรวาท

กฤตภาส สายทองด

บทคดยอ

วตถประสงคของการวจย คอ (1) เพอศกษาแนวความคดและทฤษฎเรองศลธรรมจรยธรรมแนวใหมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท และ (2) เพอวเคราะหแนวความคดและทฤษฎศลธรรมจรยธรรมแนวใหมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท โดยมวธการด าเนนการวจยเชงเอกสาร โดยการรวบรวมขอมลจากเอกสารปฐมภม และทตยภม หนงสอ ต ารา บทความ ขอเขยน เอกสาร และงานวจยทเกยวของ ผลจากการศกษา พบวา การศกษาวเคราะหแนวความคดเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาทวา เรองของศลธรรมจรยธรรม กคอ การพฒนาจตใจและสตปญญาของผเรยน โดยเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยมหลกสตร บทเรยน โดยเนนหา วธการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม และการพฒนาคณภาพชวตของผเรยนทางการศกษา 2 ประเภท คอ คณคาทางคณธรรมจรยธรรมเชงวตถวสยและอตวสย และคณคาทางคณธรรมจรยธรรมทางธรรมชาตนยม ตามหลกเกณฑตดสน 2 ประเภท ไดแก วนจฉยโดยดทมา และวนจฉยโดยดทผล ทเกยวของกบพฤตกรรม เพอเปนการพฒนาผเรยน ใหมจตใจใฝดและมพลงใจทเขมแขงพฒนาตนเอง ไมใหประมาท ซงเปฯกระบวนการทางการศกษา ซงเปนรากฐานในการพฒนามนษยใหมความเจรญงอกงามทท าใหเปนผรจกคด รจกท า รจกแกไขปญหา ทเนนผเรยนใหรจกการสรางคณธรรมจรยธรรมใหเกดขนแกตนเอง เพอพฒนาคนใหเปนมนษยทสมบรณ ทเรยกวา “จตสดมภของการศกษา” 4 ประการ คอ (1) การศกษาเพอการพฒนาศกยภาพ (2) การศกษาเพอการพฒนาสมรรถภาพ (3) การศกษาเพอพฒนาคณภาพ และ (4) การศกษาเพอพฒนามนษยภาพ การศกษาทง 4 น มความสอดคลองกบหลกธรรมทางพทธศาสนา คอ (1) การพฒนาทางกาย (กายภาวนา) (2) การพฒนาทางสงคม (สลภาวนา) (3) การพฒนาทางจต (จตภาวนา) (4) การพฒนาทางปญญา (ปญญาภาวนา)ซงเปนพฒนาคน ใหเปนผมคณธรรมและจรยธรรมตงแตเดก ซงเปนปจจยในการปลกฝงอบรมใหเยาวชน ใหสอดคลองกบหลกทเรยกวา 5 ด คอ (1) ใหเปนลกทดของพอแม (2) การเปนศษยทดของครอาจารย (3) การเปนเพอนทดของเพอน (4) การเปนพลเมองทดของประเทศชาต (5) การเปนศาสนกชนทดของศาสนา และน าไปสความเปนมนษยทสมบรณ ซงเปนปจจยทท าใหเกดคณธรรมจรยธรรม เพอสรางภมคมกนชวต ใหมจตส านกผด ชอบ ชว ด และมสตพจารณายงคด เพอการพฒนาตนเอง ไมใหประมาท ซงเปนรากฐานของการพฒนามนษยในสงคม ดงนน การศกษา จงถอเปนรากฐานส าคญของชวต เพราะเปนกระบวนการทท าใหมนษยพฒนาคณภาพชวตทท าใหเปนผรจกคด รจกท า รจกแกไขปญหา ค าส าคญ : ศลธรรม, จรยธรรม



IC-HUSO 2017

1. บทน า

สภาพของสถานการณสงคมไทยในปจจบน ชใหเหนวา ปญหาและวกฤตอนนาเปนหวง เกดจากความเจรญทางเศรษฐกจอยางรวดเรว จงท าใหเกดปญหาทางสงคม เชน ปญหาสขภาพจต ปญหาของความเครยด และปญหาการฆาตวตาย ปญหาลวงละเมดสทธ เปนตน ปญหาเหลาน เปนปญหาของประเทศ ดงนน “การศกษา” ซงเปนพนฐานส าคญของการพฒนาประเทศ (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2545, หนา ข) ดงท พระบาทสมเดจ พระเจาอยหว ภมพลอดลยเดชมหาราช ไดทรงพระราชทาน พระบรมราโชวาทเกยวกบการศกษา เพอเตอนสตคนไทยไววา…“…งานดานการศกษาเปนงานส าคญทสดอยางหนงของชาต เพราะความเจรญและความเสอมของชาตนน ขนอยกบการศกษาของชาตเปนขอใหญ…” “…ปจจยส าคญประการหนงของทงชวตและสวนรวมคอ การศกษา ซงเปนรากฐานสงเสรมความเจรญมนคงเกอบทกอยางในบคคลและประเทศชาต…”และ “…สงคมและบานเมองใดใหการศกษาทดแกเยาวชนไดอยางครบถวน พอเหมาะกนทกดาน สงคมและบานเมองนนกจะมพลเมองทมคณภาพ ซงสามารถจะธ ารงรกษาความเจรญมนคงของประเทศชาตไว และพฒนาใหกาวหนาตอไปไดตลอด...” (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2540, หนา 56, 108, 117) พระบรมราโชวาทเกยวกบการศกษาทกลาวมานน มนกวชาการทางการศกษาไทยหรอผทเกยวของกบการศกษาไทย ทเหนวาเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพการด ารงชวตของคนไทยทเปนทตงอยบนพนฐาน (จตรกร ตงเกษมสข, 2525, หนา 105) ของค าสอนในทางพระพทธศาสนา เพอพฒนาคนใหเปนมนษยทสมบรณ ทเรยกวา “จตสดมภของการศกษา” (Four Pillars of Education) 4 ประการ คอ (1) การศกษาเพอการพฒนาศกยภาพ (Learning to know) (2) การศกษาเพอการพฒนาสมรรถภาพ (Learning to do) (3) การศกษาเพอพฒนาคณภาพ (Learning to live) และ (4) การศกษาเพอพฒนามนษยภาพ (Learning to be) การศกษาทง 4 น มความสอดคลองกบหลกธรรมทางพทธศาสนา คอ (1) การพฒนาทางกาย (กายภาวนา) (2) การพฒนาทางสงคม (สลภาวนา) (3) การพฒนาทางจต (จตภาวนา) (4) การพฒนาทางปญญา (ปญญาภาวนา)ซงเปนพฒนาคน (พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต), 2547, หนา 19-44) ใหเปนผมคณธรรมและจรยธรรมตงแตเดก ซงเปนปจจยในการปลกฝงอบรมใหเยาวชน ใหสอดคลองกบหลกทเรยกวา 5 ด คอ (1) ใหเปนลกทดของพอแม (2) การเปนศษยทดของครอาจารย (3) การเปนเพอนทดของเพอน (4) การเปนพลเมองทดของประเทศชาต (5) การเปนศาสนกชนทดของศาสนา และน าไปสความเปนมนษยทสมบรณ ซงเปนปจจยทท าใหเกดคณธรรมจรยธรรม (สมพร เทพสทธา 2551, หนา 6-7) เพอสรางภมคมกนชวต ใหมจตส านกผด ชอบ ชว ด และมสตพจารณายงคด เพอการพฒนาตนเอง ไมใหประมาท ซงเปนรากฐานของการพฒนามนษยในสงคม ดงนน การศกษา จงถอเปนรากฐานส าคญของชวต เพราะเปนกระบวนการทท าใหมนษยพฒนาคณภาพชวตทท าใหเปนผรจกคด รจกท า รจกแกไขปญหา นนเอง


2031

IC-HUSO 2017

2. วตถประสงคของการวจย

2.1 เพอศกษาแนวความคดและทฤษฎเรองศลธรรมจรยธรรมแนวใหมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท 2.2 เพอวเคราะหแนวความคดและทฤษฎศลธรรมจรยธรรมแนวใหมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท

3. วธด าเนนการวจย

การศกษาวเคราะหแนวความคดเรองศลธรรมจรยธรรมแนวใหมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท ซงเปนการศกษาเชงเอกสาร (Documentary Research) โดยการรวบรวมขอมลจากเอกสารปฐมภม (Primary) และทตยภม (Secondary) หนงสอ ต ารา บทความ ขอเขยน เอกสาร และงานวจยทเกยวของ และรวมแนวคดจากนกปราชญตาง ๆ โดยมการวเคราะหตความ และน าเสนอรายงานผลตอไป 4. ผลการวจย

พบวา การปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมแกเดก เพอเปนการอบรมบมนสยในการพฒนาจตใจและสตปญญาของผเรยนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา 73 และ มาตรา 8 โดยเนนผเรยนเปนศนยกลาง เหมาะสม และสอดคลองกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศแบบยงยน โดยมหลกสตร บทเรยน ทแนนอน วธการปลกฝง วธการถายทอด และวธการการประเมนผลอยางเปนระบบ โดยมลกษณะและแนวความคดในเรองของคณธรรมจรยธรรม คอ การพฒนาคณธรรมจรยธรรม วธปลกฝงคณธรรมจรยธรรม การจดการเรยนการสอน สถานทการเรยนการสอน กจกรรมของผเรยน การประเมนผลการเรยนการสอน การสอสารกบผเรยน พฒนาการของผเรยน และการแกไขปญหาของผเรยน โดยมคณคาทางคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษา 2 ประเภท ไดแก คณคาทางคณธรรมจรยธรรมเชงวตถวสยและอตวสย และ และคณคาทางคณธรรมจรยธรรมทางธรรมชาตนยม ตามหลกเกณฑตดสนเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท 2 ประเภท ไดแก วนจฉยโดยดทมาและวนจฉยโดยดทผล ทเปนหลกอนเปนเกณฑตดสนเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาททเกยวของกบพฤตกรรมทางจรยธรรมวา เปนกระบวนการตอเนองกนโดยเรมตงแตการด าร คอ การคดไปจนกระทงมผลส าเรจจากการกระท า เพอสรางภมคมกนชวต ใหมจตส านกผด ชอบ ชว ด และมสตพจารณายงคด ซงกระบวนการทางการศกษาเปนรากฐานของการพฒนามนษยในสงคมนนเอง โดยมการอภบายดงน คอ



IC-HUSO 2017

5. นยามและความหมายของค าวา “คณธรรมและจรยธรรม”

ค าวา “คณธรรม” (Richard Mckeon, 1931, p. 959)หมายถง ความประพฤตทแสดงถงคณลกษณะของอปนสย (ทด) ในการเลอกตดสนใจการกระท าสงใดสงหนงอยางพอด ๆ ไมมากเกนไปหรอไมนอยเกนไป ความพอดนเปนความพอดของแตละบคคลซงจะเปนผก าหนดความพอดจากการใชหลกเหตผลและความร (ปญญา) ความเขาใจอยางลกซงทจะไดจากความช านาญทางการลงมอปฏบตจรง ๆ มาเปนตวก าหนด (การเลอกตดสนใจกระท าการ) ใหเกดความพอดทเรยกวา “คณธรรมเปนผลมาจากนสย (Richard Mckeon, 1931, p. 1103) เพราะวา คณธรรม คอ คณสมบตของคนด เชน ความกลาหาญ ความเสยสละ ความซอสตย ความยตธรรม ซงฝงรากลกภายในจตใจจนเปนลกษณะนสยนนเอง (States of Character) (Richard Mckeon, 1931, p. 1106) สวนค าวา “จรยธรรม” เปนศพทมาจากภาษาบาลและสนสกฤตมาจากค า 2 ค า มาจากค าวา “จรย + ธรรม” ค าวา “จรย” หมายถง ความประพฤตหรอกรยาทควรประพฤต สวนค าวา “ธรรม” หมายถง คณความด หรอ หลกค าสอนทางศาสนา เมอน าค า 2 มารวมกนเปน “จรยธรรม” มความหมายวา “หลกแหงความประพฤต” หรอ “แนวทางของความประพฤต” ซงพจารณาจากความหมายแลว จะอยทการใชบรบทหรอสถานการณจรง (L. Wittgenstein, 1963, p. 34) โดยการใหค านยามและความหมายค าวา “จรยธรรม หมายถง ธรรมทเปนขอปฏบต, ศลธรรม, กฎศลธรรม” 6. ลกษณะและแนวความคดเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษา

6.1 การพฒนาคณธรรมจรยธรรม การอบรมสงสอนใหบคคลเปนคนดมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาเพอสนบสนนใหผเรยนพฒนาปญญา

ทเรยกวา “ปญญาวฒธรรม” ม 4 ประการ (กระทรวงศกษาธการ, 2548, หนา 21) คอ (1) สปปรสสงเสวะ หมายถง การอยใกลคนด ใกลผร มคร อาจารยด มขอมลมสอทด (2) สทธมมสสวนะ หมายถง เอาใจใสศกษาโดยมหลกสตร การเรยนการสอนทด (3) โยนโสมนสการ หมายถง มกระบวนการคดวเคราะหพจารณาหาเหตผลทดและถกวธ (4) ธมมานธมมปฏปตต หมายถง ความสามารถน าความรไปใชในชวตไดถกต องเหมาะสม จะสงเสรมใหผเรยนเกดพฒนาตามหลกไตรสกขาไดอยางชดเจน (อง.จตกก. (ไทย) 21/248/332) นอกจากน ปญญาวฒธรรม ยงแบงออกได 4 ดาน (กาญจนา นาคสกล, 2546, หนา 5) ไดแก (1) ดานกายภาพ (2) ดานกจกรรมพนฐานของวถชวต (3) ดานการเรยนการสอน เปนตวอยางทดทถกทควรแกเดก และควรตองมการประเมนทหลากหลายเชน การประเมนระหวางเรยน การประเมนลกษณะนส าคญมาก เพราะครจะไดขอมลทเปนจรงเกยวกบตวเดก จากความสามารถจรงในการเรยนการสอนและการประเมน แบบสรปรวบยอด เป นการประเมนการเรยนร เมอสนกระบวนการเรยนการสอน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2544, หนา 2-5) และ (4) ดานบรรยากาศและปฏสมพนธ


2033

IC-HUSO 2017

6.2 วธปลกฝงคณธรรมจรยธรรม การปลกฝงหรอหลอหลอมใหเดกนกเรยน นกศกษาเปนผมคณธรรมจรยธรรมครบถวน สมควรตามความมง

หมายของศกษาในแผนการศกษาแหงชาตจะตองมการด าเนนการใหครบถวนทงระบบทงนอกโรงเรยนและในโรงเรยนจะยกภาระใหแกโรงเรยน หรอสถานศกษาเพยงฝายเดยวไมได แนวทางวธการปลกฝงคณธรรมจรธรรม จะตองใหมอยในโรงเรยนและนอกโรงเรยน ในสถานศกษาควรปลกฝงทางดานนกวชาการ การเรยนการสอน และการอบรมจรยศกษาทงามของวฒนธรรมไทยทมอยตงแตตนมา ทางกายกด วาจาและจตใจกด ขณะทนอกสถานศกษาควรปลกฝงฐานดานชวตทด ารงอย และสงคมจะชวยใหนกเรยน นกศกษา เปนคนมคณธรรมจรยธรรมอนดงาม อยางครบถวน ดงน (1) บดามารดา บาน หรอสถาบนครอบครว เปนแหลงแรกทท าการปลกฝงหลอหลอมตลอดจนถายทอดลกษณะอนทรงคณธรรมและจรยธรรมแกสมาชกในครอบครวและตองท าหนาทนตอไป แมเดกจะเขาไปรบการศกษาอบรมในโรงเรยนระดบตาง ๆ อยแลวกตาม นกการศกษาไดศกษาผลกระทบของการเลยงดเดกแบบตาง ๆ ตอความมคณธรรมและจรยธรรมของเดก ปรากฏวา เดกทไดรบความรกจากการเลยงดมาก มลกษณะความรบผดชอบวนยทางสงคมและความเออเฟอสงกวาเดกทไดรบความรกจากบดา มารดา หรอผปกครองนอยกวาเดกทถกเลยงดแบบควบคมมาจะมลกษณะ เชอฟง สภาพ เออเฟอ แตมลกษณะขอายเกบตวในใจนอย และชอบพงพาผใหญ สวนเดกทเลยงดแบบควบคมนอยจะไมเชอฟงไมมความรบผดชอบ และขาดสมาธ เดกทถกเลยงดแบบใหเหตผลเปนเดกทไมกาวราวรจกผดชอบชวดและอายเมอท าผด (2) ญาตผใหญและสมาชก ในครอบครว เปนผมอทธพลตอการปลกฝงและหลอหลอมจรยธรรมใหแกเดกในครอบครวเชนเดยวกน โดยปกตเดกจะเรยนรเจตคตเชงจรยธรรมจากผใหญดวยการสงเกตและเลยนแบบ มากกวาทจะไดจากการฟงค าสงของผใหญโดยตรง ถาหากผใหญเปนผมลกษณะเดนเปนทยกยองบชาแกเดกมาก เดกจะมแนวโนมเลยนแบบพฤตกรรมของผใหญมากขนเทานน (3) เพอน ๆ ของเดกเปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดคานยมทางคณธรรมและจรยธรรม บางอยางใหเดกไดรบร รบไปปฏบตเพอใหเกดพฤตกรรมคลอยตามเพอนได โดยเฉพาะในวยรนการท าอะไรตามเพอนจะเหนไดชนเจน การเรยนรเชงจรยธรรมของเดกมใชมาจากเพอนฝายเดยว แตยงไดมาจากการไดการกระท ากจกรรมรวมกน การเขาใจกนและกนในระหวางเดกในวยเดยวกนเองดวย ซงเพอน ๆ ดงกลาวน รวมทงเพอนในโรงเรยนและนอกโรงเรยนดวย (4) พระสงฆ หรอผน าทางคณธรรมและจรยธรรมในหมบาน ต าบลหรออ าเภอ หรอทองถนทเดกนกเรยนอยนน เปนทเคารพนบถอของผใหญในสงคมนนและไดมอบใหเปนผอบรมสงสอนจรยธรรมแกประชาชนทงเดก และผใหญ การปฏบตดปฏบตชอบของพระสงฆหรอผน าทางศาสนาในทองถนนนดวย (5) สอสารมวลชน หรอสอสารมวลชนทกรปแบบในปจจบนนมบทบาทส าคญยง ตอการปลกฝง หรอเปลยนแปลงเจตคต คานยมตลอดจนรปแบบของพฤตกรรมของเดกและเยาวชนนกเรยน นกศกษา หนงสอพมพ วทย โทรทศน ตลอดไปถงภาพยนตร บทเพลง หนงสออานเปนทงเรองปลกฝงคานยมทางคณธรรม และจรยธรรมใหแกเดกและเยาวชนทกวย และในขณะเดยวกน ถาสงเหลานไมไดรบความสมใจในดานทจะชวยปลกฝงความมจรยธรรมทดแกเดกและเยาวชนแลวยงอาจเปนเครองมอท าลายหรอขวางกนการปลกฝงหลอหลอม นกเรยน นกศกษาใหเปนผมคณธรรมและจรยธรรมทดงามไวดวย และ (6) โรงเรยนหรอสถานศกษา ซงรวมถงการจดสงแวดลอม และสภาพแวดลอมในสถานศกษา การบรหารและการใหบรการตาง ๆ ในสถานศกษา การเปนตวอยางทดงามของครอาจารย การเรยนการสอนวชาตาง ๆ ตามหลกสตรการเรยนการสอนวชาทเกยวกบจรยศกษาโดยเฉพาะการจดกจกรรมตาง ๆ ในสถานศกษาในการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมนน ใชวธการหลอหลอมดงทกลาวมาในขางตนดวย



IC-HUSO 2017

วธการใชนทานวรรณคด หรอขาวสารจากชวตจรง การใชวดทศนภาพยนตร แถบบนทกเสยง ภาพนง แผนโปรงใส การอธบาย การเทศนา การตกเตอน การสทนาการยกยองสรรเสรญ การชมเชย การแกไขและการวจารณขอบกพรอง (ช าเลอง วฒจนทร, 2524, หนา 78-79)

6.3 การจดการเรยนการสอน การจดการเรยนการสอน มดงน (1) สาระส าคญของการเรยนรตองใหเหมาะสมกบวย และใชวธสอนท

เหมาะสม (2) การสอนจะตองมเหตผล สนบสนนใหเปนประโยชน หรอใหเปนโทษของการปฏบต (3) การปฏบตอยางสม าเสมอเปนสงจ าเปน โดยครเปนตวอยางทด และเปนผน าทางดานจรยธรรม และ (4) การน าใหประพฤตดนน ตองกระท าอยตลอดเวลา (กรมการศาสนา, 2541, หนา 20) นอกจากน ในแตละวชาทเกยวกบการจดการเรยนการสอน ทใชอยเปนประจ า ดงท พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต) ไว 4 แบบ (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), 2541, หนา 13) กคอ (1) แบบสากจฉาหรอสนทนา (2) แบบบรรยาย (3) แบบตอบปญหา และ (4) แบบวางกฎขอบงคบ โดยมองคประกอบตาง ๆ ทควรตองพจารณา ดงน (1) การเลอกวธสอนนนจะตองสอดคลองกบจดประสงคของบทเรยน (2) การเลอกวธสอนนนจะตองสอดคลองกบลกษณะของเนอหาสาระทจะสอน (3) วธสอนบางวธไมสามารถใชกบผเรยนไดทกระดบ วธสอนบางวธใชไดเฉพาะกบเดกวยหนง แตไมสามารถจะใชกบเดกอกวยหนงได (4) การสอนในแตละวธตองก าหนดเวลาใหเพยงพอกบเนอหา จ านวนครง วามก าหนดใหนานเทาใด ตามชวงเวลาดงกลาวเพยงพอส าหรบการสอนดวยวธนน ๆ หรอไม ตองพจารณาใหรอบคอบ (5) สถานทเปนองคประกอบหนงทตองพจารณาเปนกรณพเศษ การสอนบางวธจ าเปนตองจดสภาพหองเรยน โตะ เกาอ ใหเหมาะสม เชน วธสอนแบบศนยการเรยน วธสอนแบบอภปรายกลม วธสอนแบบการเรยนเปนค เปนตน แตละวธจะตองมการจดสภาพหองเรยนแตกตางกน เราสามารถจดสภาพหองเรยนไดตามทตองการไดหรอไม (6) จ านวนผเรยนมมากนอยเพยงใด และจ านวนผเรยนดงกลาวนนเหมาะสมกบวธทใชหรอไม (บญชม ศรสะอาด, 2547, หนา 4)

6.4 สถานทการเรยนการสอน การจดการสถานท อาคารเรยน หองเรยน ทจะเอออ านวยตอการเรยนการสอน เปนประโยชนตอการศกษา

ของนกเรยน อาจเกดจากอปกรณ หรอวสดทางศลปวฒนธรรม โดยการจดสภาพแวดลอมภายในและภายนอกหองเรยน วา การจดสภาพแวดลอมจะเปนสงหนงซงชกจงใหเดกสนใจและเกดความกระตอรอรน อยากเรยน ไมเบอหนาย โดยหลกส าคญของการจดสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกหองเรยน ไดแก (1) สภาพแวดลอมในหองเรยน กลาวคอ หลกส าคญในการจดตองค านงถงความปลอดภย ความสะอาด เปาหมายการพฒนาความเปนระเบยบเรยบรอย ซ งอาจจดแบ งพนท ให เหมาะสมกบการประกอบกจกรรมตามหลกสตร เปนตน (2) สภาพแวดลอมนอกหองเรยน กลาวคอ การจดสภาพแวดลอมภายในอาณาบรเวณรอบ ๆ โรงเรยน จดรกษาความปลอดภย ในบรเวณโรงเรยนและบรเวณรอบนอกโรงเรยน ดแลรกษาความสะอาด ตนไมใหความรมรนรอบ ๆ บรเวณโรงเรยน และ (3) สาเหตจากสงแวดลอม กลาวคอ เยาวชนตองอยกบสงแวดลอมรอบตวหลายประการ ซงนบวามอทธพลท าใหชวตของเยาวชนโนมเอยงไปทางใดทางหนงได (นงลกษณ เทพสวสด, 2543, หนา 27-44) เชน การลกขโมยหรอฉกชงวงราว เปนตน


2035

IC-HUSO 2017

6.5 กจกรรมของผเรยน กจกรรมการเรยนการสอน เพอพฒนาปลกฝงนสยใฝร ใฝเรยน และทกษะกระบวนการคดของนกเรยน และ

เสรมสรางจตส านกดานคณธรรมจรยธรรม แกนกเรยน โดยจดกจกรรมในชวงเวลา 12.20 –13.30 ทกวนหมนเวยนกนไป และมอบหมายงานทเสรจไมทน และการฝกฝนเพมเตมใหเปนการบาน ดงน (1) กจกรรมค าพงเพย มการด าเนนกจกรรมคอ ใหนกเรยนคนควาหาค าพงเพยทองจ าค าพงเพย ประกวดแขงขนทองค าพงเพย และมอบรางวลผชนะเลศแตละระดบ (2) กจกรรมวางทกงานอานทกคน มการด าเนนกจกรรม คอ ใหนกเรยนเขาหองสมดอานหนงสอ แลวสรปยอความลงในแบบบนทกการอาน และน าเสนอผลการอานหนาชน (หน าอาคารเรยนทจดกจกรรม) จนครบทกคน นกเรยนซกถามขอสงสย ครแนะน าเพมเตม (3) กจกรรมนทานคณธรรม มการด าเนนกจกรรม คอ ใหนกเรยนอานหนงสอนทานคณธรรม แลวเลาใหเพอนฟงจนครบทกคน แลวใหนกเรยนแตงนทานดวยความคดสรางสรรคของตนเองโดยใชชอเรองจากค าพงเพย แลวน าเสนอผลงาน (4) กจกรรมเรยงความ มการด าเนนกจกรรม คอ ใหนกเรยนเรยงความโดยครก าหนดหวขอให เชนเรอง แม ภาวะโลกรอน คณครของฉน เปนตน นกเรยนน าเสนอ ครตรวจผลงานแนะน าขอบกพรอง (5) กจกรรมท าหนงสอเลมเลก มการด าเนนกจกรรม คอ ใหนกเรยนจดท าหนงสอเลมเลก โดยน านทานทแตงในกจกรรมแตงนทานมาท าหนงสอเลมเลก แลวน าเสนอผลงาน จดกจกรรมประกวดหนงสอเลมเลก และมอบรางวลผชนะ และ (6) กจกรรมเชดหน มการด าเนนกจกรรม คอ นกเรยนน าตวละครจากนทานทอานจากหองสมด หรอทแตงเอง มาท าตวหนเชด แลวจดกจกรรมเชดหน จดกจกรรมประกวดมารยาทการกราบ การไหวตามแบบแผนวฒนธรรมไทย อบรมสงสอนใหนกเรยนสวสดกนตอนเชา พไหวนองสวสดคร ผปกครอ (องคนา ราชสห, 2548, หนา 15)

6.6 การประเมนผลการเรยนการสอน หลกการส าคญของการวดและประเมนผลตามสภาพจรง, ขนตอนการด าเนนงานการวดและประเมนผลตาม

สภาพจรง และเครองมอทใชในการวดและประเมนผลตามสภาพจรง ไดแก 1. หลกการส าคญของการวดและประเมนผลตามสภาพจรง ไดแก (1) เปนการประเมนในสถานการณท

ปฏบตจรง หรอเกยวของในชวตจรง ผสมผสานไปกบการเรยนการสอน โดยสอดคลองกบเปาหมาย/ผลการเรยนทคาดหวง (2) เปนการประเมนทครอบคลมการแสดงออก การกระท า กจกรรม และกระบวนการท างาน ผลงาน/ผลการกระท า รวมถงแฟมสะสมงานของผเรยน (3) เนนประเมนความคดรเรมสรางสรรค การคนคด การใชเหตผล กระบวนการคดแกปญหา การประยกตใช และการปรบปรง (4) เนนการประเมนพฒนาการ คนหาสงทดงามของผเรยน เปนการประเมนเชงบวก ไมใชการประเมนเพอจบผด หรอคนหาขอบกพรอง และมการน าขอมลจากการประเมนไปใชเพอปรบปรงและพฒนาพฤตกรรมของผเรยนดวย (5) เปนการประเมนทตอเนอง โดยใชวธการทหลากหลาย และเหมาะสม (6) เปนการประเมนเชงคณภาพ โดยเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนด โดยจ าแนกองคประกอบของสงทประเมน และอธบายถงระดบคณภาพของผลงาน/การปฏบต (Rubric Assessment) (7) เปนการประเมนผทเกยวของหลายดาน และผปกครอง



IC-HUSO 2017

2. ขนตอนการด าเนนการวดและประเมนผลตามสภาพจรง ไดแก (1) ก าหนดผประเมน ไดแก ผสอน ผเรยน เพอนนกเรยน และผปกครอง (2) ก าหนดเปาหมาย/วตถประสงคในการประเมน (3) ก าหนดขอบเขต องคประกอบของสงทจะประเมน พรอมทงระบเกณฑการประเมน (4) เลอกวธการและสงประเมนใหเหมาะสมสอดคลองกบกจกรรมและงาน (5) ก าหนดเวลา และสถานการณทจะประเมน และ (6) รวมรวมขอมล วเคราะห และสรปผลการประเมน และน าผลการประเมนไปใชพฒนาผเรยนและการจดกจกรรมการเรยนการสอน

3. วธการและเครองมอวดทใชในการวดและประเมนสภาพตามจรง การวดและการประเมนผลตามสภาพจรงในการเรยนการสอนตามหลกพระพทธศาสนาน ผสมผสานไปกบการจดกจกรรมการเรยนร ใหแกผเรยนในสถานการณทผเรยนปฏบตจรง โดยเนนใหครอบคลมพฤตกรรมแสดงออก กระบวนการ ผลผลต และแฟมสะสมผลงาน ดงนน วธการและเครองมอทใชจงมหลากหลาย เชน การสงเกตมทงการสงเกตอยางเปนทางการและไมเปนทางการ สามารถท าไดตลอดเวลาทงในระหวางการเรยนการสอนหรอท ากจกรรมอน ๆ นอกหองเรยนจากการสงเกต ผสอนสามารถเหนพฤตกรรมของผเรยนเปนรายบคคลหรอรายกลมไดพฤตกรรมทสงเกต ไดแก การแสดงอารมณ สหนา กรยาทาทาง การพดคยโตตอบ ความสนกสนานเพลดเพลน การมปฏสมพนธระหวางกน พฤตกรรมการท างานในกลม ความอดทน วธการแกปญหาความคลองแคลวในการใชอปกรณเครองมอตาง ๆ เครองมอทใชในการสงเกต ไดแก แบบตรวจสอบรายการ (Check List) แบบประเมนคา (Rating Scales) เปนตน

6.7 การสอสารกบผเรยน นกเรยนวยรนเปนวยหวเลยวหวตอของชวตระหวางวยเดกกบวยผใหญการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จะ

เหนไดอยางชดเจน ทงในดานโครงสราง และการท างานของอวยวะตาง ๆ Luella Cole นกจตวทยาชาวอเมรกนไดจดแบงวยรนออกเปน 3 ระยะ ไดแก วยรนตอนตน วยรน ตอนกลาง และวยรนตอนปลาย โดยมชวงอายอยในระหวาง 13-21 ป โดยเดกชายจะเจรญเตบโตเขาสวยรนชากวาเดกหญงประมาณ 2 ป ในขณะทความพรอมของตอมเพศทจะเรมผลตเซลลสบพนธ เมอเดกหญงอาย 11-13 ป และเดกชายเมออายประมาณ 13-15 ป พฒนาการทางดานรางกายของวยรนทเปลยนแปลงอยางรวดเรวไดสงผลกระทบตอพฒนาการทางดานอารมณ และพฤตกรรมตาง ๆ ทวยรนแสดงออกมา วฒภาวะทางเพศของเดกชายสามารถสงเกตไดโดยเกด พฤตกรรมการหลงอสจในเวลาหลบ มขนเกดขนตามรางกายในทตาง ๆ สดสวนรปรางกายเปลยนไปหนาอกและสะโพกของเดกหญงขยายขน เดกชายจะมเสยงแตกพราและหาวขน อารมณของวยรนเปนอารมณทรนแรง เชอมนในตนเองและมกขดแยงกบผใหญ โดยสวนใหญแลวอารมณของเดกวยรนจะมทงอารมณประเภทกาวราวรนแรง อารมณเกบกดถอยหนจะท าใหเปนอนตรายตอวยรนมากทสด อารมณสนกสมหวง ความรก ความอจฉารษยา ความอยากรอยากเหน การปรบตวทไมเหมาะสมของวยรน ท าใหเกดสภาวะทางอารมณทกอใหเกดผลเสยตอบคลกภาพคอ เปนคนเจาคดเจาแคน รสกวามปมดอยกระวนกระวายใจ เกบตวหนสงคม ซมเศรา วตกกงวล กลว บคลกภาพเสอม ฉนเฉยว โมโหงาย คดเพอฝน สรางวมานในอากาศจนท าใหบคลกภาพเสอมนอกจากนเดกวยรนจะมความจ าดมากมสมาธด ความคดกวางขวาง ชอบแสวงหาความรใหม ๆ พฒนาการทางดานสตปญญาในวยรนตอนตนจะเปนไปอยางรวดเรว โดยเจรญถงขดสด เมออาย 16 ปหลงจากนนจะลดลงเรอย ๆ วยรนจะตองการใหตนเองเปนทยอมรบของเพอนและบคคลแวดลอมรอบตว ตองการเปนอสระ เปนตวของตวเอง มหองเปนสดสวน สนใจเรองเพศ และปรารถนามเพอนตางเพศ


2037

IC-HUSO 2017

จะเหนไดวา ธรรมชาตและความตองการของวยรนเปนความตองการพนฐานทางจตใจซงวยรนเปนวยทมความอยากรอยากลอง จงตองการหาประสบการณสงใหม ๆ ในชวตเสมอ คอ (1) ตองการความรก ความหวงใย มความรสกอยากถกรก อยากไดรบความเอาใจใสหวงใยจากคนทมความส าคญตอเขา แตมขอแมวา ตองไมใชการแสดงออกทท ากบเขาราวกบเดกเลก ๆ หรอเจากเจาการกบเขา (2) ตองการเปนอสระ ท าอะไรดวยตวเอง อยากท าในสงทคดแลววาด อยากมสวนในการตดสนใจ เรมวพากษวจารณ ไมชอบใหใครวา บอก หรอแนะน าอยางเดก ๆ (3) อยากร อยากเหน อยากลอง ชอบเลยนแบบ และลงมอท าแบบลองผดลองถกและชอบอยกบเพอนมากกวาพอแม เพราะมความรสกวา ไดรบการยอมรบในพฤตกรรมไดงาย (4) ความถกตอง ยตธรรม ซงวยรนจะใหความส าคญอยางจรงจงกบความถกตองความยตธรรมตามทศนะของตน แตเปนความถกตอง ยตธรรมทไมการคดแบบยดหยน คอ มองขาวเปนขาว มองด าเปนด า แตไมไดมองในหลาย ๆ ดวย หลาย ๆ มมมองอยางผใหญ (5) ใหความส าคญกบความงดงามทางรางกาย สนใจ และพถพถนในเรองเสอผาทรงผมและมกเลยนแบบบคคลทเขาชนชม (6) ชอบความตนเตน ทาทาย ตองการหาประสบการณแปลก ๆ ใหม ๆ ไมชอบความจ าเจซ าซาก ความชอบไมชอบของวยรนจงเปลยนแปลงเรว (7) ตองการการยอมรบวา เปนสวนหนงของบาน ของกลมเพอน (8) เปนวยทก าลงคนหาเอกลกษณของตนเอง ในเรองของบคลกภาพ แสดงหาทาทางค าพด การแสดงออก การแตงกาย การเขาสงคมทเหมาะสมกบตวเอง และ (9) ชอบการแสดงออกทางพฤตกรรม ดงนน ควรฝกวยรน ใหรจกส ารวจตวเอง และ พด แสดงความคดเหน แสดงความรสกใหมากขน (บ ารง สขพรรณ, 2547, หนา 6)

6.8 พฒนาการของผเรยน นกจตวทยาไดแบงลกษณะพฒนาการของวยรน หรอวยเดกนกเรยนมธยมศกษา โดยเรมตงแตอาย 12-19 ป

มรายละเอยดดงน 1. พฒนาการทางรางกาย พฒนาการทางรางกายของเดกวยรน ไดแก (1) วยรนเรมตนมการเจรญเตบโต

ทางดานรางกาย มการเปลยนแปลงทางความสงและน าหนกรวดเรวมาก (Growth Spurt) การเปลยนแปลงนจะมความแตกตางระหวางเพศเดกหญงจะเรมเมออายประมาณ 11 ป ผชายเรมราว ๆ ประมาณ 13 ป (2) การเปลยนแปลงของอวยวะสบพนธ กจะเรมพฒนาขนในวยแรกรน (Puburty) เนองจากฮอรโมนเกยวกบการเจรญเตบโตทตอมพทอทาร (Pituitary Gland) หรอตอมใตสมองไดสรางขนเดกหญงจะมการเปลยนแปลงของรงไข และมการตกไข (Ovulation) และการเพมฮอรโมนทเรยกวาอสโทรเจนส (Estrogens) ในสายเลอด ส าหรบเดกชายจะการเพมขนาดของอวยวะสบพนธ และมการสรางเซลลสบพนธ และเพมฮอรโมนของผชายทเรยกวา แอนโดรเจนส (Androgens) (3) การเปลยนแปลงทตยภมทางเพศ (Secondary Sex Characteristics) (4) อตราการเจรญเตบโตของสวนตาง ๆ ของรางกาย (5) เดกหญงจะมการเปลยนแปลงทางรางกายอยางรวดเรวราว ๆ อาย 12 ป สวนเดกชายจะมระยะของการเจรญเตบโตราว ๆ อาย 14 ป หลงจากนนการเจรญเตบโตจะเรมชาลง แตทงชายหญงจะยงคงเจรญเตบโตตอไป



IC-HUSO 2017

2. พฒนาการทางเชาวนปญญา พอาเจต ไดใหชอขนพฒนาการของเดกวยรนหรอวยมธยมศกษาวา “Formal Operations”แตพฒนาการทางสตปญญาของเดกวยแรกรนบางคนยงอยระหวาง “Concrete Operations” และ “Formal Operations” แตในทสดกจะถงขน “Formal Operations” ซงเดกจะสามารถคดไดแบบผใหญ เนองจากเดกวยรนสามารถทจะคดสงทเปนนามธรรมได เดกวยนจงมความสนใจในปรชญาชวต ศาสนา สามารถทจะใชเหตผลเปนหลกในการตดสนใจ สามารถคดเหตผลไดทงอนมานและอปมานและจะมหลกการ เหตผลของตนเองเกยวกบความยตธรรม ความเสมอภาค และมนษยธรรม การสอนเดกวยรนควรจะทาทายใหเดกรจกคด เปนตนวา การแกปญหาโดยใชหลกวทยาศาสตร การสอนความคดรวบยอดอาจจะเรมจากความคดรวบยอดทมความหมายกวาง และบอกคณลกษณะทส าคญทเนนหลกทว ๆ ไป

3. พฒนาการทางบคลกภาพ เดกในวยนเปนวยทสนในตนเอง อยากรวาตนเปนใครซงเปนค าถามทตอบไดยาก เดกวยรนจะตองมความเขาใจในการเปลยนแปลงดานรางกายและยอมรบและจะตองมความเขาใจบทบาทของตนในสงคม และความสมพนธกบสงแวดลอม ถาเดกในวยนสามารถจะตอบค าถามวา ตนคอใคร กจะไมมปญหาในการปรบตว จะมความคดเปนของตวเองและไมตามอยางเพอน ในทางทผด นอกจากน จะมจดประสงคของชวตทแนนอนเกยวกบอาชพอรคสน เรยกวยรนวา Identity Role Confusion เดกทไมรจกวาตนคอใครจะเผชญกบปญหาทอรคสนเรยกวา Identity Crisis เดกจะรสกสบสนในบทบาทของตนในสงคม มปญหาในการปรบตวกบเพอนรวมวย ทงเพศชายและหญง เพราะมทศนคตตอตนเองในทางลบไมมความเชอมนในตนเองและท าใหเดกวยนมปญหาในการเรยนร ไมมจดประสงคของชวตอรคสน กลาววา สงคมปจจบนมความโนมเอยงทจะสงเสรมใหเดกวยรนมปญหาทจะคนพบวา ตนคอใคร เพราะมบทบาทตาง ๆ ในสงคมทเดกวยรนจะส ารวจไปเรอย ๆ โดยไมมการผกมดตนเองวา บทบาททตนควรจะเลอกคออะไรในวฒนธรรมบางแหง หรอสงคมโบราณมกจะมการชวยเดกวยรนเลอกบทบาททจะเปนผใหญ โดยมพธกรรมเปนพเศษ

4. พฒนาการดานอารมณและสงคม ซงอารมณของเดกวยรนคอนขางจะรนแรงและเปลยนแปลงงาย ความตงเครยดของอารมณเดกวยรน บางครงจะเนองมากจากการปรบตวเกยวกบการเปลยนแปลงของรางกาย ความไมชอบหรอไมพอใจในการเปลยนแปลง พฒนาการทางอารมณของวยรน มความสมพนธกบพฒนาการทางรางกาย ถาเดกวยรนมวฒภาวะเกยวกบพฒนาการทางรางกายเรว จะชวยพฒนาการทางอารมณและสงคมใหเรวขนดวย เนองจากวยเปนวยทคอนขางจะเอาตวเองเปนศนยกลางเหมอนวยอนบาล จะแตกตางกนโดยทวยอนบาลไมไดค านงวาคนอนจะคดอยางไร สวนวยรนจะเปนหวงวา คนอนจะคดอยางไร โดยเฉพาะเพอนรวมวย เดกวยรนทมปญหาเกยวกบการปรบตว มกจะมปญหาเกยวกบสขภาพจตคอ มกจะมความรสกซมเศรา (Depression) วยรนหญงจะมปญหาเกยวกบความรสกซมเศรามากกวาวยรนชายความรสกซมเศราอาจจะเปนเหตใหเดกวยรนมปญหาทางความประพฤต เชน ทดลองยาเสพตดและถารนแรงกอาจจะถงกบพยายามฆาตวเอง เพอนรวมวยมความส าคญตอวยรนมาก วยรนมกจะคบเพอนทมความสนใจและมคานยมรวมกน การคบเพอนของวยรนหญงมกจะจรงจง และมเพอนสนททจะปรบทกขสขกนได สวนวยรนชายอาจจะเปนเพอนทรวมสนก แตมกจะไมสนทเหมอนวยรนหญง นอกจากเดกวยรนชายและหญงจะมเพอนเพศเดยวกนแลว เดกวยรนเรมสนใจทจะมเพอนตางเพศ การคบเพอนตางเพศอาจจะมหลายระดบ เปนตนวา เปนเพอนกบแบบคบเพอนเพศเดยวกน หรออาจจะชอบกนแบบครกมความสมพนธทคอนขางจะจรงจง (สรางค โควตระกล, 2553, หนา 86-90)


2039

IC-HUSO 2017

6.9 การแกไขปญหาของผเรยน ปญหาของวยรนมอยมากมาย จากผลการศกษาสามารถสรปปญหาไดดงตอไปน 1) การกระท าผดกฎหมายอาญา เชน การท ารายรางกาย การลกทรพย การเสพยาเสพตด ใหโทษ การท าผด

ดวยอาวธ วตถระเบด รวมถงการทะเลาะววาทยกพวกเขาท ารายกนเปนตน 2) ประพฤตผดศลธรรม ชอบเทยวเตรในสถานเรงรมย มวสมเลนการพนนตามทตาง ๆคบหาสมาคมกบ

บคคลทประพฤตผดศลธรรมหรอบคคลชวราย แสดงกรยาจงใจกออนตรายในทางศลธรรมหรออนามย 3) ปรบตวใหเขากบแบบแผนทางสงคมไมได เชน หนโรงเรยน หลบหนออกจากบานใชวาจาหยาบคายไม

สภาพ ชอบเขาไปอยในสถานททผด กฎหมาย ไมเคารพเชอฟงบดามารดาเปนตนจากผลการศกษาท าใหสามารถสรปสาเหตของการกระท าผดของวยรน ไดแก (3.1) สาเหตภายในตวผกระท าความผด สาเหตภายในตวผกระท าความผด ไดแกลกษณะอวยวะทางรางกายและจตใจอนเปนลกษณะสวนทมความบกพรอง อนเปนก าลงขบให เดกและเยาวชนประพฤตตนไมเหมาะสมกบวยจนเปนเหตใหกระท าความผดขนเชน มรางกายผดปกตแตกตางจากบคคลอน ท าใหเกดปมดอย และมความวตกกงวล จงพยายามหาทางชดเชยดวยวธการตาง ๆ (3.2) สาเหตภายนอกตวผกระท าความผด สาเหตจากภายนอกตวผกระท าความผดน จะพจารณาจากฐานะความเปนอยและการด ารงชวตของบคคลอนเปนลกษณะของสงคม วามสงใดในสงแวดลอมเกดความบกพรอง จนเปนเหตใหเกดการกระท าความผดของเดก หรอเยาวชนตามมาโดยเนนวาสงคมทไมเปนระเบยบเปนเหตพนฐานของการการะท าความผดของเดกและเยาวชน (3.3) สภาพของสงคมทไมเปนระเบยบ (Social Disorganization) ประกอบดวย (ก) การคบเพอนเสเพล เนองจากเดกและเยาวชนอาศยอยในบรเวณทมสภาพแวดลอมไมด เชน อยใกลแหลงการพนน แหลงเสอมโทรมหรอแหลงซองโจร เดกอาจถกใชหรอจางวานไปในทางทจรตได (ข) ความยากจน เปนเหตใหบดามารดาไมสามารถหาเงนมาจนเจอครอบครวในเรองทเกยวกบคาใชจายไดเพยงพอ เดกและเยาวชนอาจจะเกดความจ าเปนตองออกไปหารายไดเพอเลยงชพเองในทางทผดได (ค) ความบกพรองของครอบครว บดามารดาไมสามารถดแลไดเพยงพอ ท าใหเดกขาดความรกความอบอน เชน ครอบครวทบดามารดาแยกกนอยหรอหยารางกน (3.4) ปญหายาเสพตดใหโทษ ปญหายาเสพตดใหโทษนนเปนปญหาสงคมทตองการการพจารณาแกไขอยางเรงดวน เพราะเปนปญหาทจดวา รายแรงมากของสงคมไทยปจจบน เนองจากปญหายาเสพตดเปนสาเหตทท าใหเกดปญหาดานอน ๆ ตามมาอกมากมายหลายประการทงในดานตวผเสพเองและดานสงคมควบคกนไป ซงเปนการบนทอนความเจรญกาวหนาของสงคมและความมนคงของชาต ทงยงเปนเสมอนตวเชอมโยงใหเกดปญหาสงคมดานอน ๆ เชนอาชญากรรมปญหาความยากจน เปนตน (ทศนย ทองสวาง, 2537, หนา 235-37) (3.5) กจกรรมทเหมาะสมกบวยรน มหลกการดงน (ก) เลอกประเดนททนสมย อยในความสนใจของวยรน หรอเปนเรองทสอดคลองกบประสบการณของวยรนข) ใชภาษาเดยวกบวยรน (ค) ใหวยรนมโอกาสไดแสดงความคดเหน และแสดงออกถงความสามารถทมอย (ฆ) ใหวยรนไดมโอกาสรวมมอกบท าเปนกลม (ง) ใชสอทสนกสนานและทนสมย เชน เพลงทอยในความนยม หรอสอบคคลทเดก ชนชม เชน ดารา นกรอง นกกฬา



IC-HUSO 2017

7. คณคาทางคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษา

7.1 คณคาทางคณธรรมจรยธรรมเชงวตถวสยและอตวสย คณคาทางคณธรรมจรยธรรมทางธรรมชาตนยม ความดหรอความชว นอกจากเปนวตถวสยแลวยงเปนอตวสยไดดวย

เชน จากหลกสปปรสธรรม 7 ประการ (ม. อ.(บาล) 14/105/89-95) ซงเปนธรรมของคนด และจากหลกคณธรรมทง 3 ทงระดบ คอ คณธรรมขนพนฐาน คอ ศล 5 สวนคณธรรมขนกลาง คอ กศลกรรมบถ 10 และคณธรรมขนสงสด คอ มรรคมองค 8 ประการ สงทเหนไดชดอยางหนงกคอ พระพทธองคทานแสดงความหมายของค าวา ความด หรอคณคาทางคณธรรมในลกษณะทสมพนธกบการปฏบตและสงแวดลอมทด เปนคาทพบไดในสงคมของมนษย และเปนสงท เกยวกบสภาพแวดลอมของมนษย และไมไดมลกษณะเปนมโนคตทแยกตวออกจากสงแวดลอมของมนษย ดงนน คนด คอ คนทมคณธรรมเหลานอยในตวและแสดงออกใหเหนดวยการปฏบต สวนความชง – ผด – ไมด กแสดงออกในทางตรงกนขามกบความด ดงนน ในแงของความด–ความชว จงเกดจากสงคมก าหนด เปนหลกเกณฑ เชน คนด คอ รจกชมชน (ปรสญญตา) และ คนด คอ รจกเวลา (กาลญญตา)

เพราะเหตน คณคาทางคณธรรมจรยธรรม มลกษณะเปนธรรมชาตนยมดงทกลาวมาแลว ดงนนในระบบของธรรมชาตนยามนน ถอวาคณคาทางคณธรรมนยามได และขนอยกบคาทเปนความจรง นอกเหนอจากจรยธรรม ดงนนในพทธจรยศาสตรเหนวาคณคาทางคณธรรมนน ความด (กศลกรรม) ความชว (อกศลกรรม) ยงมคาในตวเองอกดวย แมตวโลภะเองกเปนอกศลกรรม แมตวโทสะเองกเปนอกศลกรรม แมตวโมหะเองกเปนอกศลกรรม การทคณคาทางคณธรรมมคาในตวมนเอง ถอวาอยในระบบอธรรมชาตนยม เชน ถากลาวถงการฆาสตว, ลกทรพย ดหรอชว ตอบวา ชว ท าไมจงชวกเพราะวามนเปนการกระท าทชวอยในตวเองอยแลว โดยไมตองไปอธบายขยายความ ลกษณะน ชวกคอชว ดกคอด สวนนจะมผลไปยงการกระท าทวา ท าดไดด, ท าชวไดชว (ส . ส. (บาล) 15/156/140–141) ดงนนคณคาคณคาคณธรรมจรยธรรม คอ ความด (กศลกรรม) ความชว (อกศลกรรม) จงเปนคาคงทแนนอนไมเปลยนแปลง เชน ใครดมสราขาดสต ถอวา ความชว (อกศลกรรม) ไมวาคนใดทกระท าการดมสราขาดสต จะเหนไดวา ความชว (อกศลกรรม) คณคาทางจรยธรรม คอ ความชว (อกศลกรรม) กเปนคาคงทแกทก ๆ คนไมเปลยนแปลงเลย ดงนน ในแงของอธรรมชาตนยมนยงยอมรบคณคาทางคณธรรมทมบอเกดมาจากมโนธรรม เปนตวพจารณาคณคาทางคณธรรมดวย พรอมกบใชปญญาหาเหตผลจากการไตรตรองใครครวญ และจดอยในความสมบรณนยม

7.2 คณคาทางคณธรรมจรยธรรมทางธรรมชาตนยม คณคาทางคณธรรมจรยธรรมทางธรรมชาตนยม ความดหรอความชว นอกจากเปนวตถวสยแลวยงเปนอตวสยไดดวย

เชน จากหลกสปปรสธรรม 7 ประการ (ม. อ.(บาล) 14/105/89-95) ซงเปนธรรมของคนด และจากหลกคณธรรมทง 3 ทงระดบ คอ คณธรรมขนพนฐาน คอ ศล 5 สวนคณธรรมขนกลาง คอ กศลกรรมบถ 10 และคณธรรมขนสงสด คอ มรรคมองค 8 ประการ สงทเหนไดชดอยางหนงกคอ พระพทธองคทานแสดงความหมายของค าวา ความด หรอคณคาทางคณธรรมในลกษณะทสมพนธกบการปฏบตและสงแวดลอมทด เปนคาทพบไดในสงคมของมนษย และเปนสงทเกยวกบสภาพแวดลอมของมนษย และไมไดมลกษณะเปนมโนคตทแยกตวออกจากสงแวดลอมของมนษย ดงนน คนด คอ คนทมคณธรรมเหลานอยในตวและแสดงออกใหเหนดวยการปฏบต สวนความชง – ผด – ไมด


2041

IC-HUSO 2017

กแสดงออกในทางตรงกนขามกบความด ดงนน ในแงของความด–ความชว จงเกดจากสงคมก าหนด เปนหลกเกณฑ เชน คนด คอ รจกชมชน (ปรสญญตา) และ คนด คอ รจกเวลา (กาลญญตา)

เพราะเหตน คณคาทางคณธรรมจรยธรรม มลกษณะเปนธรรมชาตนยมดงทกลาวมาแลว ดงนนในระบบของธรรมชาตนยามนน ถอวาคณคาทางคณธรรมนยามได และขนอยกบคาทเปนความจรง นอกเหนอจากจรยธรรม ดงนนในพทธจรยศาสตรเหนวาคณคาทางคณธรรมนน ความด (กศลกรรม) ความชว (อกศลกรรม) ยงมคาในตวเองอกดวย แมตวโลภะเองกเปนอกศลกรรม แมตวโทสะเองกเปนอกศลกรรม แมตวโมหะเองกเปนอกศลกรรม การทคณคาทางคณธรรมมคาในตวมนเอง ถอวาอยในระบบอธรรมชาตนยม เชน ถากลาวถงการฆาสตว, ลกทรพย ดหรอชว ตอบวา ชว ท าไมจงชวกเพราะวามนเปนการกระท าทชวอยในตวเองอยแลว โดยไมตองไปอธบายขยายความ ลกษณะน ชวกคอชว ดกคอด ส วนนจะมผลไปยงการกระท าทวา ท าดไดด , ท าชวไดชว (ส . ส. (บาล ) 15/156/140–141) ดงนนคณคาทางคณธรรมจรยธรรม คอ ความด (กศลกรรม) ความชว (อกศลกรรม) จงเปนคาคงทแนนอนไมเปลยนแปลง เชน ใครดมสราขาดสต ถอวา ความชว (อกศลกรรม) ไมวาคนใดทกระท าการดมสราขาดสต จะเหนไดวา ความชว (อกศลกรรม) คณคาทางจรยธรรม คอ ความชว (อกศลกรรม) กเปนคาคงทแกทก ๆ คนไมเปลยนแปลงเลย ดงนน ในแงของอธรรมชาตนยมนยงยอมรบคณคาทางคณธรรมทมบอเกดมาจากมโนธรรม เปนตวพจารณาคณคาทางคณธรรมดวย พรอมกบใชปญญาหาเหตผลจากการไตรตรองใครครวญ และจดอยในความสมบรณนยม 8. เกณฑตดสนเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท

เกณฑตดสนเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท จะเหนไดวา การกระท าทม

รากฐานมาจากอกศลมลถอเปนการกระท าทเปนฝายชว ซงจะตองมการวนจฉยถงลกษณะของการกระท านนโดยจ าแนกเปนเกณฑ ดงน

1. วนจฉยโดยเกณฑตดสนหลก ไดแก (1) เจตนาในการกระท า พจารณาการกระท าตามมลเหตวา ถาเปนเจตนาทเกดขนจากกศลมล คอ อโลภะ อโทสะ และอโมหะ พงเขาใจวาเปนความด แตถาเกดมาจากอกศลมล คอ โลภะ โทสะ และโมหะ พงรวานนคอ ความชว และ (2) ผลกระทบตอการกระท า พจารณาตามสภาวะวา เปนสภาพทเกอกลแกชวตจตใจหรอไม ท าใหจตใจสบาย ไรโรค ปลอดโปรง ผองใส สมบรณหรอไม สงเสรมหรอบนทอนคณภาพและสมรรถภาพของจต ชวยใหกศลธรรมเจรญงอกงาม หรอกศลธรรมลดลงหรอไม ตลอดจนมผลตอบคลกภาพหรอไมอยางไร

2. วนจฉยโดยเกณฑตดสนรอง ไดแก (1) มโนธรรม คอ ความรสกผดชอบชวดของตนเอง พจารณาวาการกระท านนตนเองสามารถตเตอนตนเอง ไดหรอไม เสยความเคารพตนเองหรอไม (2) พจารณายอมรบของวญญชน นกปราชญหรอบณฑตวา ยอมรบ ชนชม สรรเสรญ หรอต าหนตเตยนหรอไม และ (3) พจารณาลกษณะผลของการกระท าตอตนเองและตอผอนวา “เปนการเบยดเบยนตนเอง เบยดเบยนผอน ท าตนเองหรอผ อนใหเดอดรอนหรอไม” และ “เปนไปเพอประโยชนสข หรอเปนไปเพอโทษทกข ทงแกตนเอง และผอนหรอไม” เพราะวา เปนการยอมรบของวญญชนดงทพระพทธองคตรสวา “อนวจจ วญญ” วญญใครครวญแลว จงตเตยนหรอสรรเสรญ คอ ยอมรบหรอไมยอมรบ (ม. ม. (ไทย) 13/38/41)พฤตกรรมในการด าเนนชวตทดตามหลกพทธจรยศาสตร สามารถ



IC-HUSO 2017

พจารณา ไดแก (1) พจารณาวาพฤตกรรมนน ๆ มคณและโทษตอชวตอยางไร หรอมผลตอบคลกภาพอยางไร (2) พจารณาวาพฤตกรรมนน ๆ มคณหรอโทษตอสงคมอยางไร (3) พจารณาวาเปนคณหรอโทษตอสงคมอยางไร (4) พจารณาดวยมโนธรรม หรอโดยส านกอนมตามธรรมชาตของความเปนมนษย (5) พจารณาจากมาตรฐานทางสงคม

9. สรปวเคราะห

จากการศกษาวเคราะหแนวความคดเรองคณธรรมจรยธรรมแนวใหม เชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท พบวา การปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมแกเดก ในการพฒนาจตใจและสตปญญาของผเรยน ดงท รฐบาลมนโยบายทก าหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 73 และ มาตรา 8 โดยเนนผเรยนเปนศนยกลาง โดยจดใหมการเรยนการสอนในสถาบนการศกษา ในแตละสถาบนทท าหนาทชวยปลกฝงใหเดก ไมวาจะเปนครอบครว โรงเรยน หรอสงคมโดยทวไป ลวนแตมลกษณะและวธการ การปลกฝงคณธรรมจรยธรรมทแตกตางกนออกไป โดยมหลกสตร บทเรยน ทแนนอน วธการปลกฝง วธการถายทอด และวธการการประเมนผลอยางเปนระบบ เพราะเหตน การศกษา ซงเปนพนฐานส าคญในการพฒนาทรพยากรมนษยเปนล าดบแรก ซงเปนรากฐานส าคญทท าใหมนษยมพฒนาคณภาพชวตทท าใหเปนผรจกคด รจกท า รจกแกไขปญหา ในการพฒนาจตใจของตนใหมความรก ความปรารถนาด มใจกวาง มความอดทน มความเสยสละ มจตใจเมตตา และมความคดเหนในเรองทถกตองดงามของบคคลนน ๆ โดยการประพฤตอบรมกรยา และเปนการปลกฝงนสยใหอยในครรลองของคณธรรมทมคณคาทางจรยธรรม ในความเจรญงอกงามในการด ารงชวตอยางมระเบยบแบบแผนตามวฒนธรรมของบคคล ในสภาพแวดลอมทด โดยมลกษณะและแนวความคดเรองคณธรรมจรยธรรม คอ (1) การพฒนาคณธรรมจรยธรรม (2) วธปลกฝงคณธรรมจรยธรรม (3) การจดการเรยนการสอน (4) สถานทการเรยนการสอน (5) กจกรรมของผเรยน (6) การประเมนผลการเรยนการสอน (7) การสอสารกบผเรยน (8) พฒนาการของผเรยน (9) การแกไขปญหาของผเรยน โดยมคณคาทางคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษา 2 ประเภท ไดแก (1) คณคาทางคณธรรมจรยธรรมเชงวตถวสยและอตวสย และ (2) คณคาทางคณธรรมจรยธรรมทางธรรมชาตนยม ตามหลกเกณฑตดสนเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาท 2 ประเภท ไดแก (1) วนจฉยโดยดทมา (2) วนจฉยโดยดทผล ทเปนหลกอนเปนเกณฑตดสนเรองคณธรรมจรยธรรมเชงปรชญาการศกษาในพทธปรชญาเถรวาทนน มความหลากหลายตามแตกรณทมสถานการณเกยวของ ซงเปนการแสดงใหเหนพฤตกรรมทางจรยธรรมทางพทธปรชญาเถรวาท

ดงนน เปาหมายในการจดการศกษา และสถานศกษา เพอใหผเรยนหรอนกเรยนในระดบตาง ๆ เชน ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษา และระดบอาชวศกษา และระดบอดมศกษา ใหมจตใจใฝดและมพลงใจทเขมแขงในเรองของมคณธรรม ศลธรรม จรยธรรม เพอเปนการพฒนาตนเอง ไมใหประมาท และเลงเหนคณคาในการพฒนาชวต โดยการฝกปฏบตและพฒนาตน ซงกระบวนการทางการศกษาเปนรากฐานของการพฒนามนษยในสงคม เพราะเหตน การศกษาจงเปนปจจยส าคญอยางไมเปลยนแปลง เพราะชวตของมนษย คอ การศกษา และการศกษาของมนษยตองไมแปลกแยกจากธรรมชาต การใหการศกษาแกผเรยนเชนเดยวกน เดกควรไดรบการศกษาตามธรรมชาตหรอวยของเดก สวนครประพฤตตนดจดงผท าสวนทคอยดแลพชพนธ ใหเตบโตตาม


2043

IC-HUSO 2017

ธรรมชาตปราศจากการกระท าใด ๆ ทผดธรรมชาต เพราะการศกษาเปนหวใจของการพฒนาในสงคมมนษย ทท าใหมนษยมความเจรญงอกงามดวยการศกษา ดงนน การศกษา จงถอเปนรากฐานส าคญของชวต เพราะเปนกระบวนการทท าใหมนษยพฒนาคณภาพชวตทท าใหเปนผรจกคด รจกท า รจกแกไขปญหา และมส วนในการก าหนดชวตในทดงามนนเอง

เอกสารอางอง

กระทรวงศกษาธการ. คมออบรมหลกสตรการสงเสรมสขภาพจตและปองกนปญหาสขภาพจตของประชาชนโดยพระสงฆ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, 2548.

กรมการศาสนา. หลกและวธการจดจรยศกษา และหวขอจรยธรรม ส าหรบใชอบรมสงสอนนกเรยนนกศกษา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, 2541.

จ านงค อดวฒนสทธ. สงคมวทยาตามแนวพทธศาสตร.กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2545.

ดวงเดอน พนธมนาวน. ทฤษฎตนไมจรยธรรม.การวจยและพฒนาบคลากร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543.

พระปญญานนทภกข. มงคลชวตฉบบทางกาวหนา. กรงเทพมหานคร : บรรณาคาร, 2529. ยนต ชมจต. ความเปนคร. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2531. บญชม ศรสะอาด. การพฒนาการสอน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพสวรยสาสน, 2547. บ ารง สขพรรณ. เอกสารประกอบการถวายความรพระสงฆ. หลกสตร “พระสงฆผน าการพฒนาสงคมไทยท

ยงยน”. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2547. ประภาศร สหอ าไพ. พนฐานการศกษาศาสนาและจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2535. นภาพร และคณะ. เทคนคการสอนคณธรรมส าหรบนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหม. รายงานการวจยฉบบ

สมบรณ : มหาวทยาลยเชยงใหม, 2543. ช าเลอง วฒจนทร. คณธรรมและจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : การศาสนา, 2524. พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต). พทธวธในการสอน. กรงเทพมหานคร : มลนธพทธธรรม, 2541. นงล กษ ณ เทพ สวสด , ว เค ราะห ป ญ หาส งคม ในส งคม ไทย . พ ม พ คร งท 2 . ก ร ง เทพมห าน คร :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543. ทศนย ทองสวาง. สงคมไทย. ภาควชาสงคมวทยา คณะสงคมศาสตร. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ,

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2537. รจร ภสาระ. แบบเรยนแนวหนาชดพฒนากระบวนการหลกสตรใหม กลมสรางเสรมลกษณะนสย 6.

กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, 2543. สมพร เทพสทธา. การสรางจตส านกดานคณธรรมและจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : สมชายการพมพ, 2551 สมภาร พรมทา. พทธศาสนากบปญหาจรยศาสตร. กรงเทพมหานคร : สารมวลชลจ ากด, 2535.



IC-HUSO 2017

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.การวดและประเมนผเรยนดานคณธรรมจรยธรรม.กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544.

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ .ศ.2542 และทแกไขเพมเตม พ.ศ.2545(ฉบบท 2) .

กรงเทพมหานคร : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545 สรางค โควตระกล. จตวทยาการศกษา. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต พ.ศ.

2542. ฉบบท 9 ( พ.ศ.2545 -2549) . กรงเทพมหานคร : ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2545

องคนา ราชสห . การประเมนโครงการโรงเรยนวถ พทธ: กรณ เฉพาะโรงเรยนเคหะชมชนลาดกระบง. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2548.

Richard Mckeon. The Basic Works of Aristotle : Ethica Nicomachea. tr. W.D. Ross. New York: Random House, 1931.

L. Wittgenstein. Philosophical Investigations tr. By G. E. M. Anscobe ( Section 43. ) . Oxford: Blackwell, 1963.


2045

IC-HUSO 2017

Nibbana in View of Thai Forest Monks

Renu Meethet

Faculty of Humanities and Social Sciences

Khon Kaen Univesity, Thailand E-mail [email protected]

Abstract

Nibbana is the ultimate goal of Buddhism. There are many sources of nibbana meaning

giving such as meaning in the Buddhist scriptures and academic texts. In Buddhism, the most

important thing to attain nibbana is practicing. The meaning of nibbana of forest monks is

practicing. This is not based on Scriptures. To attain nibbana based on proper and correct practice

of Lord Buddha and good practiced monks. This is nibbana of the practice of the practice

monks. And this is whole meaning of correct practice which can be proved of nirvana answers.

Keywords: Buddhism , Nibbana, Thai Forest Monks



IC-HUSO 2017

พระนพพานในทศนะของพระสายปฏบต

เรณ หมเทศ

สาขาปรชญาและศาสนาตะวนออก คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

บทคดยอ

พระนพพานเปนเปาหมายสงสดของพระพทธศาสนา การใหความหมายพระพระนพพาน มหลาย

แหลงขอมล ความหมายในพระไตรปฏกอถรรกถา และต าราทางวชาการ ทางพระพทธศาสนาสงทส าคญทสดทจะ

บรรลพระนพพาน คอการปฏบต การใหความหมายของพระนพพานของพระสายปฏบตไมไดยดถอจากคมภร

การบรรลรพนพพานอาศยกาปฏบต คอการปฏบตตามหลกค าสอนทถกตอง ของพระพทธเจาและพระทปฏบตด

ปฏบตชอบ เปนพระนพพานจากการปฏบตของพระสายปฏบต และเปนการใหความหมายรวมทงหลกการปฏบตท

ถกตองสามารถพสจนค าตอบเกยวกบพระนพพานได


2047

IC-HUSO 2017

1. Introduction

พระพทธศาสนาเปนศาสนาสากล เปนศาสนาทมคณคาอยางสง เปนเครองสอนใหมนษยประพฤตปฏบตไปในทางทด เปนเครองดบทกข และน าความสขมาใหแกมนษย (พลตรหลวงวจตรวาทการ , 2546) มแหลงก าเนดในเอเชยใต คอ อนเดย มผนบถอ ในหลายประเทศ เชน ไทย พมา ลงกา ทเบต เขมร เกาหล ญปน จน เวยดนาม อนเดย และบางสวนในทวปยโรปและอเมรกา (คณ โทขนธ, 2532)

พระบรมศาสดาของพระพทธศาสนา คอพระพทธเจา หรอ องคพระสมมาสมพทธเจาพระองคทรงมพระนามเดมวา เจาชายสทธตถะ เปนพระโอรสในพระเจาสทโธทนะและพระนางสรมหามายา แหงกรงกะบลพสด แควนศากยะ พระองคทรงประสต ณ ลมพนวน ทางตอนเหนอของอนเดย ปจจบนอยในประเทศเนปาล (คณ โทขนธ , 2532) หลงจากทพระองคประสตได 7 วนพระมารดาทรงสวรรคต พระองคทรงไดรบการเลยงดจากพระนาคอพระนางมหาประชาบด เมอพระชนมายได 29 พรรษาไดอภเษกสมรสกบเจาหญงยโสธราพมพาเจาหญงแหงแควนเทวทหะ มพระโอรสหนงพระองค ชอ ราหล (คณ โทขนธ , 2532) เจาชายสทธตถะไดมโอกาสเสดจออกจาพระราชวง พระองคทรงทอดพระเนตรเหนความทกขยากของประชาชน เหนคนเกด คนแก คนเจบ คนตาย และสมณะ และพระองคทรงเหนวาเปนหนาทของพระองคทจะคนหาความจรงเพอเปนหนทางในการดบความทกขยากของการเกด การแก การเจบและการตาย พระองคตดสนพระทยเสดจหนออกจากวงเพอออกบวช หลงจากทพระพทธเจาออกบวชได 6 ป พระองคทรงตรสรธรรมเพอการดบทกข ทใตตนโพธ รมน า เนรญชรา ประเทศอนเดย (คณ โทขนธ, 2532)

พระพทธเจาตรสรอะไรและพระองคทรงสอนอะไร เปนค าถามทคนในสมยนนเกดความสงสย ครงหนงมภกษไปทลถามพระองควา พระองคตรสรอะไรพระองคทรงประทบอย ณ ปาไมประดลาย เมองโกสมพ พระองคทรงใชฝาพระหตถก าใบประดลาย และถามพระภกษทงหลายวา ใบประดลายในฝาพระหตถกบทอยบนตนอยางไหนมมากกวากน ภกษ จงกราบทลวา ใบประดลายทอยบนตนมมากกวา (วศน อนทรสระ ,2554) ขอความดงกลาวพระพทธเจา ทรงตรสอธบายวา ธรรมทพระพทธองคทรงตรสรนน มมากกวาธรรมทพระองคทรงประกาศสงสอน เปรยบกบ ใบประดลายทอยบนตนนน มมากกวาในฝาพระหตถ เหตผลทพระองคไมทรงแสดงธรรมทไดตรสรทงหมดนน ซงเปรยบดงใบประดลายบนตน เพราะธรรมเหลานน ไมประกอบไปดวยประโยชน ไมเปนไปเพอความเบอหนาย ความคลายก าหนด ความดบทกข ความสงบ ระงบ ความรยง การตรสร และพระนพพาน (วศน อนทรสระ, 2554) สงทพระพทธเจาทรงตรสร คอ อรยสจส เปนธรรมทอธบาย ทกข และความดบทกขและมเปาหมายสงสด คอ พระนพพาน (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), 2542)

ปจจบนความหมายของพระนพพานและไดมการถกเถยงกนอยางกวางขวางไดมการตความโดยนกวชาการทางศาสนาถงความหมายของพระนพพานวาพระนพพาน เปนอยางไร พระนพพานหมายความวาอยางไร ตวอยางการใหความหมายของพระนพพาน นพพาน ประกอบดวยค าวา “น” ทแปลวา ไมม หรอ ออก กบ “วานะ” ทแปลวา เครองรอยรด เครองเสยดแทง ลกศร ประกอบกนเขา “ นกบ วานะ” ภาษาบาล อานวา นพพานะ ภาษาไทย อานวา นพพาน แปลวา ไมมเครองเสยดแทง ไมมลกศร หรออกจากเครองรอยรด หรออกจากเครองเสยดแทง (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), 2542) อกตวอยางหนงเปนนกวชาการรวมสมย (ศภวรรณ พพฒพรรณวงศ กรน, 2549) ทมความอยากรอยากเหนเกยวกบพระนพพาน มการสรางค าใหมๆแทนพระนพพาน เชน พระนพพาน คอ “ธาตเยน” หรอ”ผสสะบรสทธ” (ศภวรรณ พพฒพรรณวงศ กรน, 2549)



IC-HUSO 2017

ส าหรบขอถกเถยงทเปนประเดนปญหาในอดตจนถงปจจบน พระนพพานเปนอตตา หรอ ไมเปนอตตา ถาไมเปนอตตา กตองเปนอนตตา “ไมมคมภรใดวานพพานเปนอตตา มแตคมภรวานพพานเปนอนตตา” (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), 2542) นกศาสนาและนกวชาการในสายคมภร จะเหนตรงกนจากการอางองในพระไตรปฏก และอรรถกถา และไมมหลกฐานในคมภรใด ทกลาววานพพานเปนอตตา มแตหลกฐานในคมภรทกลาววา นพพานเปนอนตตา และมหลายแหง (พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต),2542) คมภรในเถรวาท สวนใหญบอกวา นพพานเปนอนตตา เชน คมภรพระวนยปฏก ปรวาร กลาววา “สงขารทงปวงอนปจจยปรงแตง ไมเทยง เปนทกข เปน อนตตา” , คมภรพระสตตนปฏก สงยตตนกาย ขนธวารวรรค กลาววา “สงขารทงปวงไมเทยง ธรรมทงปวงเปนอนตตา ” และ คมภรพระสตตตนปฏก องคตตรนกาย ตกนบาตร กลาววา “สงขารทงปวงไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา” ซงธรรมในทน พระอรรถกถาจารย อธบายวา หมายรวมถง นพพานดวย (พระมหาสมจนต สมมาปญโญ, 2546) ความเหนอยางหนงของ ฝายทยนยนวาพระนพพานเปนอตตา ซงพระสงฆรปนไดเขยนจดหมายตอบโต พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต) โดยอางผลของการปฏบตธรรมของหลวงพอสดวดปากน า พระมงคลเทพมน (สด จนทสโร) มาอางองประกอบ โดยใหเหตผลวา จากขอความทวา “ธรรมทงปวงเปนอนตตา” ครอบคลมเฉพาะสงขารธรรม คอ โลกยธรรม สวนนเปนลกษณะของอนตตาสวนพระนพพาน เปนอสงขตธรรม จะเปนอนตตาไมไดเพราะเปนสภาวะทม อยคอธรรมทไมตาย เปนอตตา (พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต), 2542) เอกสารของวดพระธรรมกายสองขอโตแยง ทยนยนวา พระนพพานเปนอตตา เชน “...นพพานเปนสงทอยพนจากกฎของไตรลกษณแนนอนเพราะมพทธพจนยนยนวา นพพานนนเปน นจจง คอ เทยงแท ยงยนและเปนบรมสข นพพานเปนสขอยางยง ” และ อางวา “ สงใด ไมเทยง สงนนเปนทกข สงใดเปนทกข สงนนเปนอนตตา ” เขาวเคราะหวา “ถามองในเชงกลบกน ในเมอนพพานเทยง และเปนสขเรากจะสรปวา สงใดเทยง สงนนเปนสข สงนนนาจะเปนอนตตา” (พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต), 2542) เราพบวาการโตแยงโดยอางองจากคมภร ความหมายของพระนพพานยงไมชดเจน เปดโอกาสใหมการตความหมายขดแยงไดเสมอ สาเหตมหลายอยาง อยางแรกเพราะนกวชาการทางปรชญาและศาสนาไดมค าตอบของพระนพพานทตงขนในใจของตนแลวหรอไม จงไดตความใหสอดคลองกบทศนะความคดเหนของตนเอง ท าใหเกดเกดปญหาตอความเขาใจเกยวกบพระนพพานการตความทไมเปนกลางตามความเปนจรงจะท าใหม ผลตอการปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายของพระพทธศาสนา เพราะถาเขาใจอยางถกตอง ปญหาตาง ๆ ทเคยขดแยงจะถกท าใหชดเจนขน

ถงแมวาจะมการถกเถยงในวงวชาการ แตกยงไมมทศนะของพระสายปฏบตเกยวกบพระนพพานจงท าให ผวจยจงสนในคนหาค าตอบทเปนปญหาเพอตอบขอสงสยวาพระนพพานคออะไร ความหมายทถกตองเปนอยางไร และนพพานเปนเรองทละเอยดออน ดงพทธสภาษต ทวา “ธรรมทเราบรรลแลวนแล เปนสภาพลกซง เหนไดยาก ตรสรตามไดยาก เปนธรรมสงบระงบ ประณต ไมเปนวสยทจะหยงรดวยตรรกะ เปนธรรมละเอยด อนบณฑตจะพงรแจง” (พทธธรรมประทป, 2544) เพราะถาเราไดความชดเจนเกยวกบ พระนพพาน จะมผลโดยตรงเกยวกบการปฏบตตามหลกธรรมทถกตอง มแนวทางการปฏบตเพอใหชวตหลดพนออกจากความทกข และเมอเกดปญหาชวต สามารถน าหลกธรรมไปประยกตใชในชวตประจ าวนไดอยางเปนอยางด


2049

IC-HUSO 2017

พระพทธศาสนาเปนศาสนาทมหลกค าสอนทเนนการปฏบต พระพทธเจาทรงสงสอนใหพทธศาสนกชนฟงธรรมและชอเมอปฏบตแลวเกดประโยชนตอตนเองและผอน สาวกทปฏบตด ปฏบตชอบ หรอพระสงฆในสายปฏบตททานไมไดองอาศยการตความจากพระไตรปฎกหรอต าราทางพระพทธศาสนา แตทานไดเนนหนกในการปฏบตเพอใหบรรลถงเปาหมายของพระพทธศาสนา จงมความนาสนใจทท าใหตองการศกษาวาทานเหลานนมทศนะเกยวกบ พระนพพานอยางไร ทานไดใหความหมายของนพพานวาอยางไร เหมอนหรอแตกตางอยางไรทพบในคมภรทางพระพทธศาสนาอยางไร เพราะการไดรบความรความเขาใจทไมไดองอาศย ทศนคตสวนตน หรอองอาศยคมภรในค าตอบเดยวกน จะท าใหไดรบความรความเขาใจทเปนสากล เขาใจไดตรงกนตามความเปนจรง ดงขอความ “ผศกษาธรรมในพระศาสนาควรตรกตรองใหมาก อยาใหพลาด อนจจง ทกขง อนตตา ไมใชของเลนๆ ถาดกตรงนพพานทเดยว ถาพลาดกตก โลกนต เลยทเดยว” (อรรถนต ลมปยมตร, 2547)

เมอพทธศาสนกชนเขาใจความหมายของนพพานทเปนสากล การปฏบตตามความเขาใจนนกจะเกดประโยชนสงสดส าหรบการปฏบตทถกตองของพทธศาสนกชน ผวจยจงไดสนใจในประเดน แนวคดเกยวกบนพพานของพระสายปฏบต เหตผลทเลอกศกษาทศนะเกยวกบพระนพพานของพระสายปฏบต อกสองเหตผลคอ ในหลกกาลามสตรสบประการทพระพทธเจาตรสสอนชาวกาลามะอยาปลงใจเชอ สบอยางนน (สรวรณ,2554) หนงในนนคอ อยาปลงใจเชอแมแตในต าราและคมภร หนงสอบางเลมอางวาเปนธรรมค าสอนของพระพทธเจา เรองเดยวกนแตการตความไมไปในทศทางเดยวกนยกตวอยาง เชน ค าวา วปสสนา ครบาอาจารยมการตความแตกตางกน (พระปญญาพศาลเถร, 2550) ซงสงผลตอการน าไปปฏบต จงเกดวธฝกสมาธทแตกตางกนจง เกดส านกปฏบตธรรมเกดขนมากมายในปจจบน แตละส านกกประดษฐวธสอนตามการตความของตนเอง ถกผดอยางไรกตามอธยาศย สงผลโดยตรงกบการปฏบตธรรมของพทธศาสนกชน

ในเหตผลขอถดมาคอ พระพทธเจาไดตรสกบพระอานนทวา “ดกอน อานนท ใหทานท าใหมาก เจรญใหมาก ปฏบตใหมาก ใครเหนเรา คนนนเหนธรรม ใครเหนธรรม คนนนเหนเรา” (พระโพธญาณเถร (ชา สภทโท), 2546) ทรงตรสใหปฎบตใหมาก นนหมายถง ความรความเขาใจเกยวกบพระนพพาน ยอมเกดจากการปฏบตใหมาก เปนค าตอบทใหความเปนจรงเกยวกบพระนพพาน และในหวขอดงกลาวผเรยนมเปาหมายทจะศกษาพระสายปฏบต 5 รป เพราะเปนพระสงฆทปฏบตด ปฏบตชอบเปนพระสงฆทมขอวตรการปฏบตทเขมงวดและไดเผยแผหลกค าสอนของพระพทธศาสนา ใหกบพทธศาสนกชนทงชาวไทยและตางชาตและมผถอปฏบตกนมาก หลวงตามหาบว ญาณสมปญโน แหงวดปาบานตาด จ.อดรธาน หลวงตาเรยนจบบาลประโยต 3 และทานตงใจจะปฏบตกรรมฐานเพยงอยางเดยวไมกลบไปสอบประโยคธรรมอก และหลวงตาทานไดพากเพยรฝกฝนจต เดนจงกรม ท าสมาธภาวนาเพยงอยางเดยว จนกระทงจตไดเขาสมมาธธรรมและไดสงสอน พระสงฆในสายปฏบตใหฝกกรรมฐานอยางเขมงวด และหลวงตาทานไดมคณอนนนตตอประเทศชาตในการกวกฤตทางการเงนของประเทศดวยการตงกองผาปาหลวงตามหาบวหรอเปนทรจกกนดวาผาปาหลวงตามหาบวชวยชาตท าใหประเทศไทยรอดพนทางวกฤตดงกลาว (หลวงตามหาบว,2545) หลวงตามหาบวทานไดกลาวถงนพพานวา นพพานคอนพพาน ไมใชอตตาหรออนตตา อตตาและอนตตาเปนเพยงบนไดทจะไปสนพพาน (หลวงตามหาบว,2545) หลวงปเทศก เทสรงส เปนสมณะผสมบรณดวยศลาจารวตร อนงดงาม เปนผน าศรทธาในการอบรม สงสอนธรรมและน าสรางศาสนสถานเพอการจรรโลงพระพทธศาสนาหลายแหงในภาคอสาน แหลงขอมลทสามารถคนควาได หนงสอ อตตโนประวต ของหลวงปเทสก เทสรงส เปนตน



IC-HUSO 2017

หลวงปเทศก เทสรงส ไดกลาววา “ทจะส าเรจมรรคผลนพพานนนทานไมไดอยเชนนน ทานมาอยนอกๆ อยระหวางขนธนอกกบขนธใน หรออกนยหนงวา อยระหวางโลกกบธรรมนแหละ ใหเหนทางโลกใหเหนทางธรรมไปพรอม ๆ กน ใหชดทางโลกทางธรรม ใหเหนความจรงของทางโลกทางธรรม จนกระทงวางทางโลกทางธรรมได” (หลวงปเทสก เทสรงส,2545) หลวงพอฤาษลงด า วดทาซง จ.อทยธาน ทานเปนสายพระปฏบตทท าหนาทของพระสงฆไดอยางสมบรณ ทงทางดานชาต ศาสนา วตถ พระมหากษตรย และเขยนหนงสอและเทปค าสอน (หลวงพอฤาษลงด า, 2552) หลวงพอฤาษลงด าไดแสดงธรรมเกยวกบนพพานไววา “นพพานเปน อตตา มอยจรงและเปนสภาวะทจตดบ ดบสญจากกเลส” (หลวงพอฤาษลงด า,2552) หลวงพอเทยน จตตสโภ วดพระทบมงขวญ จ.เลย ทานเปนพระสงฆทมลกษณะนสยชอบท าบญมาตงแตเปนฆราวาส และจบประถมศกษาชนปท 6 และไดฝกปฏบตโดยทไมไดองอาศยต าราใดๆเลย เอกสารค าสอนของทาน เชน รสก, จดหมายจากหลวงพอเทยน เปนตน หลวงพอเทยนทานไดพดถงนพพาน วาเปนภาษาอนเดย แปลวา “เยน” (สมจนต สมมาปญโญ,2546) ทานพทธทาส สวนโมกขพลาราม จ.สราษฎรธาน ทานเปนพระสายปฏบตทมความรสกวาการปฎบตทมงเนนตามแบบแผนต าราทางธรรมะ หรอคมภรมากเกนไป ผดหลกการสอนของพระพทธองคหลงจากไดศกษา พระไตรปฏกมามากพอ จงไดหนหลงใหกบการศกษาทางต ารามาสอนหลกการปฏบตโดยเอาหลกปญญาเปนตวตง และไดกลาวถงอดมการณทางพระพทธสาสนาของทาน วา “ชวตของขาพเจา สละทกอยางๆ มงหมายตอความสขน และประกาศเผยแพรความสขเทานน ไมมอะไรดกวาน ในบรรดามอยในพทธศาสนา” (พทธทาสภกข, 2542) ทานพทธทาสอธบาย วา นพพานเปนสภาวะ ทเปนสญญะ คอ ความวาง ไมมอะไร (พทธทาสภกข,2542) ดงนนเหตผลทเลอกพระสงฆทง 5 รปนนเพราะทานเปนพระในสายปฏบตและไดมหนงสอและเอกสาร สอธรรมะ ททานไดเขยนและพทธศาสนกชนไดรวบรวมไว รวมทงทานมลกศษยทมขอมลในการเทศนาธรรมใหไดศกษาขอมล และมวดสาขาทมพระสงฆททานยงน าหลกการปฏบตของครบาอาจารยเพอใหไดเกบขอมลภาคสนาม

2. Method

การศกษาวจยเชงเอกสาร (Documentary โดยมวธการในการด าเนนการวจยดงน ก. ศกษาคนควาขอมลจากเอกสารปฐมภม คอ รวมทงเอกสารทตยภมอนๆ ทเกยวของ

ข. เรยบเรยงขอมลและวเคราะหขอมล

ค. อภปรายผลการศกษา

การศกษาภาคสนาม

ก. การสงเกตการณปฏบตและสมภาษณพระสงฆเชงลกในสายปฏบต ทวดหรอสถานทปฏบตธรรม

ค. วเคราะหขอมล

ง. อภปรายผลการศกษา

จ. สรปผลการศกษาและน าเสนอผลการศกษา


2051

IC-HUSO 2017

3. Results

การศกษาไดสงเกตการณในวด สถานปฏบตธรรมและสนทนาธรรมกบพระสงฆในสายปฏบตได ความรความเขาใจในทศนะเกยวกบพระนพพานในสายปฎบตดงน 3.1 สายหลวงตามหาบว ญาณสมปญโน นพพานไมใชอตตาหรอ อนตตา นพพานคอนพพาน เปรยบเทยบ นพพานเปนบานอตตาและอนตตาเปนเพยงบนไดทจะกาวสนพพาน เมอกาวเทาถงบานแลว บนไดกรอทงไป 3.2 หลวงปเทศก เทสรงส นพพานคอความเขาใจใหถงแกนแทของการปฏบตจตใหถงซงอรยมรรค เขาใจในอรยสจ 4 การขจด สงทเปนอวชชาในจตใหหมดไป 3.3 หลวงพอฤาษลงด า การทจะเขาถงนพพาน ควรเขาใจความเปนอตตาของความมอยในขนธหา วาถาเรายดถอเอาความมอยของขนธหาวามอยจรงจะเปนทกข นพพานเปนสภาวะทมอยจรง เปนสภาวะของจตทไมอปทานในขนธหาวามอยจรง พจารณามรณาสต 3.4 หลวงพอเทยน จตตสโภ นพพาน คอ เยน สภาวะของจตทไมมความรมรอนจาก กเลสครอบง า คอ ความโกรธ ความโลภ ความหลง แตเปนเยน แบบ”น าลก” ไมใชเยน แบบ “น าแขง” ท โลกเขาใจกน 3.5 ทานพทธทาส นพพาน คอ ความวาง (อนตตา) คอความวางทเรยกวาสญญตา ความไมมอะไร ไมมตวเรา ของเรา เปนสภาวะจตทมแตความสงบสข 3.5 การใหความหมายของพระนพพานของพระสงฆในแตละสายอางองและถอปฎบตตามครบาอาจารยในแตละสาย พระสงฆทปฏบตในสายใดจะถอปฏบตในสายนนอยางเครงครด การใหความหมายในเชงทเปนนยาม พระสงฆไมไดเนนแตจะมงเนนการปฏบต 3.6 พระนพพานเปนเปาหมายสงสดของพระพทธศาสนา ทกคนสามารถบรรลพระนพพานไดดวยการปฏบตตามแนวทางทพระพทธเจาหรอพระสงฆทปฏบตดปฏบตชอบไดสงสอน การอานหนงสอ ตความจากต ารา เปนความเขาใจทางโลก พระสายปฏบต ทานจะฝกฝนจตใจใหพนจากความทกขเปนส าคญ 3.7 ความเขาใจในหลกการปฏบตไมไดอางองจากต าราหรอคมภร เปนการวจยเพอใหเขาใจเรอง “จต” ไดแก ธรรมชาตของจต การท างานของจต การขจดความโลภ ความโกรธ ความหลงทฝงรากลกภายในจตใจของตนเอง ใหหมดไป

4. Discussion and Conclusion

4.1 การใหความหมายของพระนพพาน ในทางโลกเปรยบเหมอนการน าค ามาละเลง เพออธบายความหมายของพระนพพานเพอใหไดความหมายตามความเขาใจของผทใหนยามความหมายนน อาจจะเปนความจรงหรอใกลเคยงความจรงหรออาจจะเปนเทจ ไมสามารถจะยนยนไดวาความหมายนนมความถกตองหรอไม 4.2 การใหความหมายของพระนพพานทถกตองเกดจากความเขาใจทมพนฐานมาจาก ความเขาใจเรอง “จต” และความเขาใจเรองนตองอาศยการปฏบต ฝกฝนจตอยางจรงจง ในความเปนจรงทเราปฏเสธไมไดคอ ความรทเกดจากการฝกฝนจตเปนความรทออกมาจากปา พระปาหรอพระสายปฏบตนนเอง



IC-HUSO 2017

5. References

ภาษาไทย

กระทรวงศกษาธการ.2545 หยดน าบนใบบว กรงเทพฯ:ศลปสยามบรรจภณนและการพมพ.

เกษม ขนาบแกว, 2532. นพพาน ศกษาจากวรรณกรรมชดธรรมโฆษณของพทธทาสภกข. มหาวทยาลยราชภฏสงขลา.

คณโทขนธ.(2532).ศาสนาเปรยบเทยบ.ภาควชาปรชญาและศาสนาคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน.

ดลยา แกวค าแสน.2550. นพพานการศกษาบทบาทของพระนางยโสธราฃฉบบลานนา.

ทว ผลสมภพ. (2550).ความรเบ องตนเกยวกบปรชญาอภธรรม. กรงเทพฯ:มหาวทยาลยรามค าแหง

ปรญญา ตนสกล. (2544). นกรบแหงสญญตา. กรงเทพฯ:จตจกรวาล.

พระทล ขปปปญโญ. (2550). เปลยนความเหน.กรงเทพ ฯ : ออฟเซท.

พระโพธญาณเถระ (ชา สภททโท) (2555). นอกเหตเหนอผล. กรงเทพฯ : เอน.พ.พรนตง.

พระไพศาล วสาโล, (2554).นพพาน ทน เดยวน . กรงเทฯซ อมรนทรธรรมะ.

พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), (2542).กรณธรรมกาย. กรงเทพฯ: บพตรการพมพ.

พทธทาสภกข. (2542). นพพาน.กรงเทพฯ:ส านกพมพธรรมสภา.

พทธประทบ.(2544). หลกการพจารณาพระนพพานธาต. กรงเทพฯ:หอรตนชยการพมพ.

พลตรหลวงวจตรวาทการ, (2546).ศาสนาสากล..กรงเทพฯ: สรางสรรคบคส.

พระมหานรทร ฐานตตโร (วรสข),. 2542.การศกษาวเคราะหนพพานในพระพทธศาสนาเถรวาท. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

วศน อนทรสระ.(2554). พระอานนท พทธอนชา.กรงเทพฯ:ปญญาการพมพ.

หลวงตามหาบว.ประวตหลวงตา. (2557).กรงเทพฯ:ศลปสยามบรรจภณฑ

หลวงปเทสก เทสรงส. (2545).อตตโนชวประวต. กรงเทพฯ:เอน.พ.พรนตง.

หลวงพอฤาษลงด า.(2552)ไตรภม. กรงเทพฯ : มลนธการพมพ.

ศภวรรณ พพฒพรรณวงศ กรน,2549.ใบไมกามอเดยว.กรงเทพฯ:อมรนทร.

สรวรณ, (2555). กาลามสตรสบ.พมพครงท 2.กรงเทพฯ:สขภาพใจ.

สมจนต สมมาปญโญ.พระ..(2546).นพพานเปนอตตาหรออนตตา.กรงเทพฯ: มหาวทยาลย

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.


2053

IC-HUSO 2017

สมภาร พรมทา. (2543).พทธปรชญา. กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อรรถนตลมปยมตร,2547.นพพานในทศนะของพทธทาสภกข:หาวทยาลย เชยงใหม.

ภาษาองกฤษ

A.G.Krishna Warrier. 1911.The Concept of Mukit in Advaita Vedanta. Madras :University of Madras.

Angeles, Peter A. 1983. Dictionary of Philosophy. New York: Harper and Row, Publishers.Lnc.

Bhikkhu Nanananda,1974.The Magic of Mind in Buddhist Perspective, Kandy: The Buddhist

Publication Society.

Luang Suriyabongs.1960.Buddhism in the Light of Modern Scientific Idea.Thailand: Maha

Makut Academy Bangkok.

Sunil K.Gupta.1986.Insights in to Buddhism.New Delhi:Kiran Mudran Kendra.

panel 37 philosophy and religion - khon kaen university · 2018-06-07 · proceedings thof 13...

Documents