Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

2

ÃÀÐ×ÈÃ

ÝÐÄÝÍÝÒ Õ¯Ì¯¯Í

ÝЯ¯Ë ÀØÈÃ

ÝÕ ÄÝËÕÈÉ

ÒÓËÕÒÀÉ ÕªÃÆËÈÉÍҪ˪ªÕ Ò¯ÍØËÝË

Õýòèéí çîðèëò, ýðõýì çîðèëãî, ¿íýò ç¿éëñ 4-5Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí äàðãûí ìýíä÷èëãýý 6-7Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë 8-9Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí õîðîîä 10Òîëãîé êîìïàíèéí õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä 11

ÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ Çàõèðëûí ìýíä÷èëãýý 14-15Óäèðäëàãûí áàã 16-19Êîìïàíèéí çàñàãëàëûí òàéëàí 20-21Õ¿íèé íººö 24-25Îíöëîõ ¿éë ÿâäëóóä 26-27ÕàñËîòòî 2012 îíû àçòàíóóä 28ÕàñÁàíêíû 2012 îíû øàãíàëóóä 29

Ìàêðî ýäèéí çàñàã 32Áàíêíû ñåêòîð 33-34Càíõ¿¿ãèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä 35Àóäèòëàãäñàí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí 36-39Îëîí óëñûí õºíäëºíãèéí ¿íýëãýýíèéáàéãóóëëàãûí ¿íýëãýý 40Áèçíåñ áàíêíû ¿éë÷èëãýý 41-44Èðãýäèéí áàíêíû ¿éë÷èëãýý 45-51

Ýêî áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà 54-55Íèéãìèéí õàðèóöëàãà 56-57Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîë 58Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí á¿òýö,çîõèîí áàéãóóëàëò 59-62

Êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãûííýð òîìú¸îíû òàéëáàð 66Õàðèëöàã÷èéã õàìãààëàõ çàð÷èì 67Êîððåñïîíäåíò õàðèëöààòàé áàíêóóä 68Õºðºí㺠îðóóëàã÷èä 69Òóëõòàé õºãæëèéí òºëººõ ò¿íø¿¿ä 70Æèëèéí òàéëàíãèéí òóõàé 71

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

4

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÕÝÒÈÉÍ ÇÎÐÈËÒ

ÁÈÄ ¯ÍÝ ÖÝÍÝÒÝÉ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÖÎÃÖ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÃÝÝÐÝÝ Á¯ÕÈÉ Ë Ò¯ÂØÍÈÉ ÕÀÐÈËÖÀÃ×ÄÀÄ ÒÀÀØÀÀÃÄÑÀÍ, ØÈËÄÝà ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÒÀÉ ÁÀÍÊ ÁÎËÎÕÛÍ ÇÝÐÝÃÖÝÝ ÁÈ×ÈË ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÑÀËÁÀÐ ÄÀÕÜ ÌÀÍËÀÉËËÀÀ ÕÀÄÃÀËÀÕ ÁÎËÍÎ.

ÝÐÕÝÌ ÇÎÐÈËÃÎ

ÕÀÑÁÀÍÊ ÍÜ ÝÕ ÄÝËÕÈÉ, ÝÐÄÝÍÝÒ Õ¯Ì¯¯Í, ÝЯ¯Ë ÀØÃÈÉà ÝÐÕÝÌËÝÑÝÍ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÇÀÕ ÇÝÝËÄ ÌÀÍËÀÉËÀÕ ¯ÉË×ÈËÃÝÝÒÝÉ, ÒÝÐï¯ËÝÃ× ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÀ ÁÀÉÍÀ.

¯ÍÝÒ Ç¯ÉËÑ

ÁÈÄ ÕÝÒÈÉÍ ÇÎÐÈËÒ, ÝÐÕÝÌ ÇÎÐÈËÃÎÄÎÎ Õ¯ÐÝÕÈÉÍ ÒÓËÄ ÄÀÐÀÀÕ Ç¯ÉËÑÈÉà ªÄªÐ ÒÓÒÌÛÍ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄÀÀ ÝÐÕÝÌËÝÍ ÀÆÈËËÀÍÀ. ¯¯ÍÄ:

- ÕÀÐÈËÖÀÃ× ÒªÂÒÝÉ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀ

- Á¯ÒÝÝË× ×ÀÍÀÐ, ØÓÄÀÐÃÀ ¯ÍÝËÝÌÆ

- ÁÀÃÈÉÍ ÀÆÈËËÀÃÀÀ

- Õ¯ÍÄËÝË ÁÀ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ

- ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ

ÕÝÒÈÉÍ ÇÎÐÈËÒ,ÝÐÕÝÌ ÇÎÐÈËÃÎҮÍÝÒ ÇҮÉËÑ

6

Ýðõýì õ¿íäýò òà á¿õýíä ÕàñÁàíêíû 2012 îíû àæëûí îëîëò àìæèëòûã òàéëàãíàæ áàéãààäàà áàÿðòàé áàéíà.

Áèä áàíêíû íèéò õºðºíãèéã íýã èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðãýæ, ¿ð á¿òýýëòýé æèëèéã ºíãºðººñºí íü ÕàñÁàíêíû ò¿¿õýíä øèíý õóóäàñ íýýëýý. ÕàñÁàíêûã èæ á¿ðýí öîãö ¿éë÷èëãýýòýé, çàõ çýýëä òýðã¿¿ëýã÷ àðèëæààíû áàíê áîëãîõîä íýãýí ÷óõàë àëõàì õèéæ, àìæèëòòàé àæèëëàæ èðñýí ÿéöýòãýõ çàõèðàë Ä.Áàò-Î÷èð, ò¿¿íèé óäèðäëàãûí áàã, íèéò àæèëëàãñäàä Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí ºìíººñ ÷èí ñýòãýëèéí õàëóóí áàÿð õ¿ðãýå. Áèäýíä èòãýæ, áèäíèéã äýìæèæ, áèäýíä òóñàëæ áàéäàã òîëãîé êîìïàíè ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäëèéí õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä, ñýòãýë ç¿ðõýý çîðèóëæ õàìòðàí àæèëëàäàã Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë (ÒÓÇ)-èéí ãèø¿¿ääýý áàÿðëàëàà. ̺í ýðõýì õàðèëöàã÷èääàà, 2012 îíûã îëîëò àìæèëòààð ä¿¿ðýí áàéëãàõûí òºëºº õè÷ýýí àæèëëàñàí áàíêíû õàìò îëîíäîî, õàìòûí àæèëëàãààãàà ã¿íçãèéð¿¿ëýí, õàìòðàí àæèëëàñàí íèéò òºðèéí áîëîí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäàä ã¿í òàëàðõàë èëýðõèéëüå.

2012 îíä ¿ðãýëæèëñýí äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí õÿìðàë íü ò¿¿õèé ýäèéí ýêñïîðòîîñ ºíäºð õàìààðàëòàé õºãæèæ áóé îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòºä ñºð㺺ð íºëººëæ, ÓÈÕ, îðîí íóòãèéí ñîíãóóëü, óóë óóðõàé áîëîí ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èíä îðóóëàõààð ÿðèãäàæ ýõýëñýí ººð÷ëºëò¿¿ä íü ãàäààä, äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàëò áóóðàõàä õ¿ðãýëýý.

Õýäèéãýýð ãàäààä áîëîí äîòîîä îð÷íû ñºðºã íºëººëºë èõ áàéñàí áîëîâ÷ ÕàñÁàíêíû õóâüä ºìíºº òàâüñàí ãîë çîðèëòóóäàà áèåë¿¿ëæ, çàõ çýýë äýõ ºðñºëäºõ ÷àäâàð, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë äýýð ýçýëñýí áàéð ñóóðèà õàäãàëæ ÷àäëàà. Áàíê 2016 îí õ¿ðòýëõ

ñòðàòåãèéí áèçíåñ òºëºâëºãººãºº áàòàëæ, ýíý òºëºâëºãººíèé äàãóó áàíêíû áðýíäèéã øèíý÷ëýí ñýðãýýõ, áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà, á¿òýýãäýõ¿¿íä ñóóðèëñàí áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé çàãâàðûã õàðèëöàã÷èéí ñåãìåíòåä ñóóðèëñàí òîãòîëöîîãîî𠺺ð÷ëºõ àíõíû àëõàìóóä õèéãäëýý. Áàíê ººðèéí óëàìæëàëò õàðèëöààòàé ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäòàé èäýâõòýé àæèëëàñíààð íèéò 100 ãàðóé ñàÿ äîëëàðûí ýõ ¿¿ñâýðèéã øèíýýð àâàõ áîëîìæòîé áîëñîí áà 2 äóãààð çýðýãëýëèéí ººðèéí õºðºíãèéí èðýõ 2 æèëèéí õýðýãöýýãýý õàíãàõ ýõ ¿¿ñâýðèéã áàòàëãààæóóëàí àíõíû õàìòûí ñàíõ¿¿æèëòèéí çýýëýý Åâðîïûí ñýðãýýí áîñãîëò õºãæëèéí áàíêíû óäèðäëàãàí äîîð àâëàà. Õýäèéãýýð ºðèéí áè÷ãèéã îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð ãàðãàõ àæèë õîéøèëñîí ÷ îëîí óëñûí õºðºí㺠îðóóëàã÷äàä ÕàñÁàíêíû íýð õ¿íäèéã ýåðýãýýð òàíèóëñàí àæèë áîëëîî.

Øèíý õàðèëöàã÷äèéã òàòàõ, õàðèëöàã÷èéí ñåãìåíòèéí óäèðäëàãûã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð Áèçíåñèéí áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã ºðãºæ¿¿ëæ, Êîðïîðåéò áàíêíû ãàçàð, Æèæèã äóíä áèçíåñèéí ãàçðûã øèíýýð áèé áîëãîæ áàéãóóëëàãûí á¿òöýý áýõæ¿¿ëëýý. ¯éë÷èëãýýãýý õàðèëöàã÷äàä èë¿¿ õ¿ðòýýìæòýé, îéð äºõºì áîëãîõûí òóëä áàéãóóëëàãûíõàà äîòîîä äýä á¿òöèéã óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîæ, ÿëàíãóÿà ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéí õ¿÷èí ÷àäëûã ñàéæðóóëàõàä îíöãîé àíõààðàë õàíäóóëàí àæèëëàæ áàéíà. Áèçíåñèéí áàíê áîëîí Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè ýðõýëñýí çàõèðëóóäûã øèíýýð òîìèëæ, ÕàñÁàíêíû óäèðäëàãûí áàãèéã áýõæ¿¿ëëýý.

ÕàñÁàíêíû õàìò îëîí “¿éë÷èëãýýíèé òºãºëäºðøèë” òºñëèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñíèé ¿ð ä¿íä Ñèíãàïóð Óëñûí ¿íäýñíèé ¿éë÷èëãýýíèé ñòàíäàðòûã õàíãàñàí “ñàéí” ¿íýëãýýã Ìîíãîëûí áàíêóóäààñ àíõ óäàà àâëàà.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÒӨËӨӨËӨÍ УДÈÐДÀÕ ÇӨВËӨËÈÉÍ ДÀÐÃЫÍ ÌÝÍД×ÈËÃÝÝ

Õ¿÷òýé ñàéí ÒÓÇ áîë êîìïàíèéí ñàéí çàñàãëàë, çîõèñòîé óäèðäëàãûí ñàëøã¿é íýã õýñýã ãýäãèéã óõàìñàðëàí ¿éë àæèëëàãààãàà öààøèä ñàéæðóóëàõûí òóëä ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ íü ººðèéíõºº ¿íýëãýýã õèéæ äóóñãàëàà. Ýíýõ¿¿ ¿íýëãýý íü ÒÓÇ-èéí ãèø¿¿äèéí ñàíàë áîäëûã íýãòãýæ, ñóë áîëîí äàâóó òàëóóäûã òîäîðõîéëæ, ñóë òàëàà çàñàí çàëðóóëàõ, äàâóó òàëàà óëàì á¿ð áàòàòãàí õºãæ¿¿ëýõ çàìààð á¿òýö ¿éë àæèëëàãààãàà ñàéæðóóëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí. Áèä Ìîíãîëûí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò 30 ãàðóé æèë àæèëëàñàí òóðøëàãàòàé áàíêèðûã ÒÓÇ-èéí õàðààò áóñ ãèø¿¿íýýð ñîíãîí àæèëëóóëæ ñàéí çàñàãëàë, èë òîä øèéâýð ãàðãàõ óëàìæëàëàà ¿ðãýëæë¿¿ëæ áàéíà.

Áèä ÒÓÇ-èéí á¿ðýëäýõ¿¿í äýõ æåíäåðèéí òýíöâýð, ýìýãòýé÷¿¿äèéí òºëººëºëä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîë ºã÷ èðëýý. ÒÓÇ-èéí 10 ãèø¿¿äýýñ 4 ýìýãòýé ãèø¿¿í áàéãàà íü äýëõèé íèéòèéí æèøèã áîëîõ 25 õóâèàñ äýýã¿¿ð áàéíà.

Öààøèä áèä ýäãýýð àìæèëò îëîëòóóäàà óëàì áàòàòãàí, áàíêíû çàõ çýýëä íàéäâàðòàé, èæ á¿ðýí öîãö ¿éë÷èëãýýãýýð òýðã¿¿ëýã÷, øèëäýã áàíê áàéõûí òºëºº õè÷ýýí ç¿òãýõèéí õàìòààð èðýýä¿éä ó÷èð÷ áîëîõ îëîí ñààä áýðõøýýë¿¿äèéã õºãæèí äýâæèõ áîëîìæ õýìýýí

äàâàí òóóëæ, àëäààíààñàà ñóðãàìæ àâ÷ àæèëëàõ áîëíî. ªíººãèéí ºíäºð õóðäàöòàé õºãæèæ áóé ºðñºë人íòýé áàíêíû ñàëáàðò áàíêûã çîõèñòîé óäèðäàæ, òàâàí æèëèéí ñòðàòåãèéí áèçíåñ òºëºâëºãººíèé çîðèëòóóäàä õ¿ðãýõèéí òóëä õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä, ÒÓÇ, ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãà áèä á¿õíýýñ èë¿¿ èõ õàðèóöëàãà, óõààí øààðäàãäàíà.

Èéì ÷àäàâõ ÕàñÁàíêèíä áèé. Îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà, Ìîíãîëûí áîëîí ãàäààäûí áèçíåñèéí òºëººëëèéã õîñëóóëñàí ìàíàé òîëãîé êîìïàíèéí íýð õ¿íäòýé õóâüöàà ýçýìøèã÷èä, ÷àäâàðëàã ÒÓÇ, ìýðãýæëèéí óäèðäëàãûí áàã, áèäíèé áàõàðõàë áîëñîí íèéò àæèëëàãñäûí õè÷ýýë ç¿òãýëýýð áèä çîðüñîí çîðèëãîäîî õ¿ðíý ãýäýãò èòãýëòýé áàéíà. Áèä õàðèëöàã÷èäòàéãàà õàìò ºñºí äýâæèæ, õàðèëöàã÷èäûíõàà íàñàí òóðøèéí áàíê áàéõûí çýðýãöýý Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñàã ò¿¿íèé äîòîð áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí õºãæèëä ººðèéí ºí㺠àÿñ, äóó õîîëîéãîîð õ¿÷ íýìæ, ýõ äýëõèé, ýðäýíýò õ¿ì¿¿í, ýð¿¿ë àøãèéã äýýäýëñýí, íèéãìèéí õàðèóöëàãààð ìàíëàéëàã÷ áàéãóóëëàãûí áàéð ñóóðèà öààøèä áýõæ¿¿ëýõèéí òóëä õè÷ýýí àæèëëàõ áîëíî.

Õàéðòàé Ìîíãîë Óëñûíõàà õºãæèë äýâøëèéí òºëºº õàìòäàà ç¿òãýöãýýå.

×.ÃÀÍÁÎËÄҺ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí äàðãà

8

2004 îíîîñ õîéø ÕàñÁàíê, ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ-èéí ÒÓÇ-èéí äàðãààð àæèëëàæ áàéíà.Òýðýýð Ìîíãîë Óëñûí àíõíû áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áîëîõ X.A.C. (Õºãæëèéí Àëòàí Ñàí)-ãèéí Ǻâëºõ¿¿äèéí õîðîîíû ãèø¿¿íýýð ñîíãîãäîí àæèëëàæ áàéëàà. ×.Ãàíáîëä 1999-2000 îíä Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèé Ñàéäûí çºâëºõ, 1993-1995 îíä Äýëõèéí Ìîíãîë÷óóäûí Õîëáîîíû ÿéöýòãýõ Çàõèðëûí àëáàí òóøààë õàøèæ áàéñàí áºãººä Ìîíãîë óëñ äàõü Ðîòàðè õºäºë㺺íèéã ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷äûí íýã юì. ̺í Îюó Òîëãîé ÕÕÊ-èéí ÒÓÇ-ûí ãèø¿¿í áîëîí õýä õýäýí ÒÁÁ-ûí òýðã¿¿íýýð àæèëëàæ áàéíà. ×. Ãàíáîëä íü ÎÕÓ-ûí Ìîñêâà õîòûí Ãàäààä õýëíèé èõ ñóðãóóëèéã ä¿¿ðãýñýí áºãººä óäèðäëàãà, îëîí íèéòèéí õàðèëöàà, áèçíåñèéí çºâëºãºº, õýâëýí íèéòëýë áîëîîä ñî¸ë óðëàãèéí ÷èãëýëýýð ãó÷ ãàðóé æèë àæèëëàñàí àðâèí òóðøëàãàòàé.

×óëóóíû ÃÀÍÁÎËÄÒÓÇ-ûí äàðãà

Ä¿ãýðñ¿ðýíãèéíÁÀÒ-Î×ÈÐ

Ìàãâàíû ÁÎËÄ

Àðâèä ÒÓÅÐÊÍÅÐ

Ðè÷àðä ÐÀÍÊÅÍ

ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ-èéí ã¿éöýòãýõ áîëîí ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ-èéí ã¿éöýòãýõ áóñ ãèø¿¿í, 2011 îíîîñ ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ-èéí ÿéöýòãýõ çàõèðëààð àæèëëàæ áàéíà. ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäëýýñ ºìíº ÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ çàõèðëààð 2 æèë, Åðºíõèéëºã÷ººð 3 æèë àæèëëàæýý. Ì.Áîëä íü òºðèéí áîëîí õóâèéí õýâøëèéí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóä, ìºí ò¿¿í÷ëýí Äýëõèéí Áàíê, Îëîí óëñûí âàëюòûí ñàí çýðýã îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä õîðü ãàðóé æèë àæèëëàæ, áàíêíû ñàëáàðûí ýäèéí çàñãèéí áîäëîãî, á¿òöèéí øèíý÷ëýëèéí àñóóäëààð ã¿íçãèé ìýðãýøñýí юì. Òýðýýð 1996-2000 îíä Ìîíãîë Áàíê (Òºâ Áàíê)-íû äýä åðºíõèéëºã÷ººð àæèëëàæ áàéëàà. ̺í Çàõ çýýë ñóäëàëûí õ¿ðýýëýíä äýä çàõèðàë, Ìîíãîëûí Ýêñïîðò Èìïîðòûí Áàíêíû ÿéöýòãýõ Çàõèðàë, ÎÕÓ-ûí Ìîñêâà äàõü Îëîí Óëñûí Õºðºí㺠Îðóóëàëòûí Áàíê áîëîí Ýäèéí Çàñãèéí Õàìòûí Àæèëëàãààíû Áàíêíû ÒÓÇ-èéí ãèø¿¿í, Àфãàíèñòàí Óëñûí Òºâ Áàíêèíä çºâëºõ, Ìîíãîëûí Áàíêóóäûí Õîëáîîíû Äýä Åðºíõèéëºã÷ººð òóñ òóñ àæèëëàæ áàéâ. Ì.Áîëä íü ÁÍÓÓ-ûí Áóäàïåøò õîòûí Ýäèéí Çàñãèéí Èõ Ñóðãóóëèéã Îëîí óëñûí ýäèéí çàñàã÷ ìýðãýæëýýð òºãññºí áºãººä ÀÍÓ-ûí Êîëóìáèéí Èõ ñóðãóóëüä ýäèéí çàñãèéí áîäëîãî, óäèðäëàãûí ÷èãëýëýýð îëîí óëñûí õàðèëöààíû ìàãèñòðûí çýðýã õàìãààëæýý. Òýðýýð Çýýëèéí Ìýäýýëëèéí Ñàí ÕÕÊ-èéí ÒÓÇ-èéí ãèø¿¿íýýð àæèëëàõààñ ãàäíà 2011 îíû 12-ð ñàðààñ ýõëýí Ìîíãîëûí Áàíêóóäûí Õîëáîîíû åðºíõèéëºã÷ººð ñîíãîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Ì. Áîëä íü Á¿ãä Íàéðàìäàõ Èñëàíä óëñûí ªðãºìæèò Êîíñóë.

2010 îíîîñ ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ-èéí ã¿éöýòãýõ áóñ ãèø¿¿íýýð ñîíãîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Òýðýýð Åâðîïûí ñýðãýýí áîñãîëò õºãæëèéí áàíêíû (ÅÑÁÕÁ) ÎÕÓ-ûí Ìîñêâà äàõü ñóóðèí òºëººëºã÷èéí ãàçàðò ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí áàãèéí àõëàõ áàíêèðààð àæèëëàäàã áºãººä 1996 îíä àíõ Пîòñäàìûí Èõ Ñóðãóóëèéí Îëîí óëñûí ýäèéí çàñãèéí õàðèëöààíû õ¿ðýýëýíä ñóäàëãààíû øèíæýý÷ýýð àæèëëàæ ýõýëæýý. 2001-2002, 2004-2008 îíóóäàä Ãåðìàíû õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêèíä õóó÷èí ÇÕÓ áîëîí Ëàòèí Àìåðèêèéí óëñ îðíóóäûã õàðèóöñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí àõëàõ ìåíåæåð, URSA, Transcapital áàíêíû ñòðàòåãè áîëîâñðóóëàëò, êîìïàíèéí çàñàãëàë, õÿíàëòûí çºâëºëèéí ãèø¿¿í, 2002-2004 îíä ͯÁ-ä äîíîð îðíóóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû çºâëºõººð òóñ òóñ àæèëëàæ áàéëàà. Áàíê ñàíõ¿¿, êîìïàíèéí ¿íýëãýý, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí ººð÷ëºí áàéãóóëàëò, áè÷èë ñàíõ¿¿, øèëæèëòèéí îðíóóäûí ýäèéí çàñàã, ºì÷ õóâü÷ëàë, íèéãìèéí äààòãàëûí òîãòîëöîîíû ÷èãëýëýýð àæëûí òóðøëàãàòàé.

2009 îíîîñ ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ áîëîí ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ-ä Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöè (ÎÓÑÊ)-èéã òºëººëºí ÒÓÇ-èéí ã¿éöýòãýõ áóñ ãèø¿¿íýýð ñîíãîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Ðè÷àðä íü Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöè (ÎÓÑÊ)-èéí Ç¿¿í Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéã õàðèóöñàí àõëàõ çºâëºõ, Àçèéí õýä õýäýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí áîëîí áàíêóóäûí Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëä ãèø¿¿íýýð àæèëëàäàã. ÎÓÑÊ-ä íèéò 30 ãàðóé æèë ò¿¿íèé äîòîð õóó÷èí ÇÕÓ, Àфðèê áîëîí Ç¿¿í Àçèä àæèëëàæ áàéñàí òóðøëàãàòàé. Òýðýýð ÎÕÓ-ä ÎÓÑÊ-èéí çºâëºõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ ãàçðûí çàõèðëààð àæèëëàõäàà 50,000 àæ àõóéí íýãæèéã õóâü÷èëàõàä çºâëºãºº ºã÷, òýäãýýðò ÒÓÇ-ûí ñòàíäàðòûã àíõ íýâòð¿¿ëæ, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí õºãæèëä èõýýõýí õóâü íýìýð îðóóëæýý. ̺í Àфðèêò ÎÓÑÊ-èéí ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëñýí çàõèðëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéõäàà ÆÄÁ áîëîí áè÷èë ñàíõ¿¿ä òºâëºðñºí öîî øèíý áîäëîãûã áîëîâñðóóëæ, ýíýõ¿¿ áàéãóóëëàãûí õºðºí㺠îðóóëàëò, áèçíåñèéí ¿éë÷èëãýýã 30 ãàðóé îðíóóäàä íýýëòòýé áîëãîæ, áèçíåñèéí õýìæýýã 1,5 òðèëëèîí àì äîëëàðò õ¿ðãýæ ÷àäñàí áàéíà. Òýðýýð ÎÓÑÊ-èéí Ç¿¿í Àçè, Íîìõîí Äàëàé á¿ñèéí çàõèðëààð àæèëëàæ áàéõ õóãàöààíäàà öàã óóð, äóëààðëûí ýñðýã õºðºí㺠îðóóëàëò, çºâëºõ ¿éë÷èëãýýíèé ÷èãëýëýýð ãîëëîí àæèëëàæýý. Ðè÷àðä Àâñòðàëèéí Êîìïàíèéí Çàõèðëóóäûí Ñóðãóóëü (GAICD)-èéã ä¿¿ðãýæ, Àâñòðàëèéí ¯íäýñíèé Èõ Ñóðãóóëüä ìàñòåðèéí çýðýã õàìãààëæýý.

Ä¿ãýðñ¿ðýíãèéí Áàò-Î÷èð, 2011 îíîîñ ýõëýí ÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ Çàõèðàë áîëîí Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí ãèø¿¿íýýð òîìèëîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Àíõ 1998 îíä ͯÁÕÕ-èéí Ìèêðî Ñòàðò òºñëèéí ñàíõ¿¿ãèéí çºâëºõººð àæëûí ãàðààãàà ýõýëæ áàéñàí òýðýýð 2000 îíä Õºãæëèéí Àëòàí Ñàí Ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíèéí ñàíõ¿¿ãèéí õýëòñèéí çàõèðëûí àëáàí òóøààëä äýâøèí àæèëëàñàí юì. Òýðýýð ÕàñÁàíê áîëîí ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäëèéí óäèðäëàãûí àëáàíä 13 æèë àæèëëàæ êîìïàíèéí õºðºí㺠îðóóëàëò, áè÷èë ñàíõ¿¿, óäèðäëàãà, áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð áàíêíû ñàëáàðûí àðâèí òóðøëàãà õóðèìòëóóëæýý. Òýðýýð 2001-2006 îíä Ñàíõ¿¿, á¿ðòãýëèéí ãàçðûí çàõèðàë, 2009-2011 îíä ÿéöýòãýõ Äýä Çàõèðëààð òóñ òóñ àæèëëàñíààñ ãàäíà 2009-2010 îíä ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýëä Õºðºí㺠îðóóëàëò õàðèóöñàí çàõèðëààð àæèëëàæýý. Ä. Áàò-Î÷èð íü 2008 îíä ÀÍÓ-ûí Áîñòîí õîò äàõü Áðàíäåéñ Èõ ñóðãóóëèéí Îëîí Óëñûí Áèçíåñ Ñóðãóóëüä áèçíåñ óäèðäëàãûí ìàãèñòðûí çýðýã õàìãààëñàí.

ÒӨËӨӨËӨÍ УДÈÐДÀÕ ÇӨВËӨË

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

2005 îíîîñ ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ áîëîí ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ-èéí ã¿éöýòãýõ áóñ ãèø¿¿í, 2004 îíîîñ Ìîíãîëûí Íýýëòòýé íèéãýì õ¿ðýýëýíãèéí ÿéöýòãýõ Çàõèðëààð àæèëëàæ áàéíà.Òýð 1982-1988 îíä Õºäºëìºð, íèéãýì õàíãàìæèéí óëñûí õîðîîíä õºäºëìºðèéí ýäèéí çàñàã÷, 1988-1991 îíä Ñàéä íàðûí çºâëºëèéí äýðãýäýõ Óäèðäàõ àæèëòíû ìýðãýæèë äýýøë¿¿ëýõ èíñòèòóòýä áàãø, 1991-1992 îíä Çàñãèéí ãàçðûí Òºðèéí áîäëîãî, íèéãìèéí àñóóäëûã ñóäëàõ òºâä ìýðãýæèëòýí, õýëòñèéí äàðãà, 1992-1997 îíä Ìîíãîëûí õºãæëèéí õ¿ðýýëýíãèéí ã¿éöýòãýõ çàõèðëààð òóñ òóñ àæèëëàæ áàéâ.1997-2004 îíä Ìîíãîëûí íýýëòòýé íèéãýì õ¿ðýýëýí (Ñîðîñûí Ñàí)-ãèéí äýä çàõèðàë, áîëîâñðîë, õýâëýë ìýäýýëýë, ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí õºòºëáºð õàðèóöñàí çàõèðëààð òóñ òóñ àæèëëàñàí. Òýðýýð øèéäâýð ãàðãàëòàíä èðãýäèéí îðîëöîîã õàíãàõ ñóäàëãààíû ÷èãëýëýýð ìýðãýøèæ, ýíý ÷èãëýëèéí ¿éë àæèëëàãààíä ºì㺺ëºë õèéí èäýâõòýé îðîëöîæ áàéíà. ÎÕÓ-ûí Ðîñòîâ õîòûí Óëñûí Èõ Ñóðãóóëèéã 1982 îíä ñýòãýë ç¿é÷ ìýðãýæëýýð òºãññºí.Пýðýíëýéí

ÝÐÄÝÍÝÆÀÐÃÀË

Ìàéêë ÌÀÄÄÅÍ

Ñàðà ÄÆÀÐÈ

Áèíäýðúÿàãèéí ÑÀÐÀÍ

Íÿìòàéøèðèéí ÖÝË̯¯Í

2009 îíîîñ õîéø ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ áîëîí ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ-èéí ã¿éöýòãýõ áóñ ãèø¿¿íýýð àæèëëàæ áàéíà. Ìàéêë Èðëàíäûí Äóáëèí õîòîä õºðºí㺠îðóóëàëò, çºâëºõ ¿éë÷èëãýýíèé Ðîíîê êîìïàíèéã ¿¿ñãýí áàéãóóëæ, åðºíõèé çàõèðëààð íü àæèëëàæ áàéíà. Òýðýýð 15 æèë Àìåðèêàí Ýêñïðåññ êîìïàíèä àæèëëàñíààñ ãàäíà Ç¿¿í Åâðîïûí çàõ çýýëä òºëáºðèéí êàðòûã íýâòð¿¿ëæ áàíêíû ñàëáàðûí áèçíåñò àìæèëòòàé ÿâàà áèçíåñìåí юì. Òýðýýð 1988-2003 îíä Àìåðèêàí Ýêñïðåññ êîìïàíèä àæèëëàæ áàéñàí áºãººä 1988-1992 îíä Äóáëèí õîòîä ìåíåæåð, 1993-1996 îíä õóó÷èí ÇÕÓ-ûí îðíóóäàä Àìåðèêàí Ýêñïðåññ êîìïàíèéí òºëººëºã÷ ìåíåæåð, 1997-1998 îíä Íýãäñýí Âàíò óëñûí Áðàéòîí õîòîä çàõèðàë, 1998-2003 îíä Ëîíäîí õîòîä Àìåðèêàí Ýêñïðåññèéí äýä åðºíõèéëºã÷ººð òóñ òóñ àæèëëàæ áàéâ.̺í 2003-2007 îíä ÎÕÓ-ä Ðåíåññàíñ Êðåäèò áàíê áàéãóóëæ, ã¿éöýòãýõ çàõèðëààð íü àæèëëàæ áàéñàí юì.

2009 îíîîñ õîéø ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ áîëîí ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ-èéí ã¿éöýòãýõ áóñ ãèø¿¿íýýð àæèëëàæ áàéíà.Ñàðà íü Blue Orchard õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàíä õºðºí㺠îðóóëàëòûí àõëàõ ìåíåæåðýýð àæèëëàäàã áºãººä áè÷èë ñàíõ¿¿, õºðºí㺠îðóóëàëò, ñòðàòåãè, áàéãóóëëàãûí çºâëºõ ¿éë÷èëãýýíèé ÷èãëýëýýð 8 æèëèéí àæëûí òóðøëàãàòàé. Òýðýýð Òóíèñ Óëñûí Colmar êîìïàíèä çºâëºõ, Пàðèñ, Ëîíäîí, Áðюññåëüä Bain and Company-ä õºðºí㺠îðóóëàëòûí àõëàõ çºâëºõ, Ýíýòõýã óëñàä Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí òºâä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ñòðàòåãèéí àëáàíû çàõèðëààð àæèëëàæ áàéëàà. Ñàðà 2005-2008 îíä Ýíýòõýã Óëñûí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õºãæëèéã äýìæèõ, òýäíèé ºñºëòèéí ñòðàòåãèéã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé Áè÷èë Ñàíõ¿¿ãèéí Òºâèéã áàéãóóëæ, ñòðàòåãèéí áàãèéí óäèðäàã÷ààð íü àæèëëàæ áàéâ. Пàðèñ õîòûí Èíæåíåðèéí äýýä ñóðãóóëèéã 1998 îíä òºãññºí.

2012 îíû 2-ð ñàðûí 29-íû ºäðººñ ýõëýí ÕàñÁàíêíû Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí õàðààò áóñ ãèø¿¿íýýð òîìèëîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Á.Ñàðàí íü Ìîíãîë óëñûí áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò 30 æèë àæèëëàñàí àðâèí òóðøëàãàòàé. Òýðýýð Ìîíãîë Óëñûí Òºâ Áàíêíû Îëîí óëñûí òºëáºð òîîöîîíû õýëòñèéí íÿãòëàí áîäîã÷îîð 1982 îíä àíõ àæèë ìýðãýæëèéí ãàðààã ýõë¿¿ëæ áàéñàí áºãººä óëìààð Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí õýëòñèéí åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷, çàõèðëûí àëáûã òóñ òóñ õàøèæ áàéëàà. Ñàðàí 1991-2003 îíä Õóäàëäàà Õºãæëèéí Áàíêèíä Òºâëºðñºí á¿ðòãýë, òºëºâëºëò, òºñâèéí õýëòñèéí çàõèðàë, Ýðõýëñýí çàõèðàë, Åðºíõèé Çàõèðëûí Òýðã¿¿í Îðëîã÷èéí àëáàí òóøààëä òîìèëîãäîí äýýä óäèðäëàãûí áàãèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä àæèëëàæ áàéñàí юì. Ò¿¿í÷ëýí 2003-2004 îíä Êàïèòðîí áàíêèíä Ýðõýëñýí Çàõèðàë, 2004-2006 îíä “Õºãæëèéí ñàíõ¿¿” áàíê áóñ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä çºâëºõººð, Äýëõèéí áàíêíû õóâèéí õýâøëèéã õºãæ¿¿ëýõ çýýëèéí õî¸ðäóãààð õºòºëáºðèéí Òºñëèéí çîõèöóóëàã÷ààð òóñ òóñ òîìèëîãäîí àæèëëàæ áàéâ. Á.Ñàðàí íü Ìîñêâàãèéí Îëîí óëñûí õàðèëöààíû èíñòèòóòûã ãàäààä âàëюòûí õóäàëäàà, îëîí óëñûí çýýëèéí õàðèëöààíû ÷èãëýëýýð ä¿¿ðãýñýí.

Íÿìòàéøèðèéí Öýëì¿¿í, 2012 îíîîñ ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ áîëîí ÕàñÁàíêíû ÒÓÇ-èéí ãèø¿¿í, 2007 îíîîñ õîéø Ìîíãîë Àëò /ÌÀÊ/ êîìïàíèéí äýä åðºíõèéëºã÷, ÒÓÇ-èéí ãèø¿¿íýýð àæèëëàæ áàéíà. Òýðýýð Õóäàëäàà Õºãæëèéí Áàíê áîëîí ÌÀÊ êîìïàíèóäàä 8 æèëèéí òóðø óäèðäàõ àëáàí òóøààë õàøèæ áàéñàí áºãººä õºðºí㺠îðóóëàëò, áèçíåñèéí óäèðäëàãûí ÷èãëýëýýð àðâèí òóðøëàãàòàé.Àíõ 2005 îíä Õóäàëäàà Õºãæëèéí Áàíêíû õºðºí㺠çîõèöóóëàëòûí õýëòñèéí ìýðãýæèëòíýýð àæëûí ãàðààãàà ýõýëæ áàéñàí òýðýýð 2007 îíä ÌÀÊ êîìïàíèéí äýä åðºíõèéëºã÷ººð ñîíãîãäñîí áà íèéãìèéí õàðèóöëàãûí õýëòýñ, õóäàëäàí àâàëòûí õýëòýñ, õóäàëäààíû õýëòñ¿¿äèéã õàðèóöàí àæèëëàæ áàéíà. ̺í 2010 îíîîñ õîéø òóñ áàéãóóëëàãûí õºðºí㺠îðóóëàëò ñàíõ¿¿ãèéí õýëòñèéã äàâõàð õàðèóöàí àæèëëàæ áàéíà.Í. Öýëì¿¿í íü Èíäèàíà ìóæèéí Valparaiso Èõ Ñóðãóóëèéã áèçíåñèéí óäèðäëàãûí ÷èãëýëýýð òºãññºí áºãººä Õîíã Êîíã äàõü Ñòýíфîðäûí Èõ ñóðãóóëèéí Ñàíõ¿¿ãèéí èíæåíåðèéí õºòºëáºðèéã ä¿¿ðãýñýí.

10

ÒӨËӨӨËӨÍ УДÈÐДÀÕ ÇӨВËӨËÈÉÍ ÕÎÐÎÎД

ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃЫÍ ÕÎÐÎÎ

Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õîðîî íü ÕàñÁàíêíû áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ ñàíõ¿¿ãèéí ýðñäýëèéã îëæ òîãòîîí ìîíèòîðèíã õèéõýýñ ãàäíà áàíêíû îëîí òàëò ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ, õýðýãæèëòýíä ìîíèòîðèíã õèéõ, ¿íýëãýý ºãºõ çýðýã ÷èãëýëýýð àæèëëàäàã. Ò¿¿í÷ëýí ñàíõ¿¿ãèéí ýðñäýë, ò¿¿íèé ¿ç¿¿ëýëòèéã õýìæèõýä òîõèðîõ ñòàíäàðòûã áîëîâñðóóëæ, ýðñäýëèéã çîõèñòîé õýìæýýíä áàðèõ ¿¿ðãèéã ýíý õîðîî õ¿ëýýäýã.Ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí õîðîî íü ñàð á¿ð õóðàëäàæ àñóóäëàà õýëýëöäýã áºãººä äàðààõ ãèø¿¿äýýñ á¿ðäýíý. ¯¿íä:

Äàðãà: Ìàéêë ÌàääåíÃèø¿¿ä: Ì.Áîëä Ñàðà Äæàðè Ä.Áàò-Î÷èð Á.Ñàðàí Õ.Àìàðò¿âøèí /ñàíàëûí ýðõã¿é ãèø¿¿í/ Íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà: Ä.Áîëîð-Ýðäýíý

ÇÝÝËÈÉÍ ÕÎÐÎÎ

Çýýëèéí õîðîî íü ÕàñÁàíêíû çýýëèéí ýðñäýëä ìîíèòîðèíã õèéæ ¿íýëãýý ºãºõººñ ãàäíà Çýýëèéí óäèðäëàãûí ãàçðûí äàíãààð øèéäâýðëýõ áîëîìæã¿é òîìîîõîí çýýëèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýäýã. ̺í çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íä õàðãàëçàõ áàðüöàà õºðºíãèéí ¿íýëãýý, íýð òºðëèéã òîäîðõîéëîõ æóðìûã ìºðä¿¿ëýõ, õÿíàõ ¿¿ðýãòýé. Çýýëèéí õîðîî äàðààõ ãèø¿¿äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íòýé. ¯¿íä:

Äàðãà: Àðâèä ÒóýðêíýðÃèø¿¿ä: Ñàðà Äæàðè Ì.Áîëä Ôðýíê Ñòðýïë Í.Öýëì¿¿í Íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà: Ю.Ãýðýëìàà

ÀÓÄÈÒЫÍ ÕÎÐÎÎ

Àóäèòûí Õîðîî íü áàíêíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí á¿õèé ë ¿éë ÿâöàä õÿíàëò òàâèõ, äîòîîä àóäèò õèéõ ãýñýí ¿íäñýí ¿¿ðýãòýé. ÕàñÁàíêíû áàðèìòëàõ çàð÷ìóóä ¿éë àæèëëàãààíû øàòàíä õýðõýí õýðýãæèæ ìºí çîõèöîæ áàéãààã õÿíàõ ¿¿ðãèéã òóñ õîðîî õ¿ëýýäýã.ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäëèéí õóâü ýçýìøèã÷äèéí çàðèì òºëººëºë Àóäèòûí õîðîîíû ãèø¿¿í áàéäàã áºãººä äàðààõ á¿òýöòýé áàéíà. ¯¿íä:

Äàðãà: Richard RankenÃèø¿¿ä: П.Ýðäýíýæàðãàë Ôðýíê Ñòðýïë Á.Ñàðàí Æ.Ãàíáààòàð /ñàíàëûí ýðõã¿é ãèø¿¿í/ Íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà: Я.Ñàéíñàíàà

КÎÌПÀÍÈÉÍ ÇÀÑÀÃËÀË, ÒÎÌÈËÃÎÎ, ØÀÃÍÀË ÓÐÀÌØÓÓËËЫÍ ÕÎÐÎÎ

Ýíýõ¿¿ õîðîî íü êîìïàíèéí çàñàãëàë, àëáàí òóøààëä íýð äýâø¿¿ëýõ, òîìèëîõ áîëîí øàãíàë óðàìøóóëàëòàé õîëáîîòîé àñóóäàëä õÿíàëò òàâüæ óëìààð õýëýëöýí øèéäâýðëýõ çîðèëãîîð áàéãóóëàãäñàí áºãººä äàðààõ ãèø¿¿äòýé áàéíà. ¯¿íä:

Äàðãà: ×.ÃàíáîëäÃèø¿¿ä: Richard Ranken П.Ýðäýíýæàðãàë Àðâèä Òóýðêíýð Ì.Áîëä Íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà: Ä.Àøèäìàà

2012 îíû 11 ñàðûí 27-íû áàéäëààð

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÒÎËÃÎÉ ÊÎÌÏÀÍÈÉÍ ÕУВÜ ÍÈÉËҮҮËÝÃ×ÈД

Õувь нийлүүлэгчид Öахим хуудаc Õувьцааны тоо Õувь

È ÀÉ ÒÈ Êàïèòàë ìåíåæìåíò ÕÕÊ www.eit.mn 4,971,991 29.98

Áë¿ Îð÷àðä ПÈÔ www.blueorchard.org 3,102,174 18.71

Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöè www.ifc.org 2,524,559 15.22

Åâðîïûí Ñýðãýýí Áîñãîëò Õºãæëèéí Áàíê www.ebrd.com 1,929,475 11.63

Meðñè Êîðï www.mercycorps.org 1,254,180 7.56

Tðèîäîñ Ôýéð Øýéð Ôîíä www.triodos.nl 1,236,518 7.46

Ñòè÷èí Òðèîäîñ Äîåí www.triodos.com 1,009,074 6.08

Íýýëòòýé Íèéãýì Ôîðóì www.forum.mn 264,141 1.59

Óëààíáààòàð Ðîòàðè Êëóá www.rotarymongolia.org 150,153 0.91

Ìîíãîëûí ýìýãòýé÷¿¿äèéí õîëáîî www.mwf.mn 50,000 0.30

È ÀÉ ÒÈ ÕÕÊ www.eit.mn 9,657 0.06

5 èðãýí 82,722 0.5

Íийт 16,584,644 100

12

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÝÐДÝÍÝÒ ÕҮÌҮҮÍÕàñÁàíê íü Àфëàòîí, Òýì¿¿ëýë õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä 2012 îíä Ìîíãîë Óëñ äàÿàð 30.000 õ¿¿õýä çàëóó÷óóäàä íèéãìèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîë îëãîîä áàéíà.Íèéò àæèëëàãñàä, òýäãýýðèéí ãýð á¿ëèéíõíèé ýð¿¿ë ñàðóóë, á¿òýýë÷ýýð àæèëëàæ ñàéí ñàéõàí àìüäðàõ òààòàé îð÷èí íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð “Ñàéí ñàéõàí îðøèõóé” õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýâ.

14

Ýðõýì òàíä ÕàñÁàíêíû 2012 îíû æèëèéí òàéëàíã òàíèëöóóëæ áàéãààã õ¿ëýýí àâíà óó!

2012 îí ãàäààä ýäèéí çàñàã, óëñ òºðèéí îð÷èí òàëààñàà áàãàã¿é òîäîðõîéã¿é áàéäàë, áýðõøýýë¿¿äèéã äàãóóëñàí ÷ áèäíèé õóâüä õàðèëöàã÷èääàà ¿éë÷èëãýýãýý îéðòóóëæ, çàõ çýýë äýýðõ áàéð ñóóðèà áýõæ¿¿ëýõ çàìààð õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéíõýý õºðºíãèéí ¿íý öýíèéã ºñãºõ òàë äýýð áàãàã¿é àõèö ãàðãàæ ÷àäñàí íýãýí æèëèéã Õàñ÷óóä áèä àìæèëòòàé ¿äýæ áàéíà.

Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí õóðä ñààð÷, çàðèì òîìîîõîí ýäèéí çàñàãòàé îðíóóäûí õóâüä ñºðºã ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä äàâàìãàéëæ, òýð äîòðîî Õÿòàä óëñûí ýäèéí çàñàã òààìàãëàæ áàéñíààñ áàãààð ºñ÷, õºãæèæ áóé îðíóóäààñ íèéë¿¿ëäýã ãîë ãîë ò¿¿õèé ýäèéí ¿íýä ìóóãààð íºëººëñºí æèë áàéâ. Ìîíãîë Óëñûí õóâüä ÷ ýäèéí çàñãèéí ºñºëò óäààøèð÷, Óëñûí Èõ Õóðàë, îðîí íóòãèéí ñîíãóóëü, ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷íû òîäîðõîéã¿é áàéäàëòàé õîëáîîòîéãîîð áèçíåñèéí îð÷íû èäýâõæèë ñóëàð÷, ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý áóóðëàà.

Ãàäààä îð÷íû ýíýõ¿¿ òààã¿é áàéäàëòàé õîëáîîòîéãîîð ÕàñÁàíêíû äóíä õóãàöààíû ºðèéí áè÷ãèéã îëîí óëñûí õºðºíãèéí çàõ çýýë äýýð ãàðãàõ àæèë õîéøèëñîí õýäèé ÷ óäèðäëàãûí áàãèéí ç¿ãýýñ ººðñäèéí ¿éë àæèëëàãààíû îäîîãèéí áîëîí õýòèéí òºëºâèéã Àçè, Åâðîïûí íèéò 200 ãàðóé ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàã÷èä ýåðýãýýð òàíèóëæ ÷àäñàí, áàíêíû áîëîí ÒÑÍ-èéí îëîí óëñûí íýð õ¿íäèéã íýìýãä¿¿ëñýí, èðýýä¿éí áîëîìæèò õºðºí㺠îðóóëàã÷äûíõàà öàð õ¿ðýýã áîäèòîéãîîð íýìýãä¿¿ëñýí æèë áîëîâ.

Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñãèéí õóðäòàé ºñºëòèéí õàíäëàãàä íèéö¿¿ëýí áèä 2016 îí õ¿ðòýëõ áàíêíû õºãæëèéí çîðèëòûã øèíýýð òîìú¸îëîí áàòëóóëæ, ò¿¿íèéãýý õýðýãæ¿¿ëýõ àæëûã òîäîðõîé ÷èãëýë¿¿äýýð ýõë¿¿ëëýý.

Øèíý ñòðàòåãèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîîòîéãîîð ÿéöýòãýõ äýýä óäèðäëàãûí áàãèéã ºðãºæ¿¿ëýí óð ÷àäâàðûã íü íýìýãä¿¿ëýõ, õàðèëöàã÷èéí çàõ çýýëèéí îäîîãèéí áîëîí èðýýä¿éí õýðýãöýýã áàíêíûõàà ìàðêåòèíãèéí ñòðàòåãèòýé óÿëäóóëàí ººð÷ëºõ, ãàäààä áîëîí äîòîîä õàðèëöàã÷èääàà ÷èãë¿¿ëýí áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãàà, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûã èë¿¿ îíîâ÷òîé áîëãîõ àíõíû àëõìóóäûã õèéëýý.

Áàíêíû ¿éë÷èëãýýã èë¿¿ ¿íý öýíýòýé, íàéäâàðòàé, øóóðõàé, òîõèðîìæòîéãîîð õ¿ðãýõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõèéí òóëä öàõèì ñóâàã, ¿íäñýí áîëîí òóñëàõ ñèñòåìèéí õ¿÷èí ÷àäàë, îëîí òàëò õýðýãöýýã ¿ð àøèãòàé óäèðäàõ ÷àäâàð, íàéäâàðòàé àæèëëàãàà, öàð õ¿ðýýã íýìýãä¿¿ëýõýä àíõààðàí àæèëëàæ çàðèì òîäîðõîé ¿ð ä¿íä õ¿ð÷ ÷àäëàà. Áèä êàðòûí ¿éë÷èëãýýãýý áîäèò öàãèéí ãîðèìä øèëæ¿¿ëæ, Óëààíáààòàð õîò áîëîí õºäºº îðîí íóòàãò 19 òîîöîîíû òºâ, ºðãºòãºë íýýæ, ÀÒÌ-èéí òîîã 91, êàðòààð ¿éë÷ëýã÷ áàéãóóëëàãûí òîîã 888-ä õ¿ðãýæ, õàìðàõ õ¿ðýýã íü íýìýãä¿¿ëëýý. ̺í ãàð óòñàíä ñóóðèëñàí ¿éë÷èëãýýãýý öýñèéí ãîðèìä øèëæ¿¿ëæ, áàíêíû ¿íäñýí ñèñòåì áîëîí òóñëàõ ñèñòåì¿¿äèéíõýý èðýýä¿éí õºãæëèéí õýðýãöýýã òîäîðõîéëæ, ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõ áîäëîãî, àðãà çàìàà òîäîðõîéëñíûã äóðüäàõàä òààòàé áàéíà.

Ãàäààä íºõöºë áàéäàëòàé óÿëäóóëàí íèéòýä àðèëæààëàãäàõ ºðèéí áè÷èã ãàðãàõ òºëºâëºãººíèéõºº õàæóóãààð áèä ººðèéí óëàìæëàëò

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÕÀÑБÀÍÊÍЫ ÃҮÉÖÝÒÃÝÕÇÀÕÈÐËЫÍ ÌÝÍД×ÈËÃÝÝ

õàðèëöààòàé, áóñàä ãàäààäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí øóóä áîëîí õàìòûí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýð òàòàõ àæëûã ýõë¿¿ëëýý. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä, 2012 îíä, ãàäààä ýõ ¿¿ñâýðýýñ ñàíõ¿¿æèõ õýðýãöýýãýý á¿ðýí õàíãàæ ÷àäñàí íü áèäíèé ãàäààä íýð õ¿íä áýõæèæ áàéãààã õàðóóëñàí áàñ íýãýí ¿ç¿¿ëýëò áîëëîî.

Õýäèéãýýð Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëò ñààð÷, èíфëÿöèéí ò¿âøèí ºíäºð áàéñàí áîëîâ÷ áèä ¿éë àæèëëàãààãàà çîõèñòîé óäèðäàí ÷èãë¿¿ëæ, õóðèìòëàë, äóíä áîëîí òîìîîõîí áàéãóóëëàãûí çàõ çýýë ýçëýõ áàéð ñóóðèà íýìýãä¿¿ëæ ÷àäëàà. Áèä òàòâàðûí äàðààõ öýâýð àøèã, çýýëèéí áàãöûí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëòýýð òàâüñàí çîðèëòóóäàà äàâóóëàí áèåë¿¿ëæ, àêòèâûíõàà ºñºëòèéã 32 õóâüä õ¿ðãýñýí áà àêòèâàà íýã èõ íàÿä õ¿ðãýñýí Ìîíãîë Óëñûí 4 äýõ áàíê áîëîâ.

Õàñ÷óóä çºâõºí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëýõýä àíõààðààä çîãñîõã¿é íèéãìèéí õàðèóöëàãûíõàà õ¿ðýýíä õºãæëèéí ñàíõ¿¿, áàéãàëü îð÷èí, íèéãìèéí ýìçýã õýñýã, õ¿¿õýä áàãà÷óóä ðóó ÷èãëýñýí îëîí òºðëèéí àæëûã õàìò îëíîîðîî ñàíàà÷ëàí áàãàã¿é õ¿÷, õºðºí㺠çàðöóóëñíûã ÷ òýìäýãëýõýä òààòàé áàéíà. Òýð á¿õíèéã òà á¿õýí áèäíèé ýíýõ¿¿ òàéëàíãààñ óíøèæ òàíèëöàõ áîëîìæòîé áèëýý.

2013 îíä áèä õàðèëöàã÷äûí ñåãìåíò á¿ðò ººðèéí ýçëýõ áàéð ñóóðèà íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýí àæèëëàõûí çýðýãöýý ÕàñÁàíêíû èðýýä¿éí

õºãæëèéí ãîë ò¿øèã òóëãóóð áîëîõ áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò, õ¿íèé íººöèéí õºãæèë, áàíêíû ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí äýä á¿òýö, ïðîãðàì õàíãàìæ, öàõèì ñóâãóóäòàé õîëáîîòîé ººð÷ëºëò ñàéæðóóëàëòóóäàà ¿ðãýëæ¿¿ëýí õèéõ áîëíî.

Áèäýíä èòãýí õºðºí㺺 óäèðäóóëæ áàéãàà õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä, íèéò õàðèëöàã÷èä, õàìòûí àæèëëàãààòàé áàéãóóëëàãóóäûí èòãýë, ìºí Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë áîëîí Ìîíãîë Óëñ äàÿàð ÕàñÁàíêíû 100 ãàðóé íýãæèä àæèëëàæ áàéãàà íèéò 1,600 ãàðóé àæèëëàãñäûí ãàð íèéëñýí õàìòûí àæèëëàãàà, òýäãýýðèéí àð òàë áîëñîí 4,000 èë¿¿ ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí ìààíü õàëàìæ äýìæëýãã¿éãýýð áèäíèé ýíýõ¿¿ òàéëàíäàà äóðüäñàí îëîëò àìæèëòóóäûã áèé áîëãîõ áîëîìæã¿é áàéñàí áèëýý.

Òà á¿õíèé áèäýíä èòãýñýí èòãýë, äýìæëýãèéí òàíü õàðèóä ã¿í òàëàðõëàà èëýðõèéëýí Õàñ÷óóäûíõàà ºìíººñ õ¿íäýòãýëòýéãýýð ìýõèéí ¸ñîëæ áàéãààã õ¿ëýýí àâíà óó!

Ýíý èõ èòãýë, äýìæëýãèéí õàðèóä áèä ÿìàãò ýõ äýëõèé, ýðäýíýò õ¿ì¿¿í, ýð¿¿ë àøãèéã òýíöâýðòýéãýýð àãóóëñàí ýðõýì çîðèëãîî õýðýãæ¿¿ëýõèéí òºëºº íýãýí ñýòãýëýýð øàìäàí àæèëëàõ áîëíî ãýäãýý Õàñ÷óóäûíõàà ºìíººñ òà á¿õýíäýý ÷èí ñýòãýëýýñýý èëýðõèéëæ áàéíà.

Áèä Ýõ Îðîíäîî Õàéðòàé!Áèä Ýõ Îðîíäîî Õàéðòàé!

Ä. ÁÀÒ-Î×ÈÐÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ çàõèðàë

16

УДÈÐДËÀÃЫÍ БÀÃ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

18

Ä.Áàò-Î÷èð íü 2011 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðààñ ÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ Çàõèðëààð àæèëëàæ áàéíà. Àæëûí ãàðààãàà àíõ 1998 îíä Ìèêðîñòàðò òºñºë äýýð ýõë¿¿ëæ, ò¿¿íýýñ õîéø ÕàñÁàíêèíä òàñðàëòã¿é àæèëëàæ Áàíêíû õºãæëèéí ¿å øàò á¿ðò áîäèò õóâü íýìýð îðóóëæ èðñýí îëîí òàëò ìýäëýã, ÷àäâàðòàé óäèðäàã÷ юì. 1998 îíû 8 äóãààð ñàðààñ Ìîíãîë äàõü ÍYÁÕÕ-èéí ÌèêðîÑòàðò òºñºë áîëîí Òåõíèêèéí òóñëàëöààíû ACDI/VOCA íýãæèä ñàíõ¿¿÷, 1999 îíîîñ ÌèêðîÑòàðò òºñëèéí ñàíõ¿¿ãèéí çºâëºõ, äîòîîä àóäèòîð, 2000 îíä Õºãæëèéí Àëòàí Ñàí ÕÕÊ-èéí Ñàíõ¿¿ãèéí õýëòñèéí çàõèðàë, 2001-2006 îíóóäàä ÕàñÁàíêíû Ñàíõ¿¿, Á¿ðòãýëèéí ãàçðûí çàõèðëààð àæèëëàæ áàéñàí òóðøëàãàòàé. Ä.Áàò-Î÷èð íü 2006-2008 îíóóäàä Àìåðêèéí Îëîí Óëñûí Áèçíåñèéí Ñóðãóóëüä Áèçíåñèéí óäèðäëàãûí ìàãèñòðûí çýðýã õàìãààëæ, Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí ÷èãëýëýýð ò¿ëõ¿¿ ìýðãýøèæ, óëìààð ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäëèéí Ñàíõ¿¿ Ýðõýëñýí Çàõèðàë, ÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ Òýðã¿¿í Äýä Çàõèðàë, ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäëèéí Õºðºí㺠Îðóóëàëò Õàðèóöñàí Çàõèðëûí àëáûã òóñ òóñ õàøèæ áàéãààä èéíõ¿¿ ÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ Çàõèðëààð àæèëëàæ áàéíà.

Á.Äýëãýðæàðãàë íü 2011 îíû 3 äóãààð ñàðààñ ÕàñÁàíêíû Èðãýäèéí Áàíê Ýðõýëñýí Çàõèðëààð àæèëëàæ áàéãàà áºãººä òýðýýð Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí Áèðæýýñ àæëûí ãàðààãàà ýõýëæ, 1992-1998 îí õ¿ðòýë Ãèø¿¿í ï¿¿ñèéí àëáà, Á¿ðòãýë õÿíàëòûí àëáàíä àæèëëàæ óëìààð Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí Õºãæëèéí Õºòºëáºð (UNDP)-èéí Micro Start òºñºëä çýýëèéí ìýðãýæèëòíýýð àæèëä îðæ àæèëëàñàí юì. Òýðýýð òóñ áàéãóóëëàãàä Ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæåð, Åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷, Õºãæëèéí Àëòàí Ñàí ÕÕÊ-èéí Áîäëîãî Çîõèöóóëàëòûí Õýëòñèéã àõàëæ áàéñàí òóðøëàãàòàé. 2002 îíîîñ ÕàñÁàíêèíä Áè÷èë Çýýëèéí Ãàçðûí çàõèðàë, Çýýë Ýðõýëñýí Çàõèðàë, ¯éë Àæèëëàãàà Ýðõýëñýí Çàõèðàë, óëìààð 2009 îíû 9 ñàðààñ Ñàíõ¿¿ Ýðõýëñýí Çàõèðëûí õàðèóöëàãàòàé àæëóóäûã õèéæ èðæýý.

ÿéöýòãýõ Çàõèðàë Ä.ÁÀÒ-Î×ÈÐ

Èðãýäèéí Áàíê Ýðõýëñýí Çàõèðàë Á.ÄÝËÃÝÐÆÀÐÃÀË

Æ.Ãàíáààòàð íü 2012 îíû 10 äóãààð ñàðààñ ÕàñÁàíêíû Åðºíõèé Çàõèðëààð òîìèëîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Àæëûí ãàðààãàà 1998 îíîîñ Ìîíãîë Áàíêèíä õÿíàí øàëãàã÷ààð ýõëýí óëìààð àõëàõ õÿíàí øàëãàã÷, Áîäëîãî çîõèöóóëàëòûí õýëòñèéí çàõèðàë, Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçðûí çàõèðàë çýðýã óäèðäàõ àëáàí òóøààëä òîìèëîãäîí àæèëëàñàí áà 2006-2009 îíä Áè÷èë Ñàíõ¿¿ãèéí Õºãæëèéí Ñàíãèéí òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí äàðãààð àæèëëàæ áàéñàí. Òýðýýð Ìîíãîë Óëñûí èõ ñóðãóóëèéã ñàíõ¿¿÷-ýäèéí çàñàã÷ ìýðãýæëýýð òºãñºæ, ÀÍÓ-ûí Âàøèíãòîí äàõü Àìåðèêèéí Èõ ñóðãóóëüä ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíòèéí ÷èãëýëýýð ìàãèñòðûí çýðýã õàìãààëñíààñ ãàäíà óã ñóðãóóëèéí äîêòîðàíòóðò ñóðàëöàæ áàéíà.

Åðºíõèé Çàõèðàë Æ.ÃÀÍÁÀÀÒÀÐ

УДÈÐДËÀÃЫÍ БÀÃ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Ю.Ãýðýëìàà íü 2006 îíû 2 äóãààð ñàðààñ ÕàñÁàíêíû çýýëèéí óäèðäëàãà, òýð äóíäàà çýýëèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãà, òóñãàé àêòèâûã õàðèóöàí àæèëëàí óëìààð Çýýë Ýðõýëñýí Çàõèðëààð àæèëëàæ áàéíà. Òýðýýð àæëûí ãàðààãàà 1986-1990 îíä Ìîíãîëáàíê (Òºâ áàíê)-íû Îëîí óëñûí òºëáºð òîîöîîíû ãàçàð íÿãòëàí áîäîã÷îîð ýõýëæ, óëìààð Õóäàëäàà, Õºãæëèéí Áàíêèíä Çýýëèéí ãàçðûí îðëîã÷ çàõèðàë, Òóñãàé àêòèâûí õýëòñèéí çàõèðàë, Ãàäààä òîîöîîíû ãàçðûí çàõèðàë, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ìåíåæåð çýðýã óäèðäàõ àëáàí òóøààë õàøèæ áàéâ. Ю.Ãýðýëìàà íü Ãåðìàí óëñûí Áåðëèí õîò äàõü Ýäèéí çàñãèéí äýýä ñóðãóóëèéã 1986 îíä ýäèéí çàñãèéí ìýðãýæëýýð òºãñ÷, óëìààð 1992-1994 îíä ÕÁÍÃÓ-ûí Êèåë õîò äàõü Ýäèéí çàñãèéí äýýä ñóðãóóëüä çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí ÷èãëýëýýð óäèðäëàãûí õºòºëáºð ä¿¿ðãýñýí.

¯éë Àæèëëàãàà Ýðõýëñýí Çàõèðàë ×.̪ÍÕÁÀЯÐ

×.̺íõáàÿð íü 2011 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðààñ ÕàñÁàíêíû ¯éë Àæèëëàãàà Ýðõýëñýí Çàõèðëààð àæèëëàæ áàéíà. Òýðýýð àæëûí ãàðààãàà Ñàíãèéí ÿàìíû Ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëòûí ãàçàðò õÿíàí øàëãàã÷ààð ýõýëæ, óëìààð àõëàõ õÿíàí øàëãàã÷, Ìýðãýæëèéí õÿíàëòûí åðºíõèé ãàçðûí ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëòûí ãàçðûí äàðãûí àëáûã òóñ òóñ õàøèæ áàéâ. ×.̺íõáàÿð íü Ñàíõ¿¿÷-ýäèéí çàñàã÷èéí ìýðãýæëýýð Ìîíãîë Óëñûí èõ ñóðãóóëü, Ñàíõ¿¿ãèéí óäèðäëàãûí ìàãèñòð çýðãýýð Àâñòðàëè Óëñûí ¿íäýñíèé èõ ñóðãóóëèéã òóñ òóñ òºãññºí юì. ÕàñÁàíêíû ÿéöýòãýõ çàõèðëûí çºâëºõ áîëîí Áàéãóóëëàãûí áàíêíû ãàçðûí õàðèëöààíû àëáàíû çºâëºõººð àæèëëàæ áàéñàí òóðøëàãàòàé.

Çýýë Ýðõýëñýí Çàõèðàë Ю.ÃÝÐÝËÌÀÀ

Ñàíõ¿¿ Ýðõýëñýí Çàõèðàë Ã.ÝÐÄÝÍÝÁÀЯÐ

×.Áàòòºãñ íü 2012 îíû 10 äóãààð ñàðààñ ÕàñÁàíêíû Ìýäýýëëèéí Òåõíîëîãè Ýðõýëñýí Çàõèðëààð òîìèëîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Òýðýýð Àìåðèêèéí Íýãäñýí Óëñûí Õàâàé äàõü Brigham Young-í Èõ ñóðãóóëèéã Êîìïüюòåðèéí Øèíæëýõ Óõààíû áàêàëàâð çýðýãòýé òºãññºí. ×.Áàòòºãñ íü àæèë ìýðãýæëèéí ãàðààãàà 1999 îíîîñ ïðîãðàì õàíãàìæèéí èíæåíåðýýð ýõýëñýí áºãººä ÀÍÓ-ûí Ìàéêðîñîфò áîëîí Ñàëåñфîðñêîì êîìïàíèä ïðîãðàì õàíãàìæèéí èíæåíåðýýð 13 æèë àæèëëàñàí òóðøëàãàòàé.

Ìýäýýëýë Òåõíîëîãè Ýðõýëñýí Çàõèðàë ×.ÁÀÒÒªÃÑ

Ã.Ýðäýíýáàÿð íü 2013 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðààñ ÕàñÁàíêíû Ñàíõ¿¿ Ýðõýëñýí Çàõèðëààð òîìèëîãäîí àæèëëàæ áàéíà. Òýðýýð àæëûí ãàðààãàà 2005 îíä ÕàñÁàíêíû ýðñäýëèéí ìåíåæåðýýð ýõýëñýí áºãººä 2008 îíä Ýðñäýëèéí Íýãäñýí Óäèðäëàãûí Ãàçðûí çàõèðàë, 2012 îíä Ñàíõ¿¿ãèéí Óäèðäëàãûí Ãàçðûí çàõèðëààð òîìèëîãäîí àæèëëàæ áàéñàí. Ã.Ýðäýíýáàÿð íü 2002-2006 îíä Ñàíõ¿¿ Ýäèéí Çàñãèéí Äýýä Ñóðãóóëèéã áèçíåñèéí óäèðäëàãûí áàêàëàâð, 2010-2012 îíä Яïîíû Îëîí Óëñûí Èõ Ñóðãóóëüä áèçíåñèéí óäèðäëàãûí ìàãèñòðûí çýðãèéã ñàíõ¿¿ãèéí ÷èãëýëýýð òóñ òóñ õàìãààëñàí áà ìýðãýøñýí ñàíõ¿¿ãèéí øèíæýý÷ (CFA)-èéí íýãä¿ãýýð çýðãèéí çýðýã ãîðèëîã÷ юì.

20

КÎÌПÀÍÈÉÍ ÑÀÉÍ ÇÀÑÀÃËÀËЫÍ ÇÀÐ×ÌÓÓÄ

XacÁàíê íü êîìïàíèéí çàñàãëàëûã áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà áîëîí óäèðäëàãûí ñî¸ë õýìýýí îéëãîæ áàéãàà áºãººä ¿¿íòýé óÿëäóóëàí áàíêíû óðò õóãàöààíä îðøèí òîãòíîõ íºõöºë áîëñîí èë òîä áàéäëûã õàäãàëàõ, õóâüöàà ýçýìøèã÷èä, òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºë, óäèðäëàãóóäûí îëîí òàëò àøèã ñîíèðõëûã íýãòãýõ, øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë àæèëëàãààã ¿ð ä¿íòýé, èë òîä áàéëãàõàä äýìæëýã áîëäîã êîìïàíèéí çàñàãëàëûã õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðãèéã õàðèóöëàãàòàé õ¿ëýýäýã.

ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäëèéí 2011 îíä áàòàëñàí êîìïàíèéí çàñàãëàëûí çàð÷ìûã àãóóëñàí êîìïàíèéí çàñàãëàëûí æóðàì, Ìîíãîë Áàíêíû 2006 îíû 12-ð ñàðûí 26-íû ºäºð áàòàëñàí “Áàíêóóäûí çîõèñòîé çàñàãëàëûí çàð÷ìûã õýðýãæ¿¿ëýõ æóðàì” ìºí ÝÇÕÀÕÁ (Ýäèéí Çàñãèéí Õàìòûí Àæèëëàãàà, Õºãæëèéí Áàéãóóëëàãà)-ûí /1999 îíä áàòàëñàí/ 2004 îíä øèíý÷ëýí íàéðóóëñàí Êîìïàíèéí çàñàãëàëûí çàð÷ìóóäàä ¿íäýñëýí áàíêíû êîìïàíèéí çàñàãëàëûí ¿íäñýí õ¿ðýý áîëîí çàð÷ìóóäûã áîëîâñðóóëëàà. ¯¿íä öººâòºð áîëîí òîìîîõîí á¿õ õóâüöàà ýçýìøèã÷èä, ãàäààäûí õóâüöàà ýçýìøèã÷èäèéí á¿õèé ë ò¿âøèí äýõ õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ áàéäàë, èë òîä áàéäàë áà òàéëàãíàë, îðîëöîã÷ òàëóóäûí ºìíº õ¿ëýýõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãóóäûí òàëààðõ àñóóäëûã õàìðóóëñàí áîëíî. Áàíê ººðèéí ñàíõ¿¿ãèéí íºõöºë áàéäàë, ã¿éöýòãýë, ºì÷ëºë áîëîí äîòîîä õÿíàëò çýðýã áîäèò áàéäàëòàé õîëáîîòîé á¿õ ìýäýýëýëä ¿íäýñëýñýí, öàãàà îëñîí, ¿íýí çºâ ìýäýýëëèéã íýýëòòýéãýýð òàéëàãíàõ ¿éë ÿâö íü êîìïàíèéí çàñàãëàëûí çàð÷ìûí õ¿ðýýíä ÿâàãääàã. Öààøèëáàë, êîìïàíèéí çàñàãëàëûí íýãäìýë òîãòîëöîî íü õóâüöàà ýçýìøèã÷èä, á¿õ ñîíèðõîã÷ òàëóóäûí ºìíº Òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàð, ìºí óäèðäëàãûí áàãò ¿ð ä¿íòýé õÿíàëò òàâèõ, áàíêíû ñòðàòåãèéã çºâ ÷èãë¿¿ëýõ áàðèìæàà íü áîëäîã.

ÒÑÍ ãðóïïûí ò¿âøèíä ìºðäºãäºõ Êîìïàíèéí çàñàãëàëûí ä¿ðýì, Áèçíåñèéí ¸ñ ç¿éí ä¿ðýì, Àøèã ñîíèðõëûí çºð÷ëèéí òàëààðõ áîäëîãî, Õîëáîîòîé ýòãýýäòýé õèéõ õýëöëèéí òàëààðõ áîäëîãî, Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí äîòîîä æóðàì, Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí ãèø¿¿äèéã ñîíãîí øàëãàðóóëàõ, òîìèëîõ áîäëîãî çýðýã ãîëëîõ áîäëîãî, æóðìûã 2011 îíä áîëîâñðóóëñàí íü Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí á¿òýö, ¿¿ðýã õàðèóöëàãà, èë òîä áàéäàë áà òàéëàãíàë, õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí áà ¿éë ÿâöûã ñàéæðóóëàõàä öààøèä ¿ëýìæ ò¿ëõýö áîëíî ãýæ íàéäàæ áàéíà.

Èéíõ¿¿ êîìïàíèéí çàñàãëàëûã ñàéæðóóëàõ àëõàì õèéñíýýð áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíû ã¿éöýòãýëèéí ¿ð ä¿íã èë òîä áàéäëààð òàéëàãíàõ, áàíêíû ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé ºñºëòèéã õàíãàõàä äýìæëýã áîëîõ, ìºí øààðäàãäàõ õºðºíãèéí ãàäààä ýõ ¿¿ñâýðèéã íýìýãä¿¿ëýõýýñ ãàäíà ººðèéí íººö áîëîëöîîã èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé àøèãëàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.

КÎÌПÀÍÈÉÍ ÇÀÑÀÃËÀËЫÍ Á¯ÒÝÖ

Áàíê íü ¿éë àæèëëàãààãàà Ìîíãîë Óëñûí õóóëü, ä¿ðìèéí äàãóó áàéãóóëñàí õÿçãààðëàãäìàë õàðèóöëàãàòàé êîìïàíèéí ò¿âøèíä ÿâóóëäàã.

Áàíêíû ¿íäñýí ýðõ ìýäýë ò¿¿íèé õóâüöàà ýçýìøèã÷äýä îðøäîã. Õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéã á¿ðýí òºëººëäºã ãýäýã óòãààðàà Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë áàíêíû õóâüä áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ, ñòðàòåãèéí óäèðäàìæ ºãºõ ¿¿ðýãòýé. Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë íü ã¿éöýòãýõ çàõèðëûã òîìèëäîã áºãººä òýðýýð áàíêíû ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààã øóóä óäèðäàõ, õóâüöàà ýçýìøèã÷èä áîëîí Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëä ¿éë àæèëëàãààãàà òîãòìîë òàéëàãíàõ ¿¿ðýãòýé. Áàíêíû ä¿ðìèéí äàãóó ã¿éöýòãýõ

çàõèðàë ÕàñÁàíêèéã ÿìàð íýãýí õóóëèéí èòãýìæëýëã¿éãýýð òºëººëºõ á¿ðýí ýðõòýé. Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë íü òîäîðõîé ñòðàòåãèéí àñóóäëóóäàä òºâëºðºõ çîðèëãîîð Áàéíãûí Õîðîîäûã áàéãóóëàí àæèëëàæ áàéíà. Ýäãýýð õîðîîä íü ººðñäèéí ÷èãëýëèéí ãàçàð õýëòñèéã õàðüÿàëàõ áºãººä Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí ýýëæèò, ýýëæèò áóñ õóðàëä àæëàà òàéëàãíàäàã. Ò¿¿í÷ëýí Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë íü òîäîðõîé, ÿàðàëòàé àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõ çîðèëãîîð Äýä õîðîîäûã ò¿ð õóãàöààãààð áàéãóóëàí àæèëëàäàã. ÕàñÁàíêíû Äîòîîä Àóäèòûí Ãàçàð (ÄÀÃ) ººðèéí ¿éë àæèëëàãààã òîãòìîë õóãàöààíä Àóäèòûí Õîðîîíä òàíèëöóóëäàã áºãººä òóñ õîðîî íü Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëä òàéëàãíàõ ¿¿ðýãòýé áàéäàã.

ÁÀÉÃÓÓËËÀÃЫÍ Á¯ÒÝÖ, ÓÄÈÐÄËÀÃЫÍ ПÐÎÖÅÑÑ

ÕàñÁàíê íü ã¿éöýòãýõ çàõèðëûí åðºíõèé óäèðäëàãà äîð àæèëëàäàã ñàëáàð, íýãæ, òºâ àëáàí äàõü ãàçàð, õýëòñ¿¿äýýñ á¿ðäýíý. Áàíêíû ¿éë àæèëëàãààã õÿëáàðøóóëàõ, øèíý÷ëýõ ìºí äàðààãèéí óäèðäàõ àæèëòíóóäûã áýëòãýõ, òºëºâëºëòèéã áàÿæóóëàõûí òóëä áîðëóóëàëòûã õàðèóöàæ áóé ãàçàð õýëòýñ ñàëáàðóóä åðºíõèé áîëîí èðãýäèéí áàíê ýðõýëñýí çàõèðàëä òàéëàãíàäàã. Ýðñäýëèéí íýãäñýí óäèðäëàãûí ãàçàð íü åðºíõèé çàõèðàë áîëîí ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãûí çºâëºëä àæëàà øóóä òàéëàãíàäàã. Äîòîîä àóäèòûí ãàçàð Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëä øóóä òàéëàãíàõààñ ãàäíà ã¿éöýòãýõ çàõèðàëä àæëàà äàâõàð òàéëàãíàõ ¿¿ðýãòýé. Äîòîîä àóäèòûí ãàçàð áàíêíû òºâ áîëîí ñàëáàð, òîîöîîíû íýãæ¿¿äèéã õàìàðñàí ãàçàð äýýðõ õÿíàëòûã õèéæ ã¿éöýòãýí Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí àóäèòûí õîðîîíä àæëàà òàéëàãíàäàã.Áàíêíû õîðîîäûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûã ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãà òîäîðõîéëäîã áºãººä ºäºð òóòìûí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ò¿¿íä òàâèãäàõ õÿíàëòûã ýäãýýð õîðîîäîîð äàìæóóëàí ¿ð ä¿íòýéãýýð õýðýãæ¿¿ëäýã.

ÕàñÁàíê íü îðîí äàÿàð 107 ñàëáàð, òîîöîîíû òºâ áóюó ¿íäýñíèé ñàëáàð ñ¿ëæýýãýýð áàíêíû ¿éë÷èëãýýãýý ò¿ãýýæ áàéíà. Òîîöîîíû òºâ áîëîí ñàëáàð ºðãºòãºë¿¿ä íü áàíêíû àíõàí øàòíû ñàíõ¿¿ãèéí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõèéí çýðýãöýý áàíêíû á¿ðýí õýìæýýíèé ñàëáàð áàéãóóëàõ áîëîìæã¿é ãàçðóóäàä áàéðøäàã ó÷èð ñòðàòåãèéí ºíäºð à÷ õîëáîãäîëòîé юì. ÕàñÁàíêíû ñàëáàð íü ñàëáàðûí çàõèðàë, ñàíõ¿¿, áèçíåñ, áîðëóóëàëò áà çýýëèéí ýðñäýë õàðèóöñàí ìåíåæåð¿¿ä, òýäíèé õàðèóöñàí áàãóóäààñ á¿ðäýíý. Áàíêíû ñàëáàð íü ¿íäñýí õî¸ð õîðîîòîé áàéõ áºãººä ñàëáàðûí ò¿âøèíä øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâöûã äýìæèõ çîðèëãî á¿õèé Ñàëáàðûí çàõèðëûí çºâëºë áîëîí Çýýëèéí õîðîî ãýñýí ¿íäñýí õî¸ð õîðîîòîé áàéíà.

Õ¯ÐÝÝËÝÍ ÁÓÉ ÎÐ×ÈÍ ÁÎËÎÍ ÍÈÉÃÝÌÄ ÒÀÉËÀÃÍÀÕ ÑÈÑÒÅÌ

ÕàñÁàíê 2002 îíîîñ ýõëýí õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí, íèéãýì, ýêîëîãèéí àñóóäëóóäàä àíõààðëàà õàíäóóëàõ çîðèëãîîð Íèéãýì, Õ¿ðýýëýí áóé Îð÷íû Ìåíåæìåíòèéí Ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëæ, òîãòâîðòîé õºãæëèéí çàð÷ìûã áàðèìòëàõ ¿¿ðýã õàðèóöëàãàà áàéíãà óõàìñàðëàí àæèëëàæ áàéíà. ÕàñÁàíêíû õóâüä òîãòâîðòîé õºãæèë ãýäýã íü áîëîâñðîëòîé, ÷àäâàðëàã õàìò îëîí áîëîí Ýõ äýëõèé, Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í, Ýð¿¿ë àøèãò ¿íäýñëýñýí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð íºëººãººð áèé áîëäîã ãýæ èòãýäýã. Ýíýõ¿¿ ãóðâàëñàí ýðõýì çîðèëãîî õºãæ¿¿ëýõ, àæèë õýðýã áîëãîõ çîðèëãîîð ÕàñÁàíê Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áàãèéã áàéãóóëàí àæèëëóóëæ ýõëýýä áàéíà.Òîãòâîðòîé õºãæëèéí áàãèéí ¿¿ðýã áîë õ¿ðýýëýí áóé áàéãàëü îð÷íû àñóóäàëòàé õîëáîîòîé ¿íäýñíèé õýìæýýíèé õóóëü ä¿ðýì òºäèéã¿é îëîí óëñûí õºðºí㺠îðóóëàã÷, õóâü ýçýìøèã÷èäòýé õèéñýí ãýðýý, çàð÷èìòàé ÕàñÁàíêíû áèçíåñèéí ¿éë

ÊÎÌÏÀÍÈÉÍ ÇÀÑÀÃËÀËЫÍ ÒÀÉËÀÍ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

àæèëëàãàà õýðõýí óÿëäàæ áàéãààã õÿíàí íèéö¿¿ëýõ ÿâäàë юì. Íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû àñóóäëûã øèéäâýðëýõ óäèðäëàãà áîëîí ò¿¿íèé òàéëàãíàõ ñèñòåìèéã ÕàñÁàíê öààøèä ÷àíàðæóóëàí ºðãºæ¿¿ëýõýä àíõààð÷ àæèëëàõ áîëíî. ¯¿íèé òóëä îäîî áàðèìòàëæ áóé áàéãóóëëàãûí äîòîîä æóðàì, ò¿¿íèé õýðýãæèëò äýýð õÿíàëò òàâèõ, ìºí áàíêíû ¿éë àæèëëàãààíä ¿ç¿¿ëýõ íèéãýì, õ¿ðýýëýí áóé áàéãàëü îð÷íû íºëººã òîîöîîëîõ øààðäëàãàòàé юì. ÕàñÁàíê òîëãîé êîìïàíèéíõàà ò¿âøèíä íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû ìåíåæåð, õàðèí ¿éë àæèëëàãààíûõàà ò¿âøèíä íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû ìåíåæìåíòòýé õîëáîîòîé á¿õèé ë àñóóäëûã õàðèóöñàí õóóëü ç¿é, õÿíàí íèéö¿¿ëýõ ìåíåæåð òîìèëîí àæèëëóóëæ áàéíà. Áàíê íü õ¿ðýýëýí áóé áàéãàëü îð÷èí, íèéãìèéí ÷èãëýëýýð õèéãäñýí àæëûí òàéëàí èëòãýëýý õóâüöàà ýçýìøèã÷èä, îëîí óëñûí õºðºí㺠îðóóëàã÷äàä òîãòìîë õóãàöààíä òàéëàãíàäàã.ÕàñÁàíêíû ¿éë àæèëëàãààíààñ ¿¿äýí ãàðàõ áàéãàëü îð÷íû íºëººëëèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéã ñèñòåìòýéãýýð íýãòãýæ, õóâüöàà ýçýìøèã÷, á¿õ ñîíèðõîã÷ òàëóóäàä òîãòìîë õóãàöààíä òàéëàãíàäàã. Ò¿¿í÷ëýí ÕàñÁàíê áàéãóóëëàãûí õýìæýýíä õ¿ðýýëýí áóé îð÷íîî õàìãààëàõ çîðèëãîîð ýð÷èì õ¿÷, øàòàõóóí, óñíû ¿ð àøèãòàé õýðýãëýýã áèé áîëãîõ, öààñíû õýðýãëýý, õîã õàÿãäëûã áàãàñãàõàä ÷èãëýñýí àðãà õýìæýýã àâààä çîãñîõã¿é, áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé, áèäýíòýé èæèë áîäëîãî, ñòàíäàðòûã õýðýãæ¿¿ëäýã ò¿íø, õàðèëöàã÷, õýðýãëýã÷èéã áèé áîëãîæ, òýäýíòýé õàìòðàí àæèëëàõûã ýðìýëçýæ áàéíà.

ÁÈÇÍÅÑÈÉÍ ÑÀÕÈËÃÀ ÁÀÒ ÁÀ ¨Ñ ǯÉÍ Ä¯ÐÝÌ

ÕàñÁàíê õóâü õ¿íèé ¿íýí÷ øóäàðãà áàéäàë, áàéãóóëëàãûíõàà á¿õèé ë ò¿âøèíä áèçíåñèéí ¸ñ ç¿éòýé àæèëëàõûã ºíäðººð ¿íýëäýã áºãººä öààøèä áàíêíû íýð õ¿íäèéã ºíäºðò àâ÷ ÿâàõûí òóëä àëèâàà ç¿éëèéã çºâ õèéõýä áóñ çºâ ¿ð íºëººòýé ç¿éë õèéæ á¿òýýõèéí òºëºº àæèëëàäàã. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ÕàñÁàíê ýðõýì õóâüöàà ýçýìøèã÷èä, õàìòðàí àæèëëàã÷ ò¿íø¿¿ä, õàðèëöàã÷, íèéë¿¿ëýã÷èääýý øóäàðãà, õ¿íäýòãýëòýéãýýð õàíäàõûí çýðýãöýý óäèðäëàãûí áîëîîä ¿éë àæèëëàãààíû ò¿âøèíä ãàðñàí àøèã ñîíèðõëûí àëèâàà çºð÷ëèéã

àðèëãàõàä àíõààðàë õàíäóóëàí àæèëëàäàã. ÕàñÁàíêíû óäèðäëàãà, íèéò àæèëëàãñàä ¨ñ ç¿éí ä¿ðìýýð áàòëàãäñàí øóäàðãà, èë òîä áàéäàë, õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ÷àäâàðûí äàðààõ ¿íäñýí ñòàíäàðò, ñóóðü çàð÷ìóóäûã õàòóó ìºðäºæ àæèëëàäàã.¯¿íä:

-Øудаðга áа Èл тод áайдал: ÿìàð íýãýí õ¿íä áýðõøýýëòýé ¿åä ÷ ãýñýí ¿ðãýëæ “Çºâ ç¿éë”-èéã õèéæ õàðèëöàã÷, õàìòðàã÷ áàéãóóëëàãà, õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéí ýðõ àøãèéã ýðõýìëýõýýñ ãàäíà õýëæ ÿðüæ, ¿éëäýæ áàéãàà ç¿éëèéíõýý òàëààð èë òîä, øóäàðãà, ¿íýí çºâ áàéõ;-Õүндэтгэл áа Íэð тºðºº эðхэмлэх: Áèå áèåòýéãýý àëèâàà ÿëãàâàðã¿éãýýð õàðèëöàí õ¿íäýòãýëòýé, íýð òºðºº ýðõýìëýí õàðèëöàõààñ ãàäíà õàìò îëîí, õàðèëöàã÷äûí íèéãýì äýõ ÿëãààòàé áàéäëûã õ¿íäýòãýõ;-Õаðиуцлага áа Õаðиуцлага хүлээх чадваð: ̈ ñ ç¿éòýé õîëáîîòîé øèéäâýð, ¿éë ÿâäàëä õàðèóöëàãà õ¿ëýýæ, øààðäëàãàòàé ¿åä òîäðóóëãà õèéõ, ìºí àæëûí áàéðàí äýýðõ ÿìàð íýãýí çºð÷èë, ñýòãýë çîâíèñîí àñóóäëûã èëòãýäýã áàéõ;-Ñайн иðгэн áа Õууль дүðэм: Áèäíèé áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëæ áàéäàã õóóëü ä¿ðìèéí àãóóëãà, çîðèëãûã äàãàí ìºðäºõººñ ãàäíà íèéãìèéí ñàéí ñàéõíû òºëºº õóâü íýìðýý îðóóëàõ;

ÕàñÁàíêíû íèéò àæèëëàãñàä ìºí óäèðäëàãûí áàã, Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí äàãàæ ìºðäºõ ¸ñ ç¿éí ä¿ðìèéã Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºëèéí õóðëààð õýëýëöýí áàòëàäàã. ̺í áàíêíû øèíý àæèëòàíä çîðèóëñàí áàðèìæàà îëãîõ ñóðãàëòûí õºòºëáºðò ¸ñ ç¿éí ä¿ðýì áà êîìïàíèéí ñî¸ëûí òàëààðõ õè÷ýýë áàãòäàã. ¨ñ ç¿éí ä¿ðìèéí õýðýãæèëòýíä õÿíàëò òàâèõûí òóëä áàíê ººðèéí ñàëáàð, òîîöîîíû íýãæ á¿ðò ñàíàë, ãîìäëûí õàéðöàã àæèëëóóëæ, Õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýíèé òºâººðºº äàìæóóëàí õàðèëöàã÷äûí ñàíàë õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâäàã áîë Äîòîîä àóäèòûí ãàçàð ýäãýýð ñàíàë õ¿ñýëòèéã íýãòãýí õÿíàäàã. ÕàñÁàíêíû ¸ñ ç¿éí ä¿ðìèéí áèåëýëò, õýðýãæèëòýíä Õóóëü ç¿é, õÿíàí íèéö¿¿ëýõ àæèëòàí, Õ¿íèé íººöèéí õýëòýñ áîëîí Äîòîîä àóäèòûí ãàçà𠺺𠺺ðèéí ÷èãëýëèéí äàãóó åðºíõèé õÿíàëò òàâèõ ¿¿ðýãòýé. Õàðèí Êîìïàíèéí çàñàãëàë, òîìèëãîî, øàãíàë óðàìøóóëëûí õîðîî áàíêíû ¸ñ ç¿éí ä¿ðìèéí áèåëýëò, õýðýãæèëòýíä á¿ðýí õÿíàëò òàâüæ àæèëëàäàã áîëíî.

22

БÈД ÝÕ ÎÐÎÍДÎÎ ÕÀÉÐÒÀÉ

ÍÎÃÎÎÍ БÀÍÊ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÌÀÍÀÉ ÕÀÌÒ ÎËÎÍ

24

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÕàñÁàíêíû áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîë á¿õèé óð ÷àäâàðòàé, ºíäºð ã¿éöýòãýëòýé àæèëëàãñäûí ñåãìåíòèéã òîäîðõîéëæ, çàëãàìæëàõ õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õýðýãöýý øààðäëàãàä íü íèéö¿¿ëñýí àëèâàà íººö áîëîëöîîã òýäãýýð àæèëëàãñäàä ÷èãë¿¿ëýõ áîäëîãûã áàðèìòëàí àæèëëàâ.

ÀÆÈËËÀÃÑÄЫÍ ÎÐÎËÖÎÎ, ÑÝÒÃÝË ÕÀÍÀÌÆ

Àæèëëàãñäûí ñýòãýë õàíàìæèä ñºð㺺ð íºëººëºõ¿éö ýðñäýëèéã òîäîðõîéëæ, ò¿¿íèéã áóóðóóëàõàä àíõààð÷ àæèëëàñíû ¿ð ä¿íä 2012 îíä àæèëëàãñäûí øèëæèëò õºäºëãººí ºìíºõ æèëýýñ áóóð÷ 14.5 õóâü áîëîâ. Íèéò àæèëëàãñàä, òýäãýýðèéí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äèéí ýð¿¿ë ñàðóóë, á¿òýýë÷ýýð àæèëëàæ ñàéí ñàéõàí àìüäðàõ òààòàé îð÷èí íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð “Ñàéí ñàéõàí îðøèõóé” õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëñýí àæèëëàãñäûí äèéëýíõèéã õàìðóóëñàí îëîí óäààãèéí àðãà õýìæýýíèé ¿ð ä¿íä àæèëëàãñäûí îðîëöîîã õàíãàæ, ñýòãýë õàíàìæèéã íýìýãä¿¿ëæ ÷àäëàà.

ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ-èàñ ñàíàà÷èëñàí ýíýõ¿¿ “Ñàéí ñàéõàí îðøèõóé” õºòºëáºð íü àæèëëàãñäûí äóíä ÿâóóëñàí ñóäàëãààíû ä¿íã ¿íäýñëýí àæèëëàãñäûí ñàéí ñàéõíû òºëºº õýðýãæ¿¿ëæ áóé îëîí íèéòèéí ¿éë àæèëëàãààã èë¿¿ ¿ð ºãººæòýé, îéëãîìæòîé áîëãîõ, óÿëäàà õîëáîîã õàíãàõ çîðèëãîòîé öîãö õºòºëáºð áºãººä ¿¿íä äàâõàðäñàí òîîãîîð 8000 ãàðóé àæèëëàãñäûã õàìðóóëæýý.

ÖÀËÈÍ ÓÐÀÌØÓÓËÀË, ÕªÍê˪ËÒ ÕÀÍÃÀÌÆ

ÿéöýòãýëä ñóóðèëñàí öàëèí õºëñíèé ñèñòåì, ñåãìåíò÷èëñýí áîäëîãûã áàðèìòëàí, äóíäàæ ã¿éöýòãýëòýé áîëîí ºíäºð ã¿éöýòãýëòýé àæèëòíû öàëèíãèéí ºñºëòèéí õàðüöààã 1.5-1.7-ä õ¿ðãýâ. Öàëèí õºëñíèé õýìæýýã òîãòîîõäîî øóäàðãà, ýðõ òýãø çàð÷ìûã áàðèìòëàí, ñàëáàðûí çàõ çýýëèéí ò¿âøèíòýé ºðñºëäºõ¿éö õýìæýýã áàðèìòëàâ. ÕàñÁàíê íü àæèëëàãñäàä óðò õóãàöààíä íàéäâàðòàé àæëûí áàéðòàé áàéõàä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõèéã ýðìýëçýæ, òýäãýýðèéí àìüäðàõ îð÷èí íºõöºëèéã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð óðò õóãàöààíû õºíãºëºëòòýé îðîí ñóóöíû õºòºëáºð, òýòãýâðèéí íýðèéí äàíñíû õóðèìòëàëûã ñàíàë áîëãîäîã äàâóó òàëòàé àæèë îëãîã÷ áèëýý. Ýíýõ¿¿ óðò õóãàöààíû õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä 91 àæèëëàãñäûã îðîí ñóóöæóóëñàí áàéíà. ̺í ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëæ, àæèëëàñàí õóãàöààíààñ õàìààðóóëàí 700 îð÷èì àæèëëàãñäûã óã õºòºëáºðò õàìðóóëàâ. Õºíãºëºëò õàíãàìæèéí ºãººæèéã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð õºðºí㺠îðóóëàëòûã ò¿ëõ¿¿ð àæèëëàãñäàä ò¿ëõ¿¿ ÷èãë¿¿ëýí àæèëëàëàà.

Íèéò àæèëëàãñàä, òýäãýýðèéí ãýð á¿ëèéíõíèé ýð¿¿ë ñàðóóë, á¿òýýë÷ýýð àæèëëàæ ñàéí ñàéõàí àìüäðàõ òààòàé îð÷èí íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð ÒýíÃýð Ñàíõ¿¿ãèéí Íýãäýë ÕÕÊ-èàñ ñàíàà÷èëñàí “Ñàéí ñàéõàí îðøèõóé” õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýâ.

ÕàñÁàíê íü 2012 îíä áèçíåñèéí ºñºëòòýé óÿëäóóëàí 107 ñàëáàð, òîîöîîíû òºâ á¿õèé ¿íäýñíèé ñàëáàð ñ¿ëæýýòýéãýýð ÿâóóëñàí ¿éë àæèëëàãààíûõàà ¿ð ä¿íä ºìíºõ îíîîñ àæèëëàãñäûí òîî 10 õóâèàð ºñ÷ 1669-ä õ¿ðñýí áèëýý. ªíãºðñºí æèëèéí òóðø óðò õóãàöààíû ÷ºëººòýé, æèðýìñíèé àìðàëòòàé, õ¿¿õäýý àñàð÷ áóé 161 ýìýãòýé àæèëòíû àæëûí áàéðûã õàäãàëæ, áàéíãûí 149 øèíý àæëûí áàéð, Óëààíáààòàð õîòûí óòààã áóóðóóëàõûí òóëä ýêî á¿òýýãäýõ¿¿í áîðëóóëàëòûí ÷èãëýëýýð 72 àæëûí áàéð òóñ òóñ áèé áîëãîæýý.

Àæèëòàí ñîíãîí øàëãàðóóëàõ ¿éë ÿâöûã îíîâ÷òîé óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä çîðèëòîò óð ÷àäâàð á¿õèé õ¿íèé íººöèéã òàòàõ, øèíý çàõ çýýëä øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ ìýäëýã ÷àäâàð á¿õèé àæèëëàãñäûã ýëñ¿¿ëýõ, óäèðäàõ àæèëëàãñäûí îëîí òàëò á¿òöèéã äýìæèõ ñòðàòåãèéã áàðèìòëàí, á¿õ ò¿âøíèé óäèðäàõ àæèëëàãñäûã àæèëòàí ñîíãîí øàëãàðóóëàõ àðãà áàðèëä ñóðãàæ, íýãäñýí ñòàíäàðòûã ìºðäºæ õýâøèâ. Ýíý íü ñîíãîí øàëãàðóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã áóóðóóëàõàä ¿ëýìæ íºëººëñºí юì.

ÀÆÈËËÀÃÑÄЫÍ ÕªÃÆÈË, ÇÀËÃÀÌÆËÀÕ ÕªÒªËÁªÐ

ÕàñÁàíê íü ñòðàòåãèéí çîðèëãîòîé óÿëäóóëàí ìàíëàéëàë áîëîí çàëãàìæëàõ õºòºëáºðèéã ¿ð ä¿íòýé õýðýãæ¿¿ëñíýýð ºíäºð ã¿éöýòãýëòýé áàéãóóëëàãûí ñî¸ëîî áýõæ¿¿ëýí, áàíêíû àìæèëòàíä õóâü íýìýð îðóóëàõ àæèëëàãñäûí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõèéã çîðüæ àæèëëàäàã.

Àæèëëàãñäûí óð ÷àäâàðûã øààðäëàãàòàé ò¿âøèíä õàäãàëàõ, õºãæ¿¿ëýõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä õàðèëöààíû áîëîí òåõíèê óð ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí ñóðãàëòûã ò¿ëõ¿¿ çîõèîí áàéãóóëñíààñ ãàäíà îëîí óëñûí áàíêíû ñòàíäàðò, òóðøëàãûã ñóäëóóëàõ, ãàäààä äîòîîäûí ñóðãàëò õºãæëèéí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí íèéò 70118 õ¿í/öàãèéí áóюó äàâõàðäñàí òîîãîîð 1618 àæèëëàãñäûã ñóðãàëòàä õàìðóóëñàí íü ºìíºõ îíû ìºí ¿ç¿¿ëýëòòýé õàðüöóóëáàë 20 õóâèàð ºññºí áàéíà.

“Õàñûí èðýýä¿é-2012” äîòîîäûí èõ, äýýä ñóðãóóëèéí ìàãèñòðûí òýòãýëýãò õºòºëáºðèéã 2 äàõü æèëäýý çîõèîí áàéãóóëàí, áîëçîë õàíãàñàí 8 àæèëòàíä àæèëëàõûí çýðýãöýý ñóð÷, áîëîâñðîëûí çýðãýý íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæèéã îëãîâ.

ÕàñÁàíêèíä áîëîí áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò èðýýä¿éä àæèëëàõ õ¿íèé íººöèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð 2002 îíîîñ èõ äýýä ñóðãóóëèóäûí õàìòûí àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä òîãòìîë ñóðãàëòûí òýòãýëýã îëãîæ èðëýý. ªíãºðñºí îíä “Áàäðàà ñàí”-òàé õàìòðàí 3 äàõü æèëäýý çîõèîí áàéãóóëñàí îюóòíû òýòãýëãèéí õ¿ðýýíä 15 îюóòàíä óã òýòãýëãèéã îëãîâ.

Үéë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ çîðèëòûí õ¿ðýýíä àæèëòàí ñîíãîí øàëãàðóóëàõ íýãäñýí ñòàíäàðòûã ìºðäºæ õýâøèâ.

ÕҮÍÈÉ ÍӨӨÖ

26

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

28

Ìîíãîë ò¿ìýíäýý õóðèìòëàëûí à÷ òóñûã îéëãóóëæ, èðýýä¿éäýý çîðèóëæ ìºíãºí õóðèìòëàë áèé áîëãîæ ñóðãàõ íü ýíýõ¿¿ àÿíû ìààíü ãîë çîðèëãî áàéñàí áºãººä ýíý çîðèëãîî ÷ àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñýí íü ºíãºðñºí 1 æèëèéí õóãàöààí äàõü áàíêíû ñåêòîðûí èðãýäèéí õàäãàëàìæèéí ºñºëòººñ õàðàãäàæ áàéíà.

2012 онд тодоðñон аçтанууд:6 Áайð10 Àÿллын эðх10 Äиñнåйлэнд ÿвах эðх120 Ñаÿтан2997 Áэлгийн êаðт

ÎÐÎÍ ÄÀЯÀÐ Á¯ÒÝÍ ÆÈËÈÉÍ ÕÓÃÀÖÀÀÒÀÉ ÇÀÐËÀÃÄÑÀÍ ÓÐÀÌØÓÓËÀËÒ ÀЯÍЫà ÌÎÍÃÎË ÓËÑÀÄ ÀÍÕ ÓÄÀÀ ÀÌÆÈËÒÒÀÉ ÕÝÐÝÃƯ¯ËËÝÝ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Ìонгол Óлñын øилдэг Áанê Emeafinance and Exporta group

Èдэвхтэй Õудалдааны Ñанхүүæилт үçүүлñэн ÁанêÅâðîïûí Ñýðãýýí áîñãîëò Õºãæëèéí Áàíê

Õүүхэд çалуучуудын áүтээгдэхүүн үйлчилгээг ñанаачлан, тэðгүүлэгч áанê, Child and Youth Finance International

Òоï 5 ÁанêÃðàíä Ýêñïî - 2012

Òоï 5 Áанê̯ÕÀ¯Ò, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí Ãàçàð

Òоï 5 Áанê

2012 ÎÍЫ ØÀÃÍÀËУУД

30

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÝÐҮҮË ÀØÈÃÁèçíåñèéí õóðäòàé ºðãºæèëò, ºìíºõ æèë¿¿äèéí ¿ð àøèãòàé õºðºí㺠îðóóëàëò, ýðñäýëèéí îíîâ÷òîé óäèðäëàãûí ¿ð ä¿íä 2012 îíä 5.0 òýðáóì òºãðºãèéí îðëîãûí àëáàí òàòâàð òºëæ, òàòâàðûí äàðààõ àøãèéí õýìæýý 15.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷, Ìîíãîë óëñûí øèëäýã 100 òàòâàð òºëºã÷ áàéãóóëëàãûí íýãýýð äàõèí øàëãàðëàà.

32

2011 îíä îðãèë öýãòýý õ¿ð÷ 17.3 õóâèéí ºñºëòòýé áàéñàí ýäèéí çàñàã 2012 îíä ãàäààä ýäèéí çàñãèéí òààã¿é áàéäëààñ øàëòãààëàí óäààøèð÷ 12.3 õóâüä õ¿ðëýý. Ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí äèéëýíõ õýñãèéã ÕÀÀ, óóë óóðõàé áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðóóä á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà. ¯¿íä ÕÀÀ-í ñàëáàð ºíãºðñºí îíû íèéò ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéí 3.1 õóâü, óóë óóðõàéí ñàëáàð 2.5 õóâü, ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàð 5.7 õóâèéã òóñ òóñ á¿ðä¿¿ëæýý.Ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëò ýðñ òàòàð÷, èõ õýìæýýíèé õóäàëäààíû áîëîí òºñâèéí àëäàãäàë áèé áîëñîí íü ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã ñààðóóëàõ ãîë øàëòãààí áîëëîî. ªíãºðñºí îíä ýêñïîðòûí ãîë íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý óíàæ, ýðýëò áàãàññàíòàé õîëáîîòîéãîîð ýêñïîðòûí õýìæýý 4,384.6 ñàÿ àì.äîëëàð áîëæ 2011 îíû ìºí ¿åòýé õàðüöóóëàõàä 8.3 õóâèàð áóóðñàí áîë èìïîðòûí õýìæýý îíû

Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð ãàäààä çàõ çýýë äýýð 1.5 òýðáóì àì.äîëëàðûí áîíä àðèëæààëñàí íü ìàêðî ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, äýä á¿òýö, ýð÷èì õ¿÷íèé ñàëáàðûã äýìæèõ, òºãðºãèéí õàíø áóñàä âàëюòûí ýñðýã ñóëðàõ äàðàìòûã áàãàñãàõ ÷èãëýëä íºëººëºõººð áàéíà. ¯¿íýýñ ãàäíà óã áîíäûí àðèëæàà íü ãàäààä ýäèéí çàñãèéí òààëàìæã¿é ¿åä õºðºí㺠îðóóëàã÷äûí Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñàãò èòãýõ èòãýëèéã íýìýãä¿¿ëæ, õºðºí㺠îðóóëàëòûí óðñãàë òàñàëäàõã¿é áàéõ õºø¿¿ðýã áîëëîî. Ìºí “Îюó-Òîëãîé” ¿éëäâýð íýýëòýý õèéæ, äýëõèéí çàõ çýýë äýýð çýñèéí áàÿæìàëàà 2013 îíû 2-ð óëèðëààñ ýõëýí íèéë¿¿ëýõýýð òºëºâëºæ

ÌÀÊÐÎ ÝДÈÉÍ ÇÀÑÀÃ

ñ¿¿ë÷ýýð 6,738.9 ñàÿ àì.äîëëàðò õ¿ð÷ 3.2 õóâèàð íýìýãäñýí íü õóäàëäààíû àëäàãäëûã 2,354.3 ñàÿ àì.äîëëàðò õ¿ðýõýä íºëººëñºí áàéíà. Ãàäààä õóäàëäààíû àëäàãäàë íýìýãäñýí, õºðºí㺠îðóóëàëò òàòàðñàí çýðýã íü òºãðºãèéí ãàäààä âàëюòòàé õàðüöàõ õàíø ñóëðàõ ãîë íºõöºë áîëëîî. Òºãðºãèéí õàíøèéí ñóëðàë íü èìïîðòûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íýýð äàìæèí èíфëÿöèéã íýìýãä¿¿ëýõýä íºëººëñíººñ ãàäíà ãîë íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîõ ìàõ, ìàõàí á¿òýýãäýõ¿¿í, îðîí ñóóöíû ¿íèéí ºñºëò 2012 îíû òóðøèä ºíäºð õýâýýð õàäãàëàãäàæ îíû ñ¿¿ëä èíфëÿöè 14.0 õóâüòàé ãàðàõàä íºëººëæýý. ¯¿íòýé õîëáîãäóóëàí Ìîíãîëáàíê, Çàñãèéí Ãàçðûí çàðèì ÿàìä õàìòðàí íèéë¿¿ëýëòèéí õîìñäîëûã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð ãîë íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íèéã òîãòâîðæóóëàõ äóíä õóãàöààíû õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëëýý.

áàéãàà íü ýäèéí çàñàãò ºíäºð ºñºëòèéã áèé áîëãîõ òºëºâòýé áàéíà. Ýäèéí çàñãèéí ºíäºð ºñºëò áèé áîëíî ãýñýí õ¿ëýýëò èõ áàéãàà õýäèé ÷ ýäèéí çàñàãò áîãèíî õóãàöààíä ¿¿ñ÷ áîëçîøã¿é ýðñäýë¿¿ä áàéíà. Òóõàéëáàë, ãàäààä ýäèéí çàñàã ñýðãýõã¿é óäàõ, ýêñïîðòûí ãîë íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý ¿ðãýëæëýí óíàõ, “Îюó-Òîëãîé” òºñëèéí õýðýãæèëò ÿìàð íýãýí áàéäëààð õîéøëîãäîõ çýðýã ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã õÿçãààðëàõ òîìîîõîí ýðñäýë¿¿ä 2013 îíä ¿¿ñ÷ áîëçîøã¿é юì. ̺í Çàñãèéí Ãàçðûí áîíäîîñ îðæ èðæ áóé èõ õýìæýýíèé õºðºíãèéã ç¿é çîõèñòîéãîîð çàðöóóëæ ÷àäàõ ýñýõ íü òîì ýðñäýë äàãóóëæ áàéíà.

Ýäèéí çàñãèéí ¿ç¿¿ëýëò 2008 2009 2010 2011 2012*

Ýäèéí çàñãèéí ºñºëò (%) 8.9 (1.3) 6.4 17.5 12.3

Ì2 ìºíãºíèé íèéë¿¿ëýëò (%) (5.5) 26.9 62.5 37.0 18.8

Áîäëîãûí õ¿¿ (%) 10.0 10.0 11.0 12.3 13.3

Èíфëÿöè (%) 22.1 4.2 13.0 10.2 14.0

Èìïîðò (ñàÿ àì.äîëëàð) 3,244.5 2,137.7 3,200.1 6,526.9 6,738.9

Ýêñïîðò (ñàÿ àì.äîëëàð) 2,534.5 1,885.4 2,908.5 4,780.4 4,384.6

Õóäàëäààíû àëäàãäàë (ñàÿ àì.äîëëàð) (710.0) (252.3) (291.6) (1,746.5) (2,354.3)

Àëáàí õàíø (æèëèéí ýöñýýð) 1267.5 1442.8 1256.5 1396.4 1392.1

Уðüä÷èëñàí ã¿éöýòãýë (*) Ýõ ñóðâàëæ: Ìîíãîëáàíê, Үíäýñíèé Ñòàòèñòèêèéí Õîðîî

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Òàéëàíò õóãàöààíä áàíêíû ñåêòîðûí íèéò àêòèâ 11.9 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ð÷ 28.0 õóâèàð ºññºí áîëîâ÷ 2011 îíä àêòèâûí ºñºëò 50.1 õóâèàð ºñ÷ áàéñàíòàé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé áàãà ºñºëòòýé áàéëàà. Ñåêòîðûí çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýë ºíãºðñºí îíä 7.0 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ð÷ 24.1 õóâèàð ºññºí íü 2011 îíû ºñºëòòýé õàðüöóóëàõàä 3 äàõèí áàãà ºñºëò юì. Áàíêíû ñåêòîðûí òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí õóâüä ÷ ìºí àäèë ºñºëò óäààøèðñàí æèë áîëæ ºíãºð뺺. Òóõàéëáàë, õàðèëöàõ äàíñíû ¿ëäýãäýë îíû ýöñýýð 2.0 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ð÷

Áàíêíû ñåêòîðûí ¿ç¿¿ëýëò 2008 2009 2010 2011 2012

Àêòèâûí ºñºëò (%) 7.9 21.1 41.2 50.1 28.0

Çýýëèéí áàãöûí ºñºëò (%) 28.7 0.4 21.5 72.3 24.1

×àíàðã¿é çýýëèéí õàðüöàà ¿ç¿¿ëýëò (%) 7.0 17.1 11.3 5.8 4.2

Õàðèëöàõ äàíñíû ¿ç¿¿ëýëò (%) (4.9) 23.6 109.5 30.2 3.0

Õàäãàëàìæèéí äàíñíû ¿ç¿¿ëýëò (%) (11.9) 40.0 49.9 39.7 16.6

“Òºðººñ ìºíãºíèé áîäëîãûí òàëààð 2012 îíä áàðèìòëàõ ¿íäñýí ÷èãëýëèéí òºñºë”-ä Ìîíãîëáàíêíààñ ìàêðî çîõèñòîé áîäëîãûã ìºíãºíèé áîäëîãîòîé õàâñðàí õýðýãæ¿¿ëýõýýð çààñàí áºãººä ìºíãºíèé õàòóó áîäëîãûí õ¿ðýýíä ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ, ýðñäýë äààõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð àðèëæààíû áàíêóóäàä òàâèãäàõ øààðäëàãûã ¿å øàòòàéãààð íýìýãä¿¿ëæ ýõýëëýý. Òóõàéëáàë, áàíêèíä çààâàë áàéëãàõ íººö 11 õóâü áàéñíûã 2012 îíû 4-ð ñàðä 12 õóâü áîëãîí íýìýãä¿¿ëæ, àðèëæààíû áàíêèíä

БÀÍÊÍЫ ÑÅÊÒÎÐ

ºìíºõ æèëèéí ¿ëäýãäëýýñ 3.0 õóâèàð ºññºí áîë 2011 îíä õàðèëöàõ äàíñ 30.2 õóâèàð ºñ÷ áàéæýý. Õàäãàëàìæèéí äàíñíû ¿ëäýãäýë 4.3 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ð÷ æèëèéí ºñºëò íü 16.6 õóâü áàéëàà. ×àíàðã¿é çýýëèéí õýìæýý îíû ýöñýýð 293.3 òýðáóì òºãðºã áîëñíû 82 õóâèéã àæ àõóéí íýãæèä, 15 õóâèéã èðãýäýä îëãîñîí çýýë, õàðèí ¿ëäñýí õýñãèéã òºðèéí ºì÷èò áàéãóóëëàãà áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãàä îëãîñîí çýýë ýçýëæ áàéíà. Íèéò çýýëèéí ºðèéí ¿ëäýãäýëä ýçëýõ ÷àíàðã¿é çýýëèéí õóâü 2012 îíû òóðø áóóð÷ 4.2 õóâü áîëëîî.

òàâèãäàõ çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò áîëîõ íèéò ººðèéí õºðºí㺠çîõèñòîé õàðüöàà ¿ç¿¿ëýëòèéã 12 õóâèàñ 13 õóâü õ¿ðòýë íýìýãä¿¿ëñýí áàéíà. Áàíêíû ñåêòîðûí àêòèâ, òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí õýìæýý íýìýãäýæ áàéãàà ÷ ãýñýí ñèñòåìèéí òîãòâîðòîé áàéäàë á¿ðýí áýõæýýã¿é, ýðñäýëä ºðòºìòãèé õýâýýð áàéãààã 2012 îíä Îëîí Óëñûí Âàëюòûí Ñàíãààñ õèéñýí ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûí ¿íýëãýýíä äóðüäñàí áàéíà.

34

ÖÝÂÝÐ ÀØÈÃ

ÍÈÉÒ ÕªÐªÍê

ÖÝÂÝÐ ÇÝÝË

ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê

ÕÀÐÈËÖÀÕ ÕÀÄÃÀËÀÌÆ

ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍÃÈÉÍ

×ÀÍÀÐÃ¯É ÇÝÝËÈÉÍ ÕÓÂÜ

ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍÃÈÉÍ

2012 ÎÍЫ ÑÀÍÕҮҮÃÈÉÍ ҮÇҮҮËÝËÒҮҮД

(Ñàÿ òºãðºãººð) 2010 2011 2012 ͪÄÕ*

Íèéò õºðºí㺠468,383 817,574 1,077,703 51.7

Öýâýð çýýë 321,691 535,895 630,919 40.0

Õàäãàëàìæ, õàðèëöàõ 235,266 365,291 516,023 48.1

Íèéò ººðèéí õºðºí㺠48,118 119,614 146,697 74.6

Öýâýð àøèã 6,501 12,147 15,247 53.1

×àíàðã¿é çýýëèéí õàðüöàà (%) 1.5 1.2 1.3

ªºðèéí õºðºíãèéí ºãººæ (%) 22.5 25.0 18.7 *Íèéëìýë ºñºëòèéí äóíäàæ õóâü (2012 / 2010)

2012 îíû òóðøèä ÕàñÁàíê íü òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺠áîëîí çýýëèéí áàãöûí ºñºëòººð çàõ çýýëèéã òýðã¿¿ëýõèéí çýðýãöýýãýýð õóâü íèéë¿¿ëýã÷ áîëîí õàðèëöàã÷äûí ºìíº òàâüñàí ñòðàòåãè

ÕàñÁàíê íü çýýëèéí ÷àíàð áîëîí òºëáºðèéí ÷àäâàðûí á¿õ ¿ç¿¿ëýëòýýðýý Áàíêíû ñàëáàðûã òýðã¿¿ëýõèéí çýðýãöýý îëîí óëñûí çýýëæèõ çýðýãëýëèéí áàéãóóëëàãààñ ºãºõ ýðñäýëèéí “ÒÎÃÒÂÎÐÒÎÉ”

ãýñýí ¿íýëãýýãýý õàäãàëàí àæèëëàñàí íü õàðèëöàã÷äûí ºìíº õ¿ëýýõ íàéäâàðòàé áàéäëààð ÁÀÍÊÍÛ ÑÀËÁÀÐÒÀÀ òýðã¿¿ëýã÷ áîëîõûã õàðóóëæ áàéíà

4

888

103

520,000

ÁÀÍКÍЫ ÑÀËÁÀРѯËÆÝÝ

Áèçíåñèéí ¯éë÷èëãýýíèé Òºâ

öàãèéí èíòåðíåò áàíê

Îðîí äàÿàð ñàëáàð íýãæ

ÌÅÐ×ÀÍÒ ñ¿ëæýý

ãàðóé õàðèëöàã÷

24

çîðèëòóóääàà àìæèëòòàé õ¿ð÷ çàõ çýýëä ýçëýõ áèçíåñèéí öàð õ¿ðýýãýý íýìýãä¿¿ëñýí àìæèëòòàé æèë áàéëàà.

15.2

1.077.7

630.9

146.7

516.0

18.7

1.3

20.4

25.5

31.8

17.7

41.3

0.1

22.6

6.3

0.4

Òýðáóì òºã.

Òýðáóì òºã.

Òýðáóì òºã.

Òýðáóì òºã.

Òýðáóì òºã.

%

%

%

/%/

í.õ.

í.õ.

í.õ.

ªÃªªÆ

Õ¯ÐÝËÖÝÝ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÍÈÉÒ ÕªÐªÍê

Òàéëàíò æèëä ÕàñÁàíê õºðºíãèéí õýìæýýãýý 1.1 èõ íàÿä òºãðºãò õ¿ðãýñýí íü áàíêíû ñèñòåìèéí ò¿¿õýíä õàìãèéí áîãèíî õóãàöààíä 1 èõ íàÿäûã äàâñàí ¿ç¿¿ëýëòòýé áàíê áîëëîî. Ìîíãîë áàíêíààñ áàíêóóäûí õºðâºõ ÷àäâàðûí ¿ç¿¿ëýëòèéã äýýøë¿¿ëýõ çîðèëãîîð çààâàë áàðèõ íººöèéí õóâü õýìæýýã íýìýãä¿¿ëñýí áîëîîä Áàíêíû óäèðäëàãûí ç¿ãýýñ ìàêðî ýäèéí çàñãèéí áîëçîøã¿é ýðñäýëýýñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð áîãèíî õóãàöààíû õºðºí㺠íýìýãä¿¿ëýõýä àíõààðàí àæèëëàëàà. Íèéò õºðºíãèéí 42 õóâèéã áîãèíî õóãàöààíä õºðâºõ ÷àäâàðòàé õºðºíãºä áàéðøóóëñàí íü áàíêíû ñèñòåìèéí äóíäæààñ 6 íýãæ õóâèàð ºíäºð áàéëàà.

ÇÝÝË

2012 îíä ÕàñÁàíê íèéòäýý 609 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã 112.4 ìÿíãàí õàðèëöàã÷äàä îëãîñíîîð çýýëèéí áàãöûí õýìæýý ºìíºõ æèëýýñ 18 õóâèàð ºñ÷, 631 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðëýý. Ñ¿¿ëèéí 5 æèëä çýýëèéí áàãöûã äóíäàæààð 46.0 õóâèàð ºñãºñºí íü çàõ çýýëèéí äóíäàæààñ 16.5 íýãæ õóâèàð ºíäºð áàéëàà.Òîì õàðèëöàã÷èéí çàõ çýýë ð¿¿ íýâòðýõ ñòðàòåãèéã íýâòð¿¿ëæ ýõýëñýíýýð çýýëèéí äóíäàæ õýìæýý 27 õóâèàð íýìýãäýæ, 7.3 ñàÿ òºãðºãò õ¿ðëýý. Òîì 40 çýýëäýã÷èä îëãîñîí çýýë, ººðèéí õºðºíãèéí õàðüöàà 103 õóâüòàé áàéãàà íü ñèñòåìèéí äóíäæààñ 2 äàõèí áàãà ¿ç¿¿ëýëò áºãººä ýíý íü ÕàñÁàíêíû ýðñäýëèéí òºâëºðºë áàãàòàéã èëòãýæ áàéíà.Çýýëèéí áàãöûí ºñºëò ºíäºð áàéõûí çýðýãöýýãýýð çýýëèéí ýðñäýëèéí áîäëîãî, õÿíàëòûí îð÷íûã òîãòìîë ÷àíàðæóóëñíààð çàõ çýýë äýýð çýýëèéí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëòýýð òýðã¿¿ëýã÷ áàéð ñóóðèà õàäãàëàí àæèëëàëàà. Íèéò çýýëèéí áàãöàä ýçëýõ ÷àíàðã¿é çýýëèéí õýìæýý 1.3 õóâü áàéãàà íü çàõ çýýëèéí äóíäæààñ 2.9 íýãæ õóâèàð áàãà áàéëàà. Ýðñäýëèéí ñàí áîëîí ÷àíàðã¿é çýýëèéí õàðüöàà 106 õóâüòàé áàéãàà íü áàíê ýðñäýë äààõ ÷àäâàðàà õàíãàëòòàé áèé áîëãîñíûã õàðóóëæ áàéíà.

ÕÀÐÈËÖÀÕ ÕÀÄÃÀËÀÌÆ

Íèéò õàäãàëàìæèéí õýìæýý 516 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷, æèëèéí 41 õóâèéí ºñºëòòýé áàéñàí áºãººä õàäãàëàìæ ýçýìøèã÷èéí òîî 361 ìÿíãàä õ¿ð÷ æèëèéí òóðøèä 120 îð÷èì ìÿíãààð ºñ뺺. Õàäãàëàìæèéí çàõ çýýëä ýçëýõ õóâü õýìæýý 1.7 íýãæ õóâèàð íýìýãäýæ 8.0 õóâüä õ¿ðëýý. Õàäãàëàìæèéí ºñºëòèéã õàðèëöàã÷èéíõ íü õóâüä àâ÷ ¿çâýë èðãýäèéí õàäãàëàìæ 49 õóâèàð áóюó íèéò ºñºëòèéí 83 õóâèéã á¿ðä¿¿ëñýí áîë õóâèéí õýâøëèéí õàäãàëàìæ æèëèéí òóðøèä 27 õóâèàð ºñ÷ íèéò ºñºëòèéí 18 õóâèéã ýçýëæ áàéíà.

ÀÐÈËÆÀÀÍЫ ÝÕ ¯¯ÑÂÝÐ

Íèéò àðèëæààíû ýõ ¿¿ñâýðèéí õýìæýý 286.1 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ ºìíºõ îíîîñ 32 õóâèàð ºññºí áºãººä õºðºíãèéí ºñºëòèéí 27 õóâèéã äàíãààðàà á¿ðä¿¿ëæ áàéíà. Ãàäààä çàõ çýýë äýýð áàíêóóäûí çýýëæ¿¿ëýëò áóóð÷ áàéñàí õýäèé ÷ ãàäààäûí íýð õ¿íä á¿õèé 16 áàéãóóëëàãààñ 125.3 òýðáóì òºãðºãòýé òýíöýõ¿éö ãàäààä ýõ ¿¿ñâýðèéã õ¿ëýýæ àâñàí íü ºìíºõ îíîîñ 2 äàõèí ºññºí ¿ç¿¿ëýëò áàéëàà.Çàñãèéí ãàçàð áîëîí àæ àõóéí íýãæ¿¿äèéí ñàíõ¿¿æ¿¿ëñýí òºñºë õºòºëáºð¿¿äýýñ íèéòäýý 45.7 òýðáóì òºãðºãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã øèíýýð òàòñàí áàéíà. Òóõàéí ýõ ¿¿ñâýðýýð õºäºº îðîí íóòàãò æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã õºãæ¿¿ëýõ áîëîí õºäºëìºð ýðõëýëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé òºñºë õºòºëáºð¿¿äýä áàãà õ¿¿ãýýð çýýë îëãîëîî.

ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê

Íèéò ººðèéí õºðºíãèéã òàéëàíò õóãàöààíä 27.1 òýðáóì òºãðºãººð áóюó 23 õóâèàð íýìýãä¿¿ëæ, 146.7 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðãýëýý. ªñºëòèéã á¿òöèéí õóâüä àâ÷ ¿çâýë Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöèàñ (IFC) 9 ñàÿ àì.äîëëàðûí 2 äóãààð çýðýãëýëèéí ººðèéí õºðºí㺺ð, ¿ëäñýí õóâèéã òàéëàíò îíû àøãààð á¿ðä¿¿ëñýí áàéíà. ªºðèéí õºðºíãº, ýðñäýëýýð æèãíýñýí àêòèâûí õàðüöàà 20.4 õóâüä õ¿ðñýí íü áàíêíû ñèñòåìèéí äóíäæààñ 4 íýãæ õóâèàð, Ìîíãîë áàíêíû çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóðààñ äàðóé 8.4 íýãæ õóâèàð ºíäºð áàéæ ýðñäýë äààõ ÷àäâàðûí ¿ç¿¿ëýëòýýð àðèëæààíû áàíêóóäàà òýðã¿¿ëæ, íàéäâàðòàé áàéäëàà õàäãàëàí àæèëëàëàà.

ÀØÈÃÒ ÀÆÈËËÀÃÀÀ

ÕàñÁàíê íü õºðºíãèéí ºíäºð ºñºëò, ¿ð àøèãòàé õºðºí㺠îðóóëàëò, áàãà ýðñäýë ãýñýí ¿íäñýí ñàíõ¿¿ãèéí çîðèëòîîð äàìæóóëàí õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí ¿íý öýíèéã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëò òàâèí àæèëëàäàã áºãººä 2012 îíä äýýðõ á¿õ çîðèëòîò ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä ºìíºõ æèëýýñ ñàéæèðñàí íü àøèãò àæèëëàãàà íýìýãäýõ ñóóðü íºõöºë áîëëîî.Òàòâàðûí äàðààõ àøãèéí õýìæýý 15.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ð÷ 2011 îíîîñ 26 õóâèàð ºñ뺺. Àøãèéí ãîë ºñºëò íü áèçíåñèéí õóðäòàé ºðãºæèëò, ºìíºõ æèë¿¿äèéí ¿ð àøèãòàé õºðºí㺠îðóóëàëò, ýðñäýëèéí îíîâ÷òîé óäèðäëàãûí ¿ð ä¿í áàéëàà.Àæèëòíû äóíäàæ òîî ºìíºõ îíîîñ 7 õóâèàð ºñ÷ áàéõàä íýã àæèëòàíä îíîãäîõ àøãèéí õýìæýý 18 õóâèàð ºññºí ¿ç¿¿ëýëòòýé ãàðëàà.

36

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

38

ДÝËÃÝÐÝÍÃҮÉ ÎÐËÎÃЫÍ ÒÀÉËÀÍ 2012 ÎÍЫ 12 ДУÃÀÀÐ ÑÀÐЫÍ 31-ÍÈÉ ӨДÐӨӨÐ ÒÀÑÀËБÀÐ БÎËÃÎÑÎÍ

2012 2011 мÿн.тºг ìÿí.òºã

Õ¿¿ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ îðëîãî 127,996,992 93,331,655 Õ¿¿ áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ çàðäàë (67,972,299) (48,020,470)

Õ¯¯ÍÈÉ ÖÝÂÝÐ ÎÐËÎÃÎ 60,024,693 45,311,185 Õóðààìæ áà øèìòãýëèéí îðëîãî 3,249,974 1,644,506

Õóðààìæ áà øèìòãýëèéí çàðäàë (595,810) (537,551)

ÕÓÐÀÀÌÆ ÁÀ ØÈÌÒÃÝËÈÉÍ ÖÝÂÝÐ ÎÐËÎÃÎ 2,654,164 1,106,955 Àðèëæààíû öýâýð ãàðç (41,371) (77,485) ¯éë àæèëëàãààíû áóñàä îðëîãî 2,793,036 1,906,425

¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍЫ ÍÈÉÒ ÎÐËÎÃÎ 65,430,522 48,247,080 Çýýëèéí ¿íý öýíèéí áóóðàëòûí àëäàãäëûí çàðäàë (2,423,785) (2,630,584)

¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍЫ ÖÝÂÝÐ ÎÐËÎÃÎ 63,006,737 45,616,496 ¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë (44,108,246) (30,563,030)

Õîéøëîãäñîí íºõöºëò õàíäèâûí õîðîãäóóëãà 1,270,175 1,064,697

ÒÀÒÂÀÐЫÍ ªÌÍªÕ ÀØÈà 20,168,666 16,118,163 Îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí çàðäàë (4,921,301) (3,971,649)

ÒÀÉËÀÍÒ ÆÈËÄ ÁÀÍКÍЫ ÕÓÂÜÖÀÀ ÇÝÌØÈÃ×ÄÝÄ ÍÎÃÄÎÕ, ÒÀÒÂÀÐЫÍÄÀÐÀÀÕ ÍÈÉÒ ÄÝËÃÝÐÝÍÃ¯É ÎÐËÎÃЫà ÈËÝÐÕÈÉËÝÕ ÒÀÉËÀÍÒ ÆÈËÈÉÍ ÀØÈà 15,247,365 12,146,514 ÍÝÃÆ ÕÓÂÜÖÀÀÍÄ ÍÎÃÄÎÕ ÀØÈà (ÒªÃЪêªÐ):

Íýãæ õóâüöààíû ¿íäñýí àøèã 749.12 792.95

Íýãæ õóâüöààíû øèíãýðñýí àøèã 749.12 792.95

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÑÀÍÕҮҮÃÈÉÍ БÀÉДËЫÍ ÒÀÉËÀÍ2012 ÎÍЫ 12 ДУÃÀÀÐ ÑÀÐЫÍ 31-ÍÈÉ ӨДÐӨӨÐÕ

2012 2011 мÿн.тºг ìÿí.òºã ժЪÍê Áýëýí ìºí㺠áà òºâ áàíêèí äàõü õàðèëöàõ 174,463,368 114,304,144Áóñàä áàíê áà ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä áàéðøóóëñàíõàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 142,638,165 39,515,647Óðâóó ðåïî õýëöýë 3,498,061 -Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò – àðèëæààëàõçîðèóëàëòààð ýçýìøèæ áàéãàà 79,742 123,558Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò - áîðëóóëàõàä áýëýí 478,492 434,680Ñàíõ¿¿ãèéí õºðºí㺠îðóóëàëò – äóóñàõ õóãàöààõ¿ðòýë ýçýìøèõ 88,135,490 98,854,788Õàðèëöàã÷äàä îëãîñîí çýýë áà óðüä÷èëãàà 630,919,177 535,894,643Áóñàä õºðºí㺠7,314,920 5,426,077¯íäñýí õºðºí㺠24,992,318 19,081,961Áèåò áóñ õºðºí㺠4,498,568 3,938,191Õîéøëîãäñîí òàòâàðûí õºðºí㺠684,300 -

ÍÈÉÒ ÕªÐªÍê 1,077,702,601 817,573,689 ªÐ ÒªËÁªÐ ÁÀ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê Áóñàä áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 55,931,724 62,464,219Ðåïî õýëöýë 63,004,615 48,822,587Õàðèëöàã÷äûí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæ 516,023,247 365,291,454Çýýëýýð àâñàí ñàíõ¿¿æèëò 286,052,999 217,087,557Õî¸ðäîã÷ ºãëºã 48,864,226 37,028,367Õîéøëîãäñîí íºõöºëò õàíäèâ 1,576,638 689,015Áóñàä ºð òºëáºð 7,381,421 3,352,800Îðëîãûí àëáàí òàòâàðûí ºãëºã 1,034,996 53,891Õîéøëîãäñîí òàòâàðûí ºãëºã - 198,429

ÍÈÉÒ ªÐ ÒªËÁªÐ 979,869,866 734,988,319 ÁÀÍКÍЫ ÕÓÂÜÖÀÀ ÝÇÝÌØÈÃ×ÄÝÄ ÍÎÃÄÎÕ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê Ýíãèéí õóâüöàà 20,353,656 20,353,656Õóâüöààíû óðàìøóóëàë 34,989,097 34,989,097Áóñàä íººö 10,531,368 10,531,368Õóðèìòëàãäñàí àøèã 31,958,614 16,711,249

ÍÈÉÒ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê 97,832,735 82,585,370

ÍÈÉÒ ªÐ ÒªËÁªÐ ÁÀ ªªÐÈÉÍ ÕªÐªÍê 1,077,702,601 817,573,689

40

Áàíê íü îëîí óëñàä òýðã¿¿ëýõ ¿íýëãýýíèé áàéãóóëëàãà áîëîõ Ì¿¿äèç áîëîí Ôèé÷ ¿íýëãýýíèé áàéãóóëëàãààð áàíêíû ¿íýëãýýã õèéëãýñýí àíõíû áàíê áèëýý. Áàíê íü ¿éë àæèëëàãààíû èë òîä

Ì¿¿äèç Õºðºí㺠Îðóóëàã÷äûí ¯éë÷èëãýýíèé áàéãóóëëàãà (www.moodys.com) íü äýëõèéí íèéò óëñ îðíû áîëîí òîìîîõîí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóäûí ñàíõ¿¿ãèéí çýðýãëýë òîãòîîã÷ áàéãóóëëàãà юì.

2012 2011

Õàíäëàãà Òîãòâîðòîé Òîãòâîðòîé

Óðò áà áîãèíî õóãàöààòàé ãàäààä âàëюòààð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí ¿íýëãýý B2/NP B2/NP

Óðò áà áîãèíî õóãàöààòàé òºãðºãººð òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºíãèéí ¿íýëãýý B1/NP Ba3/NP

Áàíêíû ñàíõ¿¿ãèéí ÷àäàâõèéí ¿íýëãýý /ÁÑׯ/ E+ D-

Çýýëèéí ñóóðü ¿íýëãýý (Òîõèðóóëñàí) b1(b1) Ba3/(Ba3)

Ñàíõ¿¿ãèéí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÷àäâàð B1 Ba3

Áîãèíî õóãàöààò ¿íýò öààñ ãàðãàã÷èéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÷àäâàð NP NP

Áàíêíû äàâóó ýðõòýé áàðüöààã¿é äóíä õóãàöààíû îëîí óëñûí ¿íýò öààñíû õºòºëáºð (P)B1 Ba3

Áóñàä áîãèíî õóãàöààíû ñàíõ¿¿ãèéí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÷àäâàð P(NP) P(NP)

Ôèé÷ ̄ íýëãýýíèé áàéãóóëëàãà (www.fitchratings.com) íü Àçè Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íóòàã òºäèéã¿é äýëõèéí çàõ çýýë äýýð òýðã¿¿ëäýã çýýëæèõ ÷àäâàð áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí çýðýãëýë òîãòîîã÷ áàéãóóëëàãà юì.

2012 2011

Õàíäëàãà Òîãòâîðòîé Òîãòîðòîé

Óðò õóãàöààíä ãàäààä âàëюòààð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéí áèåë¿¿ëýõ çýðýãëýë B Òîãòâîðòîé B Òîãòâîðòîé

Áîãèíî õóãàöààíä ãàäààä âàëюòààð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéí áèåë¿¿ëýõ çýðýãëýë B B

Óðò õóãàöààíä òºãðºãººð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéí áèåë¿¿ëýõ çýðýãëýë B Òîãòâîðòîé B Òîãòâîðòîé

Óëñ îðíû çýýëæèõ ÷àäâàð: Óðò õóãàöààíä ãàäààä âàëюòààð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýõ çýðýãëýë B+ Òîãòâîðòîé B+ Òîãòâîðòîé

Óëñ îðíû çýýëæèõ ÷àäâàð: Óðò õóãàöààíä ãàäààä òºãðºãººð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýõ çýðýãëýë B+ Òîãòâîðòîé B+ Òîãòâîðòîé

ÇÝÝËÆÈÕ ÇÝÐÝÃËÝËÈÉÍ ҮÍÝËÃÝÝ

áàéäàë áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí õàðèóöëàãûã ýðõýìëýí ººðèéí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîîä çýýëæèõ ÷àäâàðûí ¿íýëãýýã 2008 îíîîñ ýõëýí îëîí óëñûí ¿íýëãýýíèé áàéãóóëëàãóóäààð æèë á¿ð øèíý÷ëýí òîãòîîëãîæ áàéíà.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Áàíêíû ÒÓÇ-ººð áàòëàãäñàí 5 æèëèéí ñòðàòåãè òºëºâëºëòèéí õ¿ðýýíä ÁÁà íü ººðèéí õàðèëöàã÷àà êîðïîðåéò áîëîí æèæèã äóíä áèçíåñ õýìýýí àíãèëæ, õàðèëöàã÷èéí ñåãìåíò òóñ á¿ðèéí îíöëîãò òîõèðóóëàí áàíêíû áîëîí áàíêíû áóñ ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã áàãöëàí ñàíàë áîëãîæ ýõýëëýý. Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýý íýìýãäýæ, çàõ çýýë õºãæèõèéí õýðýýð áàíêíû øèíýëýã ¿éë÷èëãýýíèé õýðýãöýý óëàì íýìýãäýæ áàéíà. Õàðèëöàã÷èä áàíêûã çºâõºí çýýë îëãîæ õàäãàëàìæ òàòäàã áàéãóóëëàãààð òºñººëºõºº áîëüæ èë¿¿ îëîí òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõèéã øààðäàõ áîëñîí íü áàíêíû ñòðàòåãèä ýíýõ¿¿ ººð÷ëºëò îðîõîä ãîë ò¿ëõýö ¿ç¿¿ëñýí áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí áàíê õàðèëöàã÷èéí ñåãìåíò òóñ á¿ðèéí óäèðäëàãûã îíîâ÷òîé õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä ÁÁÃ-ûã ºðãºæ¿¿ëæ Êîðïîðåéò

Áàíêíû õàðèëöàã÷äûí áààç ñóóðü íýìýãäýæ, óëàìæëàëò õàðèëöàã÷äûí áèçíåñ ºðãºæèõèéí õýðýýð çýýëèéí äóíäàæ õýìæýý ºñ÷ áàéãàà áºãººä ýíý íü 2012 îíä 71%-èàð ºññºí áàéíà. Áàíê õàðèëöàã÷èä îëãîõ ñàíõ¿¿æèëòèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð ãàäààäûí áîëîí äîòîîäûí àðèëæààíû áàíêóóäòàé õàìòûí àæèëëàãààãàà ºðãºæ¿¿ëëýý. Òóõàéëáàë óóë óóðõàéí áîëîâñðóóëàõ ¿éëäâýð áàéãóóëàõ òºñºëä Òºðèéí Áàíêòàé õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëò õèéñýí áîë, Åâðîïèéí Ñýðãýýí Áîñãîëòûí Áàíê, Øâåäèéí ýêñïîðòûã äýìæèõ àãåíòëàãòàé õàìòðàí áàðèëãûí ¿éëâýðëýë, óóë óóðõàéí õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäàä

Áàíêíû Ãàçàð, Æèæèã Äóíä Áèçíåñèéí Áàíêíû Ãàçðóóäûã ¿¿ñãýí áàéãóóëëàà. Øèíý÷èëñýí á¿òöèéí äàãóó ãàçàð òóñ á¿ð ººðèéí õàðèóöñàí ñåãìåíòèéí óäèðäëàãûã õàìãèéí ¿ð àøèãòàéãààð óäèðäàæ, Áàíêíû 2016 îí õ¿ðòýëõ áèçíåñ òºëºâëºãººíèé áèåëýëòýíä áîäèòîé õóâü íýìýð îðóóëàõ áîëîìæ á¿ðäëýý. Ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðã¿é áàéäàë, áàíêíû ñèñòåìèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí ºñºëòèéí õóðä ñààðñàí çýðýã íü Áèçíåñèéí çýýëèéí áàãöàä íºëºº ¿ç¿¿ëæ, ºñºëòèéí õóðäûã ºìíºõ îíóóäààñ áóóðóóëëàà. Ãýñýí õýäèé ÷ Áàíêíû ç¿ãýýñ óðò õóãàöààíû òîãòâîðòîé õàðèëöàã÷äûíõàà ñàíõ¿¿ãèéí õýðýãöýýã öàã ÿìàãò á¿ðýí õàíãàõ, ºìíºº õ¿ëýýñýí ¿¿ðã¿¿äýý áèåë¿¿ëýõýýð àíõààð÷ àæèëëàëàà. Çýýëèéí áóñ õàðèëöàã÷äàä îíöãîé à÷ õîëáîãäîë ºã÷ àæèëëàñíààð íèéò áàíêíû çýýëèéí áàãöàä ýçëýõ ÆÄÁ-èéí õóâü ºñºõºä ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëýâ.

õàìòàðñàí ñàíõ¿¿æèëò¿¿ä îðóóëëàà.Ò¿¿í÷ëýí æèæèã äóíä áèçíåñèéã óðò õóãàöààòàé áàãà õ¿¿òýéãýýð äýìæèõ òºñºë õºòºëáºð¿¿äòýé õàìòðàí àæèëëàñíû ä¿íä íèéò òºñëèéí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã 54.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðãýñýí áàéíà. ¯¿íä Çàñãèéí Ãàçðûí Æèæèã Äóíä ¯éëäâýðèéã äýìæèõ ñàí, õî¸ð ¿å øàòòàé Æèæèã Äóíä ¯éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ çîðèëãî á¿õèé Яïîíû Îëîí Óëñûí Õàìòûí Àæèëëàãààíû Áàéãóóëëàãûí ýõ ¿¿ñâýð á¿õèé çýýë¿¿ä, ÀÕÁ-íû ñàíõ¿¿æèëòòýé ÕÀÀ, պ人ãèéí õºãæëèéí òºñëèéí çýýë¿¿äèéã õàðèëöàã÷äàä îëãîëîî.

2009 2009

61.11

126.20

235.23

285.80

20%

0%

40%

60%

2010 20102011 20112012 2012

Æиæиг дунд áиçнåñийн çээлийн áагц Íийт çээлд æиæиг дунд áиçнåñийн çээлийн эçлэх хувь

БÈÇÍÅÑ БÀÍÊÍЫ ҮÉË×ÈËÃÝÝ

42

Õàðèëöàã÷èéí ñåãìåíòèéí óäèðäëàãûã îíîâ÷òîé, ¿ð ä¿íòýé õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä “Áàéãóóëëàãà á¿ðèéã ýçýíæ¿¿ëýõ” àÿíûã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëæ íèéò õàðèëöàã÷äûí 90 ãàðóé õóâèéã õàðèëöààíû ìåíåæåð¿¿äòýé áîëãîõûí çýðýãöýý õàðèëöàã÷èéí ìýäýýëëèéí íóóöëàëûã õàäãàëàõ àæëûã èë¿¿ áîëîâñðîíãóé áîëãîæ, áàíêíû õýìæýýíä ìºðäºãäºõ ñèñòåì áèé áîëãîëîî.Ëîíäîíû Õºðºíãèéí Áèðæýýñ Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí Áèðæèä õèéñýí ñèñòåìèéí øèíý÷ëýëèéí õ¿ðýýíä êëèðèíãèéí áàíêíû ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã 4 áàíêíû íýãýýð ÕàñÁàíê òîäîð÷, ¿íýò öààñíû òºëáºð òîîöîîíû ¿éë÷èëãýýã øèíýýð íýâòð¿¿ëëýý. Ýíýõ¿¿ àæëûí õ¿ðýýíä íèéò 39 Áðîêåð äèëåðèéí êîìïàíè ÕàñÁàíêòàé õàìòðàí àæèëëàõ ãýðýý áàéãóóëæ, òóõàéí ÁÄÊ-äààð äàìæèí õºðºíãèéí

/òýðáóì òºãðºãººð/

çàõ çýýëä èäýâõèòýé àðèëæàà ýðõëýã÷ 480 ãàðóé ãàäààä, äîòîîäûí èðãýä òºëáºð òîîöîîíû ãýðýýã ÕàñÁàíêòàé áàéãóóëàâ. Ìîíãîëûí Õºðºíãèéí Áèðæèä õèéãäñýí ýíýõ¿¿ øèíý÷ëýëèéí õ¿ðýýíä ¿íýò öààñíû àðèëæààíä îðîëöîã÷èä ººðèéí ñîíãîñîí àðèëæààíû áàíêààð äàìæóóëàí Ò+3 òºëáºðèéí ñèñòåìèéí äàãóó ýðñäýëã¿éãýýð àðèëæààíä îðîëöîõ áîëîìæ á¿ðäëýý. Áàéãóóëëàãûí áàíêíû ç¿ãýýñ õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëò, áàòàëãààíû áèçíåñèéã íýìýãä¿¿ëýõ, áàíêíû àæèëëàãñäàä ÷àäàâõè áèé áîëãîõ àæëûã 3 æèëèéí ºìíººñ òºëºâëºæ èðñýí áºãººä 2010, 2011 îíä õàðèëöàã÷äàä ÷èãëýñýí ñóðòàë÷èëãàà, ìàðêåòèíãèéí àæëûã áàãàã¿é çîõèîí áàéãóóëñíû ¿ð ä¿íä õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëò, áàòàëãààíû õýìæýý èõýýõýí ºñ뺺.

Õудалдааны ñанхүүæилт

2009

3.7 6.2

29.5

68.2

2010 2011 2012

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Ìîíãîë Уëñûí õºðºí㺠îðóóëàëòûí áîëîìæóóäûã òàíèóëàõ, õºðºí㺠îðóóëàã÷äûã Çàñãèéí Ãàçðûí òºëººëºã÷ áîëîí îðîëöîã÷ êîìïàíèóäòàé óóëçóóëàõ çîðèëãîòîé “Ìîíãîëûí Õºðºí㺠Îðóóëàëòûí ×óóëãàí” Õîíêîíãîä 2012 îíû 10-ð ñàðûí 30, 31-íèé ºäð¿¿äýä çîõèîí áàéãóóëàãäëàà. Ýíýõ¿¿ àðãà õýìæýýíä ÕàñÁàíê îðîëöîæ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýãýý òàíèëöóóëñíû çýðýãöýý ÿéöýòãýõ çàõèðàë Ä.Áàò-Î÷èð “Ìîíãîëûí Ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàð äàõü õºðºí㺠îðóóëàëòûí áîëîìæóóä” íýðòýé òàíèëöóóëãà èëòãýë òàâüæ, Åðºíõèé çàõèðàë Æ.Ãàíáààòàð “Ìîíãîëûí îäîîãèéí áîëîí èðýýä¿éä ñåêòîðóóä äàõü øèíý õºðºíãèéí îðóóëàëòûí õýòèéí òºëºâèéã òîäîðõîéëîõ íü“ ñýäýâò õýëýëö¿¿ëýãò äàðãàëàã÷ààð îðîëöëîî.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí áàòàëãààíû øóãàìûí õýìæýýã 2012 îíä 10.0 òýðáóì òºãðºãººð íýìýãä¿¿ëæ, 30.0 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðãýëýý. Ãåðìàí Óëñûí Deutsche Bank õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí áàòàëãààíû øóãàì íýýæ ºãñºí áîë ING, ÅÑÁÕÁ, ÎÓÑÊ-óóä ºìíºõ áàòàëãààíû øóãàìûí õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõèéí çýðýãöýý áàòàëãààíû øèìòãýë, õóãàöàà çýðãèéã ñàéæðóóëëàà. Õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéí õ¿ðýýíä 2012 îíä àíõíû forfeiting õýëöýë õèéãäñýí áîë 4 îðíû 8 áàéãóóëëàãà îðîëöñîí àíõíû Ýêñïîðòûí ñàíõ¿¿æèëòèéí õýëöýë àìæèëòòàé áîëæ, 6.2 ñàÿ àì.äîëëàðûí ñàíõ¿¿æèëòèéã óóë óóðõàéí

2011 2012

Õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãûí íèéò îðëîãîä ýçëýõ õóâü 4.9 10.6

Áèçíåñèéí áàíêíû öýâýð àøèã /òýðáóì òºãðºãººð/ 6,9 8,6

Íèéò áàíêíû öýâýð àøèãò ýçëýõ áèçíåñ áàíêíû öýâýð àøãèéí õóâü 41 55

Æèæèã äóíä áèçíåñèéã õºãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ áàíêíû õ¿íèé íººöèéã ñóðãàõ, áýëäýõýä áàéíãà àíõààð÷ èðñýí áèëýý. Äîòîîä ãàäààä ñóðãàëòóóäûã çîõèîí áàéãóóëñíû äîòîð Õ¿ìýí Ôîðòèñ ÕÕÊ-òàé õàìòðàí áîðëóóëàëòûí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ óðò õóãàöààíû òºñëèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëëýý. ¯¿íä Óëààíáààòàð õîò áîëîí Îðîí íóòãèéí æèæèã äóíä áèçíåñèéí ÷èãëýëýýð àæèëëàäàã

Уëààíáààòàð õîòûí æèæèã äóíä áèçíåñèéí õàðèëöàã÷äûí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ñàíàà÷èëãààð áàéãóóëàãäñàí “Áèçíåñ Áàíêåð” êëóá íü ãèø¿¿äèéí ìýäëýã óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýõ, óëìààð ìàíëàéëàã÷ çàëóó ¿åèéã áýëäýõ çîðèëãîòîé.

2012 îíä õàðèëöàã÷èéí ñåãìåíòèéí óäèðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýí, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòàà áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, õ¿íèé íººöèéã áýõæ¿¿ëýõ àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýñýí íü ÕàñÁàíêíû îéðûí 5 æèëèéí çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõ, ºñºëòèéã õàíãàí àæèëëàõ ñóóðü õºðñ íü áîëëîî.

ñàëáàðò îð÷èí ¿åèéí òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýã÷ íýãýí õàðèëöàã÷ õ¿ëýýí àâëàà.

Õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãûã íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä øèíý á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý õàðèëöàã÷èääàà ñàíàë áîëãîæ àæèëëàñíû ¿ð ä¿íä 2012 îíû íèéò ¿éë àæèëëàãààíû îðëîãîä ýçëýõ õ¿¿ãèéí áóñ îðëîãûí õóâü 4.7 íýãæýýð íýìýãäëýý. Ýíýõ¿¿ ºñºëòºä õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëò, áàòàëãààíû îðëîãî 2.6 äàõèí, ãàäààä òºëáºð òîîöîîíîîñ îëîõ îðëîãî 73 õóâèàð òóñ òóñ íýìýãäñýí íü ãîë íºëºº ¿ç¿¿ëëýý.

àæèëòíóóäûã õàìðóóëñíààð òýäãýýðèéí õàðèëöààíû óð ÷àäâàð 15-ààñ äýýø õóâèàð ºññºí ¿ç¿¿ëýëò ãàðñàí áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí Åâðîïûí Ñýðãýýí Áîñãîëòûí áàíêíû ñàíõ¿¿æèëòýýð õýðýãæ¿¿ëñýí òåõíèê òóñëàëöààíû õ¿ðýýíä Ôðàíêфóðòûí Áèçíåñ áîëîí Ìåíåæìåíòèéí Ñóðãóóëèàñ çýýëèéí ÷àäàâõèéã íýìýãä¿¿ëýõ, çýýëèéí ïðîöåññèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, õ¿íèé íººöèéí áîäëîãûí ÷èãëýëýýð çºâëºõ ¿éë÷èëãýý àâëàà.

БÈÇÍÅÑ БÀÍÊÍЫ ҮÉË×ÈËÃÝÝ

44

ªíºº ¿åä áèçíåñèéí àñàð èõ ºðñºë人í äóíä çàðèì áàéãóóëëàãóóä áîãèíî õóãàöààíä àøèã îëîõûí òóëä á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèéõýý ÷àíàðûã áóóðóóëàõ íü áèé. ͺ㺺òýéã¿¿ð õîëûã õàðæ, óäààí õóãàöààíû àøèãòàé àæèëëàãààã èë¿¿ä ¿çýæ ÷àíàðûã ýðõýìëýäýã áàéãóóëëàãóóä ÷ îëîí áàéäàã. Àëñûí õàðààòàé áàéæ, ÷àíàðûã ýðõýìëýí áàéãóóëëàãûí ñàëøã¿é íýã õýñýã áîëãîæ áèçíåñèéí òàëáàðò àìæèëòòàé ÿâàà ÕàñÁàíêíû õàðèëöàã÷ áàéãóóëëàãóóäûí íýã áîë Пèðàìèä Èíäàñòðè ÕÕÊ юì.

Òóñ êîìïàíè íü 1996 îíä áàðèëãûí ìàòåðèàëûí ¿éëäâýðëýë ýðõëýõ çîðèëãîîð áàéãóóëàãäàí Ìîíãîëä àíõíû EPS äóëààëãûí õººñºíöºð õàâòàíãèéí ¿éëäâýðèéã àøèãëàëòàíä îðóóëàí ºíººã õ¿ðòýë òºðºë á¿ðèéí øàõàëòòàé, ãàëä òýñâýðòýé, õàòóóëàã õººñºíöºð õàâòàíã òåõíîëîãè áîëîí ÷àíàðûí ºíäºð ò¿âøèíä ¿éëäâýðëýí äîòîîäûí õýðýãöýýíä íèéë¿¿ëæ áàéíà. Òóñ áàéãóóëëàãûí õàìò îëîí 1998 îíä Áàðèëãà Àðõèòåêòóð êîðïîðàöèòàé õàìòðàí Ìîíãîë óëñûí õººñºíöºð õàâòàíãèéí MNS 4629-98 äóãààðòàé àíõíû ñòàíäàðòûã áîëîâñðóóëñàí áºãººä îäîîãîîð Ìîíãîë Óëñûí õýìæýýíä ìºðäºãäºæ áàéãàà MNS ISO 13163:2011 ñòàíäàðòûã äàãàí ìºðäºæ áàéíà.Пèðàìèä Èíäàñòðè ÕÕÊ íü 2011 îíä ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ÷àäëûã íýìýãä¿¿ëæ, îð÷èí ¿åèéí äýâøèëòýò òîíîã òºõººðºìæèéã

КÎÐПÎÐÅÉÒ ÁÀÍК: ÌÎÍÃÎËЫÍ ÀÍÕÍЫ ÄÓËÀÀËÃЫÍ ÕªªÑªÍ֪РÕÀÂÒÀÍÃÈÉÍ ̄ ÉËÄÂÝÐ ÄÎÒÎÎÄЫÍ ÁÀÐÈËÃЫÍ ÑÀËÁÀÐÒ ×ÀÍÀÐЫà ÝÐÕÝÌËÝÍ ÀÌÆÈËÒÒÀÉ ÀÆÈËËÀÆ ÁÀÉÍÀ

ñóóðèëóóëàõ çîðèëãîîð 1 æèëèéí õóãàöààòàé 500 ñàÿ òºãðºãèéí çýýëèéã ÕàñÁàíêíààñ àâñíààð æèëä 60000ì3 äóëààëãûí EPS õººñºíöºð ¿éëäâýðëýõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé áîëñîí áàéíà.

Òóñ áàéãóóëëàãà íü áàðèëãûí ìàòåðèàëûí ÷èãëýëýýð “Îíû øèëäýã á¿òýýãäýõ¿¿í”, “Õýðýãëýã÷äýä èòãýìæëýãäñýí øèëäýã õàìò îëîí”, BARILGA EXPO-2009 ¿çýñãýëýíãýýñ “Øèëäýã ¿éëäâýðëýã÷”, 2009 îíä “Ìîíãîëä òàíèãäñàí ñòàíäàðò õýâø¿¿ëýã÷ òýðã¿¿íèé áàéãóóëëàãà”, 2010 îíä “¯íäýñíèé øèëäýã ¿éëäâýð”, 2011 îíä ÇÒÁÕÁЯ-íû “Øèëäýã áàðèëãûí ìàòåðèàë ¿éëäâýðëýã÷”-ýýð òóñ òóñ øàëãàð÷ áàéñàí.

ªä㺺 Пèðàìèä Èíäàñòðè ÕÕÊ íü Ìîíãîë Óëñàä õàìãèéí õóðäàöòàé õºãæèæ áóé ñàëáàðóóäûí íýã áîëîõ áàðèëãûí ñàëáàðò á¿òýýãäýõ¿¿íýýðýý òàíèãäñàí, ÷àíàðûí ºíäºð æèøèã òîãòîîñîí, ººðèéí ãýñýí ºí㺠òºðõòýé äîòîîäûí òýðã¿¿íèé ¿éëäâýðëýã÷ áàéãóóëëàãà áîëîîä áàéíà. ×àíàðûã ýðõýìëýõ çîðèëòîî áóóðóóëàëã¿éãýýð àøèãòàé, àìæèëòòàé àæèëëàæ áîëäãèéí òîä æèøýý ýíý áèëýý. Òóñ áàéãóóëëàãà ¿éë àæèëëàãààãààðàà äàìæóóëàí îëîí àðâàí àæëûí áàéð áèé áîëãîæ, ýõ îðíûõîî á¿òýýí áàéãóóëàëò, õºãæèë öýöýãëýëòýä áîäèò õóâü íýìðýý îðóóëæ íýð òºðòýé㺺ð îðîëöîæ áàéíà.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÈÐÃÝДÈÉÍ БÀÍÊÍЫ ҮÉË×ÈËÃÝÝ

Èðãýäèéí áàíêíû õóâüä õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýã ñàéæðóóëàõ, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíèé íºõöºëèéã õàðèëöàã÷äûí ýðýëò õýðýãöýýíä òóëãóóðëàí áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, õàðèëöàã÷äàä áàíêíû ¿éë÷èëãýý àâàõ ñ¿ëæýý, ñóâãàà ºðãºòãºõ, öàõèì ¿éë÷èëãýýíèé õýðýãëýýã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýí àæèëëàëàà.Óëààíáààòàð õîò áîëîí õºäºº îðîí íóòàãò 19 òîîöîîíû òºâ, ºðãºòãºë øèíýýð íýýæ, íèéò ñàëáàð òîîöîîíû òºâ, ºðãºòãºëèéí òîî 107-ä õ¿ðýâ. Ñàëáàð, íýãæèéí çýðýãöýý ÀÒÌ áîëîí êàðòààð ¿éë÷ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí ñ¿ëæýýã ºðãºæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð õºðºí㺠îðóóëàëò

2012 îíä èðãýäýä 368.4 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîæ, èðãýäèéí çýýëèéí áàãö 333.2 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðñýíèéã ºìíºõ îíòîé õàðüöóóëáàë èðãýäýä îëãîñîí çýýëèéí õýìæýý 1 õóâèàð, çýýëèéí áàãö 8.0 õóâèàð òóñ òóñ ºññºí áàéíà. Íèéò îëãîñîí çýýëèéí

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 2012 2011 12/11 (%)

Îëãîñîí çýýëèéí òîî 105,186 111,864 -6%

Îëãîñîí çýýëèéí ä¿í (òýðáóì òºãðºã) 334.2 364.1 1%

Íèéò èäýâõòýé çýýëèéí òîî 82,355 96,585 -16%

Íèéò èäýâõòýé çýýëèéí áàãö (òýðáóì òºãðºã) 333.2 308.2 8%

Çýýëèéí äóíäàæ õýìæýý 4.1 3.2 28%

õèéñíèé ä¿íä ÀÒÌ-èéí òîî 91-ä, êàðòààð ¿éë÷ëýã÷ áàéãóóëëàãûí òîî 888-ä õ¿ð÷, õàðèëöàã÷èääàà áàíêíû ¿éë÷èëãýýã ººðèéí õ¿ññýí ãàçðààñ àâàõ áîëîìæèéã íýìýãä¿¿ëýâ.

ªíãºðñºí îíä Ìîíãîëáàíêíààñ áàðèìòàëñàí àðèëæààíû áàíêóóäûí çààâàë áàéëãàõ íººö áîëîí õºðâºõ ÷àäâàðûí øààðäëàãûã íýìýãä¿¿ëñýí áîäëîãî íü áàíêíû çýýëèéí ºñºëòºä íºëººëæ, èðãýäèéí çýýëèéí áàãöûã ýõ ¿¿ñâýðèéí íèéë¿¿ëýëòòýé óÿëäóóëàí óäèðäàæ àæèëëàëàà.

32.9 õóâèéã áèçíåñèéí çîðèóëàëòààð, 36.2 õóâèéã õýðýãëýýíèé çîðèóëàëòààð, 30.9 õóâèéã îðîí ñóóö õàøàà áàéøèí õóäàëäàí àâàõ çîðèóëàëòààð îëãîâ.

Çýýëèéí áàãö òºð뺺ð Çýýëäýã÷èéí òîî òºð뺺ð

Áичил Õэðэглээ Ìоðгåйæ

30.9%

6.7%

32.9% 26.1%

36.2% 67.2%

Èðãýäýýñ òàòñàí õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí áàãö ºìíºõ îíîîñ 45 õóâèàð ºñ÷ 368.2 òýðáóì òºãðºãò, íèéò äàíñíû òîî 38.4 õóâèàð ºñ÷ 664.6 ìÿíãàä õ¿ðýâ. Èðãýäýýñ òàòñàí ýõ ¿¿ñâýðèéí 27 õóâèéã

õóãàöààã¿é áîëîí õàðèëöàõ äàíñ, 21.8 õóâèéã áîãèíî õóãàöààòàé, 51.2 õóâèéã óðò õóãàöààòàé õàäãàëàìæ ýçýëæ áàéíà.

46

2011 îíû 12 ñàðààñ ýõë¿¿ëñýí Õóðèìòëàëòàé Ìîíãîëûí Һ뺺 óðèàòàé íýã æèëèéí õóãàöààòàé ÕàñËîòòî àÿíûã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëñíû ¿ð ä¿íä èðãýäèéí õàäãàëàìæèéí õýìæýý ºñ÷, çàõ çýýëä ýçëýõ õàðèëöàõ, õàäãàëàìæèéí õóâèéã 7.2 õóâèàñ 9.6 õóâü

¯ç¿¿ëýëò¿¿ä 2012 2011 12/11 (%)

Õàðèëöàõ äàíñíû òîî 260,196 211,145 17.7%

Õàðèëöàõ äàíñíû áàãö (òýðáóì òºãðºã) 10.6 8.1 30.8%

Õàäãàëàìæèéí òîî 404,422 269,210 50.2%

Õàäãàëàìæèéí áàãö (òýðáóì òºðºã) 366.6 245.7 49.2%

-ÕàñÁàíêíààñ çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà Õóðèìòëàëòàé Ìîíãîëûí òºëºº “ÕàñËîòòî” àÿíààñ áàéð õîæèæ ñóïåð àçòàí áîëñîíä áàÿð õ¿ðãýå.

-Áàÿðëàëàà. “ÕàñËîòòî” àÿíûã çîõèîí áàéãóóëñàí ÕàñÁàíêíûõàà íèéò àõ ýã÷ íàðò ìàø èõ áàÿðëàëàà. Òà á¿õíèé öààøäûí àæèëä àìæèëò õ¿ñüå ãýæ õýëìýýð áàéíà.

-Õýçýý ñóïåð àçòàí áîëæ áàéð õîæñîíîî ìýäñýí áý? Àíõ àçòàí áîëñîí ñýòãýãäëýý õóâààëöàà÷.-ÕàñÁàíêíû ñóðòàë÷èëãààíààñ òàâäóãààð ñàðûí 30-íû 21 öàãààñ Ìîíãîëûí ¯íäýñíèé Îëîí Íèéòèéí òåëåâèçýýð “ÕàñËîòòî”-íû õîíæâîðûã òààðóóëíà ãýæ ìýäñýí. Яã òýð ºäºð íü ìèíèé õàäãàëàìæèéí äàíñíû äóãààðûã äóóäñàí. Ãýõäýý íýã èõ ñàéí èòãýæ ºãºõã¿é áàéñàí ÷ ÕàñÁàíêíààñ óòàñäààä ñóïåð àçòàí áîëæ 2 ºðºº áàéð õîæñîíä áàÿð õ¿ðãýå ãýæ õýëýõýä ë èòãýæ ãýðýýðýý èõ áàÿðëàñàí.

-Ñóïåð àçòàí ìààíü áàéðíûõàà ò¿ëõ¿¿ðèéã õýçýý ãàðäàí àâàõ âý?-ÕàñÁàíêíûõàí ýíý îíû åñä¿ãýýð ñàðä øèíý áàéðíûõàà ò¿ëõ¿¿ðèéã ãàðäóóëíà ãýñýí.

-ÕàñÁàíêàíä õàäãàëàìæ ººðºº íýýëãýâ ¿¿ ýñâýë ãýðèéíõýí ÷èíü íýýæ ºãñºí ¿¿?-Àíõ“ÕàñËîòòî”-íû ñóðòàë÷èëãààã õàðààä ÕàñÁàíêèíä õàäãàëàìæ íýýëãýìýýð áàéíà ãýæ ýýæèä õýëñýí. Ýýæ äýìæèæ õî¸óëàà õîòîä î÷èæ õàäãàëàìæ íýýëãýñýí. Íýýëãýñýí õàäãàëàìæ ìààíü 2 ºðºº áàéð õîæóóëñàíä ìàø èõ áàÿðòàé áàéãàà.

-Õàäãàëàìæòàé áîëëîî õ¿¿ áîäîæ íýìýãä¿¿ëýýä õóðèìòëàë ¿¿ñãýæ áàéíà. Õóðèìòëàëàà þóíä çîðèóëíà ãýæ òºëºâëºæ áàéãàà âý?-Яã îäîîãîîð çàðöóóëíà ãýñýí áîäîëã¿é áàéãàà. Öààøèä óëàì íýìýãä¿¿ëæ õóðèìòëàëàà ºñãºõ áîäîëòîé áàéãàà. Òýãýýä òîì áîëîõîîð юóíä çàðöóóëàõàà øèéäýõ áàéõ.

-Ìîíãîëä ìàø îëîí àðèëæààíû áàíê ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

ßàãààä ÕàñÁàíêûã ñîíãîæ õóðèìòëàë ¿¿ñãýñýí áý?-Åð íü áîë ÕàñÁàíêûã ñîíãîõ áîëñîí õàìãèéí ãîë øàëòãààí íü Õóðèìòëàëòàé Ìîíãîëûí òºëºº “ÕàñËîòòî” àÿí áàéñàí. Ãýõäýý ÿã ÷ áàéð õîæèíî ãýæ áîäîîã¿é. Ãàäààäàä àÿëàõ ýðõ, íýã ñàÿ òºãðºã, áýëãèéí êàðò çýðýã íü èë¿¿ òààëàãäààä ÕàñÁàíêèíä õàäãàëàìæ íýýëãýñýí.

-Öààøèä ÿìàð ìýðãýæëýýð èõ äýýä ñóðãóóëüä ñóðàëöàõ áîäîëòîé áàéãàà âý?-Áè ñóðãóóëèà òºãñººä ýì÷ áîëíî ãýæ áîäîæ áàéãàà.

-Óëààíáààòàð õîòîä ñóðàëöàõ áîë áàéðíû òàë äýýð ñàíàà çîâîëòã¿é áîëëîî. ªºðèéí ãýñýí áàéðòàé áîëñíû äýýð õºäºº îðîí íóòãààñ èðæ ñóðàëöäàã õ¿¿õä¿¿äèéí õóâüä îðîí áàéð ÷óõàë. Ýíý àñóóäëûã ÷èíüõóðèìòëàë ÷èíü øèéäýýä ºãñºí áàéíà.-Òèéìýý. Áè ìàø èõ áàÿðëàæ áàéãàà. Îюóòàí áîëîîä õîòîä î÷èõîä áàéðàíä ñóóõ ýñâýë õàìààòàí àõ, ýã÷èéíäýý àìüäðàõ áîëäîã ãýñýí. Õàðèí áè ººðèéíõºº áàéðàíä àìüäàðíà.

-Íàéç íàðòàà øèíý áàéð õîæñîíîî õýëñýí¿¿. Íàéç íàð ÷èíü þó ãýñýí áý?-Õýëñýí ÷èíü åðººñºº èòãýõã¿é áàéñàí. Íýýðýý юìóó ãýýä ë áàéñàí. Áàéðíû ýðõèéí áè÷èã ¿çýæ èòãýýä á¿ãäýýðýý áàÿð õ¿ðãýñýí.

-Үåèéíõýý õ¿¿õýä, çàëóóñò õóðèìòëàëòàé áîëîõûí ñàéí òàëûã óðèàëñàí ¿ã õýëýý÷ ãýâýë?-¯åèéíõýý õ¿¿õä¿¿äýä õóðèìòëàëòàé áîëîõûí òóëä õàäãàëàìæ íýýëãýýðýé. Ãýõäýý ÕàñÁàíêèíä íýýëãýýðýé. Òà íàð ÷ ãýñýí íàä øèã ñóïåð àçòàí áîëæ, áàéðòàé áîëíî ø¿¿. Õàäãàëàìæ íýýëãýýðýé ãýæ óðèàëæ áàéíà.

-ßðèëöëàãà ºãñºí ä¿¿äýý áàÿðëàëàà. Õ¿ññýí ñóðãóóëüäàà îðæ ìóíäàã ýì÷ áîëîîðîé ãýæ åðººå.

-Áàÿðëàëàà.

ÕÀÑËÎÒÒÎÍЫ ÑÓПÅÐ ÀÇÒÀÍ ÎÕÈÍ Ò.ÝÐÄÝÍÝÁÓËÃÀ: ¯ÅÈÉÍÕÝÝ Õ¯¯Õį¯ÄÝÄ ÕÀÑÁÀÍКÈÍÄ ÕÀÄÃÀËÀÌÆ ÍÝÝËÃÝÕÈÉà ÓÐÈÀËÆ ÁÀÉÍÀ

áîëãîæ íýìýãä¿¿ëëýý. Óã àÿíû ¿ð ä¿íä ¿íäýñëýí ÕàñËîòòî 2 àÿíûã ¿ðãýëæë¿¿ëýí, äàõèí íýã æèëýýð ñóíãàæ, èðãýäýä õóðèìòëàëûí ¿ð àøãèéã äàõèí ñóðòàë÷ëàí àæèëëàõààð áîëîîä áàéíà.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÕàñÁàíê íü æèë á¿ð çîõèîí áàéãóóëäàã ÕàñÕ¿¿ãèéí áàÿðàà ýõ ¿ðñèéí áàÿðûã òîõèîëäóóëàí òýìäýãëýí ºíãºð¿¿ëëýý. Ýíýõ¿¿ áàÿðûí àðãà õýìæýýíä 30 ãàðóé ìÿíãàí õ¿¿õýä îðîëöñîí áºãººä õàäãàëàìæ ýçýìøäýã õ¿¿õä¿¿ääýý çîðèóëàí öèðêèéí òîãëîëò

ÁÈ×ÈË ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝ

2012 îíä áè÷èë áèçíåñ áîëîí õóâèàðàà õºäºëìºð ýðõëýã÷äýä 124.8 òýðáóì òºãðºãèéí áè÷èë áèçíåñèéí çýýëèéã ýðãýëòèéí áîëîí ¿íäñýí õºðºíãèéí çîðèóëàëòààð îëãîæ, îíû ýöñèéí áàéäëààð áàíêíû íèéò

çîõèîí áàéãóóëæ ¿íý òºëáºðã¿é ¿ç¿¿ëñýí íü õ¿¿õýä, òýäíèé ýöýã ýõ÷¿¿äèéí òàëàðõëûã õ¿ëýýëýý. 2012 îíû ýöñèéí áàéäëààð Ìîíãîë Óëñûí íèéò õ¿¿õäèéí 16.7 õóâü áóюó 173,216 õ¿¿õýä ÕàñÁàíêèíä õàäãàëàìæòàé áàéíà.

Èðãýäèéí çýýë îëãîëò Èðãýäèéí çýýë îëãîëòûí äóíäàæ õýìæýý /ñàÿ òºã/

Õаðилцах данñ Õугацаагүй хадгаламæ Õугацаатай хадгаламæ

10.6 3% 8.1 3%

88.1 23% 68.2 27%

278.4 74%

42.7%Óëààíáààòàð Óëààíáààòàðպ人 պ人

57.3% 8.8 6.0

177.5 70%

ÕÀÐÈËÖÀÕ, ÕÀÄÃÀËÀÌÆÈÉÍ ÄÀÍÑ

2012 2011

Êèâà îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áóé áè÷èë çýýë çóó÷ëàëûí õºòºëáºðò 2012 îíû òóðøèä 1,019 èðãýíèéã õàìðóóëæ 2.4 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí áàéíà. Èíãýñíýýð 2012 îíû ýöñýýð 1,211 èäýâõèòýé çýýëäýã÷èéí 1.8 òýðáóì òºãðºãèéí êèâà çýýëèéí áàãöòàé áîëëîî. Ýäãýýð çýýëä íèéò 200 ãàðóé îðíû 100 ìÿíãà ãàðóé õóâü õ¿í ýõ ¿¿ñâýð á¿ðä¿¿ëæ ºãñºí áàéíà. ªìíº Êèâà çýýë çóó÷ëàëûí õºòºëáºðò õàìðàãäàæ çýýëýý òºëæ äóóñãàñàí 457 èðãýíä 10 ñàÿ ãàðóé òºãðºãèéí çýýëèéí õ¿¿ã õàäãàëàìæ õýëáýðýýð áóöààí îëãîæ óðàìøóóëëàà.ÎÓ-ûí õºäºëìºðèéí áàéãóóëëàãà (ILO)-ûí ñàíõ¿¿æèëòýýð õýðýãæèæ áóé Áè÷èë äààòãàëûí òºñëèéí õ¿ðýýíä ÒýíãýðÄààòãàë êîìïàíèòàé õàìòðàí “Æàðãàëòàé èðãýí” ýð¿¿ë ìýíäèéí äààòãàëä 2,317 áè÷èë áèçíåñ ýðõëýã÷äèéã õàìðóóëëàà. Íèéãìèéí äààòãàëûí ñèñòåìä õàìðàãäàæ ÷àääàãã¿é õóâèàðàà õºäºëìºð ýðõëýã÷èä

ýíýõ¿¿ äààòãàëä õàìðàãäñàíààð ýð¿¿ë ìýíä áîëîí ãýíýòèéí îñëîîñ ó÷èð÷ áîëîõ àëèâàà ýðñäýëèéã óäèðäàõ áîëîìæòîé áîëæ áàéíà.Áàíê íü îëîí óëñûí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí òýðã¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí ¿¿ñãýí áàéãóóëñàí Smart campaign-ä íýãäýí, õàðèëöàã÷èéã õàìãààëàõ õºäºë㺺íèéã àëáàí ¸ñíû çºâøººðºëòýéãýýð äîòîîääîî íýâòð¿¿ëýõ àæëûã õýðýãæ¿¿ëæ ýõëýýä áàéíà. Áàíê õºäººãèéí àëñëàãäñàí ñóìä, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý àâàõ áîëîìæîîð õÿçãààðëàãäìàë èðãýäýä áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí òîãòâîðòîé ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ á¿òöèéã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð èðãýäèéí ñàíàà÷èëãààð ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí õàäãàëàìæ, çýýëèéí õîðøîîäûã äýìæèæ àæèëëàæ èðëýý. 2012 îíû áàéäëààð áàíê 49 ÕÇÕ-òîé òåõíèêèéí òóñëàëöàà, çºâëºãºº, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíèé ÷èãëýëýýð õàìòðàí àæèëëàæ õºäººãèéí õîðøîîäûí äýýâýð áàéãóóëëàãà áàéãóóëàõ ¿éë ÿâöûã äýìæèâ.

çýýëèéí áàãöûí 17.1 õóâü íü áè÷èë çýýë, èäýâõèòýé çýýëäýã÷èéí 23.9 õóâü íü áè÷èë çýýëäýã÷èä áàéíà.

48

Áаатаðын Ãанцэцэг íü 16 íàñòàé áàéõäàà äîòîð ýä ýñèéí ãýìòýë ãýñýí îíîøòîéãîîð ñóðãóóëüä ñóðàõ, àæèë ýðõëýõ áîëîìæã¿é áîëæ õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà 70% àëäñàí òóë ãðóïï-ä îðñîí áàéíà. Òóõàéí ¿åä ñóðãóóëüäàà ÿâàõàà áîëüæ àõûíõàà àæèëä òóñëàí ãýðòýý áàéõ áîëñîí юì.Ò¿¿íèé òºðñºí àõ íü íîîñ, íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿í ãýðýýðýý ¿éëäâýðëýäýã áàéñàí áà Ãàíöýöýã 14 íàñòàéãààñàà àõûíõàà õèéñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õàðààä ººðºº áèå äààæ õèéæ ¿çýõ õ¿ñýë òºðæýý. Àõûíõàà áèçíåñò òóñëàäàã áàéñàí íü ýíý áèçíåñèéí òàëààð àíõ ñóðàëöàõ àíõíû ýõëýë áîëñîí áàéíà.Ìîíãîë óëñàä íîîñ íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý ÷àíàðààð äýëõèéä äýýã¿¿ðò îðäîã öººí õýäýí ¿éëäâýð¿¿ä áàéäàã. Õóâü õ¿íèé õèéñýí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í íü òîìîîõîí êîìïàíèóäûí á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ ¿íý ºðòãèéí õóâüä õÿìä áîëîâ÷ ÷àíàðûí õóâüä ÿëãàðàõ ç¿éë áàðàã áàéäàãã¿é. Áèçíåñèéí ïðîöåññûí õóâüä õóâü õ¿í áîëîí äýëã¿¿ð çàõààñ áýëýí áîëîâñðóóëñàí óòàñ õóäàëäàí àâààä ºìä, öàìö, ïëàòüå, õ¿ðýì ãýõ ìýò îëîí òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñ¿ëæèã÷ ìàøèíààð õîëáîí î¸äîã áàéíà. Ãàíöýöýã àíõ õóó÷èí ¿éëäâýðò õýðýãëýãääýã áàéñàí ñ¿ëæèã÷ ìàøèíûã 70,000 òºãðºãººð õóäàëäàí àâ÷ ººðèéí ãýñýí ñ¿ëæèã÷ ìàøèíòàé áîëñîí íü óã áèçíåñýý ýõëýõýä ãîë ò¿ëõýö áîëæýý. Ò¿¿íèé àíõíû õýðýãëýã÷èä õàìààòàí ñàäàí, íàéç íºõºä íü áàéëàà. Ò¿¿íýýñ õîéø æèëèéí äàðàà çàõèàëãà áîëîí ¿éëäâýðëýë íýìýãäýõèéí õèðýýð íýìýëò òîíîã òºõººðºìæ øààðäëàãàòàé áîëæ, àíõíûõàà 2.5 ñàÿ òºãðºãèéí çýýëèéã ÕàñÁàíêíààñ õ¿ññýí áàéíà. Çýýëèéí çîðèóëàëò íü öàõèëãààíààð àæèëëàäàã ñ¿ëæèã÷ ìàøèí áîëîí áýëýí áîëîâñðóóëñàí óòàñ õóäàëäàí àâàõ áàéæýý. Òýðýýð ÿðèõäàà “Ìàíàé ãýð á¿ëèéíõýí áàéíãà íàäàä òóñëàæ, íàìàéã äýìæèæ áàéñàí íü ìèíèé îäîîãèéí àìæèëòàíä õ¿ðýõýä òîìîîõîí ò¿ëõýö áîëñîí. Ãàäààäàä áàéäàã ýã÷ ìèíü 250,000 òºãðºãíèé àâòîìàò ñ¿ëæèã÷ ìàøèí õóäàëäàí àâ÷ ºã÷ áàéæ áèëýý.” õýìýýí ºã¿¿ëñýí юì.Ãàíöýöýã Áàÿí-ªëãèé àéìãèéí 2 èðãýíòýé õàìòðàí áèçíåñèéí ò¿íøëýë áèé áîëãîæ, òýäíèé ýðýëòýä íèéöñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõèàëãûã àâ÷ ýõýëñýí áàéíà. Òýäãýýð çàõèàëàã÷èä áýëýí áîëñîí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã Áàÿí-ªëãèé àéìàãò áàéðëàëòàé 2 çàõ, 1 äýëã¿¿ðò áîðëóóëàõûí çýðýãöýý Êàçàêñòàí óëñ ðóó ãàðãàæ õóäàëäààëäàã áàéâ. Àíõ çýýë õººöºëäºæ ýõëýõäýý òàíèëóóäààñàà àñóóñíààð ÕàñÁàíê ò¿ðãýí øóóðõàé ¿éë÷èëãýýòýé, çýýë íü óÿí õàòàí íºõöºëòýé ãýäãèéã îëæ ìýäñýí áàéíà. Çýýë õººöºëäºæ áàéõäàà áàðüöàà õºðºí㺠õ¿ðýëöýõã¿é, çýýëèéí øààðäëàãûã õàíãàõã¿éãýý ìýäýí çýýë àâàõ

õ¿ñýë íü àðèëàõ äºõñºí áîëîâ÷ ÕàñÁàíêíû Íýìýëò Ñàíãèéí çýýëä õàìðàãäñàíààð àíõíû ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãýý àâ÷ýý. Ýíý òàëààð ÿðèõäàà “Áè ÷ áàðàã çýýë, ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýã àâàõ áîëîìæ áàéõã¿é юì áàéíà äàà õýìýýí øàíòàð÷ áàéæ áèëýý” õýìýýí ºã¿¿ëñýí юì.Ãàíöýöýãèéí áèçíåñ íü çýýë àâàõûí ºìíº 2 àæèëòàíòàé, 1 ñ¿ëæèõ ìàøèí, 1 î¸õ ìàøèíòàé áàéñàí áîë îäîî 14 àæèëòàíòàé, 15 ñ¿ëæèã÷ ìàøèí, 5 î¸õ ìàøèíòàé áîëñîí áàéíà. Îäîî õàìò àæèëëàæ áàéãàà 14 àæèëòíû 5 íü Ãàíöýöýãèéí õàìààòíû ä¿¿ íàð юì. Òýðýýð “Áè øèíý àæëûí áàéð áèé áîëãîæ, îðãàíèê á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ çàìààð Ìîíãîë îðíûõîî õºãæèë äýâøèëä ººðèéí ÷àäàõ ÷èíýýãýýð õóâü íýìðýý îðóóëæ áàéãààäàà áàÿðòàé áàéäàã ” ãýæ õýëýõ äóðòàé.Ò¿¿íèé áèçíåñò àæèëëàõ õ¿÷íèé òàë äýýð áàãàã¿é õ¿íäðýë¿¿ä ãàðäàã. Ìýðãýæëèéí î¸äîë÷èí áýëòãýäýã ñóðãàëòûí òºâ áàéõã¿é ó÷ðààñ øèíýýð àâñàí àæèëòàí á¿ðèéã ººðºº ñóðãàæ äàäëàãàæóóëàõ øààðäëàãà ãàðäàã áºãººä ¿¿íä öàã õóãàöàà èõ çàðöóóëäàã àæ. Äàäëàãàæóóëñàí àæèëòàí íü àæëààñ ãàðàõàä ººð äàäëàãà òóðøëàãàòàé õ¿í îëääîãã¿é ó÷èð äàõèí øèíý õ¿í àâ÷ ñóðãàõ õýðýã ãàðäàã.Îäîî Ãàíöýöýã ÕàñÁàíêíû á¿õèé ë òºðëèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíä õàìðàãäàõ áîëîìæòîé áîëñîí áà ÕàñÁàíêíû õàìòðàã÷ áàéãóóëëàãóóäààñ ÿâóóëäàã ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí áèçíåñèéí ñóðãàëòóóäàä òîãòìîë õàìðàãäàí õ¿¿õä¿¿äèéíõýý èðýýä¿éí, ñóðãàëòûí òºëºº õóðèìòëàë áèé áîëãîæ ýõýëæýý. ̺í ñàíõ¿¿ãèéí á¿õ òºðëèéí ¿éë÷èëãýý àâäàã áîëñîíîîð áèçíåñýý óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõàä äºõºìòýé áîëëîî. Îäîîãèéí áàéäëààð Ãàíöýöýã ÕàñÁàíêíààñ 3 óäààãèéí çýýëèéã àâààä áàéãàà áºãººä îäîî áàéãàà 5,000,000 òºãðºãèéí çýýëèéí ýðãýí òºëºëò õýâèéí áàéíà.Ò¿¿íèé áèçíåñ ºðãºæèõèéí õèðýýð àæèëëàãñäûíõ íü ºðõèéí àìüæèðãàà äýýøèëñýí òºäèéã¿é äîòîîäûí õýðýãëýã÷èä õÿìä ¿íýòýé, ÷àíàðòàé, îðãàíèê íîîëóóðàí á¿òýýãäýõ¿¿í õýðýãëýõ áîëîìæòîé áîëëîî.Ãàíöýöýã èðýýä¿éä ººðèéí ¿éëäâýðëýñýí áàðààíû íýðèéí äýëã¿¿ðòýé áîëîõ ìºí ýíý ÷èãëýëýýð ñóðãàëò ÿâóóëæ ÷àäâàðòàé áîëîâñîí õ¿÷èí áýëòãýí àæëûí áàéðààð õàíãàõ, ñóðãàëòàíä õàìðàãäñàí õ¿ì¿¿ñò õýðõýí ººðèéí áèçíåñèéã ýõëýõ áîëîìæóóäûã íýýæ ºãºõ õ¿ñýë òýì¿¿ëýëòýé áèçíåñ ýðõëýã÷ ýìýãòýé áèëýý.Ãàíöýöýã öààø íü ”ÕàñÁàíê íü Ìîíãîë Óëñûí Áè÷èë Áèçíåñ ýðõëýã÷äèéã á¿ðýí äýìæäýã ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãà òóë áè õóâüäàà Ìîíãîëûí ýäèéí çàñàã, íèéãýìä îðóóëæ áóé òîìîîõîí îðîëöîîíû íýãýí õýñýã áîëîí àæèëëàæ áàéãààãààð íü áàõàðõäàã.” õýìýýí ºã¿¿ëñýí юì.

ÁÀÀÒÀÐЫÍ ÃÀÍÖÝÖÝÃ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÖÀÕÈÌ ÁÀÍКÍЫ ¯ÉË×ÈËÃÝÝ

ªíãºðñºí îíä öàõèì ¿éë÷èëãýýíèé õóâüä îëîëò àìæèëòààð ä¿¿ðýí æèë áàéëàà. 2012 îíä ÕàñÁàíê íü êàðòûí ¿éë÷èëãýýãýý ñàéæðóóëæ, öàð õ¿ðýýãýý ºðãºæ¿¿ëýõ çîðèëò òàâüæ àæèëëàëàà. Áèä êàðòûí ïðîöåññèíãèéí òºâèéã øèëæ¿¿ëýõ òºñëèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñíýýð êàðòûí ¿éë÷èëãýý áîäèò öàãèéí ãîðèìä øèëæèæ, êàðò ýçýìøèã÷äýä ¿ç¿¿ëýõ ¿éë÷èëãýýãýý ñàéæðóóëæ, êàðòààð õèéãäýõ òºëáºð òîîöîîã èë¿¿ ò¿ðãýí øóóðõàé ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé áîëîâ. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä êàðò ýçýìøèã÷äèéí òîî òàéëàíò õóãàöààíä 39%-èàð íýìýãäýæ, íèéò êàðò ýçýìøèã÷äèéí òîî 145.9 ìÿíãàä õ¿ðýâ.Ò¿¿í÷ëýí íóóöëàëûí ºíäºð çýðýãëýëèéí EMV ÷èï êàðòûã çàõ çýýëä íýâòð¿¿ëñíýýð îëîí óëñûí êàðò ýçýìøèã÷äèéíõýý íóóöëàë, àюóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ òîìîîõîí àæèë áîëëîî.ÕàñÁàíê ÀÒÌ-èéí ñ¿ëæýýã 81-ýýð íýìýãä¿¿ëæ êàðò ýçýìøèã÷ íàðòàà áýëýã áàðüñàí áºãººä îäîîãèéí áàéäëààð õºäºº îðîí íóòàã áîëîí Óëààíáààòàð õîòîä íèéò 91 ÀÒÌ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ áàéíà. 2012 îíä Êàðòààð ¯éë÷ëýã÷ Áàéãóóëëàãûí õàìðàõ õ¿ðýýã íýìýãä¿¿ëýõ, êàðò ýçýìøèã÷ íàðûí áýëýí áóñ òºëáºð òîîöîîã äýìæèõ çîðèëãîîð Óëààíáààòàð õîò,îðîí íóòàãò êàðòààð ¿éë÷ëýã÷ áàéãóóëëàãûí òîîã æèãä íýìýãä¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð àæèëëàëàà. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä 2012 îíû ýöýñò 888 Êàðòààð ¯éë÷ëýã÷ Áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàæ áàéãàà íü ºíãºðñºí îíîîñ 2.7 äàõèí ºññºí

¿ç¿¿ëýëòòýé áàéíà. ̺í ã¿éëãýýíèé òîî ºìíºõ îíîîñ 3.5 äàõèí ºññºí íü öàõèì áýëýí áóñ ã¿éëãýýíèé èäýâõ íýìýãäýæ áàéãààã áàòëàí õàðóóëëàà. Îíû ýöñèéí áàéäëààð ãàð óòñàíä ñóóðèëñàí ÀÌÀR ¿éë÷èëãýý áîëîí Èíòåðíýò áàíêíû ¿éë÷èëãýýíèé íèéò õýðýãëýã÷äèéí òîî 130.0 ìÿíãà áîëæ, ñàðûí ã¿éëãýýíèé òîî 30-40 ìÿíãàä õ¿ðýâ. Èäýâõòýé õýðýãëýã÷äèéí òîî íýìýãäýæ ã¿éëãýýíèé òîî èõñýõèéí õýðýýð ã¿éëãýýíèé íèéò ìºíãºí ä¿í ìºí àäèë íýìýãäýí 10 ãàðóé òýðáóì òºãðºãèéí ã¿éëãýý ýíýõ¿¿ ñóâãóóäààð õèéãääýã áîëëîî.ÀÌÀR ¿éë÷èëãýýíèé õóâüä áóñàä èæèë òºñòýé ¿éë÷èëãýýíýýñ ÿëãàðàõ íýãýí îíöëîã íü àãåíò ìåð÷àíòûí ñ¿ëæýý áºãººä 2012 îíä õàìòðàí àæèëëàæ áóé àãåíòóóäûã áàéíãûí ñóðãàëò, çºâëºãººãººð õàíãàõ òóñãàéëñàí á¿òöèéã áèé áîëãîí àæèëëóóëæ ýõýëëýý. ªìíºõ æèë õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýã÷äèéí òºëáºð òîîöîîã öàõèì ñóâãààð õ¿ëýýí àâàõ òºëáºð òîîöîîíû ñèñòåìèéã ºðãºæ¿¿ëæ, õàìòðàí àæèëëàõ áàéãóóëëàãà íýãæèéí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ àæëóóäûã øàò äàðààëàí õýðýãæ¿¿ëæ àæèëëàëàà. Öààøèä öàõèì ¿éë÷èëãýýã óëàì áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã ñàéæðóóëàõ ¿¿äíýýñ øàò äàðààëñàí õºãæ¿¿ëýëò¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà áºãººä 2012 îíû õóâüä èíòåðíýò áàíêíû ñèñòåìèéã øèíý÷ëýõ, õýðýãëýýíèé òºëáºð õ¿ëýýí àâàõ öîãö ñèñòåìèéã áèé áîëãîõîîð õîëáîãäîõ òºñë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

2012 îíä Êàðòûí ïðîöåññèíãèéí òºâèéã øèëæ¿¿ëýõ òºñëèéã àììæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñíýýð õàðèëöàã÷èéí ìýäýýëëèéí íóóöëàë ñàéæèð÷ êàðòûí ¿éë÷èëãýý áîäèò öàãèéí ãîðèìä øèëæëýý.

50

ÎÐÎÍ ÑÓÓÖÍЫ ÇÝÝË

Áàíê íèéãìèéí ºìíº õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûíõàà õ¿ðýýíä õàðèëöàã÷äûí àìüäðàëûí íºõöºëèéã ñàéæðóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ îðîí ñóóöíû çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñîíãîëò, çýýëèéí íºõöºë äýýð èõýýõýí à÷ õîëáîãäîë ºã÷ àæèëëàäàã áèëýý. 2012 îíä çàõ çýýëä øèíýýð íýâòð¿¿ëñýí, õàðèëöàã÷äûí òàëàðõëûã õ¿ëýýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí íýã áîë ãàäààäàä àìüäàð÷, àæèëëàæ áàéãàà Ìîíãîë÷óóäàä çîðèóëñàí îðîí ñóóöíû çýýë юì. Ýíýõ¿¿ á¿òýýãäýõ¿¿í íü õàðèëöàã÷äàä îðîí çàé õàðãàëçàõã¿éãýýð ýëåêòðîí ñ¿ëæýý, øóóäàí àøèãëàí, öàã õóãàöàà, çàðäëàà õýìíýí ýõ îðîíäîî îðîí ñóóö õóäàëäàí àâàõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéíà.

̺í 2011 îíä îðîí ñóóöíû áàãö çýýëèéã çàõ çýýëä íýâòð¿¿ëñýí òóðøëàãà äýýðýý ¿íäýñëýí õàøàà áàéøèí, àìèíû îðîí ñóóöíû áàãö çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã çàõ çýýëä àìæèëòòàé íýâòð¿¿ëñíýýð õàðèëöàã÷ õóäàëäàí àâ÷ áàéãàà õàøàà áàéøèí, àìèíû ñóóöàíäàà çàñâàð, òîõèæèëò õèéõ, äýä á¿òöýý ñàéæðóóëàõ õýðýãöýýã íýã äîð, íýã çýýëýýð øèéäâýðë¿¿ëäýã áîëëîî.

Áàíê îðîí ñóóöíû çýýëèéí õî¸ðäîã÷ çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõýä èäýâõèòýé îðîëöîîòîé àæèëëàäàã. ¯¿íèéã àðèëæààíû áàíêóóä äóíäààñ õàìãèéí àíõ çýýëèéí áàãöàà õóäàëäñàí, ìºí æèë á¿ð õóäàëäàæ áóé çýýëèéí áàãö, òîîãîî ºñãºñººð áàéãààãààñ õàðæ áîëíî.Îðîí ñóóöíû çýýëèéí õî¸ðäîã÷ çàõ çýýë õºãæñºíººð õÿìä õ¿¿òýé, óðò õóãàöààòàé ýõ ¿¿ñâýð çàõ çýýëä íèéë¿¿ëýãäýæ, óëàì á¿ð ºñºí íýìýãäñýýð áàéãàà îðîí ñóóöíû ýðýëò, õýðýãöýýã õàíãàõàä èõýýõýí à÷ õîëáîãäîëòîé юì. 2012 îíä áèä Ìîíãîëûí Èïîòåêèéí Êîðïîðàöè (ÌÈÊ)-ä íèéò 4 óäààãèéí õóäàëäààãààð 3.1 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéí áàãöûã àìæèëòòàé õóäàëäàæ, îðæ èðñýí ýõ ¿¿ñâýðýý àéë ºðõèéã îðîí ñóóöòàé áîëãîõîä çîðèóëëàà.

2012 îíä íèéò 27.3 òýðáóì òºãðºãèéí îðîí ñóóöíû çýýëèéã îëãîæ, 1,192 àéë ºðõèéã îðîí ñóóöòàé áîëãîõîä ººðèéí õóâü íýìðýý îðóóëñàí áàéíà.

ÕÀÐÈËÖÀÃ×ÈÉÍ ¯ÉË×ÈËÃÝÝ

ÕàñÁàíê íü Õàðèëöàã÷èéí ¯éë÷èëãýýãýý äýëõèéí æèøèãò õ¿ðãýõýýð 2011 îíä ýõë¿¿ëñýí ¯éë÷èëãýýíèé òºãºëäºðøèë òºñëèéã 2012 îíä àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëæ ýõíèé ¿ð ä¿íãýý õ¿ðòëýý. Ýíý àæëûí õ¿ðýýíä õàðèëöàã÷ òºâòýé ñî¸ëûã òºëºâø¿¿ëýõ, õàðèëöàã÷èéí õ¿ñýë õýðýãöýý øààðäëàãûã çºâ èëð¿¿ëæ, õàðèëöàã÷èä òààøààãäñàí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã õºãæ¿¿ëýõ, õàðèëöàã÷èéí ñýòãýë õàíàìæ, ëîÿàëòèéã íýìýãä¿¿ëýõ, õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýíä áàðèìòëàõ ¿íäñýí çàð÷ìóóäûã èë¿¿ òîäîðõîé áîëãîõ, ¿éë÷èëãýýãýý òºãºëäºðø¿¿ëýõ òàë äýýð èõýýõýí àíõààð÷ àæèëëàæ èðëýý.

Õàðèëöàã÷èéí ¯éë÷èëãýýã ñàéæðóóëàõààð õèéãäñýí íýã òîìîîõîí àæèë íü Õàðèëöàã÷èéí ¯éë÷èëãýýíèé Õýëòñèéã áàéãóóëñàí ÿâäàë юì. Óã õýëòñýýð äàìæóóëàí õàðèëöàã÷èéí ñýòãýë õàíàìæèéã òîãòâîðòîé ñóäàëæ, õàðèëöàã÷èéí ñàíàë ãîìäîë òàëàðõëûã øóóðõàé õ¿ëýýí àâ÷ øèéäâýðëýõ, õàðèëöàã÷èéí ñýòãýë õàíàìæèéí èíäåêñèéã õÿíàõ áîëîìæòîé áîëëîî.

Ýäãýýð àæëûí ¿ð ä¿íä 2012 îíû 7 ñàðä áèä Ñèíãàïóð óëñûí ¯íäýñíèé ¯éë÷èëãýýíèé Òºãºëäºðøëèéí ñòàíäàðòûí øààðäëàãûã õàíãàæ 436 îíîî áóюó “Ñàéí” ¿íýëãýýã Ìîíãîëûí áàíêóóäààñ àíõ óäàà àâëàà. Áàíêíû íèéò õàðèëöàã÷èéí äóíä ñýòãýë õàíàìæèéí ñóäàëãààã õºíäëºíãèéí áèå äààñàí ñóäàëãààíû áàéãóóëàãûí òóñëàìæòàéãààð ÿâóóëæ ¿íýëñýí áà õàðèëöàã÷èéí ñýòãýë õàíàìæèéí èíäåêñ 86 õóâüòàé áóюó ñàéí ¿íýëãýýòýé ãàðñàí. Õàðèëöàã÷èéí ¿éë÷èëãýýíèé ò¿âøèíã ¿íýëýõ Ìèñòåðè øîïïèíã, NPS çýðýã øèíý àðãà÷ëàëóóäûã ººðèéí áîëîí õºíäëºíãèéí ñóäàëãààíû áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí áàíêíû ñåêòîðò àíõ óäàà àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýâ.

Áèä ¿éë÷èëãýýíèé òºãºëäºðøëèéí ñòàíäàðòûí îíîîã àõèóëàõ, õàðèëöàã÷èéí ñýòãýë õàíàìæèéí èíäåêñèéã ºíäºð áàéëãàõ, õàðèëöàã÷èéí ëîÿàëòèã íýìýãä¿¿ëýõ, õàðèëöàã÷èéí ñåãìåíò òóñ á¿ðèéí îíöëîãò òîõèðñîí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ çîðèëò òàâèí àæèëëàæ áàéíà.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Áè ãýð á¿ëèéí õàìò 2009 îíîîñ ÁÍÑÓ-ûí “INSUNG CORPORATION”-ä ºíäºã ÿëãàã÷ààð îäîîã õ¿ðòýë àæèëëàæ áàéíà. Íóòàã íýãò Ìîíãîë÷óóäûí íýãýí àäèë ÁÍÑÓ-ûã çîðèí èðæ àæèëëàõ áîëñîí øàëòãààí ìààíü ìºí㺠õóðèìòëóóëæ îðîí ñóóöòàé áîëîõ ÿâäàë áàéëàà. Ãýâ÷ Ìîíãîëä ºäðººñ ºäºðò áàéðíû ¿íý ºñ÷, õóðèìòëóóëñàí ìºí㺺𺺠íý㠺𺺠áàéð õóäàëäàí àâíà ãýäýã õîë ñàíàãääàã áàéâ. ÕàñÁàíê ãàäààäàä àæèëëàæ, àìüäàð÷ áóé Ìîíãîë÷óóäàä ýõ îðîíäîî îðîí ñóóö õóäàëäàí àâàõàä çîðèóëàí çýýë îëãîæ áàéãàà òóõàé äóóëàí ÕàñÁàíêèíä õàíäàæ, îðîí ñóóöíû õàäãàëàìæèéí äàíñ îíëàéíààð íýýñýí юì. Ýõ îðíûõîî áàíêèíä ººðèéí õºëñ õ¿÷ýý ãàðãàí îëñîí ìºí㺺 íàéäâàðòàé õàäãàëóóëàõ áîëñîíäîî áàÿðëàæ áàéâ. Òºä óäàëã¿é õóðèìòëóóëæ áóé õàäãàëàìæ ìèíü îðîí ñóóöíû óðüä÷èëãàà òºëºõºä õ¿ðýëöýõ¿éö áîëæ îíëàéíààð çýýëèéí õ¿ñýëòýý ÕàñÁàíêèíä èëãýýñýí юì. ÕàñÁàíê çýýëèéí õ¿ñýëòèéã ìèíü àëñ õîë àìüäàð÷ áàéãàà ãýëã¿é ò¿ðãýí øóóðõàé (àæëûí 5 õîíîãò) øèéäâýðëýæ ºãñºí. Îäîî áè ººðèéí íýð äýýð 2 ºðºº áàéðòàé áîëñîí áºãººä ÁÍÑÓ-ä àæèëëàõ õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé õóãàöààíäàà îðîí ñóóöíûõàà çýýëèéã òºëæ äóóñãàõ áîëîìæòîé áîëñîíäîî áàÿðòàé áàéäàã. ÕàñÁàíêíû õàìò îëîíä äàõèí äàõèí áàÿðëàæ áàéãààãàà èëýðõèéëæ, àæëûí ºíäºð àìæèëòûã õ¿ñüå.

Îðîí ñóóöíû çýýëäýã÷ Òºìºðáààòàð îâîãòîé Àëòàí÷èìýã /ÁÍÑÓ-ä õºäºëìºðèéí ãýðýýãýýð ãýð á¿ëèéí õàìò àæèëëàæ àìüäàðäàã/

Ҫ̪ÐÁÀÀÒÀÐЫÍ ÀËÒÀÍ×ÈÌÝÃ

52

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÝÕ ДÝËÕÈÉ

Õ¯ÍÈÉ ÝÐÕ

Çаðчим 1. Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä õ¿íèé ýðõèéã õàìãààëàõ îëîí óëñûí òóíõàãëàëóóäûã õ¿íäýòãýõ äýìæèõÇаðчим 2. Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã õ¿íèé ýðõèéí àëèâàà çºð÷ëèéí õàìòðàã÷ áîëãîõã¿é áàéõ

ժĪË̪РÝÐÕËÝËÒ

Çаðчим 3. Ýâëýëäýí íýãäýõ ýðõ ÷ºëºº, õàìòûí õýëýëöýýð áàéãóóëàõ ýðõèéã ¿ð àøèãòàéãààð õ¿ëýýí çºâøººðºõ Çаðчим 4. Õ¿÷ýýð áîëîí àëáàäàí õºäºëìºðë¿¿ëýõ àëèâàà õýëáýðèéã àðèëãàõÇаðчим 5. Õ¿¿õäèéí õºäºëìºðèéã àðèëãàõ Çаðчим 6. Àæèë ýðõëýõ, àëáàí òóøààë õàøèõàä ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ áàéäëûã àðèëãàõ

ÁÀÉÃÀËÜ ÎÐ×ÈÍ

Çаðчим 7. Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààíä áàéãàëü îð÷íû àëèâàà ººð÷ëºëò äîðîéòëîîñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ Çаðчим 8. Áèçíåñèéí ¿éë àæèëëãààíä áàéãàëü îð÷íû õàðèóöëàãûã ºíäºðæ¿¿ëýõ Çаðчим 9. Áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé òåõíîëîãèéã õºãæ¿¿ëýõ íýâòð¿¿ëýõ

ÀÂÈËÃÀË

Çаðчим 10. Àâèëãàë, õýýë õàõóóëèéí á¿õýë õýëáýðèéí ýñðýã òóóøòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ

ÄÀЯÍ ÄÝËÕÈÉÍ ÃÝÐÝÝÍÈÉ 10 ÇÀÐ×ÈÌ

ÕàñÁàíê íü íèéãìèéí õàðèóöëàãàà ºíäºðò óõàìñàðëàæ, Íýãäñýí ¯íäýñíèé Áàéãóóëëàãààñ ñàíàà÷ëàí ýõë¿¿ëñýí Êîìïàíèéí Íèéãìèéí Õàðèóöëàãûí ÷èãëýëýýð äýëõèé äàõèíû õàìãèéí òîì, ñàéí äóðûí õºäºë㺺í áîëîõ Äàÿí Äýëõèéí Ãýðýýíèé 10 çàð÷ìûã ¿éë àæèëëàãààíäàà õýâø¿¿ëæ, ìºðäºæ èðñýí òºäèéã¿é, Äýëõèéí Ýäèéí Çàñãèéí Ôîðóìààñ ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëæ áóé “Àâèëãûí ýñðýã ò¿íøëýë”-èéã á¿ðýí ä¿¿ðýí äýìæèæ àæèëëàäàã áèëýý.

54

Íàíñàëìààãèéí ¨íäîí áîë Óëààíáààòàð õîòûí ãýð õîðîîëëûí ä¿¿ðýãò îðøèí ñóóäàã 700,000 ãàðóé õ¿íèé íýã юì. Ãýð õîðîîëîëä àìüäàðäàã õ¿ì¿¿ñèéí äèéëýíõ íü îðëîãî áàãàòàéí çýðýãöýý ºâëèéí õàòóó øèð¿¿í óóð àìüñãàë, äóëààëãà ìóóòàé ãýð îðîí íü áýðõøýýë áîëäîã. Ãýð õîðîîëîëä àìüäàðäàã õ¿ì¿¿ñ èõýâ÷ëýí ìîäîí áàéøèíä юì óó ýñãèé ãýðò àìüäàðäàã. Óëààíáààòàð õîò íü äýëõèéí õàìãèéí õ¿éòýí íèéñëýë áºãººä 9-ð ñàðààñ 5-ð ñàðûí õîîðîíä õ¿éòíèé ýð÷ –30 ãðàäóñ õ¿ðòýë ÷àíãàðäàã. ªâëèéí ýíý õ¿éòíèéã äàâàõûí òóëä íýã àéë ºðõ æèëäýý äóíäæààð 4-5 òîíí í¿¿ðñ ò¿ëäýã áàéíà. Í¿¿ðñ èõ õýìæýýãýýð ò¿ëýõ íü õî¸ð ñºðºã òàëòàé. Íýãä, ò¿ëøíèé çàðäàëä íýã àéë ºðõ æèëèéí îðëîãûíõîî 10-30 õóâèéã çàðöóóëäàã ãýñýí ñóäàëãàà áàéäàã. Õî¸ðò, í¿¿ðñíýýñ ÿëãàðàõ óòàà íü Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûí 60 ãàðóé õóâèéã áèé áîëãîäîã áºãººä Óëààíáààòàð õîò äýëõèé äýýðõ õàìãèéí èõ àãààðûí áîõèðäîëòîé 2 äàõü íèéñëýë áîëîîä áàéíà.

2010 îíä Íàíñàëìàà áóñäûí àäèëààð ºâëèéí òýñãýì õ¿éòíèéã äàâàõûí òóëä îðëîãûíõîî èõýýõýí õýñãèéã ò¿ëøèíä çàðöóóëæýý. ªâëèéã äàâàõ ººð õÿìä àðãà çàì îëîõîä áýðõ áàéëàà. Ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé çóóõ ãýõýä 350,000 îð÷èì òºãðºãèéí ¿íýòýé, ñàéæðóóëñàí ãýðèéí äóëààëãûí çàõ çýýëèéí õàíø 600,000 îð÷èì òºãðºã áàéäàã. Íàíñàëìàà îðøèí ñóóäàã õîðîîíäîî ñàéí äóðûí àæèëòàí õèéäýã áà ñàðä 140,000 òºãðºãèéí öàëèí àâäàã. ¯¿íèé õàæóóãààð ãýðýýðýý юì î¸æ çàðäàã áèçíåñ íü áàãàõàí íýìýð áîëäîã. Ýíý ¿åýð ÕàñÁàíê Öýâýð àãààðûí ñàí áîëîí Ìÿíãàíû Ñîðèëòûí Ñàíòàé õàìòðàí ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿í áîðëóóëàõ öýã¿¿äèéã Óëààíáààòàð õîòûí ãýð õîðîîëëûí ä¿¿ðã¿¿äýä áàéãóóëæ ýõýëñýí юì. Ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîðëóóëàõ, ò¿ãýýõ àæëûã òóóøòàé õèéñíèé ¿ð ä¿íä ÕàñÁàíê îëîí ìÿíãàí àéë ºðõèéã áàéãàëüä ýýëòýé ýêî á¿òýýãäýõ¿¿íýýð õàíãàæ ýõýëñýí юì.ÕàñÁàíê ýêî á¿òýýãäýõ¿¿íä çîðèóëñàí áè÷èë çýýë îëãîæ, áàðüöàà õºðºí㺠øààðääàãã¿é çýýëèéí óÿí õàòàí íºõöºë áàðèìòàëñàí íü áàãà îðëîãîòîé èðãýäýä õ¿ðýõ ÷óõàë àëõàì áîëñîí. Ñàéæðóóëñàí çóóõûã õýðýãëýñíýýð ãýð õîðîîëëûí èðãýä ò¿ëøíèé çàðäëàà 30-40 õóâèàð áóóðóóëàõ áîëîìæòîé áîëæýý. Ñàéæðóóëñàí çóóõ, ãýðèéí äóëààëãà, õààëãàíû äóëààëãà ãýñýí 3 òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýñíýýð õàðèëöàã÷èä ò¿ëøíèé çàðäëàà 50 õóâèàð áóóðóóëñàí áàéíà. Èíãýñíýýð íýã àéë ºðõ õ¿éòíèé óëèðàëä äóíäæààð 400,000 òºãðºãèéí õýìíýëò ãàðãàñàí òîîöîî áàéäàã. Ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýñíýýð ãàðàõ õýìíýëò íü õàðèëöàã÷èéí ñàð á¿ð òºëºõ çýýëèéí õýìæýýíýýñ èõ áàéõààð

ÕÀÑÁÀÍКÍЫ ÝКÎ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯ÍÈÉ ÇÝÝË ÁÀÃÀ ÁÎËÎÍ ÄÓÍÄ ÎÐËÎÃÎÒÎÉ ÎËÎÍ ÌЯÍÃÀÍ ÈÐÃÝÄÝÄ Ò¯ËØÍÈÉ ÕÝÌÍÝËÒ ÃÀÐÃÀÆ, Õ¯ÐÝÝËÝÍ ÁÓÉ ÎÐ×ÈÍЫ ÁÎÕÈÐÄËЫà ÁÓÓÐÓÓËÀÕ ÁÎËÎÌÆ ÎËÃÎÆ ÁÀÉÍÀ

òîîöîîëîãäñîí ó÷ðààñ ÕàñÁàíêíû áè÷èë çýýë íü õàðèëöàã÷äàä íýìýëò ñàíõ¿¿ãèéí äàðàìò ó÷ðóóëäàãã¿é юì. Ýêî á¿òýýãäýõ¿¿íýýñ ãàðàõ ò¿ëøíèé õýìíýëò, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýäýëãýý, ÷àíàð çýðýã íü Íàíñàëìààä òààòàé ñýòãýãäýë òºð¿¿ëñýí áàéíà. Ò¿ëøíèé çàðäàëä õýìíýëò ãàðãàñíààð Íàíñàëìàà õýìíýñýí ìºí㺺 ºðõèéí õîîë õ¿íñ áîëîí áóñàä ¿íäñýí õýðýãöýýíäýý çàðöóóëàõ áîëîìæòîé áîëíî ãýäãèéã îéëãîæýý. Ýêî á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä òàòààñûí äàðààõ õºíãºëºëòòýé ¿íýýð õóäàëäààëàãäàæ áàéñàí ÷ 3 òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã á¿ãäèéã íü õóäàëäàæ àâàõ áîëîìæ Íàíñàëìààä áàéñàíã¿é. Òèéì ó÷ðààñ Íàíñàëìàà àíõ óäàà ýêî á¿òýýãäýõ¿¿íèé áè÷èë çýýëèéã àâàõ øààðäëàãàòàé áîëñîí áàéíà. Íàíñàëìàà ÿðèàíäàà “ýíý íü ìèíèé àíõíû çýýë áàéñàí ó÷ðààñ á¿òíý ãýäýãò íýã ë èòãýõã¿é áàéñàí. Ìèíèé îðëîãî ìàø áàãà áàéñàí õýäèé ÷ ÕàñÁàíê íàäàä çýýë îëãîñîí. Çýýëèéí óÿí õàòàí íºõöºë íü íàäàä çýýë àâàõàä ìàø èõ òóñ äºõºì áîëñîí юì. Ìàòåðèàëóóä ìààíü 7 õîíîãèéí äîòîð áàòëàãäààä çýýëýý àâñàí. Áè ÕàñÁàíêíû õóðäàí øóóðõàé ¿éë÷èëãýýíä ìàø èõ òàëàðõäàã.” õýìýýí ºã¿¿ëæýý. ªíººäºð áóюó åð人 2 æèëèéí äîòîð Íàíñàëìàà çýýëýý áàðàã á¿ðýí òºëæ äóóñãààä áàéíà. Òýðýýð “Áè îäîî 8,000 òºãðºã òºëººä çýýë ìèíü äóóñëàà. ÕàñÁàíêíû ýêî á¿òýýãäýõ¿¿íèé çýýëä õàìðàãäñàíäàà áè ººðèé㺺 èõ àçòàé õ¿í ãýæ áîääîã.” õýìýýí áàÿðòàé õýëñýí юì. Óã çýýëèéí õ¿¿ çàõ çýýëèéí õàíøààñ äîîãóóð áàéñàí ó÷ðààñ Íàíñàëìàà çýýëòýé áàéõ õóãàöààíäàà ÷ àð ãýðèéíõýý õýðýãöýýã õàíãàõ áîëîìæòîé áàéñàí юì. Íàíñàëìàà óã çýýëèéí òóñëàìæòàéãààð àìüäðàëûí íºõöºëºº ñàéæðóóëààä çîãñîõã¿é ººðèéí çîðèëãîäîî õ¿ðýõ èòãýëòýé áîëëîî. ÕàñÁàíêíààñ àâñàí àíõíû çýýëýý àìæèëòòàé òºëñºí ó÷èð äàõèí çýýë àâ÷ î¸äëûí áèçíåñýý ºðãºæ¿¿ëýõ óðàì çîðèã ò¿¿íä áèé áîëñîí áàéíà. Íàíñàëìàà ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãòýéãýýð î¸äëûí íýìýëò òîíîã òºõººðºìæ õóäàëäàí àâ÷, èë¿¿ èõ á¿òýýãäýõ¿¿í î¸æ áîðëóóëàí áè÷èë áèçíåñýý ºðãºæ¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëîõûí çýðýãöýý ºðõèéí îðëîãîî íýìýãä¿¿ëæ ÷àäíà ãýäýãòýý èòãýëòýé áîëëîî. Íàíñàëìààãèéí ò¿¿õ áîë ÕàñÁàíêíû çýýëèéí òóñëàìæòàéãààð ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿í àâ÷ õýðýãëýñýí 100,000 ãàðóé õàðèëöàã÷èéí àìæèëòûí ò¿¿õ¿¿äèéí íýã юì. ÕàñÁàíêíû çýýëýýð áîëîí áèå äààí ýêî á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâ÷ õýðýãëýñýí õàðèëöàã÷èä ò¿ëøíèé çàðäëàà õýìíýæ, ºðõèéí àìüæèðãààãàà äýýøë¿¿ëýýä çîãñîõã¿é Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëæ, ýðãýí òîéðîíäîî àìüäàð÷ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí ýð¿¿ë ìýíä, àìüäðàõ îð÷èíã ñàéæðóóëàõ àæèëä òîìîîõîí õóâü íýìýð îðóóëæ áàéíà.

ÍÀÍÑÀËÌÀÀÃÈÉÍ ¨ÍÄÎÍ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Ìîíãîë Óëñûí õ¿í àìûí 45.8 õóâü íü (2012 îíû ýõíèé áàéäëààð) îðøèí ñóóäàã íèéñëýë õîòûí õ¿í àìûí 60 õóâü íü ãýð õîðîîëîëä àìüäàð÷ áàéíà. Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõààð Ìÿíãàíû Ñîðèëòûí Ñàíãèéí Öýâýð Àãààð Òºñëèéí õ¿ðýýíä ãýð õîðîîëëûí àéë ºðõ¿¿äýä ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé ñàéæðóóëñàí óòààã¿é çóóõ, ãýðèéí äóëààëãà, ¿¿äíèé ãîíõ íèéë¿¿ëýõ òºñëèéã ÕàñÁàíê àìæèëòòàé ã¿éöýòãýæ òºñëèéí ñ¿¿ëèéí øàò 2012 îíû 12 äóãààð ñàðä äóóñãàâàð áîëëîî. Èéíõ¿¿ 2010 – 2012 îíû õîîðîíä õýðýãæñýí óã òºñëèéí õ¿ðýýíä ÕàñÁàíê Óëààíáààòàð õîòûí ãýð õîðîîëëûí íèéò àéë ºðõèéí 73 õóâü áóюó 133,500 àéë ºðõ îðøèí ñóóäàã 6 ä¿¿ðãèéí 64 õîðîîíä íèéò 63 áîðëóóëàëòûí ãýð öýãèéã áàéãóóëàí, 181 çàëóó÷óóäûã àæëûí áàéðààð õàíãàí, ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã áîðëóóëàõàä õàìòðàí àæèëëàñàí юì. 2010 - 2012 îíä íèéò ºðõèéí 72 õóâü áóюó 96.0 ìÿíãàí àéë ºðõèéã ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿í õóäàëäàí àâàõàä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, íèéò 109,779 ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿¿íèé äîòîð 85,160 ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé ñàéæðóóëñàí çóóõ, 19,850 ãýðèéí äóëààëãà, 4,769 ¿¿äíèé ãîíõûã òóñ òóñ áîðëóóëñàí áàéíà. Òºñëèéí õ¿ðýýíä íèéò 944 õýðýãëýã÷äýä ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã òàòààñààð õºíãºëñºí ¿íýýð õóäàëäàí àâàõàä íü çîðèóëæ áè÷èë çýýë îëãîñíîîñ ãàäíà 12 ýêî á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýã÷ æèæèã äóíä ¿éëäâýð¿¿äýä çýýë îëãîæ ¿éë àæèëëàãààã íü äýìæèæ àæèëëàëàà. Ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õýðýãëýñíýýð ãýð õîðîîëëûí íýã ºðõèéí æèëä õýðýãëýãäýõ ò¿ëøíèé çàðäàë äóíäæààð

ÝКÎ ÁÀÍКÍЫ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀ

44 õóâèàð áóюó 408,000 òºãðºãººð õýìíýãäñýí òîîöîî áàéäàã áà íèéò áîðëóóëñàí ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿ð ä¿íä æèëäýý 39.5 òýðáóì òºãðºãèéí ò¿ëøíèé õýìíýëòèéã ãýð õîðîîëëûí àéë ºðõºä áèé áîëãîæ, 388,598 òîíí õ¿ëýìæèéí õèéã áóóðóóëñàí áàéíà.

ÕàñÁàíêíû Ýêî á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºñºë íü 2011 îíîîñ ýõëýí Öýâýð Õºãæëèéí Ìåõàíèçì áóюó õ¿ëýìæèéí õèé õóäàëäààëàõ õàìãèéí òîì çàõ çýýëä íýãäýõýýð òºëºâëºæ, øàðãóó àæèëëàñàíû ä¿íä 2012 îíû 4 ä¿ãýýð ñàðûí 30-íû ºäºð Öýâýð Õºãæëèéí Ìåõàíèçìûí ¯íäýñíèé Òîâ÷ooíä àëáàí ¸ñîîð á¿ðòãýãäñýí àíõíû àðèëæààíû áàíê áîëæ, ͯÁ-ûí Óóð Àìüñãàëûí ªºð÷ëºëòèéí Ñóóðü Êîíâåíöèä á¿ðòã¿¿ëýõýýð õ¿ñýëòýý ãàðãààä áàéíà. ÕàñÁàíê íü ͯÁ-ä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºíººð Ëîíäîí õîòîä òºâòýé Ñèòè Ãðóïï áîëîí Ñèòè Ìàéêðî Ôàéíàíñå áàéãóóëëàãóóäààñ 1.17 ñàÿ òîíí õ¿ëýìæèéí õèé áóóðóóëñàíòàé òýíöýõ¿éö òºëáºðèéã èðýõ 7 æèëèéí òóðø õ¿ðýýëýí áóé îð÷íû áîõèðäëûã áóóðóóëàõ Ýêî á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºñºëä çîðèóëàí àâàõ áîëîìæòîé áîëîõ юì.2012 îíû 12 äóãààð ñàðä ÕàñÁàíê íü Deutsche Bank-íû Global Climate Partnership Fund S.A., SICAV-SIF ñàíãààñ 20 ñàÿ àìåðèê äîëëàðûí çýýëèéã òàâàí æèëèéí õóãàöààòàé àâñàí áºãººä ýíýõ¿¿ çýýëèéí 45 õóâèéã ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë, íèéë¿¿ëýëòèéí ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áóé æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷äýä, ¿ëäñýí 55 õóâèéã ýð÷èì õ¿÷íèé õýìíýëòòýé áàéøèí, îðîí ñóóö õóäàëäàí àâàõàä çîðèóëæ ÿëàíãóÿà ãýð õîðîîëëîîñ îðîí ñóóöàíä í¿¿í îðæ áóé èðãýäýä îëãîõ юì.

56

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

58

Áàéãóóëëàãóóäàä òóëãàðäàã íèéòëýã àñóóäëóóäûí íýã íü àæèëòíàà õýðõýí óðò õóãàöààíä òîãòîîí áàðüæ, á¿òýýìæòýé àæèëëóóëàõ âý ãýñýí õ¿íèé íººöèéí àñóóäàë áàéäàã. ÕàñÁàíê áàéãóóëëàãà, ò¿¿íèé àæèëòàíä çîðèóëñàí “Õóðèìòëàëûí íýðèéí äàíñ”-íû ¿éë÷èëãýýã çàõ çýýëä íýâòð¿¿ëëýý. Ýíýõ¿¿ ¿éë÷èëãýý íü àæèëòàí àæèëëàõ õóãàöààíäàà ººðòºº õóðèìòëàë ¿¿ñãýæ, áàéãóóëëàãà

ÕУÐÈÌÒËÀËЫÍ ÍÝÐÈÉÍ ДÀÍÑ ò¿¿íèé òîãòâîðòîé, á¿òýýìæòýé àæèëëàæ áàéãààä íü óðàìøóóëàë áîëãîí àæèëòíû íýð äýýð õóðèìòëàë õèéõ çàð÷èìòàé, ãýðýýãýýð íàðèéâ÷ëàí çîõèöóóëàãääàã ¿éë÷èëãýý юì. Õóðèìòëàëûí íýðèéí äàíñíû ¿éë÷èëãýý íü áàéãóóëëàãà, àæèëòíû àøèã, ñîíèðõîëä íèéöýæ ÷àäñàí, ýðýëò õýðýãöýýòýé ¿éë÷èëãýý áîëæ áàéãààä áèä áàÿðòàé áàéíà.

Òэмүүлэл2009 îíîîñ Äýëõèéí Ýìýãòýé÷¿¿äèéí Áàíêòàé õàìòðàí 14-18 íàñíû îõèäîä ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîë ýçýìø¿¿ëýõ Òýì¿¿ëýë õºòºëáºðèéã ýõë¿¿ëëýý. Õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä äóíä ñóðãóóëèéí àõëàõ àíãèéí ñóðàã÷äàä 13 áàãö ñóðãàëòààð ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûí õè÷ýýëèéã îðîí äàÿàð åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëèóäòàé õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. 2012 îíä 112 ñóðãóóëèéí 6,842 õ¿¿õäèéã õºòºëáºðò õàìðóóëñíààð ýäãýýð õ¿¿õä¿¿ä ìºí㺺 ¿ð àøèãòàé çàðöóóëàõ àðãà óõààíä ñóðàëöààä áàéíà.

AôлатонÄýëõèéí 94 îðîíä àìæèëòòàé õýðýãæèæ áàéãàà 8-13 íàñíû õ¿¿õä¿¿äýä íèéãìèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîë îëãîõ Àфëàòîí õºòºëáºðèéã Õºãæëèéí Àëòàí Ñàí Õîëáîî ÒÁÁ-òàé õàìòðàí àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëëýý. Óã õºòºëáºðèéã õîò õºäººãèéí 31 ñóðãóóëèéã ñîíãîæ õýðýãæ¿¿ëñýí áºãººä íèéò 5,300 ñóðàã÷èéã õàìðóóëñàí áàéíà. Óã õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ñóðàã÷äàä õè÷ýýëèéí íýìýëò öàãààð 20 öàãèéí õè÷ýýëèéã îðîëöîîíû àðãà äýýð òóëãóóðëàí çààñàí áºãººä õ¿¿õä¿¿ä ººðèé㺺 èëýðõèéëýõ, íèéãýì õàìò îëíû äóíä ººðèéí áàéð ñóóðèéã îëîõ, àëèâàà àñóóäëûí ìºí ÷àíàðûã áîäèòîéãîîð ä¿ãíýæ øèéäâýð ãàðãàõ áîëîí ìºíãºíèé ¿íý öýíèéã çºâ îéëãîæ óõààëàã çàðöóóëàõ óð ÷àäâàðûã ýçýìø¿¿ëäýã.ÕàñÁàíê Òýì¿¿ëýë ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûí õºòºëáºð, Èðýýä¿éí ñàÿòàí õàäãàëàìæ, Àфëàòîí íèéãìèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûí õºòºëáºð¿¿äýýðýý Íèäåðëàíäûí Àìñòåðäàì õîòîä òºâòýé Îëîí Óëñûí Õ¿¿õýä, Çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãààñ “Õ¿¿õýä çàëóó÷óóäûí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýã ñàíàà÷ëàí, òýðã¿¿ëýã÷” àíõíû

ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÁÎËÎÂÑÐÎË

øàãíàëûã ãàðäàí àâñàí íü õ¿¿õäýä çîðèóëñàí ¿éë àæèëëàãààã àìæèëòòàé, õ¿ðòýýìæòýé, ¿ð ä¿íòýé çîõèîí áàéãóóëæ áàéãààãèéí áàòàëãàà áîëëîî. Îëîí óëñûí ÑÈÈП íýòâîðê ÒÁÁ-ûí õàìòûí àæèëëàãààíû õ¿ðýýíä “Effective marketing for Scaling Up Financial Services to Youth” áîëîí “Reaching Scale with Financial Education for Youth” çýðýã ãàðûí àâëàãà áîëîâñðóóëñàí áºãººä óã ãàðûí àâëàãà íü äýëõèéí õºãæèæ áóé îðíóóäûí õ¿¿õäèéí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûã õºãæ¿¿ëýí, ýõë¿¿ëýõýä èõýýõýí òóñ äºõºì áîëæ áàéãàà юì. ÕàñÁàíê íü õ¿¿õäèéí íèéãìèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîë îëãîõ õºòºëáºð, õ¿¿õäýä çîðèóëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýýíèé òóðøëàãààðàà äýëõèéä òýðã¿¿ëæ áàéãààãèéí õóâüä Àçèéí õºãæèæ áóé îðíóóäûí áàéãóóëëàãóóäàä çàëóó÷óóäûí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýý, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûí ñóðãàëòûã õýðõýí àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëàõ, òýäýíä çîðèóëñàí ñàíõ¿¿ãèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õºãæ¿¿ëýëòèéí òàëààðõ ñóðãàëòûã Áàëáà óëñàä àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëæ îëîí óëñàä íýð õ¿íäýý ºñãºñººð áàéíà.

2012 îíû 3 äóãààð ñàðä õ¿¿õäèéí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëýã÷ Õºãæëèéí Àëòàí Ñàí Õîëáîî ÒÁÁ-òàé õàìòðàí Õ¿¿õýä, çàëóó÷óóäûí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûí õºòºëáºðèéí îëîí óëñûí ÷óóëãà óóëçàëòûã Óëààíáààòàð õîòíîî àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëæ ýíýõ¿¿ óóëçàëòàä ãàäààäûí òºñëèéí áîëîí äîòîîäûí 100 ãàðóé îðîëöîã÷èä îðîëöëîî. ÕàñÁàíêíû ñàíàà÷ëàí õýðýãæ¿¿ëñýí ýäãýýð ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí íèéãìèéí áîëîâñðîëûí õºòºëáºð¿¿äýä 2012 îíû áàéäëààð íèéò 30 ãàðóé ìÿíãàí õ¿¿õýä õàìðàãäààä áàéíà.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

Áàíêíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ãîë çîðèëãî íü ýðñäýëèéã çîõèñòîé ò¿âøèíä óäèðäàí áàíêíû áèçíåñ òºëºâëºãºº, ñòðàòåãèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýxýä îðøèíî. Ýíý çîðèëãûí õ¿ðýýíä áàíê 3 øàòëàëòàé ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ¯¿íä:

1.Һ뺺ëºí Óäèðäàõ Ǻâëºë (ÒÓÇ) íü áàíêíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñòðàòåãè, áîäëîãî áîëîí õîëáîãäîõ áàðèìò áè÷ãèéã áàòëàõ, òýäãýýðèéí õýðýãæèëòýíä õÿíàëò òàâüæ, øààðäëàãàòàé óäèðäàìæ, çààâàð çºâëºì溺ð õàíãàæ àæèëëàõ ¿¿ðýãòýé áºãººä ýíýõ¿¿ ¿¿ðãèéã ÒÓÇ-èéí äýðãýä Ýðñäýëèéí Óäèðäëàãûí Õîðîî (ÝÓÕ), Çýýëèéí Õîðîî áîëîí Àóäèòûí õîðîîä õýðýãæ¿¿ëäýã.

Ҫ˪ªËªÍ ÓÄÈÐÄÀÕ ÇªÂ˪Ë

ÒÝÍÃÝÐ ÑÀÍÕ¯¯ÃÈÉÍ ÍÝÃÄÝË

ÁÀÍКÍЫ Ã¯ÉÖÝÒÃÝÕ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Ýðñäýëèéí Óäèðäëàãûí õîðîî Çýýëèéí õîðîî Àóäèòûí õîðîî

ÒàéëàãíàëòÕýðýãæ¿¿ëýëò

Ñòðàòåãè áîäëîãî òîäîðõîéëîëò

Ãðóïïûí Ýðñäýëèéí Óäèðäëàãûí Ǻâëºë

Çýýëèéí ýðñäýë Çýýëèéí õîðîî

Àêòèâ ïàññèâûí õîðîî

Àóäèòûí õîðîî

Õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýë

Çàõ çýýëèéí ýðñäýëÝðñäýëèéí Óäèðäëàãûí õîðîî

¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýë

Õÿíàí íèéö¿¿ëýõ ýðñäýë

ÝÐÑДÝËÈÉÍ УДÈÐДËÀÃЫÍ БҮÒÝÖ, ÇÎÕÈÎÍ БÀÉÃУУËÀËÒ

2.Ãðóïïûí ò¿âøèíä Ýðñäýëèéí Óäèðäëàãûí Ǻâëºë íü ÒÓÇ-èéí õóðëààñ áàòaëñàí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñòðàòåãè, áîäëîãûã ¿ð ä¿íòýé õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé ìýðãýæëèéí çºâëºì溺ð õàíãàæ àæèëëàõ ÷èã ¿¿ðýãòýé.

3.Áàíêíû ò¿âøèíä ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã íàðèéâ÷èëñàí ÷èã ¿¿ðýã á¿õèé 4 õîðîîä õýðýãæ¿¿ëäýã áºãººä áàíêíû ÝÓÕ íü áóñàä õîðîîäòîé íÿãò óÿëäàà õîëáîîòîé àæèëëàæ, ¿¿ñýõ ìàãàäëàëòàé ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áóñ ýðñäýë¿¿äèéã òîäîðõîéëîí, òýäãýýðèéã çîõèñòîé óäèðäàõ àðãà õýìæýýã áîëîâñðóóëæ, õýðýãæèëòýíä íü òîãòìîë õÿíàëò òàâèõ ¿¿ðýãòýé.

60

Ò¿¿í÷ëýí áàíê íü ýðñäýëýýñ õàìãààëax ãóðâàí øàòíû òîãòîëöîîã õýðýãæ¿¿ëæ, ñàéæðóóëàõàä àíõààðàë õàíäóóëæ àæèëëàäàã. Ýíýõ¿¿ òîãòîëöîîíû õ¿ðýýíä áàíêíû íýãæ á¿ð íü ýðñäýëèéã óäèðäàõ ¿¿ðýãòýé.

1-ð хамгаалалтын áүñÁиçнåñийн нэгæүүд

Áèçíåñ õàðèóöñàí íýãæ¿¿ä íü ýðñäýëèéã èëð¿¿ëýõ, ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààãàà çîõèñòîé ò¿âøèíä óäèðäàí àæèëëàõ ¿¿ðýãòýé.

2-ð хамгаалалтын áүñÝðñдэлийн хÿналтын нэгæүүд

Ýðñäýëèéí õÿíàëòûí íýãæ¿¿ä íü ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí áîäëîãî æóðìûã áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæèëòýíä íü õÿíàëò òàâèõ, áèçíåñèéí íýãæ¿¿äèéã çààâàð çºâëºìæ, óäèðäëàãûã òàéëàíãààð òîãòìîë õàíãàõ ÷èã ¿¿ðýãòýé.

Õÿналтын нэгæүүд:Ýðñäýëèéí Íýãäñýí Óäèðäëàãûí ÃàçàðÑàíõ¿¿ãèéí Óäèðäëàãûí ÃàçàðÇýýëèéí Ýðñäýëèéí Óäèðäëàãûí ÃàçàðÀюóëã¿é Áàéäëûí Óäèðäëàãûí Õýëòýñ

3-ð хамгаалалтын áүñÀудитын нэгæ

Õàìãààëàëòûí 3-ð øàò áóюó Àóäèòûí íýãæ íü ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí áîëîí õÿíàëòûí òîãòîëöîîíû çîõèñòîé áàéäëûã ¿íýëýõ, òýäãýýðèéã ñàéæðóóëàí áîëîâñðîíã¿é áîëãîõ ¿¿äíýýñ çààâàð, çºâëºì溺ð õàíãàæ àæèëëàõ ¿¿ðýãòýé.

ÝÐÑДÝËÈÉÍ УДÈÐДËÀÃЫÍ БҮÒÝÖ, ÇÎÕÈÎÍ БÀÉÃУУËÀËÒ

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÇÝÝËÈÉÍ ÁÀÃÖЫÍÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Çýýëèéí áàãöûí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ãîë çîðèëãî íü ãàäààä õ¿÷èí ç¿éëñèéí ººð÷ëºëò, áàíêíû ÿâóóëæ áóé áîäëîãî, ñòðàòåãèàñ øàëòãààëàí çýýëèéí áàãöûí ÷àíàð ìóóäàõ, ìºí ýäèéí çàñãèéí íýã ñàëáàðò, ýñâýë íýã á¿òýýãäýõ¿¿íä, ýñâýë íýã áîëîí õîîðîíäîî õîëáîîòîé á¿ëýã çýýëäýã÷äýä õýò òºâëºðºë áèé áîëîõooñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýxýä îðøèíî.

Áaíê íü çýýëèéí áàãöûí ÷àíàðò ¿íýëãýý õèéõ, õ¿ëýýãäýæ áóé àëäàãäëûí õýìæýýã òîäîðõîéëîõ, òºâëºðëèéí ýðñäýëèéã ¿íýëýõ, ìýäðýìòãèé áàéäëûí øèíæèëãýý õèéõ çýðãýýð çýýëèéí áàãöûí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ̺í áàãöûí óäèðäëàãûã îíîâ÷òîé áàéëãàõ ¿¿äíýýñ ÝÓÕ-ãîîð äàìæóóëàí Ýðñäýëèéí Íýãäñýí Óäèðäëàãûí Ãàçàð (ÝÍÓÃ)-ààñ áàíêíû óäèðäëàãà, õîëáîãäîõ íýãæ¿¿äèéã øààðäëàãàòàé ñóäàëãàà øèíæèëãýý, òàéëàí ìýäýýëëýýð òîãòìîë xàíãàäàã.

Áагцын чанаðын үнэлгээ: Çýýëèéí áàãöûí ÷àíàðûí ¿íýëãýýã õèéõäýý, ìàêðî ýäèéí çàñàã áîëîí óëèðëûí íºëººëºëòýé óÿëäóóëàí çýýëèéí àíãèëàë øèëæèõ õóðä, çýýëèéí íàñæèëò, óðüä÷èëñàí òºëºëò, ÿâöûí õóãàöàà õýòðýëò, áàðüöàà õºðºí㺠áîëîí ÷àíàðã¿é çýýëèéí áàãöûí ñóäàëãàà øèíæèëãýýã òîãòìîë õèéí, õÿíàëò òàâüäàã.

Ò¿¿í÷ëýí çýýëäýã÷èä îëãîõ çýýëèéí çîxèñòîé õýìæýý, ¿íý, çýðýãëýë çýðãèéã Êðåäèò Ñêîðèíã áîëîí æèæèã äóíä áèçíåñèéí çýýëèéí ýðñäýëèéí ¿íýëãýýíèé ñèñòåìýýð òîãòîîæ áàéãàà íü íýãæ çýýëèéí ¿ç¿¿ëýëò áàãöûí ÷àíàðò xýðxýí íºëººëæ áóéã òîîöîõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéíà.

2012 îíä Ìîíãîëáàíêíààñ ìàêðî ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð ìºíãºíèé õàòóó áîäëîãûã áàðèìòàëñàí íü ñèñòåìèéí õýìæýýíä çýýëèéí ºñºëò ñààðàõàä íºëººëñºí ÷ áàíêíû çýýëèéí áàãö 2011 îíû ýöýñòýé õàðüöóóëàõàä 17.7 õóâèàð ºñ÷ 636.5 òýðáóì òºãðºãò õ¿ðëýý.

Ò¿¿í÷ëýí ºíãºðñºí îíä ýäèéí çàñãèéí ºñºëò óäààøèðñàí, ÓÈÕ-ûí ýýëæèò ñîíãóóëü áîëñîíòîé õîëáîîòîé áèçíåñèéí íºõöºë áàéäàë òààã¿é áàéñàí ÷ çýýëèéí ýðñäýëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýã àâñíààð ýðñäýëòýé çýýëèéí áàãö 2.5 õóâü, ÷àíàðã¿é çýýëèéí áàãö 1.3 õóâüòàé ãàð÷ áàíêíû ñèñòåìèéí õýìæýýíä áàãöûí ÷àíàðààð òýðã¿¿ëýõ áàéð ñóóðèà õàäãàëæ ÷àäëàà.

Õүлээгдэæ áуй эðñдэл: Áàíê íü Íÿãòëàí Áîäîõ Á¿ðòãýëèéí Îëîí Óëñûí Ñòàíäàðò (IAS-39)-ûí äàãóó çýýëèéí ýðñäýëä ºðòºõ ìàãàäëàë (Probability of Default), çýýëèéí àëäàãäëûí ò¿âøèí (Loss Given Default) áîëîí àëäàãäàëä ºðòºõ õóãàöàà (Loss Identification Period) ãýõ ìýò õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã àøèãëàí çýýëèéí áàãöààñ õ¿ëýýæ áîëçîøã¿é àëäàãäëûã óëèðàë á¿ð òîîöäîã.

Õ¿ëýýãäýæ áóé àëäàãäëûã çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í, ýäèéí çàñãèéí ñåêòîð áîëîí ãàäààä âàëюòûí ïîçèö òóñ á¿ðýýð òîäîðõîéëîí, Ìîíãîëáàíêíû æóðìûí äàãóó áàéãóóëñàí çýýëèéí ýðñäýëèéí ñàíòàé õàðüöóóëæ, ¿ð ä¿íä íü øèíæèëãýý õèéäýã. 2012 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð õ¿ëýýãäýæ áóé àëäàãäëûí õýìæýý íü Ìîíãîëáàíêíû æóðìûí äàãóó áàéãóóëñàí càíãaac áàãà áàéëàà.

Òºвлºðлийн эðñдэл: Áèä áàãöûí òºâëºðëèéí ýðñäýëèéã óäèðäàõäàà, ýäèéí çàñãèéí íºõöºë áàéäàë, á¿ñ íóòãèéí õºãæèë, áàíêíû ñàëáàð íýãæèéí îíöëîã çýðãèéã õàðãàëçàí çýýëèéí áàãö äýýðõ òºâëºðëèéí ýðñäýëèéí õÿçãààðûã òîãòîîæ, ò¿¿íèé áàéíãûí áèåëýëòèéã íü õàíãàí àæèëëàäàã.

¯¿íýýñ ãàäíà, ÒÓÇ áîëîí Ìîíãîëáàíêíààñ òîãòîîñîí áàãöûí òºâëºðëèéí ýðñäýëèéí õÿçãààð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã äàãàæ ìºðääºã áºãººä òºâëºðëèéí ýðñäýëèéí ñóäàëãàà øèíæèëãýýã ýäèéí çàñãèéí ñåêòîð, çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í, çýýëèéí õýìæýý áîëîí ãàäààä âàëюòûí òºð뺺p õèéæ, ÝÓÕ-íä òîãòìîë òàéëàãíàæ áàéíà.

ÕªÐÂªÕ ×ÀÄÂÀÐЫÍÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Áàíêíû õºðâºõ ÷àäâàðûí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ãîë çîðèëãî íü Àêòèâ Пàññèâûí Óäèðäëàãûí Õîðîî (ÀПÓÕ) áîëîí ÝÓÕ-ãîîð äàìæóóëàí çàõ çýýëèéí õýâèéí áîëîí õýâèéí áóñ íºõöºëä õ¿ëýýãäñýí ñàíõ¿¿ãèéí ¿¿ðãýý á¿ðýí ã¿éöýòãýæ ÷àäàõóéö áýëýí ìºí㺠áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ õºðâºõ ÷àäâàðòàé õºðºíãèéã çîõèñòîé ò¿âøèíä áàéëãàõ, íºãºº òàëààñ áàíêíû àøèãò àæèëëàãàà áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã òîãòâîðòîé ò¿âøèíä áàðèõàä ÷èãëýäýã. Ýíý çîðèëãûí õ¿ðýýíä, áèä èðýýä¿éä ¿¿ñ÷ áîëçîøã¿é íºõöºë áàéäëûí òàëààðõ òºñººëºëä òóëãóóðëàñàí ìºíãºí óðñãàëûí òºëºâëºãººã áîëîâñðóóëæ, ýõ ¿¿ñâýðèéí òºâëºðºë áîëîí õóãàöààíààñàà ºìíº öóöëàãäàõ áàéäàëä ä¿í øèíæèëãýý õèéæ, õºðâºõ ÷àäâàðûí çîõèñòîé õÿçãààð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîãòîîí, ò¿¿íèé áèåëýëòýíä òîãòìîë õÿíàëò òàâüäàã. ¯¿íýýñ ãàäíà, áèä òàòàí òºâëºð¿¿ëñýí õºðºí㺺ñ çààâàë áàéëãàõ íººöèéã Ìîíãîëáàíêèíä áàéðøóóëæ, õºðâºõ ÷àäâàðûí çîõèñòîé õàðüöààíû øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòèéã òîãòìîë õàíãàí àæèëëëàæ áàéíà.

62

Õ¯¯ÃÈÉÍ ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Áàíê õ¿¿ãèéí ýðñäýëèéã çîõèñòîé ò¿âøèíä áàðèõ, ò¿¿íèéã îíîâ÷òîé óäèðäàõûí òóëä ýäèéí çàñãèéí òºëºâ áàéäàë áîëîí çàõ çýýëèéí õ¿¿ãèéí òºñººëºë äýýð òóëãóóðëàí, õ¿¿íä ìýäðýìæòýé õºðºíãº, ýõ ¿¿ñâýðèéí çîõèñòîé õàðüöààã òîäîðõîéëæ, ò¿¿íèé áèåëýëòýíä õÿíàëò òàâüæ àæèëëàäàã.

Õ¿¿ãèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã ¿ð àøèãòàé õýðýãæ¿¿ëýõ, íºãºº òàëààñ õàðèëöàã÷äàä ó÷èð÷ áîëçîøã¿é õ¿¿ãèéí ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ çîðèëãîîð áèä õàðèëöàã÷èääàà õºâºã÷ õ¿¿òýé õàäãàëàìæ áîëîí çýýëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéã ñàíàë áîëãîäîã.

Áàíêíû õ¿¿ãèéí ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã ÀПÓÕ íü õýðýãæ¿¿ëäýã áºãººä Õºðºí㺠Çîõèöóóëàëòûí Õýëòýñ áîëîí ÝÍÓà íü øààðäëàãàòàé ñóäàëãàà, øèíæèëãýýã õèéæ óã õîðîîíä òàíèëöóóëäàã. 2012 îíû æèëèéí ýöñèéí áàéäëààð íèéò àêòèâûí 33.3 õóâü, íèéò ïàññèâûí 21.8 õóâü íü õóâüñàõ õ¿¿òýé áàéãàà íü áàíêíû õ¿¿ãèéí á¿òöèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã èëýðõèéëæ áàéíà. Ýäèéí çàñãèéí íºõöºë áàéäàë, áàíê õîîðîíäûí ºðñºëäººíººñ ¿¿äýí áàíêíû ñåêòîðûí õóâüä çýýë áîëîí õàäãàëàìæèéí õ¿¿ãèéí ò¿âøèí 2011 îíîîñ õàðüöàíãóé ºññºí æèë áàéñàí õýäèé ÷ áàíê õ¿¿ãèéí öýâýð àõèóö ò¿âøèíã òîãòâîðòîé áàðüæ àæèëëàëaà.

ÃÀÄÀÀÄ ÂÀËÞÒЫÍ XÀÍØÈÉÍ ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Áàíê íü õàíøèéí ýðñäýëèéã îíîâ÷òîé óäèðäàxûí òóëä ãàäààä âàëюòûí çîxèñòîé õàðüöààíû ¿ç¿¿ëýëòèéã “Õàìãèéí Èx Ýðñäýë” (XÈÝ) áóюó “Value-at-Risk” (VaR) àðãààð íèéò áîëîí ãàäààä âàëюòûí íýýëòòýé ïîçèö òóñ á¿ðýýð òîîöoæ, íýãæ ïîçèö á¿ðèéí õóâüä ïîçèöèéí çîxèñòîé óäèðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Áàíê íü ýíýx¿¿ xàíøèéí ýðñäýëèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã òîîöîx XÈÝ-èéí àðãà÷ëàëûã àøèãëàõ òóñãàé çºâøººðëèéã Ìîíãîëáàíêíû Õÿíàëò øàëãàëòûí ãàçðààñ 2011 îíä àâñàí áºãººä ýíýx¿¿ çºâøººð뺺ð ºíººäðèéã õ¿ðòýë òîîöîæ áàéíà.

2011 îíä ºäðèéí äóíäaæ VaR íü 37 ñàÿ òºãðºã áàéñàí áîë 2012 îíä ýíýõ¿¿ äóíäàæ íü 55 ñàÿ òºãðºã áîëæ ºññºí õýäèé ÷ áàíê ïîçèöèéí çîõèñòîé óäèðäëàãûã õýðýãæ¿¿ëñíèé ¿ð ä¿íä ãàäààä âàëюòûí àðèëæàà áîëîí õàíø òýãøèòãýëýýñ îëñîí íèéò îðëîãî 2011 îíîîñ 1.6 äàõèí ºñ뺺.

ÕÈÝ-èéí àðãà÷ëàëûí íàéäâàðòàé áàéäàë áîëîí òààìàãëàõ ÷àäâàðûã ¿íýëýõèéí òóëä áèä òóõàéí ºäðèéí VaR-ûã áîäèò àøèã/àëäàãäëûí óòãàòàé íü õàðüöóóëàí, àðãà÷ëàëàà áóöààí øàëãàæ Ìîíãîëáàíêèíä ñàð á¿ð, ìýäðýìòãèé áàéäëûí øèíæèëãýýã óëèðàë á¿ð òàéëàãíàäàã.

ÝÐÑДÝËÈÉÍ УДÈÐДËÀÃЫÍ БҮÒÝÖ, ÇÎÕÈÎÍ БÀÉÃУУËÀËÒ

Ìîíãîëáàíêíààñ “Íîãîîí Á¿ñ” áóюó õýâèéí á¿ñèéã òîäîðõîéëîõäîî áóöààí øàëãàëòûí òîîã 4 õ¿ðòýë áàéõààð òîãòîîñîí áºãººä 2012 îíä áàíêíû áóöààí øàëãàëòûí òîî íîãîîí á¿ñýä áàéñàí íü àðãà÷ëàëûí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàðóóëæ áàéíà.

¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍЫ ÝÐÑÄÝËÈÉÍ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ

Áàíê íü àæèëòíû ñàíààòàé áîëîí ñàíàìñàðã¿é ¿éëäýë, àëäààòàé áîëîí äóòóó çîõèöóóëàãäñàí ïðîöåññ, æóðàì, çààâàð ìºí ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ñèñòåì áîëîí ãàäààä õ¿÷èí ç¿éëýýñ ¿¿ñýõ àëèâàà ýðñäýëèéã ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýë ãýæ òîäîðõîéëäîã.

Ýðñäýëèéí çîõèñòîé óäèðäëàãûí õ¿ðýýíä ÝÓÕ íü ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí áîäëîãî, æóðìàíä òîäîðõîéëîãäñîí ýðñäýëèéí òºðë¿¿äýýð ýðñäýëèéí ò¿âøèíã õÿíàõ, òýäãýýðèéã áóóðóóëàõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõýä øààðäëàãàòàé àðãà õýìæýýã àâ÷ àæèëëàäàã. Òàéëàíò õóãàöààíä áèä ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéí óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã ñàéæðóóëàõ, äîòîîä õÿíàëòûí òîãòîëöîîã áýõæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ òîäîðõîé øèíý÷ëýë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëñýí áà îëîí óëñûí íýð õ¿íä á¿õèé çºâëºõòýé õàìòûí àæèëëàãààãàà ýõë¿¿ëýýä áàéíà.

Ýðñдэлийн үндñэн үçүүлэлт: ¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéí òîãòìîë õÿíàëòûí òîãòîëöîîíû ñóóðü íü òóõàéí ýðñäýëèéã óðüä÷èëàí òîäîðõîéëîõ ÷àäâàð á¿õèé ýðñäýëèéí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä áàéäàã. Òàéëàíò õóãàöààíä áèä ýäãýýð ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áàíêíû õýìæýýíä òîäîðõîéëñîí áºãººä òýäãýýðèéí ã¿éöýòãýëä òîãòìîë õÿíàëò òàâèõ, òàéëàãíàõ òîãòîëöîîã íýâòð¿¿ëëýý.

Àлдагдлын мэдээллийн ñан: ¯éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéã ¿íýëýõ, òîîöîîëîõ ¿¿äíýýñ Äîòîîä Àóäèòûí Ãàçàðòàé õàìòðàí àëäàãäëûí ìýäýýëëèéã á¿ðòãýõ ìºí áàíêíû ò¿¿õýí ìýäýýëëèéí ñàíã áèé áîëãîõ çîðèëãîîð àëäàãäëûí ìýäýýëëèéã á¿ðòãýõ ïðîãðàììûã (Loss Data-base) øèíý÷ëýí áîëîâñðóóëëàà.

Ýðñдэлийн үнэлгээ: ̺í ýðñäýëèéí çîõèñòîé óäèðäëàãûí õ¿ðýýíä á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýý áîëîí ïðîöåññûí ýðñäýëèéí ¿íýëãýýã õèéæ õîëáîãäîõ ãàçàð, íýãæ¿¿äýä ýðñäýëèéã óäèðäàõ ÷èãëýëýýð çààâàð, çºâëºìæ ºã÷ àæèëëàäàã. Ò¿¿í÷ëýí áèçíåñèéí òàñðàëòã¿é õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõ, ãàäààä õ¿÷èí ç¿éëýýñ áàíêíû áîäèò õºðºíãºíä ó÷ðàõ õîõèðëûã õààõ çîðèëãîîð äààòãàëûí áîäëîãûã ¿éë àæèëëàãààíäàà õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í

Ýõ äýëõèé

Ýð¿¿ë àøèã

ÕЯÍÀÍ ÍÈÉÖ¯¯ËÝËÒ

Áàíê íü ¿éë àæèëëàãààíäàà õîëáîãäîx îëîí óëñûí áîëîí Ìîíãîë Óëñûí õóóëü òîãòîîìæ, æóðàì çààâàð, ¸ñ ç¿é áîëîí ñòàíäàðòûã ÷àíä ìºðäºí àæèëëàõûã çîðüäîã áºãººä ýäãýýðòýé ¿ë íèéöýõ ¿éë àæèëëàãààíààñ ¿¿ñýõ ýðñäýëèéã èëð¿¿ëýõ, ¿íýëýõ, áóóðóóëàõààð ºäºð òóòìûí õÿíàëò õèéäýã. Õÿíàí íèéö¿¿ëýëò, òýð äóíäàà ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ, ò¿¿íýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àñóóäëûã áàíêíû ÝÍÓà õàðèóöàí àæèëëàæ áàéíà.

ÝÍÓÃ-ûí ¿éë àæèëëàãààíû ýðñäýëèéí ìýðãýæèëòýí íü õÿíàí íèéö¿¿ëýõ, ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ ¿éë àæèëëàãààã äàâõàð õàðèóöaæ áàéñàí áîë òàéëàíò õóãàöààíä óã àñóóäëûã òóñãàéëàí õàðèóöñàí õÿíàí íèéö¿¿ëýõ ìýðãýæèëòýíã òîìèëñîí áºãººä äýýä óäèðäëàãûí ò¿âøèíä áàíêíû Åðºíõèé çàõèðàë õÿíàí íèéö¿¿ëýõòýé õîëáîîòîé áîäëîãî òîäîðõîéëîõ, óäèðäëàãààð õàíãàõ ÷èã ¿¿ðãèéã äàâõàð õàðèóöàæ áàéíà.

ÕàñÁàíêíû Äîòîîä àóäèòûí ¿íäñýí çîðèëãî íü ÕàñÁàíêíû ¿éë àæèëëàãàà, çàñàãëàëûí õýëáýðò õàðààò áóñ ¿íýëýëò, ä¿ãíýëò, ñàíàë çºâëºìæ ºã÷, ¿éë àæèëëàãààíû á¿òýýìæ, ýðñäýëèéí óäèðäëàãà, äîòîîä õÿíàëòûí áîëîí óäèðäëàãûí ñèñòåìèéã áîëîâñðîíãóé áîëãîõîä áîäèò õóâü íýìðýý îðóóëæ, ÕàñÁàíê ¿íäñýí çîðèëãîî õýðýãæ¿¿ëýõýä íü òóñëàõàä îðøäîã.

ÒÓÇ-ººñ ÕàñÁàíêíû äîòîîä àóäèòûí ¿éë àæèëëàãàà íü çîðèëòîî áîäèòîé, ¿ð ä¿íòýé õýðýãæ¿¿ëýõ áèå äààñàí, áàíêíû á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààíààñ õàðààò áóñ á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòòàé ýñýõýä òîãòìîë õÿíàëò òàâüæ, ¿éë àæèëëàãààã íü óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé áàéäàã.

ÕàñÁàíêíû Äîòîîä Àóäèòûí Ãàçðûí ä¿ðýìä òóñãàñíààð ýðñäýëä ñóóðèëñàí àóäèòûí çàð÷ìûã áàðèìòàëæ, îëîí óëñûí Äîòîîä Àóäèòîðóóäûí Èíñòèòóòýýñ áîëîâñðóóëàí ãàðãàñàí “Äîòîîä Àóäèòûí Îëîí Óëñûí Ñòàíäàðò”-ûã ¿éë àæèëëàãààíäàà õýðýãæ¿¿ëæ àæèëëàõ ¿¿ðýãòýé.

ДÎÒÎÎД ÀУДÈÒÝðñäýëä ñóóðèëñàí àóäèòûí õ¿ðýýíä Òºâ Àëáàíû íýãæ¿¿ä áîëîí ñàëáàð, òîîöîîíû òºâèéí ýðñäýëèéã ¿íýëýõ àðãà÷ëàë, àóäèòûí ò¿¿âðèéí õýìæýýã çîõèñòîé, õàíãàëòòàé õýìæýýíä ñîíãîõ àðãà÷ëàëûã òóñ ÒÓÇ-èéí Àóäèòûí Õîðîîãîîð áàòëóóëàí àøèãëàæ áàéíà.

ÄÀà íü ÒÓÇ-èéí Àóäèòûí Õîðîîãîîð áàòëóóëñàí 2012 îíû àóäèòûí òºëºâëºãººíä òóñãàãäñàí ãàçàð, õýëòýñ, ñàëáàð, òîîöîîíû òºâ¿¿äýä ãàçàð äýýðõ àóäèòûã ã¿éöýòãýæ, àóäèòûí ä¿ãíýëò, ñàíàë çºâëºìæèéã áàíêíû ÿéöýòãýõ Óäèðäëàãàä òóõàé á¿ð íü òàíèëöóóëæ, áàíêíû á¿òýýìæ, äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåì, ýðñäýëèéí óäèðäëàãûã èë¿¿ áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ÷èãëýëýýð õîëáîãäîõ øèéäâýð¿¿äèéã ãàðãóóëæ, ã¿éöýòãýëä íü õÿíàëò òàâèí àæèëëàëàà.

Ò¿¿í÷ëýí ÒÓÇ-èéí Àóäèòûí Õîðîîíû õóðëûã óëèðàë á¿ð çàðëàí õóðàëäóóëæ, ã¿éöýòãýñýí àóäèòûí òàéëàí, ä¿ãíýëò, äîòîîä õÿíàëòûí ñèñòåì, ÄÀÃ-ûí ¿éë àæèëëàãààíû ã¿éöýòãýë çýðýã Àóäèòûí õîðîîíû ä¿ðýìä òóñãàãäñàí ÷èãëýë¿¿äýýð òàéëàãíàæ àæèëëàñàí áîëíî.

Ñ¿¿ëèéí ¿åä îëîí óëñûí àíõààðëûí òºâä îðæ áóé ìºí㺠óãààõ, òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ àñóóäàëä áàíê íü îíöãîé àíxààðàë xàíäóóëàí àæèëëàæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ àæëûí õ¿ðýýíä îëîí óëñ áîëîí Ìîíãîë Óëñûí õóóëü òîãòîîìæ, ñòàíäàðò, õÿíàëòûí áàéãóóëëàãóóäûí øààðäëàãàä íèéöñýí áàíêíû ìºí㺠óãààõ áîëîí òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëñàí äîòîîä æóðàì øèíý÷ëýí áàòëàãäëàà.

¯¿íýýñ ãàäíà áàíêíû àæèëëàãñäàä ìºí㺠óãààõ áîëîí òåððîðèçìûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõòýé òýìöýõ Ìîíãîë Óëñûí õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæ áîëîí áàíêíû äîòîîä æóðàì çààâðûã òàíèí ìýä¿¿ëýõ, ñýæèãòýé ã¿éëãýýã èëð¿¿ëýõ, õàðèëöàã÷èéã òàíüæ ìýäýõ ÷èãëýëýýð äîòîîä ñóðãàëòûã òîãòìîë çîõèîí áàéãóóëäàã.

64

ÒУËÕÒÀÉ ÕӨÃÆËÈÉÍ ÒӨËӨӨÕ ÒҮÍØËÝËÁèäíèé îäîîãèéí àìæèëò ãàäààä, äîòîîäûí õàìòðàã÷ áàéãóóëëàãóóä áîëîí ò¿íø¿¿äèéí õàìòûí àæèëëàãààí äýýð îðøäîã.

66

ÊÎÌÏÀÍÈÉÍ ÍÈÉÃÌÈÉÍ ÕÀÐÈУÖËÀÃЫÍ ÍÝÐ ÒÎÌÚ¨ÎÍЫ ÒÀÉËБÀÐ

¨ñ ç¿éí ä¿ðýì ãýæ òóõàéí êîìïàíèéí àæèëëàãñäûí ¿éë àæèëëàãààíäàà áàðèìòàëáàë çîõèõ ä¿ðýì, æóðàì, çààâàð, óäèðäëàãûí çàð÷ìóóäûã àãóóëñàí öîãö áàðèìò áè÷ãèéã õýëíý. ªºðººð õýëáýë ¸ñ ç¿éí ä¿ðýì íü êîìïàíèéí ¿íýò ç¿éëñèéã àãóóëñàí óäèðäëàãûí á¿õ ò¿âøèí, ¿éë àæèëëàãààíä áàðèìòëàõ ¿çýë áàðèìòëàë, çàí ¿éë юì. Õÿíàí íèéö¿¿ëýõ ãýäýã íü á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãààã õîëáîãäîõ çààâàð, æóðàì, õ¿÷èí òºãºëäºð õóóëü òîãòîîìæèä íèéö¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé òóõàéí êîìïàíèä õýðýãæèæ áóé òîãòîëöîî, áîäëîãî, ä¿ðýì æóðìûã õýëíý. Õÿíàí íèéö¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëýõýä òóõàéí êîìïàíè òóñãàé íýãæèéã áèé áîëãîõ, ýñõ¿ë îðîí òîîíû õÿíàëòûí àæèëòíûã òîìèëîõ áºãººä óã íýãæ, ýñâýë õÿíàëòûí àæèëòàí íü êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãàà Ìîíãîë óëñûí íýãäýí îðñîí îëîí óëñûí ãýðýý, êîíâåíö áîëîí õ¿÷èí òºãºëäºð ìºðäºæ áóé äîòîîäûí õóóëü òîãòîîìæèä íèéöýæ áàéãàà ýñýõýä õÿíàëò òàâüæ àæèëëàäàã. Êîìïàíèéí èðãýíøèë ãýäýã íü òóõàéí êîìïàíè áîëîí ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé îð÷íû õîîðîíäûí õàðèëöààã èëýðõèéëñýí îéëãîëò юì. ¯¿íä êîìïàíèéí áîëîí àæèëëàãñäûí ýíýðýíã¿é ¿éë àæèëëàãàà, íèéãýìä òóñòàé,õàðèëöàí àøèãòàé õàíäèâ çýðãèéã õàìðóóëàí îéëãîäîã. Êîìïàíèéí çàñàãëàë áóюó çîõèñòîé óäèðäëàãà íü òóõàéí êîìïàíèéí èë òîä, íýýëòòýé ìåíåæìåíò, ìîíèòîðèíãèéí õàìðàõ õ¿ðýýã òîäîðõîéëäîã. Õºðºíãèéí áèðæèä á¿ðòãýëòýé õóâüöààò êîìïàíèóäàä ãîë òºëºâ õàìààðàëòàé Ìîíãîëûí Êîìïàíèéí çàñàãëàëûí êîäåêñò çààñàí çºâëºìæ¿¿ä íü èë òîä, íýýëòòýé áàéäëûã áèé áîëãîõîä ÷èãëýýä çîãñîõã¿é àëèâàà êîìïàíèéã õàðèóöëàãàòàéãààð óäèðäàæ, íýí ÿëàíãóÿà õóâü íèéë¿¿ëýã÷èä, õóâü ýçýìøèã÷äèéí ýðõ àøãèéã çîõèñòîé õàìãààëàõ áàòàëãàà áîëäîã. Êîìïàíèéí õàðèóöëàãà ãýæ òóõàéí êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãàà íü íèéãýì, óã êîìïàíèéí àæèëëàãñàä, áàéãàëü îð÷èí áîëîí áèçíåñèéí õ¿ðýýíä ¿ç¿¿ëæ áóé íºëººíèé òºëºº õ¿ëýýæ áóé õàðèóöëàãûí öàð õ¿ðýýã òîäîðõîéëîí óã õàðèóöëàãàà õýðõýí óõàìñàðëàæ áàéãàà áàéäëûã õýëíý. ªºðººð õýëáýë êîìïàíèéí õàðèóöëàãà íü èë òîä áàéäàë, ¸ñ ç¿é, ñîíèðõîë íýãò òàëóóäûí òàëóóäûí àøèã ñîíèðõëûã õ¿íäýòãýõ ãýñýí êîìïàíèéí ¿çýë áàðèìòëàëûã àãóóëñàí áàéäàã. Íýã ¿ãýýð õýëáýë, òóëõòàé áàéäàë, êîìïàíèéí çàñàãëàë, êîìïàíè, ò¿¿íèéã õ¿ðýýëýí áóé íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû õàðèëöàí õàìààðëûã àãóóëñàí åðºíõèé íýð òîìú¸î юì. Êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãà íü òóëõòàé õºãæëèéí õ¿ðýýíä áèäíèé àìüäàð÷ áóé ºíººãèéí íèéãìèéã õàäãàëæ õàìãààëàí õîé÷ ¿åèéíõýíäýý ºâë¿¿ëýí ¿ëäýýõýä ÷èãëýñýí êîìïàíèéí á¿õèé ë ¿éë àæèëëàãàà, õºòºëáºð¿¿äèéã õàìàðäàã. Êîìïàíèéí íèéãìèéí õàðèóöëàãà íü êîìïàíèéí õàðèóöëàãûí íýã ÷óõàë á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü áàéäàã. Äàÿí Äýëõèéí Ãýðýý íü Íýãäñýí ¯íäýñíèé Áàéãóóëëàãààñ ãàðãàñàí ñàíàà÷èëãà áºãººä óã ñàíàà÷èëãûí äàãóó óã ãýðýýíä íýãäýí îðñîí êîìïàíèóä õ¿íèé ýðõ, õºäºëìºð ýðõëýëò, áàéãàëü îð÷èí, àâëèãàòàé òýìöýõ ÷èãëýëýýð äýëõèé äàÿàð õ¿ëýýí çºâøººðñºí àðâàí ñóóðü çàð÷ìûã ìºðäºí õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýäýã. Äàÿàð Òàéëàãíàõ Ñàíàà÷èëãà (ÄÒÑ) íü òóëõòàé áàéäëûí çàð÷èì,

òàéëàãíàëûí ñòàíäàðòóóäûã áîëîâñðóóëàí ò¿ãýýõ ýðõýì çîðèëãî á¿õèé òºðºë á¿ðèéí ñîíèðõîã÷ òàëóóäûã õàìàðñàí îëîí óëñûí õºäºë㺺í, áèå äààñàí ýâñýë юì. Ìýäýýëëèéí íýýëòòýé áàéäàë Öàã ¿åý îëñîí, íèéòýä õ¿ðòýõ áîëîìæòîé, îéëãîãäîõóéö, ìýäýýëëèéã õîëáîãäîõ íóòãèéí èðãýä, áóñàä ñîíèðõîã÷ òàëóóäàä ò¿ãýýõ ¿éë ÿâöûã õýëíý. ̄ éë àæèëëàãààíû ñºðºã ¿ð íºëºº á¿õèé êîìïàíèóäûí õóâüä òóõàéí êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààíû çîðèëãî, ÷èãëýë, öàð õ¿ðýý, íèéãýì, íóòãèéí èðãýä, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëæ áîëîõóéö àëèâàà ñºðºã ¿ð íºëºº, ýðñäýëèéí òàëààðõ ìýäýýëëèéã íèéòýä èë òîä áîëãîõ øààðäëàãà òàâèãääàã.Íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû ¿íýëãýý ãýæ òóõàéí êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààíû íèéãýì, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëæ áîëîõ íºëºº, ýðñäýëèéã ¿íýëýõ, òýäãýýðèéã àðèëãàõ ýñâýë áóóðóóëàõàä ÷èãëýñýí àðãà õýìæýýã òîäîðõîéëîõ, óëìààð ÿéöýòãýëèéí Ñòàíäàðòóóäûã õàíãàõ, õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæ, ýðõ ç¿éí àêòóóäàä íèéö¿¿ëýõ, áóñàä òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýëèéí çîðèëòóóä, õàðèëöàã÷èéí ç¿ãýýñ òîäîðõîéëñîí íèéãýì áîëîí áàéãàëü îð÷íû ã¿éöýòãýëèéí çîðèëòîä õ¿ðýõýä ÷èãëýñýí ¿éë ÿâöûã õýëíý.Íèéãýì, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ ¿ð íºëººíèé ¿íýëãýýíèé òàéëàíä òóõàéí êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààíààñ ãàð÷ áîëîõ ýåðýã áîëîí ñºðºã ¿ð íºëººã óðüä÷èëàí òîãòîîõ, òýäãýýðò ¿íýëãýý õèéæ òîîí ¿ç¿¿ëýëòýýð òóñãàõûí çýðýãöýý îëîí óëñ, á¿ñ íóòãèéí õýìæýýíä ãàð÷ áîëçîøã¿é ¿ð íºëººíä ìºí ä¿í øèíæèëãýý õèéäýã. ¯ð íºëººíèé ¿íýëãýý íü õàðüöóóëàõ ñóóðü ìýäýý, ìýäýýëýë, ä¿í øèíæèëãýýíèé õóâèëáàðóóä, óäèðäëàãûí õºòºëáºðèéã ìºí àãóóëñàí áàéäàã. Áàéãàëü îð÷èí áîëîí íèéãìèéí õàðèóöëàãûí óäèðäëàãûí òîãòîëöîîÍèéãýì áîëîí áàéãàëü îð÷íû õàðèóöëàãûí óäèðäëàãûí òîãòîëöîî íü áàéãóóëëàãûí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò, ¿¿ðýã õàðèóöëàãà, áîäëîãî, æóðàì çààâàð, ïðàêòèê, íººöèéã õàìàðäàã áºãººä óã òîãòîëöîî íü òóõàéí êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãààíû íèéãýì, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëæ áóé ¿ð íºëººíä õèéñýí ¿íýëãýýíèé ÿâöàä áîëîâñðóóëñàí óã êîìïàíèéí íºõöºë áàéäàëä òîõèðñîí óäèðäëàãûí õºòºëáºðèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõýä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. Ñàéòàð áîëîâñðóóëñàí íèéãýì áîëîí áàéãàëü îð÷íû óäèðäëàãûí òîãòîëöîî íü òóõàéí êîìïàíèéí íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû ã¿éöýòãýëèéã òàñðàëòã¿é ñàéæðóóëàõàä òóñ äºõºì áîëîõûí çýðýãöýý ýäèéí çàñàã, ñàíõ¿¿, íèéãýì, áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ ýöñèéí ¿ð ä¿íã äýýøë¿¿ëýõýä ÷óõàë õóâü íýìýð îðóóëäàã. Íèéãýì, áàéãàëü îð÷íû àóäèòûí òàéëàí Óã òàéëàíä êîìïàíèéí áîäëîãî, æóðàì, á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë ¿éë÷èëãýý, ¿éë àæèëëàãàà íü õ¿÷èí òºãºëäºð õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæ, ýðõ ç¿éí àêòóóä áîëîí Îëîí Óëñûí Ñàíõ¿¿ãèéí Êîðïîðàöè (ÎÓÑÊ)-èéí ÿéöýòãýëèéí ñòàíäàðòóóäàä íèéöýæ áóé áàéäàë, ìºí áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëæ áóé èõýýõýí õýìæýýíèé ñºðºã ¿ð íºëºº, ò¿¿íèé õýìæýýã òóñãàñàí áàéäàã. Òóëõòàé áóюó òîãòâîðòîé áàéäàë ãýæ áàéãàëü îð÷èíä ýýëòýé, íèéãìèéí õóâüä øóäàðãà, ýäèéí çàñãèéí õóâüä ¿ð àøèãò òóëãóóðëàñàí õîé÷ ¿åèéíõýý ÷àäâàð, áîëîëöîîíä àюóë çàíàë ó÷ðóóëàõã¿éãýýð ºíºº ¿åèéíõýý õýðýãöýýã õàíãàõ õºãæëèéí öîãö ¿çýë áàðèìòëàë юì.

ÕÀÐÈËÖÀÃ×ÈÉà ÕÀÌÃÀÀËÀÕ ÇÀÐ×ÈÌ

ÕàñÁàíê íü Ñìàðò Êàìïàéíààñ ñàíàà÷èëñàí õàðèëöàã÷èéã õàìãààëàõ çàð÷ìóóäûã 2009 îíîîñ ººðèéí ¿éë àæèëëàãààíä ìºðäëºãº áîëãîí õýðýãæ¿¿ëæ èðëýý. Ýíýõ¿¿ çàð÷ìûã áàðèìòàëñíààð Áàíê íü ººðèéí õàðèëöàã÷èäòàé èòãýë íàéäâàðòàé õàðèëöààã áýõæ¿¿ëæ, èë òîä ¿éë÷èëãýýíèé òºëáºð áîëîí íºõöëèéã õàðèëöàã÷ ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ á¿ðò õ¿ðãýõèéã ýðõýìëýí àæèëëàäàã.

ªðийн даðамтнааñ çайлñхийх. Áàíê íü çýýë îëãîõäîî õàðèëöàã÷èéí çýýëæèõ ÷àäâàðûã òîãòîîõ, çºâõºí õàðèëöàã÷ çýýëýý òºëºõ ÷àäâàðòàé íºõöºëä çýýë îëãîõ, çýýë íü õàðèëöàã÷èéã ºðèéí äàðàìòàä îðóóëàõã¿é áàéõ àëõàìóóäûã õýðýãæ¿¿ëíý. Çýýëýýñ ãàäíà õàðèëöàã÷èéã õàìãààëàõ áóñàä òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëíý. (äààòãàë, ñóðãàëò ãýõ ìýò)

Èл тод, хаðиуцлагатай үнэ тогтоолт. Õàðèëöàã÷äàä ñàíõ¿¿ãèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý, õóãàöàà, íºõöºë íü (õ¿¿, øèìòãýë) íýýëòòýé, èë òîä, îéëãîìæòîé áàéäëààð ìýäýýëýãäñýí áàéíà. ¯íý, õóãàöàà, íºõöë¿¿ä íü õàðèëöàã÷äàä áîëîìæèéí, ìºí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà òîãòâîðòîé àæèëëàõ áîëîìæòîé áàéíà.

Ýðгэн тºлºлтийн çүй çохиñтой áодлого. Õàðèëöàã÷ ãýðýýíèé äàãóó ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõã¿é áàéñàí ÷ áàéãóóëëàãà íü õ¿íäýòãýëòýéãýýð õàíäàõ. Ýíýõ¿¿ çàð÷èì íü õàðèëöàã÷èäòàé äîðîìæèëñîí áîëîí àëáàäñàí áàéäëààð õàðüöàõûã õîðèãëîäîã çàð÷èì юì.

Àæиллагñдын ¸ñ çүй. Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãûí ¸ñ ñóðòàõóóíû õýì õýìæýýã õýìæèõäýý ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýýã ºíäºð ¿íýëäýã áàéãóóëëàãûí ñî¸ëûã àæèëëàãñäàä áèé áîëãîõ, õàðèëöàã÷èéã õîõèðîîõ ¿éëäýë õèéõýýñ õàìãààëàõ, ¿¿íèéã èëð¿¿ëýõ, àâèëãàë õàõóóëèàñ ñýðãèéëýõýä àíõààðàõ ¸ñòîé.

Ãомдол ñаналыг øийдвэðлэх мåханиçм. Ñàíàë õ¿ñýëòèéã øèéäâýðëýõ ìåõàíèçì íü õàðèëöàã÷èéí õ¿ñýëò, ãîìäëûã öóãëóóëàõ, öàã õóãàöààíä íü õàðèó ºãºõ, øèéäâýðëýõ áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé.

Õаðилцагчийн мэдээллийн нууцлал. Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà íü ýíý çàð÷ìûã áèåë¿¿ëýõèéí òóëä õàðèëöàã÷èéí õóâèéí ìýäýýëëèéã õ¿íäýòãýí ò¿¿íèé àюóëã¿é áàéäàë áà á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàðèóöàí àæèëëàõ ¸ñòîé.

68

Óëñ îðîí: Âàëþòûí òºðºë SWIFT êîä Äàíñíû äóãààð

ÊÎÐÐÅÑÏÎÍДÅÍÒ ÕÀÐÈËÖÀÀÒÀÉ БÀÍÊУУД

China: CNY, USDAgricultural Bank of China Inner Mongolia Branch, Erlian City

ABOCCNBJ050 05999901040000095 (CNY)05999914040000080 (USD)

Germany: EURDeutsche Postbank, Bonn, Germany PBNKDEFF 755772 607

Japan: JPY, USDSumitomo Mitsui Banking Corporation, Tokyo, Japan

SMBC JP JT 4347 (JPY)3625 (USD)

Korea: USDKookmin Bank, Seoul CZNBKRSE 772-8-USD-01-3

Russia: EUR, GBP, RUB, USDSberbank (Savings Bank of the Russian Federation), Moscow

SABR RU MM 30111978700000000536 (EUR)30111826700000000536 (GBP)30111810800000000536 (RUB)30111840100000000536 (USD)

MRMD US 33United States: USDHSBC Bank USA N.A., New York 000-144860 (USD)

0610040629200108396 (CNY)0610040629200108795 (USD)

ICBKCNBJNMAChina: CNY, USDIndustrial and Commercial Bank of China

United States: USDDeutsche Bank Trust Co. Americas, BKTRUS33 04-434-754 (USD)

Japan: JPYThe Bank of Tokyo-Mitsubishi UFJ, Ltd., Tokyo, Japan

BOTKJPJT 653-0468959 (JPY)

Canada: USD National Bank of CanadaMontreal, Canada

BNDCCAMMINT 10246824000200101 (USD)

HYVEDEMM 69 109 012Germany: EURHypoVereinsbank, Munich, Germany

Belgium: EUR ING NV/SA Belgium, Brussels, Belgium BBRUBEBB010 301-0104743-64-(EUR)

920983AUD00001 (AUD)Australia: AUDAustralian and New Zealand Banking Group Limited

ANZBAU3M

Cananda: CADCanadian Imperial Bank of Commerce, Toronto, Canada

CIBCCATT 1818813 (CAD)

ÕӨÐӨÍÃӨ ÎÐУУËÀÃ×ÈД мÿнган тºгðºг

MNT 8,915,373Åâðîïûí ñýðãýýí áîñãîëò õºãæëèéí áàíê íü õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõ çàìààð øèëæèëòèéí ýäèéí çàñàã á¿õèé 27 îðîíä çàõ çýýëèéí õàðèëöàà, àðä÷èëëûã õºãæ¿¿ëýõýä õóâü íýìýð îðóóëäàã. Îäîîãîîð áàíê, ¿éëäâýð áèçíåñèéí êîìïàíèóäàä òºñëèéí õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõèéí çýðýãöýý îëîí íèéòèéí îðîëöîîòîé êîìïàíèóäûã õóâü÷ëàõ, òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðóóäàä á¿òöèéí ººð÷ëºëò õèéõ, õîòûí íèéòèéí àæ àõóéí ¿éë÷èëãýýã ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëýýð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã. 4 æил, www.ebrd.com

MNT 20,881,500Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöè íü õóâèéí õýâøëèéí êîìïàíèóäàä õºðºí㺠îðóóëàëò ñàíõ¿¿æèëò õèéõ, îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýë äýýð õºðºí㺠áîñãîõ, áèçíåñèéí êîìïàíèóä Çàñãèéí ãàçàðò çºâëºãºº ºãºõ çàìààð õºãæèæ áóé óëñ îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí òîãòâîðòîé ºñºëòèéã õàíãàõ ¿íäñýí çîðèëãîòîé äýëõèéí áàíêíû ãèø¿¿í áàéãóóëëàãà юì. 5-8 æил, www.ifc.org

MNT 34,050,328Íèäåðëàíäûí õºãæëèéí ñàíõ¿¿ãèéí êîìïàíè (FMO) íü 1970 îíä Íèäåðëàíäûí çàñãèéí ãàçàð áîëîí õóâèéí õýâøèëèéí áàéãóóëëàãóóäûí ñàíàà÷èëãààð Íèäåðëàíäûí ñàíõ¿¿ãèéí àññîöèàöèéí ¿íäýñ ñóóðèí äýýð áàéãóóëàãäñàí õºãæëèéí áàíê юì. Îäîîãîîð FMO íü õºãæèæ áóé áîëîí øèëæèëòèéí ýäèéí çàñàãòàé 40 ãàðóé óëñ îðíóóäûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä ä¿ðìèéí ñàíä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéí çýýë îëãîæ áàéíà. 4-10 æил, www.fmo.nl

MNT 8,004,575Triodos-Fair Share Fund ñàí íü Triodos áàíêíû õýñýã áîëîõ Triodis Investment Management -èéí äýðãýäýõ ãóðâàí ñàíãèéí íýã юì. Õºãæèæ áóé îðíóóä, òºâ àçè, òºâ áîëîí ç¿¿í åâðîïûí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä õºðºí㺠îðóóëàëò õèéäýã. Ñàíãèéí çîðèëãî íü òîãòâîðòîé, õ¿ðòýýëòýé ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðûí õºãæèëä õóâü íýìýð îðóóëàõ çàìààð ýäãýýð îðíû áàãà îðëîãîòîé èðãýäýä ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõýä îðøèíî. 3-4 æил, www.triodos.com

MNT 5,733,6951948 îíä áàéãóóëàãäñàí Kreditanstalt fuer Widerderauf-bau (KfW) Bankengruppe òºðèéí ºì÷èò õºãæëèéí áàíê íü õºãæèæ áóé óëñ îðíóóä áîëîí Ãåðìàíû ýäèéí çàñãèéã äýìæèõ ãîë çîðèëãîòîé. Îðîí ñóóö äýä áóòýö, áàéãàë îð÷èíû õàìãààëàëò áîëîí íºõºí ñýðãýýëò, õºðºí㺠îðóóëàëòûí ÷èãëýëèéí ¿éë àæèëëàãààã ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã. ̺í õàðèëöàà õîëáîî çàì òýýâýð, ýð÷èì õ¿÷íèé ñàëáàðûí äýä á¿òýö, àæ ¿éëäâýðèéí òºñë¿¿äèéã äýëõèé äàÿàð ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã áàíê юì.10 æил, www.kfw.de

MNT 7,656,550Oikocredit íü áóóðàé îðíóóäûí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîìæîîð õÿçãààðëàãäìàë èðãýäýä ÷èãëýñýí ºãººæ á¿õèé õºãæëèéí òºñë¿¿äýä ñàíõ¿¿æèëò îëãîäîã ºíäºð ¸ñ ñóðòàõóóí á¿õèé öººí ñàíãóóäûí íýã юì. Oiko-credit íü Ëàòèí Àìåðèê, Àçè, Àфðèê, Òºâ áîëîí ç¿¿í åâðîïûí á¿ñèéí ñàëáàðóóäûí ñ¿ëæýýãýýðýý çýýë äàìæóóëàí îëãîõûí çýðýãöýý òóõàéí á¿ñèéí îðíóóäûí ìýðãýæèëòýí¿¿ä çýýëèéã ãàçàð äýýð íü îëãîäîã. Îäîîãîîð îëãîñîí íèéò çýýëèéí 75 õóâèéã ñàíõ¿¿ãèéí çóó÷ëàã÷ áîëîõ áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä îëãîîä áàéíà. 5 æил, www.oikocredit.org

MNT 2,366,570Àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà, íèéãìèéí õºðºí㺠îðóóëàëò õèéäýã, ñàëáàðòàà òýðã¿¿ëýã÷ ñàí áîëîõ Calvert Foundation íü Ford, MacArthur, Mott ñàíãóóäûí òóñëàìæòàéãààð 1995 îíä áèå äààñàí áàéãóóëëàãà áîëæ àíõ ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí. ¯éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí çîðèëãî íü øóäàðãà òîãòâîðòîé íèéãìèéã öîãöëîí á¿ðä¿¿ëýõèéí òóëä, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîìæîîð õÿçãààðëàãäìàë íèéãìèéí á¿ëã¿¿äýä îðóóëàõ õºðºíãèéí óðñãàëûã íýìýãä¿¿ëýõýä îðøèíî.4 æил, www.calvertfoundation.org

MNT 13,921,000Credit Suisse ãðóïï íü 1856 îíä áàéãóóëàãäñàí, Öюðèõ õîòîä òºâòýé, äýëõèé äàÿàð ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã êîìïàíè юì. 50 ãàðóé îðíû êîìïàíè áàéãóóëëàãóóä ÷èíýýëýã èðãýä áîëîí Øâåéöàðü óëñäàà èðãýäèéí áàíêíû ¿éë÷èëãýýí, ºðñºëäºõ¿éö ºíäºð òºâøèíèéí ìýðãýæëèéí çºâëºãºº, á¿òýýãäýõ¿¿íýýð ¿éë÷èëäýã äýëõèéä òýðã¿¿ëýõ ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà юì. 3-5 æил, www.credit-suisse.com

MNT 2,784,200Øâåéöàðü óëñààñ ãàðàëòàé òóñ àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà íü íèéãìèéí õàðèóöëàãàòàé áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûã õºðºí㺠îðóóëàëòààð äýìæäýã îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà юì. 5 æил, www.finethic.org

MNT 9,744,700Symbiotics SA, Information, Consulting & Services’ èéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí çîðèëãî íü õºðºí㺠îðóóëàëòûí çóó÷ëàëèéí ¿éë÷èëãýýãýýð äàìæóóëàí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éëäýðëýëèéã äýìæèõ юì. Òóñ áàéãóóëëàãà íü õºðºí㺠îðóóëàã÷èä áîëîí áè÷èë áèçíåñ ýðõëýã÷èäýä ÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã. 3 æил, www.symbiotics.com

MNT 11,136,800Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ñàíã óäèðääàã Incofin Investment Management íü áèçíåñ ýðõëýã÷èäýä ººðèéí áèçíåñýý ýðõëýõ ìºí óã áèçíåñýýð äàìæóóëàí ººðèéí àìüäðàõ íºõöºëºº ñàéæðóóëàõàä òóñëàäàã áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä õºðºí㺠îðóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã юì. Îäîîãîîð 26 óëñûí 64 áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàæ áàéãàà Áåëãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí òîìîîõîí áàéãóóëëàãóóäûí íýã юì. 7 æил, www.incofin.com

MNT 4,176,300The BANK IM BISTUM ESSEN íü Ñ¿ìèéí áîëîí òýäãýýðèéí õàìòðàã÷ áàéãóóëëàãóóäàä ÷èãëýñýí ¿éë àæèëëàãààãààð ìýðãýøñýí õîðøîîëëûí áàíê юì. 5 æил, www.bibessen.de

MNT 13,921,000ÐîñÅâðîÁàíê íü Îðîñûí çàõ çýýëä èðãýä áîëîí àæ àõóéí íýãæ¿¿äýä ñàíõ¿¿ãèéí á¿õ òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã ìºí 2 òýðáóì ðóáëèéí õºðºíãºòýé ãýõ çýðýã ¿ç¿¿ëýëòýýðýý Îðîñûí òîìîîõîí áàíêóóäûí íýã юì. Òóñ áàíê íü õºðºíãèéí õýìæýýãýýðýý 50 òîì áàíêíû íýã, ìºí íàéäâàðòàé áàéäëààðàà 20 òîì áàíêíû íýã юì. 2 æил, http://www.rosevrobank.com/

MNT 20,881,500Global Climate Partnership Fund íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä çýýë îëãîõ, ìºí õ¿ëýìæèéí õèé áîëîí êàðáîí äèîêñèäûí ÿëãàðàëûã 20 õóâèàð áóóëãàõ òºñºëä ñàíõ¿¿æèëò îëãîõ çîðèëãîîð 2009 îíä áàéãóóëàãäñàí. ÕÁÍÃÓ-ûí Áàéãàë îð÷èíû ÿàì, KfW Õºãæëèéí áàíê, Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöè ìºí Äàíè óëñûí Çàñãèéí ãàçàð çýðýã õºðºí㺠îðóóëàã÷èä òóñ ñàíä õºðºí㺠îðóóëäàã. 5 æил, http://www.gcpf.iu/

MNT 9,744,700Oxfam Novib íü 1996 îíä ÿäóóðëûí àðèëãàõ, øóäàðãà áóñ áàéäëûã õàëàõàä ÷èãëýñýí óðò õóãàöààíû àðãà çàìóóäûã ýðýëõèéëýí õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð 100 ãàðóé óëñàä 3,000 ãàðóé ò¿íø¿¿äòýé õàìòðàí àæèëëàäàã 13 áàéãóóëëàãûã ýãíýýíäýý íýãòãýñýí “Ox-fam International” áàéãóóëëàãàä íýãäýí îðæ îäîîãèéí íýðýý àâñàí. 4 æил, www. triplejump.euTriple Jump íü àíõ 2006 îíä Oxfam Novib-èéí ìåíåæìåíòèéí áàãèéí ñàíàà÷èëãààð òóñäàà ãàðñàí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ, õºãæ¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé õºðºíãèéí óäèðäëàãûí êîìïàíè юì. 4 æил, www. triplejump.eu

MNT 6,266,3502006 îíä áàéãóóëàãäñàí Vision Microfinance Fund-èéí óäèðääàã Âåíü-ä òºâòýé Dual Return ñàí íü Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä õºðºí㺠îðóóëäàã. Òóñ áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí çîðèëãî íü õºðºí㺠îðóóëàã÷èäûí ñîíèðõîæ áóé áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä çýýë îëãîõ юì. 3-5 æил, www.visionmi-crofinance.com

MNT 20,185,450ResponsAbility íü õºãæèæ áóé óëñ îðíóóäàä íèéãìèéí õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõýä ÷èãëýñýí Öюðèõ-ä òºâòýé áàéãóóëëàãà юì. 2003 îíä áàéãóóëàãäñàí òóñ áàéãóóëëàãà íü 60 îðíû 200 ãàðóé áàéãóóëëàãàä õºðºí㺠îðóóëààä áàéíà. ResponsAbility îäîîãîîð 3 áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ñàí, 1 õóâèéí õºðºíãèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûí êîìïàíèéã óäèðäàæ áàéíà.

Òóñ õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí íü á¿õ áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàä õºðºí㺠îðóóëàõ çîðèëãîòîé áºãººä òóð äóíäàà æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷, õóäàëäààíû ñàíõ¿¿æèëòèéã äýìæèõ çîðèëãîòîé. 3-5 æил, www.responsability.com

MNT 15,765,480SNS Institutional Microfinance Fund ÿäóóðëûí áóóðóóëàõ, ìºí õºãæèæ áóé îðíóóäûí áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäûí õºðºíãèéã íýìýãä¿¿ëñýíýýð õºðºí㺠îðóóëàëòûí ºãººæèéã íýìýãä¿¿ëýõ ¿íäñýí çîðèëãî á¿õèé õºðºí㺠îðóóëàëòûí ñàí юì. Òóñ ñàí íü èæèë òºðëèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã ñàíãóóäààñ àíõëàí áàéãóóëàãäñàí Íèäåðëàíäûí õºðºí㺠îðóóëàã÷èä ¿íäýñëýí áàéãóóëñàí ñàí юì.

Ñàíãèéí óäèðäàã÷ áîëîõ SNS Asset Management N.V. Íü Íèäåðëàíäûí 5 äàõü òîì ñàíõ¿¿ãèéí ãðóïï áîëîõ SNS REAAL N.V.-ûí ãèø¿¿í áàéãóóëëàãà юì. 2-3 æил, www.dwmarkets.com

MNT 41,763,000Ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä ÷èãëýñýí áàéãóóëëàãûí áàíê áîëîí æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çîðèóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí áàíêíû ¿éë àæèëëàãàà ýðõýëäýã ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà юì3 æил, www.cyrano-management.com

70

ÒÓËÕÒÀÉ ÕªÃÆËÈÉÍҪ˪ªÕ Ò¯Íد¯Ä

“Áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õºãæëèéí ñàí”, Äýëõèéí ÁàíêÁè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí õºãæëèéí ñàí (ÁÑÕÑ)-ãààñ õýðýãæ¿¿ëæ áóé “Òîãòâîðòîé àìüæèðãàà-2” òºñëèéí õ¿ðýýíä óã ñàíã áàéãóóëàí, õºäºº îðîí íóòãèéí

èðãýä, æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷äýä áè÷èë çýýëèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä Ẻíèé çýýë îëãîäîã. ÕàñÁàíê Óëààíáààòàð õîò, Äàðõàí-Óóë, Îðõîí, Áóëãàí, Çàâõàí, Ãîâü-Àëòàé, Äîðíîãîâü, ªìíºãîâü, Õýíòèé, Áàÿí-ªëãèé, Ñ¿õáààòàð àéìãóóäûí ñàëáàðóóäààð äàìæóóëàí ÁÑÕÑ-èéí çýýëèéã îëãîæ áàéíà. 2011 îíä 720 èðãýäýä 2.2 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí.ÕàñÁàíê óã ñàíòàé 2002 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðààñ ýõëýí õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà.

“պ人ãèéí àãðîáèçíåñèéã äýìæèõ õºòºëáºð” (RASP), Ìåðñè Êîð Ìîíãîë

Òºâ áîëîí ãîâèéí á¿ñèéí áèçíåñ ýðõëýã÷äèéí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààã äýìæèõ çîðèëãîîð áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãààñ çýýë àâàõàä íü õºðºíãèéí áàòàëãààíû õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Õºòºëáºðèéã ªâºðõàíãàé, ªìíºãîâü, Ãîâüñ¿ìáýð, Ãîâü-Àëòàé, Àðõàíãàé, Áàÿíõîíãîð, Áàÿí-ªëãèé, Çàâõàí, Óâñ, Õîâä àéìãóóäààð õýðýãæ¿¿ëæ, 2011 îíä íèéò 348 ìàë÷èí, õºäººãèéí áèçíåñ ýðõëýã÷èäýä 1,5 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí.ÕàñÁàíê óã Õºòºëáºðèéã 2004 îíû 3 äóãààð ñàðààñ õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

Îюó Òîëãîé ÕÕÊÎюó Òîëãîé ÕÕÊ íü Ìîíãîëûí ºìíºä õýñýãò Îюó Òîëãîéí çýñ-àëòíû òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëæ áóé Ìîíãîëûí Óóë Óóðõàéí Êîìïàíè юì. Îюó Òîëãîé

ÕÕÊ íü áàéãàëü îð÷èí, ººðñäèéí àæèëòàí, àæèëëàãñäûí ýð¿¿ë ìýíä, àюóëã¿é áàéäàëä àíõààð÷, òîãòâîðòîé õºãæèëä õóâü íýìðýý îðóóëæ, ÷èí øóäàðãààð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõûã ýðõýìëýäýã. 2011 îíä óã òºñëèéí õ¿ðýýíä 66 õàðèëöàã÷èäàä 646.6 ñàÿ òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí.ªìíºãîâü àéìàãò ÆÄÁ-èéã äýìæèõ çýýëèéí òºñëèéã 2010 îíîîñ õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

ÕÕÀÀÕ¯Яàìíû õ¿¿ãèéí õºíãºëºëòòýé òºñëèéí çýýëÕàñÁàíê íü 2010 îíîîñ ýõëýí ÕÕÀÀÕ¯Яàìòàé õàìòðàí õ¿¿ãèéí õºíãºëºëòòýé òºñëèéí çýýëèéã áèçíåñ ýðõëýã÷ íàðò îëãîæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ òºñëèéí çýýë íü áèçíåñ

ýðõëýã÷ áàíêíààñ àâñàí çýýëèéí íèéò õ¿¿ãèéí òºëáºðèéí 50 õóâèéã ÕÕÀÀÕ¯Яàìíààñ õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà òºñëèéí õ¿ðýýíä òºë¿¿ëýõ áîëîìæòîé юì. Òºñëèéí õ¿ðýýíä íèéò 12 õàðèëöàã÷ 1.5 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéí õ¿¿ãèéí òºëáºðèéí 50 õóâüä õºíãºëºëò ýäýëñýí áàéíà.

Íèéñëýëèéí Çàñàã Äàðãûí Òàìãûí ÃàçàðÍèéñëýëèéí Çàñàã Äàðãûí Òàìãûí Ãàçàð, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí Ãàçðûí “Æèæèã äóíä áèçíåñèéã äýìæèõ Ñàí”-òàé õàìòðàí

Íèéñëýëèéí áè÷èë áèçíåñèéã äýìæèõ òºñëèéí çýýëèéã 2011 îíä àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëëýý. Òºñëèéí çýýëèéí çîðèëãî íü ºðõèéí æèæèã, áè÷èë áèçíåñ ýðõëýã÷äèéã Áèçíåñ Èíêóáàòîð òºâ¿¿äýä áèçíåñ ýðõëýëòèéí ñóðãàëòàä õàìðóóëàõ, ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí áîéæèã÷äîä õºíãºëºëòòýé íºõöºë á¿õèé áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ ÿâäàë юì. Óã òºñëèéí õ¿ðýýíä 2011 îíä íèéò 415 áè÷èë áèçíåñ ýðõëýã÷ èðãýäýä 1.436,3 ñàÿ òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí. Òºñºëä õàìðàãäñàí áè÷èë áèçíåñ ýðõëýã÷ èðãýä 100 õóâü Óëààíáààòàð õîòûí àëñëàãäñàí ãýð õîðîîëîëä àìüäàðäàã èðãýä, 43 ãàðóé õóâü íü õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýä áàéíà. ÕàñÁàíê óã òºñëèéã 2011 îíîîñ ýõëýí õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

ÕàñÁàíêíû íèéãìèéí õàðèóöëàãûíõàà õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëäýã Îðãàíèê Ìîíãîë õºòºëáºð

ÕàñÁàíê íü íèéãìèéí õàðèóöëàãûíõàà õ¿ðýýíä ̯ÕÀ¯Òàíõèì, Пåòðîâèñ êîìïàíèòàé õàìòðàí 2009 îíîîñ ýõëýí “Õîé÷äîî íîãîîí èðýýä¿éã ºâë¿¿ëýå” óðèàí äîð ÎÐÃÀÍÈÊ Ìîíãîë õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä ºðõèéí íîãîîí àæ àõóé ýðõëýã÷ èðãýä áîëîí ñ¿¿ öàãààí èäýýíèé ¿éëäâýðëýë, ýñãèé ýäëýë, õ¿ëýìæèéí àæ àõóé ýðõëýã÷äýä ìýðãýæëèéí çºâëºãºº ñóðãàëò ºã÷, øààðäëàãàòàé õÿìä ºðòºã á¿õèé ñàíõ¿¿æèëòýýð õàíãàí àæèëëàæ áàéíà. Îðãàíèê Ìîíãîë õºòºëáºð íü Ìîíãîë óëñûí á¿õ îðîí íóòàãò õýðýãæäýã áºãººä íèéò 1,000 ãàðàí èðãýíä 1.5 òýðáóì òºãðºãèéí õ¿¿ãèéí áîëîí áàðüöàà õºðºíãèéí õºíãºëºëòòýé çýýë îëãîñîí.2008 îíîîñ õýðýãæèæ áàéíà.

Àçèéí Õºãæëèéí Áàíê Àçèéí Õºãæëèéí Áàíê íü 1966 îíä áàéãóóëëàãäñàí áºãººä Àçè Íîìõîí Äàëàéí îðíóóäàä õºãæëèéí õºðºí㺠îðóóëàëòûã çàñãèéí ãàçàð, áèå äààñàí

áàéãóóëëàãà áîëîí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ, ýäèéí çàñãèéí ºñºëò õºãæèëä òîìîîõîí ººð÷ëºëòèéã àâ÷èðäàã ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà юì.www.adb.org/Mongolia

“Áè÷èë Áèçíåñèéã Äýìæüå” òºñºë,ÀÄÐÀ Îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà“Áè÷èë Áèçíåñèéã Äýìæüå” òºñëèéí çîðèëãî íü áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýý àâàõ áîëîìæîîð

õÿçãààðëàãäìàë, áàãà îðëîãîòîé ýìçýã á¿ëãèéí èðãýä, íèéñëýëèéí ãýð õîðîîëëûí áè÷èë áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çîðèóëñàí áèçíåñ,ñàíõ¿¿ãèéí óð ÷àäâàð îëãîõ ñóðãàëò õèéõ, çºâëºãºº ºãñíººð áèçíåñýý ºðãºæ¿¿ëýí õºãæ¿¿ëýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé. 2011 îíä óã òºñëèéí õ¿ðýýíä 179 õàðèëöàã÷èäàä 408.4 ñàÿ òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí.ÕàñÁàíê óã òºñëèéã 2007 îíû 8 äóãààð ñàðààñ ýõëýí õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

Ñèéï Íýòâîðê “Seep Network” ÑÈÉП Íýòâîðê íü äýëõèéí 171 óëñûí áè÷èë, æèæèã äóíä áèçíåñèéí

áàéãóóëëàãà, áàíê áîëîí òýäãýýðò õýðýãæèæ áóé õºòºëáºðèéí õºãæèëä òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîîð áàéãóóëàãäñàí áºãººä îäîîãîîð 120 ãàðóé áàéãóóëëàãûí ãèø¿¿í÷ëýëòýé. Ýíýõ¿¿ áàéãóóëëàãà íü 1985 îíä áàéãóóëàãäñàí áà ÀÍÓ-ûí Âàøèíãòîí õîòíîî áàéðëàäàã. ÑÈÉП Íýòâîðêèéí ýðõýì çîðèëãî íü õàìòðàí àæèëëàã÷ áàéãóóëëàãóóäûí øèëäýã òóðøëàãûã áóñäàä ò¿ãýýæ, õýðýãæ¿¿ëñíýýð òóõàéí á¿ñ íóòàã äàõü ºðõ á¿ðèéí òîãòâîðòîé îðëîãûã á¿ðä¿¿ëæ, òýäíèé àìüäðàëûã äýìæèõýä îðøèíî. www.seepnetwork.org

Ýìýãòýé÷¿¿äèéí Äýëõèéí Áàíê ÒÁÁÝìýãòýé÷¿¿äèéí äýëõèéí áàíê- ÒÁÁ íü æèæèã áèçíåñ ýðõýëäýã îðëîãî áàãàòàé

ýìýãòýé÷¿¿äýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ çîðèëãîòîéãîîð 1979 îíä áàéãóóëàãäñàí юì. Îäîî òóñ áàéãóóëëàãà íü äýëõèéí 28 îðíû 40 ãàðóé áè÷èë ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãà áîëîí áàíêóóäòàé õàìòðàí àæèëëàæ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ, ñóðãàëò, ìýäýýëëèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëæ áàéíà. Ýíý õ¿ðýýíä íèéò 9 ñàÿ îð÷èì ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èäòýé õàðèëöàæ áàéãààãèéí 6,75 ñàÿ íü áóюó 70 õóâü íü ýìýãòýé÷¿¿ä áàéíà. ÝÄÁ áàéãóóëëàãà íü ãèø¿¿äèéí ñ¿ëæýýã áýõæ¿¿ëýõ, çàõ çýýëèéí ñóäàëãàà ÿâóóëàõ, áè÷èëñàíõ¿¿ãèéí çàõ çýýëèéí ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëàõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààíóóäûã ÿâóóëæ áàéíà. www.swwb.org

Âèòòàíà “Vittana Organization”Âèòòàíà ñàí áàéãóóëëàãà íü 2008 îíä

áàéãóóëàãäñàí áºãººä ÀÍÓ-ä òºâòýé äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðò õ¿ð÷ ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà юì. Óã áàéãóóëëàãûí ýðõýì çîðèëãî íü Äýëõèéí çàëóó÷óóäûí ñóð÷ áîëîâñðîõ õ¿ñýë, ýðìýëçëèéã íü äýìæèæ òýäýíä ñàíõ¿¿æ¿¿ëýã÷äýýñ ñóðãàëòûí òºëáºðèéí çýýëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã çóó÷ëàí îëæ ºãäºã. Îäîîãîîð Äýëõèéí 40 ãàðóé óëñààñ íèéò 1,000 ãàðóé îюóòàíä ñàíõ¿¿æèëò õèéãýýä áàéíà.

Ìîíãîëûí Ìÿíãàíû Ñîðèëòûí Ñàí Ìîíãîëûí Ìÿíãàíû Ñîðèëòûí Ñàí íü Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæèõ çàìààð ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ çîðèëãîòîé áîëîâñðóóëñàí

Õºòºëáºðèéã ÀÍÓ-ûí áóöàëòã¿é òóñëàìæèéí 285 ñàÿ îð÷èì àì. äîëëàðûí ñàíõ¿¿æèëòýýð 5 æèëèéí õóãàöààíä õýðýãæ¿¿ëýõýýð áàéãóóëëàãäñàí áîëíî. Ýíýõ¿¿ õºòºëáºð Ìîíãîë óëñààñ ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã ºðãºæ¿¿ëýí, ã¿íçãèéð¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààíä ãîë õ¿÷èí ç¿éë áîëñîí öàãèéí ìåõàíèçì ëóãàà óÿëäàà, õîëáîî á¿õèé õ¿íèé íººö, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò, áàéãóóëëàãûí õºãæèë, áîëîí ìàòåðèàëëàã òîäîðõîé ýõ ¿¿ñâýð¿¿äèéí íººö áîëîìæèéã äàé÷ëàí ãàðãàæ, àøèãëàõûã çîðüæ áàéãàà юì.Öýâýð Àãààð òºñëèéã 2009 îíîîñ õîéø õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

“Хºäººãийí яäóóðëûã бóóëàх хºòºëбºð” Мîíãîë óëñûí зàñãийí ãàзàðÕàñÁàíê íü Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðààñ õýðýãæ¿¿ëñýí õºäººãèéí ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ

õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä Õýíòèé, Àðõàíãàé, Áóëãàí, Õºâñãºë àéìàãò ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ, èðãýäèéí ºðõèéí áè÷èë áèçíåñèéã äýìæèæ çîðèëãîîð պ人ãèéí Яäóóðëûã Áóóðóóëàõ õºòºëáºðèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíèé õýñãèéã 2003 îíîîñ ýõëýí õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí. Ýíý õºòºëáºðèéí õ¿ðýýíä äýýðõ 4 àéìãèéí äàâõàðäñàí òîîãîîð 31,453 èðãýíä 26.4 òýðáóì òºãðºãèéí çýýë îëãîñîí.

ÕÕÀÀÕ¯Яàì, Ñàíãèéí ÿàìíû õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà “Íîîñ áîëîâñðóóëàõ, íîîëóóðàí óòàñ áîëîí ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýã÷äèéã ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ õºòºëáºð”ÕàñÁàíê íü 2011 îíîîñ ýõëýí íîîëóóðàí óòàñ

áîëîí ýöñèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýã÷, íîîñ áîëîâñðóóëàõ ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýã÷èéã çàñãèéí ãàçðûí áîíäûí ýõ ¿¿ñâýðýýð ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Óã õºòºëáºð íü ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýã÷äèéã äýìæèõ, àæëûí áàéðûã íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîòîé áºãººä ÕàñÁàíê ýíý ÷èãëýëýýð 10 áèçíåñ ýðõëýã÷èä 7.0 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã îëãîîä áàéíà.

Child & Youth Finance In-ternational áàéãóóëëàãà

íü õ¿¿õýä çàëóó÷óóäàä ýäèéí çàñãèéí òààòàé îð÷èí, áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ýýëòýé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éë÷èëãýý, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîëûã ò¿ãýýõ çîðèëãîòîé îëîí óëñûí òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà áºãººä 2015 îíä íèéò 100 ñàÿ õ¿¿õäýä õ¿ð÷ ¿éë÷ëýõ ýðõýì çîðèëãîòîé. Óã áàéãóóëëàãà íü Íèäåðëàíäûí Àìñòåðäàì õîòíîî òºâòýé áà äýëõèéí 50 ãàðóé îðíû áàíê, ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí àæèëëàäàã. 2012 îíîîñ ýõëýí òóñ áàéãóóëëàãà Õ¿¿õýä, çàëóó÷óóäûí ñàíõ¿¿ãèéí îëîí óëñûí ÷óóëãà óóëçàëòûã æèë á¿ð çîõèîí áàéãóóëæ, îëîí óëñ îðíóóä, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí òºðèéí, òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãóóäûí õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà õ¿¿õýä, çàëóó÷óóäàä ÷èãëýñýí ñàíõ¿¿ãèéí áîëîâñðîë, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíèé òóðøëàãóóäûã äýëõèé íèéòýä ñóðòàë÷èëàõ, ìºí õ¿¿õýä, çàëóó÷óóäàä ýýëòýé ¿éë÷èëãýýã áàòàëãààæóóëàõ çýðýã îëîí àæëóóäûã çîõèîí áàéãóóëæ áàéíà.ÕàñÁàíê 2012 îíä äýëõèéí 35 îðíû 53 áàéãóóëëàãààñ “Child Fi-nance Pioneer Award” áóюó “Õ¿¿õýä Çàëóó÷óóäûí Á¿òýýãäýõ¿¿í ¯éë÷èëãýýã Ñàíàà÷ëàã÷ Õîøóó÷ëàã÷ Áàíê” àíõíû øàãíàëûã õ¿ðòñýí юì.

Õºäºëìºðèéí Яàìíû ÆįÕÑàíãèéí Æį-èéã õºãæ¿¿ëýõ òºñë¿¿ä Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí Ãàçðààñ æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷äýä æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýë

õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð äóíä õóãàöààíû õºðºí㺠îðóóëàëòûí ýõ ¿¿ñâýð îëãîõ çîðèëãîîð õºíãºëºëòòýé çýýëèéã îëãîõîä áàíê õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà. ÕàñÁàíê íèéò 43.2 òýðáóì òºãðºãèéí òºñëèéí çýýëä 1,719 õàðèëöàã÷èéã õàìðóóëààä áàéíà.

Яïîíû Îëîí Óëñûí Õàìòûí Àæèëëàãààíû áàéãóóëëàãûí “Õî¸ð ¿å øàòòàé çýýëèéí òºñºë”Яïîíû Îëîí Óëñûí Õàìòûí Àæèëëàãààíû

áàéãóóëëàãààñ æèæèã äóíä áèçíåñ ýðõëýã÷äýä çîðèóëàí æèæèã äóíä ¿éëäâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ, áàéãàëü îð÷íûã õàìãààëàõ ÷èãëýëýýð õî¸ð ¿å øàòòàé òºñëèéí çýýëèéã îëãîæ áàéíà. ÕàñÁàíê íü òóñ òºñëèéí õ¿ðýýíä 29 òºñºëä 10.1 òýðáóì òºãðºãèéí çýýëèéã îëãîñîí. ÕàñÁàíê óã òºñºëòýé 2008 îíîîñ õàìòàð÷ àæèëëàæ áàéíà.

ÕàñÁàíê òóñ òºñëèéã 2010 îíîîñ õàìòðàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. ÀÍÓ-ûí Îëîí Óëñûí Õºãæëèéí Àãåíòëàãèéí Çýýëèéí áàòàëãààíû õºòºëáºð ÕàñÁàíê íü ÀÍÓ-

ûí Îëîí Óëñûí Õºãæëèéí Àãåíòëàãòàé õàìòðàí 2010 îíîîñ ýõëýí çýýëèéí áàãöûí áàòàëãààíû õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà. Õºòºëáºðèéí ãîë çîðèëãî íü áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà íü òîãòâîðæñîí áîëîâ÷ áàðüöàà õºðºíãèéí õóâüä áàíêíû øàëãóóð õàíãààã¿é ÆÄÁèçíåñ ýðõëýã÷äýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, áàòëàí äààëòòàéãààð çýýë îëãîõ ÿâäàë юì. ÕàñÁàíê íü òóñ õºòºëáºðèéí Áàòëàí äààëòûí ãýðýýíèé õ¿ðýýíä 18 ñàÿ ÀÍÓ-ûí äîëëàðûí çýýëèéí áàãöûã áàòàëãààíä õàìðóóëààä áàéíà.

Global Climate Partnership Fund íü ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãóóäàä çýýë

îëãîõ, ìºí õ¿ëýìæèéí õèé áîëîí êàðáîí äèîêñèäûí ÿëãàðàëûã 20 õóâèàð áóóëãàõ òºñºëä ñàíõ¿¿æèëò îëãîõ çîðèëãîîð 2009 îíä áàéãóóëàãäñàí. ÕÁÍÃÓ-ûí Áàéãàë îð÷èíû ÿàì, KfW Õºãæëèéí áàíê, Îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí êîðïîðàöè ìºí Äàíè óëñûí Çàñãèéí ãàçàð çýðýã õºðºí㺠îðóóëàã÷èä òóñ ñàíä õºðºí㺠îðóóëäàã. 5 æèë, http://www.gcpf.iu/

ÆÈËÈÉÍ ÒÀÉËÀÍÃÈÉÍ ÒУÕÀÉ

ÎÐØÈË

2012 îíû æèëèéí òàéëàíä ÕàñÁàíêíû á¿õèé ë ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààðõ òóëõòàé õºãæëèéí ìýäýýëëèéã ñàíõ¿¿ áîëîí áóñàä ¿éë àæèëëàãààíû ã¿éöýòãýëòýé íýãòãýí èëòãýñýí юì. Òóñ Áàíê íü Äàÿàð Òàéëàãíàõ Ñàíàà÷èëãà (ÄÒÑ, Global Reporting Initiative)-ä íýãäýí îðæ äàÿí äýëõèéã õàìàðñàí íèéãìèéí áîëîí áàéãàëü îð÷íû õàðèóöëàãûã óõàìñàðëàæ Ýõ äýëõèé, Ýðäýíýò õ¿ì¿¿í, Ýð¿¿ë àøèã ãýñýí ¿éë àæèëëàãààíû ãóðâàëñàí çàð÷ìûã áàðèìòëàí ººðèéí áàéãóóëëàãûí Õýòèéí çîðèëò, Ýðõýì çîðèëãîî øèíý÷ëýí íàéðóóëæ áèäíèé Ýðõýìëýõ ç¿éëñèéí õàìò óã òàéëàíä îðóóëàâ.

ÒÀÉËÀÃÍÀÕ ÇÀÐ×ÈÌ ÁÀ ͯÁ-ЫÍ ÄÀЯÍ ÄÝËÕÈÉÍ ÃÝÐÝÝ

Ýíýõ¿¿ 2012 îíû æèëèéí òàéëàíãèéí òîäîðõîé õýñýãò íèéãìèéí õàðèóöëàãà (ÊÍÕ)-ûã õýðýãæ¿¿ëñýí ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð õîëáîãäîõ ìýäýýëýë òóñãàãäñàí áîëíî. ÕàñÁàíê íü 2007 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðààñ ýõëýí ÄÒÑ-ûí òóëõòàé õºãæëèéí òàëààð èëòãýõ ïëàòфîðìä íýãäýí îðñîí áèëýý. ÄÒÑ-ûí òàéëàãíàõ öàð õ¿ðýýã äýëõèé íèéòèéí îëîí çóóí øèëäýã êîìïàíè, àæ àõóéí íýãæ íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººð÷ àìæèëòòàé òóðøèæ ¿çñýí юì. Òóñ Áàíê ººðèéí ÊÍÕ-ûí ¿éë àæèëëàãààã óëàì èæ á¿ðýí, äýëãýðýíã¿é áîëîí

õàðüöóóëàõ áîëîìæòîé áîëãîõûí òóëä 2006 îíû 10 äóãààð ñàðä íèéòýëñýí ÄÒÑ-ûí G31 Óäèðäàìæèéí äàãóó ýíýõ¿¿ òàéëàíãèéí àãóóëãûã íèéö¿¿ëýí èëòãýæ áàéíà. ̺í ò¿¿í÷ëýí ÕàñÁàíê íü ÄÒÑ-ûí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë÷èëãýýíèé ñàëáàðûí íýìýëò¿¿äèéã õýðýãëýñíýýð áàíê ñàíõ¿¿ãèéí ñàëáàðò ººðèéí ¿éë àæèëëàãààã 2002 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðä íèéòýëñýí Íèéãìèéí ÿéöýòãýë áîëîí 2005 îíû 3 äóãààð ñàðä íèéòýëñýí Áàéãàëü Îð÷íû ÿéöýòãýëèéí çàð÷ìûí äàãóó òàéëàãíàõ áîëîìæòîé áîëîâ.

Áèäíèé õýðýãëýñýí G3 Óäèðäàìæèéí òàëààðõ äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã ýíýõ¿¿ òàéëàíãèéí ÄÒÑ-ûí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýñ ¿çíý ¿¿. ¯¿íèé çýðýãöýý 2007 îíû 10 äóãààð ñàðä ÕàñÁàíê íü Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãà (ͯÁ)-ûí Äàÿí Äýëõèéí Ãýðýý 2 (Global Compact)-ä íýãäýí îðñîí áèëýý. ÄÒÑ-ûí Óäèðäàìæèéí çàð÷èì áîëîí ã¿éöýòãýëèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä íü ͯÁ-ûí Äàÿí Äýëõèéí Ãýðýýíä çààñàí õ¿íèé ýðõ, õºäºëìºð ýðõëýëò, áàéãàëü îð÷èí áîëîí àâèëãàëûí ýñðýã ¿éë àæèëëàãààíû 10 ò¿ãýýìýë íèéòýýð õ¿ëýýí çºâøººðñºí çàð÷ìóóäûã õýðýãæ¿¿ëñýí òàëààð çààâàë èëòãýõ æèë á¿ðèéí Àæëûí òàéëàíä (Communication of Progress) òóñãàõ ç¿éëòýé íèéöýæ áàéãàà юì. Èéìýýñ Áàíê íü ýíýõ¿¿ Äàÿí Äýëõèéí Ãýðýýíèé äàãóó òàéëàãíàõ àæëûã G3 Óäèðäàìæòàé ýíýõ¿¿ æèëèéí òàéëàíä íÿãò óÿëäóóëñàí áîëíî.

72