poradnik dla nauczyciela

PORADNIK DLA NAUCZYCIELA

klasa 1 część 4

Podręcznik do szkoły podstawowej

Maria Lorek, Barbara Ochmańska, Lidia Wollman

Adaptacja dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymiAgnieszka Bajewska-Kołodziejak, Katarzyna Cichocka-Segiet, Małgorzata Czajkowska-Kisil,

Piotr Mostowski, Paweł Rutkowski, Małgorzata Skuza, Krystyna Ziątek

2 PORADNIK DLA NAUCZYCIELA – WSTĘP

Szanowni Państwo,przedstawiamy Państwu materiały kolejnej części adaptacji „Na-szego elementarza”. Mimo mniejszej niż w poprzednich częściach liczby stron, książka kończąca klasę I może stanowić niemałe wy-zwanie w pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyj-nymi. W podróży wzdłuż szlaku Wisły dominują czytanki i zagad-nienia matematyczne. W naszej adaptacji staraliśmy się wszystkie tematy uczynić jak najprzystępniejszymi: zgodnie z założeniami poprzednich części modyfikacjom uległy teksty poleceń i wygląd ilustracji. Dodatkowo każda lekcja została opatrzona odpowied-nimi symbolami PCS (ang. Picture Communication Symbols) oraz przetłumaczona na polski język migowy. Dla nauczycieli przygo-towaliśmy zaś niniejszy poradnik, który co prawda nie zawiera go-towych scenariuszy zajęć, ale garść pomysłów i inspiracji na przy-gotowanie ciekawej (i dostępnej dla wszystkich) lekcji. Liczymy, że dzięki poradnikowi Państwa praca w ostatnich miesiącach roku szkolnego będzie nieco łatwiejsza i jeszcze bardziej satysfakcjo-nująca.

Adaptacja „Naszego elementarza” nie powstałaby bez pomocy i rad wielu osób spoza zespołu autorskiego. Podziękowania kieru-jemy nie tylko do grona recenzentów, którzy wspierali nas przez cały proces przygotowywania materiałów, lecz także do Państwa, nauczycieli korzystających z efektów naszej pracy. Dziękujemy, że zechcieli Państwo poświęcić swój czas na podzielenie się z nami radami i spostrzeżeniami.

Z życzeniami energii i wytrwałości oraz udanego wypoczynku w trakcie nadchodzących wakacji

Agnieszka Bajewska-KołodziejakKatarzyna Cichocka-Segiet

Małgorzata Czajkowska-KisilPiotr MostowskiPaweł Rutkowski

Małgorzata SkuzaKrystyna Ziątek

WSTĘP

3 PORADNIK DLA NAUCZYCIELA

4 54 5LEGENDA O LECHU, CZECHU I RUSIE

1. Co widzisz na ilustracji? Co było przedtem? Co było potem?

2. Czy wiesz, dlaczego w godle Polski jest orzeł?

3. Gdzie widziałaś/widziałeś godło Polski? Gdzie jest w twojej szkole?

4. Lech nazwał swój gród Gnieznem. Dlaczego?

Justyna Bednarek

Legenda o Lechu, Czechu i Rusie

Było to dawno temu. Tu, gdzie dziś jest Polska,rosły gęste lasy. Trzej bracia, Lech, Czech i Rus,wyruszyli w poszukiwaniu miejsc na swoje osady. Pewnego dnia dotarli do wzgórza, na którym stałogromny dąb. W jego konarach uwił gniazdo orzeł. Gdy usłyszał rżenie koni, wzbił się w powietrze. Biały ptak na tle czerwonego zachodu słońca wyglądał naprawdę pięknie. Lech zawołał braci i powiedział: – Ten ptak jest znakiem, na który czekałem. Podoba mi się tutaj, ziemia jest żyzna, las pełen zwierząt. W tej okolicy chcę zbudować swój gród. I tak się stało. Bracia się rozdzielili. Czech pojechałna południe, a Rus – na wschód. Lech, w miejscu, w którym zobaczył orła, założył gród nazwany Gnieznem. Na godło zaś wybrał właśnie orła.

• Tak zmieniało się godło Polski.

Co widzisz na ilustracji?

Co było potem?

Co było przedtem?

Strona: 4

Teksty poleceń przed adaptacją:• Jak zmieniało się godło Polski?

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy tła

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przyswojenie treści „Legendy o Lechu, Czechu i Rusie” wymaga wielu ćwiczeń utrwalających. Dobrym pomysłem jest przygotowanie obrazków nawiązujących do tekstu i poproszenie uczniów o połączenie zdjęć z odpowiednimi zdaniami. Dzieci mogą też zaproponować własne rysunki do opisanych zdarzeń. Inną for-mą oswojenia uczniów z tekstem będzie ułożenie przez nich zdań i obrazków w odpowiedniej kolejności oraz stworzenie własnych historyjek. W celu ułatwie-nia pracy warto również przygotować mapę konturową Polski, na której dzieci narysują drogę braci, miejsce ich postoju oraz kierunek wyprawy Czecha i Rusa. Można wykorzystać tekst legendy do sprawdzenia umiejętności czytania ze zro-zumieniem przez uzupełnianie zdań z luką lub rozróżnianie zdań prawdziwych i fałszywych. Konieczne będzie zapewne wyjaśnienie różnicy między legendą a zwykłym opowiadaniem.

„Legenda o Lechu, Czechu i Rusie” jest pierwszą z kilku legend przytoczonych w tej części Naszego elementarza. Wprowadzenia (lub przypomnienia) wymaga sam termin legenda. Dla dzieci o niższych kompetencjach językowych wiele uży-tych w tekście określeń może być niezrozumiałych (osady, konary, wzbić się w powietrze, żyzna ziemia, gród, południe i wschód jako kierunki, godło) – wszystkie wymagają wyjaśnienia i upewnienia się, że je uczeń rozumie. Pomocne będą pikto-gramy do większości z nich, umożliwiające opowiedzenie legendy. Dodany został symbol rycerz, by ułatwić określenie tego, kim są bracia z legendy. Warto zwrócić uwagę ucznia niemówiącego na nowe dla niego piktogramy wcześniej, później oparte na symbolu czasu (można ich używać również jako przedtem i potem). Nie jest również oczywiste, że uczeń niemówiący sam dostrzeże podobieństwo nazw gniazdo i Gniezno.

Strona: 5

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Który fragment legendy jest przedstawiony na ilustracji? Co zdarzyło się

wcześniej? Co zdarzyło się później?2. Porozmawiajcie o tym, dlaczego w godle Polski jest orzeł.3. W jakich miejscach umieszczane jest godło Polski? Gdzie znajduje się w waszej

szkole?4. Zastanówcie się, dlaczego Lech nazwał swój gród Gnieznem.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Równolegle z objaśnianiem treści legendy warto zaproponować ćwiczenia na łą-czenie elementów ilustracji ze zdaniami z tekstu. Na skopiowanej ilustracji ucznio-wie mogą wpisać imiona braci i inne wybrane wyrazy. Przydatne w czasie zajęć będą też kontury godła Polski, które dzieci pokolorują i opiszą odpowiednimi zdaniami.

Wszyscy uczniowie, również ci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, powinni zapamiętać, że znak orła kojarzy się z Polską. Warto pokazać dzieciom, że orzełek jest na czapkach i guzikach Wojska Polskiego, na polskich banknotach i monetach, na koszulkach reprezentacji narodowych.

Dodatkowe materiały w języku migowym:» etykiety pomocnicze


4 54 5LEGENDA O LECHU, CZECHU I RUSIE

1. Co widzisz na ilustracji? Co było przedtem? Co było potem?

2. Czy wiesz, dlaczego w godle Polski jest orzeł?

3. Gdzie widziałaś/widziałeś godło Polski? Gdzie jest w twojej szkole?

4. Lech nazwał swój gród Gnieznem. Dlaczego?

Justyna Bednarek

Legenda o Lechu, Czechu i Rusie

Było to dawno temu. Tu, gdzie dziś jest Polska,rosły gęste lasy. Trzej bracia, Lech, Czech i Rus,wyruszyli w poszukiwaniu miejsc na swoje osady. Pewnego dnia dotarli do wzgórza, na którym stałogromny dąb. W jego konarach uwił gniazdo orzeł. Gdy usłyszał rżenie koni, wzbił się w powietrze. Biały ptak na tle czerwonego zachodu słońca wyglądał naprawdę pięknie. Lech zawołał braci i powiedział: – Ten ptak jest znakiem, na który czekałem. Podoba mi się tutaj, ziemia jest żyzna, las pełen zwierząt. W tej okolicy chcę zbudować swój gród. I tak się stało. Bracia się rozdzielili. Czech pojechałna południe, a Rus – na wschód. Lech, w miejscu, w którym zobaczył orła, założył gród nazwany Gnieznem. Na godło zaś wybrał właśnie orła.

• Tak zmieniało się godło Polski.

Co widzisz na ilustracji?

Co było potem?

Co było przedtem?

Strona: 4

Teksty oryginalny:Legenda o Lechu, Czechu i RusieByło to dawno temu. Tu, gdzie dziś jest Polska, rosły gęste lasy. Trzej bracia, Lech, Czech i Rus, wyruszyli w poszukiwaniu miejsc na swoje osady.Pewnego dnia dotarli do wzgórza, na którym stał ogromny dąb. W jego konarach uwił gniazdo orzeł.Gdy usłyszał rżenie koni, wzbił się w powietrze.Biały ptak na tle czerwonego zachodu słońca wyglądał naprawdę pięknie. Lech zawołał braci i powiedział:– Ten ptak jest znakiem, na który czekałem. Podoba mi się tutaj, ziemia jest żyzna, las pełen zwierząt. W tej okolicy chcę zbudować swój gród. I tak się stało. Bracia się rozdzielili. Czech pojechał na południe, a Rus – na wschód.Lech, w miejscu, w którym zobaczył orła, założył gród nazwany Gnieznem. Na godło zaś wybrał właśnie orła.

Adaptacja:Legenda o Lechu, Czechu i RusieByło to bardzo dawno. Na ziemiach, gdzie dziś jest Polska, rósł gęsty las. Trzej bracia, Lech, Czech i Rus, szukali miejsc na wybudowanie swoich miast. Pewnego dnia przyjechali do miejsca, gdzie rósł ogromny dąb. W gałęziach dębu miał swoje gniazdo biały orzeł. Orzeł usłyszał konie i pofrunął w górę. Na czerwonym od zachodzącego słońca niebie biały ptak wyglądał pięknie. Lech zawołał braci i powiedział:– Ten ptak jest dla mnie znakiem. Podoba mi się tutaj, ziemia jest dobra, w lesie pełno zwierząt. Tu chcę zbudować swój gród. I tak zrobił. Bracia się rozjechali. Czech pojechał na popołudnie, a Rus – na wschód.Lech zbudował gród tam, gdzie zobaczył orła. Gród nazwał Gniezno. Na godło wybrał orła na czerwonym tle.


Anna Onichimowska

Dzień FlagiŚpiewają ptaki i szumią drzewa,na maszcie polska flaga powiewa.– Dlaczego? – pyta ciekawie Kaja.– To święto flagi, drugiego maja!

Biało-czerwona jest nasza flaga,biel to uczciwość, czerwień – odwaga.Śpiewają ptaki i szumią drzewa,na maszcie dumnie flaga powiewa.

6 7FLAGA, GODŁO I HYMN

• Zobacz, jak zrobić biało-czerwoną kokardę narodową.

słowa: Józef Wybicki muzyka: autor nieznany

Mazurek Dąbrowskiego

1. Kiedy jest Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej?2. Konstytucja to zbiór najważniejszych praw.

Trzeciego maja jest rocznica uchwalenia pierwszej polskiej konstytucji.

3. Flagę, hymn i godło trzeba szanować. Czy wiesz, jak się zachować, kiedy jest grany hymn?

Jeszcze Polska nie zginęła,kiedy my żyjemy.Co nam obca przemoc wzięła,szablą odbierzemy.

refren:Marsz, marsz Dąbrowski,z ziemi włoskiej do Polski.Za twoim przewodemzłączym się z narodem.

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, będziem Polakami.Dał nam przykład Bonaparte, jak zwyciężać mamy.

refren:Marsz, marsz Dąbrowski...

Kiedy jest Dzień Flagi?

Strona: 6

Teksty poleceń przed adaptacją:• Jak zrobić biało-czerwoną kokardę narodową?

Adaptacje graficzne:» usunięto refleksy świetlne na ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Temat zajęć warto wykorzystać do przygotowania flagi Polski. Uczniowie po-winni samodzielnie według wzoru namalować kartkę i przykleić ją do patycz-ka. Dodatkowo mogą pomalować kontury flagi wręczonej przez nauczyciela i wkleić taki rysunek do zeszytu. Pod flagą warto zapisać ułożone z dziećmi zdania.Zapoznanie uczniów z symbolami narodowymi to dobra okazja do pokazania fil-mu pt. „Polak mały!”, przygotowanego przez Instytut Pamięci Narodowej i dostęp-nego w internecie.

Uczniowie muszą zapamiętać, że barwy Polski to biel i czerwień. Oprócz flagi i chorągiewek można ponownie opisać wygląd stroju polskiej reprezentacji olim-pijskiej, a także wygląd trybun w czasie meczów, np. Euro 2012 (biało-czerwone stroje i szaliki jako wyraz wsparcia dla Polaków).Uczniowie korzystający z piktogramów odnajdą biało-czerwoną flagę w symbolu Polacy.

Strona: 7

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Jak uczciliście Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej w waszej szkole?2. Trzeciego maja obchodzimy rocznicę uchwalenia pierwszej polskiej

konstytucji. Dowiedzcie się, co to jest konstytucja.3. Porozmawiajcie o tym, w jaki sposób należy wyrażać szacunek wobec hymnu,

flagi i godła.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Rozwinięciem tematu może być rozmowa o sytuacjach, w których dzieci miały okazję wysłuchać polskiego hymnu. Uczniowie powinni wskazać nie tylko uroczy-stości państwowe, lecz także wydarzenia sportowe i inne. Ważne, aby sprawdzić, czy dzieci są świadome szczególnego zachowania w tych okolicznościach. Omawiając godło, flagę i hymn Polski, nie sposób nie wspomnieć o konstytucji. Uczniowie mogą wkleić do zeszytu i odpowiednio podpisać dwie okładki – współ-czesnej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konstytucji 3 majaPiktogram Polska pojawił się już w I części Naszego elementarza, jest konse-kwentnie powtarzany i utrwalany. Obecnie w zmniejszonej postaci stanowi również część symbolu hymn Polski. Symbol stać (nieruchomo) ma uświadomić uczniom właściwą postawę przy słuchaniu lub śpiewaniu hymnu. Sytuację odpo-wiedniego zachowania w czasie słuchania hymnu warto z uczniami przećwiczyć, a także zachęcić ich do nauczenia się tekstu hymnu na pamięć. Jeśli uczeń nie-pełnosprawny ruchowo nie może wstać, powinien sam pokazać, co jest w stanie zrobić, by swoją postawą wyrazić szacunek (siedzieć prosto, nie ruszać się, patrzeć w jeden punkt itp.). Dzieci na ilustracji ubrane są w szczególny sposób – omówieniu, jak powinien wy-glądać strój galowy, służą piktogram ubierać się w wersji czarno-białej oraz sym-bole kolorów.Tablica piktogramów zawiera liczby 1, 2, 3, gdyż wszystkie te dni maja są świętami. W poleceniu 2 krótko zostało wyjaśnione, co to jest konstytucja.

Dodatkowe materiały w języku migowym:» wyjaśnienie, w jaki sposób należy wyrażać szacunek wobec symboli

narodowych


8 9DRUGA DZIESIĄTKA

10 jedności to 1 dziesiątka.

? ?10 + 7 = ? ?+ =

1. Ile to jest razem? Pobawcie się w grupach w podobny sposób.

2. Policz klocki, policz miejsca w pudełkach. Czy wszystkie klocki zmieszczą się w pudełku? Narysuj lub napisz działanie.

3. Dzieci robiły kokardy narodowe. Dziewczynki zrobiły 10 kokard, a chłopcy – 7. Ile kokard zrobiły dzieci?

4. Gabrysia ma 2 zeszyty, 10 jabłek, 8 kredek, ołówek, 3 gruszki, banana, piłkę, hulajnogę i śliwkę. Ile owoców ma Gabrysia? Narysuj.

10 + 0 = 10 dziesięć

10 + 1 = 11 jedenaście

10 + 2 = 12 dwanaście

10 + 3 = 13 trzynaście

10 + 4 = 14 czternaście

10 + 5 = 15 piętnaście

10 + 6 = 16 szesnaście

10 + 7 = 17 siedemnaście

10 + 8 = 18 osiemnaście

10 + 9 = 19 dziewiętnaście

10 + 10 = 20 dwadzieścia

Pobawcie się w grupach tak samo.Ile to jest razem?

Ile owoców ma Gabrysia?

Strona: 8

Propozycje pracy dla nauczyciela:Wprowadzając liczby do dwudziestu, warto przeprowadzić wiele ćwiczeń utrwa-lających, aby dzieci wykonywały swobodne działania w tym zakresie i każdora-zowo nie odliczały do dziesięciu. Taki sposób liczenia bardzo je rozprasza i nie pozwala się skupić na działaniach. Najlepiej przy ćwiczeniach korzystać z liczydeł lub liczmanów na patyczkach (z podręcznika) wykonanych przez dzieci. W utrwa-leniu zapisu słownego liczb w obrębie drugiej dziesiątki pomocna będzie tabelka porównująca zapis pierwszej i drugiej dziesiątki wsparty rysunkami.

Z uwagi na wzrastające kompetencje uczniów odstąpiono od zamieszczania od-rębnej tablicy do każdego tematu z matematyki. Na końcu Zeszytu piktogramów znajduje się zbiorcza tablica umożliwiająca rozwiązywanie zadań.Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinni mieć możliwość różnorodnego „doświadczenia” dziesiątki jako dziecięciu jedności (jak na ilustracji, w formie 10 koralików na liczydełku, 10 patyczków związanych gumką itp.) – do całej dziesiątki dodają potem jedności. Dobrze jest zadać dzieciom pytanie: „Ile dziesiątek uczniów jest w klasie?”. Uczniowie odliczają wówczas do 10 i ustawiają się blisko siebie, po czym tę samą czynność powtarzają pozostałe osoby.

Strona: 9

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Ile to jest razem? Pobawcie się w grupach w podobny sposób.2. Jak można najłatwiej policzyć, ile jest klocków? Policzcie dowolnym

sposobem, ile klocków zmieści się w pudełku, a ile zostanie.3. Dzieci robiły kokardy narodowe. Dziewczynki przygotowały 10 kokard,

a chłopcy – 7. Ile kokard zrobiły dzieci?4. Rozwiążcie zadanie. Możecie wykonać rysunek pomocniczy.

Gabrysia ma 2 zeszyty, 10 jabłek, 8 kredek, ołówek, 3 gruszki, mandarynkę, piłkę, hulajnogę i śliwkę. Ile owoców ma Gabrysia?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Ćwiczenia na uzupełnianie ciągów liczbowych od 0 do 20 wymagają wielu powtó-rzeń i realizacji w różny sposób. Można zaproponować uczniom ustawianie liczb w ciągi rosnące i malejące, odliczanie liczb po kolei albo co dwie, co trzy, wpisy-wanie brakujących liczb w ciągach 9/…/11, 17/…/19 itd. Przy okazji wykonywania zadania 4 warto przedstawić jego treść na tablicy i po-prosić dzieci o narysowanie przedmiotów, które ma Gabrysia. Następnie ucznio-wie mogą zakreślić i policzyć owoce oraz zapisać odpowiednie działania.

W wykonaniu polecenia 1 dziecku z niepełnosprawnością ruchową pomaga asy-stent, w razie potrzeby „udostępniając” swoje palce, by uczeń niepełnosprawny nie był wyłączony z aktywności.Dzieci z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi mogą mieć trudność w zrozumieniu polecenia 4. W istocie chodzi w nim nie tylko o dodawanie, lecz także o klasyfikację – jeśli uczeń tego nie dostrzeże, trzeba mu dodać pytanie: „jakie owoce ma Gabrysia?”.


10 11WISŁA

1. Co to jest Wisła? Gdzie się zaczyna, gdzie się kończy?2. Przeczytaj tekst piosenki „Płynie Wisła, płynie”.

Naucz się jednej zwrotki na pamięć.3. Obejrzyj, jak się tańczy krakowiaka, i spróbuj nauczyć się jakiejś figury.4. Przyjrzyj się dzieciom w krakowskich strojach ludowych.

Jak wygląda strój dziewczynki, a jak chłopca?

Wisła– Jak nazywa się najdłuższa rzeka w Polsce? – zapytała pani Ania.– Wisła! – odpowiedzieliśmy chórem. – To łatwe pytanie – dodał Tomek.– A ty o co byś zapytał, Tomku? – zaciekawiła się pani.– Hm... Na przykład: gdzie zaczyna się Wisła?– Bardzo dobre pytanie. Popatrzcie na mapę.– Proszę pani, a gdzie kończy się Wisła? – zapytała Celina.– Ja wiem! – odezwała się Natalka i zaczęła wyjaśniać.Potem sprawdzaliśmy, przez które miasta płynie Wisła. Nauczyliśmy się też piosenki pod tytułem „Płynie Wisła, płynie”.

słowa: Edmund Wasilewskimuzyka: Kazimierz Hoffman

Płynie Wisła, płynie po polskiej krainie. Zobaczyła Kraków, pewnie go nie minie.

Zobaczyła Kraków, wnet go pokochała, a w dowód miłości wstęgą opasała.

Wielką literą piszemy:

• imiona i nazwiska, na przykład: Celina, Tomek, Anna Nowak;

• nazwy państw, miast, rzek, na przykład: Polska, Kraków, Wisła.

Płynie Wisła, płynie

Co to jest Wisła?

Strona: 10

Teksty poleceń przed adaptacją:Wielką literą piszemy:• imiona i nazwiska, na przykład: Celina, Tomek, Anna Nowak;• nazwy państw, miast, rzek, na przykład: Polska, Kraków, Wisła.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Realizacja tematu „Wisła” stanowi dobrą okazję do skorzystania z fizycznej mapy Polski. Małe dzieci nie zawsze rozumieją pojęcie rzeka, a dzięki zdjęciom i mapie można je łatwo wytłumaczyć – przykładowo uczniowie wskazują najdłuższą pol-ską rzekę, sprawdzają, jakie są inne duże rzeki, pokazują rzekę, nad którą byli lub w której pobliżu mieszkają. Dobrym ćwiczeniem dla dzieci będzie też „przepłynię-cie” palcem po mapie od źródła do ujścia rzeki. Do zeszytu warto wkleić mapkę konturową Polski z Wisłą (np. z internetu) i zaznaczyć w odpowiednich miejscach źródło/początek, ujście/koniec.Na tej stronie podręcznika została podana zasada pisowni wyrazów wielką literą. Aby utrwalić tę regułę, można poprosić uczniów o napisanie imion kolegów z kla-sy – za poprawne napisanie imienia nauczyciel stawia +. Dodatkowo nagrodzony może być poprawny zapis nazw Polska, Wisła, poznanych przez dzieci.

Począwszy od tematu „Wisła”, w podręczniku jest wprowadzana mapa Polski. Warto zdać sobie sprawę z tego, że rozumienie i czytanie mapy wymaga bardzo złożonej wiedzy i kompetencji. Dla dzieci nie jest oczywiste, że mapa jest swe-go rodzaju odwzorowaniem obrazu jakiejś powierzchni na papierze. Szczególnie uczniowie z porażeniem mózgowym mają ogromne trudności ze zrozumieniem mapy, m.in. ze względu na wielką liczbę szczegółów i abstrakcyjnych symboli. Być może dobrze byłoby poprzedzić wprowadzenie mapy Polski prezentacją planu własnej miejscowości dziecka albo nawet wycinka planu dookoła szkoły z zaznaczonymi punktami, które uczniowie dobrze znają. Można wówczas wyjść z dziećmi na wycieczkę wokół szkoły i w terenie odnaleźć miejsca zaznaczone na planie. Ułatwieniem pracy z mapą będzie też wspólne narysowanie planu np. klasy, wzbogacone zaznaczeniem miejsc przebywania uczniów i nauczyciela. Dopiero gdy dzieci oswoją się z ideą przedstawiania rzeczywistości na planie, można wpro-wadzić konturową mapę Polski – trzeba wyjaśnić pojęcie granicy i zagranicy, za-znaczyć Morze Bałtyckie, narysować Wisłę i umieścić na mapie Kraków. Kolejnym etapem będzie zaznajomienie uczniów z barwami, jakimi oznacza się na mapie wysokości – można pokazać, gdzie są góry i zachęcić do pokolorowania odpo-wiedniego fragmentu konturowej mapy pomarańczową kredą, potem wskazać niziny, które zostaną zaznaczone kredą zieloną. Dodatkową atrakcją mogą być zdjęcia gór, krajobrazu nizinnego, morza – one także pomogą przybliżyć dzieciom rozumienie kodu kolorów. Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują systematycznego utrwalania zasad pisowni nazw wielką literą. Można im zaproponować ćwiczenie, w czasie którego zostaną poproszeni o przepisanie zestawu dobrze znanych wy-razów wydrukowanych samymi wielkimi literami. Dzieci samodzielnie powinny zdecydować, gdzie użyją liter małych, a gdzie dużych, a także określić, czy przepi-sywany wyraz można zaliczyć do imion/nazw.

Strona: 11

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Co już wiecie o Wiśle? Czego jeszcze chcielibyście się dowiedzieć?2. Zaśpiewajcie piosenkę „Płynie Wisła, płynie”.3. Dowiedzcie się, jak się tańczy krakowiaka, i nauczcie się tańczyć kilka figur.4. Przyjrzyjcie się dzieciom w krakowskich strojach ludowych.

Z jakich elementów składa się strój dziewczynki, a z jakich chłopca?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Na podstawie mapy wcześniej wklejonej do zeszytu uczniowie mogą odpowie-dzieć na pytania dotyczące Wisły. Dobrze byłoby, gdyby dzieci nauczyły się jednej zwrotki wiersza na pamięć (uczniowie, którzy nie słyszą, mogą napisać zwrotkę utworu z pamięci). Realizowany temat otwiera cykl zajęć o miastach leżących nad Wisłą. Ciekawym doświadczeniem dla uczniów byłoby wykorzystanie wcześniej-szych doświadczeń z wykonaniem albumu liter i liczb. Pierwszą stronę albumu może stanowić mapa Polski z zaznaczoną rzeką, górami u jej źródeł oraz morzem przy ujściu. Pojawienie się piosenki skłania do wprowadzenia pojęć: tytuł, autor wiersza, autor muzyki.Zapoznając uczniów ze strojami ludowymi, warto przypomnieć im strój góralski. W celu zapamiętania wyglądu różnych strojów dzieci mogą umieścić na wcześniej wykonanej mapie miniaturki osób w strojach góralskich i krakowskich.

Tablica piktogramowa do tematu „Wisła” zawiera symbole umożliwiające stwier-dzenie, że źródło (początek) rzeki jest w górach, a ujście (koniec) w morzu, a także daje szansę na wskazanie przez dzieci najdłuższej rzeki Polski. Począwszy od tej lekcji aż do tematu „Wisła wpada do morza”, na każdej tablicy zamieszczono znak drogowy „Wisła” tak, by uczeń zapamiętał pisownię tego wyrazu i zdawał sobie sprawę z tego, że omawiane miasta (Kraków, Warszawa, Toruń i Gdańsk) są poło-żone nad Wisłą. Podobnie jak w wypadku imion osób, do symbolu miasto również jest dodawana pierwsza litera wskazująca odpowiednią nazwę.

Dodatkowe materiały w języku migowym:» podstawowe informacje geograficzne o Wiśle


12 13KRAKÓW

Pani Ania pokazała nam zdjęcia Krakowa i powiedziała:– Chcę zabrać was w podróż do miasta, które było kiedyś stolicą Polski. To jest zamek na Wawelu, a to Wisła.– Będziemy płynąć na niby aż do morza? – zapytała Natalka.– Macie ochotę na taką podróż?Tylko Emil nieco marudził. On wolałby płynąć naprawdę.I tak zaczęła się nasza wyprawa: od Krakowa i legendy o smoku wawelskim.

Kraków Legenda o smoku wawelskim

Dawno temu w jamie pod Wawelem mieszkał okrutny smok.

Pewnego dnia szewczyk Skuba wpadł na pomysł.

Wszyscy się go bali. Król Krak rozmyślał, jak pozbyć się smoka.

Podrzucił smokowi worek z siarką, zrobiony z owczych skór.

Smok połknął worek i poczuł pieczenie. Zaczął pić wodę z Wisły. Pił, pił... aż pękł.

Szewczyk ożenił się z królewską córką.

1. Pokaż na mapie Kraków.2. Czy wiesz, co ciekawego można zobaczyć w Krakowie?3. Poznaj legendę o smoku wawelskim.4. Jak mógł wyglądać smok wawelski? Narysuj go lub ulep.

Pokaż na mapie Kraków.

Strona: 12

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Dowiedzcie się, co ciekawego można zobaczyć w Krakowie.2. Jak wyobrażacie sobie smoka wawelskiego? Przedstawcie go w dowolny

sposób.3. Czy znacie inne smoki? Jeśli tak, to opowiedzcie o nich.4. Jakie legendy są związane z waszą miejscowością? O czym opowiadają?

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Kolejny temat umożliwia rozbudowę albumu. Na pierwszej stronie dzieci dodają w odpowiednim miejscu przy Wiśle punkt oznaczający Kraków i piszą nazwę mia-sta. Po przeczytaniu tekstu z nauczycielem uczniowie wykonują następną stronę albumu. Wyraz Kraków zapisują według własnej koncepcji – dobierają kształt liter i kolory. Oczywiście, muszą zachować poprawność ortograficzną; nauczyciel po-winien zwrócić uwagę na zapis nazwy wielką literą. Następnie dzieci wykonują do-wolną kompozycję ze zdjęć zabytków Krakowa, wręczonych im przez nauczyciela. Dobrze byłoby, gdyby zdjęcia zostały przez uczniów podpisane. Na tej karcie lub na następnej może znaleźć się też rysunek smoka wawelskiego. Ciekawymi po-staciami dla dzieci prawdopodobnie okażą się lajkonik i hejnalista – warto więc zapoznać z nimi uczniów.

Podczas pracy z widokówkami lub zdjęciami Krakowa pomocne będzie przygo-towanie przez nauczyciela etykiet z nazwami miejsc i zabytków (Planty, Rynek Główny, Sukiennice itp.). Uczniowie powinni dopasować je do odpowiednich ob-razków. Tablica piktogramowa utrwala położenie Krakowa nad Wisłą oraz wskazuje jeden z głównych zabytków – zamek na Wawelu.

Strona: 13

Propozycje pracy dla nauczyciela:Po przeczytaniu „Legendy o smoku wawelskim” dzieci powinny umieć nazwać postaci występujące w historyjce. Warto, aby na podstawie obrazków samodziel-nie opowiedziały legendę. Ciekawą formą pracy byłoby też opowiadanie przez uczniów fragmentu związanego z jednym obrazkiem, wzbogaconego o więcej szczegółów niż przedstawia to ilustracja. Jest to ćwiczenie rozwijające umiejęt-ność wypowiadania się na dany temat. Opowiadanie legendy może być wspierane przez układanie historyjki obrazkowej. Po cyklu lekcji na temat Krakowa uczniowie powinni zapamiętać kilka wybranych słów związanych z tym tematem.

Do opowiadania legendy o smoku wawelskim – oprócz piktogramów zamiesz-czonych na tablicy do tematu „Kraków” – można skorzystać z piktogramów do tematu „Legenda o Lechu, Czechu i Rusie”, tj. wcześniej, później.


14 15DODAJEMY W ZAKRESIE 20

3. Na rynku w Krakowie turysta kupił 2 bukiety. W jednym było 9 fioletowych tulipanów, a w drugim 5 tulipanów żółtych. Ile tulipanów kupił turysta?

6. Rozwiąż piramidę liczbową, a dowiesz się, ile osób zwiedziło Smoczą Jamę w ciągu godziny.

4. Turyści przyjechali do Krakowa o godzinie 9.00. Przez 3 godziny zwiedzali Rynek Główny. Potem wysłuchali hejnału z wieży mariackiej. O której godzinie turyści wysłuchali hejnału? Przez kolejne 2 godziny zwiedzali Wawel. O której godzinie zakończyli zwiedzanie Wawelu?

5. Rozwiążcie zadanie.

Iwona miała 15 zł. Kupiła smoka i widokówkę. Zapłaciła 15 złotych. Widokówka kosztowała 2 złote. Ile kosztował smok?

?

?11

?6 4

42 1 ?

7. Oblicz w wybrany przez siebie sposób.

9 + 3 9 + 4 9 + 89 + 6 9 + 7

2. Przyjrzyj się, jak są pokolorowane pola. Wymyśl zadania do tych rysunków. Zapisz obliczenia.

1. Żaneta zbiera czerwone nakrętki, a Tomek – niebieskie. Policz, ile nakrętek mają razem dzieci.

? zł

Ja liczę tak.9 + 2 = 9 + 1 + 1 = ?

A ja liczę tak.9 + 2 = ?

? zł

Oblicz.

Strona: 14

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Żaneta zbiera czerwone nakrętki, a Tomek – niebieskie. Policzcie, ile nakrętek

mają razem dzieci.2. Przyjrzyjcie się, jak są pokolorowane pola. Wymyślcie zadania do tych

rysunków. Zapiszcie obliczenia.3. Na rynku w Krakowie turysta kupił 2 bukiety. W jednym było 9 fioletowych

tulipanów, a w drugim 5 tulipanów żółtych. Ile tulipanów kupił turysta?


Propozycje pracy dla nauczyciela:Podane są dwa sposoby dodawania z przekroczeniem progu dziesiątkowego. W zadaniu 1 dzieci powinny liczyć i zapisywać obliczenia, kierując się liczmanami. Dla części uczniów przekroczenie progu dziesiątkowego może być trudne, dla-tego trzeba wykonać wiele ćwiczeń utrwalających dopełnianie do 10. Można za-proponować uczniom ćwiczenia w parach z zapisem działań. Przy rozwiązywaniu zadania tekstowego najlepiej wykonać rysunek – dodatkową trudnością dla dzieci będzie odpowiednie dobranie kolorów do kwiatów.

Ćwiczenia dopełniania do 10 powinny nastąpić przed przekroczeniem progu dzie-siątkowego. Ciekawe i bardzo kształcące jest od dawna znane ćwiczenie, do któ-rego używa się czterech zwykłych kostek do gry i dwóch kostek „ślepych” (można zakleić oczka na zwykłych kostkach). Nauczyciel prosi w nim o ułożenie kwadratu z 4 kostek tak, żeby razem było 10 oczek. Ważne, by dzieci zaczynały liczyć od największej liczby oczek, a potem dokładały oczka brakujące. Po ułożeniu kwadra-tu dziecko rysuje go i podpisuje, np. 6 + 4 + 0 + 0 = 10, 5 + 3 + 1 + 1 = 10 itd. Dobrze byłoby wyczerpać wszystkie możliwości. Ten sam zestaw kostek można wykorzy-stać do układania działań z przekroczeniem progu dziesiątkowego (np. poprosić o podanie wszystkich możliwości ułożenia 12). Wartościową zabawą na dodawanie jest również nauka liczenia w pamięci z wyko-rzystaniem kostek. Uczniowie rzucają dwiema, a w wersji bardziej zaawansowanej – trzema kostkami. Wygrywa ten, kto wyrzucił większą sumę oczek. Wszystkie dzieci, a zwłaszcza ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, ponoszą czasem porażki. Gry losowe są dobrym przygotowaniem do traktowania trudnej sytuacji – przegranej jako czegoś zwyczajnego, co zdarza się równie często, jak wygrana. Na ten aspekt gier warto również zwrócić uwagę na zajęciach.

Strona: 15

Teksty poleceń przed adaptacją:4. Turyści przyjechali do Krakowa o godzinie 9.00. Przez 3 godziny zwiedzali

Rynek Główny. Potem wysłuchali hejnału z wieży mariackiej. Przez kolejne 2 godziny zwiedzali Wawel. O której godzinie zakończyli zwiedzanie Wawelu?

5. Rozwiążcie zadanie. Iwona miała 15 zł. Kupiła smoka i widokówkę. Ile mogła zapłacić za smoka, a ile za widokówkę?

6. Rozwiążcie piramidę liczbową, a dowiecie się, ile osób odwiedziło Smoczą Jamę w ciągu godziny.

7. Obliczcie wybranym przez siebie sposobem.

Adaptacje graficzne:» wyrównano układ elementów w poleceniu 5

Propozycje pracy dla nauczyciela:Rozwiązanie zadania 4 warto poprzedzić ćwiczeniami na odczytywanie i wskazy-wanie pełnych godzin na zegarze. Pomocą byłoby przygotowanie zegara i pokaza-nie uczniom, jak zapisać upływ czasu w formie liczbowej. Pracując nad rozwiąza-niem zadania 5, uczniowie również mogą się wesprzeć rzeczywistymi przedmio-tami. Dobrze jest przygotować monety i układać je jednocześnie z zapisem licz-bowym. Warto zaproponować uczniom, aby rozkładali monety według własnego pomysłu. Każda odpowiedź ucznia jest właściwa, o ile spełnia warunek zadania. W zadaniu 7 dzieci powinny wykazać się umiejętnością liczenia na różne sposoby.

W poleceniu 4 pojawia się określenie „hejnał z wieży mariackiej”, które może być całkowicie niezrozumiałe dla uczniów z obniżonymi kompetencjami komunika-cyjnymi. Wskazane jest zaznajomienie dzieci ze zwyczajem odgrywania hejnału, a także wysłuchanie go z radia. Kościół Mariacki widnieje na widokówce, zamiesz-czonej na stronie 15.


16 17WARSZAWA

1. Czy wiesz, dlaczego Warszawa jest ważnym miastem?2. Obejrzyj zdjęcia Warszawy dawnej i współczesnej. Co się zmieniło?3. Narysuj swoją miejscowość w przyszłości.

WarszawaDziś do naszej klasy przyszedł gość. To był dziadek Bartka. Dziadek mieszka w Warszawie i jest przewodnikiem miejskim. Wiele się od niego dowiedzieliśmy. Pokazał nam zdjęcia Starego Miasta i nowoczesnych budynków stolicy.

Stare Miasto

Opowiedział też legendy związane z Warszawą. Dowiedzieliśmy się, że są różne wersje tej samej legendy, na przykład o Warsie i Sawie. Nikt nie wie, która z nich jest prawdziwa, bo legenda nie musi opowiadać, jak było naprawdę.

Dlaczego Warszawa jest ważna dla Polaków?

Strona: 16

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Dlaczego Warszawa jest ważnym miastem? Porozmawiajcie o tym.2. Obejrzyjcie zdjęcia dawnej i współczesnej Warszawy. Co się zmieniło

w wyglądzie miasta?3. Pobawcie się w architektów. Jak wyobrażacie sobie waszą miejscowość

w przyszłości? Przedstawcie swoje pomysły w dowolny sposób.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Podejmując temat dotyczący Warszawy, warto powrócić do mapy Polski. Można zaproponować czynności analogiczne do tych, które uczniowie wykonywa-li przy poznawaniu Krakowa. Trzeba zadbać o to, aby wśród zdjęć rozdawanych dzieciom znalazły się ilustracje nie tylko zabytków, lecz także Sejmu RP, Pałacu Prezydenckiego, Kancelarii Premiera. Uczniowie przyklejają zdjęcia i z pomocą na-uczyciela opisują je w albumie.Dobrze by było, aby przed projektowaniem miasta przyszłości dzieci mogły obej-rzeć film o Warszawie w różnych okresach historycznych – przed wojną, po woj-nie, w latach 70., obecnie.

Oprócz piktogramów związanych bezpośrednio z tekstem (dziadek, przewodnik, opowiadać) tablica zawiera symbol stolica Polski i piktogramy przydatne podczas wycieczki do Warszawy lub zwiedzania tego miasta.

Strona: 17

Propozycje pracy dla nauczyciela:Porównanie zdjęć miasta z czasów dawnych i współczesnych stwarza dobrą okazję do przypomnienia uczniom różnych przymiotników, także używanych w opozy-cjach: stare – nowe, wysokie – niskie, zabytkowe – nowoczesne. Najlepiej byłoby, gdyby dzieci obejrzały film o Warszawie przedwojennej i dzisiejszej, a następnie spróbowały opisać różne obrazy. Uczniowie powinni też umieć stosować nazwy miejscowości w różnych formach. Warto wprowadzić zapis: „Moje miasto (Moja miejscowość) nazywa się….......... . Mieszkam w ….…......”. W czasie realizacji polecenia związanego z planowaniem przyszłości trzeba uświadomić dzieciom, na czym po-lega praca architekta. Podsumowaniem tematu powinno być przygotowanie kilku kolejnych wyrazów do zapamiętania przez uczniów.

Komentując zamieszczone zdjęcia Starego Miasta, warto opowiedzieć uczniom o zniszczeniach w Warszawie. Dzieci powinny mieć świadomość tego, że Warszawa została zburzona, a Stare Miasto – musiało być odbudowane (w odróż-nieniu np. od Starego Miasta w Krakowie).



Dawno, bardzo dawno temu nad brzegiem Wisły mieszkał młody rybak Wars. Któregoś dnia, gdy szedł nad rzekę,by zanurzyć sieci, usłyszał piosenkę:

– Siedem fal mnie strzeże i siedem błyskawic.Kto się ich nie lęka, niech się tutaj zjawi.Piosenkę śpiewała dziewczyna, a głos miała tak piękny, słodki i dźwięczny, że Wars nie zawahał się ani chwili:– Nie boję się niczego! – zawołał.

Wanda Chotomska

Legenda o Warsie i Sawie

18 1918 19LEGENDA O WARSIE I SAWIE

1. Opowiedz przygodę Warsa i Sawy.

2. Czy znasz inne legendy o Warszawie?

3. Herb to znak miasta. Obejrzyj herb Warszawy. Czy twoja miejscowość ma herb?

Wskoczył do swojej łodzi i popłynął. Ledwo jednak odbił od brzegu, rozpętała się straszliwa burza. – Roztrzaskamy ci wiosła! – syczały błyskawice. – Porwę twoje sieci na strzępy! – ryczał wicher. – Zatopimy łódź! – groziły fale. Ale Wars płynął tak szybko, że ani wicher, ani fale, ani błyskawice nie mogły go dogonić. Kiedy był już na środku rzeki, wśród wzburzonych fal ujrzał dziwną postać – pół rybę, pół dziewczynę. Była to syrena. Zdziwił się Wars. Podpłynął bliżej. Wyciągnął rękę. Syrena podała mu tarczę i miecz. I nagle... zamieniła się w piękną dziewczynę. – Na imię mam Sawa – powiedziała. – Teraz ty broń mnie, rzeki i miasta.

A potem było jak w bajce –żyli długo i szczęśliwiedzielny Wars i piękna Sawa.Rosło miasto nad Wisłą,dzielna, piękna Warszawa.Fale płyną jak dawniej...Wiatr powtarza piosenkę.– Jaki herb ma Warszawa?– Syrenkę.

Czy znasz inną legendę o Warszawie?

Strona: 18

Adaptacje graficzne:» przesunięto niektóre elementy ilustracji (ogon syrenki)» wzmocniono czytelność tarczy i miecza

Propozycje pracy dla nauczyciela:„Legenda o Warsie i Sawie” daje możliwość zwrócenia uwagi uczniów na postać autora i znaczenie tytułu. Ważnym elementem tych zajęć jest też herb Warszawy. Można przypomnieć dzieciom temat związany z „Legendą o Lechu, Czechu i Rusie” oraz sprawdzić, czy pamiętają godło Polski.Przy wyjaśnianiu pochodzenia nazwy miasta warto pokazać wynik połączenia imion bohaterów legendy. Ciekawym wzbogaceniem zajęć byłaby tablica z her-bami innych miast, na której dzieci wskażą nowo poznany herb Warszawy, a także będą mogły poznać herb Krakowa oraz uzupełnić kartę w albumie o dodatkowe informacje i zdjęcia. Jeżeli nauczyciel może skorzystać z „Legend warszawskich”, to dobrze byłoby, aby przybliżył dzieciom inne symbole – Złotą Kaczkę, Bazyliszka itd.

Należy zadbać o to, aby dzieci z obniżonymi kompetencjami językowymi zrozu-miały treść legendy – trzeba wytłumaczyć znaczenia nowych wyrazów i pojęć: rybak, strzec, zanurzyć sieci, wiosła, pół ryba, pół dziewczyna, miecz, tarcza oraz personifikacji: ryczał wicher, groziły fale.

Strona: 19

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Opowiedzcie, co przydarzyło się Warsowi i Sawie.2. Dowiedzcie się, jakie inne legendy są związane z Warszawą.3. Czy wasza miejscowość ma herb? Jak wygląda i dlaczego właśnie tak? Jeśli

wasza miejscowość nie ma herbu, to może go wymyślicie?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przygoda Warsa może być pretekstem do kolejnych ćwiczeń na opowiadanie historii – uczniowie powinni ułożyć historyjkę obrazkową i dobrać podpisy do ilustracji. Można też zaproponować, aby sami stworzyli odpowiednie rysunki. Alternatywną formą opracowania legendy będzie praca ze zdaniami typu praw-da/fałsz lub uzupełnianie zdań z lukami. Jeśli uczniowie nie znają innej legendy warszawskiej, nauczyciel może im opowiedzieć legendę o Złotej Kaczce lub Bazyliszku (będzie on bohaterem zadania tekstowego ze s. 21), urozmaicając opo-wieść zdjęciami związanych z nią miejsc.

Można zaproponować dzieciom kolorowanie konturu herbu Warszawy. Uczniowie niemieszkający w stolicy prawdopodobnie chętnie też namalują herb swojej miej-scowości.


20 21ĆWICZYMY DODAWANIE

2. Łazienki Królewskie to park i pałac w Warszawie. W Łazienkach Królewskich Ola i Maja obserwowały łabędzie i kaczki. Łabędzi było 5, a kaczek o 3 więcej. Ile ptaków było razem?

3. Przed Zamkiem Królewskim stało 7 dorożek jednokonnych i 5 dwukonnych. Ile dorożek było razem? Narysuj.

4. Maja i Ola z rodzicami planują zwiedzanie Warszawy. Obie dziewczynki mają po 20 zł. Co mogą kupić dziewczynki?

• Ile kosztują 2 bilety do muzeum? Ile kosztuje rejs po Wiśle? Co jest droższe?

• Ile kół mają razem 3 dorożki? • Ile kół mają razem 4 dorożki?

7 + 5 = ?

• Ile koni było razem?

b5i/l_e/t] d]o m?u/z_e?u/m] - 8 z/ł]b5i/l_e/t] n]a] +(y^s5t]a?w9 - 6 z/ł]b5i/l_e/t] n]a] $8?j^s +p]o W5i?ś=l_e] - 12 z/ł][(i]d]o5k]ó5(k]a] - 1 z/ł][p/l]a/n] W5a/r7]a?(y - 9 z/ł](8/l]o5c/z_e/k] - 7 z/ł]

1. Rozwiążcie zadanie.

W czasie wycieczki po Warszawie Maja zrobiła 8 zdjęć, a Ola zrobiła 4 zdjęcia. Ile zdjęć mają razem dziewczynki?

5. Według legendy od spojrzenia Bazyliszka pękło lustro. Jaki kształt ma brakująca część lustra? Znajdź ją.

To zdjęcia Mai.

To zdjęcia Oli.

• O ile mniej zdjęć ma Ola niż Maja?

Co mogą kupić?Ola i Maja mają po dwadzieścia złotych.

Strona: 20

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Rozwiążcie zadanie.

Podczas wycieczki po Warszawie Maja zrobiła 8 zdjęć, a Ola – 4. Ile zdjęć mają razem dziewczynki? • O ile mniej zdjęć ma Ola niż Maja?

2. W Łazienkach Królewskich Ola i Maja obserwowały łabędzie i kaczki. Łabędzi było 5, a kaczek o 3 więcej. Ile ptaków było razem?

Adaptacje graficzne:» wyrównano elementy ilustracji w poleceniu 1

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przy rozwiązywaniu zadania 1 uczniowie powinni wykazać się opanowaniem dwóch sposobów liczenia – z dopełnieniem do 10 i bez dopełniania (por. 8 + 2 + + 2 = oraz 8 + 4 = ). Ponownie przydatne mogą okazać się zdjęcia i nazwy różnych obiektów w Warszawie. Elementy zobrazowane przy treści zadania 2 (Łazienki, pałac Na Wodzie, łabędzie, kaczki) muszą zostać nazwane. Ważne, by dzieci po-liczyły, ile jest kaczek, a ile wszystkich ptaków. Zapisu obliczeń powinny dokonać na dwa sposoby.

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują wielu powtórzeń działań. Zawsze należy pozwolić im na korzystanie z liczmanów, jednak w miarę wzrostu kompetencji w liczeniu można sprawdzić, czy dadzą sobie radę z samymi działaniami, bez opierania się na konkretach (tzw. „słupki”). Na początku tego typu obliczenia na pewno muszą być bardzo łatwe – powinny dotyczyć pierwszej dzie-siątki, a wcześniej nawet pierwszej piątki.

Strona: 21

Teksty poleceń przed adaptacją:3. Przed Zamkiem Królewskim stało 7 dorożek jednokonnych i 5 dwukonnych.

Ile dorożek było razem? Możecie wykonać rysunek pomocniczy. • Ile koni było razem?

4. Maja i Ola z rodzicami planują zwiedzanie Warszawy. Obie dziewczynki mają po 20 zł. Na co mogą przeznaczyć pieniądze? Podajcie swoje propozycje. • Co jest droższe: 2 bilety do muzeum czy rejs po Wiśle?

5. Według legendy od spojrzenia Bazyliszka pękło lustro. Jaki kształt ma brakują-ca część lustra? Znajdźcie ją.

Adaptacje graficzne:» dodano zdjęcie dorożki dwukonnej» poprawiono czytelność listy w poleceniu 4» dodano kontury elementom w poleceniu 5

Propozycje pracy dla nauczyciela:Do rozwiązania zadania 3 konieczne jest zrozumienie znaczenia pojęć: dorożki jednokonne, dorożki dwukonne. Pomocą w wyjaśnieniu treści i policzeniu koni będą zdjęcia dorożek jedno- i dwukonnych. Aby policzyć liczbę kół w trzech i w czterech dorożkach, trzeba zacząć od ustalenia tego, ile jest kół w jednej do-rożce. W ćwiczeniu 4 ważne jest, aby uczniowie wypisali wszystkie możliwe propozycje atrakcji w cenie do 20 złotych.

Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przy rozwiązywaniu zadań mogą potrzebować asystenta, który będzie im pomagał w ustaleniu, co należy policzyć najpierw.


22 2322 23TORUŃ

1. Czy wiesz, kim był Mikołaj Kopernik? Czym się zajmował?2. Czy znasz innych ważnych Polaków?3. Co wiesz o swojej miejscowości?

Toruń– Czy ktoś z was był w Toruniu? – zapytała pani.– Proszę pani, mieszkałyśmy kiedyś z mamą w Toruniu. Tam się urodziłam – odpowiedziała Zuzia. – Teraz często odwiedzamy ciocię i wujka. Oni pracują w cukierni, pieką toruńskie pierniki.– A wiesz, Zuziu, że w tym mieście urodził się też Mikołaj Kopernik?Zuzia wiedziała, bo podobnie jak jej mama interesuje się astronomią.

Wanda Chotomska

Dzieci stawiają pomnik„Słońce krąży wokół Ziemi” –powtarzali ci uczenii pojęcia żaden nie miał,że to właśnie krąży Ziemia.Krąży, krąży i bez końcakręci się dokoła Słońca!To Kopernik odkrył pierwszyi stąd właśnie jest ten wierszyk:„Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię,polskie wydało go plemię”.

Co Kopernik robił? Wiecie?– On coś odkrył pierwszy w świecie...– Mnie obiło się o uszy,że Kopernik Ziemię ruszył.– Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię,polskie wydało go plemię.– Wstrzymał Słońce? Co to znaczy?– Ja wam mogę wytłumaczyć!– Tata mówił, że przed latyludzie się nie znali na tymi nie wiedział nikt z uczonych,jak ten świat jest urządzony.

Kim był Mikołaj Kopernik? Czy znasz innych ważnych Polaków?

Strona: 22

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Co odkrył Mikołaj Kopernik? Dlaczego mówimy o nim, że „wstrzymał Słońce,

ruszył Ziemię”?2. Czy w waszej miejscowości żyją lub żyli ludzie, którzy zrobili dużo dobrego

dla innych? W jaki sposób możecie się tego dowiedzieć?3. Co ciekawego możecie powiedzieć o miejscu, w którym mieszkacie?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Lekcja stwarza okazję do omówienia kolejnego miasta – Torunia. Podobnie jak przy poprzednich miejscowościach, na pierwszej stronie albumu miast dzieci uzu-pełniają mapę Polski o nowy wpis. Dodatkowo, tworzą następną kartę w albumie Polski.Zapoznając uczniów z postacią Mikołaja Kopernika, warto przypomnieć wiedzę dotyczącą Układu Słonecznego z I części elementarza. Interesująca dla dzieci może być też sama praca astronoma. Osiągnięcia Kopernika można przedsta-wić za pomocą ryciny prezentującej sposób myślenia ludzi o budowie świata. Przybliżeniem tych zagadnień będzie też inscenizacja.Temat stanowi dobre wprowadzenie do rozmowy o ważnych postaciach współ-czesnych i historycznych.

Przy pomocy piktogramów i pytań (np. „Czym zajmuje się ciocia Zuzi?”, „Kim był Mikołaj Kopernik?”, „Gdzie urodziła się Zuzia?”) można sprawdzić rozumienie tek-stu przez ucznia niemówiącego. Nazwę Toruń, podobnie jak Wisła, warto kilka-krotnie przepisać na komputerze.Osoba niemówiąca może mieć problem z odpowiedzią na pytanie: „Czy znasz innych ważnych Polaków?”. Jeśli jednak potwierdzi, że kogoś zna, być może potrafi też powiedzieć, od jakiej głoski zaczyna się imię lub nazwisko tej osoby, gdzie widziała jej portret, czym ta osoba się zajmuje/zajmowała. Pozostali uczniowie na tej podstawie mogą spróbować odgadnąć, kogo dziecko ma na myśli.

Strona: 23

Propozycje pracy dla nauczyciela:Zajęcia poświęcone Toruniowi powinny również wzbogacić zasób leksykalny uczniów i skłonić do zapamiętania nowych wyrażeń i zwrotów: miasto nad Wisłą, tu urodził się Mikołaj Kopernik, Mikołaj Kopernik był astronomem, w Toruniu są najlepsze pierniki. Warto ćwiczyć z uczniami nie tylko odpowiedzi na pytania, lecz także formułowanie pytań, np. w formie zdań z lukami i rozsypanki wyrazowej.

Uczniowie, zwłaszcza z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi, powinni obejrzeć zdjęcie pomnika Kopernika. Dzięki temu łatwiej też zapamiętają samą postać. Warto, by przepisali imię i nazwisko astronoma, a następnie spróbowa-li napisać je z pamięci. Tablica piktogramowa zawiera symbole umożliwiające powtórzenie przez dziecko niemówiące, że Kopernik „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”, a także przypomnienie, że jest on Polakiem.


5. Jola wybrała się z całą rodziną do cukierni. Byli z nią rodzice, babcia, dziadek i 2 braci. Usiedli przy 1 stoliku. Ile osób siedziało przy stoliku?

6. Przewodnik narysował dwie trasy zwiedzania miasta. Jedną oznaczył kolorem czerwonym, a drugą niebieskim. Która z nich jest krótsza? Sprawdź.

4. W sklepie w Toruniu było 15 kg pierników. Turyści kupili 7 kg pierników. Ile kilogramów pierników jest teraz w sklepie?

3. Gabrysia i Lena miały razem 12 pierniczków. Gabrysia zjadła 3 pierniczki, a Lena zjadła 2 pierniczki. Ile pierniczków mają teraz?

START

KONIEC

1. Dzieci miały 11 nakrętek. Do gry wykorzystały 3 z nich. Ilu nakrętek dzieci nie wykorzystały?

Ja liczę tak.11 – 3 = 11 – 1 – 2 = ? A ja liczę tak.

11 – 3 = ?

12 11 9 7 4 3 2 = – +5

24 25ODEJMUJEMY W ZAKRESIE 20

8. Przygotuj kartoniki z liczbami i znakami działań. Ułóż z wybranych liczbi znaków poprawnie rozwiązane działanie.

7. Oblicz w wybrany przez siebie sposób.

11 – 4 11 – 5 11 – 611 – 7 11 – 8

2. Policz, ile pól jest przekreślonych. Wymyśl zadania do tych rysunków. Zapisz obliczenia.

Gabrysia i Lena miały razem dwanaście pierniczków. Gabrysia zjadła trzy pierniczki.

Ile pierniczków mają teraz?Lena zjadła dwa pierniczki.

Strona: 24

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Dzieci miały 11 nakrętek. Do gry wykorzystały 3 z nich. Ilu nakrętek dzieci nie

wykorzystały?2. Policzcie, ile pól jest przekreślonych. Wymyślcie zadania do tych rysunków.

Zapiszcie obliczenia.3. Gabrysia i Lena miały razem 12 pierniczków. Na podwieczorek Gabrysia zjadła

3 pierniczki, a Lena – 2. Ile pierniczków im zostało?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Uczniowie powinni spróbować liczyć dwoma sposobami i sami zdecydować, któ-ry jest dla nich odpowiedni – przy wykorzystaniu liczydeł zapewne łatwiej im bę-dzie zapisywać dopełnienie do 10. Kiedy dzieci będą rozwiązywały zadanie 2, ponownie warto je zachęcić do dwo-jakiego zapisania obliczeń. Możliwość pokazania wygodniejszego i łatwiejszego zapisu istnieje również w zadaniu 3 (12 – 2 – 3, a nie 12 – 3 – 2). Dobrze byłoby, gdy-by uczniowie potrafili odpowiedzieć, dlaczego określony sposób obliczeń uznają za lepszy.

Odejmowanie, zwłaszcza z przekroczeniem progu dziesiątkowego, sprawia trud-ność wielu dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jeśli uczeń nie jest w stanie wykonać takiego działania nawet na liczmanach, należy przedłużyć okres operowania na pierwszej dziesiątce. Skreślanie elementów (jak w poleceniach 2 i 3) jest umowną wizualizacją odejmo-wania, niekoniecznie czytelną dla uczniów ze specjalnymi potrzebami komunika-cyjnymi – należy upewnić się, czy dziecko rozumie, że skreślony element został „zabrany”.

Strona: 25

Teksty poleceń przed adaptacją:4. W sklepie przy rynku w Toruniu było 15 kg pierników. W ciągu dnia turyści

kupili 7 kg pierników. Ile kilogramów pierników zostało?5. Jola wybrała się z całą rodziną do cukierni. Byli z nią rodzice, babcia, dziadek i 2

braci. Zajęli miejsce przy 1 stoliku. Ile osób było przy stoliku?6. Przewodnik przygotował dwie trasy zwiedzania miasta. Jedną oznaczył

kolorem czerwonym, a drugą niebieskim. Która z nich jest krótsza?7. Obliczcie wybranym przez siebie sposobem.8. Przygotujcie kartoniki z liczbami i znakami działań. Ułóżcie z wybranych liczb i

znaków przynajmniej jedno poprawnie rozwiązane działanie.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Ćwiczenie dwóch sposobów zapisu będzie ponownie możliwe w zadaniu 4. Aby poprawnie zapisać rozwiązanie zadania 5, dzieci mogą narysować wszystkie osoby, które poszły do cukierni. W zadaniu 6 uczniowie powinni sami zdecydować, jak chcą sprawdzić i porównać długość tras narysowanych przez przewodnika. Prawdopodobnie wybiorą najła-twiejszy sposób, np. liczenie kratek.

Polecenia 3, 4, 5 można przedstawić w klasie jako scenki i dopiero wtedy odpowie-dzieć na zadane w nich pytania. Bardziej zaawansowani uczniowie niech najpierw dokonają obliczeń, a potem odegrają scenki. W rozwiązaniu polecenia 6 warto wykorzystać nie tylko liczenie kratek, lecz także np. ułożenie nitek wzdłuż tras i porównanie ich długości.


26 27

Wisła wpada do morzaPani pokazała na mapie Gdańsk.– Dotarliśmy nad morze! – ucieszyła się Natalka.– Tak. Tu, niedaleko Gdańska, Wisła kończy bieg i wpada do Bałtyku – powiedziała pani. – Teraz podróżowaliśmy na niby, palcem po mapie. Ja bym wolał podróżować naprawdę. Chciałbym lecieć samolotem – zaczął rozmowę Emil.

1. Czym można podróżować? Wymień środki transportu lądowe, wodne i powietrzne.

2. Po co są pasy bezpieczeństwa?3. Narysuj pojazd z przyszłości.

– Ja też! Ale najbardziej bym chciał popłynąć statkiem – powiedział Hoan.– Czym jeszcze można podróżować? – zapytała pani.– Samochodem, autobusem, pociągiem, balonem... – mówiliśmy jeden przez drugiego. Potem długo się zastanawialiśmy, czym będziemy podróżować, gdy będziemy dorośli, i jakiewtedy będą pojazdy.

WISŁA WPADA DO MORZA

• Zobacz, jak zrobić żaglówkę z łupiny orzecha.

Jak można podróżować?

Strona: 26

Teksty poleceń przed adaptacją:• Jak zrobić żaglówkę z łupiny orzecha?

Adaptacje graficzne:» poprawiono czytelność ilustracji (zmieniono kolor wybranych elementów, wzmocniono kontrast, dodano kontury)

Temat dotyczący Gdańska może być następną stroną w albumie o Polsce. Na pierwszej karcie uczniowie dodają oznaczenie miasta i podpis. Stronę poświęconą Gdańskowi mogą urozmaicić zdjęciami charakterystycznych obiektów i symboli miasta, np. pomnika Neptuna. Czytanka „Wisła wpada do morza” pozwala na wprowadzenie nazw środków loko-mocji. W tym celu dobrze jest przygotować kopię ilustracji i etykiety z odpowied-nimi nazwami. Warto, by nauczyciel zachęcił dzieci do dzielenia się pomysłami związanymi z dojazdem do Gdańska. Zależnie od wybranego środka należy po-kazać z uczniami odpowiednią drogę na mapie, np. łódką po Wiśle, samochodem po autostradzie itp. Przy okazji można wprowadzić czasowniki: jechać, lecieć, płynąć w odpowiedniej formie, np. przez połączenie nazw środków lokomocji z nazwami czynności. Dla ich utrwalenia można przygotować prezentację wzbo-gaconą dźwiękami – uczniowie niesłyszący potrzebują stymulacji słuchowej.

Miasto Gdańsk, rzeka Wisła, ujście, morze – to pojęcia ważne w podsumowa-niu opowieści o Wiśle. Nowe treści dotyczą środków transportu i podróży. Na potrzeby uczniów z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi zostały przy-gotowane symbole: pojazdy, statek, pociąg, samochody, samolot, balon, moto-cykl, a także: dworzec, lotnisko, port, bagaż, podróżować, jechać na wycieczkę, prowadzić samochód.


Strona: 27

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Czym można podróżować? Pogrupujcie środki transportu na lądowe, wodne i

powietrzne.2. Co to znaczy „bezpieczna podróż”?3. Zaprojektujcie pojazd, którym będzie można się poruszać w przyszłości.

Wymyślcie jego nazwę.

Adaptacje graficzne:» poprawiono czytelność ilustracji (zmieniono kolor wybranych elementów, wzmocniono kontrast, dodano kontury)

Propozycje pracy dla nauczyciela:Środki lokomocji od razu warto podzielić na: jeżdżące, pływające i latające. Takie pogrupowanie ułatwi uczniom zapamiętanie nazw. Pomocą będą z pewnością ry-sunki, które dzieci mogą wkleić do zeszytu i podpisać, a następnie otoczyć odpo-wiednie grupy pojazdów pętlami w różnych kolorach.Temat jest zwykle lubiany przez uczniów i stanowi dobrą okazję do samodziel-nego budowania zdań, np. „To jest....., To są....., Leciałem/Leciałam....., Jechałem/Jechałam....., Płynąłem/Płynęłam....., Lubię latać/jeździć ....., Nie lubię latać/jeź-dzić.....”.Wzbogaceniem zajęć będzie praca plastyczna na temat bezpiecznej podróży. Można poszukać z uczniami ilustracji, np. pasów bezpieczeństwa, odblasków, ka-sku rowerowego, a następnie poprosić dzieci o wykonanie plakatu z wykorzysta-niem zdjęć.

Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinien być zachęcany do opo-wiedzenia, czym sam podróżował/jeździł – niewykluczone, że przeżył jakąś wyjąt-kową lub trudną historię, np. jechał trójkołowym rowerem lub karetką. To dobra okazja do wypowiadania się dzieci nawet ze znacznie ograniczonymi możliwo-ściami komunikacyjnymi. Pomocą dla nich mogą być pytania otwarte i zamknięte, np. „Z kim jechałeś?”, „Czy lubisz podróżować?”, „Co robiłeś w czasie jazdy?”, „Czy się bałeś?” itp.



28 2928 29ĆWICZYMY DODAWANIE I ODEJMOWANIE

1. Klasa 1a wróciła z wycieczki o godzinie 12.00. Wycieczka trwała 4 godziny. O której godzinie klasa 1a wyjechała na wycieczkę? Skorzystaj z zegara.

2. Rano na parkingu było 12 samochodów. Przed południem kilka odjechało i zostało 7. Ile samochodów odjechało?

3. Emil miał 13 naklejek z samochodami. Dał 6 naklejek bratu. Ile naklejek zostało Emilowi? Narysuj.

• Po południu odjechały 2 samochody, a przyjechało 6 innych samochodów. Ile samochodów było po południu na parkingu?

5. Autobus przywiózł na płytę lotniska 15 osób. Wysiadło już 8 osób. Ile osób jest jeszcze w autobusie?

6. Popatrz na obrazek. Zobacz, która jest godzina. O której godzinie odlatuje samolot do Krakowa? Ile czasu zostało do odlotu samolotu do Krakowa?

7. Samolot do Gdańska planowo powinien odlecieć o godzinie 10.00. Jest opóźniony o godzinę. O której godzinie odleci?

8. Mama Iwony odlatuje do Brukseli o godzinie 9.00. Na lotnisku musi być 2 godziny przed odlotem samolotu. O której godzinie mama Iwony musi przyjechać na lotnisko?

4. W porcie stało 14 statków, 4 odpłynęły przed godziną 12.00. Do wieczora odpłynęło jeszcze 5 statków. Ile statków pozostało w porcie?

Pomyśl i oblicz.

Strona: 28

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Rozwiążcie zadanie. Skorzystajcie z zegara.

Klasa 1a wróciła z wycieczki o godzinie 12.00. Wycieczka trwała 4 godziny. O której godzinie klasa 1a wyjechała na wycieczkę?

2. Rano na parkingu było 12 samochodów. Przed południem kilka z nich odjechało i zostało 7. Ile samochodów odjechało? • Po południu odjechały 2 samochody, a przyjechało 6 innych samochodów.

Ile samochodów było po południu na parkingu?3. Emil miał 13 naklejek z samochodami. Dał 6 naklejek bratu. Ile naklejek zostało

Emilowi? Możecie wykonać rysunek pomocniczy.4. W porcie cumowało 14 statków, 4 z nich odpłynęły przed godziną 12.00.

Do wieczora odpłynęło jeszcze 5 statków. Ile statków pozostało w porcie?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Kolejne zadania matematyczne wymagają przypomnienia ćwiczeń z zegarem. Można wkleić do zeszytu zdjęcia kilkunastu zegarów i poprosić o zaznaczenie podanych godzin. Warto rozwiązywać zadania typu: „Jest godzina 11.00. Która godzina będzie za 3 godziny? Która godzina była 2 godziny temu?”. Do ćwiczeń w określaniu czasu najlepiej byłoby wykorzystać prawdziwy zegar. Uczniowie po-winni mieć możliwość doświadczania zmiany układu wskazówek zegara.Przed rozwiązaniem zadań z treścią trzeba wytłumaczyć dzieciom wyrazy, które oznaczają działania. Treść zadania 2 można pokazać w zabawie i wyjaśnić w języ-ku migowym lub przy pomocy gestu naturalnego, zwłaszcza że wyraz odjechały oznacza w tym wypadku odejmowanie, a przyjechało należy rozumieć jako doda-wanie. Zadanie 4 wymaga wyjaśnienia wyrazu cumowały. Podczas czytania tego ćwiczenia z uczniami warto wykonać schematyczny rysunek i pokazać, ile statków było, a ile w sumie odpłynęło (do tego dopisać działania). Jeżeli pytanie okaże się łatwe, można spróbować ułożyć z dziećmi odpowiedź lub zostawić miejsce do wstawienia wyniku.

Polecenia 1, 4, 5, 6, 7, 8 dotyczą obliczeń czasowych, szczególnie trudnych dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Asystent może pomóc dziec-ku zorientować się w zadaniu, zadając dodatkowe pytania (np. „Sprawdźmy, o której godzinie miał odlecieć samolot do Krakowa – to jest napisane na tabli-cy. A która godzina jest na lotnisku? Popatrz na zegar. To ile czasu zostało do odlotu?”). Pomocna jest również tarcza zegarowa z ruchomymi wskazówkami do samodzielnej manipulacji.

Strona: 29

Teksty poleceń przed adaptacją:5. Autobus przywiózł na płytę lotniska 15 osób. Wysiadło już 8 z nich.

Ile osób zostało jeszcze w autobusie?6. Ile czasu zostało do odlotu samolotu do Krakowa?7. Samolot do Gdańska jest opóźniony o godzinę. O której godzinie odleci, jeśli

planowo powinien odlecieć o godzinie 10.00?8. Mama Iwony odlatuje do Brukseli o godzinie 9.00. Na lotnisku musi być 2

godziny przed odlotem samolotu. O której godzinie mama Iwony powinna przybyć na lotnisko?

Adaptacje graficzne:» wyrównano układ niektórych elementów ilustracji» zastąpiono taśmę transportującą walizki do samolotu drugim wózkiem» usunięto refleksy świetlne

Propozycje pracy dla nauczyciela:Treść kolejnych zadań jest wciąż związana z obliczeniami czasu i stanowi dobrą okazję do utrwalenia działań na zegarach (odczytywanie pełnych godzin, ob-liczenia, która godzina będzie za X godzin, która godzina była X godzin temu). Przechodząc bezpośrednio do zadań w podręczniku, warto najpierw zapytać dzieci, którą godzinę wskazuje zegar na lotnisku. Możliwe, że trzeba będzie wy-tłumaczyć znaczenie połączeń: opóźniony o..., powinna być o… .



30 3130 31POLSKA W EUROPIE

1. Z jakimi państwami graniczy Polska? Czy wiesz, jak nazywają się ich stolice?2. Spróbuj pokazać na ilustracji flagę Europy.3. Czy znasz hymn Europy?

Polska w EuropieWczoraj szósta klasa zaprosiła nas na przedstawienie pod tytułem „Podróż po Europie”. Bardzo nam się podobało! – Proszę pani, a może my też przygotujemy cośo Europie? – zapytał Darek. Pani powiedziała, że to dobry pomysł, i zapytała: – Od czego zaczniemy? – Może obejrzymy mapę Europy? – zaproponowała Łucja.– Czy Europa też ma flagę i hymn? – zapytał Sławek.– Jakie kraje są naszymi sąsiadami? – niemal równocześnie spytały Majka i Ola.Każdego coś interesowało. Pani notowała nasze pytania. Potem podzieliliśmy się na grupy. Przez kilka dni zbieraliśmy informacje, oglądaliśmy zdjęcia, filmy, słuchaliśmy muzyki, malowaliśmy. Także rodzice włączyli się do pomocy. Tata Franka podarował nam zdjęcia, które zrobił w różnych krajach. Babcia Tomka upiekła ciasto francuskie z owocami. Tata Roberta, który jest stolarzem, zrobił cztery tablice. Powiesiliśmy je w klasie i umieściliśmy na nich swoje prace.Za tydzień odbędzie się piknik rodzinny, na którym pokażemy rodzicom i bliskim to, co przygotowaliśmy.Opowiemy też o naszej pracy.

Pokaż na ilustracji flagę Europy. Czy znasz hymn Europy?

Strona: 30

Propozycje pracy dla nauczyciela:Wprowadzeniem do tekstu „Polska w Europie” może być przypomnienie uczniom tego, jak wygląda mapa świata, gdzie jest Polska na mapie, gdzie Europa, co to są kontynenty itp. Dobrze jest skupić uwagę uczniów na Europie. Wzorując się na mapie fizycznej, warto wykonać mapę konturową i nanieść na nią państwa euro-pejskie z wykorzystaniem różnych kolorów. Do nazwania państw na mapie kontu-rowej można użyć przygotowanych wcześniej etykiet. Atrakcyjną formą utrwale-nia wiedzy będzie też plakat z flagami państw Europy.

Temat „Polska w Europie” wprowadza nowe pojęcia geograficzne, trudne do roz-różnienia i opanowania dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dziecko musi odróżnić pojęcie państwo od pojęcia kontynent. W wypadku ob-jaśnienia państwa najlepiej jest odwołać się do dobrze znanego uczniowi pojęcia Polska, sylwetkowego piktogramu Polski i mapy konturowej. Zbiorczy piktogram państwa oprócz symbolu Polski zawiera jeszcze sylwetkowe piktogramy Francji i Niemiec. Wprowadzenie pojęcia kontynenty jako „części świata” wymaga za-znajomienia się uczniów z globusem, wskazania poszczególnych kontynentów i zrozumienia umowności podziału kontynentu euroazjatyckiego na dwie części: Europę i Azję (piktogram kontynenty zawiera sylwetki Afryki i Europy).

Strona: 31

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Z jakimi państwami sąsiaduje Polska? Co wiecie o tych krajach? Czego byście

chcieli się dowiedzieć?2. Jak wygląda flaga Europy? Dowiedzcie się, dlaczego jest na niej 12 gwiazd.3. Posłuchajcie hymnu europejskiego.4. Wyszukajcie ciekawostki o wybranym kraju Europy, a potem przedstawcie je

w dowolny sposób.

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji» poprawiono czytelność ilustracji (modyfikacja kolorystyki i wyostrzenie)

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przy opracowaniu mapy nie sposób zapomnieć o państwach sąsiadujących z Polską i ich stolicach. Dla wielu dzieci będzie to trudny temat ze względu na odległość tych państw i brak doświadczenia w nazywaniu miast. Nie należy ocze-kiwać, że uczniowie zapamiętają te nazwy, ale warto ich do tego zachęcać i wyko-nywać liczne ćwiczenia, np. w dobieraniu nazw państw do stolic przy wykorzysta-niu mapy fizycznej. Dzieci mogą też nazywać państwa w języku migowym.

Uczniowie posługujący się piktogramami znajdą na tablicy flagi sąsiadów Polski (jako symbole państw), a także flagę Europy. Jak już wspomniano przy okazji tema-tu „Wisła”, czytanie mapy jest szczególnie trudne dla dzieci z porażeniem mózgo-wym. W opanowaniu tej umiejętności pomocne mogą okazać się takie ćwiczenia, jak wklejenie do zeszytu konturowej mapy Polski z najbliższymi sąsiadami, zapisa-nie nazw państw graniczących z Polską, przyporządkowanie flag do wskazanych obszarów.

Dodatkowe materiały w języku migowym:» lista sąsiadów Polski wraz ze stolicami» etykiety pomocnicze


32 33

4. Dzieci grały w gry. Pola oznaczyły liczbami. Jakich liczb brakuje? Franek skakał tak, aby otrzymać liczbę 20. Po jakich polach skakał Franek?

3. Karol ułożył kule w pudełku. Ile kul dotyka ścianek pudełka? Ile nie dotyka?

Ł?u]c?va] R]o=a8/rt]

5+5+3+3+1= ?

5 3 3 3

11 1

5 5

32 33GRY I ZABAWY NA BOISKU

1. Klasa 1a bawiła się na boisku. Łucja, Robert i Franek rzucali woreczkami z grochem. Każde dziecko miało 5 woreczków. Za rzut do niebieskiego koła dostawało 5 punktów, do żółtego – 3 punkty, a za rzut poza koło – 1 punkt. Które dziecko zdobyło najwięcej punktów?

2. Natalka narysowała tor z działaniami. Oblicz, jaka liczba będzie na końcu toru. 5. Dzieci zaszyfrowały litery. Każdą literę zastąpiły innym znaczkiem. Jaki wyraz zaszyfrowały dzieci?

A E U O P R

12

3 3?

5 5

1?34 5

87?

=?20 -3 +2 -1 -8 +4

-10 + +7 - -8

1

4?8

3?7

20

111111111

335555

111111111111111

33

11

333355 55

Oblicz.

Pomyśl i odpowiedz.

Strona: 32

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Klasa 1a bawiła się na boisku. Łucja, Robert i Franek rzucali po 5 woreczków z

grochem do ułożonych na boisku szarf. Za rzut do niebieskiej szarfy dostawali 5 punktów, do żółtej – 3 punkty, a za rzut poza szarfę – 1 punkt. Które dziecko zdobyło najwięcej punktów?

2. Robert narysował tor z działaniami matematycznymi. Obliczcie, jaka liczba znajdzie się na końcu toru.

3. Karol ułożył kule w pudełku. Ile kul dotyka ścianek pudełka? Ile nie dotyka?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Zadania połączone z zabawą pozwalają dobrze utrwalić zasady dodawania i odej-mowania. Warto szukać łamigłówek, które ułatwią naukę liczenia, np. liczenie licz-manów w różnych kolorach, zapisywanie ilości jako sumy wielu składników, odkła-danie liczmanów i zapisywanie takich działań w postaci odejmowania.Dla dziecka niesłyszącego każda okazja do rozwijania słownictwa i ćwiczenia czy-tania ze zrozumieniem jest bardzo ważna. Przy zadaniach tekstowych nauczyciel powinien sprawdzać rozumienie wyrazów, które trzeba zapisać jako działania ma-tematyczne, oraz sensu opisanych sytuacji. Atrakcją dla dzieci może być wymyśle-nie własnych zabaw lub wyjście na boisko i narysowanie podobnych gier.

Polecenia i rysunki do tematu „Gry i zabawy na boisku” mogą okazać się zbyt abstrakcyjne dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, chyba że zo-staną przedstawione na boisku. Szczególnie polecenia 1 i 4 wymagają rysowania na podłożu – jeśli wyjście na boisko jest niemożliwe, to wskazane byłoby odwzo-rowanie opisanej sytuacji w klasie lub na szkolnym korytarzu, najlepiej połączo-ne z rysowaniem kredą na podłodze lub na arkuszach papieru. Taka forma zajęć umożliwi przeprowadzenie wielu ćwiczeń na dodawanie z przekroczeniem progu dziesiątkowego w formie zabawowej.

Strona: 33

Teksty poleceń przed adaptacją:4. Dzieci grały w różne gry. Pola rysunków oznaczały liczbami. Narysujcie

kredą na boisku podobne rysunki. W miejsca znaków zapytania wpiszcie odpowiednie liczby. Skaczcie po polach z takimi liczbami, które dadzą razem liczbę 20.

5. Dzieci zaszyfrowały litery. Każdą literę zastąpiły innym obrazkiem. Jaki wyraz zaszyfrowały?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Polecenie 4 jest złożone z kilku etapów. Wymaga odgadnięcia porządku, w ja-kim pisane są liczby, uzupełnienia liczb brakujących, a następnie rozwiązania dość skomplikowanego równania z wynikiem 20, który wskaże, jak skakał Franek. Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinny mieć w tym ćwiczeniu zapew-nione wsparcie asystenta. Potrzebne im też będzie wytłumaczenie zasady podsta-wiania liczb w miejsce znaków zapytania w poleceniu 4.


34 35PORTRET MAMY

Wojtek siedzi przy stole i obgryza ołówek. Pani w szkole prosiła, żeby narysować mamę. Zbliża się 26 maja, Dzień Matki, stąd taki pomysł.

– To jest smaczniejsze. – Hania podaje mu cukierek.Hania od kilku miesięcy jest jego siostrą. Niby jest, a nie jest. Bo Hania

mieszka ze swoimi prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie. Taty i mamy nie pamięta. Ma tylko ich zdjęcie, ale na nim taty prawie nie widać,

a u mamy najwyraźniejsza jest sukienka – czerwona w białe kropki. I jasne włosy.Jego przyszywana mama też ma jasne włosy. Wojtek zjada cukierek, a potem wraca do obgryzania ołówka. Hania przestała

zwracać na niego uwagę, ale wciąż jest w pobliżu. Bawi się lalkami, w dom. Wojtka dom jest teraz tutaj. Przedtem mieszkał w różnych miejscach.

Nie wszystkie mu się podobały. Teraz ma niby-mamę i niby-tatę. No i jeszcze Antka, Kubę i Hanię, ich dzieci. A od dwóch tygodni Zosię, która jeszcze nie chodzi do szkoły. Zosia jest trochę dzika. Siedzi w kącie i wcale się nie odzywa. Mama tłumaczyła im, że muszą być dla niej mili i że Zosia potrzebuje czasu, żeby się do nich przyzwyczaić.

Wojtek zaczyna rysować. Mama na jego rysunku jest trochę okrągła, ma jasne, kręcone włosy i niebieskie oczy. Jak mama, z którą teraz mieszka. Ale jest ubrana w czerwoną sukienkę, jak ta ze zdjęcia.

Chłopiec dodaje jeszcze zieloną trawkę pod jej stopami, żeby miała na czym stać. A potem gryzmoli podpis: „Moja mama”.

– To wcale nie jest twoja mama, tylko moja! – złości się Hania. Stanęła mu za plecami.

– Twoja też – mruczy Wojtek.– Wcale nie też! – Hania nie ustępuje. – Bo ona mnie urodziła, a ciebie nie!Wojtek zrywa się od stołu i biegnie do swojego łóżka, gdzie leży zdjęcie pani

w czerwonej sukience. Wymachuje nim, a łzy same mu kapią: kap, kap. Chciałby

Anna Onichimowska

Portret mamycoś powiedzieć, ale nie może. I wtedy zza fotela pojawia się Zosia – musiała się schować. Podchodzi do niego i bierze za rękę. Stoją tak oboje naprzeciwko siebie.

– Pomożesz mi skończyć rysunek? – Wojtek odzyskuje głos, a Zosia kiwa głową.Siadają ramię w ramię. Teraz to Zosia obgryza kredkę, żółtą.A potem rysuje w prawym rogu słońce.Hania staje za nimi.– Chciałabym coś zmienić... – mruczy.Chłopczyk się waha: pozwolić, nie pozwolić? To jego rysunek! W końcu kiwa głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja”

i pisze „nasza”.– Nasza mama – czyta głośno Wojtek, a Zosia, trochę niepewnie, uśmiecha się

po raz pierwszy.

Posłuchaj.

Strona: 34

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przygotowania do Dnia Matki są dobrą okazją do rozmowy z dziećmi o uczuciach i rodzinie. Uczniowie powinni znać tę ważną datę – mogą sami sprawdzić w ka-lendarzu, kiedy obchodzimy to święto. Tekst czytanki najlepiej będzie dzieciom przeczytać lub zamigać, a następnie wspólnie go z nimi omówić. Niech ucznio-wie ustalą, jak się nazywa rodzeństwo Wojtka. Prawdopodobnie trzeba będzie wyjaśnić, dlaczego Wojtek ma niby-mamę i niby-tatę, a także to, które z dzieci z czytanki jest w podobnej sytuacji jak Wojtek. Sprawdzenie rozumienia treści czytanki można zrealizować w formie zdań prawdziwych i fałszywych. Dobrym sposobem uporządkowania treści będzie przeprowadzenie inscenizacji, w której dzieci spróbują przedstawić uczucia postaci z tekstu. Na zakończenie ćwiczeń warto zapisać najważniejsze zdania prawdziwe odwołujące się do czytanki, two-rzące plan wydarzeń.

Temat „Portret mamy” dotyczy ważnych tematów społecznych i dlatego – cho-ciaż nie zawiera poleceń – został szczegółowo zobrazowany piktogramami. Oprócz znanych już dzieciom symboli: rodzina, rodzice, mama, tata, siostra, brat wprowadzono piktogramy druga mama, drugi tata. Nazwy piktogramów zostały celowo tak dobrane, by mogły mieć zastosowanie w różnych sytuacjach życio-wych, np. druga mama to może być macocha, mama zastępcza, mama adopcyjna, ale również, jeśli dziecko będzie miało potrzebę stosowania takiego określenia, druga żona taty. Mamę (bez dodatkowego określenia) charakteryzuje to, że uro-dziła dziecko, stąd piktogram urodzić o zdecydowanie biologicznym charakterze. Dodane zostały również piktogramy mieszkać razem i mieszkać osobno, niezbęd-ne w wielu sytuacjach życiowych, a także dom dziecka (są w nim symbole pani i dzieci) oraz rodzinny dom dziecka (rodzice z dzieckiem i inne dzieci). To ostatnie pojęcie obrazuje sytuację z czytanki, ale zrozumienie go wymaga wyjaśnienia, że zdarzają się sytuacje, gdy dzieci nie mogą mieszkać z mamą, która je urodziła (cza-sem chwilowo, np. gdy mama poważnie choruje, a nie ma innej osoby z rodziny, która mogłaby zaopiekować się dziećmi) – wtedy dziećmi opiekują się specjalne placówki lub rodziny.

Strona: 35

Propozycje pracy dla nauczyciela:Na podstawie tekstu dzieci mogą spróbować nazwać postaci na ilustracji oraz opowiedzieć, jak wygląda mama na rysunku Wojtka. To dobra okazja, aby każ-dy uczeń narysował też portret swojej mamy. Z portretów można zrobić laurki, wzbogacone życzeniami dla mam.Przed napisaniem życzeń dzieci powinny wymienić przymiotniki łączące się z rzeczownikiem mama. Uczniowie mogą migać życzenia, których treść nauczy-ciel zapisze na tablicy. Następnie każdy wybierze swoje życzenia, zapisze je na kartce, ozdobi i podpisze swoim imieniem. Dobrze by było, aby dziecko przeczy-tało lub zamigało mamie swoje życzenia.

Tablica piktogramowa do tematu „Portret mamy” umożliwia dziecku z obniżony-mi kompetencjami komunikacyjnymi opowiedzenie historii rysowania portretu, a także nazwanie uczuć bohatera oraz wykazanie, że uczeń rozumie jego sytuację życiową.



34 35PORTRET MAMY

Wojtek siedzi przy stole i obgryza ołówek. Pani w szkole prosiła, żeby narysować mamę. Zbliża się 26 maja, Dzień Matki, stąd taki pomysł.

– To jest smaczniejsze. – Hania podaje mu cukierek.Hania od kilku miesięcy jest jego siostrą. Niby jest, a nie jest. Bo Hania

mieszka ze swoimi prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie. Taty i mamy nie pamięta. Ma tylko ich zdjęcie, ale na nim taty prawie nie widać,

a u mamy najwyraźniejsza jest sukienka – czerwona w białe kropki. I jasne włosy.Jego przyszywana mama też ma jasne włosy. Wojtek zjada cukierek, a potem wraca do obgryzania ołówka. Hania przestała

zwracać na niego uwagę, ale wciąż jest w pobliżu. Bawi się lalkami, w dom. Wojtka dom jest teraz tutaj. Przedtem mieszkał w różnych miejscach.

Nie wszystkie mu się podobały. Teraz ma niby-mamę i niby-tatę. No i jeszcze Antka, Kubę i Hanię, ich dzieci. A od dwóch tygodni Zosię, która jeszcze nie chodzi do szkoły. Zosia jest trochę dzika. Siedzi w kącie i wcale się nie odzywa. Mama tłumaczyła im, że muszą być dla niej mili i że Zosia potrzebuje czasu, żeby się do nich przyzwyczaić.

Wojtek zaczyna rysować. Mama na jego rysunku jest trochę okrągła, ma jasne, kręcone włosy i niebieskie oczy. Jak mama, z którą teraz mieszka. Ale jest ubrana w czerwoną sukienkę, jak ta ze zdjęcia.

Chłopiec dodaje jeszcze zieloną trawkę pod jej stopami, żeby miała na czym stać. A potem gryzmoli podpis: „Moja mama”.

– To wcale nie jest twoja mama, tylko moja! – złości się Hania. Stanęła mu za plecami.

– Twoja też – mruczy Wojtek.– Wcale nie też! – Hania nie ustępuje. – Bo ona mnie urodziła, a ciebie nie!Wojtek zrywa się od stołu i biegnie do swojego łóżka, gdzie leży zdjęcie pani

w czerwonej sukience. Wymachuje nim, a łzy same mu kapią: kap, kap. Chciałby

Anna Onichimowska

Portret mamycoś powiedzieć, ale nie może. I wtedy zza fotela pojawia się Zosia – musiała się schować. Podchodzi do niego i bierze za rękę. Stoją tak oboje naprzeciwko siebie.

– Pomożesz mi skończyć rysunek? – Wojtek odzyskuje głos, a Zosia kiwa głową.Siadają ramię w ramię. Teraz to Zosia obgryza kredkę, żółtą.A potem rysuje w prawym rogu słońce.Hania staje za nimi.– Chciałabym coś zmienić... – mruczy.Chłopczyk się waha: pozwolić, nie pozwolić? To jego rysunek! W końcu kiwa głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja”

i pisze „nasza”.– Nasza mama – czyta głośno Wojtek, a Zosia, trochę niepewnie, uśmiecha się

po raz pierwszy.

Posłuchaj.

Strona: 34–35

Tekst oryginalny:Portret mamyWojtek siedzi przy stole i obgryza ołówek. Pani w szkole prosiła, żeby narysować mamę. Zbliża się 26 maja, Dzień Matki, stąd taki pomysł.– To jest smaczniejsze. – Hania podaje mu cukierek.Hania od kilku miesięcy jest jego siostrą. Niby jest, a nie jest. Bo Hania mieszka ze swoimi prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie. Taty i mamy nie pamięta. Ma tylko ich zdjęcie, ale na nim taty prawie nie widać, a u mamy najwyraźniejsza jest sukienka – czerwona w białe kropki. I jasne włosy. Jego przyszywana mama też ma jasne włosy.Wojtek zjada cukierek, a potem wraca do obgryzania ołówka. Hania przestałazwracać na niego uwagę, ale wciąż jest w pobliżu. Bawi się lalkami, w dom.Wojtka dom jest teraz tutaj. Przedtem mieszkał w różnych miejscach.Nie wszystkie mu się podobały. Teraz ma niby-mamę i niby-tatę. No i jeszczeAntka, Kubę i Hanię, ich dzieci. A od dwóch tygodni Zosię, która jeszczenie chodzi do szkoły. Zosia jest trochę dzika. Siedzi w kącie i wcale sięnie odzywa. Mama tłumaczyła im, że muszą być dla niej mili i że Zosiapotrzebuje czasu, żeby się do nich przyzwyczaić.Wojtek zaczyna rysować. Mama na jego rysunku jest trochę okrągła,ma jasne, kręcone włosy i niebieskie oczy. Jak mama, z którą teraz mieszka.Ale jest ubrana w czerwoną sukienkę, jak ta ze zdjęcia.Chłopiec dodaje jeszcze zieloną trawkę pod jej stopami, żeby miała na czymstać. A potem gryzmoli podpis: „Moja mama”.– To wcale nie jest twoja mama, tylko moja! – złości się Hania. Stanęła muza plecami.– Twoja też – mruczy Wojtek.– Wcale nie też! – Hania nie ustępuje. – Bo ona mnie urodziła, a ciebie nie!Wojtek zrywa się od stołu i biegnie do swojego łóżka, gdzie leży zdjęcie paniw czerwonej sukience. Wymachuje nim, a łzy same mu kapią: kap, kap. Chciałby coś powiedzieć, ale nie może. I wtedy zza fotela pojawia się Zosia – musiała się schować. Podchodzi do niego i bierze za rękę. Stoją tak oboje naprzeciwko siebie.– Pomożesz mi skończyć rysunek? – Wojtek odzyskuje głos, a Zosia kiwa głową. Siadają ramię w ramię. Teraz to Zosia obgryza kredkę, żółtą.A potem rysuje w prawym rogu słońce. Hania staje za nimi.– Chciałabym coś zmienić... – mruczy.Chłopczyk się waha: pozwolić, nie pozwolić? To jego rysunek! W końcu kiwa głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja” i pisze „nasza”.– Nasza mama – czyta głośno Wojtek, a Zosia, trochę niepewnie, uśmiecha się po raz pierwszy.

Adaptacja:Portret mamyZbliża się 26 maja, Dzień Matki, więc pani w szkole prosiła dzieci o narysowanie mamy. Wojtek siedzi przy stole i gryzie ołówek. Hania podaje mu cukierek i mówi: – To jest smaczniejsze.Hania jest siostrą Wojtka od kilku miesięcy. To trudne. Hania mieszka ze swoimi prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie. Wojtek nie pamięta swoich rodziców, ma tylko ich zdjęcia. Na zdjęciu prawie nie widać taty, a u mamy widać tylko czerwoną sukienkę w białe kropki. Mama ze zdjęcia ma jasne włosy. Mama Hani też ma jasne włosy, ona jest drugą mamą Wojtka.Wojtek zjada cukierka i dalej siedzi przy stole, ogryzając ołówek. Hania bawi się lalkami w dom. Wojtek dawniej mieszkał w różnych miejscach, nie wszystkie mu się podobały. Teraz Wojtka dom jest tutaj. Teraz ma niby-mamę i niby-tatę. No i jeszcze Antka, Kubę i Hanię, ich dzieci. Jest jeszcze mała Zosia, która przyszła do nich niedawno. Zosia siedzi w kącie i wcale się nie odzywa. Mama mówi, że potrzebuje czasu, żeby sie do nich przyzwyczaić.Wojtek zaczyna rysować. Mama na jego rysunku ma jasne włosy i niebieskie oczy. Jak mama, z którą teraz mieszka. Ale jest ubrana w czerwoną sukienkę, jak ta ze zdjęcia. Chłopiec rysuje jeszcze zieloną trawkę pod jej stopami. A potem podpisuje: „Moja mama”.– To wcale nie jest twoja mama, tylko moja! – złości się Hania.– Twoja też – mówi Wojtek.– Tylko moja! – woła Hania. – Bo ona mnie urodziła, a ciebie nie!Wojtek biegnie do swojego łóżka, gdzie leży zdjęcie pani w czerwonej sukience. Macha nim i płacze. Chciałby coś powiedzieć, ale nie może. Nagle schowana zza fotela wychodzi Zosia. Podchodzi do Wojtka i bierze za rękę. Stoją tak oboje.– Pomożesz mi skończyć rysunek? – pyta Wojtek, a Zosia kiwa głową. Siadają razem przy stole. Teraz Zosia obgryza kredkę, żółtą. A potem rysuje słońce. Hania staje za nimi.– Chciałabym tu coś zmienić... – mówi, pokazując na rysunek.Chłopczyk się waha: pozwolić, nie pozwolić? To jego rysunek!W końcu kiwa głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja” i pisze „nasza”.– Nasza mama – czyta głośno Wojtek, a Zosia, trochę niepewnie, uśmiecha się pierwszy raz.


36 3736 37PIKNIK RODZINNY

Piknik rodzinnyPrzygotowania były długie, ale wreszcie nadszedł ten dzień. Na pikniku rodzinnym pokazaliśmy zaproszonym gościom efekty naszej pracy nad projektem „Europa”. Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy nagle syrenę alarmową, a po chwili na plac wjechała straż pożarna. Tylko tego brakowało! Z wozu wybiegli strażacy i zaczęli rozwijać wąż. Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet dymu. Okazało się, że to pokaz straży pożarnej. Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam pokazali. Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą i specjalną pianą.

1. Czy wiesz, kiedy są Dzień Matki, Dzień Dziecka i Dzień Ojca?

2. Jakie niespodzianki były na pikniku?

3. Czy wiesz, co robią strażacy?4. Posłuchaj opowiadania Czesława Janczarskiego pod tytułem

„Jak Wojtek został strażakiem” lub wiersza Jana Brzechwy „Pali się!”.

Wreszcie przyszła pora na zawody.– To konkurs dla dzieci i dorosłych – powiedziała pani. – Biegniemy do mety w workach. Do biegu, gotowi... start!Byliśmy przekonani, że tatusiowie nas pokonają, są przecież więksi i silniejsi. Tacie Darka to się udało, ale tylko dlatego, że Darek się potknął. Potem trzech tatusiów przegrało i inni już nie chcieli startować. Szkoda! Były też inne konkurencje. To był bardzo udany piknik.

Czy wiesz, co robią strażacy?

Strona: 36

Propozycje pracy dla nauczyciela:Kolejny tekst „Piknik rodzinny” należy również dzieciom przeczytać lub zamigać. Warto podzielić czytankę na fragmenty i poprosić uczniów o nadanie im tytułów. Do każdej części dzieci mogłyby mieć przygotowaną bazę wyrazów, których się nauczą na pamięć. Temat poświęcony pracy strażaków i ich zadaniom (nie zawsze związanym z pożarami – co trzeba podkreślić) z pewnością zaciekawi uczniów. Jest też dobrą okazją do rozmowy o potrzebie zachowania szczególnej ostrożności z ogniem. Ważne miejsce w trakcie pikniku zajmuje wóz strażacki. Warto więc także od razu przypomnieć inne pojazdy uprzywilejowane i telefony alarmowe. Uczniowie powinni znać numer ratunkowy dla niesłyszących i wiedzieć, jak mają go używać. Trzeba również powiedzieć dzieciom o potrzebie rozważnego korzy-stania z numeru alarmowego. Wzbogaceniem zajęć może być film rysunkowy lub fabularny o pracy strażaków, np. „Bolek i Lolek – Pożar” lub „Reksio strażak”.

„Piknik rodzinny” obejmuje prawdopodobnie całe rodziny, a więc i rodzeństwo uczniów klasy 1a. Pojęcie rodzeństwo dotąd nie było używane, a jest ono znacznie trudniejsze niż znane już wyrazy brat i siostra – dzieciom z obniżonymi kompe-tencjami trzeba dokładnie wyjaśnić, o jaką relację chodzi. Aby ułatwić uczniom jej zrozumienie, warto zadawać pytania o to, kto z klasy ma rodzeństwo, kogo dokładnie, ile sióstr, ilu braci. Dzieci używają pojęć mama i tata, tak też są podpisane odpowiednie symbole. Tymczasem muszą zapamiętać, że obchodzi się Dzień Matki i Dzień Ojca (także odpowiednie piktogramy), zawierające inne formy wyrazów mama i tata – trzeba zwrócić na to uwagę uczniom ze specjalnymi potrzebami.

Strona: 37

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Z okazji Dnia Matki, Dnia Dziecka i Dnia Ojca w szkole przy ulicy Przyjaznej

zorganizowano piknik. Jakie niespodzianki czekały tam na dzieci i dorosłych?2. Czego mogły się dowiedzieć dzieci podczas pokazów strażackich?3. Posłuchajcie opowiadania Czesława Janczarskiego pod tytułem „Jak Wojtek

został strażakiem” lub wiersza Jana Brzechwy „Pali się!”.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Dzieci powinny znaleźć w kalendarzu daty: Dnia Matki, Dnia Ojca, Dnia Dziecka. Warto także sprawdzić rozumienie tekstu przez zadawanie uczniom pytań, uzu-pełnianie zdań z luką lub określanie, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.

Tablica piktogramów umożliwia uczniom niemówiącym rozmowę o atrakcjach pikniku i o straży pożarnej. Jeszcze lepszym przybliżeniem tematu będzie rzeczy-wiste spotkanie z zaproszonym do szkoły/klasy strażakiem – ważne jest, aby za-dbać o możliwość zadawania pytań gościowi również przez ucznia niemówiącego.


36 3736 37PIKNIK RODZINNY

Piknik rodzinnyPrzygotowania były długie, ale wreszcie nadszedł ten dzień. Na pikniku rodzinnym pokazaliśmy zaproszonym gościom efekty naszej pracy nad projektem „Europa”. Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy nagle syrenę alarmową, a po chwili na plac wjechała straż pożarna. Tylko tego brakowało! Z wozu wybiegli strażacy i zaczęli rozwijać wąż. Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet dymu. Okazało się, że to pokaz straży pożarnej. Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam pokazali. Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą i specjalną pianą.

1. Czy wiesz, kiedy są Dzień Matki, Dzień Dziecka i Dzień Ojca?

2. Jakie niespodzianki były na pikniku?

3. Czy wiesz, co robią strażacy?4. Posłuchaj opowiadania Czesława Janczarskiego pod tytułem

„Jak Wojtek został strażakiem” lub wiersza Jana Brzechwy „Pali się!”.

Wreszcie przyszła pora na zawody.– To konkurs dla dzieci i dorosłych – powiedziała pani. – Biegniemy do mety w workach. Do biegu, gotowi... start!Byliśmy przekonani, że tatusiowie nas pokonają, są przecież więksi i silniejsi. Tacie Darka to się udało, ale tylko dlatego, że Darek się potknął. Potem trzech tatusiów przegrało i inni już nie chcieli startować. Szkoda! Były też inne konkurencje. To był bardzo udany piknik.

Czy wiesz, co robią strażacy?

Strona: 36–37

Tekst oryginalny:Piknik rodzinnyPrzygotowania były długie, ale wreszcie nadszedł ten dzień. Na pikniku rodzinnym pokazaliśmy zaproszonym gościom efekty naszej pracy nad projektem „Europa”. Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy nagle syrenę alarmową, a po chwili na plac wjechała straż pożarna. Tylko tego brakowało!Z wozu wybiegli strażacy i zaczęli rozwijać wąż.Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet dymu. Okazało się, że to pokaz straży pożarnej. Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam pokazali. Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą i specjalną pianą.Wreszcie przyszła pora na zawody.– To konkurs dla dzieci i dorosłych – powiedziała pani. –Biegniemy do mety w workach. Do biegu, gotowi... start!Byliśmy przekonani, że tatusiowie nas pokonają, są przecież więksi i silniejsi. Tacie Darka to się udało, ale tylko dlatego, że Darek się potknął. Potem trzechtatusiów przegrało i inni już nie chcieli startować. Szkoda!Były też inne konkurencje. To był bardzo udany piknik.

Strona: 37

Adaptacja:Piknik rodzinnyDługo się przygotowywaliśmy do pikniku rodzinnego. Chcieliśmy pokazać wszystkim efekt naszej pracy nad projektem „Europa”. Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy nagle syrenę strażacką. Potem na plac wjechała straż pożarna. Tylko tego brakowało – pożar!Z wozu wybiegli strażacy i zaczęli rozwijać wąż.Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet dymu. To był pokaz straży pożarnej. Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam pokazali. Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą i specjalną pianą.Później były zawody.– To konkurs dla dzieci i dorosłych – powiedziała pani. –Biegniemy do mety w workach. Do biegu, gotowi... start!Myśleliśmy, że tatusiowie nas pokonają, są więksi i silniejsi. Tacie Darka to udało się wygrać, bo Darek się potknął. Potem trzech tatusiów przegrało i inni już nie chcieli startować. Szkoda!Były też inne zawody. To był bardzo udany piknik.


38 39LICZYMY DZIESIĄTKAMI

1 dziesiątka to dziesięć

2 dziesiątki to dwadzieścia

3 dziesiątki to trzydzieści

7 dziesiątek to siedemdziesiąt

5 dziesiątek to pięćdziesiąt

4 dziesiątki to czterdzieści

8 dziesiątek to osiemdziesiąt

6 dziesiątek to sześćdziesiąt

10 dziesiątek to sto

9 dziesiątek to dziewięćdziesiąt

50 90 20 80 40 10 70

4. Rozwiąż zadanie.

Na nagrody w konkursach przeznaczono 20 książek i 10 gier planszowych. Ile nagród jest razem? Których nagród jest więcej? O ile więcej?

2. Dzieci zrobiły latawce. Jakie liczby można napisać na kokardach, aby razem otrzymać liczby zapisane w kółkach?

?

?40

20

100

?

?

20

10

80

?

?

10

20

60

90

3. Robert, Karol i Franek ułożyli dywaniki z puzzli. Dodaj liczby na każdym dywaniku. Porównaj wyniki.

20 30 30

Robert

10 10 20 40

Karol

30 10 10 50

Franek

10

> ? ? ?

5. Ula, Ala, Wojtek i Karol zabrali ze sobą na piknik różne produkty. Dziewczynki nie przyniosły owoców. Ula przyniosła coś słodkiego. Wojtek coś, co rośnie na drzewie. Co przyniosło każde dziecko?

1. Porównaj liczby. Która z nich ma najwięcej dziesiątek. Która ma najmniej dziesiątek?

0

10

20

30

40

50

70

80

0

100

Wkładam 10 fasolek

do każdego woreczka.

Pomyśl i odpowiedz.

Strona: 38

Propozycje pracy dla nauczyciela:Kolejne zajęcia poświęcone liczeniu powinny być wsparte różnymi pomocami. Warto przygotować z uczniami dziesięcioelementowe wiązki liczmanów, które pomogą dzieciom zrozumieć, czym jest ciąg dziesiątek. W zeszytach uczniów dobrze jest wkleić kopię strony z podręcznika. Ćwiczenia na rozumienie nowych pojęć mogą polegać na dobieraniu wiązek liczmanów i etykiet do nazw liczb. Wartościowym zajęciem będzie też kolorowanie przez dzieci odpowiedniej liczby dziesiątek w przygotowanych wcześniej kwadratach z papieru w kratkę (o wymiarach 5 cm x 5 cm).

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują wielu różnych wizualizacji dziesiątek – np. patyczków w pęczkach po 10, słupków złotówek lub nakrętek, liczydełek, 10 opakowań gum do żucia lub innych artykułów pakowanych po 10 itp., a także wielu przeliczeń (jeśli możliwe, to na głos) dziesiątkami do 100.

Strona: 39

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Porównajcie liczby. Która z nich ma najwięcej dziesiątek, a która najmniej?2. Jakie liczby można umieścić w miejscach znaków zapytania, aby liczby na obu

kokardach każdego latawca dały wynik podany w kółku?3. Robert, Karol i Franek ułożyli dywaniki z puzzli. Dodajcie liczby na każdym

dywaniku. Porównajcie wyniki.4. Rozwiążcie zadanie.

Na nagrody w konkursach przeznaczono 20 książek i 10 gier planszowych. Ile nagród jest razem? Których nagród jest więcej? O ile więcej?

5. Ula, Ala, Wojtek i Karol zabrali ze sobą na piknik różne produkty. Dziewczynki nie przyniosły owoców. Ula przyniosła coś słodkiego. Wojtek coś, co rośnie na drzewie. Co przyniosło każde dziecko?

Propozycje pracy dla nauczyciela:W zadaniu 1 trzeba zapisać z dziećmi liczbę dziesiątek w każdej wymienionej liczbie, np. 50 – pięć dziesiątek, 90 – dziewięć dziesiątek. To dobry sposób na utrwalenie zapisu słownego liczebników i budowy liczby dwucyfrowej. Następnie warto poprosić o ułożenie liczb w ciąg rosnący lub malejący z użyciem znaków większości i mniejszości. Rozkład dziesiątek można poprzedzić ćwiczeniami na liczmanach przy użyciu wiązek, począwszy od rozkładu liczby 10 (analogicznie w kolejnych dziesiątkach). Ćwiczenia związane z dodawaniem najlepiej przeprowadzić na liczydłach, prze-liczając dziesiątki i nazywając je znakiem migowym. Utrwaleniem nowych pojęć będzie też porównywanie dziesiątek. Zadania z logicznego myślenia mogą spra-wiać uczniom niesłyszącym trudność, dlatego warto je rysować i zachęcać dzieci do konstrukcji własnych ćwiczeń. Przy poleceniu 5 nauczyciel powinien przenieść treść i rysunki na tablicę. Dobrze jest poprosić któregoś z uczniów o wypisanie imion dzieci z zadania i narysowanie produktów przyniesionych na piknik.

Dodawanie pełnych dziesiątek musi być wprowadzane stopniowo, zaczynając od 10 + 10 tak, by dziecko zobaczyło podobieństwo do dodawania jedności w pierw-szej dziesiątce. Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą potrzebo-wać wsparcia asystenta. Asystent jest również potrzebny do zadawania dodatko-wych pytań przy poleceniu 5 i eliminowania już przyporządkowanych produktów.


Agnieszka Frączek

Takie miasteczko Jest w okolicy miasteczko... Jakie?Cóż, inne miasta zwą je dziwakiem. Czemu? Dlaczego? Z powodów stu –choćby dlatego, że nie ma tuszkół ani poczty, kin ani banku,ruchliwych ulic ani przystanków.

Brak tu też dworca, lecz jest kolejka – nie zabawkowa i nie maleńka,tylko potężna i jak wiatr szybka,a na dodatek bajecznie gibka.

Jest tu zjeżdżalnia i zamek strachów,koń na biegunach i dom na dachu,trzy karuzele i pan sklepikarz,który sprzedaje żarty w słoikachi nadziewane frajdą bułeczki,ma też na półkach trzy śmiechu beczkioraz łaskotek cały kociołek.Takie miasteczko... Jakie? Wesołe!

40 4140 41TAKIE MIASTECZKO

1. Czy byłaś/byłeś w wesołym miasteczku? Co najbardziej lubisz w wesołym miasteczku?

2. Kto napisał ten wiersz? Jaki jest jego tytuł?3. Wykonaj z dowolnych materiałów wesołe miasteczko.

Czy byłaś/byłeś w wesołym miasteczku? Co lubisz najbardziej w wesołym miasteczku?

Strona: 40

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji» poprawiono czytelność ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Uczniowie niesłyszący mogą mieć poważny problem ze zrozumieniem treści wiersza. Omawianie tekstu warto poprzedzić prezentacją elementów, o których mowa, tj. szkoła, poczta, bank, ulice, przystanki, dworzec, a także opisem ilustra-cji związanych z wesołym miasteczkiem: kolejka, zjeżdżalnia, zamek strachu itp. Elementy powinny być pogrupowane przez dzieci oraz omówione, nawet jeśli od-będzie się to tylko na zasadzie skojarzeń. Należy też zachęcić uczniów do odpo-wiedzi na pytanie o to, dlaczego o miasteczku mówi się „wesołe”. To kolejna lekcja, po której uczniowie zostaną poproszeni o zapamiętanie kilku wybranych słów.

Treść wiersza „Takie miasteczko” jest tylko w niewielkim stopniu dostępna dla dzieci z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi. Wyjaśnienia będzie wy-magało to, że „miasteczko” to małe miasto, a „wesołe miasteczko” to nazwa więk-szego placu zabaw dla dzieci i dorosłych (na tablicy piktogramowej odpowiednie symbole sąsiadują ze sobą).

Strona: 41

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Wyobraź sobie, że jesteś w miasteczku, które opisuje poetka. Które miejsce

w nim najbardziej ci się podoba? Dlaczego?2. Dlaczego o takim miasteczku mówimy „wesołe”?3. Zaprojektujcie i wykonajcie z dowolnych materiałów wesołe miasteczko.

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji» poprawiono czytelność ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Utwór „Takie miasteczko” jest kolejną okazją do wskazania przez uczniów autora tekstu i zwrócenia uwagi na zapis tytułu.Dzieci z różnymi niepełnosprawnościami nie zawsze są sprawne manualnie, więc wykonanie wesołego miasteczka może okazać się dla nich prawdziwym wyzwa-niem. Warto poszukać w różnych pomocach rysunków przedstawiających bu-dowle i sprzęty z wesołego miasteczka. Dzieci wybiorą te, które podobają się im najbardziej, wytną je i ozdobią według własnego pomysłu. Do wykonania projektu przydadzą się też różne materiały, np. pudełka po butach, szmatki, folia aluminio-wa (jako lustro) itp.

W poleceniu 1 należy się odwołać do doświadczeń ucznia ze specjalnymi potrze-bami. Jeśli był w wesołym miasteczku, może o tym opowiedzieć, również używa-jąc piktogramów. Dziecku, które nigdy nie miało okazji skorzystać z takiej formy rozrywki, nauczyciel może pokazać ilustracje poszczególnych atrakcji i zadać pyta-nie o nastrój osób, które korzystają z tych zabaw. Warto sprawdzić, czy uczeń wie, co się robi na różnych urządzeniach, czy jest w ogóle świadomy tego, czym jest wesołe miasteczko, dlaczego można się tam dobrze bawić itp.W poleceniu 2 wprowadzone zostały pojęcia autor i tytuł, wymagające wyjaśnie-nia nauczyciela (nie ma do nich piktogramów). „Miasteczko marzeń” powinno być projektowane zespołowo, ale uczeń niemówiący musi mieć szansę na wskazanie jakiegoś elementu, który chciałby tam umieścić.W poleceniu 3 uczeń, który nie miał za sobą wcześniejszych doświadczeń zaba-wy w wesołym miasteczku, może potrzebować wsparcia w postaci dodatkowych pytań. Będzie to szczególnie ważne w przypadku dziecka z niepełnosprawnością ruchową, w którego wyobrażeniu zabawy w wesołym miasteczku mogą jawić się jako nie w pełni bezpieczne.


42 4342 43ĆWICZYMY LICZENIE DZIESIĄTKAMI

4. Na kapeluszach zapisany jest wynik dodawania. Jakie liczby trzeba wpisać zamiast znaków zapytania?

1. Policz balony na ilustracji. Ile jest razem balonów czerwonych i niebieskich? O ile więcej jest balonów czerwonych i niebieskich niż żółtych?

2. Z karuzeli może korzystać jednocześnie 20 osób. Ile osób skorzysta z karuzeli w 2 turach, jeśli za każdym razem zajęte będą wszystkie miejsca?

3. Po pierwszym uderzeniu młotem Antek zdobył 10 punktów. Ile punktów będzie miał razem, jeżeli uderzy jeszcze dwa razy i za każdym razem zdobędzie po 10 punktów?

20 10?

50

402030

?10 30

?

60

3020

?

80100

5. Klaun wrzucił do 2 kapeluszy po tyle samo piłeczek. Potem przełożył z pierwszego kapelusza do drugiego 5 piłeczek. O ile więcej piłeczek jest w drugim kapeluszu? O ile mniej pileczek jest w pierwszym kapeluszu?

7. Jola i Franek rzucali lotkami do tarczy. Jola rzucała czerwonymi lotkami, a Franek zielonymi. Ile punktów zdobyła w pierwszej rundzie Jola? Ile punktów zdobył Franek w pierwszej rundzie? Kto miał więcej punktów? O ile więcej?

6. Franek z kolegą, rodzicami i babcią wybrali się do wesołego miasteczka. Postanowili wejść do zamku strachu. Bilet dla jednej osoby kosztuje 10 zł. Ile razem zapłacą za bilety?

302010

302010

JolaJola

Franek2020303030303030 30303030303030303030303030303030303030 Franek

I runda II runda

• Kto zdobył więcej punktów w drugiej rundzie? O ile więcej?

Pomyśl i oblicz.

Strona: 42

Teksty poleceń przed adaptacją:1. O ile więcej jest razem balonów czerwonych i niebieskich niż żółtych?2. Z karuzeli może korzystać jednocześnie 20 osób. Ile osób skorzysta z karuzeli

w 2 turach, jeśli za każdym razem zajęte będą wszystkie miejsca?3. Po pierwszym uderzeniu młotem Antek zdobył 10 punktów. Ile punktów

będzie miał razem, jeżeli w dwóch kolejnych uderzeniach uzyska tyle samo punktów, ile za pierwszym razem?


Propozycje pracy dla nauczyciela:Przed ustaleniem liczby balonów w różnych kolorach trzeba powtórzyć pojęcia związane z porównywaniem i porównywaniem różnicowym z użyciem liczmanów. Warto pamiętać o konieczności matematycznego zapisywania zadań. Uczniowie mogą ułożyć własne zadanie np. związane z liczbą dziewczynek i chłopców lub dorosłych i dzieci na ilustracji. Pomocą w rozwiązaniu zadań 2 i 3 będą liczmany lub liczydła. Po raz kolejny należy przypilnować, by wszystkie działania zostały od-powiednio zapisane. Przy zadaniach tekstowych ważne będzie zwrócenie uwagi uczniów na zapis pytań.

Prezentując polecenie lub zadanie uczniowi ze specjalnymi potrzebami eduka-cyjnymi, najlepiej posługiwać się zdaniami pojedynczymi, tak aby w odpowiedzi uczeń mógł wykonać konkretną operację. Dopiero po zakończeniu jednego etapu wykonywanego zadania należy przejść do kolejnego – można wtedy zapytać, czy dziecko wie, co trzeba zrobić dalej, lub bezpośrednio poinformować, jakie będzie następne działanie (przeczytać pozostałą część polecenia).


Strona: 43

Teksty poleceń przed adaptacją:4. Liczby na piłeczkach po dodaniu powinny dać wynik zapisany na kapeluszu.

Jakie liczby należy umieścić w miejscach znaków zapytania?5. Klaun wrzucił do 2 kapeluszy po tyle samo piłeczek. Potem przełożył z

pierwszego kapelusza do drugiego 5 piłeczek. O ile więcej piłeczek jest w drugim kapeluszu niż w pierwszym?

6. Franek razem z kolegą, rodzicami i babcią wybrali się do wesołego miasteczka. Postanowili wejść do zamku strachu, do którego bilet kosztuje 10 zł. Ile razem zapłacą za bilety?

7. Jola i Franek rzucali lotkami do tarczy. Jola rzucała czerwonymi lotkami, a Franek zielonymi. Ile punktów zdobyła w pierwszej rundzie Jola? Ile zdobył Franek? Kto miał więcej punktów? O ile więcej? • Kto zdobył więcej punktów w drugiej rundzie? O ile więcej?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Zadanie 5 jest nieco inne od wcześniejszych i może okazać się bardzo trudne. Pomocą dla uczniów będzie więc pokaz jego treści przy wykorzystaniu dwóch kapeluszy lub imitujących je pojemników. Zawsze warto też rysować treść zadań w sposób symboliczny, np. w poleceniu 6 dzieci mogą przedstawić na rysunku wszystkie osoby, które chcą zwiedzać zamek strachu. Dodatkowe ćwiczenia tego typu oswajają uczniów z treścią zadań. Dzieci powinny zawsze same czytać pyta-nia i układać odpowiedzi. W zadaniu 7 wyjaśnienia może wymagać pojęcie runda – uczniowie łatwo je zrozumieją w czasie rzutów kostką w parach i zliczania wyni-ków uzyskanych przez każdego z nich w I, II i III rundzie.

Dla wielu dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zwłaszcza z obniżoną sprawnością intelektualną, łatwiejsze może okazać się dodawanie pełnych dziesią-tek sposobem pisemnym, a nie w pamięci. Trzeba pokazać uczniom, jak się podpi-suje jeden składnik pod drugim, a następnie dodaje rząd jedności i rząd dziesiątek. Takie działania wymagają wielokrotnych powtórzeń.


44 4544 45PIOSENKA O MARZENIACH

słowa: Anna Bernat muzyka: Barbara Kolago

Piosenka o marzeniachMarzę o tym, aby lecieć rakietą do nieba.A ja marzę, żeby w deszczupo kałużach biegać.

Ty i ja, ty i ja,każdy swe marzenia ma!

Marzę, aby wszystkim dzieciombyło z nami miło.Marzę, aby za nic w świeciemarzeń nie ubyło.


A ciekawe, o czym marząnasi przyjaciele?Może kiedyś się dowiemy,marzeń jest tak wiele.


• Zobacz, jak zrobić klasowy kuferek marzeń. 1. O czym marzą dzieci z ilustracji? A o czym ty marzysz?2. Dokończ zdania: „Jestem szczęśliwa/szczęśliwy, gdy…”,

„Jestem smutna/smutny, gdy…”.3. Namalujcie swoje marzenia. Wrzućcie rysunki do kuferka.

Sprawdźcie pod koniec trzeciej klasy, czy się spełniły.

Jestem szczęśliwa/szczęśliwy, gdy…

Jestem smutna/smutny, gdy…

Dokończ zdanie.

Dokończ zdanie.

Strona: 44

Teksty poleceń przed adaptacją:• Jak zrobić klasowy kuferek marzeń?

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji» zmodyfikowano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przed zapoznaniem dzieci z treścią wiersza warto je poprosić o zapisanie tytułu i autora oraz zwrócenie uwagi w czasie czytania na powtarzający się fragment. Treść zwrotek może być dla uczniów trudna do zrozumienia. Migając ją, trzeba pamiętać o wyjaśnieniu różnicy między wyrazami sen i marzenia. Podkreślenia będą zapewne wymagały różnice między wyrazami: chcieć – realnym, bliskim, możliwym do zrealizowania, marzyć – nieograniczonym, o wszystkim, planować – realnie, konkretnie.Po przeczytaniu i miganiu treści wiersza nauczyciel może poprosić dzieci o do-branie zdań pasujących do dwóch rysunków. Wzbogaceniem zajęć będą rysunki uczniów przedstawiające marzenia.

Pojęcie marzyć może nie być oczywiste dla dzieci z obniżonymi kompetencja-mi komunikacyjnymi, między innymi dlatego, że o marzeniach zwykle mówi się w trybie warunkowym, na co dzień rzadziej używanym. Omówienie wiersza i ilustracji powinno stanowić wystarczające zobrazowanie tego pojęcia; jeśli wciąż będą wątpliwości co do jego znaczenia, to można posłużyć się historyjką: „Wyobraź sobie, że spotykasz wróżkę, która spełnia życzenia. O co byś ją popro-siła/poprosił?”. Istotne jest jednak rozgraniczenie marzenia od planu. Marzeniem dziecka z niepełnosprawnością ruchową, przemieszczającego się na wózku z ko-nieczną pomocą drugiej osoby, może być udział w biegach. Warto wówczas się za-stanowić, jakie inne działanie, bliskie temu marzeniu, będzie dla dziecka dostępne i jednocześnie satysfakcjonujące. Ważne jest to, aby uczeń z niepełnosprawnością poznawał jak najwcześniej swoje ograniczenia; trzeba to jednak sugerować z du-żym wyczuciem i delikatnością. Należy też zwrócić uwagę dzieci na tytuł utworu i nazwisko autora, by utrwalać te pojęcia. Jeśli uczniowie mają możliwość wysłuchania piosenki, można wprowadzić również pojęcie autora muzyki.

Dodatkowe materiały w języku migowym:» definicje słów: marzenie, sen

Strona: 45

Teksty poleceń przed adaptacją:1. O czym marzą dzieci przedstawione w wierszu i na ilustracji? Jakie są wasze

marzenia?2. Dokończcie zdania: „Czuję się szczęśliwy/szczęśliwa, gdy…”, „Jest mi smutno,

gdy…”.3. Zapiszcie lub namalujcie swoje marzenia i wrzućcie je do kuferka marzeń.

Pod koniec trzeciej klasy wyjmijcie je i sprawdźcie, czy marzenia się spełniły.

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji» zmodyfikowano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:W temacie marzeń zapewne pojawi się dyskusja, w której dzieci będą stosować różne konstrukcje. Warto wcześniej przygotować uczniów do uzupełniania zdań typu: „Marzę o.........”, „Chciałabym/Chciałbym dostać.........”, „Chciałabym/Chciałbym mieć.........”. Jeżeli uzupełnienie zdań wyrazami byłoby zbyt trudne dla uczniów pierwszej klasy, mogą pozostać przy narysowaniu swoich marzeń.

Marzenia bywają sprawą intymną, ale jeszcze bardziej osobistych spraw może do-tykać polecenie dotyczące dokończenia zdania „Jestem smutny, kiedy…”. Należy dać dzieciom możliwość niewypowiadania się na ten temat na forum klasy (moż-na zachęcić dziecko, by dokończyło zdanie w myślach lub po cichu). Odwrotny przekaz powinien zaś mieć miejsce w wypadku zdania „Jestem szczęśliwa/szczę-śliwy, kiedy…” – warto nawet sporządzić listę tego, co uczniom sprawia radość, i zawiesić ją w klasie. Lista będzie stanowić doskonałą podpowiedź tego, w jaki sposób uczniowie mogą sobie wzajemnie poprawiać humor w wypadku obniżenia nastroju.


46 4746 47MONETY I BANKNOTY

2. Policz grosze w każdej parze monet.Sprawdź, gdzie jest więcej groszy, a gdzie mniej.

To monety groszowe.

10 zł + 50 zł = ? zł 20 zł + ? zł = ? zł

? zł + ? zł = ? zł? zł + ? zł = ? zł

To banknoty złotowe.

4. Oblicz, ile to razem złotych.

3. Jakie monety można położyć pod kredką, żeby było razem tyle samogroszy, ile jest nad kredką?

? ?

5. Zosia kupiła w sklepie zeszyt za 3 zł, gumkę za 2 zł i ołówek za 1 zł. Ile ma zapłacić razem? Podała sprzedawcy banknot 20-złotowy. Ile dostała reszty?

1. Ile groszy jest razem w każdej grupie?

1 złoty to 100 groszy.

1 z/ł] = 100 g^r

Policz, ile jest groszy. Policz, ile jest złotych.

Strona: 46

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Ile groszy jest razem w każdej grupie?2. Policzcie grosze w każdej parze monet. Sprawdźcie, gdzie jest więcej groszy,

a gdzie mniej.3. Jakie monety można położyć pod kredką, żeby było razem tyle samo groszy,

ile jest nad kredką?


Propozycje pracy dla nauczyciela:Do obliczeń pieniężnych warto przygotować prawdziwe – ewentualnie wydruko-wane – monety groszowe, które dzieci zapewne będą chętniej liczyły. Przy okazji trzeba zwrócić uwagę na sprawy higieny (mycie rąk po liczeniu monet). Dobrze jest wykonać dużo ćwiczeń w rozkładzie 1 zł na grosze, początkowo przy użyciu dziesiątek, później włączając złote grosze. Dzieciom często trudno jest zrozumieć, że jedna moneta może mieć wartość zarówno 10 gr czy 20 gr, jak i 50 gr. Poznanie monet i utrwalenie ich rozróżniania wymaga wielu ćwiczeń.

Byłoby wskazane, aby dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ustawiły wieżę ze 100 jednogroszówek (ewentualnie wrzucały je do słoika, kolejno odli-czając) i porównały ją z 1 złotówką. Podobnie warto postąpić ze 100 monetami złotowymi i banknotem stuzłotowym.Umiejętność dokonywania obliczeń pieniężnych jest dla tych uczniów szczegól-nie użyteczna, ale też bardzo trudna, ważne jest więc, by dziecko opanowywało ją krok po kroku. Konieczna będzie duża liczba powtórzeń oraz obrazowanie warto-ści pieniędzy przez liczne zabawy z ich użyciem.

Strona: 47

Teksty poleceń przed adaptacją:4. Obliczcie, ile to razem złotych.5. Zosia kupiła w sklepie zeszyt za 3 zł, gumkę za 2 zł i ołówek za 1 zł. Podała

sprzedawcy banknot 20-złotowy. Ile dostała reszty?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Poznawanie wartości banknotów, podobnie jak i monet, wymaga różnorodnych ćwiczeń. Najlepszym sposobem nauczenia się obliczeń pieniężnych jest zabawa w sklep. Dzieci mogą założyć sklepik, którego towarami będą różne przedmioty z klasy. Warto, aby uczniowie na karteczkach napisali nazwy towarów, a nauczyciel określił ich cenę. Taka zabawa jest okazją do bogacenia lub ćwiczenia słownictwa. Nauczyciel powinien sprawdzać poprawność obliczeń, tzn. kontrolować sumy płacone za zakupy oraz ilość wydawanej reszty (na początek niech będą to tylko sumy jednomianowe).

Przy wykonywaniu poleceń 1, 2, 3 uczniowie mogą korzystać z dodawania sposo-bem pisemnym (jeśli został wprowadzony). Polecenie 4 wymaga wykonania najpierw dodawania, a potem odejmowania – dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi może potrzebować pomocy asystenta, który uświadomi mu przebieg tego działania.


48 4948 49JAK POWSTAJE TĘCZA

1. Przyjrzyj się powiększonemufragmentowi tęczy. Nazwij jej kolory. Czy jest ich tylko siedem? Spróbuj odnaleźć i nazwać więcej kolorów.

2. Zobacz, jak Żaneta zrobiła tęczę. Co udaje deszcz?

TęczaKiedy jednocześnie świeci słońce i pada deszcz, na niebie można zaobserwować wielobarwny łuk. Jest to tęcza. Zastanawialiście się, jak ona powstaje? Kiedy światło słoneczne przechodzi przez krople wody, rozdziela się na wiele kolorów. Dzięki temu widać, z jakich kolorów składa się światłosłoneczne.

3. Zmocz białą kartkę czystą wodą. Namaluj na niej tęczę. Zaobserwuj, jak łączą się kolory farb. Porównaj swoje rysunki ze zdjęciem powiększonego fragmentu tęczy.

Przyjrzyj się powiększonemu

Płyta CD ma niewidocznegołym okiem rowki.Światło odbija się od nichi rozdziela na wiele kolorów.Na kartce powstaje obrazprzypominający tęczę.

4. Żanecie i Darkowi udało się zrobić tęczę. Wykorzystali do tego płytę CD, białą kartkę i latarkę. Spróbujcie przeprowadzić podobne doświadczenie. Zobaczcie, jak robią to dzieci na ilustracji.

Kiedy świeci słońce i pada deszcz, światło słoneczne rozdziela się na kolory tęczy.

Powiedz, jakie są kolory tęczy.

Strona: 48

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Przyjrzyjcie się powiększonemu fragmentowi tęczy. Nazwijcie jej kolory.

Czy jest ich tylko siedem? Spróbujcie odnaleźć i nazwać więcej kolorów.2. Zastanówcie się, w jaki sposób Żanecie udało się wywołać tęczę. Co w tym

eksperymencie udaje deszcz?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Praca z „Tęczą” wymaga odpowiedniego wprowadzenia. Nauczyciel może poka-zać dzieciom kilka zdjęć tęczy i poprosić o nazwanie tego, co widzą, zapytać, czy uczniowie widzieli kiedyś tęczę i jaka pogoda poprzedziła jej wystąpienie. Temat jest dobrą okazją do nazwania kolorów – przydatne do tego będą odpowiednie etykiety. Rysunki, które wykonają uczniowie, powinny zostać wklejone do zeszytu z kilkuzdaniowym opisem, np. „To jest tęcza. Tęcza jest bardzo kolorowa. Tęczę można zobaczyć na niebie po deszczu”. Wskazane byłoby, aby dzieci nauczyły się czytać i migać te zdania.

Temat „Jak powstaje tęcza” ma charakter eksperymentalny, uczniowie ze specjal-nymi potrzebami będą mieli więc okazję obserwować doświadczenia. Dla łatwiej-szego zapamiętania okoliczności powstania zjawiska tęczy zostały one zapisane piktogramami (Kiedy świeci słońce i pada deszcz, światło słoneczne rozdziela się na kolory tęczy). Odpowiednie symbole znajdują się na tablicy piktogramowej. Dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi dużym odkryciem będzie to, że kolory zielony, fioletowy, pomarańczowy powstają z połączenia dwóch in-nych barw. Unaocznienie uczniom tego, w jaki sposób kolory tęczy przechodzą w siebie (z wykorzystaniem farb), może zachęcić dzieci do twórczej aktywności – wyjścia poza schematyczne rozwiązania i poszukiwania nowych inspiracji podczas tworzenia pracy plastycznej.

Strona: 49

Teksty poleceń przed adaptacją:3. Zmoczcie białą kartkę czystą wodą. Namalujcie na niej tęczę. Zaobserwujcie,

jak łączą się kolory farb. Porównajcie swoje rysunki ze zdjęciem powiększonego fragmentu tęczy.

4. Żanecie i Darkowi udało się rozdzielić białe światło na różne kolory. Wykorzystali do tego płytę CD, białą kartkę i latarkę. Spróbujcie przeprowadzić podobne doświadczenie. Płyta CD ma niewidoczne gołym okiem rowki. Światło odbija się od nich i rozdziela na wiele kolorów. Na kartce powstaje obraz przypominający tęczę.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Doświadczenie z podręcznika będzie ciekawą formą nauki dla dzieci. Tęczę war-to namalować rozwodnionymi kolorami, które dadzą efekt przechodzenie barw. Łatwiej jest wtedy zaobserwować zmiany i nowo powstałe kolory.

Kolory tęczy są przedstawione na tablicy piktogramowej w takiej kolejności, w ja-kiej rzeczywiście występują (na końcu został umieszczony biały jako suma wszyst-kich barw). W zapamiętaniu kolejności występowania barw tęczy pomaga dzie-ciom wierszyk od dawna wykorzystywany w tym celu: „Czemu patrzysz, żabko zielona, na głupiego fanfarona?”.


50 5150 51KOLORY

ZielonySzczyptę błękitnego niebaz blaskiem słońca zmieszać trzeba– mieszać... mieszać... nie przestawać!... –i już wkoło rośnie trawa.

Pomarańczowy Mała cytrynowa kroplado czerwieni maków: hopla!i już świat całymi dniamipachnie nam pomarańczami.

1. Co namalowała mama Oli i Mai? Jakich kolorów użyła?2. Co się stanie, gdy pomieszamy farby: żółtą z niebieską, żółtą z czerwoną,

niebieską z czerwoną? Sprawdź to.3. Namaluj obrazek. Używaj tylko farb: żółtej, czerwonej i niebieskiej.4. Dokończ zdania: „Czerwony jak...”, „Zielony jak…”, „Żółty jak…”, „Niebieski jak…”.

Agnieszka Frączek

ŻółtyCzasem ciepły jest jak słońce,czasem kwaśny jak cytryna,raz – jak banan – ma dwa końce,raz ser w dziury przypomina.

Niebieski Mieszka w niezapominajkach,w oczach – takich jak ma Majka – w sercach starych kałamarzyi wśród morskich fal przy plaży.

CzerwonyCzerwień pachnie porzeczkami,muchomorem i makami,dżemem z truskawkową nutkąi pomidorową zupką.

• Złóż na pół kartkę. Na połowie kartki namaluj skrzydło motyla. Złóż kartkę i mocno dociśnij. Potem delikatnie ją rozłóż.

Jakich kolorów użyła mama?Co namalowała mama Oli i Mai?

Strona: 50

Teksty poleceń przed adaptacją:• Złóżcie na pół kartkę. Na połowie rozłożonej kartki namalujcie skrzydło

motyla, nakładając dużo farby. Złóżcie kartkę i mocno dociśnijcie. Potem delikatnie ją rozłóżcie.

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji (tło, pędzle, paleta)» zmodyfikowano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Dobrym nawykiem w pracy z wierszem powinno być ustalanie jego tytułu i auto-ra. Uczniowie niesłyszący lubią mieć zapewniony stały i przewidywalny schemat różnych działań. Z uwagi na to, że treścią wiersza są kolory i wywołane przez nie skojarzenia, najlepszym sposobem zrozumienia utworu będzie wykonanie pracy plastycznej. Warto byłoby opisać elementy ilustracji z podręcznika etykietami, które ułatwia zrozumienie treści wiersza.Uczniowie klasy pierwszej powinni już dysponować pewną bazą słownikową, dlatego można zachęcić ich do zabawy słowami i tworzenia konstrukcji: „Żółty jak....., Niebieski jak.....”. Do uzupełniania zdań warto wykorzystać też słownictwo z wiersza (część wyrazów będzie wymagała wyjaśnienia). Nauczyciel może rów-nież zapytać o ulubiony kolor uczniów oraz o kolory pasujące do określnych pór roku – dobrze jest wesprzeć się różnymi obrazami.

Temat „Kolory” można wykorzystać do przypomnienia dzieciom pojęcia autor, tym razem również w połączeniu autor obrazu.


Strona: 51

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Co przedstawia obraz namalowany przez mamę Oli i Mai? Obejrzyjcie obrazy

znanych malarzy. Który zawiesilibyście w swoim pokoju? Dlaczego?2. Co się stanie, gdy jeden kolor farby pomieszamy z innym? Sprawdźcie to.3. Namalujcie obrazki, wykorzystując tylko farby: żółtą, czerwoną, niebieską.4. Dokończcie zdania: „Czerwony jak...”, „Zielony jak…”, „Żółty jak…”, „Niebieski

jak…”.

Adaptacje graficzne:» usunięto niektóre elementy ilustracji (tło, pędzle, paleta)» zmodyfikowano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Dzieci uwielbiają zabawy kolorami, dlatego warto poświęcić trochę czasu na eks-perymentowanie. Pomocą zawsze będą etykiety z nazwami kolorów podstawo-wych; kolory pochodne można nazwać w języku migowym. Dodatkowo, zajęcia zachęcają do pogłębiania wiedzy ze sztuki – przy prezentowaniu obrazów zna-nych malarzy trzeba zwrócić uwagę uczniów na autora i tytuł oraz poprosić dzieci o opisanie tego, co przedstawia dane dzieło.

W tablicy piktogramowej zamieszczono po jednym przedmiocie wybranym przez autorkę wiersza jako przykład danej barwy. Uczeń z niepełnosprawnością ruchową może wymagać pomocy w mieszaniu farb.



52 53ŁĄKA

4. Co dzieci widziały przez lupę, a co przez lornetkę? Do czego użyły aparatu fotograficznego?

5. Po powrocie dzieci zrobiły zielnik. Czy wiesz, co to jest zielnik?6. Dzieci rozmawiały o tym, co się udało,

a co można poprawić następnym razem.

Projekt „Łąka”1. Dzieci z klasy 1a poszły na łąkę. Obserwowały rośliny i zwierzęta.2. Jedna grupa obserwowała rośliny, druga obserwowała owady, trzecia

obserwowała ptaki.3. Do obserwacji potrzebne

im były lupy, lornetki i aparat fotograficzny.

pszczoła

motyl

ważka

trzmiel

skowronek

mrówki

bocian

dżdżownicabiedronka

żabakret

niezapominajka

jaskier

koniczyna

dziewanna

Dzieci z klasy 1a poszły na łąkę. Czy wiesz, co to jest zielnik?

Strona: 52

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Dzieci z klasy 1a postanowiły się wybrać na łąkę, żeby obserwować rośliny

i zwierzęta. Zapisały pytania, na które będą szukać odpowiedzi.2. Potem dzieci podzieliły się na grupy i ustaliły, co będzie robić każda z grup.

W grupach zaplanowały, jakie zadanie będzie miało każde dziecko i co ze sobą zabierze.

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano wielkość i układ niektórych elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Realizacja tematu „Łąka” może być wzbogacona zabawą „Co widzę?”. Wskazane dziecko opisuje jeden element ilustracji, pozostali zgadują, o czym mowa. Warto zapisywać elementy nazwane w języku migowym, korzystając z dużej ilustracji i etykiet. Od razu można dokonać podziału na rośliny i zwierzęta, a wśród zwierząt wyodrębnić owady i ptaki, np. podkreślając ich nazwy różnymi kolorami. Lekcja daje kolejną szansę na wzbogacenie słownictwa uczniów. Trzeba wybrać nazwy roślin i zwierząt do zapamiętania, niektóre z nich warto dodatkowo opisać kolo-rami, np. „motyl jest żółty i niebieski, biedronka jest czerwona, a niezapominajka – niebieska”. Podsumowaniem zajęć mogą być ćwiczenia związane z liczbą mnogą, np. dobieranie nazw do ilustracji.

W projekcie „Łąka” najważniejsze jest uczestnictwo. Istotne, aby uczeń ze specjal-nymi potrzebami edukacyjnymi wziął udział w wycieczce i dostał zadanie, któremu może sprostać. Dla dziecka z autyzmem samo wyjście na łąkę może być trudne (nawet za trudne) – nie należy stawiać mu wymagań ponad jego możliwości, ale można np. powierzyć mu opiekę nad sprzętem zabieranym na łąkę. Możliwe też, że uczeń na wózku nie da rady wjechać na łąkę. Warto wówczas, by gromadził okazy i zbiory, które będą mu przynosiły inne dzieci, obserwował niebo i informo-wał kolegów o dostrzeżonych ptakach.

Strona: 53

Teksty poleceń przed adaptacją:3. W czasie wycieczki dzieci korzystały z lupy, lornetki i aparatu fotograficznego,

robiły notatki.4. Po powrocie zrobiły zielniki i na różne sposoby przedstawiły mieszkańców

łąki. Swoje prace zaprezentowały koleżankom i kolegom z innych klas. Dyskutowały o tym, co im się udało, a co można poprawić. Zastanawiały się, co chcą robić na następnej wycieczce.

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano wielkość i układ niektórych elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Projekt „Łąka” zachęca do wyprawy na wycieczkę i dokonania podobnych obser-wacji do tych przedstawionych w elementarzu. Miejscem docelowym nie musi być jednak łąka, można udać się np. do parku. Ważne jest to, aby wspólnie zapla-nować, co będzie potrzebne w czasie wyprawy, i razem podsumować wyjście. Po powrocie można zebrać obserwacje w kilkuzdaniową wypowiedź lub zapropono-wać uzupełnianie gotowego tekstu z lukami.

Przy omawianiu wyprawy na łąkę i jej efektów trzeba zadbać o to, by uczeń nie-mówiący również mógł się wypowiedzieć. Należy zarezerwować dla niego więcej czasu albo poprosić go o wcześniejsze ustalenie wypowiedzi z asystentem, który przytoczy jej treść w czasie dyskusji. Dziecku z obniżonymi możliwościami po-znawczymi warto zapewnić dostęp do zdjęć lub innych przedmiotów przynie-sionych z wycieczki – bez nich może mieć kłopot z przypomnieniem sobie, co dokładnie widziało w czasie wyjścia. Możliwość opowiedzenia o wycieczce na podstawie wybranej pamiątki ułatwi uczniowi skupienie się na budowanej wypo-wiedzi.


54 55ĆWICZYMY DODAWANIE I ODEJMOWANIE

1. W czasie spaceru po łące dzieci liczyły owady.

2. Oblicz i zapisz wyniki od najmniejszego do największego. Przeczytaj zdanie.

5. Zgadnij, ile komórek jest w każdym plastrze miodu. Następnie policz, ile komórek jest w każdym plastrze miodu. W którym jest więcej komórek? W którym jest mniej komórek? Ile komórek będą miały plastry, jeśli do każdego z nich dodamy po 2 komórki?

• Wujek napełniał miodem zebranym w czerwcu słoiki jednolitrowe i dwulitrowe. Ile słoików mógł napełnić?

• Ile kosztują trzy litry miodu?

18 – 9

9 + 87 + 6

16 – 9

6 + 911 – 7

8 + 3 14 –

8łąMiesz

jo kań

ma

ki

wej

cy

3. Dodawaj i odejmuj liczby. Zacznij od liczb na czerwonych płatkach. Zapisz działania.

?9

16?

15

? ?10

16?

15

?+ 4

– 10 + 4

+ 3

– 10+ 9

+ 2

– 7 + 10

– 4

– 6+ 5

Ula

Franek

5 6 5

7 4 6

2 l1 l30 zł

60 zł

4. Wujek Witek w maju zebrał 16 litrów miodu, a w czerwcu o 9 litrów miodu mniej. Ile litrów miodu zebrał wujek w czerwcu?

6. Lena rysuje kolorowe kwiatki w takiej kolejności: żółty, czerwony, niebieski, różowy. Potem jeszcze raz w takiej kolejności: żółty, czerwony, niebieski, różowy. I jeszcze raz tak samo. Jakiego koloru będzie jedenasty kwiatek? Narysuj.

• Ile owadów zobaczyła Ula? Ile owadów zobaczył Franek?

• Których owadów dzieci zobaczyły najmniej? Których owadów dzieci zobaczyły najwięcej?

Ile owadów zobaczyła Ula? Ile owadów zobaczył Franek?

Ile kosztują trzy litry miodu?

Strona: 54

Teksty poleceń przed adaptacją:1. W czasie spaceru po łące dzieci liczyły zauważone owady.

• Ile owadów zobaczyła Ula, a ile Franek? • Których owadów dzieci zauważyły najmniej, a których najwięcej?

2. Wykonajcie działania. Ułóżcie wyniki od najmniejszego do największego. Zapiszcie pod nimi odpowiadające im sylaby. Odczytajcie hasło.

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano kolor niektórych elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Odczytywanie tabel jest ulubioną aktywnością uczniów z wadą słuchu. Po spa-cerze można zatem wykonać tabelę, w której zostaną umieszczone obserwacje własne dzieci.

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi będą potrzebowali pomocy asystenta do wykonania kolejnych etapów polecenia 2 (wykonanie czterech dzia-łań dodawania i czterech odejmowania; uszeregowanie wyników od najmniejsze-go do największego; odnalezienie sylaby i przyporządkowanie do każdego wyni-ku, podpisanie sylab pod uszeregowanymi wynikami; odczytanie hasła). Ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi należy przeprowadzić przez zadanie krok po kroku, zadając mu pytania pomocnicze.

Strona: 55

Teksty poleceń przed adaptacją:3. Dodawajcie i odejmujcie liczby. Zacznijcie od liczb na czerwonych płatkach.

Zapiszcie działania.4. Wujek Witek w maju zebrał 16 litrów miodu, a w czerwcu o 9 litrów miodu

mniej. Ile litrów miodu zebrał wujek w czerwcu? • Wujek napełniał czerwcowym miodem słoiki jednolitrowe i dwulitrowe. Ile słoików mógł napełnić? • O co jeszcze można zapytać?

5. Oszacujcie, ile komórek jest w każdym plastrze miodu. Następnie policzcie komórki i powiedzcie, w którym plastrze jest ich więcej. Ile komórek będą miały plastry, jeśli dodamy do nich po 2 komórki?

6. Lena rysuje kolorowe kwiatki w takiej kolejności: żółty, czerwony, niebieski, różowy. Potem jeszcze raz w takiej kolejności: żółty, czerwony, niebieski, różowy. I jeszcze raz tak samo. Jakiego koloru będzie jedenasty kwiatek?

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano kolor i układ niektórych elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Wykonując złożone obliczenia, warto korzystać z liczydeł i zapisywać kolejno działania w formie ćwiczeń z okienkami. Rozwiązanie zadania 4 wymaga symbo-licznego narysowania i jednoczesnego zapisu matematycznego. Dzieci niesłyszą-ce są bardzo przywiązane do konkretu, dlatego dobrze jest ćwiczyć szacowanie. Wstępem do tego może być ćwiczenie szacowania na konkretnych przedmiotach.

Większość uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na tym etapie nauczania nie osiągnęła biegłości w pamięciowym dodawaniu i odejmowaniu z przekroczeniem progu dziesiątkowego. Mając to na uwadze, trzeba zapew-nić dzieciom dostatecznie dużo czasu, by mogły obliczyć 12 działań przy użyciu pomocy do liczenia (jak w poleceniu 3). Byłoby również wskazane, aby dla unik-nięcia pomyłek i większej pewności, uczniowie rozpisali polecenie na działania (15 + 4 = ; 19 - 10 = ; 9 + 4 = itd.).


W różowej bajce...W różowej bajceróżowe wróżkipo obu stronachróżowej dróżkisadziły róże –tylko różowe.Gdy rak Makary przybył w te stronyi spojrzał wokół,był zachwycony.Miał okulary całkiem baśniowe.W jakim kolorze?Były różowe!

W żółtej bajce...

W zielonej bajce...

Kolorowe bajki

Wymyśl, co było dalej w kolorowej bajce.

56 5756 57KOLOROWE BAJKI

1. Wymyśl dalszy ciąg jednej z kolorowych bajek.2. „Patrzeć na świat przez różowe okulary” to znaczy być optymistą.

Czy znasz kogoś, kto patrzy na świat przez różowe okulary?3. Opowiedz przygodę raka Makarego w żółtej bajce.4. Przepisz wiersz, zamieniając kolor różowy na zielony.

W niebieskiej bajce...

W czerwonej bajce...

• Zobacz, jak z płatków kwiatów można zrobić wróżki.

Strona: 56

Teksty poleceń przed adaptacją:• Jak z płatków kwiatów wyczarować wróżki?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Wiersze zwykle sprawiają uczniom niesłyszącym trudność ze względu na na-sycenie figurami stylistycznymi. Warto zatem przygotować kopię strony z podręcznika oraz etykiety: różowa wróżka, różowa dróżka, różowe róże, którymi dzieci opiszą ilustrację. Można też poprosić uczniów o przepisanie fragmentu wiersza oraz opis raka Makarego. Dzieci pewnie zwrócą uwagę na różowe okulary – trzeba wyjaśnić im podwójne znaczenie tego wyrażenia, bo wszelkie przenośnie są dla nich zwykle niezrozumiałe. Przy realizacji polecenia 4 można poprosić o narysowanie treści wiersza.

Rytmiczny wierszyk „W różowej bajce” doskonale nadaje się do nauczenia na pamięć – warto go wykorzystać, gdyż ćwiczenia pamięci są bardzo potrzebne dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dziecko niemówiące może użyć prostego urządzenia z nagranym tekstem jego roli, ale samo powinno być odpowiedzialne za włączenie sprzętu w odpowiednim momencie. W ten sposób nauczyciel będzie miał pewność, że uczeń rzeczywiście śledzi tok wypowiedzi. Pomocą dla ucznia będą też przygotowane wcześniej ilustracje przedstawiające kolejne elementy wiersza. Dzięki ułożeniu ich we właściwej kolejności dziecko również ćwiczy zapamiętanie treści utworu.

Strona: 57

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Przeczytajcie wiersz, zamieniając kolor różowy na zielony.2. Porozmawiajcie w parach, co to znaczy „patrzeć na świat przez

różowe okulary”.3. Co mogłoby się przydarzyć rakowi Makaremu w żółtej bajce?4. Wymyślcie jedną z kolorowych bajek. Opowiedzcie ją.

Adaptacje graficzne:» zmieniono kolorystykę i układ niektórych elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Pracę nad kolejnymi kolorowymi bajkami można wzbogacić o ćwiczenia rozwija-jące słownictwo uczniów. Pomocą będą na pewno etykiety opisujące elementy ilustracji, np. niebieski wieloryb, żółte ryby, niebieski balonik. Po przeczytaniu ich treści uczniowie, kierując się też znanymi kolorami, powinni podjąć próbę dopa-sowania etykiet do odpowiednich obrazków. Jeśli opowiedzenie dalszego ciągu bajki okaże się zbyt trudne, warto poprosić o przedstawienie go na 2, 3 obrazkach. Ciekawym ćwiczeniem będzie też zbiorowe tworzenie bajki w formie łańcucha wypowiedzi poszczególnych osób w klasie.

Zadanie dokończenia bajki jest bardzo trudne dla dzieci z obniżonymi kompe-tencjami komunikacyjnymi. Aby je nieco ułatwić, kolory niektórych piktogramów zostały dopasowane do koloru bajki. Do zaproponowania nawet krótkiej treści kolorowej bajki dziecko niemówiące będzie potrzebowało czasu na pracę z asy-stentem, który pomoże wybrać bohatera i jego działanie, odszukać niezbędne piktogramy w książce do komunikacji lub w Zeszycie piktogramów, a następnie w imieniu ucznia przekaże klasie przygotowany tekst.


58 5958 59TYDZIEŃ

3. Powiedz, jaki dzień tygodnia:

będzie jutrojest dzisiajbył wczoraj

4. Powiedz, jaki to będzie dzień tygodnia:

• Dziś jest wtorek, za 3 dni będzie…• Dziś jest czwartek, za 2 dni będzie…• Dziś jest sobota, za 4 dni będzie…

1. W poniedziałek Żaneta jeździła na rowerze. Co robiła we wtorek? Co robiła w środę? Co robiła w inne dni tygodnia?

• Co będziesz robić jutro?

6. Maja i Ola czytają codziennie po kilka stron książki. Oblicz, ile stron przez cały tydzień przeczytała Maja. Oblicz ile stron przez tydzień przeczytała Ola.

2. Których nazw dni tygodnia brakuje?

• Którego dnia tygodnia najwięcej stron przeczytała Maja, a którego dnia najwięcej stron przeczytała Ola?

• Którego dnia tygodnia dziewczynki przeczytały po tyle samo stron książki?• Kiedy dziewczynki w ogóle nie czytały książki?

Tydzień ma 7 dni.

Maja Ola

3 strony

4 strony

5 stron

2 strony

0 stron

4 strony

2 strony

2 strony

4 strony

0 stron

2 strony

5 stron

3 strony

4 strony

MajaMajaMaja OlaOlaOla

BIL

ETD

O K

INA

Po każdym dniu jest noc.

poniedziałek

czwartek

niedziela

sobota

piątek

wtorek

poniedziałek sobota?? ?piątekwtorekśroda

5. Darek zjada każdego dnia 2 jabłka. Ile jabłek zje w poniedziałek, wtorek i środę razem? Ile jabłek Darek zje w ciągu tygodnia?

Po każdym dniu jest noc.Tydzień ma siedem dni.

Strona: 58

Teksty poleceń przed adaptacją:1. W poniedziałek Żaneta jeździła na rowerze. Co robiła w pozostałe dni

tygodnia? • Zaplanujcie swoje zajęcia na najbliższy tydzień.

2. Których nazw dni tygodnia brakuje?3. Powiedzcie, jaki dzień tygodnia: był wczoraj, jest dzisiaj, będzie jutro.4. Powiedzcie, jaki to będzie dzień tygodnia:

• Dziś jest wtorek, za 3 dni będzie… • Dziś jest czwartek, za 2 dni będzie… • Dziś jest sobota, za 4 dni będzie…

5. Darek zjada każdego dnia 2 jabłka. Ile jabłek Darek zje w ciągu tygodnia?


Propozycje pracy dla nauczyciela:Utrwaleniem kolejności dni tygodnia może być porządkowanie etykiet. Warto zrobić z uczniami „zegar tygodniowy”, który ułatwi zapamiętanie następstwa dni. Dla lepszego zrozumienia przez dzieci określeń typu „za 2 dni” trzeba wykonać wiele ćwiczeń z kalendarzem, zegarem lub osią i strzałkami imitującymi ruch słońca. Użycie odpowiedniego znaku języka migowego będzie bardzo pomocne, jednak sam zapis słowny wymaga ćwiczeń. W kontekście planowania warto za-chęcić dzieci do przedstawienia tygodniowego rozkładu zajęć w postaci rysunku z podpisami.

Można się spodziewać, że na tym etapie uczniowie potrafią bez pomyłek wymie-nić kolejno dni tygodnia. W wypadku osób niemówiących trzeba to sprawdzić, polecając ułożenie etykiet z nazwami dni we właściwym porządku. Takie ćwicze-nie będzie również sprawdzianem czytania, a przynajmniej rozpoznawania nazw dni (w tym celu etykiety powinny być takiego samego koloru).

Strona: 59

Teksty poleceń przed adaptacją:6. Obliczcie, ile stron książki przez cały tydzień przeczytała Maja, a ile Ola.

• Którego dnia tygodnia najwięcej stron przeczytała Maja, a którego Ola? • Którego dnia tygodnia dziewczynki przeczytały po tyle samo stron książki? • Czy były takie dni, kiedy dziewczynki nie czytały? Które to dni?


Propozycje pracy dla nauczyciela:Dobrze jest wykonać kilka ćwiczeń związanych z sumowaniem większej liczby składników. Pojawienie się zera jest okazją do powtórzenia i sprawdzenia rozumie-nia pojęcia liczby. Pytanie o to, kiedy dziewczynki w ogólnie nie czytały książki, może okazać się trudne. W ćwiczeniach powinno być stale obecne porównywa-nie różnicowe. Można rozszerzyć polecenia podręcznikowe, bazując na zadaniu, i zapytać: „Ile stron przeczytała Maja od poniedziałku do czwartku? Ile w tym czasie przeczytała Ola? Która przeczytała więcej, a która mniej?”. Związek między pojęciami więcej a mniej nie zawsze jest dla uczniów niesłyszących oczywisty – trzeba go utrwalać. Zadanie 6 ćwiczy umiejętność czytania tabel. Warto wykony-wać jak najwięcej tego typu ćwiczeń, np. powrócić do zadania 5 ze s. 58 i poprosić uczniów o zapis danych w tabelce.

Tablica piktogramowa zawiera odrębne symbole: był, jest, będzie z oznaczeniem czasu oraz symbole: wczoraj, dziś, jutro, pomagające uczniowi niemówiącemu w przyswojeniu tych pojęć. Możliwość zapytania przez dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi o to, co będzie, często stanowi bardzo ważny element zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa. Uczeń może dostrzec, że tablica po-zwala mu na zadawanie tego rodzaju pytań, np. przez wskazanie symbolu będzie lub jutro także w oderwaniu od kontekstu zajęć. Należy zwrócić na to uwagę i zapytać: „Czy pytasz o to, co będzie?”.


60 61OBŁOCZEK

Pewnego ranka nad najwyższą górą narodził się mały obłoczek.

Piękny był. Różowy od wschodzącego słońca, a lekki i puszysty jak łabędzie pióro.

– Śliczny jesteś – podziwiali go wszyscy: i wiatr, i słońce, i księżyc.

A chmury, które ciężko przeciągały niebem, mruczały:

– Zuch z niego wyrośnie! Będzie pioruny ciskał i zapalał ognie! Będzie gradem

sypał i kwiaty obijał z drzew! Będą ludzie drżeli.

Obłoczek słuchał tego, co mówiły chmury, i rósł z dumy.

Pewnego dnia, kiedy już był duży, tak duży, że zasłaniał słońce,

postanowił wyruszyć w świat.

– Idź – zahuczał wiatr – a pamiętaj o tym, co mówiły chmury.

– Idź – powiedziała góra, która była bardzo stara i bardzo mądra. – Ale bądź dobry

i pożyteczny. Kochaj kwiaty, drzewa i ludzi. A oni będą także ciebie kochali.

I popłynął obłoczek w dal.

Kiedy przelatywał nad lasem, usłyszał żałosny szept. To szumiały drzewa:

– Obłoczku! Obłoczku miły, pokrop nas. Liście nasze zwiędły, korzenie nasze

usychają... Zginiemy, jeśli nam nie pomożesz.

Pożałował obłoczek lasu. Spuścił rzęsisty deszcz. Napoił drzewa, ożywił zwiędłe

liście i lekki, radosny, chociaż trochę mniejszy, powędrował dalej.

A gdy przelatywał nad łąką, kwiaty i trawy wołały do niego:

– Z utęsknieniem czekaliśmy na ciebie! Nie zapominaj, obłoczku, o nas!

Daj nam pić!

I obłoczek pokropił łąki, aż zazieleniły się i zapachniały świeżością. A on, jeszcze

mniejszy, niż był poprzednio, dalej popłynął po niebie. I bardzo był z siebie dumny.

Chociaż wcale przecież nie błyskał piorunami ani nie sypał gradem.

Na polu właśnie siano zboże. Kiedy ludzie ujrzeli obłoczek, zawołali radośnie:

– Ach, jakże się cieszymy! Zaraz pewnie spadnie deszcz! Ziarna, gdy dostaną wody,

pięknie nam zakiełkują! Będziemy mieć dużo, dużo chleba!

Czyż mógł obłoczek odmówić ludziom, kiedy go tak pięknie witali?

Spłynął równiutkim, rzęsistym deszczem na spragnione pola. Nasycił wilgocią glebę.

Wykiełkowały ziarna, wystrzeliły zielonymi źdźbłami.

Ale co stało się z obłoczkiem? Stawał się coraz

mniejszy i mniejszy... aż zupełnie znikł.

Czyżby zginął bez śladu? Nie! Nie zginął!

Można go znaleźć w liściach drzew.

W zielonej trawie na łące. W pachnących

koronach kwiatów. W kłosach zboża...

i w kromce chleba, którą wam mama

na śniadanie ze świeżego bochenka ukroi.

1. Kto prosił obłoczek o deszcz? Co się stało z obłoczkiem?

2. Czy deszcz zawsze jest potrzebny?3. Czy wiesz, co to jest prośba? Odegrajcie

scenki, w których o coś prosicie.

Wiera Badalska

Obłoczek

Obłoczek

Co to jest prośba? Kto prosił obłoczek o deszcz?

Strona: 60

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Opowiedzcie, jakie przygody przeżył obłoczek w czasie wędrówki po świecie.2. Zastanówcie się, czy deszcz zawsze jest potrzebny.3. Porozmawiajcie w klasie o tym, co to jest prośba i czy każdą prośbę trzeba

spełnić.

Adaptacje graficzne:» poprawiono czytelność ilustracji (zmiana kolorystyki, wzmocnienie kontrastu)

Propozycje pracy dla nauczyciela:Wstępem do pracy z czytanką może być wskazanie przez uczniów jej autora i tytułu. Wyjaśnienia będzie wymagało pojęcie obłoczek. Warto je przedstawić przez zabawę w dobieranie wyrazów parami, np. sok – soczek, obłok – obłoczek. Dobrze byłoby, aby nauczyciel zapoznał uczniów z migową wersją opowiada-nia i przygotował z dziećmi obrazki ilustrujące wydarzenia z tekstu. Po podpi-saniu ich wcześniej ułożonymi zdaniami powinien powstać plan opowiadania. W celu utrudnienia ćwiczenia można włączyć między zdania prawdziwe kilka zdań fałszywych. Jeśli dzieci będą miały trudność z przeczytaniem zdań, trzeba je zami-gać. Po raz kolejny uczniowie powinni otrzymać listę wyrazów do zapamiętania. Aby upewnić się, że dobrze rozumieją treść tekstu i pamiętają nowe słowa, warto zadać serię precyzyjnych pytań, a następnie zachęcić klasę do przygotowania in-scenizacji.

Tekst „Obłoczek” zawiera treści z różnych poziomów. Z jednej strony są to in-formacje o tym, że woda jest niezbędna roślinom, a co za tym idzie, konieczna do produkcji żywności, z drugiej – treści na temat postawy altruistycznej, która sprzyja akceptacji przez otoczenie. Zrozumienie tego może być trudne dla osób z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi i wymagać wyjaśnień, a także sprawdzenia, czy tekst został właściwie zrozumiany.

Strona: 61

Adaptacje graficzne:» poprawiono czytelność ilustracji (zmiana kolorystyki, wzmocnienie kontrastu)

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przy okazji czytanki „Obłoczek” należy zadbać o wiedzę uczniów na temat konse-kwencji nadmiernych opadów. W tym celu warto sięgnąć do zasobów internetu i pokazać film z akcji powodziowej, uważając, aby nie wywołał lęku drastycznymi obrazami. Można też wykonać doświadczenie obrazujące, co dzieje się z roślinami bez wody – przygotować dwie rośliny i przez pewien czas podlewać tylko jedną z nich.

Sytuacja proszenia jest szczególnie ważna dla osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które nie są w pełni samodzielne w codziennych czynnościach – muszą one nauczyć się prosić o pomoc bez skrępowania, ale też bez roszcze-niowości, w sposób akceptowany społecznie i po prostu miły. Tacy uczniowie powinni wziąć udział w odgrywaniu scenki proszenia o pomoc po obu stronach (jako proszący i proszony) oraz mieć okazję opowiedzenia o swoich odczuciach.


W powietrzu jest woda w postaci pary. Gdy para zetknie się z zimną butelką, zamienia się w krople wody.

6. Zobacz, jak woda krąży w przyrodzie.

7. Powiedz, w jakiej postaci występuje woda w przyrodzie.

2. Wyjmijcie z lodówki schłodzoną butelkę. Po pewnym czasie na jej ściankach pojawią się krople wody. Skąd one się wzięły?

1. Nalej tyle samo wody na talerz i do szklanki. Sprawdź, po jakim czasie woda zniknie. Skąd zniknęła szybciej? Co się stało z wodą?

Woda wyparowała, czyli zamieniła się w parę.

62 6362 63KRĄŻENIE WODY W PRZYRODZIE

5. Sławek i Żaneta powiesili na sznurku mokre ubranka. Które ubranka wyschły szybciej? Dlaczego?

4. Zróbcie miniszklarnię w słoiku. Podlejcie roślinę i zamknijcie słoik zakrętką. Sprawdźcie, co się stanie po dwóch godzinach.

3. Przygotujcie słoik z gorącąwodą. Przykryjcie go spodkiemz kostkami lodu. Obserwujcie,co się stanie.Doświadczenieprzeprowadźciez osobą dorosłą.

Obejrzyj doświadczenia.

Zobacz, jak woda krąży w przyrodzie.

Strona: 62

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Nalejcie trochę wody na talerz i do szklanki. Sprawdźcie, po jakim czasie

woda zniknie. Z którego naczynia woda zniknie szybciej? Co się stało z wodą? W otaczającym nas powietrzu znajduje się woda w postaci pary. Gdy para zetknie się z zimną powierzchnią butelki, zamieni się w krople wody. Woda wyparowała, czyli zamieniła się w parę wodną.

2. Wyjmijcie z lodówki schłodzoną butelkę. Po pewnym czasie zauważycie, że na jej ściankach pojawiają się krople wody. Skąd one się wzięły?

3. Przygotujcie słoik z gorącą wodą. Przykryjcie go spodkiem z kostkami lodu. Obserwujcie, co się będzie działo. Doświadczenie przeprowadźcie z osobą dorosłą.

4. Zróbcie miniszklarnię w słoiku. Podlejcie roślinę i zamknijcie słoik zakrętką. Sprawdźcie, co się stanie po dwóch godzinach.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przeprowadzanie doświadczeń jest bardzo istotnym elementem nabywania wie-dzy przez dzieci. Uczniowie niesłyszący dodatkowo potrzebują wsparcia przez nazwanie obserwowanych zjawisk słowami (etykietką, migiem). Wskazane było-by zaprezentowanie wszystkich omawianych zjawisk – zwrócenie uwagi na parę unoszącą się z czajnika, pokazanie i nazwanie kostek lodu, opisanie temperatury pokazywanych przedmiotów (przymiotniki: gorące, zimne, lodowate).

Tablica piktogramowa została odmiennie zaprojektowana, aby ułatwić uczniom ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi zrozumienie zasady krążenia wody w przyrodzie. Wskazane są dodatkowe wyjaśnienia, np.: woda wsiąka w ziemię, pod ziemią spływa do rzek; paruje nie tylko gorąca woda w garnku, lecz także chłodne morza i inne zbiorniki wodne; pod wpływem zimna para się skrapla.

Strona: 63

Teksty poleceń przed adaptacją:5. Żaneta i Darek powiesili na sznurku mokre ubranka dla lalek. Żaneta zawiesiła

ubranka obok włączonego wentylatora. Które ubranka wyschły szybciej? Jak myślicie, dlaczego?

6. Przyjrzyjcie się ilustracji pokazującej, jak woda krąży w przyrodzie. Zastanówcie się, jak powstają chmury, z których potem pada deszcz. Dowiedzcie się, w jakich postaciach występuje woda.

Adaptacje graficzne:» dodano nowe elementy na ilustracji (strzałki)» usunięto niektóre elementy ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Dobrym sposobem zapamiętania procesu krążenia wody w przyrodzie będzie pla-kat. Można wcześniej skopiować rysunek z podręcznika i dorysować odpowied-nie strzałki. Uzupełnieniem obrazu powinno być wyjaśnienie w języku migowym: „Słońce jest gorące, woda jest zima. Ogrzana woda paruje… itd.”.

Opisane powyżej zjawiska są pokazane w doświadczeniach, jednak dla dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ich związek z krążeniem wody w przyrodzie nie jest oczywisty. Trzeba uczniowi zwrócić uwagę na to, że w doświadczeniu 4 woda wsiąka w ziemię, a następnie paruje (podobnie paruje w doświadczeniu 1), w doświadczeniu 2 para skrapla się na zimnej butelce, w doświadczeniu 5 ruch powietrza przyspiesza parowanie, a więc wysychanie ubranek. Bardzo istotne jest upewnienie się, czy uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, a szcze-gólnie komunikacyjnymi, rzeczywiście śledzi tok doświadczeń. Takie dziecko nie zawsze zdaje sobie sprawę z tego, że czegoś nie rozumie; czasem więc niepyta-ne po prostu nie zadaje pytań. W wypadku uczniów niemówiących należy pa-miętać, że mogą oni nie mieć odpowiednich narzędzi do tego, aby samodzielnie zadać pytanie. Nauczyciel powinien zatem uważnie obserwować reakcje dziecka oraz zastanawiać się, czy na danym etapie doświadczenia uczeń może mieć wąt-pliwości lub napotkać jakąś trudność.


64 6564 65

Jest pierwszym miesiącem roku.

ROK MA 12 MIESIĘCY

1. Przepisz nazwy kolejnych miesięcy i je ponumeruj.

2. Których nazw miesięcy brakuje?

3. Dzieci z klasy 1a wymyślały zagadki o miesiącach. Rozwiążcie je. Wymyślcie podobne zagadki.

4. Patryk urodził się w lutym, a Ula w czerwcu tego samego roku. Kto jest starszy?

5. Rok kalendarzowy zaczyna się w styczniu, a teraz jest czerwiec. Ile miesięcy minęło od początku roku?

7. Iwona, Mila i ich rodzice byli wczoraj w zoo. Postanowili pójść tam jeszcze raz w czasie wakacji. W których miesiącach dzieci mogą pójść do zoo?

styczeń ? ?

? ?

?

? wrzesień

marzec czerwiec

grudzieńlistopad

Ma najmniej liter w nazwie.

6. Sprawdź w kalendarzu, jakie liczby powinny się znaleźć w miejscu znaków zapytania.

?STYCZEŃ

NOWY

ROK

STYCZEŃ

?MAJ

DZIEŃ

MATKI

MAJ

?CZERWIEC

DZIEŃ

DZIECKA

CZERWIEC

DZIEŃ

OJCA

CZERWIEC

?CZERWIEC

styczeń

luty marzec

maj

kwiecień

sierpień

grudzień

czerwiec

lipiec

wrzesieńpaździernik listopad

Rok ma 12 miesięcy.

Patryk ma urodziny w lutym.

Rok ma dwanaście miesięcy.

Ula ma urodziny w czerwcu.

Kto jest starszy?

Strona: 64

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Zapiszcie nazwy kolejnych miesięcy i je ponumerujcie.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Nazwy miesięcy warto przepisać do zeszytu w trzy linie oraz ponumerować cy-frami arabskimi i rzymskimi (jak w poleceniu). Dodatkowo można zaznaczyć pory roku, miesiące wakacji, koniec i początek roku szkolnego. Ciekawą formą ćwiczeń będzie też zaproponowanie przez uczniów różnych ikonek odwołujących się do cech charakterystycznych poszczególnych miesięcy. Takie symbole ozdobią kar-ton z wypisanymi nazwami. Oznaczanie miesięcy jest okazją do powtórzenia zna-ków rzymskich i powiązania ich z liczbami arabskimi. Aby utrwalić nazwy miesięcy i ich kolejność, można też wykonać puzzle wyrazowe – każdą nazwę dzieli się na dwie części i tworzy rozsypankę.

Uczniowie powinni uczyć się wymieniać kolejno miesiące. W tablicy piktogra-mowej zostały one umieszczone w kolumnach (w II części Zeszytu piktogra-mów przedstawiono je według pór roku). Uczniowie niemówiący mogą układać w kolejności skserowane piktogramy miesięcy lub etykiety z samymi ich nazwa-mi. Trudniejszym sprawdzianem znajomości miesięcy następujących po sobie, a zarazem ćwiczeniem na czytanie, byłoby poprawne ułożenie wszystkich nazw z rozsypanki sylabowej.

Strona: 65

Teksty poleceń przed adaptacją:2. Których nazw miesięcy brakuje?3. Dzieci z klasy 1a zadawały sobie zagadki o miesiącach. Rozwiążcie je. Ułóżcie

podobne zagadki.4. Patryk urodził się w lutym, a Ula w czerwcu tego samego roku. Kto jest starszy

i o ile miesięcy?5. Rok kalendarzowy zaczyna się w styczniu, a teraz jest czerwiec. Ile miesięcy

upłynęło od początku roku?6. Jakie liczby powinny się znaleźć w miejscach znaków zapytania? Sprawdźcie

w kalendarzu. 7. Iwona, Mila i ich rodzice byli wczoraj w zoo. Postanowili pójść tam jeszcze raz

w czasie tegorocznych wakacji. W których miesiącach mogą ponownie wybrać się do zoo?

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Do rozwiązania zadań 5, 6 i 7 warto rozdać uczniom kalendarze, w których wszyst-kie miesiące znajdują się na jednej kartce. Dzieciom będzie wtedy łatwiej wykony-wać obliczenia. Takie ćwiczenia wymagają wcześniejszego przygotowania – najle-piej już na początku roku zgromadzić przeróżne kalendarze (także te z wyrywany-mi kartkami), które pomogą w czasie zajęć.

Porównanie wieku jest dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi bar-dzo trudnym zadaniem. Na obecnym etapie nauki powinno dotyczyć tylko dzieci z tego samego rocznika i być ćwiczone w parach. Przy odpowiadaniu na pyta-nia 2–7 pomocą dla uczniów będzie roczny kalendarz (wydrukowany na jednej stronie). Jeśli w klasie są uczniowie używający piktogramów, warto do kalenda-rza przykleić symbole miesięcy obok ich nazwy. Dobrym ćwiczeniem będzie też wprowadzenie klasowego kalendarza, w którym zostaną zaznaczone urodziny dzieci oraz ważne święta – w ten sposób łatwiej będzie śledzić upływający czas w skali tak dużej dla uczniów.


Konstanty Ildefons Gałczyński

Spływają krople z ula.Woda z jabłoni kapie.Hej, deszcz po polach hula,bo nie ma żadnych zmartwień.

Błyska się. Piorun broi.Lasowi moknie broda.O, przyjaciele moi,jutro znowu pogoda.

fragment „Kroniki olsztyńskiej”

Zobaczyć ją możesz wysoko na niebie.Ile ma kolorów? Czy na pewno siedem?

Płacze chmura, płacze,przestać płakać nie chce.Jak te łzy nazwiemy?Oczywiście...

Gdy się złości, łamie drzewai po niebie chmury gna.Kiedy w dobrym jest humorze,to w zielone z liśćmi gra.

Błyski, pioruny, rzęsista ulewa.Jak się nazywa to trzęsienie nieba?

Zagadki

66 6766 67DESZCZOWA POGODA

1. O jakiej pogodzie opowiada wiersz? Dlaczego burza jest niebezpieczna? 2. Jak zachować się w czasie burzy? 3. Namaluj, jaką pogodę lubisz latem.

Pokaż swój obrazek koleżankom i kolegom.4. Rozwiąż zagadki.

• Zrób wiatraczek jak na zdjęciu.

Namaluj, jaką pogodę lubisz latem. Zgadnij.

Strona: 66

Teksty poleceń przed adaptacją:1. O jakiej pogodzie opowiada wiersz? Dlaczego burza jest niebezpieczna?2. Jak należy postępować w czasie burzy?3. Jaką pogodę lubicie latem, a jaką zimą? Namalujcie obrazki, a potem wspólnie

je obejrzyjcie.4. Rozwiążcie zagadki. Pobawcie się w układanie zagadek o pogodzie.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Wiersz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego zapewne okaże się bardzo trudny dla dzieci niesłyszących z klasy pierwszej. Można zatem skupić się na opisie ilu-stracji i nazwać jej elementy (deszcz, błyskawica, chmury). Temat skłania do roz-mowy i pytań o to, czy dzieci widziały burzę, co wtedy czuły, co chciały zrobić. Warto pokazać prezentację o właściwym zachowaniu w czasie burzy, zwłaszcza gdy zaskoczy nas ona na dworze. Można wydrukować i wkleić do zeszytu ilustra-cje, które uczniowie podpiszą krótkimi zdaniami, np. „Nie stawaj pod drzewem”, „Nie pływaj w jeziorze”.Temat pogody daje wiele możliwości aktywizowania dzieci. Uczniowie mogą po-równać pogodę zimą i latem, powiedzieć, jaką pogodę chcieliby mieć w wakacje, co można robić, gdy pada deszcz, a co, gdy świeci słońce. Jako ćwiczenie utrwa-lające warto zaproponować wybór zdań prawdziwych spośród różnych twierdzeń dotyczących pogody.

Temat „Deszczowa pogoda” stanowi kolejną okazję do przypomnienie pojęcia au-tor – niech uczniowie znajdą jego nazwisko na ilustracji.

Strona: 67

Teksty poleceń przed adaptacją:• Zróbcie wiatraczek zgodnie z instrukcją.

Propozycje pracy dla nauczyciela:Zaproponowane zagadki można rozwiązywać, korzystając z rysunków na stronach elementarza. Forma zapisu słownego sprawia, że dla uczniów niesłyszących są one całkowicie niezrozumiałe. Dopiero tłumaczenie zagadek na język migowy pozwoli wyjaśnić uczniom treść i da im możliwość udzielenia odpowiedzi, także w formie pisemnej.

Uczeń z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi może uczestniczyć w roz-wiązywaniu zagadek, wskazując symbole w Zeszycie piktogramów.


68 6968 69STACJE BADAWCZE

4. Zważcie, które przedmioty w klasie ważą od 1 kg do 5 kg. Ułóżcie te przedmioty od najcięższego do najlżejszego.

5. Tata Maćka ma czterech synów. Trzej z nich to Antek, Franek i Olek. Jak ma na imię czwarty syn?

ażcie, które przedmioty

3. Co więcej waży: kilogram kamieni czy kilogram cukierków?

INSTYTUT MIAR I WAG

3. Na kartonikach zapisz cyfry od 1 do 4. Ułóż z nich numery rejestracyjne 6 samochodów tak, aby każdy numer rejestracyjny był inny.

INSTYTUT LOGICZNEGO MYŚLENIA

1. To magiczny kwadrat. Jakie cyfry trzeba wpisać zamiast znaków zapytania, aby wynikiem dodawania było zawsze 15?

1 23 4

2 ? 6

9 5 ?? 3 8

4 zł

10 zł

4 zł

15 – ? = 5+ + +1 – 1 = ?= = =

16 – 11 = 5

2. Jakie liczby trzeba wstawić? Oblicz.

Ułóżcie te przedmioty od najcięższego do najlżejszego.

Co więcej waży:

kie liczby

+ + = 14

+ = 10

+ ++ = 20

Na kartonikach

4. Pod każdym trójkątem ukryła się liczba 5. Jakie liczby ukryły się pod innymi figurami?

1. Zmierzcie długość swoich stóp i dłoni. Porównajcie wyniki.

5. Zróbcie plakat na temat „Co jest lekkie, a co ciężkie?”.

2. Masz 20 złotych. Zrób zakupy na podwieczorek dla 6 osób. Wybierz, co chcesz.

2 zł

3 zł2 zł

2 zł

3 zł

Pomyśl i odpowiedz. Zmierz, zważ i zaplanuj.

Strona: 68

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Jakie cyfry należy wpisać zamiast znaków zapytania, żeby powstał kwadrat

magiczny, w którym wynik dodawania będzie zawsze wynosił 15?2. Co należy wstawić zamiast znaków zapytania? Obliczcie.3. Na kartonikach zapiszcie cyfry od 1 do 4. Ułóżcie z nich numery rejestracyjne

6 samochodów tak, aby każdy numer rejestracyjny był inny.4. Pod każdym trójkątem ukryła się liczba 5. Jakie liczby ukryły się pod innymi

figurami?5. Tata Maćka ma czterech synów. Trzej z nich to Antek, Franek i Olek. Jak ma na

imię czwarty syn?

Adaptacje graficzne:» wyrównano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Zagadki nie powinny kojarzyć się uczniom z trudnymi zadaniami, lecz raczej z do-brą zabawą. Ważne, by zachęcać dzieci do samodzielnego rozwiązywania łamigłó-wek lub po prostu zadawania pytań, jeśli czegoś nie rozumieją. Dobrą motywacją do pracy mogą być drobne nagrody.Przy kolejnych zadaniach warto przypomnieć, co to jest kwadrat magiczny, zazna-czyć, że takie same figury oznaczają takie same liczby, i poprosić o przygotowanie sześciu kompletów cyfr od 1 do 4, które ułatwią ułożenie numerów rejestracyj-nych. Nauczyciel może zaproponować w klasie podobne zadania, opierając się na znajomości treści sprawiających trudność w danym zespole. Będzie to dobre podsumowanie rocznej pracy i źródło inspiracji na rok następny.

W wykonywaniu zadań Instytutu Logicznego Myślenia uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinien towarzyszyć asystent. Zadaniem asystenta będzie przede wszystkim pomoc w ustaleniu kolejności wykonywania działań.

Strona: 69

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Zmierzcie długość swoich stóp i dłoni. Porównajcie wyniki.2. Zaplanujcie podwieczorek dla 6 osób. Macie do dyspozycji 20 zł. Możecie

kupić owoce, napoje i słodycze.3. Powiedzcie, co więcej waży: kilogram kamieni czy kilogram cukierków?4. Sprawdźcie za pomocą wagi, które przedmioty w klasie ważą od 1 kg do 5 kg.

Ułóżcie listę tych przedmiotów.5. Przygotujcie pracę plastyczną na temat „Co jest lekkie, a co ciężkie?”.

Adaptacje graficzne:» wyrównano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Przed podjęciem przez uczniów decyzji o wyborze rzeczy na podwieczorek do-brze jest uzupełnić ilustracje etykietami. Warto zachęcać uczniów do czytania za-dań z treścią – ważna jest każda możliwość kształcenia sprawności czytania. Jeżeli dzieci mają problem z przeczytaniem treści, można ją zamigać, ale bez tłuma-czenia. Coraz częściej powinno się wzmacniać samodzielność uczniów i pamiętać o rozwijaniu logicznego myślenia.

Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinien być włączony do ze-społu, wspólnie wykonującego polecenia. Asystent zadba, aby dziecko również zaangażowało się w zadania i nie pozostawało bierne.


70 7170 71STACJE BADAWCZE

2. Ile ścianek ma pudełko po soku?

4. Zobacz w kalendarzu, ile dni świątecznych jest w czerwcu.

4. Zabierz 3 patyczki tak, aby zostały 4 kwadraty. 5. Ile jest trójkątów?

3. Ułóż z patyczków swoje imię. Ilu patyczków użyłaś/użyłeś?

Ile ścianek

2. Ustawcie się w grupach kolejno według dat urodzin. Kto jest najstarszy, a kto najmłodszy?

Ustawcie się w grupach kolejno według dat

1. Na obrazkach są pory roku. Co tu nie pasuje? obrazkach są pory roku. Co tu nie pasuje?

INSTYTUT CZASU I POGODY

INSTYTUTKSZTAŁTÓW

1. Który cień pasuje do żaby?

3. Karol poszedł do kolegi o godzinie 9.00. Wrócił do domu o godzinie 11.00. Ile czasu nie było Karola w domu?

3. Ka

Popatrz, policz i dopasuj. Pomyśl, policz i odpowiedz.

Strona: 70

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Znajdźcie właściwy cień żaby.2. Ile ścianek ma pudełko po soku?3. Ułóżcie z patyczków swoje imiona, tak jak zrobiła to Zuzia. Porównajcie

w parach, kto wykorzystał więcej patyczków.4. Usuńcie 3 patyczki tak, aby zostały 4 kwadraty.5. Ile jest trójkątów?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Pracując z tablicą Instytutu Kształtów, warto powtarzać nazwy figur geometrycz-nych i ćwiczyć ich konstruowanie z patyczków.

Przy odpowiedzi na pytanie 2 uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinien mieć do dyspozycji prawdziwe pudełko po soku. Do ułożenia wyrazu (jak w poleceniu 3) pomocny może okazać się wzór w postaci kartki z imieniem napisanym na komputerze. Bez tego układanie imienia z patyczków prawdopo-dobnie będzie dla dziecka bardzo trudne. Odpowiadając na pytanie 5, dobrze by-łoby rysować z uczniem trójkąty, a następnie policzyć, ile zostało narysowanych, a ile powstało dodatkowo.

Strona: 71

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Co na rysunkach nie pasuje do przedstawionych pór roku?2. Ustawcie się w grupach kolejno według dat urodzin. Kto jest najstarszy, a kto

najmłodszy?3. Karol poszedł do kolegi, gdy zegar wskazywał godzinę 9.00. Wrócił do domu,

gdy na zegarze była godzina 11.00. Ile czasu nie było Karola w domu?4. Obejrzyjcie różne kalendarze. Sprawdźcie, ile dni świątecznych jest w czerwcu.5. Ułóżcie i rozwiążcie zadanie z wykorzystaniem zegara.

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano układ elementów ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Kolejne zajęcia w instytucie zachęcają do powtórzenia nazw pór roku i ich cech charakterystycznych. Jako podsumowanie wiedzy na ten temat warto wykonać z uczniami plakat składający się z 4 podstawowych rysunków, np. drzewo z gniaz-dem na gałęzi, w tle łąka i jezioro. W zależności od pory roku na ilustracji nastą-pią zmiany: koloru liści, zawartości gniazda, wyglądu łąki i jeziora. Ważne, by to uczniowie proponowali te zmiany i uzupełniali ilustracje etykietami z nazwami ko-lejnych miesięcy. Uporządkowanie wiedzy na temat czasu może polegać na przy-gotowaniu zegara i wykonaniu na nim ćwiczeń dotyczących odczytywania godzin.

Polecenie 2 może obejmować dzieci z dwóch roczników, dlatego najpierw powin-ny się one ustawić według swoich lat, następnie w każdym z roczników określać, kto jest ze stycznia, kto z lutego itd. W czasie ustawiania się wszyscy uczniowie mogą skorzystać z PCS-owych (skserowanych i wyciętych) nazw miesięcy. To do-datkowo umożliwi unaocznienie dzieciom, że np. urodziły się w tych samych mie-siącach, a także ułatwi porządkowanie zgodnie z kolejnością urodzin. Ustalając kolejność, należy pamiętać nie tylko o miesiącu urodzenia, lecz także o konkret-nym dniu.


72 73SMOKI NA WAKACJACH

Smoki na wakacjachHura,

wyruszamy na wakacje!

Uwaga, trzymamy się

razem.

Już widać Zieloną Planetę.

Jak tu pięknie!

Ile zieleni!

W drogę!

Ojej, jaki wodospad!

Urocze miejsce.

Zróbmy zdjęcia.

Widać, że mieszkańcy dbają

o swoją planetę.

Szkoda, że tego nie widzą Kamila i Kamil! Wyślijmy im

pozdrowienia!

Hm... Ale jak wysłać pozdrowienia

na inną planetę?

Strona: 72

Propozycje pracy dla nauczyciela:Ostatnia część komiksu o smokach jest okazją do powtórzenia dotychczasowych przygód smoczej rodziny. Dzieci powinny chętnie odtworzyć dotychczasowe hi-storie.

Pojęcie wakacji oraz zwyczaj wysyłania widokówek z pozdrowieniami mogą być nowe dla większości pierwszoklasistów. Przy okazji rozmowy o adresowaniu war-to sprawdzić, czy uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi znają swój adres.

Strona: 73

Propozycje pracy dla nauczyciela:Zapewne większość uczniów ma dostęp do Internetu. Jeśli rodzice wyrażą zgo-dę, może warto wymienić się adresami e-mailowymi i jeszcze przed wakacjami wypróbować działanie poczty elektronicznej. Dzieci mogą w ten sposób komuni-kować się również w czasie wakacji. Chęć porozumiewania się z kolegami bardzo sprzyja ćwiczeniu umiejętności czytania i pisania, bardzo też motywuje dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.


74 75SMOKI NA WAKACJACH

Mam pomysł! Zróbmy wspólne zdjęcie

i prześlijmy Kamili i Kamilowi z pozdrowieniami z Zielonej Planety.

Ale jak je prześlemy? Jeśli nie ma tu

poczty, to prześlemy je e-mailem*!

1. Dokąd smoki poleciały na wakacje?

2. Czy mieszkańcy Zielonej Planety dbają o nią?

3. Namaluj bajkową planetę.4. Dlaczego przesyłamy

pozdrowienia z wakacji? Jak możemy to zrobić?

One nie wyglądają – można je powiedzieć

albo napisać!

A jak wyglądają pozdrowienia?

Dzień dobry! A co to są

pozdrowienia?

Nie wysyłacie sobie pozdrowień?

To są takie wyrazy sympatii, które możemy przesłać komuś,

kto jest daleko.

Kiedy je komuś wysyłamy, to znaczy,

że o nim myślimy.

* czytaj: imejlem.

Dzień dobry! Czy jest u was poczta?

Chcemy wysłać widokówkę z pozdrowieniami.

Dlaczego wysyłamy kartki z wakacji?

Dokąd smoki poleciały na wakacje?

Strona: 74

Propozycje pracy dla nauczyciela:W czasie zajęć wprowadzających w temat wakacji nauczyciel może zapropono-wać uczniom projektowanie pozdrowień mówionych oraz pisanych. Dobrą zaba-wą będzie też odgrywanie scenek związanych z pozdrowieniami.

Strona: 75

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Dokąd smoki wybrały się na wakacje?2. Czy można powiedzieć, że mieszkańcy Zielonej Planety dbają o nią? Co o tym

świadczy?3. Na jaką bajkową planetę byście chcieli się wybrać? Namalujcie lub wykonajcie

makietę z dowolnych materiałów.4. Dlaczego przesyłamy pozdrowienia z wakacji? Jak możemy to zrobić?

Propozycje pracy dla nauczyciela:Nauczyciel może zaproponować uczniom zabawę, w której każdy wylosuje jed-ną osobę z klasy i przygotuje dla niej kartkę z pozdrowieniami. Następnie dzieci wrzucą kartki do klasowej skrzynki na listy, zaprojektowanej na potrzeby lekcji. Na koniec zajęć jeden z uczniów może wcielić się w postać listonosza i każdemu wręczyć przeznaczoną dla niego kartkę. W ten sposób dzieci będą musiały za-stanowić się, jak zaadresować swoją przesyłkę, oraz samodzielnie opracować po-zdrowienia – mogą pisać, rysować, przyklejać naklejki. Po odczytaniu pozdrowień nauczyciel może zapytać uczniów, jak się czuli, gdy dostali kartkę, i co najbardziej im się w niej podobało.


76 7776 77WAKACJE

1. Dokończ zdania o bezpiecznych wakacjach: „Kiedy jestem na słońcu, pamiętam o...”, „Kąpię się tylko...”, „Pamiętam o tym, by...”.

2. Popatrz na obrazek. Opowiedz, co można robić podczas wakacji.

Natalia Usenko

Ten dzień niezwykły jest, bo ostatni!Od jutra pusto już będzie w szatni.Pytacie czemu?Jak to?! Nie wiecie?Po nim wakacje zaczną się przecież!

Jakie? Zielone! Morzem pachnące...Przyniosą tęczę, przygody, słońce,noce w namiocie,turlanie w trawie.Nowych przyjaciół.Kijanki w stawie!

Dzieciaki już się tłoczą przed drzwiamii każdy kwiaty dał pani Ani.Pani im pięknie dziękuje za to.

A na podwórku czeka już... LATO!

Wakacje

Opowiedz, co można robić w wakacje.

Strona: 76

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano układ elementów na ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Treść wiersza „Wakacje” jest wyjątkowo trudna. Trzeba docenić ucznia już za samo odnalezienie autora i tytułu oraz przepisanie do zeszytu pierwszej zwrotki. Omawiając utwór, warto sięgnąć po kalendarz i wskazać ostatni dzień roku szkol-nego, a także wyjaśnić, czym będą kolejne dni. Na podstawie ilustracji w pod-ręczniku uczniowie mogą spróbować wskazać i nazwać niektóre wakacyjne formy wypoczynku – to pomoże im udzielić odpowiedzi na pytania ze s. 77. Wzbogaceniem zajęć byłaby też praca z fizyczną mapą Polski, opisaną etykietami: morze, jeziora, góry, lasy, wieś. Można porozmawiać z dziećmi o tym, gdzie planu-ją spędzić swoje wakacje; dyskusję ułatwią rozsypanki wyrazowe, np. „Na wakacje wyjadę…....... (gdzie?)”.

Ostatni temat „Wakacje” został zilustrowany w tablicach piktogramowych propo-zycjami symboli różnych miejsc i aktywności, z którymi dzieci mogą się zetknąć w czasie wakacji, zarówno w miejscu zamieszkania, jak i na wczasach.

Strona: 77

Teksty poleceń przed adaptacją:1. Dokończcie zdania w taki sposób, żeby były wskazówkami, jak bezpiecznie

spędzić wakacje: „Kiedy przebywam na słońcu, pamiętam o...”, „Kąpię się tylko...”, „Kiedy jestem w lesie...”, „Pamiętam o tym, by...”, „Szanuję przyrodę, ponieważ...”.

2. Zastanówcie się, co to znaczy „szanować przyrodę”.3. O czym jeszcze należy pamiętać w czasie wakacyjnych zabaw i podróży?

Adaptacje graficzne:» zmodyfikowano układ elementów na ilustracji

Propozycje pracy dla nauczyciela:Ciekawą formą pracy na koniec roku będzie wspólne wykonanie z uczniami pla-katu „Wakacyjne rady”, ilustrującego wybrane bezpieczne zachowania w czasie wakacji. Plakat warto uzupełnić kilkoma zdaniami w formie rad, np. „Pływaj pod opieką ratownika”, „Pamiętaj o czapce”.

Realizacja ostatnich tematów jest dobrą okazją do wprowadzenia uczniów w wa-kacyjny klimat. Można powiesić na tablicy piktogramy: Ostatni dzień szkoły! Jutro wakacje! i zachęcić dzieci, aby korzystając z piktogramów, opowiedziały o tym, co chciałyby robić w wakacje.


78 7978 79DO ZOBACZENIA W DRUGIEJ KLASIE

Do zobaczenia w drugiej klasie!

Strona: 78–79


Propozycje pracy dla nauczyciela:W czasie omawiania ilustracji uwagę uczniów powinny zwrócić ubrania dzieci. To dobra okazja do wprowadzenia nazwy strój galowy i wyjaśnienia, w jakich sytu-acjach go zakładamy, z czego zwykle się składa, w jakich jest kolorach. Można przygotować zdjęcie dziecka i wspólnie z uczniami „ubrać” je raz na galowo, raz wakacyjnie. Przydatne będzie powtórzenie nazw elementów garderoby (etykiety) i przygotowanie zdań, którymi uczniowie opiszą postaci.

Wprowadzane przez cały rok piktogramy umożliwiają uczniowi niemówiącemu pożegnanie z kolegami z klasy na czas wakacji. Warto zorganizować zajęcia, pod-czas których każdy uczeń w klasie będzie miał okazję życzyć pozostałym udanych wyjazdów, wspaniałych przygód czy po prostu powiedzieć coś od siebie przed wakacyjną przerwą. Takie zatrzymanie się będzie miało istotny wymiar społeczny dla całej klasy.

44 PORADNIK DLA NAUCZYCIELA – ZASADY ADAPTACJI NASZEGO ELEMENTARZA

Nasz elementarz ma z założenia służyć rozpoczynającym naukę w klasie I tym uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, którzy zgodnie z badaniami poradni psychologiczno-pedagogicz-nych (PPP) i z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalne-go, wydanymi przez działające przy PPP zespoły orzekające, są w stanie realizować podstawę programową kształcenia ogólnego. Uczniowie ci mogą być włączani w proces nauczania w szkołach ogólnodostępnych, w szkołach i klasach integracyjnych i w szko-łach specjalnych realizujących podstawę programową kształce-nia ogólnego, a więc w różnych typach placówek oświatowych, z kadrą nauczycielską o różnym stopniu przygotowania do pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami, w placówkach z możli-wością zatrudniania asystentów nauczyciela lub bez takiej możli-wości. Grupa uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, którzy mogą realizować podstawę programową, jest także bardzo zróżnicowana – obejmuje uczniów niewidomych i słabowidzą-cych, głuchych i słabosłyszących, z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją ruchową, a więc niemówiących), z niepełnospraw-nością intelektualną lekkiego stopnia oraz uczniów z autyzmem. Niejednokrotnie niepełnosprawności są sprzężone, np. częste u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym jest sprzężenie niepełnosprawności ruchowej różnego stopnia, w tym całkowi-tej niepełnosprawności ruchowej pochodzenia neurologicznego, uniemożliwiającej wykonanie jakichkolwiek ruchów celowych, z niepełnosprawnością intelektualną stopnia lekkiego. Niektórym rodzajom niepełnosprawności towarzyszy brak mowy głosowej (afazja ruchowa, atetotyczna postać mózgowego porażenia, nie-które postaci autyzmu).

Przyjęte w niniejszym opracowaniu zasady adaptacji dotyczą wszystkich rodzajów niepełnosprawności z wyjątkiem uczniów niewidomych i słabowidzących (dla nich zostały wykonane od-rębne adaptacje). Uczniowie głusi i słabosłyszący korzystają z ada-ptacji wspólnej dla pozostałych grup uczniów, lecz wzbogaconej o tłumaczenie na polski język migowy (PJM).

I. ZASADY ZWRACANIA SIĘ DO UCZNIÓW» Polecenia i zadania, kierowane do uczniów w oryginalnym Na-

szym elementarzu, mają formę liczby mnogiej i są niezróżnico-wane ze względu na płeć. W wersji adaptowanej została przy-

jęta forma liczby pojedynczej – bezpośrednie zwrócenie się do ucznia/uczennicy jako łatwiejsze i bardziej zrozumiałe (np. Zrób plamę i powiedz, co to jest). Jeśli pytanie zostało sformułowane w czasie przeszłym, konieczne było przyjęcie formy męskiej lub żeńskiej oddzielonych ukośnikiem (np. Gdzie widziałaś/widzia-łeś te obrazki w elementarzu?).

» Jeżeli polecenie dotyczyło aktywności zespołowej w grupach lub w parach, zachowywano liczbę mnogą (np. Pobawcie się w teatr. Odegrajcie scenki wręczania obrazków).

» W Naszym elementarzu często jest używana forma pytania: Co wiecie o…? Czego jeszcze chcecie się dowiedzieć? lub pole-cenia: Dowiedzcie się, co to jest… Choć w zamierzeniu ma ona sprzyjać aktywnemu poszukiwaniu informacji przez dzieci, to wydaje się nieodpowiednia dla uczniów ze specjalnymi potrze-bami edukacyjnymi, a zwłaszcza z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi. Zastąpiono ją pytaniem: Czy wiesz…? po to, aby uczeń czuł, że jeśli czegoś nie wie, może to śmiało zgłosić; otrzyma wtedy odpowiedź lub dostosowaną do swoich możli-wości wskazówkę, gdzie i jak szukać informacji.

II. Treść poleceń» Podstawowym założeniem adaptacji jest zgodność treści z ory-

ginalnym zamierzeniem Autorek. Zmiany w pytaniach/polece-niach dotyczą przede wszystkim formy, by były zrozumiałe dla uczniów z niższymi kompetencjami językowymi. Przykładowo zamiast: Wakacje spędzamy w różnych miejscach. Możemy zostać w mieście lub na wsi albo wyjechać. Opowiedzcie, jak spędziliście lato. Co ciekawego wam się przydarzyło? w pod-ręczniku adaptowanym jest: Gdzie byliście latem? Co robiliście latem? – oba rodzaje pytań prowadzą do podobnych odpo-wiedzi.

» Pytania/polecenia powinny być możliwie krótkie. W pierwszej części adaptacji Naszego elementarza dominują wypowiedzi zbudowane ze zdań pojedynczych, w miarę nabywania przez dzieci kompetencji językowych pojawiają się zdania złożone. Przykładowo zamiast: Jak inaczej można pokolorować 5 kra-tek, aby każda z nich stykała się z przynajmniej jedną kratką? jest: Popatrz na rysunek. Pomaluj 5 kratek. Pamiętaj, że kratki muszą się stykać.

» Unika się trybu warunkowego jako szczególnie trudnego.

ZASADY ADAPTACJI NASZEGO ELEMENTARZADLA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI


» W pierwszej części adaptacji Naszego elementarza wyrażenia i zwroty rzadziej używane są zastępowane przez częstsze, bar-dziej znane dziecku, np. zrób zamiast wykonaj; pokaż zamiast zaprezentuj. Stopniowo są wprowadzane wyrazy trudniejsze.

» Polecenia szczególnie trudne pojęciowo i/lub gramatycznie za-stępuje się takimi, które prowadzą do analogicznych wniosków, np. zamiast: Co by było, gdyby nie wynaleziono koła? jest: Do czego potrzebne są koła?

» W wyjątkowych wypadkach jedno z oryginalnych poleceń może zostać pominięte w wersji adaptowanej. Dzieje się tak wtedy, gdy pozostałe polecenia do danego tematu wyczerpują jego cele dydaktyczne, a samo polecenie wymaga wykazania się szczególną kreatywnością w obszarze ograniczonych kom-petencji uczniów, np. Wymyślcie smocze pismo. Napiszcie tym pismem list do smoków lub Jak rozumiecie słowa: „czas pły-nie”, „czas biegnie”? Porozmawiajcie o tym.

» Należy wziąć pod uwagę wolniejsze tempo pracy uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zwłaszcza w czasie wy-konywania zadań arytmetycznych. W wielu wypadkach mogą oni wykonać tylko jedno z zaproponowanych działań, co ma odzwierciedlenie w poleceniach, np. zamiast: Ułóżcie zadania do kart, które przygotowały dzieci jest: Wybierz jedną z kart. Ułóż do niej zadanie.

» Udzielenie ostatecznej odpowiedzi w zadaniach arytmetycz-nych, zwłaszcza w części III i IV, wymaga wykonania kilku działań następujących po sobie. W zadaniach adaptowanych propo-nuje się uczniom udzielanie odpowiedzi po każdym kolejnym działaniu, zwłaszcza na początku, gdy takie złożone działania są wprowadzane. Czasami wskazane są też dodatkowe polecenia.

» Na tym etapie nauczania należy unikać zdań, w których poja-wią się liczbowe odniesienia zarówno do przedmiotów, jak i do innych treści, np. określeń czasu (w zdaniu: W porcie cumowa-ło 14 statków, 4 z nich odpłynęły przed godziną 12.00 zamiast: przed godziną 12.00 zaproponowano: przed południem).

III. Szata graficznaAdaptacja strony graficznej Naszego elementarza była możliwa jedynie częściowo. Możliwości percepcyjne uczniów ze specjal-nymi potrzebami edukacyjnymi są zróżnicowane. Najbardziej uniwersalna, czyli odpowiednia dla największej liczby dzieci, by-łaby jednorodna szata graficzna w postaci czytelnych i dobrze wyodrębnionych rysunków, jednakowego liternictwa, dużych odstępów między linijkami tekstu, stałego układu strony. Wielu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ma poważne problemy z postrzeganiem ilustracji zawierających liczne szcze-góły, przedstawiających przedmioty i zdarzenia na różnych pla-nach, zlewających się ze sobą. Niekorzystne w odbiorze jest też łączenie rysunków i fotografii, zwłaszcza o bogatej kolorystyce. Tego typu trudności dotyczą uczniów z mózgowym porażeniem dziecięcym, a także z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Szcze-gółowe rady na temat pomocy dzieciom znajdują się w Poradniku dla nauczyciela (np. należy przysłaniać nieomawiane fragmenty strony czy ilustracji białą kartką, w razie konieczności pokazywać uczniowi wersję czarno-białą). W wersji adaptowanej podręczni-ka, przeznaczonej dla wszystkich widzących dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, uwzględniono następujące dostoso-wania:» wyraźniejszy kontur, np. umeblowania w klasie,» redukowanie zbędnych wzorów, np. jednolity kolor podłogi za-

miast szachownicy, koszula taty o stonowanym wzorze,

» usuwanie nadmiaru ozdób, elementów drugiego planu, np. je-den obrazek na ścianie zamiast kilku,

» usuwanie cieniowania, światłocienia, niedookreślonych plam na podłożu,

» uwypuklanie tych elementów, o których mowa w tekście, np. listków i motyli za oknem,

» rozdzielanie elementów zachodzących na siebie, np. pamiątek z wakacji i wakacyjnych zdjęć,

» przyciemnienie całości komiksu, » dodanie etykiet z nazwami na niektórych ilustracjach, np. do

tematów Nasza szkoła, Nasza klasa (zgodnie z potrzebami dzieci głuchych) oraz opcjonalnie do innych tematów w wersji elektronicznej,

» upraszczanie abstrakcyjnych ilustracji w konwencji żartu, np. do tematu Alfabet.

IV. Znaki graficzne systemu PCSNasz elementarz jest pierwszym w Polsce podręcznikiem, w którym zostały uwzględnione potrzeby uczniów z trudnościami w porozumiewaniu się, korzystających w procesie komunikowa-nia ze znaków graficznych. W adaptacji posłużono się znakami systemu PCS (Picture Communication Symbols).

Znaki zostały umieszczone w samym Naszym elementarzu – w każdej lekcji przynajmniej jedno zadanie/polecenie/pytanie przedstawiono za pomocą piktogramów – oraz w dodatkowym Zeszycie piktogramów.

Zeszyt piktogramówZeszyt piktogramów nie stanowi indywidualnej pomocy do ko-munikacji dziecka niemówiącego – ta bowiem jest tworzona przez terapeutę mowy. Poszczególne karty książki odnoszą się do kolejnych tematów Naszego elementarza. Zamieszczone w nich znaki systemu PCS mają na celu ułatwienie dziecku zrozumienia przedstawionych treści oraz umożliwienie mu aktywnego udziału w lekcji, w tym odpowiedzi na pytania. Piktogramy pomagają też w przyswojeniu nowego materiału i formułowaniu wypowiedzi przez uczniów mówiących o obniżonym poziomie funkcjonowa-nia intelektualnego.» Zeszyt piktogramów powinien leżeć na stoliku ucznia obok

Naszego elementarza, tak by dziecko mogło korzystać z obu książek jednocześnie. Zeszyt jest drukowany jednostronnie na grubszym papierze i bindowany, dzięki czemu w razie potrze-by można swobodnie przeglądać piktogramy zamieszczone na poprzednich stronach.

» Zakłada się, że każdy uczeń niemówiący posiada własną pomoc komunikacyjną, dzięki której może się porozumieć z nauczy-cielem we wszystkich ważnych sprawach. Gdyby jednak tak nie było, Zeszyt piktogramów powinien dać mu taką możliwość. Z tego powodu dwie początkowe strony pierwszej części Ze-szytu mają wyjątkowo charakter tablic do komunikacji.

» Tablice w Zeszycie piktogramów mają układ poziomy, rozmiar komórki jest dobrany tak, by był możliwie uniwersalny. Od-stępstwa od przyjętego układu mają charakter wyjątkowy i są stosowane tylko po to, by ułatwić dziecku przyswojenie kon-kretnych treści (np. zmniejszenie komórek było konieczne do pomieszczenia wszystkich dni tygodnia w jednym rzędzie).

» Układ kolumn w tablicach jest ujednolicony, zgodny z zasa-dami budowania zdań (zwroty/pytania, osoby, czynności, rze-czy/miejsca/zjawiska, określenia). Poszczególne części zdania


zaznaczono kolorem tła (tylko zwroty) lub ramki (pytania – ramki różowe, osoby – pomarańczowe, czynności – zielone, określenia – niebieskie, rzeczy/miejsca/zjawiska pozostawiono w ramkach czarnych).

» W tablicach mogą być wykorzystywane zdjęcia, napisy, logo z zachowaniem praw autorskich.

» Konkretny symbol może być opatrzony różnymi podpisami zgodnie z użytym znaczeniem, np. patrzeć/widzieć/oglądać, kartka/strona, tablet/ekran.

» Ze względu na ikoniczny charakter niektórych znaków, zwłasz-cza określeń, muszą być one wprowadzane parami, np. młody – stary, pusty – pełny, mały – duży.

» W Zeszycie piktogramów symbole zwykle reprezentują liczbę pojedynczą, wyjątek stanowią symbole zbiorcze, np. ludzie, zwierzęta, klasa/uczniowie, dzieci.

» Czynności są zwykle opisane w formie niedokonanej.» W tablicach do tematów, w których są wprowadzane litery lub

liczby, pojawiają się odpowiednie oznaczenia.» Zeszyty piktogramów mogą zawierać dodatkowe tablice tema-

tyczne, np. z alfabetem, z nazwami świąt związanych z daną porą roku, do składania życzeń, do wykonywania działań aryt-metycznych. Są one umieszczane na końcu Zeszytu i mogą mieć inną strukturę niż pozostałe.

» Postaci występujące w tekstach są oznaczane symbolem dziewczynki/chłopca/pani z dodatkiem pierwszej litery imienia po prawej stronie. Podobnie oznaczone są miasta, o których mowa w tekstach.

PodręcznikPrzy każdym temacie Naszego elementarza jedno z poleceń kie-rowanych do uczniów jest formułowane w postaci zdania pikto-gramowego.Umieszczenie w podręczniku pytań/poleceń zapisanych za po-mocą znaków ma na celu: - kształtowanie umiejętności odczytywania sekwencji znaków, - pokazanie uczniowi i nauczycielowi możliwości tworzenia wy-powiedzi wieloznakowych, będących odpowiednikiem zdania, - kształtowanie umiejętności zadawania pytań.

» Struktura pytań/poleceń zmienia się wraz z nabywaniem przez dziecko kompetencji komunikacyjnych, od form bardzo pro-stych do rozwiniętych.

» Począwszy od części drugiej Naszego elementarza, zostały wprowadzone opcjonalnie podstawowe struktury gramatycz-ne: liczba mnoga przez podwojenie (w odniesieniu do rze-czowników), oznaczenia czasu przeszłego i przyszłego przy czynnościach, wyrażenie trybu rozkazującego w zdaniach rozkaźnikowych, stopień wyższy i najwyższy przymiotników i przysłówków. Nauczyciel może wykorzystywać te struktury w zależności od stopnia gotowości ucznia.

» Zdania piktogramowe mają charakter różnorodny tak, aby dziecko mogło zapoznać się z wieloma rodzajami zdań. Są to polecenia, np. Oblicz., Namaluj.; pytania, np. Czy ty lubisz świę-ta? Jak ludzie wypoczywają?; wyjaśnienia, np. pojęcia agrotu-rystyka – Ludzie z miasta odpoczywają na wsi.; treść zadań tekstowych, np. Lena miała pięć złotych. Kupiła jogurt za dwa złote. Ile ma teraz pieniędzy?

V. Poradnik dla nauczycielaPoradnik dla nauczyciela stanowi integralną część adaptacji dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W zamy-śle jest pomocą dla nauczycieli, którzy nie mają doświadczenia w pracy z uczniami o określonym rodzaju niepełnosprawności, i są zatrudnieni np. w szkole ogólnodostępnej lub w charakterze nauczyciela wspomagającego w szkole integracyjnej. Poradnik może też być wsparciem dla rodziców ucznia z niepełnospraw-nością, którzy chcieliby towarzyszyć swojemu dziecku w nauce. Książka jest dostępna w formie elektronicznej na stronie interne-towej Ministerstwa Edukacji Narodowej (nie ma wersji drukowa-nej). Aby była użyteczna, powinna zostać właściwie oznakowana, łatwa do odszukania i do odróżnienia od wersji ogólnej Poradnika dla nauczyciela klasy pierwszej szkoły podstawowej (a nie jest). Jest to szczególnie istotne w wypadku tych dzieci ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi, które nie mają dostępu do alterna-tywnych i wspomagających metod komunikacji. Dobrym rozwią-zaniem byłoby umieszczenie wskazówek Poradnika dotyczących dzieci z trudnościami w porozumiewaniu się na odwrocie stron Zeszytów piktogramów.

Przyswojenie wiadomości i umiejętności zawartych w Naszym elementarzu jest poważnym wyzwaniem dla uczniów ze specjal-nymi potrzebami edukacyjnymi, wymaga usilnej ich pracy oraz umiejętnego wsparcia przez nauczycieli i rodziców. Poradnik dla nauczyciela, który zawiera propozycje ćwiczeń i wskazówki do każdego tematu, może być pomocą w następujących aspektach:» Zwrócono w nim uwagę na pojęcia, które mogą okazać się

nowe lub niezrozumiałe, zaproponowano, jak je przybliżyć/wy-tłumaczyć uczniowi. Uczeń z obniżonymi kompetencjami ko-munikacyjnymi może mieć trudności w przekazaniu, że czegoś nie rozumie, lub nawet nie zdawać sobie z tego sprawy.

» Przedstawiono propozycje objaśniania pojęć abstrakcyjnych – dzieci z obniżonymi kompetencjami językowymi i/lub intelek-tualnymi potrzebują konkretnych wyobrażeń i skojarzeń, aby zrozumieć i zapamiętać nowe pojęcie (pomocne są też pikto-gramy).

» Nowe dla dziecka piktogramy odnotowano każdorazowo, by mogły zostać odpowiednio wprowadzone.

» Podano konkretne sposoby sprawdzenia, czy uczeń przyswoił daną umiejętność (np. czytania przez osobę niemówiącą).

» Zaznaczono umiejętności, które wymagają większej liczby po-wtórzeń przez dziecko ze specjalnymi potrzebami.

» Zaproponowano dodatkowe ćwiczenia i typy zadań, zwłaszcza w zakresie matematyki.

» Wyjaśniono, które zadania mogą okazać się szczególnie trudne, i pokazano, w jaki sposób uczniowie mogą je łatwiej rozwiązać.

» Podano sposoby włączania ucznia z niepełnosprawnością w ak-tywności, które są pozornie dla niego niedostępne, np. dziec-ka niemówiącego w przedstawienie szkolne, dziecka na wózku w grę terenową.

Poradnik nie jest jednak podręcznikiem ani przewodnikiem me-todycznym do pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edu-kacyjnymi – stosowne kompetencje nauczyciel zdobywa w toku specjalistycznych studiów.

PORADNIK DLA NAUCZYCIELA

Warszawa 2014 ISBN 978-83-64735-22-6 (całość) ISBN 978-83-64735-26-4 (część 4)

„Nasz elementarz. Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1.”

składa się z czterech części:

The Picture Communication Symbols ©1981–2014 by Mayer-Johnson LLC. All Rights Reserved Worldwide. Used with permission.Boardmaker™ is a trademark of Mayer-Johnson LLC.

poradnik dla nauczyciela

Documents